Artemis Heykeli - Seluk Mzesi

zmir, Eski Dnyann Yedi Harikasndan biri olan Artemis Tapnana ev sahiplii yapan kent...

Benim yam 8.500... der Ozan Homerosun kenti... zmir, Antik Dnemdeki adyla Smyrna, bir ykye gre efsanevi kadn savalar olan Amazonlar, bir baka ykye gre Lelegler tarafndan kurulmutur. Trkiyenin batsnda, Ege Denizi kysnda yer alan ehir, Ege Blgesinin en nemli ve en byk yerleim merkezidir. Arkeolojik ve tarihsel birikimini koruyarak adalaan zmir, liman ehri olmasyla nemli, ilek bir ticaret merkezi konumundadr. Bir tarafta ifal termal sular, dier tarafta masmavi denizi ve mavi bayrakl plajlaryla salk ve deniz turizmi alanlarnda sunduu eitlilik gz doldurur. zmir, suyun ve rzgrn tnsdr. Ege Denizinin meltem esintilerini alan zmir, evresindeki doal ve tarih zenginlikleriyle ne kan Bergama, eme, Foa, Kemalpaa, Seluk, Tire, Urla gibi belde ve ren yerleriyle hak edilmi bir ne sahiptir. Ziyaretilerine Akdeniz ikliminin zelliklerini tayan corafi konumu, doal dokusu, tarihsel derinlii olan kltrel miras, kumsallar, termal su ve kaplcalar, zm, incir, zeytin, narenciye ve deniz rnleriyle eitlenen zengin mutfa, binlerce yl arlad medeniyetlerin mirasyla tatil iin birok ve esiz seenek sunar. Trkiyede Gzel zmir olarak anlan kent, yatlar, yolcu gemileri ve krfez vapurlarnn ssledii uzun ve dar bir krfezin banda yer alr. Ilman bir iklimi vardr ve yazn denizden gelen imbat esintisi gnein yakc scakln alp gtrr. Tarihsel ve kltrel dokusuyla kendine zg kimlii olan zmir, Trkiyenin 3. byk kentidir. Krfez iine konulanm liman ise stanbuldan sonra Trkiyenin 2. byk limandr. Canl ve kozmopolit bir kent olarak, Uluslararas Sanat Festivali ve Uluslararas Fuaryla da Trkiyenin kltr hayatnda nemli bir yer tutar.

zmir, kordon boyunda aktr. Alsancak ve Karyaka semtleri, sahil eridi restoranlar, kafeleri ve yry parkurlarnda zmirlileri buluturan, sosyal dokunun youn olduu yerlerdir. Benim yam 8500... der zmir. Antik onya blgesinin medeniyetler buketi olan bu metropol, tarihi boyunca ve mitolojisinde Amazonlara, Lidyallara, Perslere, Byk skender ve Generallerine, Romallara, Araplara, Emevilere, Bizansllara, Seluklulara ve Osmanllara aralksz binlerce yl ev sahiplii yapmtr. zmir, ozan Homerosun ilham perisi, Makedonya Kral Philipin olu skenderin ise ryasdr. Efsaneye gre, Byk skender, Pagos Da, yani bugnk Kadifekale eteklerinde avlanmaya gittiinde bir aa altnda uyuyakalr. Ryasnda karsna kan Nemesis adl tanralar ona, ryay grd yerde Smyrna kentini tekrar kurmasn emreder. Antik Dnemde, corafyac Strabon, Efesin rakibi olan Smyrnann en gzel on kenti olduunu sylemitir.

4 2

Byk skenderin lmnden sonra Roma ve Bizans medeniyetlerine ev sahiplii yapm, Hristiyanln yaylmasna da nemli katklarda bulunmutur. Cenevizlilere ve Venediklilere ticaret yapma ve yerleme olana sunan zmir, 14. yzyldan sonra Trklerin eline geerek srasyla Emir aka Bey ve Aydnolu Gazi Umur Beyle Seluklularn ynetiminde kalm, 15. yzyldan sonra Osmanl mparatorluunun bir vilayeti olmu, I. Dnya Sava srasnda ise igal edilmitir. Kurtulu Sava boyunca igal altnda kalm, 9 Eyll 1922de igalden kurtulmutur. Ticari nemini, 18 ve 19. yzyllarda kente gelen ngiliz, Fransz, talyan ve Hollandal tccarlarn giriimleriyle, zellikle ttn, pamuk retimi ve ihracatnda gstermitir. zmir, ok kltrlln glmseyen yzdr. Kltrel kimlik asndan bakldnda, gemiten gelen Levanten, Musevi ve Hristiyan kimlikleriyle ok dinli ve ok kltrl hogrnn izlerini gnmzde de sosyodemografik yapsnda tad grlr. Ziyarete ak tutulan ve etkin olarak kullanlan sinagog ve kiliseleri bu ok kltrlln nemli geleridir. Akdeniz ikliminin egemen olduu yrede yazlar scak ve kurak, klar ise lk ve yaldr. K aylarnda scaklk nadiren sfrn altna der. klimin yumuak olmas aylarca deniz ve doa sporlarnn yaplmasna olanak tanr. Toplam yzlm 11.973 km2 olan zmirin ileleri Aliaa, Balova, Bayndr, Bayrakl, Bergama, Beyda, Bornova, Buca, eme, ili, Dikili, Foa, Gaziemir, Gzelbahe, Karabalar, Karaburun, Karyaka, Kemalpaa, Knk, Kiraz, Konak, Menderes, Menemen, Narldere, demi, Seferihisar, Seluk, Tire, Torbal ve Urladr.

zmir

zmir - Merkez

ZMR - MERKEZ Konak Meydan

Tarih boyunca bir liman kenti olarak yaayan zmirin kent merkezi Konaktr. Yeni yaplan dzenlemeyle, buras ayn zamanda geni bir rekreasyon alanna dntrlm ve bylelikle her an cvl cvl bir yer olmutur. Meydanda, Kurtulu Sava srasnda igal kuvvetlerine zmirde ilk kurunu atan Hasan Tahsinin ant heykelini, Ktahya inileriyle donanm Yal Camisini, Saat Kulesini, Belediye Binas ve Hkmet Konan grmek mmkndr.

Hkmet Kona
1868-1872 yllar arasnda yaplmtr. 9 Eyll 1922de Trk ordusunun zmire gelmesiyle Hkmet Konana ekilen Trk bayra, zmirin Kurtuluunu simgelemi ve buraya ayr bir nem verilmesini salamtr.

Saat Kulesi
zmirin asrlk simgesi Konak Meydannda yer alan ve zmirin simgesi olan Saat Kulesi, bugn zmirliler iin bir buluma noktasdr. 1901 ylnda, Sultan II. Abdlhamitin tahta knn 25. yl ansna zmirli Levanten mimar Raymond Charles Prye yaptrlmtr. Kule, ana gvdesi ina edilirken kesme talar arasnda demir ve kurun kullanlarak depreme dayankl hale getirilmitir. Kulenin saati, dnemin Trk-Alman dostluunun yan sra, iki hkmdar
zmir Ticaret Borsas

zmir Merkez

Kadifekale

arasndaki ahsi dostluun bir hatras olarak, Alman mparatoru II. Wilhelm tarafndan armaan edilmitir. Saat Kulesinin altnda bulunan geni odann drt kesindeki emeler, kuleye ayn zamanda adrvan nitelii de kazandrmtr. Kulenin bir dier zellii ise gemite geceleri aydnlatlmak amacyla iine zel ekilde bir havagaz tesisat denmi olmasdr.

Bayrakl / Smyrna
zmirin ilk yerleim merkezi 2000li yllarda, Ege niversitesi Arkeoloji Blm tarafndan Bornova semtinde yaplan kazlar, zmirin tarihini yeniden yazmtr. zellikle Yeilova Hynden ortaya karlan ve Neolitik Dneme tarihlenen hayvan kabartma ve heykelcikleri, akmak tandan oklar, pimi topraktan yaplm ksa sapl kaklar ve labirent motifli mhrler gibi nemli bulgular, zmir iin ok yeni bir tarih gelimedir. Bu bulgularla, kentin 8500 yldr aralksz olarak bir yerleim alan olduu kantlanmtr. zmirin bilinen en eski ikinci nemli yerleim merkezi ise bugnk Bayrakl Tepekule mevkisinde yer almakta ve M.. 3000 yllarna tarihlenmektedir. Antik alarda sularla kapl olan Bayrakl, zmir Krfezine doru uzanan bir yarmada zerinde kurulmutur. O dnemin Bayrakls I ve II. Troiayla ada zellikler tar. Proto geometrik mleklerin bulunduu yerleimdeki, M.. 10. yzyldan 7. yzyla kadar tarihlenen Megaron tarz dikdrtgen planl evler, Arkaik Dneme ait zellikler gsterir.

Kadifekale
zmirin ilk tac zmiri ve liman kubak gren Kadifekale, antik ad ile Pagos, 186 m ykseklikteki konumuyla bir akropol nitelii tar. Be kuleden oluan bat 9

ve gney yakalarndaki duvar kalntlar, Byk skenderin generallerinden Lysimachos Dnemine tarihlenmektedir. Byk skenderin M.. 334te Anadoluya girmesiyle balayan Dnemde zmirin yerleim merkezi, Bayrakldan Kadifekaleye alnmtr. Corafyac Strabona gre en gzel 12 on kentinden biri olan zmirin Kadifekaleden limana kadar uzanan kentsel dokusunda, dzgn talarla denmi caddeler, Ana Tanra ve Homerosa adanm bir tapnak, tiyatro, canl ticaret merkezi agora, stadyum, tahl ambarlar, su sarnc ve su kemerleri bulunuyordu.

Agora
Sanatn, ticaretin, felsefenin merkezi Agora, etimolojik olarak kent meydan, ar, pazar yeri anlamna gelir. Ticari, adli, din, siyasi ilevleri olan agora, sanatn younlat, felsefenin temellerinin atld, eyvanlarn, antlarn, sunaklarn, heykellerin bulunduu bir yerdir ve ticaretin kalbidir. zmirin Namazgh semtinde bulunan Agora, Roma Dneminden (2. yzyl) kalmadr ve zgara planl Hippodamos modeline gre merkeze yakn yerde kat hlinde ina edilmitir. zmir Agoras, Roma agoralarnn en byk ve en iyi korunmu olandr.
Alsancak - Kordon Boyu

10

zmir Agorasnn dikdrtgen formda, ortada geni bir avlu etrafnda stun ve kemerler zerine ina edilmi, katl ve nnde merdiveni olan bileik bir yap olduu anlalmtr. Agorann kuzey kapsnda bulunan Tanra Vesta kabartmasnn, ilk dnem kazlarda karlan Zeus Suna kabartmalarnn devam olduu anlalmtr. Ayrca Tanr Hermes, Dionysos, Eros, Herakles heykellerinin yan sra birok erkek, kadn, hayvan heykeli, kabartma, figrin, mermer, kemik, cam, maden ve pimi topraktan eserler ele geirilmitir. Burada yeni bulunmu yaztlar, 178deki zmir depreminde kente yardm edenler hakknda bilgi vermektedir.

Agora

Kemeralt
Tarihi ar dokusu Kemeralt, Mezarlkba semtinden Konak Meydanna kadar uzanan blgeyi iine alan tarih bir ardr. arnn gnmzde ana caddesini oluturan Anafartalar Caddesi, geni bir kavis izer. Bu kavis, caddenin gemi yzyllarda var olan i limann etrafn evrelemi olmasndan kaynaklanmaktadr. Eskiden olduu gibi gnmzde de Kemeralt ars, zmirin en nemli alveri merkezidir. Kapal ve ak meknlardan oluan arda geleneksel Trk el sanatlarndan seramikler, ini panolar, ahap rnler, tombaklar, hal ve kilimler, deri rnleri ve geleneksel Ege mutfann lezzetlerinin her eidini bulmak mmkndr.

Agora

Pier, Gustav Eiffelin Fransadaki brolarnda tasarlanm, 18751890 yllar arasnda Osmanl Dneminde ina edilmi ve 20. yzyl ortalarna kadar gmrk binas olarak kullanlmtr. elik konstrksiyonlaryla nl bu yap, ksa bir sre nce restore edilerek modern bir alveri ve elence merkezi olarak yeniden tasarlanmtr. Konak Pier olarak yeniden adlandrlan bu merkezin 20 bin m2lik alannda, elli kadar maazann yan sra restoranlar, kafeler ve sinema bulunur.

Alsancak Kordonboyu
iirlere, arklara esin kayna iirlere ve arklara esin kayna olmu, romantik gnbatm, imbat, barlar, kafeleri, balk lokantalar, k maazalar, geit trenleri, kou ve

Konak Pier
Modern alveri merkezi Alsancak ve Konak gibi i ve ticaret merkezlerine yry mesafesinde bulunan Konak

11

Kzlaraas Han

bisiklet parkurlaryla nl Alsancak semtinin inci kolyesi sahil eridi, Kordonboyu (I. Kordon), zmirlileri bir araya getiren bir elence ve nee ortamdr.

Asansr
Musevi iadam Nesim Levi tarafndan, Mithatpaa Caddesinin st ksmna kmak isteyenlere kolaylk salamak iin 1907 ylnda yaptrlan Asansr, gnmzde zmirin ilgi ekici turistik noktalarndan birisi olmutur. Estetik deerlerin n planda olduu Asansr, zmirin vazgeilmez sosyal yaplarndan biri olarak kabul edilir.

Dnerta emesi
Basmane-Dnerta mevkisinde bulunan Dnerta emesi, kesindeki stunun dnmesinden dolay bu ad almtr ve evresi de bu adla bilinir. 19. yzyl balarnda yaplm, tek kubbeli, kare planl bir yapdr. eme, Trk barok slubunun en gzel rneklerinden biridir. Mermer zerine kabartma sslemelerde Lale Devrinin kendine zg temas olan buketli vazo ve meyveli kse kompozisyonlar dikkat ekicidir. Ssleme unsurlar olarak lale, gl, gonca, yapraklar, dallar ve benzeri bitki motifleri kullanlmtr. Yap, zmirin eme mimarisindeki en gzel rnekleri arasndadr. 12

Kzlaraas Han
Bir Osmanl yansmas Kzlaraas Han, 1744 ylnda Hac Beir Aa tarafndan yaptrlarak hizmete almtr. Osmanl mimarisinden gnmze kalan, zmirdeki nadir eserlerden olan han, dier Osmanl hanlar gibi arl ve avlulu hanlar dzenindedir. Kzlaraas Han, dikdrtgen planl, iki katl bedesteni ve avlusuyla

grkemli bir yapdr. Son yllarda yaplan restorasyondan sonra zmirin otantik alveri ve sosyal yaam merkezlerinden biri hline dnmtr.

akalolu Han
Kzlaraas Hannn tam karsnda yer alr. 19. yzylda yaplm olan akalolu Han, zgn mimari eleriyle evredeki dier hanlardan ayrlr.

zmirin en byk camisi olan Hisar Camii, 1597 ylnda yaplmtr. Camii, kesme talardan ina edilmitir. Caminin i sslemeleri ise Osmanl ssleme sanatnn en gzel rneklerini gzler nne serer.

Kestanepazar Camii
1667 ylnda yaplm olan camii, kare mekn zerinde byk bir kubbe ve etrafndaki drt kubbeden oluur. Grkemli mihrabnn Seluktaki sa Bey Camiinden getirtildii rivayet edilir.

Yal (Konak) Camii

Konak Meydannda, inileri ve sekizgen planyla dikkat eken, zmirin en zarif camilerinden olan Yal (Konak) Camii 18. yzylda yaplmtr. Firuze inilerle ssl camii, deta Konak Meydanyla zdelemi ve Saat Kulesinden sonra zmirin ikinci simgesi olmutur.

adrvan Camii
1636 ylnda ina edilmi olan camii, adn, yannda ve altnda bulunan adrvanlardan almtr. 1815 ylnda onarm grmtr. Douda tek erefeli bir minaresi ve batda bir ktphanesi bulunan caminin mihrap, minber ve vaaz yeri mermerdendir.

Hisar Camii
Kemeraltnda, Kzlaraas Hannn hemen bitiiinde bulunan ve
Hisar Camii

Asansr

13

Salepiolu Camii
Salepizade Hac Ahmet Efendi tarafndan 1906 ylnda yaptrlmtr. Byk bir kubbesi vardr ve d duvarlar mermer ve yeil talarla rldr. zmirin en nadide camileri arasnda yer alan, alt blml Salepiolu Camiinin ince yapl zarif bir mimarisi vardr.

Kemeralt Camii
Yusuf avuzade Ahmet Aa tarafndan 1671 ylnda yaptrlan camii, zmirdeki eserlerin en nemlilerinden biridir. badet mekn tek kubbeli ve kare planldr, minaresi ise batda yer alr. Al sslemeleriyle dikkat eken caminin etrafnda medrese, ktphane ve sebil vardr.

Aziz Polycarp Kilisesi (zmir Kilisesi)

zmirin en eski kilisesi Kanuni Sultan Sleymann izniyle 1625 ylnda yaplan bu kilise, zmirin hlen kullanlmakta olan en eski kilisesidir. Grkemli freskleri ve duvar sslemeleriyle nl i meknnda, zmirin koruyucu azizi Aziz Polycarpn Kadifekaledeki antik stadyumda Romallar tarafndan ldrlmesi resmedilmitir. 19. yzylda freskleri restore eden zmirli mimar Raymond Charles Pr, kendisini de, elleri bal, olan biteni aresizlik iinde izler bir ekilde resmetmitir. Yine kuzey nefinin yan duvarnda yer alan Azize Anna ve ocuk Meryem sahnesinde Raymond Charles Prnin kz Mary Pr, ocuk Meryem olarak grlr.

Aziz John Kilisesi

1862 ylnda yaplmaya balanm ve 1874 ylnda hizmete girmitir. Esas sunak, Papa 9. Pionun armaandr. 1863 ylnda, Sultan Abdlazizin bu kilisenin inaatnda kullanlmak zere byk miktarda altn verdii bilinmektedir. Kilise, hem Protestan, hem de Katolik Amerikan cemaatlerince hlen kullanlmaktadr.

Beth Israil Sinagogu

14

Aziz Polycarp Kilisesi

15

Amazon - zmir Arkeoloji Mzesi

16

Aziz Helen Kilisesi

Karyaka ilesinde bulunan ve Raymond Charles Prnin imzasn tayan Aziz Helen Kilisesi, Gotik canlandrmac slubun en antsal rneidir. Kilise, Levanten Aliotti Ailesi tarafndan balanan araziye Abdlhamitin izin fermanyla yaptrlmtr.

Sinagoglar
zmirde bulunan sinagoglar, Namazgh semtine bitiik bir alanda youndur. Buras ayn zamanda Musevi toplumunun yerleim alandr. 1492 ve takip eden yllarda zmire yerleen Museviler, dier kentlerdekine benzer ekilde, terk ettikleri blgelere gre kendi aralarnda gruplaarak yerlemi ve her grup kendine ait bir ibadethane amtr. Hatta Mezarlkbandaki 927 Sokak, Havra Soka olarak da anlmaktadr. Sokak, evredeki sinagoglarn younluu nedeniyle bu ismi almtr.

Beth Israel Sinagogu

19. yzyln sonuna doru zmirli Musevilerin Gztepe, Karantina ve Karata semtlerine tanmaya balamalar zerine, 15 Mart 1905 tarihinde Sultan II. Abdlhamitin fermanyla yaplan zmirin bu en byk Sinagogu, Karata Semtinde, Mithatpaa Caddesindedir. 1907 ylnda kullanma alan sinagogun i dzenlemeleri uzun sre devam etmi ve ancak 1950lerde bugnk hlini almtr. Masif maundan ina edilen ahap sslemeleri, devrin nl ustalarnn elinden kmadr. Sinagog, alt kat erkekler ve st kat kadnlar iin olmak zere, 600 kiiye hizmet verebilecek ekilde tasarlanmtr. Dn ve Bar Mitsva gibi dini trenler iin zellikle tercih edilmektedir.

Algazi Sinagogu
1724 ylnda Algazi Ailesi tarafndan yaplmtr. Beth srael Sinagogundan sonraki en byk Sinagogdur. Musevilerin dini bayramlarnda ibadete almaktadr.

Mzeler
Arkeoloji Mzesi
1984 ylnda ziyarete alan Arkeoloji Mzesi, Prehistorik dnemlerden Bizans Dnemine kadar tarihlenen pek ok eserin sergilendii katl bir yapdr. Aphrodisias, Bayrakl, Bergama, Bodrum, andarl, Efes, Erythria, assos, Klaros, Klazomenia, Kolophon, Kyme, Larissa, Lebedos, Magnesia, Milet, Notion, Phokaia, Stratonikeia, Teos ve Tralles gibi ren yerlerinden ? Biliyor muydunuz? Hristiyanlk dini asndan nem tayan 7 Ekmenik Konsey, tarihsel srete Anadoluda toplanmtr. lyada Destannn yazar nl ozan Homeros, Trkiyenin batsnda bulunan zmirde domutur. 17

zmir Arkeoloji Mzesi

kan eserlerin sergilendii zmir Arkeoloji Mzesinde, tarih ncesi alara ve M.. 3000li yllara ait pimi toprak buluntularna yer verilmektedir. Sergilenen eserler arasnda, siyah ve krmz figrl Bat Anadolu mlek vazolar, srahiler, ieler, masklar, heykelcikler, altn, gm ve kymetli talardan yaplm ss eyas, sikkeler, heykeller, bstler ve portreler bulunmaktadr.

misafir odas, gelin odas, snnet odas, gelin ba sslemeleri, para keseleri, cam ve el ilemeleri, sikkeler, el yazmas kitaplar ve yaz takmlar yer almaktadr.

Tarih ve Sanat Mzesi

2004 ylnda alan Tarih ve Sanat Mzesinde, Bayrakldaki arkaik dnem Smyrnasndan ve Milet, Efes, Klaros gibi dier Bat Anadolu ren yerlerinden gelen eserler sergilenmektedir. Helenistik ve Roma dnemlerine ait nemli eserler, tek katl binada seramik, ta ve kymetli eserler olarak ayr blmde yer almaktadr. Kymetli eserler blmnde, zengin sikke ve bronz obje koleksiyonlar grlebilir. Mze, Fuar olarak bilinen Kltrparkn giri kaplarndan biri olan Montr kapsna yakn bir konumdadr.

Etnografya Mzesi
1987 ylndan bu yana Etnografya Mzesi olarak hizmet veren bina, 19. yzyl balarnda neoklasik slupta ina edilmitir. zmir yresinin 19. yzyldaki sosyal yaamn tantmaya dnk mzede zellikle endstrilemeyle birlikte kaybolmaya yz tutan tenekecilik, nalnclk, mlekilik, gzboncukuluu, tahta baskclk, hal dokumacl, urganclk, keecilik gibi el sanatlaryla zmirin ilk Trk eczanesi, mehur erbetisi ve dneme ait giysiler sergilenmektedir. Ayrca, 19. yzyl

Atatrk Mzesi
1875-1880 yllar arasnda yaplan, neoklasik dnem izgilerini tayan bu bina, Alsancak semtinde, 1. Kordonda yer almaktadr. ki katl

18

ve zmirde ok yaygn olan Sakz mimarisi zelliklerini tayan yapnn giri kat mermer tabanl olup Atatrk bstnn yan sra kristal ayna ve deerli mermer heykeller barndrr. Odalarda ise 19. yzylda yaplm grkemli mineler vardr.

Demiryollar Mze ve Sanat Galerisi

1856-1858 yllarnda ngilizlerce yaplan iki katl mze binas, dokuz oda ve iki holden olumaktadr. Mze, giri kat Sanat Galerisi olarak dzenlenmi olan binann st katnda yer almaktadr. Mzede, gemite kullanlan lokomotif ve vagonlarn kimliklerini yaatan plakalar, demiryollarnn kuruluundan bu yana kullanlan buharl lokomotif paralar, hareket ve yol fenerleri, yol l aletleri, bro malzemeleri, ilk kullanlan telefon sistemleri, buharl lokomotif maketi ve Atatrke ait fotoraflar yer almaktadr.

smet nn Evi Mzesi

nn Soka No. 20de bulunan bu ev, Kurtulu Savann nde gelen komutanlarndan ve Trkiye Cumhuriyetinin 2. Cumhurbakan smet nnnn 24 Eyll 1884 tarihinde doduu evdir. 1999 ylnda, kiemelik semtinde ziyarete alan evde nnye ait eya ve giysiler sergilenmekte, ziyaretilere nn belgesel filmi gsterilmektedir.

zmir Bykehir Belediyesi Ahmet Piritina Kent Arivi Mzesi

Yllarca zmirlilere itfaiye binas olarak hizmet veren bu yap, kent belleini canl tutmak, gelecek kuaklara zmirle ilgili kentsel tarih konusunda zengin bir ariv aktarmak amacyla 2000 ylnda mzeye dntrlmtr. Mze, adn nl belediye bakanlarndan Ahmet Piritinadan almtr.

Parklar ve Rekreasyon Alanlar

Kltrpark
Kltrpark, Akdeniz dokusuna zg tipik palmiye aalar ve yeil rts, spor ve elence tesisleriyle zmirlilerin balca rekreasyon alandr. Uluslararas zmir Fuar, 1936 ylndan bu yana her yl Austos aynn sonunda, burada alr.

Uluslararas zmir Fuar

19

Balova Termal

20

Ege niversitesi Botanik Bahesi

Bornova semtinde, Ege niversitesi yerlekesinde bulunan bu park, Trkiyenin botanik konusundaki en yetkin ve uluslararas nitelikteki tek bahesidir. Bahe, yapay koullarda, tropik blgelerden Alp dalarna kadar geni bir corafyaya ait pek ok bitki trn barndrmaktadr. Yaklak 3000 trn bulunduu aa mzesinde yzlerce al ve aa yetitirilmektedir. Bahede, ayrca, kurutulmu bitki rneklerinin korunduu ve zerinde bilimsel aratrmalarn yapld bir Herbaryum (tbbi bitkiler) Aratrma ve Uygulama Merkezi de yer almaktadr.

Teleferik Tesisleri
Balova semtinde yer alan Teleferik, yolculuunun sunduu doyumsuz manzarayla binenleri byler.

Balova Kaplcalar
Homerosun destanlarnda ve corafyac Strabonun eserlerinde ad geen Agamemnon Kaplcalar, antik dnemlerden gnmze dek ifa yurdu olarak kullanlmtr. Byk skenderin askerlerinin yaralarnn tedavi edildii bu kaplcalar, o dnemde son derece nlyd. Gnmzde Balova Kaplcalar olarak anlan bu blgede scak su, amur banyosu ve ime sular vardr. Konaklama tesislerinin bulunduu Balova Kaplcalar, daha ok st solunum yollar, kronik iltihaplar, romatizma, metabolizma ve deri hastalklar iin yararldr. Balova Kaplcalarnda bulunan ifal su, sodyum klorr iermektedir.

Plajlar
101 km. boyunca uzanan altn kum zmir ilinin Ege Denizine kys 629 km. uzunluundadr. Bunun 101 km.si doal plaj niteliindedir. zmirin kys, yarmada ve koylardan oluan corafyas nedeniyle, plaj kullanmnn yan sra su sporlar iin de olanak tanr. ldeki plajlardan Pamucak, Urla, Glbahe, eme, Ilca, Alaat, Altnkum, Gmldr ve zdere plajlar, kuzeyde Dikili, andarl, Foa ve
eme Plaj

21

Altnyunus

ren plajlar, kumsal zellikleri bakmndan ne kmaktadr. Plajlara ulam son derece kolaydr. zmir merkez ve kuyular garajlarndan hemen her ileye, gnn her saatinde arala ulam imkn vardr.

medeniyetlerindeki ok renklilik ve hogr, mutfaktaki eitlilikte de hissedilir. Arnavutlar, Bonaklar, Levantenler ve Museviler mutfaa yansyan ok kltrl toplumun sadece birka temsilcisidir. zmir mutfa, bambaka bir yolculuktur... Zeytinyallar, Trklerin Anadoluya g ettiklerinde tantklar bir yemek trdr. Binlerce yldr Dou Akdeniz medeniyetlerinin bulunduu corafyann en eski bitkilerinden biri olan zeytin aac, kendisine Ege Blgesinde de nemli bir yer edinmitir. Akdenizlilerin ortak kltrel mirasnn bir paras olan zeytin, tarihsel bir besindir. Saln, gzelliin ve salkl beslenmenin kayna olan zeytinya, asma yapra, bakla, barbunya, brlce, dolmalk biber, enginar, spanak, kabak, kabak iei ve lahana gibi sebzelerle ifal zmir otlarndan yaplan yemeklerin en nemli malzemesidir.

Yat Limanlar
zmirde zellikle eme Yarmadasnn gneyi, Trkiyenin belli bal yat rotalarndan birini oluturur. eme-Kuadas gzergh, yat turizmi altyapsnn en ok gelitii alandr. Alaat beldesinin gneyinde yan yana sralanm koylar, yatlar iin baka bir cennet niteliindedir.

Mutfak Kltr
Binlerce yllk kltrel birikimin iklim ve corafyayla sentezi, ziyaretisini Anadolunun en zengin mutfaklarndan biri olan zmir mutfayla tantrr. Ege ? Biliyor muydunuz?

ncilde ad geen, Hristiyanln lk Yedi Kilisesinden (Ephesos, Smyrna, Pergamon) zmir snrlar ierisinde bulunmaktadr.

22

Zeytinya en ok da patlcan, biber ve kabakla yaz aylarnda, havu ve karnabaharla ise k aylarnda buluur. Arapsa, hindiba, srgan otu, radika, roka ve semizotu gibi onlarca eit ot, yemeklerin yan sra salata ve breklerin aranlan tatlardr. zmirdeki bitki kltrnn yaygnlamasnda Ege Denizindeki adalardan gelen gmenlerin byk etkisi olmutur. zmir mutfann ana yemekleri arasnda domates soslu zmir kfte, eitli garnitr ve soslarla ikram edilen Ayvalk, Bergama, demi ve Tire kfteleri, Seluklu ve Osmanl dnemlerinden beri yaplagelmektedir. Arnavut cieri, cier kapama, p i, elbasan tava,

kuzu etli arapsa ve evket-i bostan ise bu blgenin dier vazgeilmez baz ana yemeklerindendir. zmir mutfanda yolculuun bir dier nemli dura ise deniz rnleridir. Asma yapranda piirilmi sardalye, dil bal filetosu, izmarit tavas, kzarm papalina, stl balk, tuzlu balk gibi balk yemeklerinin yan sra ahtapot, deniz tara, karides, midye, midye dolma, mrekkep bal ve pavuryadan yaplm mezeler sofralarn ayrlmaz paralardr. Meyve ve tatllar olmakszn bu yolculuk tamamlanm olmaz. ncir, tm asaletiyle yzyllardr meyvelerin ba tacdr. zellikle Bardack olarak tanmlanan

Lokma Tatls

23

tr, yalnzca zmir ve zellikle emede giderek azalan aalarda yetimektedir. yi bir sabah kahvalts ve yaz meyvesi olan incir, ayrca frnlanarak cevizle birlikte sekin bir tatl olur. Badem, erik, limon, nar, karadut, dut, mandalina ve portakal gibi meyvelerle birlikte, incirin lezzeti bambaka gzel olur. Lokma, lor tatls, Ege meyve salatas, frnda stla, tulumba, kalburabast, kazandibi, revani, sakzl muhallebi, su muhallebisi, ambali, zerde gibi tatllar, bu yolculuu tekrarlamaya ayartan tatlardr.

Sosyal Yaam
zmirliler, lman Akdeniz ikliminin sosyo-kltrel bir yansmas olarak, yaamlarnn byk bir ksmn ev dnda geirmeyi tercih ederler. Vapur iskelesinde tr simit yiyerek ve ay ierek gne balayanlar, Kordonda gnbatmn seyrederek Trk kahvesi imenin keyfini karanlar, sahilde balk avlayanlar, deniz kenarnda yry yapanlar, faytonla dolaanlar, Kemeraltnn geleneksel dokusunda alveri yapanlar zmir insanna zg manzaralardr. Gece saatlerinde bar ve restoranlarn canllk kazand, her yeni gn bir meknn daha eklendii Alsancak, Karyaka-Bostanl ve nciralt semtleri, gnn yorgunluunu atan, dostlarla scak sohbetlere dalan ve tadnda bir akam yemei paylaanlar arlar. Trk ve uluslararas mutfaklarn en leziz damak tatlarnn sunulduu restoran, kafe, bistro ve meyhaneler, sosyal yaamn ve yeme-ime kltrnn nemli duraklardr. Daha mtevaz ama yerel itahlar ikram eden yerler ise Konak, Kemeralt, Bornova ve Balova semtlerinde younlamtr. zellikle Kordonboyu, gecenin sunduu rengi ve prltlar yanstan en canl kelerinden biridir zmirinYaamn tadn karmak ve zmirin ruhunu zmsemek isteyen konuklar mutlaka Kordondaki bir kafede oturmal ve kendilerini gnn akna brakmaldr. Doayla btnlemeyi ya da spor yaparak bo zamanlarn deerlendirmeyi sevenler iin ise zmirin sunduklar arasnda daclk, tenis, yelken, srf, binicilik ve dal gibi kulpleri ve zellikle ocuk ve genlere hitap eden, Kuadas, Seluk-Pamucak ve Balova semtindeki su temal parklar saylabilir. Kentte bulunan kltr ve sanat merkezleri ise yl boyunca kongre, sempozyum, sergi, tiyatro, mzikal ve konser ierikli etkinliklerle nl bilim adamlarn ve sanatlar arlar.

? Biliyor muydunuz? lyada Destannda ad geen Troia, Trkiyededir. Byk skenderin retmeni nl filozof Aristoteles, zmirin kuzeyinde, Assosta 3 yl boyunca ders vermitir. 24

Kordon

25

zmir - Gney

26

ZMR - GnEY Torbal

Ana tanra kenti zmir-Efes yolu zerindeki Torbal, Yeniky ve zbey kyleri arasnda, ovaya hkim bir tepededir. Seluk (Ephesos), zmir (Smyrna), Deirmendere (Kolophon) ve Ahmetbeyli (Notion) antik kentleri arasnda kalan bu blgede Prehistorik dnemden sonra ilk kentsel yerleim, M.. 3. yzylda Seleukos Krall zamannda kurulmu ve buraya Ana Tanra Kenti anlamnda Metropolis ad verilmitir. Metropolis, Helenistik Dnemde altn an yaam, Roma Dneminde mparator Augustus onuruna toprana sunaklar dikilmi, Bizans Dneminde piskoposluk merkezi olmutur. Kazlarda kentin kurulu tarihesine ilikin nemli bulgular elde edilmi, Bizans ve Helenistik yap kalntlarnn altnda Arkaik Dneme ait malzemeyle birlikte, M.. 3000e, yani Erken Tun dnemine kadar inen, tarih ncesine ait seramik kap paralar, ta baltalar ve bir tr doal cam olan obsidyen paralar bulunmutur. Akropolde Ares Tapna, yamalarda eyvan ve tiyatro gibi antsal kamu yaplar bulunmaktadr. Yaplan kazlar sonucunda, tiyatrosunun sahne binas, orkestra demesi ve Zeytin oturma sralarnn baz blmleriyle soylulara ayrlm koltuklar ve sunaklar ortaya karlmtr. Eyvann ise M.. 3. yzyln ilk yarsnda hayrseverlerin yardmlaryla ina edildii anlalmtr. Akropoldaki surlar yaklak 16 bin metrekarelik alan evirmekte ve yapld dnem mimarisinin en baarl rnei kabul edilmektedir. Ortaya karlan cam atlyesiyle burada retilmi cam eya paralar, tarm, hayvanclk ve mermerciliin yan sra sanayinin de gelimi olduuna iaret etmektedir. Metropolisin evresi M.. 3.yy, Roma ve Bizans Dnemlerine ait antik yaplarla doludur. Bunlar; Arapltepe, Aslanlar, Sinektepe ve Tepeky Hykleridir. Kazlarda bu dnemlere ait ok sayda seramik, kpe, sikke, tun eser, cam, toprak ve seramik eya bulunmutur. Kente adn veren Ana Tanraya ait klt maaras zerinde yaplan aratrmalar ve Metropolisteki kaz almalar hlen devam etmektedir. Maarada elde edilen buluntular ve fal listeleri, Ana Tanra Maarasnn kehanet merkezi olarak kullanldn ortaya koymaktadr. 27

Deirmendere (Kolophon)
Adn, Kolophon Dandan alan bugnk Deirmenderenin dousundaki kent, deniz kenarnda kurulmayan tek on kentidir. Notion liman ve tapnak kenti Claros ile gl bir birlik oluturmutur. Lidya, Pers, Seleukos ve Bergama dnemlerini yaam olan kentte ok az kalnt bulunmaktadr. Kent, byk on gleri srasnda Girit ve Miken etkisinde kalmtr. 1886 ylnda bulunan kent kalntlar alannda, ilk kaz almas 1922 ylnda yaplmtr. Aa kent, gney tarafta bulunan akropol kenarnda uzanmakta ve M.. 4. yzylda yaplm olan duvarlarla korunmaktadr. lk kent, akropoln bulunduu 800 m. yksekliindeki tepenin gneybatsnda yer alr. Akropoln kuzey yamacnda, bir zamanlar var olmu binalarn izleri grlr. Bunlardan gnmze en iyi ekilde ulaan, M.. 4. yzyla tarihlenen eyvandr. nl filozof ve air Ksenophanesin M.. 6. yzylda Kolophonda yaad bilinmektedir.

Mozaik, Metropolis (Torbal)

Menderes
Menderes ilesinin zmire uzakl 20 km.dir. lenin batsnda, rkmez mevkisinde Lebedos Antik Kenti bulunmaktadr. MenderesSeluk yolu zerinde birbirine yakn konumda yer alan Kolophon, Claros, Notion ve Lebedos antik kentlerine ait kalntlar, ilenin nemli arkeolojik kaynaklardr. Bu blgede bulunan Gmldr Beldesi dnyaca nl mandalina tr olan Satsumann yetitirildii blgedir. zdere, temiz denizi ve sahiliyle dikkate deer olmasnn yan sra amatr balklarn da avlanabildii bir beldedir. Menderesin Grece Kynde de halkn evlerde imal ettii deiik renk ve biimdeki nazar boncuklar yerli ve yabanc turistlerin ilgisini ekmektedir.

Ahmetbeyli
Khinler kenti Claros Kesin kurulu tarihi bilinmemekle birlikte, M.. 7-6. yzyllarda, Kolophon kenti sakinleri tarafndan, ba tanr Apollon adna tapnak alan olarak ina edildii sanlmaktadr. Gizli glere sahip olduuna inanlan khinleriyle geni corafyalarda n salm Apollon Tapna Dor slubuyla yaplmtr. on, Roma ve Bizans dnemlerine ait kalntlar vardr. Bamsz bir kent olmayan Claros, Kolophona bal olarak gelimitir. M.. 2. yzylda yapld sanlan Propyleada ise khine danmaya gidenlerin yazdklar kitabeler bulunmutur. Propyleada, Apollon Tapnana giden iki tarafl stunlar ve heykellerle dolu kutsal bir yol bulunur.

28

Tire Keesi

Kutsal odann stndeki Apollon Heykeli 7,5 m. yksekliindedir. Tapnan nnde 2,5 m. mesafede antsal bir sunak bulunmaktadr. Ege niversitesi tarafndan kaz almalar sren ren yeri ziyarete aktr. Liman kenti notion Kolophonun liman kenti olan Notion, Clarosa 2 km. uzaklktadr. Kalntlar gnmze salam olarak ulamamasna ramen Helenistik Dneme ait 4 km.ye yaklaan kent duvarlar dikkate deer noktalardr. Kolophon ve Clarosa yakn olmas, Sisam Adas, Kuadas ve Efese hkim manzarasyla gezilmeye deerdir. Ahmetbeylinin gneyinde bulunan Notionda Athena Tapna, Bouleuterion, surlar ve tiyatro bulunmaktadr.

Tire
Ky yaamnn gnmze ulaan sempatik dokusu zmire 80 km., Seluka 40 km. uzaklkta bulunan Tire, kltr ve doal gzellikleriyle Ege Blgesinin gzde beldelerindendir. Yzlerce tarih yaps, mzesi, el sanat rnleri, evleri, ars ve yemek eitleriyle zengin turizm deerlerine sahiptir. Gnlk turlar iin her trl olanaa sahip bulunmaktadr. nemli tarih eserler arasnda, anak Mescidi, emsi Mescidi, Doancyan Zaviyesi, Kzl Deli Baba Zaviyesi, Yeil maret Zaviyesi, Karahasan Camii, Karakad Camii, Molla Arap Camii, Paa Camii, Ulu Camii, Yalnayak Camii,

Semerci - Tire

29

Mozaik - zmir Arkeoloji Mzesi

30

Yeni Camii, Yeniceky Camii, Kurt ve Yourtluolu Klliyesi, Ali Baba Tekkesi, Ayazma, Dar-l Kurra Medresesi, Alaattin Sultan Trbesi, Balm Sultan Trbesi, bni Melek Trbesi, Sire Hatunlar Trbesi, Sleyman ah Trbesi, Halk Ktphanesi, Necip Paa Ktphanesi, Abdlselam Yeni Han, Kurunlu Han, Eski-Yeni Hamam, Terziler Hamam, Yeniceky Hamam, Hafsa Hatun emesi, Yeenaa emesi, Hseyin Aa Kprs, Tire Mzesi, Atatrk Ant, Kurtulu Ant, ahizade Ant ve Toptepe saylabilir. Sal gnleri dzenlenen nl Tire Pazar 6 km. uzunluu ve rengarenk dokusuyla adeta bir panayr grnmndedir. Tur programlarnn en renkli blmn oluturan pazardan alveri yapp, mehur karadutlu kar erbetini imenizi tavsiye ederiz. Tirede Trk Dnemi eserlerin eitlilii yannda, yerel kltr miras olarak urganclk, nalnclk, yorganclk, hasrclk, saraciye, keecilik, dokumaclk, zellikle Beledi Dokumas hala yaatlmaktadr. Dnyadaki jakarl dokumann atas saylan Beledi Dokumas, Tirede 16. yzyldan itibaren retilmektedir.

yapsndan sonra Anadolunun bilinen en byk ve en yksek ant mezardr.

Seluk
Kltrlerin zirvesi Seluk ilesi, zmirin 74 km. gneyinde, zmir - Aydn karayolu zerindedir. 10 km2 lik bir alanda, Eski Dnyann Yedi Harikasndan biri olan Artemis Tapna, zellikle Hristiyanlar iin kutsal olan Meryem Ana Evi, Trkiyenin en grkemli antik kenti Efes, Hz. sann havarisi Aziz Johnn mezar ve kilisesi, Yedi Uyurlar Maarasyla Trk - Seluklu ve Osmanl mimarisinin en gzel rnekleri olan sa Bey Camii, Seluk Kalesi, su kemerleri ve irince Kyndeki sivil mimari rneklerini barndran Seluk, tarih hazinesi bir iledir. Kk Menderes nehrinin yzyllar boyunca alvyonlarla doldurduu yrenin, bugn denize ve prl prl bir kumsala sahip doal sit alan olan Pamucak koyuna uzakl 9 km.dir.

Efes
Artemisten Meryem Anaya... Uygarlklar merkezi Efes antik kenti, Roma mparatorluu dneminde Asya Eyaletinin bakenti olarak, 100-200 yllarnda 200 bin kiilik nfusuyla Anadolunun en kalabalk kentiydi. Aziz Paulun Hristiyanl yayma giriimlerinde bulunduu, Msr Kraliesi Kleopatrayla Roma imparatoru Markus Antoniusun ziyaret ettii, Meryem Ana ile Aziz Johnun son gnlerini geirdii Efes, gnmzde ylda ortalama

Belevi
zmir yolu zerinde Seluktan 13 km. uzaklktaki yol kavann dousunda, Belevi beldesinde bir ant mezar bulunmaktadr. Helenistik aa tarihlenen bu ant mezar, Dnyann Yedi Harikasndan biri olan Halikarnassos Maussolleion ? Biliyor muydunuz?

Eski Dnyann Yedi Harikasndan ikisinin ev sahibi Trkiyedir. Bunlar; Efeste bulunan Artemis Tapna ve Bodrumdaki (Halikarnassos) Maussolleiondur. 31

1050 yllarnda deniz g ile gelenlerin de yaamaya balad liman kenti Efes, M.. 560 ylnda Artemis Tapna evresine tanmtr. Bugn ziyaret edilen Efes antik kenti ise Byk skenderin generallerinden Lysimakhos tarafndan M.. 300 yllarnda kurulmutur. Bu dnemde ve Roma Dneminde en grkemli gnlerini yaamakla birlikte, ilek limann zamanla alvyonlarla dolmas zerine yaanlmaz hle dnen kent, Bizans mparatoru Justinyenin (527-565) Ayasuluk Tepesinde yaptrd Aziz John Bazilikas evresine tanmtr. 1330 ylnda Trkler tarafndan alnan ve Aydnoullarnn merkezi olan Ayasuluk, 16. yzyldan itibaren giderek klmeye balam ve 1923ten sonra Seluk adn almtr. 1895ten bu yana, Efes Mzesi ve Avusturya Arkeoloji Enstits
Meryem Ana Heykeli - Efes, Seluk

Efes Mzesi - Artemis

1,5 milyon turistin ziyaret ettii, Trkiyenin en nemli kltrel mirasdr. zmirin Seluk ilesine bal olan ve tarihi boyunca uygarlk, bilim ve kltr alanlarnda nemli rol oynayan bu grkemli ren yerindeki en eski yerleim yerinin tarih M.. 6000 yllarna dek uzanr. Efsaneye gre, Kral Kadrosun olu Androklos tarafndan kurulmutur. Ancak kuruluu ok daha ncelere gitmekte ve Hitit metinlerinde Arzawa lkesinin bakenti Apasa olarak anlmaktadr. Efes, M.. 1000 yllarndan itibaren Ege Denizinde adalardan gelen gmenler tarafndan koloni hline getirilmek istenir. Anadolunun en eski ana tanras Kybele geleneine dayal Artemis kltnn en byk tapna da Efestedir. Efes Artemis Tapna Klasik Dnemde Dnyann Yedi Harikasndan bir tanesiydi. M.. 32

tarafndan kazlan Efes antik kentinde, gnmzde binlerce turist, Liman Caddesinde yrr, Byk Tiyatroda yln en grkemli sanat etkinliklerini izler, Celsus Kitaplnn grkemi karsnda nefeslerini tutar, Meryem Ana Evinde Hristiyanlarn hac oluuna tanklk eder, Seluk Arkeoloji Mzesindeki Miken, Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans, Seluklu ve Osmanl Dnemlerine ait binlerce eseri hayranlkla seyreder. Meryem Ana ve Aziz Johnun Efeste yaam olduu inanc, kenti kutsal bir dinsel merkez durumuna da getirmitir.

Vedius Gymnasiumu
2. yzylda Publis Vedius Antonius adnda zengin bir Efesli tarafndan yaptrlmtr. Doudaki avlusu, ortada yer alan tren salonu, soyunma odas ve hamamlaryla dnemin zelliklerini yanstan, sportif ve kltrel eitimin yapld grkemli bir yapdr.

Stadyum
Vedius Gymnasiumun gneyinde yer alan bu yap, sportif yarlarn, olimpiyat oyunlarnn, gladyatr karlamalarnn yapld nemli bir sosyal buluma yeriydi.

ifte Kiliseler (Meryem Ana Kilisesi)

Bizans hamamlarnn karsnda yer alan ifte Kiliselerin Hristiyanlk dnyas iin son derece zel bir nemi vardr. Buras, 431 ylnda konsllerin toplandklar kilisedir. 2. yzylda Roma Dneminde bir bazilikaya dnen yap, Meryem Anaya adanm ve burada yaplan 3. Konsl toplantsnda Hz. sa peygamberin hem Meryem Anann hem de Tanrnn olu olduu dogmas kabul edilmitir. 7. yzylda kilisenin apsisinden alan bir kapyla ikinci bir kilise ina edilmi ve bylece buras ifte Kiliseler olarak tannmtr. Meryem Anaya adanan ilk kilise olmas nedeniyle, 1967 ylnda Papa 6. Paulun kutsamasyla kilise kutsal merkez olarak kabul edilmitir.
Celsus Ktphanesi

33

Arkadiane Liman Caddesi

Tiyatronun hemen nnden balayan ve Efes antik limanna kadar uzanan bu stunlu yol, mparator Arkadianusa ithaf edilmi olup 5. yzylda aydnlatld sylenmektedir. Her iki yannda galerilerin bulunduu bu cadde ayn zamanda tren caddesi olarak kullanlmaktayd. Msr Kraliesi Kleopatrayla Romal General Markus Antoniusun birlikte yrdkleri sylenen bu grkemli caddenin sanda ve solunda yer alan mermer stunlar, geen onca zamana karn sapasalamdr.

Byk Tiyatro
Efes harabelerinin en gzel yaplarndan biri olan byk tiyatro, 24 bin kiilik kapasiteyle ilk kez Helenistik Dnemde yaplmsa da, Roma mparatoru Cladius zamannda yeniden inasna baland ve mparator Trianus (98-117) dneminde tamamland bilinmektedir. Efesin korunmu yaplarndan en by olup ge Roma devrinde gladyatr dvlerine sahne olmutur. Aziz Paul, Hristiyanl yaymak iin burada vaaz vermek istemi ama Efes Artemis taraftarlar bu giriimi engellemitir.
Efes - Kretler Caddesi

Mermer Cadde
Celsus Ktphanesinden balayarak kuzeye, Byk Tiyatroya doru uzanmaktadr. 400 m.lik mermer deli cadde 5. yzylda yeniden yaplmtr. Altnda, dnemine gre ok gelimi bir kanalizasyon sistemi olan cadde, Artemis Tapnana ulaan uzun ve kutsal bir yoldu.

Efes - Byk Tiyatro

34

Efes - Skolastika Hamam

35

36

Antigone - Efes Tiyatrosu

Byk Tiyatro

37

Celsus Ktphanesi
Ticari Agorann yannda bulunan Celsus Ktphanesi, 115 yllarnda Asya Konsl Julius Aguila tarafndan babas Celsus adna yaptrlmtr. Ktphane, Msrdaki skenderiye ve Anadoludaki Bergama Ktphanelerinden sonra Klasik Dnemde dnyann en byk nc ktphanesiydi. Arka duvardaki bir kapdan Celsusun mezarna geilir. Celsusun burada bulunan heykeli, gnmzde stanbul Arkeoloji Mzesinde sergilenmektedir. Romann mimari zelliklerini tmyle yanstan yapnn n cephe dekorasyonu, dneminin en gzel rnekleri arasnda yer alr. n cephe kolonlar arasnda yer alan drt kadn heykeli ile Celsusun kiisel erdemleri saylan Bilgelik (Sophia), Karakter (Arete), Yarglama Gc (Ennoia) ve Deneyim (Episteme) betimlenir.

Efes - Mermer Cadde (Ak Evi)

Ticari Agora
Bu ticari alveri merkezi Helenistik Dnemde kurulmutur. Drt taraf stunlarla evrili bu alan 110 x 110 m2 dir. mparator Agustus, Nero ve Caracalla dnemlerinde geniletilmi ve yeni blmler eklenmitir. Horologion ad verilen, su ve gne saatinin bir arada olduu kk ant, arnn tam merkezinde bulunmaktadr.

Ak Evi
Mermer caddeden yukar kldnda Kuretler Caddesiyle kesien noktada Ak Evi bulunur. 1. yzyla tarihlenen bu ilgin ev, ana salon ve bu salona alan birok odadan olumaktadr. Ak Evinde bulunan mozaik kz portrelerinin bu evde alan kzlara ait olduu rivayet edilir. Evde arap mahzenleri, havuz, yemek odas ve yatak odalar bulunmaktadr.

Efes - Devlet Agoras

38

Skolastika Hamam
Efeste yaam olan zengin Romal bayan Skolastika tarafndan tamir ettirildii anlalan, Ak Evinin bir uzants olarak da tanmlanan bu yapnn giri ksmnda, Skolastikann basz bir heykeli bulunmaktadr. na tarihi 1. yzyl olup katldr. Dinlenme odalar, ktphane ve elence salonlar bulunan yapnn taban ve duvarlar mermer kapldr.

Hadrian Tapna
Kuretler Caddesinin en gzel yaplarndan birisi de Hadrian Tapnadr. Bu tapnaktan gnmze ancak giri ksm, cephe alnl ve kutsal oda kalmtr. Tapnan frizlerinde tasvir edilen mitolojik sahnelerden en ilginci, Efesin kurucusu Kral Androklosun yaban domuzunu ldryle ilgili sahnedir. Tapnak P. Quintilus tarafndan yaptrlarak mparator Hadriana (117-138) adanmtr.

Trajan emesi
Trajan emesi, Hadrian Tapnana yakn bir konumda Kuretler Caddesi zerinde yer alr. emenin katlarn ssleyen heykeller Efes Mzesinde sergilenmektedir. nnde havuz bulunan, 5,20x11,90 m. llerindeki iki katl bu yapda, suyun havuza akt yerde mparator Trajann byk heykeli bulunuyordu ve sular heykelin altndan byk havuza akyordu.

Yama Evler
Celsus Ktphanesinden Kuretler Caddesine dnte, sa tarafta Blbl Dann yamalarnda, Efesli zenginlerin ikamet ettikleri evler bulunmaktadr. Yakn zamanda restore edilen evler, geni merdivenlerle caddeye dikey olarak almakta, duvarlarnda ise fresk ve mozaiklerle ssl mermer kaplamalar bulunmaktadr. 2006 ylnda ziyarete almtr.

Domitian Tapna
Efeste bir imparator adna yaplm ilk tapnaktr. Devlet Agorasnn hemen karsnda, kentin en merkez yerindedir. Domitian Tapnann yalnzca ba ve kolu bugne kalan devasa klt heykeli ve sunak, Efes Mzesinde sergilenmektedir.

Belediye Saray (Prytaneion)

Efesin kutsal mekn saylan yapnn sa tarafnda Hestia Suna bulunmaktadr. Bu sunakta srekli olarak bir kutsal ate yanard. Prytaneion, hem politikann merkezi, hem de nemli tren, len ve ? Biliyor muydunuz? Meryem Ana Evi, 1961 ylnda Vatikan tarafndan ha yeri ilan edilmi ve Papa VI. Paul(1967), Papa II. Jean Paul (1979) ve Papa 16. Benedictus (2006) tarafndan ziyaret edilmitir. 39

kabullerin yapld yerdi. ki Efes Artemis Heykelinin de burada bulunmu olmas, Prytaneionun dinsel adan da son derece nemli bir mekn olduunu gstermektedir.

Odeon (Bouleuterion)
Odeon, 2. yzylda Efesli zenginlerden Publis Vedius Antonius tarafndan yaptrlmtr. 1400 kiilik oturma kapasitesi olan Odeonun ahap ats vard.

Magnesia Kaps
Birinci yzylda mparator Vespasian tarafndan yaptrlan bu yap, Artemis Tapnandan balayan kutsal yolu tiyatroya balayan nemli bir kapyd.

Artemis Tapna
Dnyann Yedi Harikasndan biri olan Artemis Tapna, yalnzca o gne dek yaplm ilk grkemli mermer tapnak olmakla kalmaz, Helenistik Dnemin de en ihtiaml kutsal yapsdr. Bu grkemli yap, baz temel paralarndan baka gnmze herhangi bir mimari detay brakmadan gelmesine ramen, hl nemini korumaktadr. Arkeolojik olarak ele geen ilk buluntular, Artemisionda M.. 1500den 300l yllara kadar yerleim olduunu gstermektedir. Burada, Tanra Kybele adna yaplan ilk tapnak, M.. 8. yzyla ait olmakla birlikte, yzyllar boyunca birok evrim geirmitir. M.. 356da, Byk skenderin doduu ylda, Herostratos adl bir kiinin kard yangn sonucu tamamen harap olmu, M.. 330lu yllarda ise Efesliler kendileri iin ok nemli grdkleri Artemis Tapnan ayn plann zerinde ama eskisinden ok daha gsterili biimde ina etmilerdir.

Artemis Tapna - Efes, Seluk

40

Meryem Ana Evi - Efes, Seluk

Anadolunun ana tanrasna adanan Artemis Tapna, Arkaik Dnemde Kroisosun yardmyla mimar Chersiphron, Giritli Metagenes ve Thedoros tarafndan ina edilmitir. Yzyllar boyunca sadece tapnma ve ktlklerden korunma amal olarak deil ayn zamanda Tanra Artemisin klt heykelinin ve tapnan dier zenginliklerinin, adaklarn sakland yer olarak da kullanlmtr. Gnmzde birka leylein yuva kurduu stun paralarnn dnda eserden geriye pek bir ey kalmamtr.

Yedi Uyurlar Maaras

5 ve 6. yzyllara rastlayan dnemde yapld tahmin edilen Yedi Uyurlar ren yerinin dini merkez zellii tad dnlmektedir. Rivayete gre, Hristiyanln resmi din olarak kabulnden nce, putperestlerden kaarak buraya snan yedi gen, uykuya dalp iki asr sonra uyanmlar. Uyandklarnda ise artk Hristiyanlk resmi din olmutur. Bu mucize olay zerine, lmlerinin ardndan bu yedi gencin gmld yere dev bir ant ina edilmi. Kazlarda ortaya karlan yap da antsal boyutlardadr ve kaya oyma mezar buluntularna, iki kiliseyle katakomplara rastlanmtr.

Meryem Ana Evi

Blbl Danda Hristiyanln kutsal anas Meryem Anann evi bulunmaktadr. Hz. sa, armhta son nefesini vermeden nce, annesini, havarisi olan Aziz Johna emanet etmitir. Bunun zerine, Aziz Johnun Meryem Anay, Kudste kalmasn sakncal bulduundan, yanna alarak Efese geldiine, Blbl Da eteklerinde sk aalarla kapl bir kede yapt kulbede gizlediine ve Meryem Anann burada ldne inanlmaktadr.

Meryem Ana Evi

41

Meryem Ana Evi - Papa 16. Benedictus

Ayasuluk Tepesi ve Kalesi

Bu tepe, Erken Hristiyan, Bizans ve Seluklu dnemleri boyunca srekli salamlatrlm bir kaleyle savunulmutur. Hlen ayakta duran sur, Erken Hristiyanlk Dneminde ina edilmi, Seluklular ve Osmanllar zamannda ise byk bir restorasyon grmtr.

Aziz John Bazilikas

2. yzyln banda ortaya kan bir Hristiyan geleneine gre, Hz. sann havarisi olan Aziz Johnun ncilin yazarlarndan olduu iddia edilmektedir. lmnden sonra Efeste, Ayasuluk Tepesinin gney yamacnda kendisi iin nce basit bir mezar yaplmtr. Bu mezarn zerine 5. yzylda ahap atl bir bazilika ve 6. yzyl ortalarnda bu yapnn yerine mparator Justinianus tarafndan yine ha planl ve kubbeli yeni bir bazilika yaptrlmtr. Efes halknn 6. yzyldan sonra Ayasuluka tanmasyla, Aziz John Bazilikas eski Piskoposluk Kilisesinin yerini alm ve Ayasuluk Tepesi surlarla evrilmitir. Bazilikada 1974 ylndan itibaren kkl onarm almalar yaplp evresi arkeolojik bir park hline getirilmitir.

sa Bey Camii
Ayasuluk Tepesinde, Aziz John Bazilikasnn bat yamacnda bulunan sa Bey Camii bir Seluklu Dnemi yapsdr. sa Bey tarafndan 1375 ylnda ina ettirilmitir. Yap, avlulu Trk camisi tipinin ve Anadolu stunlu camilerinin bilinen en eski rnei olup ssleme teknikleri ve ana kapsnn antsal yksekliiyle tipik Seluklu mimarisi zelliklerini tar.

42

sa Bey Hamam
sa Bey Camiiyle birlikte yaplmtr. Klasik Trk hamamnn tm zelliklerini gsterir. Tm meknlar kubbelidir.

Su Kemerleri
Kemerler, Bizans Dnemi kalntlarndandr. Dou ynnden gelip Ayasuluk Tepesine doru giden Bizans su kemerlerinin kalntlar, tren istasyonu evresinde ve asfaltn iki tarafnda grlebilir. Restore edilen su kemerleri, gnmzde Selukun simgesi olan leyleklerin barnma yeridir. Bir dier su kemeri de, Seluk-Aydn karayolunun 6. km.sinde, Agustus Dneminde ina edilmi olan Gaius Sextillius Pollio Su Kemeridir.

Stini Maaras
irince Kynden dnte, Seluka varmadan 2 km. nce, vadinin yamacnda bulunan Stini Maaras ilenin nemli bir maarasdr. Maarada, beyaz su damlalarnn oluturduu sarkt ve dikitler vardr. Doum yaptktan sonra st yeterli olmayan kadnlarn maaradaki damlayan sudan imeleriyle, maaraya kamayan kadnlarn ise maaradan getirttikleri talar memelerine koymalaryla stlerinin oalacana inanlr.

Ku Gzlem Alan
Seluk Gebekirse Gl Su Kular Koruma ve retme Sahas, antik Efes kentinin kuzeyinde Efes ve Pamucak arasndaki bin hektarlk alan kaplar. Yrede 30-40 tr ku ve memeli hayvan yaar. Bunlar arasnda dalg, pelikan, eitli trde rdek, ulluk ve knal keklik gibi kularn yan sra yaban domuzu, tilki, akal gibi kara hayvanlar da vardr.

Efes Arkeoloji Mzesi

Mzede, Efes ve evresinde gn na karlm eserler sergilenmektedir. Miken, Arkaik, Byk skender ve Generalleri Dnemlerinin yansra, Roma, Bizans ve Trk Dnemlerine ait yaklak 80 bin eser yer almaktadr. Mze, arkeoloji ve etnografya olmak zere iki ana blmden oluur. Seluk Efes Arkeoloji Mzesinde sergilenen eserler arasnda Ayasuluk Tepesinde bulunan Myken vazolar, Artemisiondan paralar, Belevi Mausoleumundan korint stunlar ve lahit, Efes Artemisinin iki heykeli, Sokratesi tasvir eden bir fresk, eitli antlardan, zellikle emelerden alnm heykeller, Hadrian Tapnandan bir Theodosius kabartmasyla erken Hristiyanlk Dnemine ait paha biilmez tam boy portre ve bstler saylabilir. Mzenin bnyesinde bulunan bir baka blm de, Saadet Hatun Hamam olarak adlandrlmaktadr. 16. yzyla tarihlenen hamam, geleneksel Trk hamamlarnn birok zelliini tar; soyunma odas, soukluk, lklk ve scaklk olmak zere drt blmldr.

43

hayat ve kaybolmaya yz tutan eitli el sanatlar sergilenmektedir. Tarma bal yresel yaamda nemli yer tutan tahl tme sisteminin (deirmenler) geliimi ve farkl tipleriyle bakrclk ve gzboncuu yapm yan sra Trk adrlarnn sergilendii blmde restore edilen eski Trk yaps, 16. yzyla ait Osmanl hamam da grlebilir.
Eros - Efes Mzesi

amlk Buharl Lokomotif Ak Hava Mzesi

Demiryolu ve karayoluyla Seluka 7 km. uzaklkta, 160 dnm arazi zerine kuruludur. Atatrk, Ege manevralar srasnda Beyaz Treniyle kararghn bu istasyona kurmu ve manevralar sresince Ege sahillerine buradan ulamak suretiyle manevralar takip etmitir. Mzede, yalar 50 ila 80 arasnda deien 25 adet buharl lokomotif sergilenmektedir.

Bundan baka, Efes ve Selukta yeni dzenlemeler yaplarak Efes Arkeoloji Mzesine bal yeni blmler oluturulmu ve ziyarete almtr.

Arasta ve Hamam Blm

Mzenin orta bahesine bitiik, mzeyle bir btn olan bu blmde eski Trk kasabalarndaki ticaret
amlk Buharl Lokomotif Ak Hava Mzesi

44

irince araplar

irince
nostalji ky Seluka 9 km. uzaklktaki irince Ky geen yzyldaki kentsel dokusunu aynen korumutur. Kyn kuruluu M.. 5. yzyla dek uzanr. Eski adlar Krknca ve irkince olan kyn Aydnoullarnn istilasndan kaan Efesliler tarafndan mesken edildii sylenir. Ky mimarisini yanstan evler kgir, ok pencereli ve pencere ebatlaryla ayn oranda asma balkonlar olan iki katl binalardr. irincede, Mslman nfusun yan sra Ortodoks Hristiyanlar her sene 15 Austosta Meryem Ana Evine ziyaret dzenlerler. irince, ev arapl, geleneksel yemekleri, otantik yaps ve yaantsyla bir nostalji kydr.

irince Evleri

45

zmir - Bat

46

ZMR - BATI Seferihisar

arap Tanrs Dionysosun dura Seferihisar, zmirin batsnda, zmire 45 km. uzaklkta, etraf zeytin ve narenciye aalaryla evrili, Egenin btn zelliklerini tayan irin bir beldedir. Sylenceye gre Byk skenderin generallerinden Tsaferinos tarafndan kurulmu ve adn ondan almtr. lenin 5 km. uzanda, marina ve balk barna olarak kullanlan Sack Liman vardr. Limann 1 km. gneyinde bulunan Teos antik kenti ise bir baka sylenceye gre M.. 1000 yllarnda bir on kolonisi olarak kurulmutur. Kentin kurucusunun Dionysosun olu Athames olduuna inanlr. Teos, Lidyallarn ve ardndan Perslerin ynetimine gemitir. Mimarlk ve ticarete damgasn vurmu olan Teosta, Byk skender ve generallerinin ynetim dnemleri ile Roma Dneminden kalntlar bulunmaktadr. Teosta bulunan en nemli eser, ziyarete ak tutulan Dionysos Tapnadr. Dier nemli eserler ise agora, gymnasium, tiyatro, odeon, surlar ve liman kalntlardr. Tarihi ve doal evre zenginlii Teosun deerini artrmaktadr. Teos, oniann uygarlk kentidir. O devirde halk yaamn deniz yolu ticaretiyle salyordu. lk an Seferihisar, Teos Marina arap ve ak iirleriyle nl ozan Anakreon (M.. 6. yzyl) burada domutur. Teosa giderken iinden geilen Sackta, bir 16. yzyl Osmanl Kalesi bulunmaktadr. Ayrca doal bir liman grnmndeki Sack Krfezinde gnbatmnn enfes gzellii yaanabilir. Son yllarda yat liman ina edilmitir.

Urla
Dnyann en eski zeytinya atlyesi Ege Blgesinin tm zelliklerini tayan Urla, zmirin batsnda, zmire 38 km uzaklkta, kendi adn tayan yarmadann orta ksmnda yer alr. Kk meydanlar, asma alt kahveleri, balklar ve ky pazaryla Urla, Egenin ruhunu tar. 47

Urla

Urla Yarmadas 40 km.lik sahil eridine, el dememi koylara ve 12 kk adaya sahiptir. zellikle yarmadann gneyinde, Urlaya 7 km. mesafedeki Demircili Ky, Yaclar ve Zeytineli kylar, muhteem koylar ve temiz deniziyle bilinir. Yaclar Kynde yer alan Baevi, yerel dokunun ada mimariyle btnletii zgn bir rnektir. Tarih boyunca bir kltr merkezi olan bu belde Necati Cumal, Tanju Okan, Yorgo Seferis gibi sanatlara ev sahiplii yapmtr. Urlann civarndaki 12 kk adadan Uzunada ve Hekim Adas askeri amal, gzel plajyla turizm amal, Karantina Adas ise Devlet Hastanesi tarafndan kullanlmaktadr. Son 30 yldan beri Urla iskele blgesi, tarih ncesi alara ait Limantepe ve onun devam olan Klazomenai kentiyle nldr. Bu antik kentin liman dnyann en eski ve en dzenli liman olarak n yapmtr. Yaplan kazlarda Klazomenaide bulunan eserler Paris Louvre Mzesi, Atina Milli Mzesi ve zmir Arkeoloji Mzesinde sergilenmektedir. Karantina Adas, 1865te Osmanllarn Franszlara yaptrd Taaffuzhane yani salk koruma yeri ile nlenmitir ve Karantina ad da buradan gelmektedir. Urla skelesinin 6 km. kuzeybatsnda yer alan ve Urla Krfezine hkim bir konumdaki ky evleriyle nl olan Gvendik Ky, 1000 yana yaklaan nl zeytin aacyla emealtn kubak grr. Urlann tarihi Limantepede balar. Limantepe, Karantina Adasnn hemen karsnda, bugn Urla skelesinin olduu yerde, denize doru uzanan yeil bir tepedir. Bu yarmada zerinde, M.. 6000 ylna ait Prehistorik 48
Urla Baevi

Klazomenai olarak tanmlanan bir yerleim ortaya karlmtr. M.. 4000 yllarnda buradaki halkn zeytinya atlyeleri kurduu, arap, parfm ve dokumaclk alannda tannd, madencilikte de olduka ileri seviyeye geldii bilinmektedir. Zeytinin varl, Anadoluda 10 bin yl ncesinden bu yana bilinmektedir. Urlada bulunan dnyann en eski zeytinya atlyesinde, zeytin krma deirmeninin yaps ve hidrolik biliminin ulat dzey belirgin bir ekilde grlmektedir. M.. 10. ve 9. yzyllarda kurulan 12 on kentinden biri olan, Urla skelesindeki Klazomenai, nemli bir ticaret merkezi olmutur. M.. 7. ve 6. yzyllarda Pers saldrlar sonunda burada bulunan seramik atlyeleri terk edilmi ve yerlerini zeytinya retilen yahaneler almtr. Bizans Dneminde nemini kaybeden bu belde, 1330 ylnda Aydnolu Beyliinin ynetimine gemi ve denizden 4 km. ieride bir Trk ehri olarak yeniden ina edilmitir. Bu dnemde Urla adn alan kent, 15. yzylda Osmanl topraklarna dahil edilmitir. Urlann en eski ve antsal camisi olan Fatih brahim Bey Camii bu dnemin bir rndr.

topraklarna katlnca ad Ahrl (Ahurlu) olmutur. 1910 ylnda ise emeden ayrlp bamsz bir ile olarak Karaburun adn almtr. Topran koyu rengi nedeniyle Karaburun adn alm olabilecei gibi, Kara szcnn halk aznda Kuzey anlamnda kullanlmasndan dolay bu adn verilmi olmas da mmkndr. Ambarseki, Bozky, Elenhoca, Haseki, necik, Ksedere, Kkbahe, Tepeboz, Saip, Salman, Sapnck, Parlak, Yayla olmak zere toplam 13 ky ve ayrca Mordoan beldesi gezilecek yerlerdendir. Bu yrede gemiten gnmze ulaan eski ta evler grlmeye deerdir. Btnyle terk edilmi eski evler barndran Sazak Ky de olduka ilgintir.

Karaburun
Koylarn lacivert derinlii Karaburun, Urla Yarmadasnn, Balklova ve Gerence koylar arasndaki hattn kuzey blmn oluturan Karaburun Yarmadasnda yer almaktadr. Yzlm 415 km2 olan ilenin zmire uzakl 100 km.dir. Karaburunun en yksek tepesi 1212 m.yle Akdadr. Bilinen ilk ad Mimastr. Sonralar Stela ya da Stylarius diye anlmtr. 1415te Osmanl

Karaburun

49

Karaburun

50

Koylara ulamak iin ilenin anayolundan ayrlp yan yollara sapmak gerekir. Her bir yolun sonunda, sszln ortasnda prl prl koylar bulunur. Balcalar; Scabk, Kumburnu, atalkaya Krfezi, Mordoan skelesi, Ard, Kaynarpnar, Boaba, Akbk, Eendere, Olcabk, Bodrum, Karaburun skelesi, Yeniliman, Kumbk, Badembk, Denizgiran, Eriliman, Dikencik, Karareis, Kocadere ve Gerence olmak zere Karaburunda ok sayda koy vardr. Karaburuna zel aralaryla gidecek olanlarn izlemesi gereken yol, zmir-eme otoyoludur. Karaburun knn ardndan kat edilecek mesafe ise yaklak 55 km. kadardr. Yol, kydaki pek ok balk ky arasndan geer. leye ulamak iin zmir, kuyulardan sefer dzenleyen midibsler de kullanlabilir. K aylarnda 1 saat 15 dakikada bir kalkan midibsler, yaz sezonunda yarm saatte bir ileye gider. Karayoluyla Karaburun yolculuu 2 saat 10 dakika srer. Olduka engebeli olan arazide tarma elverili toprak oran dktr. Yredeki kstl alanlarda, zeytin, enginar, zm, nergis ve smbl yetitirilmektedir. zellikle nergis, Karaburunun nde gelen geim kaynaklarndandr. Antik ada bile Karaburunda yetitii bilinen nergis, Ege ve Akdenize, hatta tm dnyaya buradan yaylmtr. Karaburunlu balklar daha ok kefal ve bazen de levrek avlar. Bu sular, nesli tkenme tehlikesi tayan Akdeniz foklarna da (Monachus monachus) ev sahiplii yapar. Yerel yemeklerden en nlleri kekek, dede sar, msr brei, can brei, tas kapamas, kvrma

tatlsdr. Kelle kei peyniri, ac kopanisti peyniri, Karaburun kefali, Sapnck Ky kara zm pekmezi ve Kkbahe iek bal nldr.

Mordoan
nergis, smbl buketi Nergis ve smbl ieklerinin anavatan olarak da tanmlanan Mordoan, Karaburunun bir beldesidir. Buras mercan, karagz ve ipura gibi Ege balklarnn bulunduu, olta balklnn da gzdesi bir beldedir. Adnda tad mor renk, kasabada her daim olan ve btn meknlarn dolduran doal bir dokudur. Mitolojik birok ge bu topraklardan kmtr. Zeusun dev Mimas Bozda altna gmmesi, Narkissosun kendine ak yznden Nergis ieine dnmesi, kskan Herann risi Mimas tepelerinde gzclkle grevlendirmesi gibi birok mitolojik hikye yreye aittir. Beldenin nemli tarih yaptlar arasnda, 15. yzylda yaplan Ayekadn Camii ve muhteem mimarisiyle atalkaya Camii bulunmaktadr. Mordoann birok kynde hl geleneksel usullerle alan zeytinya deirmenleri de yrenin kltr mirasnda nemli yer tutmaktadr. Trkiyede, denizin en temiz ve gzel olduu yrelerden biri olan bu blge, mavi bayrakl koylar, altn kumlu plajlar, gzlerden uzak, huzur iinde dinlenilebilecek koylar, oltayla avlanabilecek lezzetli balklaryla ziyaretileri kucaklamaya hazrdr.

eme
Termal suyun altn kumsalla dans eme, ifal scak sular, altn kumu, gnei, denizi, renkli yaam ve elenceli gece hayatyla nl bir tatil beldesidir.

51

eme

eme, zmirin en bat ucunda kendi adn tayan yarmadada kurulmutur. Gemicilerce kk liman diye adlandrlmsa da, buz gibi sularn akt emelerinden dolay yreye eme ad verilmitir. emenin Ildr Kynde ortaya karlan Erythrai antik kentinin yan sra emedeki Osmanl Dneminden kalma kale, kervansaray, ok sayda eme ve sivil mimari rnekleri, yrenin arkeolojik ve tarih mirasn oluturur. lk ada Cyssus adyla bilinen eme, Anadolunun bat kysnda, M.. 1000 yllarnda 12 on kentinden biri olan ve bugnk emenin 27 km. uzanda bulunan Erythrainin (Ildr) iskelesi olmutur. emenin dousundaki Kalemburnunda, M.. 1000 yllarna tarihlenen kk bir yerleimin daha var olduu bilinmektedir. Erythrai, M.. 6. yzylda geni ve nemli bir yerleim merkezi olmutur. Son derece koruyucu bir limana sahip olan Erythrai, Msr, Kbrs ve Bat lkeleriyle iliki kurmu ve ticaretini gelitirmitir. eme, Lidyallar ve Perslerden sonra, Romallarla Bizansllarn 52

hkimiyetinde kalm, Seluklu, Aydnoullar ve Osmanl Dnemlerini srasyla yaamtr. eme, zmire 77 km.lik dar bir asfalt ve 80 km.lik otoyol olmak zere iki yolla balanr. Ayrca, emeden Yunanistan ve talyaya giden feribotlar, uluslararas ulam mmkn klar.

Mutfak Kltr
Yemeklerin deniz rnleri arlkl olduu emede zellikle ahtapot, ipura, levrek ve midye nldr. emeye zg incir reeliyle sunulan eker ii, sakz muhallebisi, sakz reeli, kuru skma kfte, kaz budu, bademli st ve mangal sandvi (kumru) nefistir. emenin lezzetli kavunu ve enginar dnyann birok yerine ihra edilmektedir.

eme Kalesi
1508 ylnda Osmanl padiah II. Bayezid tarafndan yaptrlmtr. Kalenin ilk inaat tam deniz kysna yaplmsa da, sonraki yllarda denizin doldurulmas sonucu bugnk hlini almtr. Kale, Osmanl mimarisinin tm zelliklerini tar. Arkeoloji Mzesini de iinde barndran kalede Roma,

Seluklu ve Osmanl Dnemlerine ait eserlerle 1770 Osmanl - Rus Deniz Savandan kalan eitli malzemelerin sergilendii iki ayr galeri bulunmaktadr. Kalenin nnde, Ruslarn eme baskn srasnda Kaptan- Derya olan ve emeyi bu baskndan kurtaran Cezayirli Hasan Paann Aslanl Heykeli grlebilir.

Kervansaray
1528 ylnda Kanuni Sultan Sleyman tarafndan yaptrlan Kervansaray iki katldr. Klasik Osmanl Dnemi kervansaraylarndan biridir. Mimar, Ali Pabuunun olu merdir. U planl yapnn ortasnda geni bir avlu vardr ve avlunun etrafnda dkkn, depo ve odalar yer alr. Bu tarih yap gnmzde otel olarak hizmet vermektedir. Otel, hediyelik eya, deri giysi ve kaliteli hallaryla turistlere alveri imkn sunar. Geceleri zellikle restoranlar, barlar ve gece kulpleri etrafnda son derece canl, neeli bir atmosfer yaanr.

bulunduu, dnyann en ilgin ve ender termal merkezlerinden biridir. Termal suyun scakl 58 C dolayndadr ve kronik romatizma, gut, imanlk gibi metabolizma bozukluklaryla raitizm, kadn ve deri hastalklar, karacier ve idrar yollar hastalklar iin tedavi edici zellie sahiptir. Kaplca civarnda termal havuz ve banyolaryla modern konaklama tesisleri vardr.

ifne (Reisdere) Kaplcas

eme Ilcalarnn 5 km. kuzeydousundaki ifne Krfezinde kk bir yarmada zerinde bulunur. evresinde eitli konaklama tesisleri yer alr. Kaplca, eitli hastalklarn tedavisinde destekleyici olarak kullanlmaktadr.

Yat Liman
eme Yarmadasnn gneyi, Trkiyenin belli bal yat gzerghlarndan birini oluturmaktadr. eme-Kuadas gzergh, yat turizmi altyapsnn en gelikin olduu alandr. eme Liman, iki kk tonajl gemi ve 150 yatn barnabilecei iki ayr blm olarak tasarlanmtr. Yaz aylarnda yat liman olarak kullanlan blm, k aylarnda balk barna ilevi grr.
Altnyunus Yat Liman

eme Ilcalar
zmir-eme yolu zerinde ve emeye 5 km. uzaklkta deniz kysnda bulunan eme Ilcalar, plaj ve kaplca sularnn bir arada

53

Alaat skelesi
Alaat beldesinin gneyinde yan yana sralanm koylar, yatlar iin bir cennet niteliindedir. skelede 80 tekne barnabilmektedir. Yatlarn barnabilmesi iin birok imkn vardr.

srf yapanlara kolaylk salar. Alaat, meltem rzgrna sahip blgeler arasnda hi phesiz en gvenilir olandr. Burada drt ayr rzgr Ege Blgesinin ilerine uzanan eme Yarmadasn okar. Meltem, Lodos, Poyraz ve Gerence rzgrlar yl boyunca blgeyi ziyaret eder.

eme-Altnyunus Yat Liman

70 byk ve 40 kk teknenin balanabildii liman, geceleyen ya da konaklayan yatlara su, elektrik, telefon, bakm, onarm ve klama hizmetlerini verebilecek kapasitededir. Alaat, Boyalk, eme, Dalyanky, iftlikky, Ilca ve Ildr yrelerindeki doal plajlar, sportif aktiviteler iin son derece elverilidir. eme, kara avclndan holananlar iin zengin bir yerdir. Avlar iinde en ilgin ve heyecan verici olan domuz avdr. Yetkili makamlardan gerekli izinler alndktan sonra herkes domuz avna kabilir. eme, keklik ve tavan bakmndan da zengindir. Bu hayvanlarn en ok grld mevsim, Eyll ile Aralk aylar arasndadr ve mevsim sresince avlanmak serbesttir. Avclkla ilgilenenleri eme kn da arlar. Alaat Liman, dnyann srf blgeleri arasnda en ilgin ve en gvenli eitlilii sunan blgelerindendir. Srf merkezi, berrak suyu olan bir koydadr. eitli rzgr koullar ve ideal srf alanyla dnyann nemli srf merkezlerinden biridir. Deniz suyu olduka sdr ve rzgr genellikle kuzeyden eser. Alaatnn en nemli zellii meltem rzgrdr ve iddetli estii gnlerde dahi dzenli dalgalar oluur. Akntnn da rzgrla ayn ynde olmas, 54

Sakz Aac
emede 6000 yldr var olan sakz aalar grlmeye deerdir. Bu aalardan, sakz reeli ve esiz sakz muhallebisi yaplr. Sakz, sofralardaki lezzet zelliinin yan sra, ila ve boya retiminde de kullanlr. Anadoluda sakz, tedavi amal olarak binlerce yl boyunca kullanlmtr. Kuduza, ylan sokmalarna, mide rahatszlklarna, barsak ve akcier hastalklarna kar sakzdan eitli ilalar yaplmtr. 10. yzyldan sonra, sakzn n, Sakz Adasn aarak yaylm ve sakz dnyada mehur olmutur.

eme Arkeoloji Mzesi

Daha ok Erythrai, eme ile merkezi, Alaat, Kalemburnu ve eme Krfezinden kan eserler, tarih eme Kalesinde bulunan eme Arkeoloji Mzesinde sergilenmektedir. En nemli eserler, 6 Temmuz 1770 tarihinde eme Krfezinde yaplan Osmanl Rus Sava srasnda batan gemi ve kadrgalardan kan sualt arkeoloji eserleriyle, Rusya Federasyonundan getirtilen bu olaya ait belgelerdir. Ayrca mzede Seluklu ve Osmanl dnemlerine ait arkeolojik ve etnografik eserlerle sikke koleksiyonu bulunmaktadr.

Alaat

Alaat
Srf cenneti 16. yzylda Anadolunun d ticaret kaps eme yresiydi. zellikle Cenevizli tccarlar, emenin karsndaki Sakz Adasna yerlemilerdir. Sakz Adas, 1556da Osmanllarn eline geince, emenin ticari stnl, o dneme kadar yalnzca Bat Anadolu rnlerinin satld kk bir ticaret merkezi olan zmire gemitir. yle ki, Anadolunun balca ipek retim merkezi olan Bursa yresinin ipekleri eme yoluyla Sakz Adasna gnderilirken, bundan sonra ticaretin merkezi zmir olmutur. 1850li yllarda gneyi bataklk olan Alaatda, zamann sadrazamnn buyruuyla gneydeki doal limana ulaan bir kanal alm ve daha sonralar gemilerin yanat bir liman hline gelmitir. Gnmzden yzyl nce, bacln gelitii Alaatda retilen arap d lkelere ihra edilmekteydi. Bu yzden Alaat arab dnyann kaliteli araplar arasnda oktan yerini almtr. Alaat kiliselerinin en nemli ssleme figrleri de zm salkmlardr. 19. yzyldan nce Alaat ve evresinde, eme, iftlik, Kste ve Ovackla birlikte 45 bin kii yaamaktayd. 1980li yllarda, ttn, kavun ve hayvanclk, Alaatnn nemli gelir kaynaklarn olutururken, artk tarm retiminin yerini esnaflk, ksmen balklk ve turizm almtr. 55

Alaatnn batsnda, eme snrnda yer alan Karada, snm bir yanardadr ve zengin termal kaynaklara sahiptir. Bucak merkezinin civarnda, yamur sularn tamaya yarayan kk dere yataklar bulunur. Alaat ovalarndan Buca ovas zerine kurulan Alaat-Kutlu Akta me Suyu Baraj, 1998 ylnda hizmete girmitir. Yrenin tarma elverili topraklarnda zellikle anason, enginar, soan, kavun, mandalina, bergamut ve zeytin retilmektedir. Alaat, son derece deerli olarak tanmlanan sakz aac baheleri sayesinde de ilgi odadr. Gneyindeki doal Alaat Liman, devaml esen rzgrna ramen dzenli dalgal deniziyle dnyada srf yapmaya elverili ok nemli merkezlerden biridir. Yre, Akdeniz ikliminin tm zelliklerini tar. Klar yal ve lman, yazlar ise scak ve kurak geer. Alaatnn termal suyu, insan salna faydal, tedavi edici zelliktedir. Deiik oranlarda minerallere sahip termal su ve zel bitkilerin karmyla hazrlanan bitki banyolar, vitamin eksikliine bal kemik, eklem ve iskelet sistemi rahatszlklarnn tedavisinde etkilidir. Bugn Alaat, blgeye zg mimari yapsyla tasarlanan ta evleri, sardunya ve begonvillerle bezenmi baheleri, pazar yeri, sempatik kafe ve lokantalar, butikleri, plaj kulpleri ve otelleriyle kendine zg ve sempatik bir ky kimlii tayan ok popler bir beldedir.

? Biliyor muydunuz? Dnyadaki ilk metal sikke, Manisada bulunan tarihi Sart kentinde, Lidyallar tarafndan M.. 640ta baslmtr.

56

Alaat - Srf

57

Ildr (Erythrai)
onyann sakin kesi emenin 27 km. kuzeyindeki Ildr Kynde, kk adacklar olan gzel bir koyun evresinde bulunan Erythrai, M.. 7. yzylda oluturulan din ve siyasi birlik olan on birlii (Panionion) yesi 12 kentten biriydi. Arkeolojik kalntlarda M.. 3000de Erythros ynetiminde olan kolonistler tarafndan kurulduu anlalmaktadr. M.. 6. yzylda olduka nemli bir yerleim merkezi olan Erythrainin Msr, Kbrs ve Bat lkeleriyle ilikiler kurduu ve deniz ticaretini gelitirdii bilinmektedir. M.. 4. yzylda nl Lade Deniz Savana katlmtr. Yine ayn dnemde Perslerin egemenliine girmi ve M.. 334te Byk skenderin Anadoluya girmesiyle bamszlna kavumutur. Roma ve Bizans Dnemlerinde nemini yitiren kent, 11. yzylda I. Klarslann kaynpederi aka Beyin emeye gelmesiyle Trklerin ynetimine gemitir. 1333 ylnda ad Ildr olarak deimitir. ehrin ortasndaki yksek tepede, gnmzde kalntlar grlen, bir akropol bulunur. Burada yaplan kazlarda, Athena Pallas Tapnana adak olarak sunulmu heykelcikler bulunmutur. Buluntular iinde en nemlisi Arkaik Dnemden kalma bir kadn heykelidir ve hlen zmir Arkeoloji Mzesinde sergilenmektedir. Kenti karadan eviren surlar iyi korunmutur. on, Byk skender ve Generalleri ile, Roma Dnemlerine ait Devlet Agoras ve kutsal alan Herakleion bulunmaktadr. Gnmzde gzden uzak bir deniz kasabas olan Ildr, balk lokantalar ve keyifli gn batmyla emenin sunduu sakin bir kedir.

Ildr

58

59

zmir - Kuzey

60

ZMR - KUZEY Menemen

mlein tebessm Menemenin Buruncuk Ky bitiiinde bulunan Larissann (Buruncuk), 12 on kentinden biri olduu tahmin edilmektedir. Lydia ve Pers Dnemlerini yaayan kent, Peleponnes Savalar srasnda tmyle yklmtr. Daha sonra yeniden ina edilen kent, Galatlar tarafndan yamalanmtr. 1902 ylndan beri srdrlen kazlarda surlarla evrili kent kalnts ortaya karlmtr. M.. 700 yllarndan kalma akropolden gnmze yalnzca kent surlar gelebilmitir. M.. 6. yzyldan kalma dinsel yaplarn tm ortaya karlmtr. Arkaik Dnem buluntular zmir Mzesinde, bir ksm pimi toprak ve keramik buluntular ise stanbul Arkeoloji Mzesinde sergilenmektedir. Menemenin Kesik Kyndeki Panaztepede, M.. 2000lere ait mezar kalntlar, Miken uygarlna ait kent kalntlar, Arkaik Dnem, Byk skender ve Generallerinin ynetim dnemlerine ait yap kalntlaryla Roma ve slam dnemlerine ait mezarlklar bulunmaktadr.

Foa
Akdeniz fokunun selam Homeros Destannda ad geen mitolojik kent Foann simgeleri, horoz ve fok baldr. Deniz ve limana sahip bir yerleim merkezi olan Foa, eski adyla Phokaia, M.. 546 yllarnda Pers egemenliine girmi, Byk skender zamannda da Seleukoslarn topraklarna katlmtr. 12. ve 13. yzyllarda Cenevizlilerin eline geen Foa, 1455 ylnda, Fatih Sultan Mehmet zamannda, Osmanl egemenliine girmitir. Foada yaplan arkeolojik kazlarda bulunan keramik eserler, yerleimin tarihinin M.. 2000e kadar eskiye dayandn gstermektedir. M.. 1200 tarihlerinde yaanan Ege gleriyle Dor istilsndan kaan halklar, Anadolunun batsna yerlemilerdir. Bu halklardan Aioller tarafndan M.. 11. yzylda kurulmu olan Foaya M.. 9. yzylda onlar yerlemi ve kente 5 km. uzunluunda bir sur ina etmilerdir. Siren Kayalklar, eytan Hamam, Foa-zmir karayolunun 7. km.sinde yer alan mono blok bir ta ktlesinin oyulmasyla oluturulmu Pers Mezar Ant, Be Kaplar (Ceneviz) Kalesi, Osmanl Dnemine ait D Kale, Fatih Camii, Kayalar Camii, Hafz Sleyman Camii ve Osmanl Mezarlyla Ege mimarisinin zelliklerini tayan sivil mimari yaplar, Foann evre deerlerini zenginletiren unsurlardr.

61

Foa, Trkiyenin tarih, doal ve kentsel sitin bir arada olduu ender yerleim yerlerinden biridir. Bu nedenle de zel evre Koruma Blgesi ilan edilmitir. M.. 7. yzyldan balayarak hzl bir ykselme dnemine giren Phokaia kenti iin, Tarihin Babas Heredotos, M.. 700lerde denizcilikte byk aama kaydeden, 50 krekli ve 500 insan tayan teknelerle Akdenizde ulam, ticareti salayan bir kent demitir. Homerosa gre, Phokaiallar, Adriyatik, Etruria, beria ve spanyadaki Tartessosa kadar uzanan, dneminin en uzun deniz yolculuunu yapmlardr. 12 on kentinden biri olarak Msrdaki Naukratis kentiyle ticari ilikiler kurmu, Miletosla deniz gcn birletirip anakkale

Eski Foa

Boaznda Lampsakos (Lapseki) ve Karadeniz kysnda Amisos (Samsun) kentlerinin kurulmasna n ayak olmulardr. Ayrca, M.. 600 yllarnda Gney Fransada Massalia (Marsilya), spanyada Emporion (Ampurios), Korsikada Alalia, Gney talyada Elea (Velia) ve Midillide Methymna kolonilerini kurmulardr. Phokaia, M.. 7. yzylda, rann Susa kentinden balayarak, Sardese kadar gelen, Ephesos ve Smyrnadan geerek Phokaiaya ulaan Kral Yolunun getii bir kent olarak da byk nem tamtr. Phokaia, oniadaki ilk elektron sikkelerini basan kenttir. Bu sikkelerin n yznde Zeus, Hera, Herakles ve Hermesin tasvirlerine, arka yzlerinde de griffon olarak adlandrlan kartal bal, at kulakl mitolojik figrlere ve boa ve ko ba motiflerine yer verilmitir.

62

Eski Foa - Siren Kayalklar

Erken Hristiyanlk Dneminde Bizans mparatorluunun (Thrakesion Blgesinin) piskoposluk merkezi olmutur. Foada tamamen Akdeniz iklimi hkm srer: Klar yal ve lk, yazlar ise kurak geer. yandan serin bir deniz havas alr. Yaz aylarnn ortalama scakl 26, deniz suyu scakl ise 22 derecedir. Yaz mevsiminin en scak aylar Temmuz ve Austostur.

Mutfak Kltr
Geleneksel Foa mutfa, genel zellikleriyle Bat Anadolu kylar ve Ege adalarnda yaplan tm yemekleri ierir. Bununla birlikte balk eitleri, deniz rnleri, zeytin, zeytinya, enginar ve yabani otlardan yaplan Foaya zg lezzetlerden bazlar unlardr: Balk orbas, balk dolmas, balk paas, zgara sardalye, kalamar dolmas, kuzu etli enginar, yourtlu balk ve zeytinyal enginar dolmas. Foa ve evresinde yetien arapsa, ebegmeci, srgan otu, radika, rezene, tarakotu ve turp otundan nefis salatalar, mezeler ve brek ileri hazrlanmaktadr.

Siren Kayalklar
Fok balklarn andran adacklardan oluan bu kayalklarn en by Orak Adas kayalklardr. Homeros Destannda bu yerden yolunu aran gemilerin arptklar kayalklar Kibele Ak Hava Tapna olarak sz edilir.

eytan Hamam (Loutros)

Can Dede Tepesinin eteinde yer alan ve kaya mezar tipindeki yap, eytan Hamam olarak bilinir. le merkezine 2 km. uzaklktadr.

Ta Ev
Foaya 10 km. kala, yol kenarnda ykselen bu kaya ant mezar, yar

63

yontulmu ekildedir. M.. 4. yzyla tarihlenen ve Pers etkisi tayan yap, Lykia-Lydia geleneinde ina edilmitir.

Kybele Ak Hava Tapna

Foadaki Athena Tapna kalntlarnda 2600 yllk griffon ve at heykelleri bulunmutur. M.. 580 yllarna tarihlenen tapnakta kayalara oyulmu nileri grmek mmkndr. Gemite, bu nilerin bazlarnda Ana Tanra Kybele heykelleri yer alm, baz niler ise denizden gelenlerin adaklarn koyup tapnmalar iin kullanlmtr.

Be Kaplar Kalesi
Bu antik kale, Michel Paleok tarafndan 1275 ylnda Cenevizli Manuel Zacharnaya verilmi ve zaman iinde Cenevizlilerce surlar onarlmtr. Phokaiann 1455 ylnda Osmanl topraklarna katlmasndan sonra, surlar onarlarak imdilerde dokuz tanesi ayrt edilebilen kulelerle donatlmtr. Be Kaplar Kalesinin kaykhanesi gnmzde Ak Hava Tiyatrosu olarak kullanlmaktadr.

D Kale
Foann gneybatsndaki Kale Burnunda D Kale ya da Ceneviz Kalesi olarak anlan kale, 1678 ylnda Osmanllar tarafndan, blgeyi korumak iin stratejik bir noktada, bir boazkesen olarak yaplmtr. Bir burun zerinde yer alan kale, douda savunma amacyla anakaradan byk bir hendekle ayrlmtr. Sualt arkeoloji aratrmalar srasnda kalenin aklarnda denizin dibinde ta glleler bulunmutur. Bu gllelerin, kaleden dman gemilerine mancnkla atlm olduu dnlmektedir.

Fatih Camii
Kale iinde, Eski Adliye Soka zerindedir. Camii, zamanla zgn durumunu yitirmise de, gnmze ulam bir yapdr. 1455 ylnda Foann fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafndan yaptrlmtr. lk inasnda klasik Osmanl mimari tarzn tamtr.

Kayalar Camii
Kale iindedir. naat tarihi ve kimin tarafndan yapld bilinmeyen camii, Ge Dnem Osmanl mimari tarznn tm zelliklerini gsterir. Yapnn batsnda sonradan eklenmi bir adrvan yer alr.

Hafz Sleyman Aa Mescidi

Halk arasnda Sleyman Aa Mescidi olarak tannan yap, 1548 ylnda Foa Kalesi Dizdar Hamzaolu Mustafa tarafndan yaptrlmtr. Ancak yapnn daha sonraki dnemlerde onarm grd gnmzdeki grnnden anlalmaktadr.

64

Foa

Hamamlar
Osmanl Dneminden gnmze iki hamam gelebilmitir. Her ikisi de Atatrk Mahallesinde yer alr. 115 ve 116. sokaklarnn kesitii kede bulunan hamam, ortas kubbeli, enine scaklkl, ifte halvetli Trk hamam snfna girer. Soyunmalk blm tmyle yklmtr. 118. Sokakta yer alan dier hamam ise olduka harap durumdadr. Bilinen Trk hamamlarndan farkl bir mimariye sahip olmasnn yan sra dierinden daha sonra yapld sanlmaktadr.

Foa Adalar
Foann nlerinde, alt ssz adadan oluan bir ada grubudur: Orak Adas, ncir Adas, Kartdere Adas, Fener Adas, Hayrsz Ada ve Metalik Ada. Orak Adasnn gney kysnda uzun bir allk kumsal yer alr. Yine Orak ile Hayrsz ve Kartderede 80 m. ykseklie ulaan dik yarlar bulunur. zellikle ncir Adas, turistler ve blge halk tarafndan piknik alan ve plaj olarak kullanlmaktadr. Adalar ve evresindeki koylar, Trkiyedeki son Akdeniz foku kolonilerinden birine ev sahiplii yapar.

Foa Evleri
Geleneksel Foa evleri, kule evler, bitiik dzen evler, tek ev olmak zere balca tiptir. Kule evler, Foann dnda, dank olarak tek ya da topluca bulunurlar. Yksekliklerinin cephe geniliinden daha fazla olmas nedeniyle, kule

65

ev olarak adlandrlrlar. Bitiik dzen evler bir sokak ierisinde karlkl ve bitiik dzende, yan yana yaplmlardr. Bu evlerde n bahe yoktur ve yaplar dorudan sokaa alr. Tek ev tipi ise ayrk dzende, svasz yma ta yapdr.

Akdeniz Foklar
Foal denizcileri yzyllardan beri denizle sren mcadelesinde yalnz brakmayan dostlar, sevimli foklardr. Dnya zerindeki toplam saylar 350-400 civarnda olan Akdeniz foklar, sadece Trkiye, Yunanistan ve Kuzeybat Afrika sahillerinde yaamaktadr. Akdeniz foklarnn bir ksm Foa evresindeki adalar yurt edinmitir. Artan turizm ve balkla ramen, bu adalardaki maaralar ve kylar, yavrulamak, yavrularn bytmek, dinlenmek ve gnelenmek amacyla kullanmaktadrlar. Latince ad Monachus monachus olan Akdeniz foklar, karaya kma ihtiyac duyarlar, ama yaadklar yerlerdeki insan faaliyetleri onlar tedirgin eder. Dnyada neslinin tkenmesi tehlikesi bulunan 12 memeli trnden biridir. Foa adalarnda yaayan Akdeniz foklarn korumak amacyla Aslanburnu ve Deveboynu Burnu arasndaki adalarda 2 mil uzakla kadar yaklamak, ayrca foklarn grld Siren Kayalklar ve Orak Adasna 100 m.den fazla yaklamak yasaklanmtr.

Balklk
Foa halknn geimi, turizme olduu kadar balkla da dayanmaktadr. Foallarn yzyllardr tek deimeyen gerei, hayatlarn denizden kazanmalardr. Balk eitlerinin zenginliinden dolay yre, Ege sahillerindeki nemini korumaktadr. Foal balklarn avlad barbun, ipura, kefal, levrek, mercan, mezgit gibi lezzetli balklar hemen her gn taze ve ucuz olarak bulmak mmkndr.

Foa

66

Aliaa
zmirin 60 km. kuzeyindeki Aliaa, tarih ncesi Aiolia ve Bergama uygarlklarndan izler tar. Ege kylarnda saylar 30u aan Aiolia kentlerinin en byk ve en nemlilerinden alts, Aliaa ilesi snrlar iindedir: Pitane (andarl), Larissa (Buruncuk), Aigaia, Kyme (Nemrutkale), Myrina ve Gryneion (ftkale). Myrina, Aliaann batsnda, Kocaay azndadr. eitli dnemlere ait kalntlar bulunmutur. Yaklak 5000 mezar almtr. 1881de ilk nekropolde ele geen toprak heykelcikler nemli buluntulardr. Aliaann kuzeyinde, ftkale mevkisinde bulunan Kyme (Nemrut), Aiolia kentlerinin en bydr. Byk skender ve Generallerinin ynetim dnemlerinde gl bir liman ve ticaret kenti, Hristiyanlk Dneminde ise piskoposluk merkezi olmutur. Kaz almalar hlen devam etmektedir. Kyme ve Myrinadaki kazlarda elde edilen baz eserler stanbul Arkeoloji Mzesi ve Paris Louvre Mzesinde sergilenmektedir. Ayrca, Karakuzu Kyne 7 km. uzaklktaki Aliaa elalesi ilenin grlmeye deer doal gzelliklerindendir.

Dikili
Aristonun dura zmirin kuzeyinde, zmire 120 km. uzaklktadr. Yerli ve yabanc turistlerin ilgisini eken irin bir iledir. Hem tarih, hem de olaanst gzellikleriyle turistik andarl beldesi Dikiliye baldr. Doal gzellikleri arasnda, Merdivenli Kyndeki krater gl, Demirta ve Delikta kylerindeki amlk ve tarih maaralar bulunmaktadr. Dikili ilesi lcalaryla da olduka nldr. Nebiler, Bademli ve Kocaoba kylerinde scak su lcalar vardr. Uluslararas deniz tamaclna hizmet veren Dikili Liman ise nemli bir gelir kaynadr. Dikilide ttn, pamuk, zeytin reticilii ve seraclk yaplmaktadr. Temiz plajlar, termal kaynaklarnn zenginlii hem i, hem de d turizm asndan nemlidir. lede yaplan arkeolojik almalar sonucunda, Dikilinin M.. 50004000 yllarna dek uzanan bir gemii olduu anlalmtr. Al Kale ve Kale Tepe ilk yerleim merkezlerindendir. Arkeolojik bulgulara gre bu blgede Akhalarn yaad ve kente Aternagus ad verildii ortaya kmtr. lkada Lidyallar, Persler, Frigyallar, Mysiallar, Romallar ve Bergamallar, Ortaada ise Bizansllar, Cenevizliler, Seluklular ve

? Biliyor muydunuz? Tarihte Papirsn yerini alan Parmen Kad Bergamallar tarafndan icat edilmitir.

67

andarl Kalesi

Osmanllar, Dikiliye hkim olmulardr. Pek ok uygarln kucaklat Dikili, Aristoteles ve Byk skender gibi nl kiilere de ev sahiplii yapmtr. Karaosmanoullarnn blgede iftlik kurup dikmelik yetitirmitir. Dikmelik yetitiriciliinden dolay Dikmelik adn alan ile, daha sonra Dikili diye adlandrlmtr.

andarl
Ege Blgesinin en eski yerleim yerlerinden biridir. Beldenin, Dikiliye bal bir Hitit yerleimi olduu tahmin edilmektedir. M.. 2000 yllarna tarihlenen buluntular ele geirilmitir. Bunlar arasnda Troia-Yortan uygarlk dnemine ait seramik eserler nemlidir. on ve Dou stili vazolar, heykeller ve ilkaa ait ta baltalarla mlek paralar bulunmutur. ok az kalnt gnmze ulamtr. II. Muratn nl sadrazam andarl Halil Paa, 13-14. yzyllarda Cenevizlilerden kalma kaleyi restore ettirerek kalenin korunmasna katkda bulunmutur.

Bergama (Pergamon)
Hekimliin, yazl bilginin ve Zeusun grkemi Pergamon, zmirin 100 km. kuzeyinde, Bergama ile merkezinde bulunan antik kentin addr. Pergamon, eski alarda Mysia blgesinin nemli merkezlerinden biri olmutur. M.. 282-133 arasnda da Bergama Krallnn bakenti olan kent, adn, bir sylence kahraman olan Pergamostan alr: Pergamos, Teuthrania kraln ldrdkten sonra kenti ele geirmi ve kendi adn vermitir. Baka bir sylenceye gre de Teuthrania Kral Grynos, savata Pergamostan yardm istemi, zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon, tekine ise Gryneion adn vermitir. Yazl belgelerde Bergamadan ilk kez M.. 4. yzyln balarnda sz edilir. Bakent olduu dnemde saray, tapnak, tiyatro gibi yaplar ina edilmi, kent kule ve surlarla evrilmitir. Krallk, Romaya balandktan sonra da Bat Anadolunun sayl kentlerinden biri olarak kalmtr. M.. 283te bamsz bir krallk olan Bergama kenti, 150 yl sresince tarih, kltr ve ticaret merkezi olarak var olmutur.

68

Byk skenderin nl hazinesini Bergama Kalesinde saklamas nedeniyle, eitli krallklarn ve medeniyetlerin fethedilecek yer olarak grd kent srekli ilgi oda olmutur. Eski kentin kalntlarn, 1870lerde Bat Anadoluda demiryolu denmesinde alan Alman mhendis Carl Humann bulmutur. ok gemeden, 1878 ylnda, Pergamondaki ilk aratrma ve kaz almalar balamtr. Kaz ve onarm almalar gnmzde de srmektedir. Bergamann gneybatsndaki Antik Dnemin nemli salk merkezlerinden Asklepion, ilk yerleim alan olan 300 m. ykseklikteki dik bir tepe zerindeki Akropol ve 2. yzyla tarihlenen Serapis Tapna (Kzl Avlu) yrenin kltrel mirasna katkda bulunur. Akropoldeki nl Zeus Suna, 1897 ylnda Almanyaya gtrlmtr ve hlen Berlindeki Bergama Mzesinde sergilenmektedir. Bergama, gzellik lcalar, Kozak Yaylas, plajlar, Ayvalkla deniz balants, gelimi dokumacl ve kilimciliiyle nl bir iledir. lk ada muhteem abideleriyle byk bir kent ve ayn ad tayan kralln merkezi olmasnn yan sra, ortaan nemli bir stratejik mevkisi, Karesioullarnn merkezi ve son olarak Osmanl mparatorluunun nemli merkezlerindendir.

Akropol
st ya da yukar kent anlamna gelen Akropol, son derece dik bir tepe zerinde kurulmutur. Yaklak 300 m. ykseklikteki bu tepeye, kvrlarak trmanan bir yoldan klr. Kent yerleiminin zellii, din, asker, resm, sosyal ve ticari binalarn i ie, kendine zg bir plan erevesinde yer almasdr. lk alardan bu yana iskn yeri olan tepenin stnde Bergama Kral Saraylar, be adet sarn ve cephanelik yer alr. Binalarn alt ksmnda Athena Tapna yer alr. Ayrca, ktphane ve Trajan Tapna da bulunmaktadr. Bunlarn altndaki terasa Zeus Suna zenle yerletirilmitir. Dnyadaki en dik tiyatrolardan biri de buradadr. En aadaki ksmda ise Gymnasium (Spor Okulu) ve Demeter Tapna bulunur.

Athena Tapna
Tiyatronun stndeki terasa ina edilmi olan Athena Tapna, 6x10 m. stunlu dor dzeninde bir yapdr. Tapnan temellerinden sadece baz paralar kalm olmakla birlikte, bat kanad ksmen 1,20 m. ykseklie dein korunmutur. Tapnan stun ve alnlk paralar hlen Berlin Bergama Mzesindedir. Kentin en nemli tapnann Tanra Athenaya ait olmas, Assos, Erythrai, Foa, zmir ve Milette de grld gibi, Bat Anadolunun yerlemi bir geleneidir. Athena Tapna, sanat, bilim ve kentin koruyucusu olduuna inanlan zafer mjdecisi Tanra Athena adna yaplm en eski ba tapnakt. 69

Trajan Tapna

70

Burada ortaya karlan yaztl stun parasnda Bunu Artemonun olu senin iin dikti ey Tritondan doan tanra. yazs bulunmaktadr. Bizans Dneminde (4. yzyl) tapnak alannn zerine kilise ina edilmitir.

Bergama Ktphanesi
Antik an skenderiyeden sonra ikinci en nemli ktphanesi olan bu yap, Athena kutsal alannn kuzeyinde yer alr. Eskiden galerinin st katndan girilen ktphanenin II. Eumenes devrine ait byk bir okuma odas vardr. Tahta raflarla donatlm ktphanenin 3,50 m. yksekliindeki Athena heykeli Berlin Mzesindedir. II. Eumenes Dneminde zenginleen ktphanenin en byk rakibi skenderiye Ktphanesi olmutur. M.. 2. yzylda byk ne sahip olan Bergama Ktphanesi, I. Attalos tarafndan yaptrlmtr. Bergamann koruyucu tanras Athenann, ozan Homerosun, Halikarnassoslu tarihi Heredotosun, Lesboslu kadn ozan Saphonun, Philotasn olu bilgin Apolloniousun, parmenci Kratesle Irodikosun ve Miletoslu mzisyen Timotheousun heykel bstleri de ktphanede yerlerini almtr. Bergama Ktphanesinin ihtiamndan rahatszlk duyan Msr kral, skenderiye Ktphanesini rakipsiz klmak iin, Bergamaya Papirs ihracn yasaklamtr. Bu durumda zm Sardesli sanat Kratesten gelmitir: Kei derisinden hazrlad malzeme, Bergama Kd (Pergaminae Chartee) adyla baaryla kullanlr. ok nemli bir bulu olan Bergama Kd, daha sonra Parmen adn alr. Parmenin icadyla Bergamada zengin bir edebi birikim olumutur. Kent M.. 133te Roma ynetimine getiinde, Bergama Ktphanesindeki eserlere Romal bilginlerin ilgisi youn olmusa da, eserler Antonius tarafndan Msr Kraliesi Kleopatraya hediye edilerek skenderiyeye gnderilmitir.

Saraylar
Athena Tapnan eviren eyvanlarla ktphanenin hemen dousunda, Bergama krallarnn saraylarna ait kalntlar yer alr.

Arsenaller
Askeri malzeme deposu olarak bilinen Arsenaller, akropoln kuzey ucunda saraylarn ve Trajan Tapnann tesinde bulunmaktayd. Bunlar birbirine paralel be uzun yapdr.

Trajan Tapna
Akropoln en yksek terasnda, tanrlatrlan Roma mparatoru Trajan iin yaplmtr. 68x58 m. byklndeki teras zerinde ykselen tapnan taraf eyvanlarla evrilidir. Tapnan iinde, Trajan ve Hadriann devasa mermer heykellerinin balar bulunmutur. Tapnak 1990 ylnda restore edilmitir.

71

Bergama Tiyatrosu

Tiyatro
Dik bir yama zerindeki Bergama Tiyatrosu, dneminin en gzel mimari eserlerindendir. Bat Anadolunun en dik tiyatrosu olan yap 10 bin kiiliktir. Ahap olan portatif sahne binas kendisine zgdr. Yalnzca oyun gnleri kurulup oyun bittikten sonra kaldrlyordu.

Zeus Suna
II. Eumenes Dneminde (M.. 197-159), I. Attalosun Galatlara kar kazand zaferin ansna Tanr Zeusa adanmtr. Bu muhteem sunak iin Romal yazar L. Ampelius, Dnya Harikalar adl eserinde, Bergamada mermerden krk ayak yksekliinde, grkemli kabartmalarla ssl byk bir sunak vardr. Tanrlarla devlerin savan gstermektedir. demitir. Mimari yaps, yksek kabartmalar, tasvirlerde ilenen mitolojik konular ve devasa boyutuyla (genilii ve derinlii) olduka etkileyici bir eserdir.

Dionysos Tapna
Bergamallar bu gz alc tapna zel bir dnceyle, 250 m.lik tiyatro terasnn kuzeyinde, btn gezi yerine egemen olacak ekilde 2. yzylda ina etmilerdir. Sunayla birlikte ok iyi korunmu olan tapnak, bir podyum zerinde ykselen on dzeninde yaplm zengin profilli bir mabettir. Uzun bir yolun biti noktasnda yer al ve btn gzleri zerinde toplayan bir ant oluuyla bu eser, Roma sanat anlayn etkilemekle kalmam, Avrupa Barok Mimarisine de yansmtr. 72

Agora
Zeus Sunann gneyinde yukar Agora yer alr. Tccarlarn tanrs Hermese ait Agora, Dor slubunda yaplmtr. Meydann bat kenarnda Demeter Tapnann temelleri grlmektedir.

Gymnasiumlar
Bergama kentinin st ste ayr terasna grkemli Gymnasium (eitim merkezi) yaplmtr. Ele geen yaztlardan alttaki teraslarn ocuklara, ortadaki terasn delikanllara, stteki terasn ise byklere ait olduu anlalmtr.

Asklepion
Efsaneye gre, Thesselya kralnn kz Koronis, Tanr Apollondan hamileyken baka bir erkei sever. Bunu renen Apollon, Koronisi yakarak cezalandrr. Ancak Koronisin karnndaki bebek Asklepiosu kurtarp At Adam Kheriona bytmesi iin verir. Kherion, ifal sulardan ve otlardan faydalanarak yaamn srdryordur ve Asklepiosu hekimlik sanatn reterek yetitirir. Asklepiosun zaman iinde lleri bile diriltmesi, ba tanr Zeusu rahatsz eder ve cezalandrmak iin zerine gnderdii yldrmlarla Asklepiosu ldrr. Buna ok zlen Apollon, olu Asklepiosu gkyzne alarak burlar arasna yerletirir. Gnmzde salk ve hekimliin sembol olarak kullanlan ylan, Asklepionun simgelerinden biridir. Asklepios, elinde ylan sarl asas, ayanda sandaletleri ve sakall olarak tasvir edilmitir. Salk tanrs Asklepiosa adanan tapnaklarn bulunduu yerlerde kurulan salk merkezlerinin en nlleri arasnda anlan ve Bergamada bulunan Asklepionun tarih yaplar ziyaretileri byler. Bergamal Aristohminosun olu Arkias tarafndan M.. 4. yzylda kurulan salk merkezi iin tarih kaynaklarda lmn yasakland, vasiyetnamelerin almad yer tanm yaplmaktadr. Stunlu bir

caddeden girilen merkezde, ifal su, amur kr, spor, tiyatro, psikoterapi gibi gnmzde dahi geerliini koruyan tedavi yntemlerinin ilk uygulamalar gerekletirilmitir. Hemen solda bulunan ve 150 yllarnda balarla yaplan Asklepion Tapnanda hastalarn iyilemesi iin su sesi ve telkinlerden faydalanlmtr. Bergama Asklepionunu oluturan ilk tapnan Ayvazali yresinde, kutsal emenin yanndaki kayalk alanda kurulduu sylenir. Bergama Krall Dneminde (M.. 280133) Asklepionda byk kalknma yaand, mermer yaptlarla kentin donatld bilinmektedir. Daha sonraki dnemlerde eitli sava ve ykm yaayan tarih merkez, M.. 183-173 tarihlerinde Bergamayla birlikte yaplandrlm ve geniletilmitir. Bu dnemde on dzenindeki mermer tapnak kayalklar stnde ykselmi, tedavi salonlar, kutsal su iin ta eme ve havuz yaplmtr. Ancak, M.. 156da Bithynia kral, Asklepionu yamalam ve Asklepios Heykeli dahil deerli tm heykel ve sanat rnlerini alp lkesine gtrmtr. Kaynaklara gre, Bergama Kral III. Attalos Dneminde, Asklepiosun salk merkezi Kral Kutsal Yeri olarak adlandrlm, kraln heykeli, tanr heykelinin yanna konumlandrlarak adlarna kurban kesilmeye balanmtr. M.. 1. yzyln ikinci yarsnda Asklepion nemini tekrar kazanm, 138-161 tarihleri arasnda koridor, havuz ve tedavi blmleri yaplmtr. 2. yzylda Bergamaya gelen, tarihilerin en byk kayna olan sylevci Aristides, Asklepionla ilgili olarak Tm salm, Asklepios, sana borluyum, sana gizemsi bir akla balym. demitir. Ancak, 3. 73

Bergama - Asklepion

yzyldaki byk depremle yaplar tahrip olmutur. Hristiyanln yaylmasyla Asklepion Tapna kilise olarak kullanlmtr.

Serapis Tapna
Eski Bergamann en byk yaps, halkn Kzl Avlu olarak adlandrd, krmz tulayla ina edilmi ve Msr tanrlarna adanm tapnaktr. Bu tapnak gnmzde Bergama kentinin iinde kalmtr.

Kap zerindeki mermer yazttan, 1550 ylnda, Osman olu Hac Hasan tarafndan yaptrld anlalmaktadr. Avluda bulunan adrvann Bergama Voyvodas Abdullah Aa tarafndan 1824 ylnda yaptrld anlalmaktadr.

Seluk Minaresi
adrvan Camii yanndadr. Arap Camii diye anlan yap yklm ve gnmze yalnz minaresi kalmtr. Gdk Minare ve inili Minare adlaryla da anlr. Yapnn biimi ve sslemeleri minarenin Seluklu yapt olduunu kantlamaktadr. Bergamada yer alan dier tarihsel yaplar arasnda Kurunlu Camii, pazar yerindeki Hac Hekim Camii, Asklepion yolu zerindeki Camii, Yeni Camii ve Emir Sultan Minaresi saylabilir.

Ulu Camii
Bergama aynn sol sahilinde ve Tekke Boazna giden yolun banda bulunan Ulu Camii, 13981399 yllarda kurulmutur. Camii, dikdrtgen planl bir yapya sahiptir.

adrvan Camii
Seluk minaresinin yannda ve kendi adyla anlan blgededir. ? Biliyor muydunuz?

II. Dnya Sava srasnda lkelerinden kaanlar iin Trkiye gvenilir bir lke olarak hizmet vermitir. Eski Foallar Bat Akdenizde bir ok koloni kurmulardr. Bunlardan bazlar talyada Velia, spanyada Ampurias ve Fransada Marsilya dr. 74

ukur Han
na tarzna gre, hann 14-15. yzyllarda yapld tahmin edilmektedir.

Ta Han
Rtiye Mektebi caddesinde ve Kplhamamn yanndadr. Kaps zerinde bulunan kitabeye gre, 1432 ylnda Sultan Mehmetin olu Sultan Murat zamannda, Hatip Mahmutun olu Hibeytullah tarafndan yaptrlmtr. Kitabenin bulunduu aklk, yontulu tala ilenmi ve bunun altna klasik (9 tal) bask Trk kemeri ve mermer levhalar yerletirilmitir.

Kozak Yaylas
Bergamaya 20 km. uzaklktaki Kozak Yaylasna Bergama-Ayvalk balantl yol gzerghndan gidilebilir. Doa yryne ilgi duyanlar ve yerel dokumalar tanmak isteyenler iin nerilir.

Gzellik Ilcas
Bergamaya 4 km. uzaklktaki Gzellik Ilcas, kubbeli ve iki mermer havuzlu bir kaplcaya sahiptir. Bergama Kral Eumenes Dneminde kurulduu belirtilen kaplca, Esklap Banyolar adyla yzyllarca nn srdrmtr. Gnmzde kaplca aalk bir alanda bulunmakta olup, etkileyici doal gzellie sahiptir. Kaplcada su scakl 35 C dolayndadr. inde sodyum bikarbonat ve slfat bulunan kaplca suyu, romatizma, nevralji ve kalp hastalklarna iyi gelmektedir. Tarihte, Kleopatrann Bergamay ziyaretinde bu kaplcada ykanarak gzelletii rivayet edilir.

Bergama Kzl Avlu

75

Parmen - Bergama Evleri

Bergama Evleri
Kaln d duvarlar, i sofal planlar, yma yap gereklerine bal pencere boyutlaryla Bergama evleri, s kontrol asndan nemli zelliklere sahiptir. Geleneksel Trk evinin, st katlardaki kmalarla da alma olana yoktur ve alt ve st katlar hemen hemen ayn byklktedir. Az saydaki evde, Sakz Adas mimarisine zg ahap bir cumba ve balkon eklinde kmalarla bu zellik biraz deiebilmektedir.

Bergama Arkeoloji Mzesi

1924 ylnda kurulan Arkeoloji ve Etnografya Mzesi, daha sonra 1933 ylnda inasna balanan gnmzn modern binasna, Alman Arkeoloji Enstitsnn de katklaryla 1936 ylnda kavumutur. Mzede arkeolojik, etnografik eserler ve sikkelerden oluan 10 bini akn para bulunmaktadr. Arkeolojik eserler, Tun a, Arkaik, Klasik, Byk skender ve Generalleri Dnemleri, Roma ve Bizans dnemlerine aittir. Etnografik eserler, Osmanl

? Biliyor muydunuz? Yaz Anadolu insan tarafndan olduka eski dnemlerde kullanlmtr. Bugnk Kayseride Asur Ticaret Kolonileri ana ait merkezlerden Kltepe Karumda bulunan en eski pimi yazl tabletler, M.. 1950 yllarna tarihlenmektedir. 76

devrine ve Bergama yresine ait malzemelerden olumaktadr. Mzenin d bahesinde mezar talar ve lahitler sergilenmektedir. bahede ise kronolojik sraya gre mimari paralar, alak kabartmalar, devasa heykeller ve ta yaztlar sergilenmektedir. Bergamada dokumaclk olduka gelimitir ve zellikle kilimleriyle n yapmtr. araf, gmleklik kuma, ince ve pamuklu dokumalar, ynden heybeler, seccade, kilim ve hal dokunmaktadr. Bergama ay boyunca tabak dkknlar grmeye deerdir. Eski yllardan beri Trklerin babadan oula devrettii tabaklk, aile iletmecilii olarak devam ettirilmesinin yan sra byk irketlerce de yrtlmektedir.

Allianoi
Kaplca prensesi Allianoi Salk Merkezi, yredeki scak su nedeniyle Bergamann 18 km. kuzeydousunda kurulmutur. Yortanl Baraj yatanda bulunan antik merkezde srdrlen kaz almalaryla arkeolojik eserler kurtarlmaya allmaktadr. Gncelliini koruyan kazlar, paha biilemeyen Nimphe Heykelinin- Su Perisi bulunmasyla kentin nemine yeni bir boyut kazandrmtr. Ege havzasndaki sayl salk merkezlerden biri kabul edilen Allianoide hidroterapi (su ile tedavi) yapld bilinmektedir. M.. 2. yzylda kk bir salk merkezi, belki de bir klt olarak kullanlan Allianoi, 2. yzylda Roma mparatoru Hadrianus ile birlikte grkemli bir yerleim ve salk merkezi hline gelmitir.

Bergama Arkeoloji Mzesi

77

Nimphe (Su Perisi) - Allianoi

11. yzyla kadar aralksz olarak kullanlmtr. Buradaki Roma kprs ve hamam hlen ayaktadr. Prehistorik kltrlerin varln kantlayan akmakta aletleri de kazlar srasnda bulunmu, ayrca ge antik a mutfan yanstan marapa, tartlar, tencere ve tava, arlk birimleri, antik Grek ve Roma dnyasnda hekimliin ve tp biliminin Salk Tanrs Asklepios bst, Roma Hamamnn mozaikleri, vazolar, bir alt geit ve antik merkezin bir blm gn yzne karlmtr. zmir ve evresinde bunlarn dnda daha baka antik yerleim yerleri de vardr. Bunlar arasnda, Bergama Kozak Yaylasndaki Perpene, Dikilideki Atterneus, Gmldr rkmezdeki Lebedos ve demi yaknlarndaki Hypaiapa saylabilir.

78

Bergama

79

zmir - Dou

akraa Kona

80 2

ZMR - DOU Kemalpaa

zmirin 29 km. dousunda yer alan Kemalpaa ilesinin tarih gemii M.. 1300lere dek uzanr. Akadlar ve Hititlerden balayarak Seluklu ve Osmanl dnemlerine kadar pek ok medeniyete sahne olan Kemalpaa, Helen, Roma ve Bizans dnemlerinde Sart ve on kentleri arasnda kervan yollarnn urak yeri olmutur. Antik ad Nymphaion olarak bilinen gnmz Kemalpaa ilesi, Nif Da eteklerinde, 200 m. ykseklikte kurulmutur. Hitit Kabartmas, Kemalpaann Karabel Geidindedir. Torbal yolu zerinde (8 km.) bir Hitit askeri kabartmas olan Luwi sava figr bulunmaktadr. Arkeolojik deeri yksek olan bu kabartma, Ege Blgesinde Hititlerden kalma tek rnek olarak bilinmektedir. Kemalpaann tarihi sembol olan Kz Kulesi Bizans Dneminde saray olarak yaplm ve pek ok efsaneye konu olmu bir yapdr. Kemalpaa kiraz ve am ormanlar dnyaca nldr. Ayrca Kurudere Kynde bulunan boncuk imalat ocaklarn gezebilir; Ala Kmz retme iftliinde kmz iip, Asya Trk yemeklerinden tadabilir ve ilenin doal parkurlarnda atl doa gezisi yapabilirsiniz.

demi
zmirin 113 km. dousunda yer alan demi lesinin kuzeyinde bulunan Hypaiapa antik kenti kalntlar, yrenin yerleim tarihinin ilk alara uzandn gstermektedir. demi yresinin tarihsel nemi, yaknlarnda bulunan Birginin Aydnoullar Dneminde bakent olmasyla balamtr. Birgi, demi ilesine bal (8 km. mesafede) byk lde zgnln koruyan bir kasabadr. Seluklu ve Osmanl mimarisinin sekin rnekleri, 18. ve 19. yzyl sivil mimari yaplarnn oluturduu kltrel birikim ve mimari evre zenginliiyle doal evre gzellikleri, yrede ok nemli dzeyde turizm potansiyeli yaratmaktadr. Birgi, 1994 ylnda inan turizmi kapsamna alnmtr. Ahap Trk evlerinin en gzel rneklerinden olan katl akraa Kona, mam- Birgivi Medresesi, Sultan ah Trbesi grlmeye deer eserlerdendir. Ayrca demiin mehur pazarnn (Cumartesi) gezilmesi ve demi Kebabnn tadlmas tavsiye edilir.

Bozda - Glck
demite bulunan Bozdalar, yaz dneminde doa yry, dinlenme, k dneminde daclk ve kayak iin elverilidir. Ayrca yama parat her mevsim yaplmaktadr. ? Biliyor muydunuz? Kuzeyde Karadeniz, batda Ege, gneyde Akdenizle evrelenen Anadolu topraklar, 12 bin yl akn bir sredir saysz kltr ve inancn buluma noktas olmutur. 81 2

TRKYE
Trkiye, insanlk tarihinin en nemli dnemlerine tanklk yapacak kadar gizemli; yrei farkl pek ok mozaikten insan barndracak kadar geni, Avrupa ile Asyay birletirecek kadar barcl. Benzersiz corafi konumu ile Avrupa ve Asya ktas arasnda bir kpr grevi yapm, ticaret ve g yollarnn merkezi olarak yzlerce yl boyunca kltrlerin bereketi ile beslenen kaderini izmitir. Bu yazgda Hititler, Firigler, Lidyallar, Persler, Makedonyallar, Romallar, Bizansllar, Seluklular ve Osmanllar yer alarak Trkiyenin tarih, sanat ve kltr hazinesinin olumasn salamlardr. Tanr ve tanralar yaratan bu topraklar bazen mitolojik kahramanlara cennetten bir mekan, bazen atalhyk, Troia, Kltepe, Hattua; bazen Efes, Didyma, Aspendos, Assos, Sardes, Xanthos; bazende Gordion, Hierapolis ve Halikarnassos olmutur. 814.578 km2. yzlm ile Trkiye, Batnn Douya alan kaps konumundadr. taraf evreleyen denizleri (Akdeniz, Karadeniz, Ege Denizi) Trkiyeyi btn dnya ile komu durumuna getirmektedir. Trkiyede yaplacak dler gezisinde Yedi Tepenin ltlarla bulutuu Dnya kenti stanbulda muhteem mimarisi ile Sultan Ahmet Camisini, hogrnn estetikle kucaklat Ayasofya Mzesini, surlar, saraylar,

82

mzeleri ve otantik al-veri mekanlarn gezebilir; dnyann sayl mutfandan bir tanesi olan Trk Mutfan tadabilirsiniz. ehzadeler ehri Bursaya uzanp ehir iinde Osmanl mimarisinin etkileyiciliini, beyaz rtye brnen Uludan cokusunu yakalayabilirsiniz. Turkuaz mavisi billur denizin ve tarihin bulutuu Antalyay treking, rafting, yama parat ve golf ile yaabilirsiniz. Doann estetik mucizesi periler diyar Kapadokyay bezen salkmndan kadehe damlayan arabn lezzetinde, bazen balon ile yaplan heyecan dolu seyahatlerde hissedebilirsiniz. Pamuk tarlalarn andran traverten dokusu ile Pamukkaleyi dlerinizle yakalayp, geree dntrebilirsiniz. Denizden 2150 m. ykseklikte Nemrut Dann doruunda devasa tanr heykelleriyle yzlerce yl ncesinin ritel trenlerini hayal edip, gnein esiz dou ve batn izleyebilirsiniz. Mitolojik hikayelerin gerekle bulutuu anakkalede Troiann ve Gelibolunun ruhunu hissedebilir, benzersiz corafyas ile Trkiyenin ritmini yakalayp, Trkiyeyi yaayabilirsiniz. Serap ahin, Arkeolog

83

KLTREL MRAS OK KIRILGAnDIR

Dnyadaki kltrel miras byk bir yap-boz gibidir. Her eser, her cisim bu resmin yeri doldurulamaz bir parasdr. Herbiri bize, kkenlerimiz, gelimemiz ve bugnk yaamlarmz hakknda bilgi verir, dier kltrleri anlamamza ve takdir etmemize yardm eder. Her keif, her yeni tercme bu yap-boza bir para daha eklemekte ve resmi daha anlalr hale getirmektedir. Gelecek nesillerin de ayn olanaklara sahip olabilmesi iin herbir parann korunmasn salamak zorundayz. Bugn birok insan kltrel mirasn deprem ve sel gibi ani doal felaketlerden, kirlenme gibi yava ilerleyen srelerden ve insanln dier faaliyetlerinden kaynaklanan risklere maruz kaldnn bilincinde deildir. Eski mleklerden yada mozaiklerden hatra amacyla kk paralar alnmas gibi en masum grlen hareketler bile, binlerce kii tarafndan tekrarlandnda ykc bir zellik gstermektedir. Tekstil, ta yada metal bir nesneye dokunulmas onun zerinde ya izi yada terden kaynaklanan asit brakmaktadr. Bir tarihi yapya trmanlmas onun anmasna ve dalmasna neden olmaktadr. Yaz yazlmas yada isim kaznmas giderilmesi imkansz zararlara neden olmaktadr. Dar ve kalabalk ortamlarda byk poetlerle yada srt antalar ile dolalmas bir paray devirebilir yada duvardaki bir resmi izerek tahrip olmasna neden olabilir. Farknda olmadan kltrel mirasn yok edilmesine katkda bulunduumuz saysz yol vardr. 2020 ylnda biz ziyaretilerin says dnya apnda 1.6 milyara ulaacaktr. Haydi kltrel mirasmz korumak, eitlilik ve zenginliinden yararlanmak iin bir araya gelelim. Kltr Varlklarn Koruma ve Restorasyon Uluslararas Merkezi (ICCROM)

84

UnESCO DnYA MRAS LSTESnDE TRKYE

Trkiyenin UnESCO Dnya Miras Listesindeki doal ve kltrel varlklar stanbulun Tarihi Alanlar, (1985) Greme Milli Park ve Kapadokya, Nevehir (1985) Divrii Ulu Camii ve Darifas, Sivas (1985) Hattua, Boazky, orum (1986) Nemrut Da, Adyaman (1987) Ksanthos-Letoon, Antalya (1988) Hierapolis, Pamukkale - Denizli (1988) Safranbolu, Karabk (1994) Troia Arkeolojik Kenti, anakkale (1998) UnESCOnun (2000) geici Dnya Miras Listesinde yer alan Trkiyedeki doal ve kltrel varlklar Selimiye Camii ve Klliyesi (16. yzyl), Edirne Bursa ve Cumalkzk Osmanl Kentsel ve Krsal Yerleimleri (13.-15. yzyl), Bursa Konya: Seluklu Bakenti Alanya Kalesi ve Tersanesi, Antalya Seluk Kervansaraylar, Denizli-Doubayazt Gzergh (13. yzyl) shak Paa Saray (17. yzyl), Doubayazt, Ar Harran ve anlurfa Yerleimleri (17.-19. yzyllar), anlurfa Diyarbakr Kalesi ve Surlar (12. yzyl), Diyarbakr Mardin Kltrel Peyzaj Alan (13. yzyl), Mardin Ahlat Eski Yerleimi ve Mezar Talar (12.-13. yzyllar), Bitlis Smela Manastr (5.-19. yzyllar), Trabzon Alahan Manastr (7. yzyl), Mersin Aziz Nicholas Kilisesi (7.-8. yzyllar), Demre, Antalya Aziz Paul Kilisesi, Aziz Paul Kuyusu ve evresi, Tarsus - Mersin Kekova, Antalya Efes, Seluk - zmir Karain Maras, Antalya Gllk Da - Termessos Mill Park, Antalya

85

TRKYE GEnEL BLGLER

Ynetim ekli
Cumhuriyet

Bakent
Ankara

Kurulu Tarihi
29 EKM 1923

Dil
Trke (Resmi Dil)

Din
% 99 Mslman

Yzlm
814.578 km. (% 97 Asya, %3 Avrupa)

Dnyadaki Yeri
26 ve 45 dou meridyenleri ile 36 ve 42 kuzey paralelleri

Saat Dilimi
Trkiyede k saati, Ekimden Marta kadar GMT+2; CET+1 ve EST(US)+7dir. Nisandan Ekime kadar yerel yaz saati GMT+3tr.

Ky Snrlar
Gneyde Akdeniz, batda Ege Denizi, kuzeyde Karadeniz

klim
Trkiye iklim artlarnn lml olduu corafya blgesinde bulunmasna ramen, deiik tabiat rts ve sahile paralel belirli dalar, iklim artlarnda blgeler aras nemli deiiklikler gsterir. Bu nedenle seyahat ncesinde iklim-hava durumu bilgilerinin edinilmesi faydaldr. (rn: Sahil blgeleri yumuak iklim gsterirken, Anadolu platosu snrl yalarla ok scak yazlar ve ok souk klar yaar.)

En byk ehirleri
stanbul, Ankara, zmir, Adana

Para birimi
Yeni Trk Liras (YTL)

Elektrik ebekesi
Trkiyede kullanlan g sistemi 220 V AC, 50 Hzdir. Standart ktasal iki ulu prizler (toprakl) kullanlr.

Telefon kodu
+90 (Uluslararas)

86

Resmi Bayramlar
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram 1 Mays Emek ve Dayanma Gn 19 Mays Atatrk Anma Genlik ve Spor Bayram 30 Austos Zafer Bayram 29 Ekim Cumhuriyet Bayram Dini Bayramlar: Ramazan (eker) ve Kurban Bayramlar dini bayramlar olarak kutlanr. (Rumi Takvime gre belirlendiklerinden yl iinde tarihleri deimektedir.)

Cep Telefonu Kullanm

ki dalga band bulunmaktadr: 900 ve 1800 MHz. Lokal GSM operatrlerinin kontrl hatlar bulunmaktadr.

nternet uzants
.tr

zmir - Alsancak

87

ZMR VE LELER n LETM BLGLER Acil Durum numaralar

Hzr Acil Servis 112 tfaiye 110 Trafik 154 Polis 155 Jandarma 156 Sahil Gvenlik 158 Orman Yangn 177 Salk Danma 184

Ulam
T.C. Devlet Demiryollar Rezervasyon
Tel: (0-232) 484 53 53 464 31 31

T.C. Devlet Demiryollar Basmane Tren Gar

Danma Tel: (0 - 232) 484 86 38

T.C. Devlet Demiryollar Alsancak Tren Gar

Danma Tel: (0 - 232) 464 77 95 Santral Tel: (0-232) 274 26 26 Tel: (0-232) 274 20 84

Adnan Menderes Havaliman

nemli nternet Adresleri

T.C. Kltr ve Turizm Bakanl www.kulturturizm.gov.tr T.C. Dileri Bakanl www.mfa.gov.tr T.C. Salk Bakanl www.saglik.gov.tr Emniyet Genel Mdrl www.egm.gov.tr T.C. Devlet Demiryollar www.tcdd.gov.tr Trk Hava Yollar www.thy.com.tr zmir l Kltr ve Turizm Mdrl www.izmirkulturturizm.gov.tr zmir Ku Cenneti www.izmirkuscenneti.gov.tr Doal Yaam Park www.izmirdogalyasamparki.gov.tr

HAVA Havaliman Ulam THY Rezervasyon

Tel: (0 - 232) 444 08 49

Karayollar Blge Mdrl

Tel: (0 - 232) 435 84 00

ehirleraras Otobs letmesi Terminali

Tel: (0 - 232) 472 10 10 Danma Tel: (0-232) 463 16 00 Tel: (0-232) 484 98 56 Tel: (0-232) 368 00 42

zmir Liman letmeleri

Konak Vapur skelesi Karyaka Vapur skelesi

Hava Yollar
Trk Hava Yollar www.thy.com Onur Air Hava Yollar www.onurair.com.tr AtlasJet Hava Yollar www.atlasjet.com

88

zair Hava Yollar www.izair.com Lufthansa Hava Yollar www.lufthansa.com Air Franca Hava Yollar www.airfrance.com British Airways Hava Yollar www.britishairways.com talyan Hava Yollar www.alitalia.com.tr Sunexpress Hava Yollar www.sunexpress.com.tr

Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

zmir Atatrk Mzesi

Tel: (90-232) 464 80 85 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

zmir Bykehir Belediyesi Ahmet Piritina Kent Arivi ve Mzesi

Tel: (0 -232) 293 39 00 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Pazar hari her gn

ZMR
zmir Kltr ve Turizm Mdrl

Tarih ve Sanat Mzesi

Tel: (0 - 232) 445 68 18 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

Tel: (0 - 232) 483 62 16 Tel: (0 - 232) 483 51 17 iktm35@kulturturizm.gov.tr

smet nn Evi Mzesi

Tel: (0 - 232) 445 55 99 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Sal - Perembe Cumartesi ve zel gnlerde ak

Merkez Turizm Danma

Pasaport Tel: (0 - 232) 445 73 90

Adnan Menderes Havaliman Turizm Danma

Gaziemir Tel: (0 - 232) 274 22 14

Resim ve Heykel Mzesi

Tel: (0 - 232) 482 03 93 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

Mzeler
Agora ren Yeri
Tel: (0-232) 483 46 96 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

Konak Belediyesi Oyun ve Oyuncak Mzesi

Tel: (0 - 232) 425 75 13 Ziyaret Saatleri: 09.00 - 17.00 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

zmir Arkeoloji Mzesi

Tel: (0-232) 489 07 96 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

ZMR FESTVAL TAKVM

zmir Kltr Ve Sanat Festivali
Yeri Ve Tarihi: Merkez, Haziran ve Temmuz aylarnda Dzenleyen Kurulu: zmir Kltr Sanat Ve Eitim Vakf Tel: (0-232) 482 00 90 89

Etnografya Mzesi
Tel: (0-232) 489 07 96 Ziyaret Saatleri: 08.30 - 17.30

Faks:(0-232) 482 00 14 - 482 01 66 E-posta: info@iksev.org izmirfestival@iksev.org Web adresi: www.iksev.org

Kabotaj Bayram
Yeri Ve Tarihi: Urla, Temmuz 1.4.haftas Dzenleyen Kurulu: Urla Belediyesi Tel: (0-232) 754 11 44 Faks: (0-232) 754 10 09

zmir Avrupa Caz Festivali

Yeri Ve Tarihi: Merkez, Mart 1. ve 2. Hafta Dzenleyen Kurulu: zmir Kltr Sanat Ve Eitim Vakf Tel: (0-232) 482 00 90 Faks: (0-232) 482 00 14 482 01 66 E-posta-adresi: info@iksev.org izmirfestival@iksev.org Web adresi: www.iksev.org

Uluslararas Foa Festivali

Yeri Ve Tarihi: Foa, 04-07 Austos Dzenleyen Kurulu: Foa Belediyesi Tel: (0-232) 812 23 11 812 11 27 Faks: (0-232) 812 24 22

Karaburun enlii
Yeri Ve Tarihi: Karaburun, 11-13 Austos Dzenleyen Kurulu: Karaburun Belediyesi Tel: (0-232) 731 30 20 Faks: (0-232) 731 31 33 E-posta: karabur@egenet.com.tr

Vinolive (arap, Peynir, Zeytin Ve Zeytinya Fuar)

Yeri Ve Tarihi: Merkez, Mart 2 .Haftas Dzenleyen Kurulu: zfa Tel: (0-232) 497 10 00 Faks: (0-232) 497 10 22 - 23 E-posta: info@izmirfair.com.tr

Uurtma enlii
Yeri Ve Tarihi: Urla, Haziran 1.- 4. haftas Dzenleyen Kurulu: Urla Belediyesi Tel: (0-232) 754 11 44 Faks: (0-232) 754 10 09

Geleneksel Babozumu enlikleri

Yeri Ve Tarihi: Urla, Austos 1.4.haftas Dzenleyen Kurulu: Urla Belediyesi Tel: (0-232) 754 11 44 Faks: (0-232) 754 10 09

Atatrkn Urlay Ziyareti

Yeri Ve Tarihi: Urla, 30 Haziran Dzenleyen Kurulu: Urla Belediyesi Tel: (0-232) 754 11 44 Faks: (0-232) 754 10 09

zmir Enternasyonal Fuar

Yeri Ve Tarihi: Merkez, 01-10 Eyll Dzenleyen Kurulu: zfa Tel: (0-232) 482 12 70 445 39 94 445 50 52 Faks: (0-232) 445 00 40 484 90 55 E-posta: info@izmirfair.com.tr

Uluslararas Seluk - Efes Festivali

Yeri Ve Tarihi: Eyll, 1. Haftas Dzenleyen Kurulu: Seluk Belediyesi Tel: (0-232) 892 69 25

Seluk Deve Greleri

Yeri Ve Tarihi: Seluk, Ocak 3. Hafta Dzenleyen Kurulu: Seluk Efes Kltr ve Turizm Vakf Tel: (0-232) 892 65 50

Uluslararas Karyaka ocuk enlii

Yeri Ve Tarihi: Karyaka, 18-25 Nisan Dzenleyen Kurulu: Karyaka Belediyesi Tel: (0-232) 368 88 68

Kemalpaa Altn Kiraz Kltr ve Sanat Festivali

Yeri Ve Tarihi: Haziran, 1. Hafta Dzenleyen Kurulu: Kemalpaa Belediyesi Tel: (0-232) 878 43 21

90

Uluslararas Bergama Kermesi

1937den itibaran dzenlenmektedir. Yeri Ve Tarihi: Bergama, Haziran aynda Dzenleyen Kurulu: Bergama Kaymakaml ve Bergama Belediyesi Tel: (0-232) 633 10 40

eme Kaymakaml Tel: (0 - 232) 712 66 15 712 68 41 eme Turizm Danma Tel: (0 - 232) 712 66 53 eme Belediyesi Tel: (0 - 232) 712 66 32 Alaat Belediyesi Tel: (0 - 232) 716 80 06

Uluslararas Grup Psikoterapileri Kongresi

Yeri Ve Tarihi: Bergama Asklepion, Mays aynn son 3 gn Dzenleyen Kurulu: Bergama Belediyesi ve Trkiye Grup Psikoterapileri Dernei Tel: (0-232) 633 10 40

DKL
Dikili Kaymakaml Tel: (0 - 232) 671 40 05 Dikili Belediyesi Tel: (0 - 232) 671 40 20

FOA
Foa Kaymakaml Tel: (0 - 232) 812 11 20 Foa Turizm Danma Tel: (0 - 232) 812 12 22 Foa Belediyesi Tel: (0 - 232) 812 15 77

ALAA
Aliaa Kaymakaml Tel: (0 - 232) 616 10 01 Aliaa Belediyesi Tel: (0 - 232) 616 19 80

BERGAMA
Bergama Arkeoloji Mzesi Tel: (0-232) 631 28 83 - 4 Ziyaret Saatleri: 08.30-12.00 / 13.00-17.00 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn Bergama Asklepion Tel: (+90-232) 631 28 86 Kzlavlu (Bazilika) Tel: (0-232) 631 28 85 Bergama Kaymakaml Tel: (0 - 232) 631 28 17 Bergama Turizm Danma Tel: (0 - 232) 631 28 51 Bergama Belediyesi Tel: (0 - 232) 631 80 05 - 06

GMLDR
Gmldr Belediyesi Tel: (0 - 232) 793 14 16

KARABURUn
Karaburun Kaymakaml Tel: (0 - 232) 731 30 01 Karaburun Belediyesi Tel: (0 - 232) 731 30 33 Mordoan Belediyesi Tel: (0 - 232) 737 50 50

KEMALPAA
Kemalpaa Kaymakaml Tel: (0 - 232) 878 29 06 Kemalpaa Belediyesi Tel: (0 - 232) 878 10 79

EME
eme Mzesi Tel: (0 - 232) 712 66 09 Ziyaret Saatleri: 08.30-12.00 / 13.00-17.00 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari her gn

MEnDERES
Menderes Kaymakaml Tel: (0 - 232) 782 14 44 Menderes Belediyesi Tel: (0 - 232) 782 10 06

91

DEM
demi Arkeoloji Mzesi Tel: (0-232) 545 11 84 Ziyaret Saatleri: 08.30-12.00 / 13.00-17.00 Ziyaret Gnleri: Pazartesi hari hergn. Birgi akraa Kona Tel: (0 - 232) 531 52 05 demi Kaymakaml Tel: (0 - 232) 545 31 50 demi Belediyesi Tel: (0 - 232) 544 90 97 Kaymak Belediyesi Tel: (0-232) 557 10 19

Efes Havaalan Tel: (0-232) 892 64 47 892 60 25 (Kk uaklar iin Efes antik kentinin yannda Efes havaalan bulunmaktadr.) Seluk Tren stasyonu Tel: (0 - 232) 892 60 06 (Tren istasyonu Cengiz Topel Caddesindedir.) zmir rtibat Tel: (0 - 232) 464 77 95

TRE
Tire Arkeoloji Mzesi Tel: (0-232) 512 18 62 Ziyaret Saatleri: 08.30-12.00 / 13.00-17.00 Ziyaret Gnleri: Her gn ak Tire Kaymakaml Tel: (0 - 232) 512 15 05 Tire Belediye Bakanl Tel: (0 - 232) 512 10 59

ZDERE
zdere Belediyesi Tel: (0 - 232) 797 69 16

SEFERHSAR
Seferihisar Kaymakaml Tel: (0 - 232) 743 56 82 Seferihisar Belediyesi Tel: (0 - 232) 743 39 60

TORBALI
Torbal Kaymakaml Tel: (0 - 232) 856 10 10 Torbal Belediye Bakanl Tel: (0 - 232) 856 10 30

SELUK
Seluk Arkeoloji Mzesi Tel: (0 - 232) 892 60 10 Ziyaret Saatleri: Sezonda 08.3012.00 / 13.00-18.30 Kn: 08.30-12.00 / 13.00-16.30 (Her gn ak) Meryem Ana Evi Tel: (0 - 232) 894 10 12 amlk Buharl Lokomotifler Ak Hava Mzesi Tel: (0 - 232) 894 81 16 Ziyaret saatleri: 08.00 -19.00 Seluk Kaymakaml Tel: (0 - 232) 232 892 63 66 Seluk Turizm Danma Tel: (0-232) 892 63 28 - 892 69 45 Seluk Belediyesi Tel: (0 - 232) 892 69 25

URLA
Urla Kaymakaml Tel: (0 - 232) 754 10 07 Urla Belediye Bakanl Tel: (0 - 232) 754 11 44

92

T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Tantma Genel Mdrl www.kulturturizm.gov.tr

c

Yaym Ekibi Genel Koordinatr

Kuzeyhan zdemir

Proje Koordinatr
Perin ztin

Proje Danman
Mustafa Bykkolanc Murat zsoy

Metinler
Perin ztin Murat zsoy

Redaksiyon

Serap ahin Glah Ayhan Pnar Arpaay

Sanat Ynetmeni
Orhan ktu

Grafik Tasarm
Burcu Kaya ktu Damla Al Karakurt Yeliz Tun Aydn

Fotoraflar
Grcan ztrk T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Arivi, zmir Kltr ve Turizm Mdrl Arivi

Bask:
Tantm Cumhuriyet Bulvar No: 183 K:7 Alsancak / ZMR Tel:(+90 232) 464 57 14 cretsizdir.

2011
Bu Bror T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Tantma Genel Mdrl ile ibirlii ierisinde Meteksan Sistem ve Bilgisayar Teknolojileri A. tarafndan gerekletirilmitir. 93

94

95

nOT

96