Bu kitabn yayn haklaRI Analiz Basn Yayn Tasarm Uygulama Ltd. tinindir.

Birinci Basm: Haziran I999 Teknik Hazrlk; Analiz Basn Yayn Kapak: Gazi Mustafa Kemal, Cumhuriyetin 10. kutlama ylnda eref tribnnde (29 Ekim L9331 Bask: Sistem Ofset

ISBN: 975-343-266-6

KAYNAK YAYINLARI: 280

ANALZ BASIN YAYIN TASARIM UYGULAMA LTD. T. stiklal Caddesi No:is4 80070 Beyolu-stanbul Tel: (0212) 252 21 56-252 21 99 Faks: (0212) 249 28 92

DOU PERNEK

KEMALST DEVRM-3

ALTI OK

NDEKLER
NSZ I. TARH NDEK YER Milli Demokratik Devrimimizin Halkalar Kardevrimin Huru Hareketleri Kemalist Devrim'i Tamamlama Grevi II. KAYNAKLARI Ulusal Devrimci Pratik Uluslararas Kaynaklar: Byk Fransz Devrimi ve Sovyet Devrimi III. TARHSEL TUTARLILII VII BTNSELL Oklar Birbirinin Lokomotifi Tarihsel Srele Tutarll Ezilen Dnya'da ki Milli Demokratik Devrim Modeli Kemalist Devrim Niin Yarm Kald? IV. ER deolojik Bildiri Deil Program lkeleri Cumhuriyetilik Milliyetilik Halklk Devletilik Laiklik Devrimcilik 7 9 9 10 10 12 12 16 20 20 21 22 23 26 26 27 30 39 45 47 49

V. DEVRMC PRATK DEER Halk Snflarn Birletirir Kemalistler ile Sosyalistleri Birletirir Kemalist-Sosyalist ttifakn Halkla Birletirir Cumhuriyet Devrimi Kuvvetlerine Psikolojik stnlk Salar Tarihsel Somutluu Nedeniyle Anlama ve Yorum Kolayl VI. DERSLER Alt Ok'tan Vazgeilmesi Sreci Son Nokta: Sosyal Demokrasi Alt Ok Temelinde Sol Gbirlii Sol ktidar "Ecevit ve Baykala Sesleniyorum: Alt Ok'a Var msnz? Alt Ok'un nlenemez Ykselii BELGELER 1. Atatrk'n Halklk Program (13 Eyll 1920) 2. Atatrk'n Kendi El Yazsyla 1931 CHP Program almalar 3. 1931 Seim Program 4. Atatrk'n Kendi El Yazsyla CHP 1939 Kurultay in Program almalar

52 52 53 61 63 63 65 65 66 6S 69 72 73 73 79 97 109

NSZ
Alt Ok, 10-18 Mays 1931 tarihleri arasnda toplanan Cumhuriyet Halk Frkas Kurultay'nda kabul edilen CHP Program'nn hem zetidir, hem de simgesi. Ancak Alt Ok, Trkiye Devrimi'nin nderi olan partinin program olarak kalmad, 1937 ylnda yaplan bir deiiklikle Anayasa'nn 2. maddesine yazld. Fakat 27 Mays 1960 Devrimi'nden sonra Kurucu Meclis'in kabul ettii 1961 Anayasas'na konmad. Alt Ok, 19. yzyln ortalarnda Yeni Osmanl hareketiyle balayp, Merutiyetlerden, Kemalist Devrim'den, 27 Mays'tan geerek 28 ubatlara kadar uzanan Trkiye Devrimi'nin programdr. 150 yllk bir devrimci pratik iinde billurlamtr. Bu 150 yla, 1940'larn kirelenme dnemi ve 1950 sonrasndaki "Kk Amerika" sreci de dahildir. Alt Ok, yalnz devrimci dnemlerde filizlenip gelimemi, ayn zamanda devrimin kirelendii ve ykma uratld srelerle de kantlanmtr. Alt Ok programn terk ederek, Kemalist Devrim rotasndan ayrlan Trkiye, bylece Trkiye olmaktan km "Kk Amerika" olmutur. lkemiz, Alt Ok'tan vazgemenin bedelini, bugn bir mafya-tarikat-gladyo rejiminin eline derek demektedir. Alt Ok, arkada kalan 150 yl iinde yalnz olumlu deneyimlere yn gstererek deil, olumsuz deneyimlerden geerek de snanm ve pimitir. Alt Ok, ulusal devrimci pratiimizin rndr; ancak ayn zamanda uluslararas bir programdr. Hem kaynaklar asndan, hem de geerli okluu alan nedeniyle dnyaldr. Byk Fransz Devrimi'nin yolunu izleyen bir devrim srecinde olumutur; ne var ki, kapitalizmin nc lkelerinden birinde deil, fakat bir Ezilen Dnya lkesinde. Bu nedenle emperyalizme kar mcadele atei iinde boy vermi; ulusal bir kapita7

lizmi gelitirebilmek iin, Fransz Devrimi'nden farkl olarak Halk ve Devleti bir geliine yatana girmitir. Alt Ok, bu ynleriyle ayn zamanda 1917 Sovyet Devrimi'nden de esinlenmi ve beslenmitir. artcdr, Alt Ok Trkiye Devrimi'ne damgasn vurduu halde, zel bir almann konusu olmam. Geri Kemalist Devrim'in nd e gelenlerinden Recep Peker'in 1931 ylnda stanbul Darlfnunu'nda Alt Ok zerine verdii bir konferans var. Baz dergi ve gazele yazlarnda da Alt Ok incelenmi. Ancak kapsaml bir alma yaplmam. Bu kitap, Kemalist Devrim dizisinin ncsn oluturuyor. Kitaplarn srasn, otuz yl nce yaptm plan deil, fakat Trkiye'nin yaad serven belirlemektedir. Alt Ok kitab, aslnda Kemalist Devrim'in ilk kitab olan Teorik ereveyi tamamlamakladr, birlikte incelenmeleri yerinde olur. Drdnc kitabn da yolda olduunu deerli okuyuculara duyurmak isterim. "Kurtulu Savanda Krt Politikas" baln tayan bu alma, birka ay iinde yaymlanabilir hale gelecektir. Alt Ok'un sonunda, kitab tamamlayan belgeler bulunuyor. Bunlar, Atatrk'n 13 Eyll I920 tarihli Halklk Program, Atatrk'n CHF 1931 Programn hazrlarken eliyle yazd notlar, CHF 1931 Program, yine Atatrk'n 1939 ylnda toplanaca dnlen CHF Kurultay iin eliyle yazd program almalardr. Kemalist Devrim'in 28 ubat'la balayan yeni taarruzu, ABD emperyalizminin ve yerli gericiliin duvarna arpmtr ve u sra geri e kilmekledir. Trkiye, 2000'li yllara 150 yllk hesaplamay tamamlayamadan, ancak hesaplama etkenlerinin younlat koullarda giriyor. O nedenle Alt Ok, yalnz tarihimizde deil ayn zamanda nmzdedir. Yeni olan, devrimci olan her atlmn kuvvet kaynaklar tarih iinde olumutur. nk madde, ancak zamann iimle vardr. Zamann dnda devrim yapmak mmkn deildir. 31 Ocak 1999 Haymana
8

I TARH NDEK YER

Milli Demokratik Devrimimizin Halkalar

lkemiz yz elli yla yakn sredir milli demokratik devrim aamasndadr. Emperyalizmden ve her tr ortaa ilikisinden kurtularak, bamsz ve demokratik bir toplum yaratmak, bu devrimin temel hedefidir. Milli demokratik devrimimizin nemli halkalar unlardr: - Mithat Paalarn, Namk Kemal'lerin, Ziya Paa'larn simgeledii Yeni Osmanllar cereyannn nderliinde 1876'da gerekleen I. Merutiyet. - Gen Trkler'in ttihat Terakki Cemiyeti (Partisi) nderliindeki 1908 Devrimi. -Aslnda Birinci Dnya Sava'nda balayan ve 30 Austos zaferiyle tamamlanan Milli Kurtulu Sava (1915-1922). - TBMM'nin Ankara'da 23 Nisan 1920 gn toplanmasyla iktidarn kuran ve Atatrk'n lmne kadar devam eden Kemalist Devrim veya Cumhuriyet Devrimi (1920-1938). -27 Mays 1960 Devrimi. - 1989 Bahar'nda toplu vizite eylemleriyle ykselen ve gnmzde zelletirmeye kar mcadele ekseninde devan eden ii hareketi. (1989 -. . .) - 28 ubat 1997 MGK kararlaryla atelenen, ilticaya, mafyaya ve y eni Sevr tertiplerine kar 28 ubat sreci.

Kardevrimin Huru Hareketleri Kukusuz, arkada kalan yz elli yl iinde kardevrimin ataklar da var. Onlar da yle sralayabiliriz: - Sultan II. Abdlhamit'in Anayasa'y yrrlkten kaldrmasyla balayan istibdat dnemi (1877-1908) ve 31 Mart gerici isyan (1909). - 1950 ylnda Bayar-Menderes'lerin iktidara gelerek, "Kk Amerika" projesini uygulamaya koyduklar Kemalist Devrim'i ykma sreci (1950-1960). - 12 Mart 1971 Askeri Darbesi'yle gerekletirilen ve 1973 ylna kadar sren Amerikanc Cunta rejimi. - 12 Eyll 1980 Amerikanc Darbesi'yle balayan ve Nakibend tarikatnn ankaya'ya trmanp Cumhurbakan olmas ve arkasndan Nakibend partisinin iktidara gelmesiyle 28 ubat 1997'ye kadar devam eden Evren-zaliller Erbakan'larn mafya-gladyo-tarikat rejimi (1980-1997).

Kemalist Devrim'i Tamamlama Grevi

Devrimler ile Bat birlikisi gericilik arasnda arpmalarla geen yz elli yldan sonra Trkiye, bamsz ve zgr bir toplum yara tma ynnde byk bir birikim yaratt. Ancak gnmzn sorunlarna yle bir gz atarsak, h l 31 Mart gerici isyan gnlerinin veya Kurtulu Sava dneminin sorunlarna benzer bir gndemle karlayoruz. Buradan bir bilano karabiliriz: Trkiye, zellikle Kemalist Devrim'e ramen, bamsz bir ulusal devlet kurma ve ortaa ilikilerinden btnyle kurtulmu zgr ve laik bir toplum yaratma srecini henz tamamlayamamtr. Dahas, emperyalizmin rme dneminin bir verisi olarak, Trkiye'de ABD gdml bir mafya-tarikat-gladyo rejimi olumutur. Kemalist Devrim'in kazanmlarnn birer birer ykld elli yllk "Kk Amerika" srecinde kurulan bu rejim ile Trkiye'nin milli demokratik devrim birikimi, 28 ubat'tan bu yana yeni bir hesaplama iine girmilerdir. 10

Trkiye'nin nndeki Stratejik devrimci grev Kemalist Devrim'i tamamlamaktr. te Alt Ok programn bu koullarda tartyoruz. Alt Ok son haline 1931 Cumhuriyet Halk Frkas programyla kavutu. 1937 ylnda Anayasa'nn ikinci maddesine yazld. Ancak aradan neredeyse 70 yl gemesine ramen, bugn de geerlidir. nk ayn devrimci sreleyiz. Tartlmas gereken udur: Alt Ok, gerekten de bu devrim aamasn tamamlamak asndan yeterli bir program mdr?

11

II KAYNAKLARI

Ulusal Devrimci Pratik

ncelikle belirtelim. Alt Ok, ktphanede veya masa banda retilmemitir. Geri Alt Ok'u Atatrk formlletirmitir, ancak bu program yalnz Atatrk'n eseri olarak grmek de yanltr. Alt Ok, 19. yzyln ortalarnda Tanzimat'a muhalefet eden Yeni Osmanl Hareketi ile balayan ve Kemalist Devrim'le en byk atlmn yapan devrim pratiimizin bir rndr. Alt Ok'un ilkeleri, bu siyasal ve toplumsal mcadele iinde 19. yzyln ikinci yarsnda domu ve gelimitir. stnl, 1930'lara kadar seksen yllk bir devrimci pratik iinde snanarak olgunlam ve billurlam olmasdr. Bylece devrimin program, kendi deneyimleriyle yanllarndan arnm ve Alt Ok'la ifade edilen zele ulamtr. Alt Ok'un devrimci pratikle aklanmas Kemalizm'in kendisi hakkndaki tanmyla da uyumludur. Cumhuriyet Halk Frkasnn 1931 Program, Parti'nin temel fikirlerinin devrimin pratiinde ortaya konduunu belirtir. Atatrk, CHP Kurultay iin 1937 ylnda eliyle yazd programn taslanda, devrimin yapt "ilere" Kemalizm'in Prensipleri adn vermitir. Bu tanm tam anlamyla materyalisttir; baka deyile devrimin fikirlerini devrimin onaya koyduu pratikle tanmlamaktadr. Bu tavra uygun olarak, Kemalist Devrim'in nemli dnr Mahmut Esat Bozkurt, Devrim Tarihi derslerinde u tanm yapar: "Trk htilalinin verisi, sembolik Alt Ok iindedir ki, buna Kemalizm diyoruz ve diyorlar." (1)
********************************* 1 M.Esat Bozkurt, Atatrk htilali. Kaynak Yaynlar, stanbul, 1995 s.226 Bu konuda bkz. Dou Perinek, Kemalist Devrim-2 Din ve Allah. Kaynak Yaynlar. 4. basm. stanbul. Temmuz 1995, s.12 vd.

12

Alt Okun 19. yzyln ortalarnda filizlenmesi ve gelimesi srecine ana izgileriyle gz atacak olursak, bilindii gibi, Yeni Osmanllar Merutiyeti idiler. Yani amalar, padiahl korumakla birlikle, padiahn yetkilerini anayasa ile belirlemek ve snrlamak idi. Hatta daha sonra Mithat Paalarn yapt 1876 Anayasasnda, padiahn yetkilerinin snrlanmasndan ok, yazya geirilmesinden sz edilebilir. Buna ramen Birinci Merutiyet, mutlakyet rejiminin snrlanmas ve bir Mebuslar Meclisi yoluyla milli hakimiyet rejiminin kurulm as ynndeki ilk giriimdir. Alt Ok'un, Cumhuriyetilik, Milliyetilik, Laiklik ve Devrimcilik oklarn, clz ve eksik olarak Birinci Merutiyette grebiliyoruz. Nitekim Mithat Paa hem Sultan Abdlaziz hem de Sultan Hamit zamannda Cumhuriyet peinde olmakla sulanmtr. Eer Birinci Merutiyet'in yanlglar ve clzl olmasa , Trkiye Devrimi byle bir deneyimden gemese, kukusuz 1908 Devrimi ve Kemalist Devrim de bildiimiz zellikleriyle olmayacakt. Bu deneyimin en arpc ve en ackl dersi, Anayasa'da padiaha tannan srgne yollama yetkisidir. Anayasay formlletiren Mithat Paa, ite bu yetki kullanlarak, padiah tarafndan yurtdna srlm, daha sonra memlekete arlarak vali yaplm ve bir komployla yarg lanarak nce idama mahkm edilmi, sonra cezas mr boyu hapse evrilmi ve Taif'te hapsedildii evde bodurulmutur. Anayasann yapcs olan byk bir hrriyet savas, kendi yapt anayasaya dayanlarak srlmtr. Demek ki bir daha anayasaya byle bir madde konulmayacaktr. Daha nemlisi, padiaha tannan Meclisi feshetme yetkisidir ki , Abdlhamit bu yetkiye dayanarak ve yeni balayan Rus harbini bahane ederek Meclisi kapatmtr. kinci Merutiyet Devrimi, bu deneyimlerden geilerek gerekle ti. Arkasnda Abdlhamit'in 32 yllk stibdat ve gericilik dnemi vard. stelik imparatorluk bu dnemde tarihinin en byk toprak kayplarna uramt. Dnya leindeki hrriyet cereyanlar ve ulusal devletlerin kurulmas, 1908 Devrimini etkiledi. 1908 Jn Trk Devrimi de, Cumhuriyeti deildi, fakat padiahn yetkilerini snrlamak ve Mebuslar Meclisi'nin konumunu glendirmek ynnde Birinci Merutiyet'ten daha ileri admlar att. 1908'de Hrriyetin lan'ndan sonra hkimiyet, padiah ve evresinden saray dndaki 13

iktidar odaklarna ve giderek devrimci bir parti olan ttihat Terakki Cemiyeti'ne kaymtr. kinci Merutiyet, Cumhuriyete doru bir adm ve deneyimdir. Ancak kinci Merutiyet, hkimiyetin kayna sorununu kkten zememitir. Hkimiyet ilahi iradeye dayanan sultann mdr, yoksa milletin midir? 1908 Devrimi, bu soruya ikisinin arasnda bir yant vermitir. Nitekim Merutiyete Mustafa Keml'lerin Kemalist Devrimle yaptklar eylemli eletirinin esas da budur. Burjuva demokratik devrimlerin "Hkimiyet kaytsz artsz milletindir" ilkesinin hayata geirilmesiyle hem Cumhuriyetilik ilkesi, hem de Milliyetilik ve Halklk ilkeleri 1920'lerin olgunluuna kavumutur. Cumhuriyetilik ilkesi, 19. yzylda padiahn yetkilerini snrlamakla balayan m cadeleler sonucu padiahl ortadan kaldrmaya varan bir devrimci pratiin rndr. Cumhuriyet, Merutiyet'in iinde tohum olarak vard. Padiahn mutlak otoritesi ile znde milli hkimiyeti temsil eden Meclisin yetkilerini geniletmek isteyen hrriyet kuvvetleri arasndaki mcadele, Cumhuriyet'le zme kavutu. Alt Ok programnn devrimci pratik iinde snamalarla olgunla masn milliyetilik ve ulusal devlet ilkesinin gelime srecinde de grebiliriz. Namk Kemal'lere kadar "vatan" yoktu. lke, Memalik-i Osmani idi, yani Osmanl hanedannn mlk idi. Bu mlk zerinde yaayan insanlar ise, yurtta deil, padiahn "kullar", daha sonra "tebaas" (tabi olanlar) konumundayd. Henz ulusal piyasa da domamt. Btn bu nedenlerle Osmanl ahalisi mill eti oluturuluyordu. Namk Kemal'lerle birlikte vatan ve hrriyet davalar ortaya kt. Namk Kemal Osmanlcyd, Trk milliyetisi deildi. Ne var ki, vatan kavram, Osmanlc siyasette milliyetilik adna bir gedik ayordu. nk vatan olmas iin, o toprak paras zerinde yaayan toplumun millet olmas gerekiyor. Vatan kabul eden, kanlmaz olarak milleti de kabul edecek ve Osmanl clktan vazgeecektir. Milliyetilik veya Trklk akm, Namk Kemal'in anda daha berrak tezlerle de oltaya kt. Yusuf Akura'nn yeniden yaymlanan "Trkln Tarihi" bu sreci anlamak iin ok iyi bir bavuru kaynadr. (2)
***************************** 2 Yusuf Akura. Trkln Tarihi. Kaynak Yaynlar. stanbul. 1998

19. yzyln devrimcileri olan Trklerden Atatrk'e uzanan srete Milliyetilik, Osmanlc kalntlardan arnd. Kukusuz, bu yalnzca dnsel faaliyetle olmad, ondan nce yaanan devrimci pratik bu arnmay getirdi. Birinci Dnya Sava koullarnda emperyalizmle savan bir gerei olarak ttihat Terakki iktidar, "Milli ktisat" siyasetini uygulad. Bylece ekonomik bamszlk ynnde nemli bir pratie girildi. Savan sonuna geldiimiz zaman, hayat, Trkiye devrimcisinin nne ulusal devlet zmn koymutu. Bu arada Turanclk gibi Trk milliyetiliini kanlmaz olarak emperyalizm ibirli kiliine srkleyen programlar da iflas etmiti. Laiklik srecinin tarih iinde nasl olutuunu anlamak iin. Mustafa Fazl Paann daha Birinci Merutiyet ncesinde Abdlaziz'e yazd mektuptaki u satrlar ok reticidir: "Padiahm. ... din ve mezhep ruhla hkm srer; bize le dnyann nimetlerini vaat eder. Fakat milletin haklarn snrlayan ve belli eden din ve mezhep deildir. Unutmamak gerekil ki din ezeli gerekler arasnda durup kalmazsa, yani dnya ilerine karrsa hepimizi ldrr ve kendi de lr." (3) Yeni Osmanllar'n nemli dnrlerinden olan Mustafa Fazl Paa'dan altm yl sonra Kemalist Devrim, laiklii O'nun padiaha nerdii gibi. "din ve dnya ilerinin birbirinden ayrlmas, dinin dnya ilerine kartrlmamas" diye tanmlayacaktr. Ancak bu arada byk mcadeleler yaanmtr. Mustafa Fazl Paann 130 yl nceki tanmn bugn Sleyman Demirellere, Tansu iller'lere, Mesul Ylmaz'lara, hatta DSP ve CHP gibi Kemalist Devrim kknden gelen partilere bile kabul ettirmek zordur. Hepsi, laiklii din ve devlet ilerinin birbirinden ayrlmas olarak tanmlarlar, hatta ou laiklii din zgrl olarak tanmlayabiliyorlar. Demek ki, Alt Ok'un laiklik ilkesinin Mustafa Fazl Paa'daki devrimci kknn hayata gemesi iin Kemalist Devrim bile yetmemitir ve yeni mcadeleler gerekmektedir.
********************************** 3 Reat Kaynar, A.lrl linle ligimle Kltr Devrimi, TTE Yaynlar. 1972, STtlc aktaran Mehmet Bedri Gltekin. lielenek , elime. Kaynak Yaynlar. Kasn llWK, (.148.

15

Alt Ok'un pratik iinde adm adm olumas srecini Kemalist Devrim'in kendi deneyiminde de grebiliriz. 1920'de halkl ve htt Devlet Sosyalizmini" savunan Kemalistler, 1923 zmir ktisat Kongresi'nden sonra "hususi mlkiyet-ferdi teebbs" (zel mlkiyet-bireysel giriim) yolunu denediler. Yedi yl sren bu deneyim sonunda, bizim gibi ezilen Dnya lkelerinde bamsz, dengeli ve hzl kalknmann ancak Devletilikle olaca grld. Bylece 1931 ylnda yeniden Devletilikte karar klnd ve Alt Ok tamamlanarak CHF 1931 Programna yazld. 1937 ylnda ise Trkiye Anayasasnn 2. maddesine kondu.

Uluslararas Kaynaklar: Byk Fransz Devrimi ve Sovyet Devrimi

Alt Ok, ulusal devrimci pratik iinde ortaya kt ve olgunlat. Ancak o ulusal devrimci pratik, evrenseldi; dnyadaki demokratik devrim pratiinin bir parasyd. Nitekim Mustafa Kemal Avusturya, Almanya, Rusya ve in imparatorluklarn deviren "byk fikir cereyanlarnn" dnyann belli bal kuvvetlerini esaretten kurtardn belirtir ve Yeni Trkiye devletinin de , "cihana hkim olan 0 byk ve kudretli fikrin Trkiye'de gereklemesiyle doduuna" iaret eder. (4) Devrimin nderince de belirtildii gibi, Kemalist Devrim'in birinci esin kayna burjuva demokratik devrimlerin ideolojik birikimi iindedir. (5) Ancak Trkiye'nin demokratik devrimi, kapitalizmin erken gelitii lkelerden farkl olarak, asl byk atan 20. yzylda gerekletirdi. Arlk kapitalizm, emperyalizm ana gitmiti ve ezilen dnya lkelerinde demokratik devrim yapmann biricik yolu emperyalizmden kurtulmakt. Dnya sermayesi yayld alanlarda feodal ilikilerde belli bir kriz yaratmakla birlikte, esas ol arak ulusal bir kapitalizmin gelimesini nlyordu. Emperyalizm ile gericilik ar asndaki ttifak, amzn tun
****************************************** 4 Atatrk'n Syler ve Demeleri, c.l. s.321. 5 Kemalizmin uluslararas kaynaklar konusunda bkz. Dou Perinek Kemalist Devrim-2 Din ve Allah. Kaynak Yaynlar. s.103 vd.

16

yasayd. Artk, demokratik devrimlerin nndeki birinci engel, yerli gericilikten nce emperyalizmdi. Trkiye'nin 1908 Devrimi ve Kemalist Devrim bu koullarda gerekleti. Bu iki devrimin arasnda 1917 ylnda Sovyet Devrimi oldu. Rusya'daki 1917 ubat'ndaki burjuva demokratik devrimin arkasndan gelen Ekim Devrimi, sosyalist karakterde olmakla birlikte Kemalist Devrim'i kuvvetle etkiledi. Bu etkinin en nemli nedeni, Sovyet Devriminin emperyalizme indirdii ar darbe yannda, Trkiye'nin Kurtulu Savanda Sovyetler'le kurduu ittifaktr. te yandan Ekim Devrimi, kapitalist lkelerin en gerisinde, geri Avrasya lkelerinin ise en ilerisinde gerekletii iin burjuva demokratik devrim grevlerini de yerine getiriyordu. Nitekim Sovyetler Birliinde kylk alanlarda sosyalist mlkiyetin inasna 1929'dan sonra balanmtr. Somut olarak ele alacak olursak, Alt Ok'un Cumhuriyetilik , Milliyetilik ve Laiklik oklarnn uluslararas kayna, burjuva demokratik devrimlerdir, zel olarak da Byk Fransz Devrimi'dir. Halklk ve Devletilik oklarnn esin kayna ise Sovyet Devrimi'dir. Devrimcilik oku ise Trkiye'nin yaad srecin zorunlu bir rn olmakla birlikte, hem Fransz Devrimi' nin, hem de Sovyet Devrimi'nin yaratt byk cereyanlardan beslenmitir. Kemalizm'in neml i teorisyenlerinden Mahmut Esat Bozkurt ihvan Tarihi derslerinde 1789 Fransz. 1917 Rus Sosyalist ve 1919da balayan Atatrk ihtilallerini, "tam ve eksiksiz" devrimlerin rnekleri olarak sayar. (6) Her oku tek tek incelediimiz zaman da, demokratik devrimlerin ve Sovyet Devrimi'nin etkilerini birlikte grebiliriz. rnein, Milliyetilik okunun ideolojik kkeni, kukusuz, demokratik devrimlerdedir. "Milliyetler prensibinin ilk defa Fransz Devrimi tarafndan aklandn". Atatrk de saptamtr. (7) Kemalist Devrim'in Milliyetilii ideolojik planda demokratik devrimlerden beslenir. Ancak siyasal planda ele alacak olursak Kemalist Devrim'in Milliyetilie, emperyalizme kar tam bamszlk ieriini vermesinin kaynan Sovyet Devrimi'nin ideolojisinde bulabiliriz.
****************************** 6 Mahmut Esat Bozkurt, Atatrk htilali. Kaynak Yaynlar, s.72. 7 Sadi Borak. Atatrk'n Resmi Yaynlara Girmemi Sylev Deme Yazma ve Syleileri. Kaynak Yaynlar. s.383.

17

Baz dostlar son zamanlarda geri bir Sultan Galiyev masal icat etliler ancak herkes bilmektedir ki emperyalizm teorisini reten. 20. yzyln bilimsel sosyalistleri ve zellikle Lenin oldu. Daha nemlisi Lenin 1910'lu yllardan balayarak, dnyann iki byk kampa ayrldn tahlil etti. Bir avu emperyalist le ezilenler arasndaki elime, ba elimeyi oluturuyordu. Ezen-ezilen millet tahlilini Sultan Galiyev de Kemalist Devrim'in nderleri de Sovyet Devrimi'nden rendiler ve aldlar. nk bu tahlilin devrimci prat iini yapmaktaydlar. Trkiye ezilen ezenlere kar ezilen milletlerin savan vermekleydi. Bu savan iinde olanlarn, Lenin'in ezilen milletler teorisini benimsemeleri kadar doal bir davran olamazd. Bylece Kemalizm'in Milliyetilii, siyasal dzlemde Sovyet Devrimi'nden etkilendi. Halklk ilkesini burjuva demokratik devrimlerin ideolojisinde bu lamazsnz. Fransz Devrimi, ferdiyeti (bireyci) idi. geri bata kyllk olmak zere emeki kitleleri feodalizme kar ayaklandrmt ama her tr toplumsal birleme ve dayanmay, ferdin zgrln kstlayan bir tr feodal kalnt olarak gryordu. Kemalizm'in Halkl, bu nedenlerle Fransz Devrimi' nin ideolojisinden ayrlmakta ve Sovyet Devrimi'nden beslenmektedir. Ne var ki. Kemalistler Halkl ayn zamanda "demokratlk" karl olarak da kabul ettiklerini belirtmilerdir. Hem Atatrk'n aklamalarnda, hem de Kemalist Devrim'in dier ideologlarnda, rnein Recep Peker'de bunu grrz. (8) Belirtildii gibi, Kemalist Devrim esas olarak burjuva-demokratik karakterde olduu halde, burjuva-demokratik devrimlerle sosyalist devrimlerin arasmla bir yerde konumlanmtr. Aslnda bu zellik, emperyalizm ve devrimler ann btn ezilen millet devrimlerinde grlmtr. nk 1917'den bu yana gerekleen btn milli demokratik devrimler, nesnel olarak Fransz Devrimi'nin programn uygulama aamasnda bulunmakla birlikte, empery alizme kar sosyalist dnya ile ittifak etmiler ve 18. ve 19. yzyln burjuva demokratik devrimlerinden farkl olarak, kamu mlkiyetiyle zel mlkiyeti birletiren karma bir ekonomi ina etmeye ynelmilerdir. Bu nedenle bu devri mlerin birou, kurduklar rejimi sosyalist olarak da adlandrmlardr. Ay************************************* 8 CHP Genel Katibi Recep Bey'in (Peker) CHF 1931 programn aklayan konumas iin bkz. smail Beiki, Cumhuriyet Halk Frkasnn Program 1931 ve Krt Sorunu, s.26.

18

n olgu Kemalist Devrim iin de geerlidir. Kemalistler hem 1920 ylnda hem de 1930'larda Atatrk'n ve dier nderlerinin azndan "Devlet Sosyalizmi" mesleini benimsediklerini fade etmilerdir. Atatrk, Medeni Bilgiler kitabnda kendi el yazsyla, Kemalizm'in topluma salamak istedii eitli sosyal haklara ve gvenlie "Devlet Sosyalistliine yaklaarak varlabileceini" belirtir. (9) Ayn ekilde Mahmut Esat Bozkurt da, Kemalizm'in mesleinin "Devlet Sosyalizmi" olduunu devrim tarihi derslerinde niversite genliine hatrlatr. (10) Celal Bayar'n Kemalist devrimciler adna daha 1921'de "Devlet Sosyalizmini" savunduu grlmekledir. (11) Kemalist Devrim'in nderleri, bata Atatrk, Byk Fransz Devri mi'nin yolundan yrdklerini ve ayn zamanda Sovyet Devriminden etkilendiklerini birok kez sylemilerdir. Devrimin nderi, "Trk demokrasisinin Fransz htilali'nin at yolu izlediini" belirtir ve "yenilik almasnda ve halk demokratik kurumlara ynelik gelimesinde gen Trkiye Cumhuriyetini Fransz demokrasisinin dourmu olduunu" aklar. rnekler oaltlabilir. (12) Mustafa Kemal, ayn ekilde, Sovyet Devrimi'nin dnce birikiminden nasl etkilendiklerini samimi szlerle anlatr: "imdi itiraf etmek mecburiyetindeyim ki, bu kyam ve bu isyan vuku bulduu dakikada biz Rusya'da olduu gibi, emperyalizm ve kap italizmin manasn dnmemitik. (...) Vaziyet gelitikten sonra bizi de tehdit eden kuvvetlerin, Rusya'daki devrime sebebiyet veren mevcudiyetler olduu anlald." Atatrk, "Sovyet Devrimi'nin dnyaya rnek olduunu, ezilen milletlerin yolunu aln, mazlum insanlara zulmden kurtulmak iin yol g sterdiini" ak ifadelerle vurgular. (13)
***************************** 9 Afet nan, Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatrkn El yazlar. s.527. 10 Mahmut Esat Bozkurt Atatrk htilali, s.233, 240, 241, 11 Korkut Boratav, Devletilik, s.l I. 12 Dou Perinek. Kemalist Devrim-2 / Din ve Allah, s.110 Vd. 13 Sadi Borak, age. s. 140-143.

III TARHSEL TUTARLILII VE BTNSELL

Oklar Birbirinin Lokomotifi

Alt Ok'u tarih iinde incelediimiz zaman, oklar arasndaki tarih sel tutarll ve btnl ok daha derinden anlarz. Gerekten de amblemde olduu gibi, oklar ayn tarihsel kkten k mlar ve birbirlerini tamamlamlardr. Alt Ok'un her biri adeta dierlerini de tarih sahnesine ekmi, birbirlerinin lokomotifi ve itici gc olmulardr. Trkiye dzleminde hangi ok'un tarihsel ncelik tad tartlabilir. Daha sonra Cumhuriyetilie varacak olan padiahn mutlakiyetini snrlama mcadelesi ile vatanseverlikle balayan Milliyetilik -Trklk hareketi, denebilir ki. 19. yzyl ortalarnda birlikle domulardr. 19. yzyln 'Trk akm ayn zamanda halkdr ve laiklie ynelmitir. Yukarda Yeni Osmanllarn nde gelenlerinden Mustafa Fazl Paa'nn daha Birinci Merutiyet ncesinde Kemalist iktidarn en devrimci dnemindeki gibi, "Din ye dnya ilerini birbirinden ayrmak" anlamnda bir laiklii Padiah Abdlaziz'e nerdiini grmlk. Yine dnemin ihtilalcilerinden olan Ali Suavi'ler kktenci bir laiklii savunurlar. 19. yzyl koullarnda sultann yetkilerini snrlayan Merutiyetilik, Milliyetilik. Halklk ve Laiklik, var olan Osmanl feodal siste mine cepheden karyd. Bu program, ancak devrimle gerekletirilebilirdi ve ancak devrimci bir izgide savunulabilirdi. Nitekim 19. yzyl hrriyetilerinin, Trklerinin hayatlarnn zindanlarda, srgnlerde ve mlteci olarak getiini gryoruz. Bu akm, Harbiye'de ordu iin20

de Askeri Tbbiye'lerin bodrumlarnda devrimci ve gizli cemiyetler ku rdu. Bu akm 1908 Devrimi ncesinde Balkanlar'da ve Anadolu'da ayaklanmalar dzenledi ve daa kt. Merutiyet deneyimlerinden sonra hrriyet akmnda Cumhuriyeti e ilim glenmeye balad. Nitekim Mustafa Kemal Anadolu'ya 3. Ordu Mfettilii'ne tayin edilirken, padiaha "Cumhuriyeti" olduu bilgisi verilmitir. Bu "sulamalar" Erzurum ve Sivas Kongreleri srasnda devam etmitir. Devletilik ise, Osmanl devletinin son yzylnda zorunlu olarak vard. Ancak Devletiliin bilinli olarak benimsenmesi 1931 ylnda oldu.

Tarihsel Srele Tutarll

Alt Ok'un tarihsel tutarllnn temelinde 'Trkiye'nin toplumsalekonomik gerei bulunuyor. Osmanl devleti 1838 ngiliz Ticaret Szlemesiyle birlikte smrgeleme sreci iine girdi. Yzyln sonunda kapitalizmin emperyalist karakter kazanmasyla lkemiz, dnya leindeki ez en-ezilen kutuplamasnda, ezilen lkeler arasnda yer ald. O dnemde Ezilen Dnya'daki lkeler arasnda yalnz Trkiye, in ve ran'da devletler vard. de eski byk imparatorluklard. Ezilen Dnyann dier lkeleri ise smrge durumu ndayd. Trkiye'nin smrgeleme srecine tek bir devrimci yant olabilirdi: Milli demokratik devrim. Ezilen lkelerin byk ounluundan farkl olarak Trkiye, in ve ran'n devletlerinin olmas ve daha nemlisi kkl bir devlet gelenei bulunmas sayesinde, bu lkeler milli demokratik devrim iin daha byk bir birikime sahiplerdi. Nitekim 20. yzyln banda 1905 Rus Devrimi'nin arkasndan, 1908 Gentrk Devrimi, 1909 ran Devrimi ve 1911 in Devrimi gerekleti. Devrimci sre bu devrimlerle durmad. 1920'lerde Trkiye Devrimi, asl byk atlmn gerekletirdi. in Milli Demokratik Devrimi de daha sonra Komnist Partisi nderliinde I949'da zafere ulat ve kesintisiz olarak sosyalist devrim aamasna geti. 21

in'de 1911 Demokratik Devrimi'nin nderi Sun Yat Sen'in formlletirdii Halk ilkesi ile Trkiye Devrimi'nde Mustafa Kemal'in formlletirdii Alt Ok aa yukar ayn programlardr. Bu zdelik, iki lkenin Ezilen Dnya'daki nc zelliklerinden gelir. Nitekim Sun Yat Sen'den sonraki srete, in Devrimi'nin nderliini stlenen in Komnist Partisi, Sun Yat Sen'in Halk lkesini srekli savunmu ve bu ilkeleri milli ve demokratik bir cephenin t emel program olarak nermilerdir. in ve Trkiye'nin milli demokratik devrimleri rneinde de grld gibi, 20. yzyln ezilen lkelerindeki demokratik devrimler, kapitalizmin erken gelitii Fransz Devrimi rneindeki lkelerden farkl bir programa sahipti. 18 ve 19. yzyln demokratik devrimleri, erken gelimi bir kapitalizm temelinde gereklemilerdi. O nedenle bu devrimlerin temel slogan, "Hrriyet, Eitlik ve Kardelik" idi. Emperyalizm anda ezilen lkelerin demokratik devrimleri ise, kendi sultanlarn ve feodallerini ykmak iin, emperyalizmi de alt etmek zorundaydlar. Alt Ok, ite bu toplumsal ekonomik gereklie oturur. Btnsellii ve oklar arasndaki balar, buradan kaynaklanr. D ticaret, andaki kapitalizme kar Vatanseverlikle ve Mutlakyetilie kar Anayasaclkla (Merutiyetilikle) halayan devrim cereyan, tarihsel sre iinde dayand nesnel zeminde tutarlar, mazlum milletlerin milli demokratik devrim programna dnr.

Ezilen Dnya'da ki Milli Demokratik Devrim Modeli

Ezilen Dnya'da yaanan bu sre, iki model yaratmtr. Biri a da bir ulusal kapitalizm ina etmeyi amalayan Kemalist Devrim'dir. Dier model, Kemalist Devrim benzeri Sun Yat Sen nderliindeki 1911 Demokratik Devrimi'nden sonra in'in Komnist Partisi nderli inde gerekletirdii milli demokratik devrimdir. Her iki modelin de demokratik devrim programlar ayndr. nk lk elerin toplumsal-ekonomik sreleri ayndr. 22

in'de milli demokratik devrime Mao'nun banda bulunduu Komnist Partisi nderlik ettii iin devrim demokratik aamada durmam, sosyalizme ilerlemitir. Bu nedenle demokratik devrim yarm kalmam, sonuna kadar gtrlmtr. Kukusuz burada in ve Trkiye devrimleri arasndaki laik, nderlikle snrl deildir. in'de ok kuvvetli bir kyl dinamii vardr. Kendisini ok sarsc ve gl ayaklanmalarla ortaya koyan bu dinamik, demokratik devrimi sonuna kadar gtrmek ve sosyalizme gemek iin olaanst gl bir toplumsal t emel yaratmtr. Topran yetersiz olmas ve tarm aletlerinin ktl nedeniyle in'in devrimci kyls, feodal toprak aal sistemini ykmann tesinde tarmda ortak kooperatif mlkiyeti ve halk mlkiyeti ynndeki atlm beni msemi ve gerekletirmitir. te yandan in'in 1934 ylnda Japon emperyali zminin istilasna uramas da, 11 yl devam eden antiemperyalist savata en ulusal ve en bamszlk akn olan in Komnist Partisi'ni glendirmi ve milli demokratik devrimi daha kkl olmaya zorlamtr.

Kemalist Devrim Niin Yann Kald?

Mustafa Kemal de, btn demokratik devrimciler gibi, "Kyl, milletin efendisidir" demi ve gl bir Aydnlanma harekeliyle kyly uyandrmaya almtr. Ancak ilenmeyen geni topraklarn bulunmas nedeniyle, kylde gl bir toprak talebi ve aala kar byk bir mcadele yoktur. Atatrk lmne doru, toprak reformu hazrlklarna balanmasn istemi, fakat demokratik devrimin bu temel program gerekletirilememitir. Daha sonra devrimin artk kirelenmeye balad dnemde karlmak istenen 1946 Toprak Yasas ise baarszla uramtr. nk devrime nderlik eden CHP, artk kurduu sistemin zerine oturmutur ve devrimci dinamizmini y itirmitir. Tutuculaan nderlik kinci Dnya Sava sonrasnda ykselen ABD emperyalizmiyle ibirliine ynelmitir. Toprak Yasas'n rafa kaldran Ky Enstitleri'nden vazgeen, laiklikten dnler veren CHP ynetimi, kanlmaz olarak iktidar, bu politikalarn gerek sahibine brakm tr. Demokrat Par23

ti'nin CHP'nin iinden kmas, bir ynyle devrimin diyalektiini gsterir. A ncak bu olay devrimci partideki tuluculamann da somut kantdr ve derin dersler ierir. DP lideri Celal Bayar Kemalist Devrim'in babakanlarndand. Demokrat Parti'nin dier kurucular Adnan Menderes ve Refik Koraltan Kurtulu Sava yllarndan beri Mdafaa-i Hukuk-CHP rgtlenmesi iinde yer almlar, milletvekillii yapmlard. Dier kurucu Fuat Kprl Cumhuriyet Devrimi'nin nemli tarihi ve dnrlerindendi. Yarm kalan Kemalist Devrim'i ykanlar, kirelenen devrimci nderliin iinden kmtr. Alt Ok'un yeniden canland koullarda, bu byk dersin deerlendirilmesi, hem gereklidir, hem de kanlmazdr. nk bir toplum, ayn deneyimi iki kez yaamaz. Kemalist Devrim'in kirelenmesinin nedeni, Alt Ok deildir; tersine Alt Ok programn sonuna kadar gtrecek bir devrimci nderliin ve dinamizmin eksikliidir. Kemalist Devrim'in yarm kalmas, bir ynyle bir nderlik sorunudur, ancak nderlikteki kirelenmeyi belirleyen de en sonunda devrimin snfsal karakteridir. Ulusal kapitalizm snrlarn amayan devrimci pratik, devrimin ulusal burjuvazi nderliinde gerekletiinin de kantdr. Ulusal sermayenin programn dnyann her yerinde aydnlar retmi ve uygulamlardr. Kurtulu Savan emekileri seferber ederek kazanan Kemalist nderlik , ii snfnn sayca ok zayf olduu ve kylln toprak mcadelesine girmedii koullarla snrldr. Kemalist Devrim, byk bir Aydnlanma harekeline ve kendi gcne gvenen bir sanayileme abasna girimekle bir likle, ortaa ilikilerini kkten temizleyecek bir toprak devrimine ynelmemitir. amzda sosyalizme gemeyi amalamayan demokratik devrimlerin kaderini, en iyi Kemalist Devrim'in serveninde grebiliriz. Emperyalizm anda, milli demokratik devrimi sonuna kadar srdrecek nder snf, artk ii snfdr. Emperyalist-kapitalist sistemden kopmayan bir devrim, milli demokratik program sonuna kadar uygulayamaz. Alt Ok sonuna kadar ve tutarl uyguland zaman, tam bamszlk ilkesi nedeniyle emperyalizmden kopu program olarak yorumlanabilir ve uygulanabilirdi. A ncak buna ynelecek bir nderlik24

ten yoksundu. 1930larda devletilie geilmesine, Sovyetler Birlii'nden sonra dnyada ikinci lke olarak plan uygulanmasna ve Sovyetler Birlii ile ibirlii yaplarak gerekletirilen sanayileme atlmna ramen, bu devrimci izgi srdrlememitir. Alt Ok'tan daha 1940'larda vazgeilmeye balanmtr. nk CHP ynetimi, Alt Ok'u sonuna kadar uygulayacak bir toplumsal dinamie d ayanmyordu ve devrimi srdrecek bir nder snftan da yoksundu. Milli burj uvazinin devrimcilii bu kadard. Ve geri dn srecine girildi. (1)

***************************** 1 Bu srecin esasl bir tahlili iin bkz. Cahil Tala, Ekonomik Sistemler, mge Kitabevi, 5. basm, s.492 vd; zellikle s.5I3 vd.
25

IV ER

deolojik Bildiri Deil, Program lkeleri

Alt Ok kukusuz bir ideolojik temele dayanr. O da Fransz Byk Devrimi'nin burjuva demokratik ideolojisidir. Ancak Alt Ok bir ideolojik bildiri veya teorik tahlil olmayp, program ilkeleridir. Baka deyile, temelinde bir ideoloji olmakla birlikte, ideoloji veya teori dzleminde bir metin olmaktan ok, program dzleminde anlalabilecek yn gsterici ilkelerdir. Bir tek Milliyetilik oku bu adan farkldr. Milliyetilik , Kemalist Devrim'in dncesinde ve pratiinde, emperyalizme kar tam bamszl ieren bir program maddesini ifade etmekle birlikle, ayn zamanda bir dnya grdr de. Bu adan burjuvazinin dnyay aklamada ve kendi karlarna gre dzenlemede kulland bir teorik anahtardr. Alt Ok'un dier ilkeleri ise Cumhuriyetilik, Halklk , Devletilik, Laiklik ve Devrimcilik, ezilen dnya lkelerinin milli demokratik devrimlerinin yol g sterici program ilkelerini oluturmaktadr. Alt Ok'un program dzleminde ilkeler olduunu saplamak u ynden nemlidir: O zaman Trkiye'nin nesnelliine dayanan bu program temelinde, btn halk snflarnn ittifakn salamak mmkn olur. nk Cumhuriyet ilik, Bamszlk, Halklk, Devletilik, Laiklik ve Devrimcilik; milli demokratik devrime katlan ii snfnn, kylln, kk burjuvazinin ve milli burjuvazinin ortak programdr. Eer Alt Ok bu zelliinden koparlp devrimci burjuvazinin ideolojik vurgular olarak yorumlanacak olursa, o zaman bu birletirici zelliini kaybeder ve bu nedenle de bata Devletilikten olmak zere, Ba26

mszlktan, Halklktan, Devrimcilikten ve Laiklikten de vazgeilir. Nitekim yle olmutur. Kemalist Devrim'in tutucu bir nderlik altnda 1940'larda balayan kirelenme dnemi ve 1950'lerden sonraki ykm hareketi, hep Atatrklk perdesi altnda yrtlmtr. Trkiye'nin milli demokratik devrimi, 19. yzylda vatanseverlikle ve padiahn yetkilerinin snrlanmas talepleriyle balamt. Kardevrim de ayn taleplerin tersine evrilmesiyle balamtr. Bamszlktan ve Cumhuriyetilikten vazgemek, sreci tersine iletmi, arkasndan birer birer Halklk, Laiklik ve Devletilik oklar da krlmtr. Biraz sonra greceimiz gibi Cumhuriyetilik yalnz sultanln ve halifeliin kaldrlmas deil, ayn zamanda, ortaa kkenli bamllk ilikilerinin, eyhliin, aaln, airet reisl iinin vb. kaldrlmasdr.

Cumhuriyetilik
Alt Ok'un birincisinin Cumhuriyetilik olmas, ok dorudur. nk siyasal iktidar ve hkimiyet sorunu, devrimin temel sorunudur. Cumhuriyet Devrimi, saltanat ve hilafete son vererek, Merutiyetlerden beri devan eden 60 yllk elimeyi kkl bir zme kavuturmutur. Padiahn iktidarn snrlamak yerine, bu iktidar toptan ortadan kaldrlm ve milli hkimiyetin paylalamayaca ilkesi getirilmitir. Cumhuriyet Halk Frkas'nn 1931 Program, Cumhuriyetilik ilkesini yle tanmlar: "Frka, Cumhuriyet'in, milli hkimiyet mefkuresini en iyi ve en emin surette temsil ve tatbik eder devlet ekli olduuna inanr. Frka bu sarslmaz kanaatle Cumhuriyeti tehlikeye kar her vasla ile mdafaa eder." (1) Atatrk. 1939 CHP Kongresi iin el yazsyla 1937 ylnda hazrlad program taslanda bu tanm yle Trkeletirmitir:
**************************** 1 1931 CHF Program iin bkz. elinizdeki kitabn Belgeler" blm s.97. Program u kaynaklardan da bulabilirsiniz: smail Beiki, Cumhuriyet Halk Frkasnn Program (1931) ve Krt Sorunu, Belge Yaynlar. 1. basm. stanbul, Temmuz 1991: Mete Tuncay, Trkiye Cumhuriyeti'nde Tek Parti Ynelimi (1923 1931), Yurt Yaynlar. Ankara. 1981.
27

"Parti Cumhuriyetin ulusal egemenlik lksn en iyi ve en salam surette imsiler ve taplar devlet ekli olduuna kandr. Parti bu sarslmaz kanaati ve Cumhuriyet'i tehlikeye kar her arala mdafaa eder." (2) Grld gibi Kemalist Devrim'de Cumhuriyetilik, iktidarn hanedandan alnmasnn tesinde milli hkimiyet ilkesinin uygulanmas, yani demokrasi olarak kabul edilmitir. Cumhuriyet, aslnda 23 Nisan I920'de BMM'nin toplanmasyla kurulmutur. Mustafa Kemal'in kaleme ald Meclis'in al konumasnda Cumhuriyetin fiilen kurulduu yle belirtilir: "Milletimizin ite ve dta tam bamszlk iinde kendi mukad deratnn sorumluluunu dorudan doruya yklenip kendisini idare etmeye baladn btn cihana duyurarak Byk Millet Meclisi'ni a yorum." (3) Atatrk, daha sonra 1927 ylndaki Byk Nutuk'unda. 23 Nisan 1920 gn toplanan Meclis'in bir hkmet kurmasyla ortaya kan fiili durumu yle zel lemistir; "Byle bir hkmet, milli hkimiyet esasna dayanan halk hkmetidir. Cumhuriyettir" (4) Bylece Cumhuriyet, devrimin nderi tarafndan, milli hkimiyet ilkesini uygulayan bir devlet biimi olmann tesinde, "halk hkmeti" olarak tanmlanan bir hkmet biimi olarak da yorumlanmtr. Burada Byk Fransz Devrimi'nin getirdii milli hkimiyet ilkesiyle Sovyet Devrimi'nden esinlenen "halk hkmeti" zmnn birletirildii grlmektedir.
************************************* 2 Atatrk'n el yazlar, Aydnlk Arivi. bkz. bu kitabn "Belgeler" blm, s.118-119. 3 En yal ye olarak Meclisi aan eref Bey'in yapt konumann Mustafa Kemal tarafndan kaleme alndn, bu konumay dinleyen Velidedeo'lu belirtiyor. Hfz Veldet Velidedeolu'nun Trkiye Cumhuriyeti'nin Anayasal Kuruluu"nu anlatan retici incelemesi in bkz. Dr A. Recai Sekin'e Armaan ABF Yaynlar. Ankara 1974, s.657-712, 4 Atatrk, Nutuk/Sylev c.ll. s.588.
28

Cumhuriyet, bir devrimdir; 600 yllk feodal bir devleti ykarak kurulmutur. Bu devrime nderlik eden Mustafa Kemal ve arkadalar , Cumhuriyetilii bir devlet ve hkmet biiminin tesinde, ortaadan kkl bir kopu olarak yorumlamlardr. Atatrk. "Trkiye Cumhuriyeti eyhler, derviler, mritler, mensuplar memleketi olamaz" derken. Cumhuriyetin, siyasal devrimin tesinde bir toplumsal devrimi ierdiine iaret eder. (5) Ayn ekilde Recep Peker de, stanbul Darlfnunu'nda 16 Ekim 1931 gnl konumasnda. Cumhuriyetiliin Osmanl'dan kopu anlamn ierdiini yle ifade eder: "Osmanl imparatorluunun mabad (uzants) deil, yepyeni bir milli devlet olan Trkiye'nin kuvvetini arttracak ve erefini yk seltecek tek idare ekli Cumhuriyet'tir." (6) Osmanl devletinin kuruluunun 700. ylnda Osmanl DevletiCumhuriyet ilikisi tartlyor. Gericilik, bu balamda "gemile barma" tezini yeniden piyasaya srmtr. Tarihsel olgulara bakmak gerekir. Soru: Osmanl devletini kim ykmtr? Bir soru daha: Osmanl devletini ykanlarn kurduu devlet hangi sidir? Sorularn cevab bellidir: Osmanl devletini Kemalist nclerin nderliinde Trkiye halk ykmtr. Osmanl devleti, Cumhuriyet Devrimi ile yklmtr. Gerek byle iken, yklan ile ykan, 75 yl sonra bartrmak mmkn mdr'? Ortada bir l vardr ve kimileri km bu lyle ldreni bartrma davasn gtmekledirler. Osmanl tarihi, kukusuz bizim tarihimizdir. Osmanl devletinin kurul uunun Trklerin kabile toplumundun feodalizme sramas srecindeki son kuvvetli uygarlk atlm olduu da bir gerektir. Osmanl devletinin kurulu dneminde ilerici bir rol oynadn kimse inkr edemez. Cumhuriyet Devri mi'ni yaratan devrimci birikimin de, Osmanl devletinin k dneminde olutuunu yukarda yineledik. Kuskusuz Cumhuriyet gkten zembille inme di; o birikim, Osmanl toplumu iinde filizlendi ama o toplumun inkryd.
******************************* 5 Atatrkn Sylev ve Demeleri, c.ll, s,215.30 Austos 1925 gnl konuma. 6 Bu konumann tam metni iin bkz. smail Beiki, age, s.22 vd.
29

Tarihin belli bir dneminde ileri rol oynayan ilikiler, baka bir d nemde kartna dnerek gerici karakter kazanmaktadr. Osmanl devletinin kurulu dnemindeki ileri kurum ve ilikileri 19. veya 20. yzylda devam ettirme ol ana kalmamt. Bugn Kemalist Devrim dmanlar Cumhuriyetilii, iktidarn hanedanla belirlenmesi esasnn deimesi olarak tannlyorlar. Cumhuriyet'in dnyaca bilinen tanm byledir. Ancak. Trkiye Devrimi'nin Alt Ok ilkesindeki Cumhuriyetilik, saltanat ve hilafetin yklmasnn tesinde, onlarn temsil etlii eyhlik, aalk, airet reislii gibi ortaa ilikilerinin kknn kaznmas pro gramn da iermektedir. Bugn Trkiye'de yeniden Osmanl hanedannn kurulmas mmkn deildir. Cumhuriyet kurulurken, padiahln kalkmasna kar kan gericilik, bugn ortaa ilikilerini, tarikatlarn iktidarn ve eriat devletini savunuyor. O nedenle Cumhuriyet Devrimcilii, ortaa kurum ve ilikilerinden arnma mevzisinde sava vermektedir. Cumhuriyetilik ilkesi de bu kapsaml ieriiyle bugn anlam tamakladr. Cumhuriyetilik oku burada Devrimcilik okuyla ve hatta Halklk, Laiklik ve Milliyetilik oklaryla da bulumaktadr.

Milliyetilik
Cumhuriyet Halk Frkas 1931 Program Milliyetilik ilkesini yle tanmlam: "Frka, terakki ve inkiaf yolunda beynelmilel temas ve mnase betlerde btn muasr medeniyetlere muvazi ve onlarla bir ahenk le yrmekle beraber Trk itimai heyetinin hususi seciyelerini ve bal ba na mstakil hviyetini mahfuz tutmay esas sayar." Atatrk 1939 CHP Kongresi iin 1937 ylnda yapt program almalarnda bu ilkeyi kendi el yazsyla sade Trkeye yle evirmi: "Parti, ilerleme ve gelime yolunda ve arsulusal deerlerde ve ilgilerde, btn ada uluslarla bir uyumda yan yana yrmekle beraber, Trk sosyal rlne -ikinci maddede izah olunan anlamda zg ralar ve bal bana erkin benlii korumay esas sayar." 30

Kemalist Devrim'in Milliyetilik tanmn, iki madde halinde unsurlarna ayrabiliriz: 1. lerleme ve gelime yolunda ada; uygarlkla uyum iinde yrmek, 2. Trk toplumunun zel karakterini ve bamsz kimliini korumak. Kemalist Devrim'in Milliyetilii zetle bamszlk ve ada ilerlemeyle uyumdur. CHF 1931 Program, 2. maddesinde milletin tanmm da yapmtr: "Millet, dil; kltr ve mefkure (lk) birlii ile birbirine bal va tandalarn tekil ettii bir siyasi ve itimai (toplumsal) heyettir." Atatrk'n 1937 ylndaki program almasnda bu tann yle sa deletirilmitir: "Ulus, dil. kltr ve lk birlii ile birbirine bal yurtdalarn rgn siyasal ve sosyal bir btnldr." Ortaokullarda okutulan Medeni Bilgiler ders kitabna Atatrk'n kendi eliyle yazd siyasal-sosyolojik lamn ise yledir: "Trkiye Cumhuriyetini kuran Trkiye halkna Trk milleti denir."
(7)

Bu tanm gerekidir ve ok nemlidir. Birincisi, tarihsel geree uygun olarak, Trk milletinin oluma aamas n Trkiye Cumhuriyeti'nin kuruluuyla tamamladn saptamaktadr. kincisi, milleti, belli bir corafya zerinde oturan halkn btn olarak kucaklamaktadr. Burada rk ayrmlar bertaraf edilmi ve Trkiye halkn oluturan farkl etnik kkenlerden gelen btn Trkiye halk, millet olarak birlet irilmitir. ncs, Trkiye halk, bu tanmda Cumhuriyeti kuran, tarihi yapan aktif bir znedir. Bylece milletin demokratik devrimlerle balants kurulmutur.
*************************** 7 Afet nan. Medeni Bilgiler M. Kemal Atatrkn Elyazlar, s. 18 ve 351.

31

Kemalist Devrim'in Milliyetilik ve millet tanmlarndan u siyasetler retilmitir. - Bamszlk: Kurtulu Sava'yla balayan ve Ezilen Dnya'da emperyalizme kar amzn ilk zaferini kazanan Kemalist Devrim , Milliyetilikte "tam bamszlk" ilkesini temel alr. nk milletin ada uygarlkla uyum iinde ilerlemesi iin en bata bamsz olmas gerekir. Bamsz olmayan bir millet geliemez. Tam bamszlk", siyasal, ekonomik, askeri ve kltrel her alandadr. Atatrk, lkenin yoksullua ve ykma srklenmesindeki "en kuvvetli ve en nemli" nedenin ekonomide bamszlktan yoksunluk olduunu daha 1923 ylnda belirtmitir. (8) Bu. tarihsel bir derstir: "Tanzimat devrinden sonra yabanc sermaye memlekette mstesna bir mevkiye malik oldu. Ve bilimsel anlamyla denebilir ki , devlet ve hkmet yabanc sermayenin jandarmalndan baka bir ey ya pmad. (9) Bu nedenlerle yabanc sermayenin Trkiye'ye gelebilmesi koullar yle belirlenmitir: Trkiye'nin bamszlna ve birliine, mill hkimiyete ve k anunlarmza uyacak. (10) Millete bamsz ilerlemek, ancak devrimci ncnn milletin gcne gvenmesiyle ve milletin de kendisine gvenmesiyle olur. Bu nedenle devrimin nderleri Trkiye halknn zgvenini gelitirmeye olaanst bir nem vermilerdir. Bu milli zgven, baarnn artdr ve ona aykr olan her ey reddedilmitir. nk toplumun gelimesi, kendi ayaklar zerinde olacaktr. Ve ncelikle toplumun buna inanmas gerekir. Bu nedenle, okullarda, halkevlerinde ve her yerde, eldeki btn olanaklar deerlendirilerek. Trklerin tarihi boyunca uygarla yapt katklar vurgulanm, milletin yetenekleri ne karlmtr. Bu, ovenizm veya bo bir bbrlenme deil, milleti seferber etmek iste************************** 8 Atatrkn Sylev ve Demeleri, c.ll. s.119. 9 Atatrkn Sylev ve Demeleri, c.ll. s. 109. 17 hal I '23. 10 Atatrkn Sylev ve Demeleri, c.ll. s.57. 67. 109 ve elli. s. 12 vd.. 48. Ayrca bkz. Doan Avcolu, Milli Kurtulu Tarihi, c.lV, .1363 vve 1387.
32

yen bir devrimci nderliin abasdr. Btn devrimlerin nc rgtleri harekete geirmek isledikleri toplumsal gcn yeteneklerine vurgu yapmlardr ve bu gereki bir tavrdr. nk devrimi baarmak iin dayan acaklar baka bir kuvvet yoktur. Btn bu nedenlerle Atatrk, "Milli siyaseti", "milli hudutlarmz temelinde her eyden nce kendi kuvvetimize dayanmak yoluyla varlmz koruyarak millet ve memleketin hakiki mutluluk ve bayndrlna almak" diye tanmlamtr. (11) Kemalist Devrim'in milliyetilii, yaylmac ve saldrgan deildir. Bu milliyetilik, "belirli milli hudutlar dahilinde hayal ve bamszl korumaya" yneliktir. (12) Turancln ve Panislamizmin gereki ve doru bedeller olmadna. Atatrk srekli iaret eder. Esasen Kemalist Devrim, bu siyasetlerin byk felaketlere yol at ve iflas ettii koullarda, onlara alternatif olarak domu ve baarya ulamtr. (13) "Yurtta bar, dnyada bar" ilkesi, Kemalist Devrim'in milliyetiliini tamamlar. Atatrk ve arkadalar, milli bencillii reddederler ve dier mille tlerle ibirliini savunurlar. Hatta Atatrk, Kurtulu Savas yllarnda. "Bizim milliyetperverliimiz, (...) slam olduumuz iin, (...) milliyetperverliin i zmi olduu snrl daireyi sonsuz bir alana nakleder ve bu itibarla da ynel iimizde Boleviklik yn grlebilir" demitir. (14) Kemalist Devrimin Milliyetilii, emperyalizme kar mcadele ve Sovyetler'le ttifak iinde olutuu iin, mazlum milletler dayanmasn savunmu ve uygulamtr. Bu tavr, Lenin'in ezen-ezilen millet saflamasn esas alan tahlilinde teorik bir temel de bulmutur. Mustafa Kemal bu bilinle, Kurtulu Sava yllarnda, dnyaya btn ezilen milletler namna savatn ilan eder:
**************************** 11 Atatrk. Nutuk/Sylev, c.ll. s.586. 12 Atatrk'n Sylev ve Demeleri. c.l.s.199. I Aralk 1921. 13 Atatrk'n Panislamizm! ye Panturanizmi mahkm eden grleri iin bkz, Nutuk ,Sylev ev, c.ll, s.586; Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.l, s.163 vd.; Trk Parlamento Tarihi 19/9/1923 TBMM yayn, cl. s 81 vd.; TBMM Gizli Celse Zabtlar c.1. s.2. 14 Atatrk'n Sylev ve Demeleri. C.l. s. 101,

33

"... Trkiye'nin bugnk mcadelesi yalnz kendi nam ve hesabna olsayd, belki daha ksa. daha az kanl olur ve daha abuk bi lebilirdi. Trkiye azim ve mhim bir gayret sarfediyor. nk savunduu btn mazlum milletlerin, btn Dounun davasdr." (15) Atatrk, mazlum millet devrimciliini lene kadar srdrmtr. "Mazlum milletlerin zalimleri birgn mahvedeceini" gnein yarn domas kadar kanlmaz, grmtr. (16) Bu grn doal sonucu, ezilen milletler arasnda dayanma, Sovyetler'le ittifak ve Ortadou ile Balkanlarda blge merkezli p olitikalar izleyerek, emperyalizme kar bamsz yaama olanaklarn elde e tmek olmutur. Atatrk'n "emperyalizmin bir gn mahvolaca" kans, uyumlu ve bar bir insanlk killesi lksne kadar uzanr. Ayn yerde yle syler: "... bamszlk ve hrriyetine kavuacak ok karde millet vardr. Onlarn yeniden douu kukusuz ki, ilerlemeye ve refaha doru olaca ktr. (...) Smrgecilik ve emperyalizm yeryznden yok olacak ve yerl erine milletler arasnda hibir renk, din ve rk fark gzetmeyen yeni bir uyum ve ibirlii a egemen olacaktr." Trablusgarp'larda, Irak cephesinde, Dou cephesinde savam bir de vrimcinin szleridir bunlar. Atatrk'n "milletler aras uyum ve birlii a" davas, ite o cephelerde filizlenmitir. Ve Kurtulu Sava'nda Ekim Devrimi'nin de etkisiyle kesinlik ve kararllk kazanmtr. Daha 1922 ylnda, toplumlarn az zamanda "birer yksek insanlk kitlesine dneceklerini" belirtir. "te o zaman milletlerin btn gayesini insanlk ve karlkl sevgi oluturacaktr." Atatrk, devamla "insanla ynelen hu byk fikir harekelinin (...) mazlum milletlerin zalimleri birgn mahvetmesiyle" zafere ulaacan vurgular. "O zaman yeryznden zalim ve mazlum kelimeleri kalkacaktr." (17) Medeni Bilgiler kitab ie, "dnya birlie doru yrmekledir" saptamasn yapar, delimenin amac, "insanlar birbirine benzetmek" olarak tanmlanr. "nsanlar arasnda, snf, derece, ahlak, elbise, dil, l
******************************* 15 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.ll. .s.40, Temmuz 1922. 16 Dnya gazetesi, 20 Aralk 1954'ton aktaran Enver Ziya Karal, Atatrk'ten Dnceler, Milli Eitim Basmevi stanbul 1986. s. 17 18. (Mart 1933) 17 Atatrkn Sylev ve Demeleri, c.ll. s.29.

34

fark gittike azalmaktadr. Tarih, yaamak kavgasnn, din, rk, kltr, eilim yabanclar arasnda olduunu gsterir. Birlie doru yry, bara doru yry demektir." 18 Atatrk 1931 ylnda da, "Artk insanlk kavramnn vicdanlarmz tasfiyeye ve duygularmz yceltmeye yardm edecek kadar ykseldiini" syler. (19) Atatrk Byk Nutkunda, "Btn insanln (...) Hristiyanlktan, Mslmanlktan. Budizm'den vazgeerek basitletirilmi ve herkes tarafndan anlalacak hale konulmu evrensel saf ve lekesiz bir dinin kurulmas gibi anlarn olumasn gerekli klan bir 'birleik dnya hkmeti' hayal etmenin tatl okluunu" inkr etmez. (20) Enver Ziya Karal, Atatrk'n "din anlaylar dnda bir insanlk deerine" varmak gerekliine inandn belirtir. Bu arayn gerekesi, Karal'a gre Atatrk'n Hristiyanlkla Mslmanlk arasndaki blnmeyi amak isteidir. Bu blnme yznden, Hristiyan toplumlar uygarlklar ve sosyal deerleriyle slamn dnda bir dnya olarak kabul edilmektedir. Bu durumda "milletimiz, ileri milletler arasna giremeyecektir." Atatrk, Karal'n yorumuna gre bunu kavrad iin "din anlaylar dnda bir insanlk deeri"ne ynelmiti. "Bu yeni insanlk anlay, milliyetilik ile yan yana yaayabilecek" ve ayn zamanda milletimizi evrensel insan uygarlna" yaklatracakt. (21) Bu blmn banda Milliyetilik ilkesinin dier be Ok'tan farkl olarak, ideolojik vurgu tadn belirtmitik. Bilindii gibi Milliyetilik, burjuva demokratik devrimlerin ideolojisidir, daha sonra emperyalist lkelerde gerici, yaylmac, saldrgan bir karakter kazanmtr. Emperyalizme kar savaan mazlum milletlerin devrimci nderlikleri Devrimci Milliyetilik bayran ykselttiler. i snf ve bilimsel sosyalistler ise yurtseverlik ile proleter enternasyonalizmini birlemiler. Bu nedenle Milliyetilik Kemalistler ile bilimsel sosyalistler arasnda bir ideolojik ayrlk konusudur. Ancak bu ayrlk, doru ele alnrsa, Kemalist-Sosyalist ittifakn nlemez.
*********************************** 18 Medeni Bilgiler, s.72, Elyazs, s.526. 9 Atatrkn Sylev w Demeleri, c.II, s.273. 25 Ekim 1931. 20 Nutuk. c.ll. s.713. 21 Enver Ziya Karal. "Atatrk'n Siyaset zerindeki Dnceleri". Atatrklk. II. Kitap. Genelkurmay Basmevi, Ankara. 1983. s. 196.
35

Milliyetilik ilkesi, sermaye snfnn ulusal piyasa zerindeki diktatrl ve dier mazlum milletlerle emperyalizmin ynlendirdii atmalara girmek ynnde yorumlanmad zaman, sorun zlr. Bu nedenle. KemalistSosyalist ittifak, Milliyetilii burjuvazinin ideolojisi dzleminde deil, program ve siyaset dzleminde kabul etmelidir. Kemalistler ve sosyalistler, Devrimci Milliyetiliin gerei olan bamszlk ve yurtseverlikte birleirler ve Trkiye'nin bamszln, egemenliini, toprak btnln ve ulusal devlet ilkesini kararllkla savunurlar. Milletin "Trkiye Cumhuriyetini kuran Trkiye halk" olarak tanmlanmas, elle tutulur, gereki ve pratik bir tulum olur ve en nemlisi kucaklaycdr. Bu ulusa, isteyen Trk ulusu diyebilir, isleyen Trkiye ulusu diyebilir. Kurtulu Sava yllarnda bizzat Atatrk'n konumalarnda her iki syleme de rastlanr. (22) Ayrca bu ulusun, btn uluslar gibi eitli milliyetlerden gelen yurttalardan olumas da doaldr. Atatrk 1919-1923 yllarnda milletin Trk ve Krtlerden olutuunu sk sk belirtmitir. Hatta Kurtulu Sava nderleri, bazen Trkiye'nin insan unsurunun birden fazla milletten meydana geldiini sylemekte saknca grmemilerdir. Bu ifadeler Trkiye'yi blmemi, tersine Trkiye'nin milli kurtuluu, toprak btnl ye egemenlii bu sylemle ge rekletirilmitir, milli devlet byle kurulmutur. Kemalist-Sosyalist ttifak, burada kendi iinde farkllklara yer vermelidir. Kabul edilmez olan, Trkiye'nin bamszlna, egemenli ine, toprak btnlne ve ulusal devlete aykr tulum ve amalardr. Burada temel kayg, Krt milliyetinden gelen yurttalarmz gnll olarak ulusal birlie katmaktr; Ulusal birlik, zorla v e ideolojik dayatmalarla deil, yalnz ve yalnz gnll katlmla salanr. Kurtulu Sava'ndan sonra uygulanan politikalar baarl olsa ve bugn herkes "Ne mutlu Trkm diyene" slogan evresinde birleseydi, mesele kalmazd. Bilimsel sosyalistler, milliyet kkeninden hareketle ayrlklar karmaktan yana olmadklar gibi, doal zmlemeye (asimilasyon) de itiraz etmezler. Ne var ki hu politikann islenen baary salamad ve Krt yurttalarmzn nemli bir ksmnn zmlenemedii grlyor.
**************************** 22 rnein Mustafa Kemal. I Nisan 1923 gn Meclis'i aarken yapt konumada. "Trkiye milletinin" her alamla bamszlna vurgu yapar {Atatrk'n Sylev ve Demeleri, el. s.30l).

36

Kendisini "Trklk" kavram iinde erimi grmeyen insanlarmz dlayan zmler yerine, kucaklayan zmler benimsenmelidir. Bu konuda Mu stafa Kemal'in Kurtulu Savanda uygulad politika rnektir, Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde, Trk ve Krtler "karlkl haklara sayg" temelinde birletirilmi, bu anlay Kongre Nizamname ve Beyannamelerinin birinci maddesine yazlmtr. Amasya Grmesi Tutananda, Trkiye "Trk ve Krtlerin oturduu arazi" olarak tanmlanmtr. Hatta Atatrk Elcezire Komutan'na yollad mektupla ve 1923 Ocak ayndaki zmit Basn Toplalsnda, var olan Anayasa'nn "Krtlere zerklik" tandn ifade etmitir. (23) Bunlarn hepsi Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu dnemindeki anayasal belgelere yazlmtr, yoksa kiisel grler deildir. Daha nemlisi, bu tutum snanm, Trk ve Krtleri emperyalizme kar birletirmi ve onlarn tek bir ulus iinde kaynamalar ynnde nemli bir ilev grmtr. Bugn ABD'nin Kuzey Irak'ta kukla bir Krt devleti kurmak iin harekele getii, hem Kemalistler hem de sosyalistler tarafndan aklkla saptanmakt adr. Bu durumda, Kurtulu Sava'nda olduu gibi Trk ve Krtlerin emperyalizme kar smsk birletirilmesi, milli demokratik devrimimizin kesin ve kalc zafere ulamas, baka deyile Kemalist Devrim'in tamamlanmas iin en nemli grevlerinden biridir. Bu amata birleildii zaman, farkl grler tartlabilir ve pratik iinde gerekler aydnlatldka, politikalar zerinde ittifak edilebilir. O nedenle burada ileri srlen fikirler, ittifakn art deil, fakat zerimle durulabilecek ve tartmaya ak grlerdir. Ancak urasn eklemek gerekir ki, bir ksm Kemalistin Sosyalist Sol'un "ulusal olmad" eklindeki grleri gereklere denk dmez. Trkiye'nin 1950'lerden beri yaad "Kk Amerika" srecinde grlmtr ki bilimsel sosyalistler ulusun bamszln savunmada en kararl tutumu almlardr. ABD emperyalizminin hegemonyasna, NATO'ya girilmes ine Kore Sava'na Mehmetiin gnderilmesine, ABD'ye sler verilmesine, ekonominin emperyalizme baml hale getirilmesine. Ortak Pazar'a, ekonomik kararlarn MF'ye ve Dnya Ban**************************** 21 Bu konudaki belgeler iin bkz. Dou Perinek, "Krt Sorununa Acil Kardelik zm". Teori, say 62. s.3 vd.

37

kasna teslim edilmesine, ABD'nin gangster kltrnn lkemizi istila etmesine, kozmopolitizme, Avrupa Birliine girilmesine, Gmrk Birlii'ne, zelletirmeye, Trk lirasnn dolarn diktas allnda ezilmesine, hep bilimsel sosyalistler kar km ve bu uurda her trden basky gsle milerdir. Ne yazk ki, "Atatrk" olduunu syleyen bazlar Atatrk'n "tam bamszlk" davasna srt evirmilerdir. Bilimsel sosyalist akm, her zaman ulusal olmutur. nk emekiler, toplumun en ulusal kesimidir. Btn varlk nedenleri, kkleri ve gelecekleri o topraklardadr ve ulusla birlikledir. Bu olgu. Komnist Parti Manifestosu'nda yle ifade edilmitir: "Proletarya, en bata siyasal hkimiydi ele geirmek, ulusal snf durumuna ykselmek, kendisini ulus olarak kurumlatrmak zorunda olduundan burjuva anlamda deil ama ulusaldr." i snfnn en "ulusal" snf olduu gerei, son on ylda Trkiye zemininde bir kez daha kantlanmtr. Emperyalizmin zelletirme saldrsyla Cumhuriyet ekonomisinin kalelerini ykma giriimine, ii snf kar koymutur. Elbette bilimsel sosyalizmi klavuz kabul eden i Par tisi'nin aydnlatmas ve nderliiyle. Devrim yapmak isteyen ve emekileri savunan her rgt ulusal olmak zorundadr. Devrimi nerede yapacaksnz? Vatanda! Vatan, zerinde devrim yaplacak topraktr. Bu nedenle devrimci, ayan vatana basar. 20. yzyla bakalm, ulusal bamszlk mcadelesinin en nnde daima sosyalistler vardr. Vatanszlarn, kozmopolitlerin devrim yaptklar grlmemitir, Devrimi nerede yapacaklar, vatanlar yok ki. Vatanszlarn vatan IMF'nin kucadr. iler, ayn zamanda enternasyonalisttir. nk btn snflar gibi btn yeryznde mevcutlar. Ama onlar sermaye snfndan ayran ok nemli bir zellikleri var, dier uluslar hkimiyet altna almakta karlar yoktur. nk smrme yetenekleri yoktur. Sermayeleri yoktur. Bu nedenle btn dnya emekilerinin ve ezilen halklarn karlar O rtak, cepheleri de ortaktr. 38

Her halk ncelikle kendi vatannda emperyalizmi alt edecek, devrim yapacak; dier halklarla en gl dayanma budur. O nedenle Enternasyonalizmin eyleme yansmas bile vatanseverliktir; vatannda devrim yapmaktr, amzda devrim, vatani, emperyalizmin hkimiyet sistemi dna karmaktan baka bir ey deildir. Dnya devrimi ani bir patlama deil, fakat tek tek lkelerde yaplan devrimlerin bir toplamdr. Tek tek lkelerin kurtul uu, dnya dengelerini deitirecek ve btn yeryznde kesin zaferi getirecektir. Emperyalizmin dayatt kreselleme, kimi sosyalistleri vatanszlatrd. Devrim'i Moskova'dan bekleyenler bu kez Bat'dan insan haklar ithalcisi oldular. Tanzimat aydnnn izgisidir bu! Oysa devrim ve zgrlk dardan ithal edilemez. Neden? Bir halk, devrimci eyleme girecek ki, eski sistemi ykmak yannda kendisini de o eylem iinde deitirebilsin. Emeki deimezse, toplum deimemi olur. Devrim, en sonunda devrimci eyleme girien emekinin kendisini deitirmesidir. O nedenle devrim dardan ithal edilemez. zgrlk ithal edilemez. Bu konuyu, DP'nin Kimlii adl Ekim 1998'de kan kitabmda teorik ve pratik ynleriyle ayrntl olarak iledim.

Halklk
Kemalist Devrim'in doktrin ve programn tek bir szckle tanmlamak gerekirse, Halklk zerinde birleilir. Nitekim devrimin nderlii, kurduu partiye Cumhuriyet Halk Frkas atln vermitir. Kemalist Devrim'in ilk resmi program, "Halklk Program" adn tar. Mustafa Kemal Atatrk'n de belirttii gibi. 20 Ocak 1921 Anayasas bu programdan kmtr. (24) Kemalist Devrim'de Halkln iki anlam vardr. Kapsaml anlamyla Halklk, Kemalistlerin doktrin ve programlarnn btnn ierir. Dar anlamda Halklk ise, snflar arasnda ayrcalklarn kalkmas ve ibirlii diye zetlenebilir ki, Alt Ok'un ncsnn anlam budur.
************************* 24 Nutuk Ve Sylev, c.ll. s.761. Mustafa Kemal, zmit Basn Toplants'nda da ayn gerei belirtir, Bkz, Mustafa Kemal, Eskiehir-zmit Konumalar (1923), Kaynak Yaynlan. stanbul, Haziran I993.s.118.

39

13 Eyll 1920 gn Heyeti Vekile'nin "Tekilat- Esasiye Kanunu Layihas", yani Anayasa nerisi olarak BMM Reisi Mustafa Kemal imzasyla Meclise sunulan ve 18 Eyll 1920 gn okunan Halklk Program, geni anlamda Halkln temel belgesidir. Bu program. Atatrk'n de belirttii gibi, "siyasi, idari, itimai, askeri grleri" aklamakla ve idari tekilat dzenlemekteydi. (25) Baka deyile Kemalist Devrim'in hem program, hem de anayasas idi. Halklk Program, bir demokratik devrim programyd. Nitekim Mustafa Kemal ve arkadalar, halkl "demokratlk" karlnda kullandklarn belirtirler. (26) 13 Eyll 1920 tarihli Halklk Program, siyasal planda mill hkimiyet ilkesini getirerek "Trkiye halk hkmetinin" kuruluunu ilan eder. stanbul'daki Halife-Sultana hibir yetki tanmaz ve Meclis'in rakipsiz iktidarn ngrr. Ama, emperyalizm ve kapitalizmden kurtulmak olarak belirlenir. Kr drtsn deil, halkn ihtiyalarn karlamay esas alan bir ekonomiyi savunur. Toplumsal alanda yenilikidir, an gereklerinin yaplacan belirtir. Halklk Program, sonuta bir demokrasi projesi ierir. Bu proje, uzun tartmalardan sonra 20 Ocak 1921 Anayasasnn kabulyle son halini alr. 1921 Anayasas'na gre, Trkiye bir meclisler sistemiyle ynetilecektir. Merkezde, milli hki miyeti temsil eden Byk Millet Meclisi vardr. Vilayetler vilayet uralar (Sovyetler karl) ve nahiyeler ile nahiye uralar tarafndan ynetilecektir. (27) Mustafa Kemal Halkl, "halk hkmeti" biiminde bir siyasal demokrasi olarak anladn, daha nce Meclis'in 12 Temmuz 1920 gnl oturumunda belirtmitir: "... bugnk varlmzn esas mahiyeti milletin genel eilimlerini ispat etmitir, o da Halklktr ve halk hkmetidir. Hk******************************* 25 Ayn yarde, 26 Atatrk'n Sylev ve Demeleri ve Recep Peker'in CHP Program zerine konumas (Aktaran: smail Beiki, age, s.26), smail Arar. Atatrk'n Halklk terimini "Cumhuriyet" szc yerine kullandn yazmaktadr ki, bu gre katlmak mmkn deildir, (Bkz. smail Arar, age, s.12.) 27 Halklk Program konusunda bkz, smail Arar. Atatrk'n Halklk Program, stanbul. 1963; Ferit lsever, ''Halklktan Cumhuriyete", Milliyet Gazetesinde yaz dizisi, 29 Ekim-1 Kasm 1997; Teori dergisinin "Kemalizm'de Halklk" zel says, say 107. Aralk 1998 ve Dou Perinek. "Kemalist Devrim'in Halklk Program", Teori, Nisan 1999, say 111,8.3 vd.

40

metlerin halkn eline gemesidir. (Alklar) (...) dareyi halka teslim e tmek iin alalm." (28) Atatrk, Kurtulu Sava yllarnda, halk hkmetinin, "ura hkmeti", "Sovyet idaresi" anlamna geldiini birka kez vurgulamtr. 3 Ocak 1922 gn bu grn btn aklyla belirtir: "Milletimizin bugnk idaresi, hakik mahiyeti ile bir halk idare sidir. Ve bu idare tarz, esas danma olan ura idaresinden ba ka bir ey deildir. Ruslar buna Sovyet idaresi derler." (29) 30 Austos Zaferinden drt ay sonra, 1922 yl Aralk aynda Trkiye'nin "sonsuza kadar ura hkmetiyle idare olunacan" vurgular: "Bugn Trkiye devleti dorudan doruya bir meclis, bir ura hkmeti ile idare olunur ve sonsuza kadar byle idare olunacaktr." (30) Mustafa Kemal Yeni Trkiye devletinin esaslarn aklad Eskiehirzmit seyahati srasnda da "ura hkmeti" vurgularn yinelemeye devam eder; "Bizim hkmetimiz bir halk hkmetidir. Tam bir ura hkmetidir." (31) Mustafa Kemal, 1 Aralk 1921 gn Mecliste Bakanlar Kurulu'nun yetkisi hakknda yapt konumada Halkln bu kez toplumsal-ekonomik prensibini aklar: "Toplumsal dzenini emeine, hukukuna dayandrmak isleyen bir toplumsal doktrin." (32)
****************************** 28 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.l. s.190. 29 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.II. s.28. 30 Ayn eser, c.III. s.53. 31 Mustafa Kemal, Eskiehir /zmit Konumalar il92.ll. s. 190, Atatrk'n "halk devleti", "halk hkmeti", "halk idaresi" vurgulur iin bkz. Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.I,s.90, 101, 166, 96,320; eli. s,20, 28, l2l: c.II,s.53, 101: Nutuk. C.II. Trk Devrim Enstits Yayn. stanbul, 1960; 32 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.l, s. 161.

41

Burada Kemalist Devrim'in kurmak isledii demokrasinin toplumsalekonomik cephesi vurgulanmtr. Grld gibi, o sralarda belir tilen ama, burjuva demokratik devrimlerin getirdii kapitalizm temelin de bir demokrasi deil, fakat "emee dayanaca" sylenen bir halk demokrasisidir. Bu toplumsal-ekonomik dzen, 1921 Anayasasnn siyasal kuruluu olan uralar sistemiyle tutarldr; Halklk Programnn emperyalizme ve kapitalizme kar mcadele ilanyla da uyum halindedir. Toplu olarak bakacak olursak, Halkln kapsaml anlam, siyasal dzlemde meclisler sistemine dayanan bir halk hkmeti ve toplumsal-ekonomik dzlemde de "emee dayanmay" ve halkn ihtiyalarn karlamay esas alan bir ekonomi kurulmasdr. 9 Eyll 1923 gn kurulan Cumhuriyet Halk Frkas Nizamnamesi'nin 2. maddesi. Halklk ilkesini yle tanmlamtr: "Halk Frkas nazarnda halk kavram, herhangi bir snfa mnha sr deildir. Hibir imtiyaz iddiasnda bulunmayan ve genellikle kanun nazarnda mutlak bir eitlii kabul eden btn fertler halktandr. Halklar, hibir ailenin, hibir snfn, hibir cemaatin, hibir ferdin imtiyazl arn kabul etmeyen ve kanunlar koymaktaki mutlak hrriyet ve bamszl tanyan fertlerdir." (33) CHF 1931 Program, 1923 Nizamnamesinin Halklk tanmm aa yukar aynen srdrr: "rade ve hkimiyetin kayna millettir. Bu irade ve hkimiyetin devletin vatandaa ve vatandan devlete karlkl vazifelerinin hakkyla ifasn dzenleme yolunda kullanlmas hrkaca byk esastr. "Kanunlar nnde mutlak eitlik kabul eden ve hibir ferde, hi bir aileye, hibir snfa, hibir cemaate imtiyaz tanmayan ferileri halktan ve halk olarak kabul eder." (34) Grld gibi, 1923 ve 1931 programlar, dar anlamda Halklk tanmn yapmlardr. Bunun nedeni, Kurtulu Sava dneminde Halklk, siyasal, toplumsal, ekonomik ve idari programn btnn
************************************* 33 smail Arar. age, s.22 vd. 34 Bkz. Bu kitabn "Belgeler" blm. s.99 42

fade ederken, daha sonra bu kapsaml program temel ilkelere ("oklara") ayrtrlm ve Halkla da, her tr ayrcaln reddedilmesi, yasalar nnde eitlik ve btn snflar arasnda ibirlii ve dayanma anlam verilmitir. "mtiyazsz, snfsz, kaynam bir kitleyiz" slogan, ite bu dar anlamda Halkl ifade etmektedir ki, Alt Oktaki Halklk ok'u budur. Halklk ilkesi, Atatrk ve arkadalar tarafndan Trk toplumunun o zamanki gereklerine dayandrlmtr: "Bence bizim milletimiz yekdierinden ok farkl menfaatleri takip edecek ve bu itibarla yekdieriyle mcadele halinde buluna gelen eitli snflara sahip deildir, mevcut snflar yekdierine gereklidir." (35) Daha Cumhuriyet ilan edilmeden yaplan bu konuma, aralarnda derin elimeler bulunmayan snflarn karlarnn ibirlii halinde gerekletirilec eini ifade etmektedir. O tarihte snf elimesinin ok derin olmad ve halk snflarnn Ortak karlarnn bulunduu gerektir. Ancak, 1923'ten itibaren Kurtulu Sava dneminin "emee dayanma" ilkesinden vazgeildii de bir gerektir. Bu nedenle Halklk, artk emein savunulmas deil, fakat yasalar nmle eitliin k abul edilmesi yoluyla ortaadan kalan btn ay rcalklarn kaldrlmas olarak anlalmtr. Bylece burjuva demokratik devrim programnda karar klnmtr. Nitekim 1923 zmir ktisat Kongresi'nde bireysel giriim esas alnm ve hatla Atatrk "milyonerler ve milyarderler" yaratma politikasn savunmutur. Ne var ki Kemalist Devrim'in btnne baktmz zaman, Kurtulu Sava yllarnn emee dayanma iddiasndaki Halkl ile 1923 sonrasnn sn fsal ibirlii program arasndaki gitgellerin pratikte olmasa bile hi olmazsa doktrin dzleminde srdn grrz. rnein
****************************** 35 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.ll. s.82. 30 Ocak 1923. 36 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.ll. s.'98. Bu konuda bkz. Dou Perinek. Osmanldan Bugne Toplum ve Devlet. Kaynak Yaynlar. 2. Basm. stanbul. Eyll 1996, s. 151 vd.'

43

"Efendi, Bey, Paa gibi unvanlar kaldran kanun'un gerekesinde, amacn yalnz unvanlar deil, bu unvanlar temel alan toplumsal iliki ve kurumlar da kaldrmak olduu belirtilir. (37) Recep Peker 1931 ylnda CHP Program zerine yapt konuma da lkenin esenliinin vatandalarn karlar arasnda snf elimeleri zihniyetiyle salanamayacan belirtir. alan zmrelerin zel karlar lkenin genel kar erevesi iinde gerekletirilebilecektir. "Bu nedenle" der Recep Peker, "biz snflamay reddediyor ve bunun yerine millete ktlelemek fikrini mdafaa ediyoruz". (38) Oysa Kurtulu Sava'nn sonunda saltanat kaldrlrken. BMM ald genel kurul kararyla, "halk kitlesinin ve kylnn hukukunu koruma ve esenliini salamay stlenen bir halk hkmeti ynelim i kurulduunu" ilan ediyordu. (39) Atatrk 1 Mart 1922 gn Meclisi aarken yapt konumada da ayn grleri belirtmiti. Bu nedenle Kurtulu Sava yllarnda "Bolevik mi oluyoruz." itirazlar sk sk ileri srlmtr. Bu itiraz karsnda Atatrk Bolevik olmadklarn, ancak "idarenin halkn elinde bulunmas'' anlamna gelen Halklk grnn Bolevik ilkesiyle atmadn da ifade eder ve fark yle zeller: "Vaka bize milliyetperver derler." (40) Milli demokratik devrim aamasnda, ii snfndan ulusal sermaye sahibine kadar btn halk snflarnn ortak karlarnn gerekleti rilmesi toplumsal srecin doas gereidir. Bu politika mlkiyet plannda karma ekonomiye denk der. Ancak gelime hangi ynde olacaktr? Snf farklarnn byd, burjuvazinin emekiler zerinde dikta kurduu bir ynde mi, yoksa emee ncelik verilen, bu nedenle snf ayrlklarn gideren bir ynde mi?. Bu iki yneli, mlkiyet dzleminde emeki karlarn gzeten bir kamu ekonomisinin yn gsterici olmas ya da zel kr ve zel sermayenin belirleyici olduu bir ekonomiye denk dmekledir.
***************************** 37 TBMM Zabt Ceridesi, c,24, s.42 ve 51 "den aktaran Dou Perinek, Osmanldan Bu gne Toplum ve Devlet, s. 154. 38 smail Beiki, age, s.24, 39 TMM'nin 2 Kasm 1922 tarih ve 308 sayl Heyeti Umumiye Karar iin bkz. A. .eref Gzbyk - Suna Kili. Trk Anayasa Metinleri ASBF dari limler Enstits Yaynlar. Ankara. 1957. s.90. 40 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, c.lll. s. 101. 44

Bugn Trkiye artk 1920'lerin, 1930'larn, hatta 1970'lerin Trkiyesi bile deildir. Snf elimeleri olaanst derinlemi, gelir dalmndaki farkllama uurum halini almtr. Dahas, blgeler aras dengesizliin rktc oranlara varmas, kamu mlkiyelinin yn verici olduu bir karma ekonomiyi gerekli klmakladr. O nedenle Halkln Sol Gbirlii ars'nda aklanan u tanm, yerindedir: "Halklk, devletin halktan, yani emeiyle yaayanlardan yana olmas demektir. Dar gelirliler, yoksullar, devletin koruyuculuuna daha ok gereksinme duyduklarndan, onlarn daha ok kollanmas doaldr." (41)

Devletilik
Kemalist Devrim, 1923 zmir ktisat Kongresiyle balayan zel giriimci izginin beklenen baary gstermemesi zerine I930'lu yllarn banda Devletilie ynelir. Atatrk 27 Ocak 1931 gn yaplan CHP zmir l Kongresi'nde "ekonomik alanda islenen lde baarl olunamadn" ve artk "yepyeni bir gdml ekonomi dzeni" kurulacan belirtir. Hatla Atatrk, "halkmz yaratltan devletidir" der. ktisat Bakan Celal Bayar Kemalist nderliin yedi yllk deneyim sonunda geldii noktay yle zetler: "Milletin muhta olduu refah, baz zel giriimlere ve bu giri imin dayand sermayeye brakmak gerekirse, en az iki yzyl daha bekleme dnemi geirmekliimiz gerekir." (42) 1931 CHP Program, Devletilik ilkesini yle aklar: "Ferdi faaliydi ve almay esas tutmakla beraber mmkn olduu kadar az zaman iinde milleti refaha ve memleketi bayndrla eritirmek iin milletin genel ve yksek menfaatlerinin gerektirdii ilerde zellikle iktisadi alanda devleti fiilen alakadar etmek nemli esaslarmzdandr."
**************************** 41 Sol Gbirlii ars, s.9 Prof. Dr. Sina Akin'in ayn grleri ieren "Sol Gbirlii" balkl yazas iin bkz. Cumhuriyet.9 ubat 1999. 42 Aktaran Doan Avcolu. Milli Kurtulu Tarihi. c.lV. s. 1394. 45

Ayn programda, "Normal sermayenin biricik kaynann milli emek ve birikim" olduu ila vurgulanmaktadr. (43) Yeni devleti politika, zel giriim ile kamu giriimi arasndaki snr da belirlemitir. zel giriimin baaramayaca veya zel giriime brakmakta z arar dnlen ileri devlet stlenecektir. (44) Babakan smet nn, 1932 yl Mays ayndaki Sovyetler Birlii gezisinden, planl ekonomi kararyla dnd. 1933 ylnda yrrle giren ilk be Yllk Plan, Sovyet uzmanlarnn yardmyla hazrland. elik ve kimya sanayilerinin temelleri atld. Anadolu'ya yaylan dengeli bir sanayileme ve kalknma polit ikas uyguland. kinci Dnya Sava dnemine rastlayan kinci be Yllk Plan dneminde ise makine sanayisinin kurulmasna giriildi, enerji, maden ve denizcilik sanayileri gelitirildi ve kimya sanayisinde atlm gerekletirildi. (45) 1933 ylndan sonra 1931in Ilml Devletilik" politikas terk edilerek Be Yllk Sanayileme Planyla, daha kktenci bir politika benimsendi. 1937 ylnda Atatrk gelinen noktay yle zetlemitir: Trkiye'nin uygulad devlet sistemi (...) sosyalizmden alnm alelade bir nakil deildir. Bu, Trkiye'nin ihtiyalarndan doma, Trkiye'ye has bir Sistemdir. (...) Kiisel giriimi desteklemek, fakat byk bir milletin ve geni bir memleketin btn ihtiyalarn ve yerine getiri lmemi vazifelerini gznnde tutarak vatann iktisadiyatn devletin eline brakmak. Trkiye Cumhuriyeti Devleti, ksa bir aman ierisinde (...) kiisel ve zel giriimin yzyllarca baarmaya muktedir olmad eyi yapmay baarmtr." (46) Deneyimlerden sonra karar klnan Devletilikte, artk kamu giri imi belirleyicidir; "vatann iktisadiyat devletin eline braklmtr." Trkiye'nin Devletilik uygulamalar 1937'den sonra gevemeye halar. Celal Bayar babakan olmutur. Atatrk'n lmnden sonra Devletilikten uzaklama hzlanr ve 1943 ylndaki CHP 5. Kurultay'nda Devletilik yle tanmlanr:
*************************** 43 smail Beiki, age. S. 15 ve 16. 44 Recep Pekerin Alt Oku aklayan konumasndan. bkz. smail Beiki, age.s.27 45 Devletilik uygulamas konusunda bkz. Calut Tala, Ekonomik Sistemler, 5. bask, s.496 vd., Korkut Boratav, Trkiye'de Devletilik,Tekin Alp. Kemalizm 46 Sadi Borak, age, s.266.

46

"Parti (...) fertlerin ve hkmi ahslarn btn vasta ve almalarndan ve devletin btn kuvvetlerinden ayn zamanda istifade etmeyi lzumlu grr. (...) Parti, ahslarn bugn hi veya kafi derecede ya pmad ileri devlet eli veya sermayesi ile yapmaya alr. Devletin zel giriimleri tevik ve bunlar dzenlemesi ve denetlemesi tabiidir. Devletiliimiz millet menfaatinin zorunlu klmad zel menfaatlerle hibir ekilde mcadele etmez. (47) Prof. Dr. Cahit Talas, 1943 yl programndaki bu anlay, 1933-1936 yllar Devletiliinden uzaklalmasnn kant olarak deerlendirir. (48)

Laiklik
Kemalizmin laiklik anlayn zl ifadelerle Cumhuriyet Halk Frkasnn 1927 Nizamnamesinde, 1931 Program'nda ve 1928 ylnda Anayasa'ya laiklik esasn getiren yasann gerekesinde buluyoruz. Cumhuriyet Halk Frkas Byk Kongresi'nin 22 Ekim 1927 gnl toplantsnda kabul edilen Nizamnamenin (Tzk) 3. Maddesi yledir: "Frka; inanlar ve vicdanlar siyasetten ve siyasetin eitli bo zulmalarndan kurtararak, milletin siyasi, toplumsal, iktisadi btn kanun, tekilat ve htiyalarm msbet ve tecrbevi bilim ve fertlerin ada medeniyete balad ve salad esas ve ekillere uygun olarak gerekletirmeyi, yani devlet ve millet ilerinde din ile dnyay tamamen birbirinden ayrmay en nemli esaslarndan sayar. (49) CHF Byk Kongresi'nin 13-14 Mays 1931 gnl toplantsnda kabul ettii program ise laiklii yle tanmlar: "Frka, devlet idaresinde btn kanunlarn, nizamlarn ve usulle rin, bilim ve fertlerin ada medeniyete salad esas ve ekil
********************************** 47 CHP Program. Ankara 1943'ten Aktarm Cahil Talas, age, s.530. 48 Ayn yerde. 49 Mete Tuncay, Tek Parti Ynetimi, s.382

47

lere ve dnya ihtiyalarna gre yaplmasn ve uygulanmasn prensip kabul etmitir. "Din anlay vicdani olduundan, frka din fikirlerini devlet ve dnya ilerinden ve siyasetten ayr tutmay milletimizin ada ilerl emesinde balca baar etkeni grr. (50) Atatrk 1939 ylnda toplanacak CHP Byk Kongresi iin yapt pro gram hazrlnda. 1931 Programn hemen hemen ayn ifadeyle yineler. Dilini Trkeletirerek, kendi eliyle yazd laiklik ilkesi yledir: "Din kavram vicdansel olduundan parti, din ile dnya ilerini ve devlet siyasasn birbirinden ayr tutmay ulusumuzun ada sosyallik yolunda ilerleyebilmesi iin balca baar etkesi grr. (51) Bu tanmlardan ve Kemalist Devrim'in pratiinden, laikliin Trkiye Devrimi'nde beliren ilkelerini saptayabiliriz: 1. Kemalist laikliin z, din fikirleriyle dnya ilerinin birbirinden a yrlmasdr. 2. Kilit sorun, din fikirlerinin devlet ve siyaset hayatnn dna karlmasdr. 3. Dinsel inan ve fikirler, bir vicdan meselesidir, "Allah'la kul arasndaki iliki" alannn dna tarlamazlar. 4. Din fikirleri, vicdanda kald srece "zgr"dr. Bu zgrlk, dine ve dinsel cemaatlere ve rgtlenmelere deil, insana tannmtr. Bireyin inanc na, inanszlna ve ibadetine bask uygulanamaz. 5. Gericilie frsat verilemez, diktatrlk uygulanr. 6. Laikleme, son tahlilde toplumun dncesinin dnmesidir, bir ideolojik-kltrel devrim sorunudur. 7. Laiklik, "milli hkimiyet" (demokrasi) ve "adalama" iindir. (52) Kemalist Devrim'in "Dinin dnya ilerine karmamas" diye zetlenebilecek laiklik anlay, gericilik dneminde "Dinin devlet ilerine karmamas" diye deitirilmitir. Hatta zal ve sonraki takipileri iller vb., laiklii, "din ve vicdan zgrl" olarak tanmlama noktasna
********************************** 50 Bkz. Bu kitabn "Belgeler" blm, s. 100. 51 Bkz. Bu kitabn "Belgeler" blm, s.126-127. 52 Kemalist Devrim'in laiklik teori ve pratii iin bkz. Dou Perinek. Kemalist Devrim-2 / Din ve Allah, s.148 vd, 1 48

kadar varmlardr. Siyaset, lafta dinin mdahale edemeyecei alan olarak kabul edilmi; ekonomik, toplumsal, kltrel alan ise eriatn hakimiyetine sunulmutur. Toplumda nemli mevkiler tutan eriatlarn buralardan siyasete ynelmeleri kanlmazd. Nitekim laiklikten verilen dn en sonunda Trkiye'yi mafya-tarikat rejimine kadar getirmitir. Bugn de ayn gerici anlayla ve ABD szde sosyal bilimcilerinden kopya ekilip, siyasal slam-popler slam ayrm yaplarak, dinin siyasallamasna szm ona tavr alnmakta, fakat topluma eriatln hkim olmasna gz yumulmakta, hatta destek olunmaktadr. Kemalist Devrim, dinin yalnz siyasallamasna deil, toplumsallamasna da set ekmitir. "Dinin dnya ilerine karmamasnn" anlam budur. Din, yalnz bireyin vicdannda bulunacak ve birey ibadette zgr olacaktr. Bunun tesinde siyasetten ekonomi ve kltre kadar dnya ileri, din adna ve dine gre dzenlenemez.

Devrimcilik
Kemalist Devrim'in Devrimcilik oku dier oklardan farkl olarak bir program olmayp, programn nasl gerekletirilecei sorusunun cevabn verir. Bu nedenle Devrimcilik, bir anlamda dier oklara elii veren oktur. Cumhuriy etilik, Milliyetilik. Halklk. Devletilik ve Laiklik, kesinlikle devrimci anl ayla yorumlanacak ve uygulanacaktr. Kemalist ynetimin devrimcilii, lafta deil pratiktedir. Bu nderlik, Trkiye halkn rgtleyerek ve silahl kuvvetle emperyalizmi y enmi ve Osmanl devletini ykarak, yerine devrimci bir cumhuriyet kurmu, bylece siyasal iktidar sorununu zdkten sonra ortaa iliki ve kurumlann toplumdan devrimle temizleyen byk bir pratie girimitir. Bu ilerin toplam, Kemalist Devrim'dir. Atatrk Kurtulu Savann eiindeki durumu ve zm daha sonra 1927 ylndaki Byk Nutkunda yle anlatmt: "Osmanl Devletinin temelleri km ve mr tamam olmutu. (...) Efendiler bu vaziyet karsnda bir tek karar vard. O da milli hkimiyete dayanan, kaytsz artsz bamsz yeni bir Trk 49

devleti kurmak! (...) Osmanl hkmetine Osmanl padiahna ve Mslmanlarn halifesine isyan etmek ve btn millet ve orduyu isyan ettirmek lzm geliyordu," (53) Bu cmle Kemalist Devrim'in zetini vermektedir. Devrimin nesnel koullar, devrimin program ve devrimin kuvvetleri ile nderli i belirlenmitir. Kemalist nderlik, toplumlar devrimle mi yoksa evrimle mi ilerler s orusuna, devrim yaparak pratik bir cevap vermilerdir. Bu cevabn teorisi de yaplmtr. Kemalist Devrim dneminde, devrim tarihi derslerinde yeni kuaklara u byk gerek retilir: "Sosyal ve ekonomik hayatta ilerleme, evrimle deil, gerekt iinde ihtilalledir." (54) Atatrk, devrimi yle tanmlar: "nklap, mevcut kurumlar zorla deitirmek demektir. "nklap Trk milletini son yzyllarda geri brakm olan kurumlar ykarak yerlerine, milletin en yksek uygarlk gereklerine gre ilerlemesini salayacak yeni kurumlar koymu olmaktr. (55) Kemalist Devrim'in nderleri, bala Atatrk, devrimi istek ve iradeye balamam, eski sistem rdnde ve koullar olgunlatnda, tarihsel bir zorunluluk olarak grmlerdir. (56) O nedenle devrim haklln, var olan kanunlardan almaz. "Devrimin kanunu mevcut kanunlarn stndedir". (57) Atatrk'n Byk Nutku'nun sonunda yer alan Genlie Hitabesi ve Bursa Nutku, bu devrimci anlayn rndr. "Gaflet, dalalet ve hyanet iindeki yneticilere", onlarn emrindeki devlet kuvvetlerine ve
*********************************** 53 Nutuk/Sylev, c.l. s. 18. 20. 54 Kemalist Devrimin devrimle ilgili grleri iin bkz. Mahmut Esat Bozkurt. Atatrk htilali, Kaynak Yaynlar. stanbul. Haziran 1995, Dou Perinek, Osmanl'dan Bugne Toplum Ve Devlet, Kaynak Yaynlar, s. 166 vd., Dou Perinek. Kemalist Devrim-2 / Din ve Allah. Kaynak Yaynlar, s.97 vd. 55 Afet nan. Atatrk Hakknda Hatralar ve Belgeler, s.259. 56 Bkz, Mahmut Esat Bozkurt, Atatrk htilali, Kaynak Yaynlar. 57 Mustafa Kemal, Eskiehir-zmit Konumalar (1923), Kaynak Yaynlan. stanbul, Haziran 1993, s.163. 50

adliyeye kar direnine grevi verilir. Devrimi terk eden ve ryen devlet glerine kar zm, devrimdedir. Devrimi yapacak kuvvet ise halk ve genliin kendisidir. Devrim, bir devlet eylemi deil, rgtl halk eylemidir. Kemalist Devrime ihanet edenler, devrimden korktuklar iin Kemalizmin devrimci deil fakat reformcu ve evrimci olduunu syler dururlar. Onlara en gzel cevap, bugn de Alt Ok'un Devrimcilik ilkesini en iyi anlatan metin, yine Genlie Hitabe ve Bursa Nutku'dur. Kemalist Devrim'in adm adm ykma uratld ve Cumhuriyet'in bir mafya-tarikat-gladyo rejimine dntrld koullarda. Trkiye zorunlu ol arak yeniden devrime gitmekledir. 28 ubat 1997, Kemalist Devrimin ikinci Taarruzu'nun balangcdr; ancak bir ynyle gnmzn Merutiyeti'dir. "Kk Amerika" srecinin karsna dikilmi Refahyol hkmetinin devrilmesi iin mcadeleyi atelemi, dengelerin deimesinde ve mafya-tarikat rejimini devirecek dinamiklerin harekele gemesinde ok nemli bir grev yapm, ancak varolan kurumlar ve ilikileri ykmamtr, ykamazd da. Bugn Alt Ok'un Devrimcilik ilkesini hayata geirmek, Kemalist Devrimi tamamlamak iin halkn rgtl gcn ina etmekle olur. Halk ile ordunun Kemalist Devrim iin birlemesi, ncelikle buna baldr. rgtl halk olmazsa, devrim ile olmaz, devrimcilik de! Tekilatsz "Mdafaa- Hukukuluk", bu nedenle devrime deil, var olan sisteme hizmet eder. Gn Kemalist Devrimi tamamlamak amacyla rgtl halk devrimcilii gndr.

51

V DEVRMC PRATK DEE R Halk Snrlarn Birletirir

Alt Ok, Kemalist Devrim'in veya dnya leindeki adlandrmayla milli demokratik devrimin tamamlanmas iin, ii snfn, kyll, kk sermaye sahiplerini ve ulusal sermayecileri birletiren temel ynelileri ierir. Trkiye'nin bugnk devrimci aamasnda bu snflar, halk snfla rn oluturur ve aralarnda elimeler olmakla birlikle, emperyalizme ve ortaa kalntlarna kar ortak karlara sahiplerdir, Alt Ok, ile bu ortak karlarn program ilkelerini belirlemekledir. Sonu olarak ifade edersek Cumhuriyet Devrimi'nin kazanmlarn korumak ve kapitalizm ncesi kalntlar temizlemek (Cumhuriyetilik), emperyalizme kar tam bamszlk (Milliyetilik), halk snflarnn ortak karlarn salamak ve emekiyi korumak (Halklk), zelletirme yoluyla Cumhuriyet ekonomisinin ykmna izin vermeyen KT'leri halk ekonomisinin hizmetinde adalatran, kamu ve zel mlkiyet arasndaki denge ve uyumu halkn karlarna gre ger ekletiren bir ekonomi (Devletilik), btn halk kapsayan devrimci bir eilim seferberlii ve aydnlanma hareketi eliinde Cumhuriyet De vrimi Kanunlarn uygulamak (Laiklik) ve btn bunlar gerekletirmek iin Kk Amerika sistemini ykmak ve Trkiye'yi yeniden Kemalist Devrimin rotasna oturtmak (Devrimcilik): ii ve kylden ulusal sanayici ve tccara kadar uzanan halk snflarnn karnadr. Alt Ok, bu adan gnmz ihtiyalarn karlayan btn ilkeleri ie rmekledir. 52

Kemalistler ile Sosyalistleri Birletirir Cumhuriyet dneminde, Trkiye'nin milli demokratik snflarn temsil eden iki ana akm grrz: Kemalizm ve Sosyalizm. Bugn Demokratik Sol ve Sosyal Demokrasi bayra allnda olanlarda, ideolojik bakala m geirmi olsalar da. Kemalizm kkeninden gelmektedirler. Alt Ok, Kemalistleri, Sosyalistleri, Demokratik Solcular, Sosyal Demokratlar ve Devrimci Milliyetileri birletirebilecek biricik programdr. Bu program, Kemalist Devrim tarafndan fomlletirilmitir; ancak yalnz Kemalist akmn deil, ayn zamanda sosyalistlerin de asgari programn karlayan ilkeleri ierir. Trkiye'de sosyalist partilerin yaptklar btn asgari programlar, istenirse Alt Ok formlyle ifade edilebilir. nk birincisi ve en nemlisi Alt Ok, bugn devam eden devrimci sre iinde ve 'Trkiye'nin nesnel zemini zerinde retilmitir. Milli demokratik devrimi tamamlamak, Trkiye'nin nndeki devrimci aamadr ve sosyalizme kesintisiz olarak ilerlemenin de olmazsa olmaz kouludur. kincisi, yukarda akland gibi, Alt Ok'un uluslararas alandaki dnsel kaynaklar, Byk Fransz. Devrimi ve. Sovyet Devrimi'dir. KemalistSosyalist ittifak, programn kkeninde vardr. Kald ki, bu program, daha formlletirilmeden nce, Kurtulu Sava yllarnda, Kemalistler ile Boleviklerin ittifakyla yrtlen bir devrimci pratik iinde gelimitir. Yine Alt Ok, 1930larda Sovyetler Birlii ile dayanna iinde gerekletirilen Planl Devle tilik uygulamasyla son halini almtr. smet Paa, 1930'larn dostluunu, hatralarnda ok iyi anlatr. 1 Bu arada plan fikrinin esin kaynan da belirtir: "Rusya'dan, plan, ihtiyacmza gre ciddi bir tedbir olarak d nmek gereklii kanaat ve kararyla dndm." 2
***************************************** 1 Bkz, smet nn, Cumhuriyetin lk Yllar, Cumhuriyet Yaynlar, Ekim 1998, c. l, s. 137 vd. ve c.ll. s.47. 2 Ayn yerde.

53

lk plan, Sovyet uzmanlarnn yardmyla yaplr. nemli sanayi ku rulular Sovyet kredisiyle ve Sovyet uzmanlarnn yardmyla kurulur. Trkiye, Sovyetler Birliinden sonra dnyada plan yapan ikinci lkedir. Alt Ok'un Kemalistler ile sosyalistlerin ortak program olduunu ilk kez biz ileri srmyoruz. Hikmet Kvlcmlnn nderliinde kurulan Vatan Partisi Programnda "Hrriyetin Gerekesi bal allnda yle deniyordu: . "Demokrasimizin bugnk temeli. Kuvayi Milliyeciliimizin son yadigr olan Anayasamzdr. Geliigzel deitirilmekten ziyade, ilk ruhuna sadk kalnarak uygulanmay bekleyen Anayasamza gre: "Milliyetiyiz; Mukadderatmza tek yabanc kartrmayacaz. "Devletiyiz: Pahal devletin yerine, vatandaa i bulmay birinci vazife bilen ucuz devleti getireceiz. "nklapyz: Her trl maddi istismar (smry) kaldracaz. "Laikiz: Her trl manevi istismar kaldracaz. "Halkyz: Osmanl art bezirgan ve hacaa oligarisinin nderlii yerine, alan ounluumuzun nderliini tutacaz. "Cumhuriyetiyiz: Halk tarafndan, halk iin idare, adalet ve kltr Sistemleri kuracaz."3 Alt Ok'u programna yazan Vatan Partisi. 1950'lerin sonunda Hikmet Kvlcml imzasyla kamuoyuna aklad Anayasa nerisinde ilk maddeyi yle dzenlemiti; "1. Trkiye Devleti: ve retim cumhuriyetidir. "2. Trkiye Devleti; Cumhuriyeti. Devleti. Milliyeti, Halk. Laik ve Devrimcidir. "3. Hkimiyet, artsz kaytsz tekilatlanan milletindir." 4
***************************************** 3 Bkz, Turhan li "Kuvayi Milliyeciliimiz. Alt OK Program ve Dr. Hikmet Kvlcml". teori,say 107, s.33 vd. 4 Ayn yerde. 54

Yine Kvlcml. 27 Mays 1960 Devrimi'nden sonra Milli Birlik Komitesine yazd mektupta, Alt Ok ilkesinin uygulanmasn talep etmi ve ilkeleri aklamt. 5 Bu tavra uygun olarak Hikmet Kvlcml 1960l yllarda "Yeniden Kuvvay Milliye" iarn ileri srmtr. Mehmet Ali Aybar' n nderliindeki Trkiye i Partisi de 1960l yllarda yrtlen mcadeleyi "kinci Kurtulu Sava" olarak adlandrm ve ilemitir. "Yeniden Kuvvay Milliye". "kinci Kurtulu Sava" iarlar, Trkiye'nin hl milli demokratik devrim aamasnda bulunduu gereine dayanr. Kemalist Devrim'in kazanmlarnn kaybedildiini gren sosyalistler, yeniden Kurtulu Sava ihtiyacn vurgulamlardr. Alt Ok, Kurtulu Savann ve Cumhuriyet Devrimi'nin programdr. i Partisi de, 1988 ylnda Sosyalist Partinin kuruluunda kabul edilen programnn "Demokratik Halk ktidar" balkl maddesinde amacn yle aklar: "i Partisi'nin yakn hedefi, lkemizin Merutiyetlerle balay p Milli Kurtulu Sava ve Cumhuriyet Devrimi'yle byk bir atlm yapan, yzyllk demokratik devrimini, isi snf nderliinde kesin baarya ulatrarak, durmakszn sosyalizmin kuruluuna gemektir. "Demokratik halk iktidar, emperyalizme her trl bamlla son verir. Ortaa kalnts btn iliki ve kurumlar kyden, ehirden ve toplumun her alanndan temizler, bylece bamsz ve demokratik bir toplum kurar, emekileri refaha kavuturur, "i Partisi; Sultanln ve Halifeliin kaldrlmas; tekke ve zaviyelerin kapatlmas; aaln, efendiliin, paaln yasal planda kald rlmas; Latin harflerinin kabul; laiklik ve dilde demokratlama gibi Milli Kurtulu Sava ve Cumhuriyet Devrimi'nin bamszlk, demokrasi Ve aydnlanma ynndeki btn kaza lmlarn korur; bu kazanndan emeki halk yararna gelitirir; demokratik halk devriminin ve sosyalizme ilerlemenin tarihsel birikimi olarak deerlendirir." (9; Madde. 2, 3 ve 4. fkralar.) 6
************************************* 5 Hikmet Kvlcml, 'Yeniden Kuvay Milliyet iliimiz''. 6 /i(7 Parim Tente)Belgeler, i Partisi Yaynlan, stanbul, Austos IW7, &43 vd, 55

On bir yl nce yazlan bu program da znde Alt Ok ilkelerini uygulayarak sosyalizmin n koullarn yaratmay nmzdeki hedef olarak belirler. Bu hedef, tarihsel materyalist bak acsnn rndr, baka deyile Trkiye gereklerine dayanr ve ayn zamanda, dnya deneyimiyle retilen teorinin nda saptanmtr. Trkiye'nin bilimsel sosyalistleri, 22 Eyll 1919 gn Trkiye i ifti Sosyalist Frkasn kurmalarndan bu yana, Trkiye'nin milli demokratik devrim srecinde olduunu belirlemi ve programlarna yazmlardr. Buna uygun olarak Alt Okla uyum halinde bir asgari program yapmlardr. 1919 Trkiye i ifti Sosyalist Partisi Program, 1926 TKP Program, 1946 Trkiye Sosyalist Emeki Kyl Partisi Program, 1954 Vatan Partisi Program, 1960'larn Trkiye i Partisi Program, ilk tasla 1971 ylnda hazrlanm olan 1977 Trkiye htilalci i Kyl Partisi Program, 1978 Trkiye i Kyl Partisi Program, 1988 Sosyalist Parti/i Partisi Program, hep bu karakterdedir. Devrimci gelenee bal dier sosyalist partilerin programlar da, demokratik devrimden kesintisiz olarak sosyalizme gemeyi amalar. Kemalistler ile sosyalistler arasndaki fark, milli demokratik devrimin tamamlanmasndan sonraki devrimci hedef konusundadr. Sosyalistler, orada kalmayarak her tr smr, bask ve yabanclamadan kurtulmak iin , sosyalizmin kuruluu yoluyla snfsz toplumu ama edinmilerdir. Kemalizm, byle bir ama gtmemekle birlikle, sosyalizmden etkilenmitir. rnein "snfsz, imtiyazsz, kaynam bir toplumuz" iar, bir durum saplamas deil, fakat bir ama olarak kabul edilecek olursa Bilimsel Sosyalizmin nihai hedefiyle buluur. Kald ki. Mustafa Kemal Atatrk, amac "ada uygarlk" diyerek ak tutmu tur. Kemalistlerin kendi mesleklerini, 1930'lu yllarda Atatrk'n a zndan "Devlet Sosyalizmi" olarak belirlemeleri ve felsefe plannda "pratik maddiyat" olduklarn aklamalar da dikkat ekicidir. Atatrk, Devlet Sosyalizmini Kurtulu Sava dneminde de savunur. 7 Ancak yine de biz, Kemalizm in amacnn sosyalizmi kurmak oldu unu ne srmyoruz, sosyalizmle ortak noktalarn ve akrabalklarn belirlemekle yetiniyoruz.
**************************************************** 7 S N Tansu, ki Devrin Perde Arkas, s.338-342 ve Korkut Boratav, Devletilik, s.11 56

Sosyalizm yoluyla snfsz topluma ilerlemeye ilikin ama farkl l, gnmzdeki milli demokratik devrim programna nasl yansr? Bilimsel sosyalistler, kesintisiz olarak sosyalizme geebilmek iin, milli demokratik devrimin ii snf nderliinde gereklemesine alacaklardr. Alt Ok Programnn iinde olmayan budur, bulunmay doaldr. nk Alt Ok, ii snf ncs tarafndan retilmemitir, ama proleter devriminin etkisiyle retilmitir . kincisi ve daha nemlisi, milli demokratik snflarn ittifak progra mna, baka deyile Kemalist ve sosyalistlerin ortak cephe programna, hangi snfn nderlik edeceini yazmak gerekmez. nk devrimin nder snfn, program deil, devrimci pratik belirler. Snflar arasndaki nderlik tanmasn, bir tek devrimin pratii zer. Eer ittifak olacaksa, programda ortak noktalar belirlenecektir, ayrlklar deil. Alt Ok ite milli demokratik snflarn, siyasal planda KemalistSosyalist ittifaknn ortak amalarn belirlemektedir. Herhangi bir sosyalistin, "Bu programda niin sosyalizm amac yok, niin ii snf nderlii y ok" diye itiraz etmesi, ocuka olur. Bu tr itirazlar, deneyimsizliin ve teorisizliin rndr. Ve en nemlisi, bu tavr nderlik iddiasyla hi badamaz. nk nderlik bir ittifak sorunudur. Mttefikin olacak ki nder olabilesin. Mttefikin yoksa kime nderlik edeceksin? Kendi kendine nderlik olmaz. nderlik, birden fazla kuvvetin ittifak durumunda ortaya kar. O nedenle Alt Ok'u reddedenler aslnda ittifak reddetmekledirler. Bu nedenle kendilerinden baka hi bir gce nderlik edemezler. Bu tr Trokizan akmlar, ii snfyla da birleemezler. nk ii snf, kendisini kurtarmak iin toplumun dier halk Snflaryla ittifak etmek gerektiini, yaad deneyimlerle bilir. Bunu ii hareketlerinde ok ak grrz. rnein ii hareketi, zelletirmeye kar mcadelede Cumhuriyet Devrimi kazanmlarn savunmaya byk nem vermi ve geni glerle birlemitir. te bu tavr, ii snf pratiinde Alt Ok'un kefi ve uygulanmasdr. Kukusuz ii harekeli, bu tutuma kendiliinden varmad. i Partisi'nin ii hareketi iindeki doru politikalarn deneyerek ulat. u soru anlamldr: Niin iiyi 57

Cumhuriyet Devrimi'nden koparmak isleyen ve mttefiklerinden yalnzlatrmaya ynelik politikalar deil de, bu devrimci politika tutmutur? nk ii snfnn htiyacna uygundur ve ii snfnn zdeneyimleriyle snanm ve dorulanmtr, Kemalist-Sosyalist ittifak gerekleebilir mi? Bilindii gibi, bu ittifak Kurtulu Sava dneminde uluslararas dzlemde Kemalistler ile Bolev ikler arasnda byk sonular yaratm, fakat ulusal dzlemde gereklememiti. nk o tarihte Trkiye'nin ii snf ok clz olduu gibi, sosyalist hareket de hem zayft, hem de ksmen yurtdndayd. Mustafa Suphi'lerin Rusya'da ve Bak'de parti faaliyeti yrtmeleri derin derslerle doludur ve olumsuz bir rnektir. stanbul'da kurulan parti ise etkili olamad. Mustafa Kemal ve arkada lar bir ara Bolevik olmay tartmlar, halta Mustafa Kemal bu yndeki eil imi Kzm Karabekir'e yazd 23 Haziran 1919 tarihli mektupla aka ifade etmitir. 8 Ancak Kemalistler, burada tartlmas gereksiz nedenlerle Devrimci Milliyetilikte karar klmlardr ki hareketlerinin gerek doas da budur. Bugn durum deiiktir. Trkiye'nin belli yerlerde younlam ok gl bir ii snf var. i hareketi, 1989 ylndan beri fiilen milli demokratik devrimin en n cephesinde savaan, en dinamik ve en byk gc konumu ndadr, en son zelletirmeye kar mcadeleler de, ii snfnn Yeni Dnya Dzeni program karsndaki eri etkili g olduunu gstermitir. Yine 1996 sonbaharndan bu yana Trkiye sosyalist harekeli, Susurluk srecinde mafyann serg ilenmesinde Cumhuriyet Devrimi Kanunlar'nn uygulanmasn ngren 28 ubat Programnn yaplmasnda, ABD'nin kukla Krdistan planlarna kar ulusal bir direnme hattnn kurulmasnda, Refahyol hkmetinin devrilmesine katkda bulunan "Bir dakika karanlk" eylemlerinde, zelletirmeye kar ii m cadelesinde ok nemli bir rol oynam; mafya-tarikat-gladyo rejimine kar mcadelenin vazgeilmez ve etkili bir gc haline gelmilerdir. Nitekim Sol G Birliinin inasnda da sosyalist hareketin s************************************ 8 Mustafa Kemal'in bu eilimi aka savunan mektubu iin bkz. Kzm Karabekir, stiklal Harbimiz, Emre Yaynlan. stanbul, tarihsiz, c.l, s.92 vd. 58

rarl ve kararl tutumu belirleyici olmutur. Bu durumda Kurtulu Sava yllarndan farkl olarak, milli demokratik devrimde ii harekeli ok nemli bir g rev yapacaktr; sosyalist hareket de Kemalist harekelin vazgeilmez, mttefiki konumuna gelmitir. Hatta unu sylemek bile mmkndr: Trkiye'de Devrimci Kemalizm son dnemde, sosyalist hareketin uyarc ve cesaret verici etkisiyle dinamizm kazanmtr. ttifaklar da emekle, mcadeleyle ve en nemlisi aklla kurulur. Sol G Birlii'nin rgtlenmesiyle ilk admlarnn atld bu tarihsel ittifakn baarl olmas iin, yrtlen iin teorisi zerinde de durulmaldr. Burada ittifakn baars iin birka noktaya deineceiz. Birincisi, her ittifak ideolojide deil, programda birlemektir. Kemalist-Sosyalist ittifak da, ideolojide deil, programda ittifaktr. Kemalizm, mazlum milletlerin ulusal demokratik devriminin ideolojisidir; Halklktr: Devrimci Milliyetiliktir. Bilimsel sosyalizm ise, ii snfnn ideolojisidir. Kemalizm ile Bilimsel Sosyalizm arasnda ideolojik farklar olmakla birlikte, bu iki akm ortak amaca sahiptir ve amz boyunca ayn kaderi paylam lardr. Ekim Devrimi ve Kemalist Devrim, amzn iki devrimci dinamiinin ilk rnekleridir. Dahas bu iki devrim, birbiri sayesinde gereklemilerdir. anak kale Savunmas, Ekim Devrimi'nin koullarn yaratm; Ekim Devrimi ise Trkiye'nin Kurtulu Sava'nn gereklemesine olanak veren kuvvet ilikilerini dourmu ve Kurtulu Savamz desteklemitir. Trkiye'nin emperyalizmden kurtulmas da Sovyet Devrimi'nin yaamas koullarn glendirmitir. Milli demokratik devrim ile sosyalizm mcadelesi arasndaki it tifak, amz boyunca devam etmitir. Nitekim emperyalizmin Yeni Dnya Dzeni saldrs, amzn bu iki devrini dinamiini hedef almtr. "Sosyalizm ld" diyenlerle "Kemalizmin modas geti" diyenler ayndr. Bunlar zel olarak "devrimler ann arkada kald" Sylentisini yaymaktadrlar. 59

Ezilen Dnya devrimcilii ile sosyalist hareket arasndaki ittifak bu gn hem dnya zemininde hem de Trkiye zemininde, her zamandan daha geerlidir. Ancak, bu iki akm kucaklamak, kimliklere ve ideolojilere karlkl sayg yla gerekleir. O nedenle ittifak. "Atatrkyz" veya "Kemalistiz" gibi ideolojik tanmlar yerine Kemalist Devrim'i tamamlamak ve Alt Ok gibi programa ilikin tanmlar benimsemelidir. Sol G Birlii'ne katlan herkes kendisini "Atatrk" olarak tanmlamayabilir, rnein bilimsel sosyalist olabilir, ancak herkes Kemalist Devrimi tarihi bir dayanak olarak benimser ve Kemalist Devrimi Alt Ok programyla tamamlamak amacnda birlemitir. Aacak olursak. Sol Gbirlii, dnyay nasl yorumlayacaz temelinde deil, ne yapacaz temelinde bir ittifaktr. Ezilen milletlerin devrimci dnya gr olan ulusal demokratik devrimcilik ile ii snf devrimcilii, Trkiye'de ne yapacaz konusunda birlemekledirler. Bu ittifak, her iki akmn amalar asndan hem zorunlu, hem de kanlmazdr. Yani bu iki akm ittifak etmeye mecburdurlar ve bu ittifak da iradelerin tesinde tarihsel bir kanlmazlktr. Sol Gbirlii'ne bal rgtler ve kiiler, hangi akmdan olurlarsa olsu nlar, bu zorunluluun ve kanlmazln bilinciyle hareket etmek sorumluluunu stlenmiler, ortak program temelinde ortak iktidara kilitlenmilerdir. Buradan ittifak iinde Kemalizm veya Sosyalizm dmanl yaplamayaca eklinde ikinci bir ilkeye ularz. Devrimci mcadele, bu iki akm birbirine sarlmaya mecbur etmitir. Daha nemlisi. Trkiye halknn devrimci zlemleri, bu iki akmn nne birbirine kenetlenme grevini koymutur. Eletiri, farklarn belirtilmesi ve tartma kukusuz olacaktr ve olmaldr. Bu dosta ve dzgn bir tavrla yaplrsa, hem ittifaka dinamizm kazandrr, hem de dostluu pekitirir. ncs, ittifak birletirici ve kazanc olmaldr. Birletirici olmak, ncelikle ittifakn iki ayandan birinin dlanmas eilimlerine set ekilmesi anlamn tar. Yalnz. Kemalistlerin veya yalnz sosyalistlerin gbirlii gibi grnt ve ifadelerden dikkatle kanmann tesinde , Kemalist ve sosyalistleri ortak iktidar amacnda birletirme vurgusuna zen gsterilmelidir. 60

Birletiricilik Kemalist ve sosyalist rgtler dzleminde de uygulanmaldr. DSP ve CHP'ye vurgu yaplrken, sosyalist partiler yok saylmamaldr. Bu. ok nemlidir. nk temel nasl atlrsa, yle gider. Sol Gbirlii, sosyalist partilerden utanarak ie balarsa, baarl olamaz. Bugn Trkiye'de ilerici ve olumlu diyebileceimiz ne varsa, esas olarak Kemalist Devrim'in ve ii harekelinin rndr. Kemalist Dev rim. Sol G Birlii'nin dayanaca birikimi yaratmtr ve byk bir tarihsel dayanaktr. te yandan sosyalist akm Sol Gbirlii'nin yaratlmas pratiinde de kendini gsterdii gibi, "Trkiye Devrimi'nin hedeflerine ve grevlerine smsk sarlmtr ve ihmal edilmemesi gereken bir birikim yaratmtr. Bugn sosy alist soldan daha ok i Partisi Sol Gbirlii iindedir; ancak zamanla grlecektir ki ayan 'Trkiye gereine basan ve Trkiye'nin devrimci geleneklerinden beslenen btn gerek sosyalistler Sol Gbirlii iinde yer alacaklardr.

Kemalist-Sosyalist ttifakn Halkla Birletirir

Alt Ok, Kemalist ve sosyalist hareketleri birletirmenin tesinde, bu ittifakn halkla birlemesini salayacak biricik programdr. Alt Ok. 'Trkiye halknn hem stratejik ihtiyalarna, hem de gncel htiyalarna btnsel bir cevap vermektedir. Stratejik ihtiyaca cevap vermektedir. nk Trkiye halknn 150 yllk bamszlk, hrriyet, aydnlanma ve refah zlemlerini gerekletirecek bir programdr. Alt Ok, halkn gncel ihtiyalarna da cevap vermekledir. Bunu halkn mcadele pratiinde grmekleyiz. zelletirmeye kar direnen ii snf "Kahrolsun IMF, bamsz Trkiye" iarn ykseltmektedir ve KT'leri savunurken, Alt Ok'un Devletilik ilkes ine dayanmakladr. i harekeli, KT'lere siper olarak Cumhuriyet'in kamu ekonomisinin mevzilerinde mcadele vermektedir. Bilimsel-ada retim kurumlarnda renim grmek isteyen genlik. Alt Ok'un Laiklik ilkesine sarlmaktadr. 61

eyhlikten, aalktan, ortaa ilikilerinden kurtulmay ve tekkele rin, zaviyelerin, tarikatlarn tasfiyesini isteyen halk ynlar, Alt Ok'un Cumhuriyetilik ve Laiklik ilkelerinden esin almaktadr. Uzakdou ve Rusya'dan dnyaya yaylan ekonomik kriz dalgalarna ancak Halklk ve Devletilikle gs geilebilecektir. Trkiye'nin Dou ve Gneydou blgesiyle dier blgeleri arasndaki ekonomik dengesizlikleri piyasa ekonomisi yaratmtr; blgeler arasnda de nge ancak Devleti bir ekonomiyle salanabilir. Devletilik en ok Trkiye'nin geri blgelerinde yaayanlar, bu arada Krt emekilerine gereklidir. ABD'nin Kuzey Irak'ta kukla bir Krt devleti kurma giriimi Alt Ok'un bamszlk ve ulusal btnlk ilkeleriyle gslenebilir. i snf ve kyllk iinde yaptn kitle almalarnda Alt Ok'un emeki halka ne kadar etkili bir mesaj verdiini hemen her yerde sapladm. Sa partilerin tabanndaki yurttalar dahi, Atatrk'n Alt Ok'u dendii zaman, kkl ve devrimci deiiklik bildirisini almakla ve coku duymakladr. Baka hibir program, Trkiye halkna byle gl bir devrimci mesaj veremez.. Trkiye halkn tanmayan, kitlelerin ruh halini ve daha nemlisi bugnk hayal koullarn bilmeyen baz solcular, Alt Ok'a tepeden bakyorlar. Za nnediyorlar ki ne katlar keskin konuurlarsa, o kadar devrimci olacaklar. Yanltr. Halk ne katlar devrimci yaparsan, o katlar devrimci olabilirsin. Devrimci bir snf ve halk yoksa devrimci bir ideoloji ve akm da olamaz. Bu, tarihsel materyalizmin, dnya halklarnn pratiinin alfabesidir. 'Trkiye'nin devrimci tarihinden kuvvet almada, kuaktan kuaa aktarlan halk tecrbesiyle birlemede, Trkiye'nin tarihsel devrimci birikimini harekele geirmede, halk seferber etmede, Alt Ok'a rakip olabilecek bir program yoktur. Unutulmamaldr ki programlar yalnz doru teoriden kaynaklandklar ve halkn ihtiyalarna doru cevap verdikleri iin etkili deillerdir. Devrimci hareket iin, lkenin tarihindeki arlklar deerlendirmek ve toplumun belleindeki tarihsel birikimle iletiim kurabilmek son derece nemlidir. Devrimleri inceleyiniz, btn devrimlere bu ye62

tenei kazanm nc rgtler nderlik etmitir. Alt Ok gibi tarihsel arl olan bir program varken, baka formller aramak, devrimciliin deil, devrimcilikten uzak olmann bir ifadesidir.

Cumhuriyet Devrimi Kuvvetlerine Psikolojik stnlk Salar

Bugn Trkiye'deki siyasal ve toplumsal mcadele, Cumhuriyet Devrimi mevzilerinde yrtlmekledir. ABD'nin ban ektii emperyalizmin Yeni Dnya Dzeni projesi Cumhuriyet Devrimi'nin kazanmlarn ykarak Trkiye'de mafya-tarikat-gladyo glerinin diktas altnda, kinci Cumhuriyeti kurm ay hedeflemektedir. Milli demokratik devrim, ncelikle bu saldry pskrtmek ve daha sonra taarruza gemek durumundadr. Nitekim 1996 sonbaharndan bu yana, mafyaya kar mcadele ve laiklik cephelerinde Cumhuriyet Devriminin kinci Taarruzu balamtr. Ekonomi cephesinde ise devrimin gleri hal zelletirmeyi nlemek iin savunma mevzilerindedir. Bu cepheleme ve almada Alt Ok, devrim glerine psikolojik stnlk salamakta ve Amerikanc er Cephesi'ni sarsacak, paralayacak, geni halk kitlelerini onlarn etkisinden kurtaracak ve bylece gericilii bozguna urat acak bir gizil gce sahiptir. nk Trkiye'de kitleleri etkileyen her parti, Atatrk dman olsa da Atatrk geinir. Emperyalizmin terrne alet olan partiler bile Kuvvay Milliyecilik satar. Halk kitleleri iindeki itibar karsnda dmanlar bile Kemalist Devrim'in nnde eilirler. Amerikanc er Cephesi, her programa kar kabilir, her programa bir kulp bulabilir, ancak onlar Alt Ok'un byk tarihsel gc karsnda eziklik iinde olacaklardr. Alt Ok'u asl sahiplerinin deerlendirmesi, siyasal olgunluun bir ifadesidir.

Tarihsel Somutluu Nedeniyle Anlama ve Yorum Kolayl

Alt Ok, tarihsel bir somutlua sahiptir. Bu programla Trkiye bir devrim yapm, a atlamtr. Trkiye, bu programla bir Kurtulu Sa63

va vermi, padiahl ve halifelii ykm, ortaa ilikilerinden kurtulma ve zgrlemede byk kazanmlar salam ve yine bu programla ilk sanayileme atlmn ve tarihinin en hzl ekonomik gelimesini salamtr. Bugn Kemalistler ile sosyalistleri bir araya getirip bir program zerinde anlan deseniz, bu alma uzun yllar alabilir, hatta bir anlamayla sonulanmamas tehlikesi de vardr. Alt Ok, bu zor ii halletmekte ve Kemalistler ile sosyalistlere zerinde birleecekleri bir tarihsel zemin sunmaktadr. Programlar yorumlamak da, bir meseledir. Oysa Alt Ok'un yorumu Kemalist Devrim'in tarihsel pratiindedir. Alt Ok zerinde ittifak eden gler: Emperyalizmle ibirlii yapamazlar ve IMFye teslim olamazlar; arkada bir Kurtulu Sava ve bamsz ekonomik gelime deneyimi vardr. Tarikatlara teslim olamazlar, Fethullah Hoca'dan dl alamazlar ve eitim kurumlarn dinci glere teslim edemezler; arkada bir Cumhuriyet Devrimi pratii vardr. lke ekonomisini TSAD'larn, holdinglerin, Sabanclarn, Ko'larn isteklerine gre ynelemezler, arkada bir Halklk ve Devletilik pratii vardr. KT'leri zelletiremezler; nk Cumhuriyet ekonomisinin temeli o KT'lerdir. ABD'nin kukla Krt devleti planlarna taeronluk yapamazlar ve ncirlik ss ile dier sleri yabanc lkelerin egemenliine terk edemezler; arkada bir 30 Austos Zaferi vardr. Kukusuz Alt Ok yorumlanrken, gemi deneyimden dersler ka rlacaktr, CHP ynetiminin Alt Ok'u uygulamadaki zaaflar ve giderek bu programdan vazgemesinin sonular tartlacak ve deerlendirilecektir

VI DERSLER

Alt Ok'tan Vazgeilmesi Sreci

Alt Ok halkla birlemek ve Trkiye devrimini tamamlamak iin essiz, bir program olduu halde CHP ve DSP niin Alt Oku terk ettiler? Alt Ok'un esiz gcn ve stnln anlamak ve hayata geirmek iin ncelikle Kemalist Devrim'i tamamlama rotasnda olmak gerekir. CHP daha I940'l yllarda hu rotada ilerleme kararlln kaybetmitir. Devrimin nderi olan parti Atatrk'n lmnden sonra kurduu dzenin zerine oturmaya balam. Trkiye devriminin hedeflerine ulamaktan vazgemitir. Bu dneme, devrimin kirelenmesi ve talamas dnemi denebilir. Deerli dostumuz Prof. Dr. Sina Akin de benzer bir deyim kullanyor. "Dondurulmu Atatrklk" diyor. 1 te Bayar-Menderes'lerin ABD ibirlikisi Demokrat Partisi, bu kirelenmeden sonra kurulmu ve iktidar ele geirmitir. Devrimin ncs devrimden vazgeince, kardevrim kanlmaz olur. Nitekim CHP'nin iinden karak iktidara gelen Bayar-Menderes'ler Trkiye'yi "Kk Amerika" yapacaklarn alenen ilan etmilerdir. Bu proje, neresinden baksanz Kemalist Devrim'i ykma projesidir. Projenin ad bile, kardevrimi yanstr. Trkiye'yi zamann en byk emperyalist devletinin siyasal-ekonomik-toplumsal modeline gre kurmak, hem de o modelin "kn" amalamak, Kemalist Devrim'in 'Trkiye 'ye gelinlii bamszl, ba diklii, kendine zg yolda ilerlemeyi, ulusal devleti, ulusal gururu, kendine gveni ykma anlamna gelmitir.
**************************** 1 Prof, Dr. Sna Akin. "Bir Yetmi Be Yl Deerlendirmesi," Teori. Mays 1999. say 112. s.34vd. 65

Ykm, sloganla balamtr. Devam gelmitir. CHP, "Kk Amerika" srecinin yaand dnemde, bir zamanlar nderlik ellii devrimin Alt Ok'una sarlmak yerine, zellikle 1960'lann ortalarndan sonra, adm adm reddi miras yoluna girmi ve yk olarak grd bu devrimci birikimden kurtulmaya ynelmitir. Aslnda CHP, daha ikinci Dnya Sava sonrasnda "Kk Amerika" srecine direnen bir parti olmaktan ok, uyum gstermeye abalayan bir i zgiye girmiti. Bu izgi dzeltilmeyince, devrimci mirasn reddine varmtr. nn'nn de sorumlu olduu bu sre, Ecevit'in reddi miras hareketini dourmutur. 1960'lann sonlarna doru Ecevit'in kurmayn oluturan Mlkiye Cuntas, Demokrat Partinin 1950'de iktidara gelmesini bir "halk devrimi" olarak nitelemi, tpk Demokrat Parti'nin "tutan devrimler-tutmayan devrimler" ayrmyla ie balamas gibi Alt Ok'lardan bazlarnn artk geersiz olduu grne ulamtr. Turan Gne, Deniz Baykal ve dierlerinin bu ynelii Ecevit tarafndan da benimsenmitir. Bylece Kemalist Devrimcilikten vazgeilerek, Avrupa emperyalizminin sol kolu olan Sosyal Demokrasi benimsenmitir. Ecevit, bugn Sosyal Demokrasiyi eletirmektedir, fakat Trkiye'ye bu akm getiren ve bu ideolojik adlandrmay CHP'nin bana musallat eden kendisidir .

Son Nokta: Sosyal Demokrasi

CHP, 1960'larn sonu ve 1970'lerin banda Avrupa'nn Sosyal Demokrasi akmna balanarak, 1940'larda balayan devrimci mirastan vazgeme sr ecini tamamlam ve ideolojik siyasal ifadeye kavuturmutur. Kemalizm, ezilen millet devrimciliidir. Sosyal Demokrasi ise, Avrupa'nn emperyalist burjuvazisinin sol kanaddr. Bu nedenle amzn ba elimesi olan ezen-ezilen lke elimesinde Kemalizm ve Sosyal Demokrasi kart cephelerde yer alrlar. Emperyalizm de iki ayakla yryor. Sosyal Demokrasi, lk Dnya Sava dneminden beri bu ayaklardan ikincisidir. Willy Brandt'lar, Mitterand'lar, Tony Blair'ler iktidara geldikleri zaman, tekelci burjuvazinin diktatrln uygulamaya devam ediyorlar. Emperyalizmin 66

"sol" kanad olan Sosyal Demokrasi 1980lerin eiinde uygulanmaya konan neoliberal politikalar da benimsedi ve uygulad. Kentlisini sosyal demokrat olarak adlandran CHP en sonunda esin kayna olarak ngiliz Babakan Tony Blair'i kabul etmi bulunm aktadr. Baykal ve arkadalar ngiliz emperyalizminin bir numaral yneticisini, Trkiye gibi bir Ezilen Dnya lkesinde zm olarak benimsemekle, 1971lerde Ecevit evresinde balatlan reddi miras, doal sonucuna ulatrmlardr. Bylece Kemalist Devrime nderlik eden parti, emperyalizm ibirlikisi izgisini ideolojik olarak da ilan etmitir. Bu olay, basit bir deiim deildir; Ezilen Dnya kampndan emperyalizm kampna geiin tamamlanmas olaydr. Mdafaai Hukuk, bir ihtilal rgtyd. Kadrolar, emperyalizme kar silaha sarlan bir millete nderlik ettiler. 1920 ve 1930'larn CHPsi de yle; devrime nderlik ediyordu. 1960larn sosyal demokratlar ise emperyalizme baml bir sistemin efendileri arasnda yer alyorlard. Siyasal pratikleri de bu konum laryla belirlenmiti. Kemalizm, mazlum millet devrimcilii idi. Sosyal Demokrasi ise Avrupa sermayesine bamldr ve sistem yanlsdr. Bu nedenle Alt Ok zamanla unutuldu; yerini Tony Blair'in neoliberal izgisi ald. CHP'yi 1973 ylnda MSP ile hkmet ortakl kurmaya getiren deiim. Alt Ok'un anmasnn bir sonucu ve ifadesiydi. Ecevit 28 ubattan sonra laiklii savunmakta ve Refah-Fazilet partilerine tavr aldn sylemektedir. Ancak bu partiyi Trkiye'nin bana bela etmenin balang noktas 1973 CHP-MSP koalisyonudur. mam Hatip Okullar mezunlarn lise mezunu sayan yasa, Ecevit'in nderliinde karld. eriat Cunta, ileri Bakanlna o dnemde yerleti ve bir daha da sklp atlmad. Ecevit, eriatl iktidara ortak ederek merulatrd. Bylece Demirelin banda bulunduu Milliyeti Cephe hkmetlerinin n ald. eriatlar, hu hkmetlere de ortak olarak girdiler. Trkiye'nin 1973 ylndan bu yana yaad eyrek yzyla bakarsak, eriat partinin neredeyse hep iktidar orta olduunu grrz. 12 Eyll bu zeminde tarikatlar beslemitir; Nakibendi mridi Turgut zal bu zeminde babakan olduktan sonra ankaya'ya trmand. Refah Partisi bu 67

zeminde byyerek en sonunda iktidarn byk orta oldu. Yine bir Nakibendi mridi olan Necmettin Erbakan bu srecin sonunda babakanla geldi. Daha nemlisi, CHP'nin 1973 ylndaki kk orta olan MSP, artk Meclis'i n en byk partisi ve koalisyonun byk ortayd. CHP, 1940'lardan balayarak halk karakterini yitirmi ve batl emperyalist devletlerle ibirlii srecine herhangi bir itirazda bulunmamtr. CHP iktidara geldii ksa dnemlerde Alt Ok ilkesine sarlmam ve bu gidie teslim olmutur. Sonu olarak "Kk Amerika" sreci, Cumhuriyet Devriminin nemli kazanmlarn ykma uratarak, lkemizde bir mafya-tarikat-gladyo rejimi kurmutur. CHP ve 12 Eyllden sonra kurulan DSP, bu srece cepheden kar koymad, Atatrk'n devrimci rotasnda srar etmedikleri, Avrupa'nn sosyal demokrat modeline uyum gsteren partilere dntkleri iin, Kemalist Devrim'in ykmndan sorumludurlar. Bu partiler, artk Kemalizm szcnden ve Alt Ok'u anmaktan bile ekiniyorlar. 28 ubat ncesinin Trkiye'sinde ne DSP, ne de CHP lkemizin iinde bulunduu koullar hakknda Kemalist Devrim cephesinden bir durum tespiti iinde deillerdi. 28 ubat 1997 gn Milli Gvenlik Kurulundan kan, Cumhuriyet Devrimi Kanunlar'nn uygulanmasn ngren 18 maddelik programa b aknz, bu maddelerden herhangi biri, daha nce CHP ve DSP'nin akllarndan bile gemiyordu. Bu program i Partisi 1988 ylndan, yani Sosyalist Partinin kurulduu gnden beri savunuyordu. Devlet iinde bu program, Trk Silahl Kuvvetleri benimsedi. Cumhuriyet Devrimini ykmdan kurtaran 28 ubat'ta, DSP ve CHP'nin ne fikir ve program dzleminde, ne de pratik dzlemde bir katklar oldu. Dahas CHP, 28 ubat'a kar km; DSP Genel Bakan ise, Fethullah Hoca'dan dl alarak bir bakma 28 ubat'a aldr etmediini gstermitir.

Alt Ok Temelinde Sol Gbirlii Sol ktidar

zeti udur: Bugnk CHP ve DSP, 1940'larda devrimin kirelenmesiyle balayan ve 1970 ncesinde Sosyal Demokrasiyle noktalanan Kemalist De vrim'den vazgeme srecinin ac meyveleridir. Bu partilerin program, artk Alt Ok deil, Alt Dn'lr. Ancak bu partilerin r68

glleri ve tabanlarnda, hal Kemalist Devrimcilik ar basmaktadr. Hu durumda. DSP ve CHP ynelimlerini omuzlarndan tutup silkelemek, kuvvetle uyarmak, yeniden Atatrk'n devrimci programna ekmek, gnn grevidir. ALTI OK Cumhuriyetilik Milliyetilik Halklk Devletilik Laiklik Devrimcilik ALTI DN kinci Cumhuriyetilik IMFcilik Holdingilik zelletirmecilik Tarikatlk dare-i Maslahatlk

"Ecevit ve Baykal'a Sesleniyorum: Alt Ok'a Var Msnz?"

i Partisi, ite bu koullarda DSP ve CHP'ye Alt Ok zemininde bir gbirlii ve iktidar projesi sundu. Bu partiler, geri Kemalist Dev rim rotasndan, baka deyile Alt Ok programndan ayrlmlard. Ancak bu partilerin tarihlerinde Mazlumlar Dnyasna rnek olmu bir devrim vard. Bu partilerin ilk genel bakanlar Mustafa Kemal Atatrk idi. En nemlisi bu partilerin bnyesinde, tekrar Kemalist Devrim rotasna girilmesini isleyen byk bir ounluk vard. Onlar, zmn Alt Ok'ta olduunu biliyorlard. i Partisi DSP ve CHP'nin devrimci kklerini canlandrmak, bu partiler saflarndaki Kemalist Devrim'e bal byk ounluu harekete geirmek iin Alt Ok'un ne kadar etkili bir gce sahip olduunu arkada kalan dnemde grd ve bu partilere Genel Bakan Vekili Hasan Yalnn 26 Ocak 1999 gnl aklamasyla yle seslendi:

ALTI OK'U TERK ETMEN N BEDEL

Sa iktidarlar elli yl boyunca, lkemizde ABD gdml bir mafya-tarikat rejimi kurmulardr. Trkiye tarihinin byk gerei bir kez daha kantlanmtr. Sa, empe ryalizmin ibirlikisidir; Sol ise Kuvay Milliyeci'dir. 69

Bugn Trkiye Alt Ok programn terk imenin sonularn yaamaktadr. Alt Ok, 150 yldr yaadmz Trkiye milli demokratik devriminin programyd; devrimin 1876, 1908, 1919-1938 atlmlarn da pratik iinde retildi. Bugn toplumumuz, hl, milli demokratik devrim srecindedir. te gryoruz.. Alt Ok'u terk ederek Trkiye Devrimini ykma urata nlar artk iflas etmilerdir. Meclis koltuklarnn ounluunda onlar oturduu halde, 28 ubattan beri hkmet kuramyorlar. Onlarn devri bilmitir. Zorluklardan Alt Okla klacak Trkiye, bugnk zorluklarn iinden yine Trkiye Devriminin Alt Ok programyla kacaktr. Alt Ok, 'Trkiye halknn ergenekon'udur. Alt Ok Gnn Sorunlarn zebilecek Biricik Program Bugn Trkiye temel sorunla kar karyadr: - ABD'nin Kuzey Irak'taki kukla Krt devleti giriimi; - Bat destekli irticann blclkle birleerek i sava kkrtcl; -Arlaan ekonomik kriz. Bu sorunun stesinden ancak Alt Ok'la gelinir. Batnn Sevr giriimi, ancak ulusal devlet ve bamszlk mevzisinde kararl bir tavrla gslenebilir. Bat destekli irtica, laiklik ve devrimcilikle etkisiz hale getirilir. Dnya ekonomik krizinin dalgalarna, ancak i pazar glendiren bamszlk politikalarla, Halklk ve Devletilikle kar konabilir. San elli yllk politikalarn tekrar etmek Trkiye'ye ve Sol'a ihanet olur. Halk Sol'dan yeni bir tavr bekliyor, kararllk bekliyor. Btn Ulusun Program Alt Ok, bugn yalnz Sol'un deil, btn Trkiye ulusunun programdr. Sol bu ulusal zme sahip karak halkla birleir ve hkmet olabilir. 70

Bu durumdu karde partiler olarak grdmz DSP, CHP'nin liderlerinin kamuoyunu aydnlatmalarn rica ediyoruz: Birinci Ok: kinci Cumhuriyet tezghlarna tavr alp Cumhuriyetilii savunmaya var myz? kinci Ok: Ankara'nn lMF'ye teslim edilmesine ve dolarn saltanatna dur diyerek, bamszlk ve ulusal bir hkmet kurmaya var m yz? nc Ok: Holdingci politikalarn karsna dikilerek, Halkla var myz? Drdnc Ok: Cumhuriyet ekonomisini ykan zelletirmecilie son vererek. Devletilie var myz? Beinci Ok: Btn ulusu karanla boan ortaa politikalarnn ve tarikatln kkn kazmaya, Laiklie var myz? Altnc Ok: Byk tehditler karsnda, artk idarei maslahatl bir kenara brakarak, Devrimcilie var myz? Programsz Politika Esnaflna Hayr. lkeli Politika Bu durumda, SO partilerin Cumhuriyet Devrimi'ni temel alan btn kuvvetlerin yeniden Alt Ok temelinde glerini birletirmeleri ve iktidar olmalar, gnmzn tarihsel sorumluluu ve gr evidir. lkesiz milletvekili transferlerini, programsz Sol ii kapmalar bir kenara brakmak, artk bir mecburiyettir. Bu durumda , DSP Genel Bakan Sayn Blent Ecevit'e ve CHP Genel Bakan Sayn Deniz Baykal'a soruyoruz: Mustafa Kemal Atatrk'ten kalan ve bugn de geerli olan Alt Ok programn iktidar yapmaya var myz? zellikle Sayn Ecevit'i, ANAP'la ibirlii ve hkmet ortakl planlarn brakmaya aryoruz. nk bitmi ve batm Sa'la ittifakn felaketten baka gtrecei bir yer yoktur. Alt Oka Ballar m, Yoksa Bayraklarnda m Unuttular? i Partisi, sosyalizmi amalayan bir parti olarak bugn Trkiye'nin nndeki sorunun Alt Ok programn uygulamak olduunu grmektedir. 71

Biz isliyoruz ki. Alt Ok programn, DSP, CHP ve aya yere basan btn ilerici glerle paylaarak iktidar yapalm. DSP ve CHP'nin ilk g enel bakanlar Atatrk'tr. Ancak bu partiler, ilk genel bakann ve devrim nderinin programna ballar m; yoksa Alt Ok'u bayraklarnda m unutmulardr, kamuoyu seim ncesinde bu sorunun cevabn re nmelidir." Alt Ok'un nlenemez Ykselii i Partisi'nin. Atatrk'n Alt Ok'u temelinde Sol Gbirlii, Sol ktidar ars, bu seimle snrl deildir. 19 Nisan 1999 gn, Alt Ok temelinde birlemeydi partilerin sorumluluu ortaya kacaktr ve Trkiye, Cumhuriyet Devrimi rotasndaki hkmet arayn srdrecektir. nm zdeki seim deneyimi bu adan ok uyarc olacaktr. Geni kitleler, gerekleri kendi deneyimleriyle renirler. DSP ve CHP rgtleri ile kitlesi de nmzdeki seimden byk dersler karacaklardr. Bu deneyim. Alt Ok zemininde birlemeye byk bir rzgr verecektir. DSP ve CHP'deki birikimin, devrimci kklerine sarlmas kanlmazdr. Sre bu yndedir. Tony Blair hayranlna, Fethullah Hoca dostluuna kar Alt Ok'u glendirmek gnn grevidir. Alt Ok'u terk edenler, bu seimden Kemalist Devrim rotasna girme dersi karmaldr. Sol Gbirlii'ne yan izen DSP ve CHP, yine sa partilere koltuk denei olmaya hazrlanyorlar. DSP'nin kafasnda ANAP'la ve DYP ile koalisyon forml var. CHP ise, baraj geebilmenin telana dmtr. Bu koullarda Sol Gbirlii Sol ktidar savunan i Partisini glendi rmek DSP ve CHP'ye yaplacak en etkili uyardr. Haymana, 31 Ocak 1999 72

BELGE 1

ATATRK'N HALKILIK PROGRAMI (13 EYLL 1920)*

Atatrk taraf'ndan Byk Nutuk'la "Halklk Program" olarak anlan bu metin, Byk Millet Meclisi Reisi Mutala Kemal'in imzasyla Heyeti Vekile (Bakanlar Kurulu) adna Anayasa Tasars olarak Byk Millet Meclisine sunu ldu. 13 Eyll 1920 tarihini tayan tasar. Meclis'in 18 Eyll 1920 gnl oturumunda okundu. Uzun tartmalardan sonra 20 Ocak 1921 gn T rkiye'nin ilk anayasas olarak kabul edildi. Halklk Program. Alt Ok'un kkenin -deki programdr: Kemalist Devrim'in ilk programdr.

************************* Trk Parlamento Tarihi 1919-1923, Trkiye Byk Millet Meclisi Yaynlar, c.l. b.160-162'dekJ metinden sadeletirilmitir. 73

Byk Millet Meclisi Bakanlna Vekiller heyetinin, siyasi, toplumsal, idari ve askeri grlerini zetleyen ve idari tekilat hakkndaki kararlarn ieren programn Byk Millet Meclisine sunuyorum. Bu esaslara dayanarak dzenlenmeli gereken kanun tasarlarnn da sunulaca arz olunur. Byk Millet Meclisi Bakan Mustafa Kemal Maksat ve Meslek 1) Trkiye Byk Millet Meclisi, milli snrlar iinde hayal ve bamszln salamak ve hilafet ve saltanat makamn kurtarmak yeminiyle kurulmutur. 2)Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, hayat ve bamszln kurtarmay tek gaye bildii halk, emperyalizm ve kapitalizmin tahakkm ve zulmnden kurtararak, idare hkimiyetinin gerek sahibi klmakla a macna ulaaca inancndadr. 3) Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, milletin hayat ve bamszlna kasteden emperyalist ve kapitalist dmanlarn tecavzlerine kar milleti savunmay ve d dmanlarla birleerek milleti aldatmaya ve kart rmaya alan hainlerin cezalandrlmas iin onluyu kuvvetlendirmeyi ve onu milli bamszln dayana bilmeyi grev sayar. 4) Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, halkn maruz kald se falet nedenleriyle mcadele, mutluluk ve refah sebep ve aralarn salamay esas ilkesi sayar. Bu nedenle: toprak, eilim, adliye, maliye, iktisat ve genel toplumsal faaliyetlerde an gereine ve halkn gerek ihtiyacna gre gerekli olan yenilikleri ve kurulular yanlmay balca g74

rev kabul eder. Ancak,Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, gaye ve maksatlarn temin iin, btn almalarnda, millet ve memleketin urad fiili saldr ve kargaala kar, milletin birlik ve beraberliini bozmaktan ve savunma ve savama kuvvet ve kudretini zayflatmaktan nemle kanr. Siyasi ve toplumsal ilkelerini milletin ruhundan almaya nem veren Byk Millet Meclisi Hkmeti hu ilkelerin uygulanmasnda milletin gerek eilim ve ihtiyalarn gz nnde bulundurur. Esas Maddeler 5) Hilafet ve saltanat makamnn kurtarlmas baarldktan sonra. slam Halifesi Padiah, kanuni esaslar dairesinde saygn ve yce yeri ni alr. 6) Hakimiyet kaytsz artsz milletindir. dare tarz, halkn ke ndi kaderini bizzat ve fiilen idare etmesi esasna dayanr. 7) cra gc ve yasama yetkisi milletin tek ve gerek temsilcisi olan B yk Millet Meclisinde gerekleir ve toplam. 8) Trkiye Halk Hkmeti. Byk Millet Meclisi tarafndan idare olunur. Ve "Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti" adn tar. 9) Byk Millet Meclisi, iller halknca genel oyla seilmi yelerden oluur. 10) Byk Millet Meclisi yelerinin says her elli bin nfusta bir ye olmak sureliyle belirlenir. 11) Byk Millet Meclisinin seimi iki ylda bir yaplr. Seilen yenin yelik sresi iki yldan ibaret olup, tekrar seilme hakk vardr. Byk Mille t Meclisi yelerinin her biri kendini seen ilin ayrca vekili olmayp btn milletin vekilidir. 12) Byk Millet Meclisi, her sene Kasm ay banda, davetsiz olarak toplanl. 13) Byk Millet Meclisi yeleri, her toplant balangcndan drt ay sonra. Byk Millet Meclisi'ne ait btn hak ve yetkilere sahip Olmak ve gelecek toplant dnemine kadar toplant halini muhafaza etmek zere, her ilden asgari birer ye bulunacak ekilde ilerinden le birini gizli oyla seer. 75

14) Btn kanunlarn karlmas ve deitirilmesi, kaldrlmas ve antlama ve bar szlemesi ve sava ilan Byk Millet Meclisi'nin esas haklarndandr. 15) Byk Millet Meclisi Hkmeti, blnd daireleri, zel kanununa gre seilmi olan vekiller vastasyla, bakannn yneliminde idare eder. Geri kalan meclis yeleri, ilerin yaplmas iin vekillere yol gsterir ve lzumunda onlar deitirirler. 16) Ordu yalnz Byk Millet Meclisi'nin ordusudur. Emir ve kumanda yetkisi Byk Millet Meclisi'nin manevi ahsiyetinde olup, emir ve kumandayla ilgili iler Erkan Harbiyeyi Umumiye Vekleti (Genelkurmay) tararndan gr lr. 17) Byk Millet Meclisi Bakan ayn zamanda cra Vekilleri Heyetinin de (Bakanlar Kurulu) bakandr. Meclis Bakan sfatyla Meclis adna imza koymaya ve kararlar onaylama yetkisine sahiptir. dare 18) Trkiye, corafi durum ve iktisadi ilikiler acsndan illere, il ler ilelere blnm olup. ileler ile bucaklardan oluur. l 19) l mahalli ilerde manevi ahsiyete ve lam olarak muhtariyete sahiptir. ve d siyaset, askeri iler, uluslararas iktisadi ilikiler ve hkmetin genci vergileri ile yararlar birden ok ili kapsayan konular dnda olmak z ere. Byk Millet Meclisince karlacak kanunlara gre btn eitim, salk, iktisat, tarm, ulatrma ve yardm toplama ilerinin idaresi "il meclislerinin" yetkisi dahilindedir. 20) l meclisleri, be hin nfusta bir ye itibariyle ve genel oyla il halknca seilmi yelerden oluur. l meclislerinin seim devresi. Byk Millet Meclisinin seim devresi kadardr. Toplanma sreleri ylda iki aydr. 76

21) l Meclisi yeleri iinden, bir bakan ile drt yeden olumak zere bir idare kurulu seer. Yrtme yetkisi, daimi olan bu kurula ai ttir. 22) lde Byk Millet Meclisinin vekil ve temsilcisi olmak zere vali bulunur; vali. Byk Millet Meclisi Hkmeti taralndan tayin olunup, grevi. Hkmetin genel ve ortak grevlerini yerine getirmektir. Yerel idareye kar k onum ve grevi yalnz, denetimden ibarettir. le 23) le, yalnz, idari ve nzibati bir blm olup manevi ahsiyete sahip deildir. daresi, Byk Millet Meclisi Hkmeti tarafndan atanm ve valinin emri allnda olan bir kaymakama verilmitir. Bucak 24) Bucak, zel hayatnda muhtariyeti olan bir manevi ahsiyettir. 25) Bucan bir meclisi, bir idare heyeti ve bir de mdr varlr. 26) Bucak Meclisi bucak halknca genel oyla seilen yelerden oluur. 27) dare heyeti veya bucak mdr, bucak meclisi tararndan seilir. 28) Bucak meclisinin kaza, iktisad ve mal yetkileri olup, bunlarn dereceleri zel kanunlarla belirlenir. 29) Bucak, bir veya birka kyden olutuu gibi. bir kasaba da bir b ucaktr. Bir veya birka kyn birlemesinden oluan bucaa "Divan", bir kasabann tekil etlii bucaa "Belde" ad verilir. Genel Mfettilik 30) ller, iktisad ve toplumsal ilikileri bakmndan birleerek ge nci mfettilik blgelerim meydana getirirler. 77

31) Genel mfettilik blgelerinin genel olarak gvenliinin sa lanmas, btn daire ilemlerinin denetimi ve genel mfettilik blgesindeki illerin ortak ilerindeki uyumun dzenlenmesi grevi genel mfettilere v erilmitir. 13 Eyll 1336

7S

BELGE 2

ATATRK'N KEND EL YAZISIYLA 1931 CHF PROGRAM ALIMALARI

Belgelerin asl Antkabir Arivinde bulunmaktadr. Fotokopileri Aydnlk Arivinden salanabilir.

79