Aktas Hasan

TRK RNDE BR MHRE OLARAK YAHYA KEMAL
YAHYA KEMAL AS A BURNISHER IN TURKISH POETRY

Hasan AKTA

zet
Yahya Kemal. Klasik ve modern iirin tam ortasnda bulunan mhre bir airdir. Eski ve yeni iirin
yollarnn (tarz/slup/ierik/ekil) kesitii noktada o ve iiri vardr. Yahya Kemal, eski airlerden ne kadar
etkilenmise, yeni airler de onun iirinden o kadar etkilenmilerdir. Yahya Kemalin ncekilerden etkilenmesi ve
sonrakileri etkilemesi gerei iirin btn formatlarnda gereklemitir. Yahya Kemalin iiri, da dnkl,
akl, hedonistlii ve muzafferiyetilii bakmndan nasl Nedmin iirine balanabilirse; Nzm Hikmetin, Fazl
Hsn Dalarcann, Attila lhann, Cahit Klebinin ve Yamur Atszn iiri de Yahya Kemalin iirine
balanabilir. te bu yzden Yahya Kemal, klasik ve modern Trk iirinin tam ortasnda duran okul ve misyon sahibi
vizyonu olduka geni devinimci bir mhredir. Elbette ki kendinden sonra gelen daha pek ok air onun iirine
balanabilir.
Anahtar Kelimeler: Yahya Kemal, eski iir, yeni iir, hedonist, okul, misyon

Abstract
Yahya Kemal is a burnishing poet who is right in the middle of classical and modern poetry. Yahya
Kemal and his poetry stand at the point where classic and modern poem intersect (manner/style/content/shape). The
more Yahya Kemal was affected by the classical poetry, the more modern poets were affected by his poetry. The fact
that Yahya Kemal was affected by his precedents and affected his followers happened in all forms of poetry. Poetry
of Nazm Hikmet, Fazl Hsn Dalarca, Atilla lhan, Cahit Klebi and Yamur Atsz can be linked with Yahya
Kemals poetry as well as the fact that Yahya Kemals poetry can be related to Nedims poetry in terms of his
expressionism, openness, hedonism and triumphalism. For that reason Yahya Kemal is a moving burnisher, has a
school and mission with a pretty wide vision who is in the middle of Classical and, Modern Turkish Poetry.
Certainly, lots of poets can be linked with his poetry who comes after him. At the same time he is a poet with a
school and mission, as a burnisher.
Key Words: Yahya Kemal, classical poetry, modern poetry, hedonist, school, mission

GR
Yahya Kemal, divan iirinden pek ok malzemeyi modern iire tayan bir airdir. Divan
airlerinin kulland ne kadar beylik malzeme varsa, bu malzemeyi modern bir muhteviyatla
doldurulmu ve donatlm bir ekilde Yahya Kemalin iirinde bulmak mmkndr. Divan airlerinin
kelime hazinesini o daha da zenginletirmitir. Yahya Kemal ite bu yzden mhredir. Onu bu yzden
modern bir divan airi olarak kabul etmemiz mmkndr. Eski iirin Rzgryla, Kendi Gk Kubbemiz
ve Rbailer, klasik gelenee gre tasnif edilecek olursak muhakkak bir divan tertip edilebilir. Yahya
Kemal, sadece Trk iirinin deil, Trk tarihinin, Trk musikisinin, Trk mimarisinin ve stanbulun da
mhre airidir.
Dier taraftan Yahya Kemal, eski-yeni, dou-bat, gemi-gelecek gibi zt kutuplar
buluturucu/birletirici zelliiyle bir mhredir. Mhre, kkler ile dallar arasndaki gvde veya gemi ile
gelecek arasndaki kprdr. Mhreyi bir dier benzetme ile trafo olarak da kodlayabiliriz. Bilindii gibi
trafonun toplayclk ve datclk gibi iki temel zellii vardr. Yahya Kemal, divan ve bat iir
birikimini toplamas/edinmesi ve bu birikimi gelecek kuaklara datmas ynyle trafo grevi slenen
bir mhredir. Bir baka ifadeyle Yahya Kemal, Trk iirinin gemii ile gelecei arasnda oturan bir
postniin saylabilir.
Yahya Kemal, iirlerine yazlan nazirelerle, adna yazlan mstakil iirlerle, kendisine ithafen
yazlan iirlerle, farkl konulardaki iirlerde bir vesileyle adnn anlmasyla, kendisiyle ilikilendirilen
airlerle, stanbulla ilgili yazlan pek ok iirde adnn gemesiyle mhre bir air olarak karmza kar.

Yrd. Do. Dr., Rize Universilesi, Ien-Idebiyal IakIlesi, Trk DiIi ve Idebiyali Im. orlsavuIhaklas+holmaiI.com

Uluslararas Sosyal Aratrmalar Dergisi
The Journal of International Social Research
Volume 3 / 10 Winter 2010

33
Onun mhrelii, kk maziye ballndan ve gelecee ak olmasndan kaynaklanr. imdi onun
mhreliini bu konularda yazlm iirlerle amlayalm.
On sekizinci yzyldan bu gne Trk iiri, iki ana r (ekol/mektep)
1
zerinden akp gitmi ve
gelimitir. Birincisi, eyh Glib, Ahmet Haim, Necip Fazl, Behet Necatigil, Asaf Halet elebi, Hilmi
Yavuz, Ebubekir Erolu, Ali Gnvar ve Vural Bahadr Bayrl izgisinde gelien ie dnk ve kendini
kolay kolay ele vermeyen, zor/etin ve kapal iir. kincisi ise Nedm, Yahya Kemal, Nzm Hikmet, Fazl
Hsn Dalarca, Attila lhan, Cahit Klebi, Yamur Atsz gibi d dnyaya ynelik, ksmen baskn,
ksmen de hedonist ve ak iir. Trk iirinin bu iki nehrine elbette ki pek ok air katlmtr. Burada
dikkat edilecek husus eyh Galib ve Nedmin Trk iirinde birer bamsz deniz (okul ve misyon sahibi)
olduklardr. Bu denizler, Trk iir tarihinde Ahmet Haim ve Yahya Kemal gibi gl kaynaklar
beslemi ve bunlar da sonradan birer deniz (ekol) olmulardr. Trk (modern) iirinin pek ok kolu onlara
balanabilir. Bir dier ifadeyle Ahmet Haim ile Yahya Kemal iin Trk iirinde birer mhre olarak iki
farkl ekolden sz edilebilir. Bu her iki okulun da farkl farkl misyonlar ve vizyonlar vardr. Bu
makalede bir mhre olan Yahya Kemalin Trk iirinde ncln yapm olduu ekolden sz
edilecektir.
Yahya Kemal, divan iirindeki her trl dil, ekil ve syleyi zelliklerini divan iirinden
gnmze tayan bir airdir. Onun, gazel, kaside, mesnev, tahmis, tatir ve rbai gibi divan iirine ait
ekillerle iir yazd bilinmektedir, ama konunun hususiyeti bakmndan tekrar belirtmi olalm. O
sadece ekil hususiyetlerini deil, divan iirindeki malzemeyi de modern iire tamtr. Bu hususiyetleri
ondan devralarak gnmze tayan airler de vardr. Ondan gnmze uzanan izgide her yeni airin
Yahya Kemalle bir balants ve ilikisi sz konusudur. Daha dorusu kendisinden sonra gelen airler
Yahya Kemalin uzak/yakn akrabalardrlar.
Yahya Kemal, nasl Fuzl gibi, Bk gibi, Ahmed Paa gibi, Net gibi, Nil gibi ve Nedm gibi
sylemise, kendisinden sonra da Yahya Kemal gibi sylemek bir prestij haline gelmitir. Yahya Kemal
gibi sylemek ve Yahya Kemal gibi stanbulu sevmek. Yahya Kemal gibi rind ve melm olmak. te bu
yzdendir ki bu almamzda Yahya Kemalin rettii iirden ziyade Yahya Kemal zerine retilen
iirlere yer vereceiz.

YAHYA KEMALE THAFEN YAZILAN MSTAKL RLER
Yahya Kemale ithafen yazlan iirler genellikle mstakil iirlerdir. Ona ithafen yazlan mstakil
iirler, figratif malzeme olarak kullanlan nominal deerler olmayp, bilakis byk bir hassasiyetle
ilenen estetik boyutunun yan sra mesaj aktivitesi youn iirlerdir. Bu tarzdaki iirler de Yahya
Kemalin bir mhre olduu ynndeki gr ve tespitimizi pekitiriyor. Bu balamda Yahya Kemale
ithafen mstakil iir yazanlar arasnda Rfk Melul Meri, Nail Memik, Fazl Ahmet Ayka ve Necati
Yazgan gibi airleri sayabiliriz. imdi konuyla ilgili nemli baz iirleri dikkatlere sunarak ksa
almlarda bulunalm.
Yahya Kemal ile ilgili mstakil iir yazan airler arasnda zellikle Rfk Melul Merii anmak
gerekir. Rfk Melul Meri ile Yahya Kemal karde kadar birbirlerine yakndrlar. Rfk Melul Meriin,
Yahya Kemal iin yazd bir iir yledir:

YAHYA KEMAL N GAZEL
Demdir ki zevkimiz o reh-i nzdan gelr
Bir lhza Lle Devrine pervzdan gelr

Bir byle vecd iinde bu c u hurumuz
T Bezm-i Cemden aks eden vzdan gelr

Dnden kalan harbe kenrnda irinin
heng lhni mastaba-i szdan gelr

Duydum ki bu srr Hazret-i stddan Mell

1
Yamur Atsz, Btn iirleri, Trk Edebiyat Vakf Yaynlar, stanbul, 2003, s. 172


34
Nazmn mkemmeliyyeti czdan gelr

Getin Nedm'i rh- blendinle ey Keml
Demdir ki zevkimiz o reh-i nzdan gelr
2

Bir dnem Yahya Kemal, Rfk Melul Meri ve Abdlbaki Glpnarl birbirleriyle ok sk-fk
dostlardr. Bu dostlar (erenler) kendilerini son dnemi Melmleri
3
olarak anarlar. Abdlbaki
Glpnarlnn Melmlik ve Melmler kitabnn yazlmakta olduu yllar Glpnarl ile Yahya Kemalin
sadece yedikleri itikleri ayr gitmektedir. Glpnarlnn kitabndan Melmlie merak saran Yahya
Kemal, Melm silsilesinden her isim iin bir gazel yazacan syler ve nce kendisine yakn olan
Glpnarl ve Rfk Melul iin u beyti syler:

Bk Pnarl, Rfk Mell, bir de bendeniz
Bizler, ikinci devre Melmlerindeniz

Zamanla Glpnarl ile Yahya Kemalin aralar bozulur, Yahya Kemal sz konusu gazelleri
yazmaktan vazgeer ve hatta o kadar kzar ki yukarda rneklediimiz beyti bile deitirir ve Bk
Pnarl yerine Yenikap Mevlevhnesinin son eyhi Abdlbaki (Baykara) Efendiyi koyar.
Nail Memik de Yahya Kemal iin mstakil iir yazanlardandr. Nil Memikin de ar bir Yahya
Kemal sevdals olduunu klasik tarzda ina ettii bu gazelinden anlyoruz.

YAHYA KEMALN RUHUNA GAZEL
Terk-i bezm etse de bir rind ebed nm kalr
Gn gider ufka fakat muhteem akm kalr

nce gz yalar sessiz dklr ardndan
Sonra feryd ile bir velvele hengm kalr

Bu giden halbuki bkm grnr dnydan
Bir hisar burcunu hatrlatan rm kalr

Trumar olsa bahar gl solarak Savrulsa
Eski rya gibi mevsimlerin eyym kalr

imdi bir yolcudur engindeki Sessiz Gemide
Mlk Mnya giderken bize ibhm kalr

Yolcumuz cedlerin guuna lyksa Memik
Bin gazel tarhna kfi byk ilhm kalr
4

Nail Memik, yazm olduu bu gazeli Yahya Kemalin ruhuna ithaf ederken onun dil, syleyi ve
slup zelliklerini muhafaza etmeye byk bir hassasiyet ve zen gsterir. iirin mahlas/makta beytinde
airinin ad zikredilmese ok kimse bu gazeli Yahya Kemalin zannedebilir.
Fazl Ahmet Ayka, Yahya Kemale ithafen klasik gelenee uyarak bir gazel yazar. Fazl Ahmet
Aykan bu iiri, Yahya Kemali itham eden bir iirdir. Fazl Ahmet Ayka, iirden da anlalaca zere
Yahya Kemal hakknda hi de iyi eyler dnmez. Fazl Aykan gznde Yahya Kemalin imaj (iiri)
udur:

2
Muhtar Tevfikolu: Rfk Melul Meri [Hayat ve Eserleri], Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara, 1986, s.86-87
3
Abdlbaki Glpnarl, Melmlik ve Melmler, Gri Yayn, stanbul, 1992, s. III
4
Nail Memik, Neslimizin Masal, l Basmevi, anakkale, 1961, S. 17


35

YAHYA KEMAL BEYE
Yahy, ne hakikat, ne mecz ksn sen
. . nz k, sz k, yz ksn sen . .

Yok Mekke Medineyle alkan filn amm
Fasl ire muhakkak ki hicz ksn sen

Vuslatgeh-i ilhma gidersin ksa yoldan
Kimdir o ki der, dr u drz ksn sen

Tafsle ne hcet senin evsfn Yahy
. . nz k, sz k, yz ksn sen . .
5

Fazl Ahmet Ayka, Yahya Kemalin hakikat veya mecaz olmadn, bilakis nz , sz
ve yaz olduun srarla vurguluyor ve birinci beytin ikinci dizesini iirin son beytinin son
dizesinde de aynen tekrarlyor.
Necati Yazgan, klasik tarzda iir yazan bir airdir. Necati Yazgan, Yahya Kemalin Trk iirinin
bir mhresi olduunu adeta haykrr gibidir. O, bu nedenledir ki, Yahya Kemal iin mstakil bir rbai
yazmann dnda zel bir poetika da tasarlar. te rbai:
YAHYA KEMALE RBA
Mzrabna tel bulmu ezelden Yahya,
ncitmedi dil sazn bir gn asla.
Gllerde nasl lrse mahzun kuular,
Ses verdi yalan kubbeye binbir def'a.
6

Necati Yazgan, bu rbaisinde Yahya Kemali bir szende olarak imgeletirir. Szendenin kimlii
gllerde len kuularn iirsel lm ile btnleir ve tamamlanr. Onun iirinin sesi kutsal yetler gibi
gkyznde yanklanr.
Hilmi Yavuz da Yahya Kemale ithafen rbai yazanlardandr. Hilmi Yavuz bu iirde Yahya
Kemali anmakta ve aramaktadr.

YAHYA KEMALE RUBA
Sen gittin gideli kular anlamaz grnr
Her alan glde yepyeni bir irz grnr
Baklar dalrken denizin belleinde
Senin her i'rinde gemi bir Yaz grnr
7

Hilmi Yavuzun rbaisi, Yahya Kemalin ahsnda kozmik unsurlarla ina edilmi bir iirdir.
Hilmi Yavuz iirinin dil ve syleyi bakmndan Yahya Kemalin iiri ile yakn bir akrabalnn olduu
bilinmektedir. Yani bir anlamda Hilmi Yavuz, Yahya Kemalin iir mutfanda kendisini yetitirmitir.

YAHYA KEMAL SML RLER
Cumhuriyet dneminde Yahya Kemal ismiyle pek ok iir kaleme alnmtr. Bu iirler de bir
anlamda Yahya Kemalin Trk iirinde mhre oluunu onaylayan iirlerdir. iirinin balnda Yahya

5
Fazl Ahmet Ayka, Hitabeler, iirler, Hicivler, ve Saire...Akam Ktphanesi, stanbul, 1934, s. 164
6
Necati Yazgan, Fetihnme, Baha Matbaas, stanbul, 1970, s. 52
7
Hilmi Yavuz, Bysn Yaz, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 2006, s. 44


36
Kemalin adn ananlar arasnda Cokun Su, Cokun Ertepnar ve Ahmet Terli gibi airleri saydktan
sonra zellikle Arif Nihat Asyay anmak gerekir.
Cumhuriyet dnemi iirinin son Mevlev Melmlerinden Arif Nihat Asya, Yahya Kemale
mbtel bir airdir. te bu yzdendir ki Yahya Kemal hakknda bir uzun iir ve adet de mstakil rbai
yazar. Bu yzden ncelikle Arif Nihat Asyann sz konusu en uzu soluklu iirlerinden bir tanesini
takdim edelim ve peinden de dier airlerin iirlerini ksa yorumlarla birlikte verelim.

YAHYA KEMAL
Mihriyr alad; Leyl dvnr;
Mehlikaa geldi, sorar: nerdedir o?

Dursun evld ile ahfd selm,
Ki bugn tunta, mermerdedir O.

Yine dnmekte Fetih gnlerine;
Yine Glbankte mehterdedir O..

aldranlarla, Ridaniyeyle
Kabaran koskoca maherdedir O.

Grz olmu Mohacn, Nibolunun
Okta, kalkanda ve eperdedir O.

Turgudun, Barbarosun tlihine
Akdenizden doan ahterdedir O.

Ve fetihlerle zaferler dn,
Lle Devrindeki dilberdedir O.

Belki kumralla bulumu, belki
Endlsten gelen esmerdedir O.

Gksudan gkyz bir hatveymi,
Ki erenler meyi Kevserdedir O.

Ve namaz sreleri
Gibi ezberdedir O!

Ey bilenler Sinann kubbesini,
Geliniz, ite ehberdedir O.

ir okur, yet okur, elde kl..
anl mabetteki minberdedir O.

Ebeb sanata stanbuldan
Alan perdedir O.

Ykamaz a, silemez alar Onu..
Ki som altndan eserlerdedir O.

Taht, olmakta bugn taht- revn:
Bata, balarda ve miferdedir O.

Kutlu bir hatra halinde Hisar
Toprandan tten amberdedir O.


37
Sanmayn yle uzaklarda Onu..
Kendisinden boalan yerdedir O.

Ve namaz sreleri
Gibi ezberdedir O!
8

Arif Nihat Asya, iirini O zamiri ile ina ederken Yahya Kemale ilgili sfatlara ar iltifat ve
yklemelerde bulunur. Bu ayn zamanda Yahya Kemal ile ilgili yazlan nemli bir vurgu iiridir. Yahya
Kemal biyografisinin resmini Arif Nihat Asya perspektifinden ortaya karmak iin iirin oulcu
okumalar ve teorik zmlemeler balamnda kapsaml bir tahlili yaplmaldr.
Cokun Su, Yahya Kemal Ne Demiti adnda mstakil bir iir ina eder. Cokun Su, iirini
Yahya Kemalin Sessiz Gemi iiri zerine bina ederken, onu taklit etmeden yeniden retir. Bu retim
biraz deneysel veya somut iir younlukludur.

YAHYA KEMAL NE DEMT
ii
al
bayrak d
kurakla inat
akyor gzyalar
al
ocuk kzlar olanlar
yarnn h/as gelecei...
kahrolas ihanet tkenir mi?
biri biterken yenisi ufukta
balar
ah! o kesilesi
ka bin yzyl yakacaklar
krmz
gelincik gelincik
papatya yrekleri

karlar atrken
utanan
be/er yok
yaptklarndan
zlyor
bzlyor in/san

framda siyah ve ak
tuval zeri
iledim hzn
bulutlara bakarak
akmad gzyalar
benim bulutlarmdan
bir bardak su serptim
utancmdan

yreinde
ta
avucunda
sessiz geldi
azgn dalgalar

8
Arif Nihat Asya, Kkler ve Dallar, tken Neriyat, stanbul, 1990, s. 110


38
acyla
dverken sineleri
g delen
seslerle gitti
SESSZ GEM

Yahya Kemal ne demiti

Hi yolcusu yokmu gibi sessizce alr yol;
Sallanmaz o kalkta ne mendil ne de bir kol.
..

Bare gnller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranl haytn ne de son mtemidir bu!
..
? ? ?
h/as: gerek, nc/ byk.
9

Cokun Su, klasik gelenein yamalarndan modern iirin eteklerine iner. Maziyi, modernizm ile
snayan/dntren air, iirden resime geilerle imgesellii iyice younlatrr ve iir (Sessiz Gemi) ile
air (Yahya Kemal) arasna yerletirdii dnyann en hakiki/sahih (somut) gerei lm gereine kendi
perspektifinden arac olacaktr.
Cokun Ertepnar da Yahya Kemal hayrandr. Bu nedenle Yahya Kemali Dnrken adyla
mstakil bir iir kaleme alr. Ertepnar, Yahya Kemal iin O zamirini, adeta dnyann yedi harikasndan
biriymi gibi kullanr:
YAHYA KEMAL DNRKEN
Bizim altn gneli gkkubbemizin
Devreden sesidir O.
adan aa taan menkbemizin
Derinden sesidir O.

Tanr k erin, lmsz askerin,
Denizleri havuz yapan bin bir seferin,
Bu can topraklar can iinde bilenlerin
Ruhlarn dinlendiren sesidir O.

stanbulda yedi tepenin yedisinin,
Emirgn, skdar, Adalar.. Hepsinin,
inilere, yetlere sinmi Trk mavisinin
Bize zg iirden sesidir O..
10

Cokun Ertepnar, Yahya Kemali tarihin ve corafyann sesi olarak lanse eder. Onu tarihimizin ve
stanbulumuzun deta bir estetikisi gibi sunar. Sade bir dil ve slupla ina etmitir air, iirini.
Ahmet Terli ise, Yahya Kemali Anyorum adl iirini, stanbul ve daha ok da Yahya Kemalin
Sessiz Gemi adl iiri zerine kurar. Bu durumda iirin mihveri de lm olarak biimlenir.
YAHYA KEMAL ANIYORUM
Tpk o iirinde dediin gibi:
'Demir almak gn geldiinde zamandan,
alp gtrmt seni o sessiz gemi
ok sevdiin o gzel stanbulùndan.'

9
www.antoloji.com/siir/sair/sair.asp?sair=38963&page
10
Cokun Ertepnar, Dorukta Rzgr Var, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara, 1986, s. 20


39
Sen, stanbulùn Yahya Kemalì
Sen, en byk stanbul airi...

Hatrlarm bugn gibi 1958ì:
Lise teydik, bir edebiyat dersi.
Vedia Altok, edebiyat retmeni,
snfa girdi, zgn ve gzleri nemli:
'Bugn yola kt o SESSZ GEM,
o gemide giden benim retmenimdi.'

Sen, stanbulùn en byk seveni
stanbul senin iirlerinde gzeldi...

Ve de yola kmadan biraz nce
dilinden dkld birka hece:
'lmek kaderde var,
yaayp khnemek hazin.
Buna bir are yok mudur
Ya Rabbelalemin?
Ve dnr insan bunu gizlice,
ama ne yazk ki yok, yok buna are...

Sen, en ok stanbul airi,
Sen, en ok stanbul iirli...

Sen tek yolcu, o tabutla almtn yol,
o gidite kalkmamt ne mendil, ne de bir kol...
Binlerce kii dualar etmiti sana bol bol,
alamt arkandan tm sevenlerin ve btn stanbul...

Biare stanbul, ayrlmt en byk seveninden.
Biare stanbul bilmez ki artk dnmeyeceksin sen.
Her giden gibi sen de memnunsun ki yerinden,
nice yllar geti dnmedin seferinden.

Sen, en byk stanbul airi
stanbulùn Yahya Kemalì
stanbul senin iirlerinde gzeldi...
11

Ahmet Terli, bu iirinde Yahya Kemali stanbulun ve lmn en byk airi olarak anlatyor. El-
hak air bunda hakldr: Yahya Kemali stanbul ve lm ile anmak belki anllarn en gzelidir. lm,
Sessiz Gemi iiri ile herhalde Yahya Kemalden daha gzel anlatan yok ki, airlerin nemli bir
ounluu onun bu iirine atfta bulunuyor.

YAHYA KEMALE YAZILAN NAZRELER
Yahya Kemalin iirlerine yazlan nazireleri de elbette ayr bir kategoride ele almamz gerekiyor.
Cumhuriyet dnemi ierisinde Yahya Kemalin iirlerine bir hayli nazire yazldn gryoruz. Yazlan
bu nazireler de Yahya Kemalin Trk iirinde mhre oluuna birer rnek saylabilir. Yahya Kemalin
iirlerine nazire yazanlar arasnda T. Akn Karaouz, Abdlbaki Fevzi Uluboy, ifti Zeki Savc, M.
Nejat Seferolu, evket Kutkan, Taha Yayc gibi airleri saymak mmkndr. Bu airlere ait iirlerin bir
ksmn rnekleyerek ve ksmen de yorumlayarak konuya bir alm kazandrmaya alacaz.

11
siir.ihya.org/ahmet-terli/default.asp


40
T. Akn Karaouz, her ne kadar pek fazla ad duyulmasa da Yahya Kemale derin sevgi ve sayg
besleyen airlerimizdendir. Onun Yahya Kemale bir naziresi vardr. Klasik iir geleneine uyularak
kadim tarzda ina edilen iirin tamam yledir:
STAD YAHYA KEMAL'E NAZRE
Nereder encm, ziya avize-i billrdan
Yasemen bir gaze rtnmt mehtb drdan

Nsf- eb bir krfezde bir sandal iinde bir gzel
Aksederdi bir hazin h name-i tanbrdan

"Hurrem-bd"a edilmi davet ol sak-i nz
Efserinde penbe bir gl cepken-i lhrdan

D- gl-pundan aks-i turre-i miskveri
Bseler toplard gya gerden-i mahmrdan

Ruhlarnda lem'a pira mevce mevce reng-i l
Feyz-i ak ilham ederdi nazre-i mahrmdan

Geldi ol h bezm-i sre mest pr gonca delal
Kopd bir ak sadas meclis-i mesrrdan

Ci-i ezvk u neve, name, hande, cm u mey
Rindler sermest olurdu raks- nrnurdan

Anladm ki e-i rindn ikest oldu "Bed"
T uzaklardan serpilen vze-i billrdan
12

T. Akn Karaouz, bu iiri Yahya Kemalin Mhurdan Gazel adl iirine nazire olarak
sylemitir/yazmtr. Karaouz, divan iiri geleneinden, onun ilke ve estetik tarzndan hareketle iirini
sylemitir.
Abdlbaki Fevzi Uluboy ise Yahya Kemalin iirine daha ok mizahi tarzda yaklaan ve bir
iirine nazire yazan airlerimizdendir. Ad edebiyat tarihlerinin tozlu sahifeleri arasnda unutulup gitmi
airi bu vesileyle anm olalm:
NAZRE
Bir zamanlar ben de hlar vururdum drdan
imdi drt emim var amma besbeterdir krdan

Yd- mz havf- t alatr her an beni
emimin bir fark yoktur eme-i Horhordan

Farz- ayn olmaz m tebdl-i diyr etmek bana
Anlayan yok zevk alan yok aldm tanbrdan

Beynimiz stnde herkes imdi zurna almada
Syle ey Dni niin bahseyledin eyprdan

Bir siysyim ancak Hmid etmi hsn-i zan
Anlarm zanneylemi manzmdan mensrdan

Eyle insf ey Nazf Allah iin bir su mudur
Anlamazsam mviden aldan yeilden mordan

12
bnl-Emin Mahmut Kemal nal, Son Asr Trk airleri, 4. Cilt, Dergah Yaynlar, stanbul, 1988, s. 2195


41
T kymet flih olmaz kat mmd eylesin
Dinleyen bir name Falih Rfk- marrdan

Byle milletten nasl artk ben izan beklerim
Hayr umar hl Hseyin Chid-i mehrdan

Sayd- mh eylemektir kar- bahr- fitnede
Gel de hizmet bekle Ynus Ndi-i meyhrdan

Fikredin bir aa smail Hakk devrini
Az m zulm etmitir ol hin Topal Tmrdan

nenin eminden imrr eyler onlar manday
yle dursun bulgur un gemez bizim kalbrdan

tilfiyyun ayklarken pirincin tan
Gr ne eddd binalar yaptlar bulgrdan

Hakkmz yok kimseden dvya hep su bizdedir
nk yoktur farkmz bal yapmayan zenbrdan
13

Abdlbaki Fevzi Uluboy da bu iirini, ironik bir slupla Yahya Kemalin Mhurdan Gazel adl
iirine nazire olarak yazmtr. iir, nazire olmann tesinde koyu bir kara mizah ve hezliyat rneidir.
Uluboy, iirinde pek ok edip ve airi inelemekten ve onlara satamaktan geri durmaz. iir, airin
kendisine de zeletiri yneltmesi cihetiyle otobiyografik bir iir de saylr.
ifti Zeki Savc ise, klasik tarzda yazm olduu gazelini her ne kadar beyan etmese de Yahya
Kemalin erefbd adl iirine nazire olarak yazar. Sz konusu iir, klasik nazmn hususiyetlerini
btnyle bnyesinde barndran bir iirdir.

GAZEL
Sorar hergn ocuklar khkeyi Ferhda geldike
Dunz ykselir nm- kermin yda geldike

Efendim akrabay lutfunuz dalarda a koymaz
Acep ehr ire neyler hk-i pye dde geldike

Fakr ntvnm, bkesim bu knc-i mihnette
Tesell bah olursun htr- nda geldike

Geersin Hatem'i cd sahda ey eh-i l
Der-i ihsann ire bir geda feryada geldike

Zekinin hmesi Nfi Beyin vasfndan cizdir
Yeter bu nev-gazel rh- Keml imdda geldike
14

ifti Zeki Savc, her ne kadar beyan etmese de gazelin makta beytinde Yahya Kemalin adndan
sz ederek bir anlamda bu iirin onun iirine nazire olduunu if eder.
Akademisyen airlerimizden M. Nejat Seferciolu da Yahya Kemalin syler adl/redifli
gazeline, ayn isim ve redifle bir nazire syler. Bu nazire de istisnasz bir ekilde klasik gelenein, btn
hususiyetlerine uyularak kaleme alnmtr. iir, divan iirinden btn esintileri tar bnyesinde. Sz
konusu iir udur:

13
Abdullah Ercan, 14. Yzyldan Gnmze orumlu airler, [orum], 1991, s. 309-310
14
ifti Zeki Savc, Bir mr Boyunca, Kent Basmevi, stanbul, 1986, s. 58


42

SYLER
Dil ezelden beridir L ile ll syler
lemin srrn ancak yce Mevl syler

Sona ermez bu hitap sylenecek hare kadar
nk dalar bitirir ak ile dery syler

Derde dermn ne bilsin deli dvne olan
Lokmann srrn Mecnna Leyl syler

Ne kadar gizlese k btn lem iitir
Gnln esrrn gzlerdeki mn syler

zemez akl- beer k- eyd szn
Her seher h ile binlerce muamm syler

Byle cevr etmeyi bilmez idi blbllere hr
Ona bin nz ile her dem gl-i rn syler

Usanr sanma sakn her gece ayra inat
O hazin besteyi blbl gle hl syler

Byledir hkm-i lh daha elden ne gelir
i mz bitirir son sz ferd syler

Sefer bo yere urama kemlin yetmez
Sz heng ile elbet yine Yahy syler
15

M. Nejat Seferciolu, bu gazeliyle/naziresiyle, klasik izgiden sapmadan Osmanl iirini modern
anlamda yorumlayan bir air olduunu ispatlyor. Seferciolu, ite bylesine g bir ii baaryor.
Osmanl ile aramzda vuku bulan bilin kopukluunu bir nazire/gazel ile yeniden tesis ediyor air.
evket Kutkann Yahya Kemale ithafen yazd Yahya Kemale Gazel adl iiri, ayn zamanda
onun ubuklu Gazeline bir naziredir. O, oryantalist suikastlarla susturulmak istenen divan iirinin
rhuna bu iiriyle ada anlamda kendi zaviyesinden bir neve katyor. zlenen ve tene ruhlarn
bekledii iir udur:
YAHYA KEMALE GAZEL
Kim derdi birgn ufk- tecell uyanmasn
Durdu da mevc-i fikri o dery uyanmasn

yeste miydi sidre-i teblie hikm ile
Tertl-i ir-eden leb-i gy uyanmasn

Lkin hakikat ite err-i dhrda
Feryd hangi sabr-ile hl uyanmasn

Gelsin veda ser-be-zemn ihtirmlar
Sussun lisn- gayz o heyl uyanmasn

Kandl-i zevk u zevk- bu eb flesin tarb
Amk- kalb-i cmda sahb uyanmasn

Destinden atsn ah ederek ive neyi
Hsn cemle kar merya uyanmasn

15
M. Nejat Seferciolu, Divane-i Sefer, Yldz Matbaaclk, stanbul, 1997, s. 83


43

Eyvh mah- sihr-i beynn uflne
Pervn alasn ve sreyy uyanmasn

evket edeble sen de hm ol huzrda
heste ala inle ki Yahy uyanmasn
16

evket Kutkan, kltr ve ruh dnyamzda alan gedikleri ite bylesine enfes bir iirle
doldurmaya alyor. Bu gazel ne kadar skt suikast ile karlam ise de ayn zamanda frtnal bir
devinim ile ruhlar intibaha getirme misyonunu da muhakkak stlenecektir. Belki de gn gelecek, btn
ideolojik tkanmalarn nn aacaktr bu iir.

FARKLI KONULU RLERDE YAHYA KEMAL ANANLAR
Yahya Kemal ile ilgili mstakil iir yazmamasna ramen farkl konulu iirlerde eitli vesilelerle
Yahya Kemalin adn anan modern airlerin says da bir hayli fazladr. Yahya Kemali iirinin iinde o
kadar ok anan air var ki, biz burada bu airlerin genel olarak ismini vermekle yetineceiz. Yahya
Kemali farkl konulu/muhteval iirlerinin muhtelif nitelerinde ananlar arasnda Neyzen Tevfik, Orhan
Seyfi Orhon, Fazl Ahmet Ayka, Halil Nihat Boztepe, Gltekin Samanolu, Salah Birsel, Nzhet Erman,
Murathan Mungan, Mehmet Kyat, brahim Edhem Uzun, Mehmet Haluk Hisli, Hakan lhan Kurt, eref
zen, Haki Demirta, Mehmet Selim Toluk, Mehmet Hanifi Aliosmanolu, Zeynep Aksay, Ayten
Karaka, Hseyin Arsan, Ekrem ama, Bayram Ali Bayram, Fatma Sancak, gibi isimleri saymak
mmkndr. Farkl konulu iirlerde bile Yahya Kemalin isminin gemesi, onun Trk iirine etkisinin
derinliini ve kapsamn, dier bir ynyle de bir mhre olduunu ortaya koyuyor. Makalenin bu
blmnde daha ziyade Yahya Kemal ile ilgili estetik zevki st dzeyde olan iirler zerinde
durulacaktr. Bu konunun metinleraraslk asndan da byk bir nem arz ettiini vurgulamak gerekir.
Garip (Birinci Yeni) akmnn temsilcisi olarak bilinen Orhan Veli Kank, klasik (mesnevi) tarzda
ina ettii Efsne adl iirinin drdnc beytinde Yahya Kemali yle anar:
Ve o hletle btn kahkahalar nameleir
Dilde Yahya Kemalin arks ehnmeleir
17

Orhan Veli, kahkahalarn ve arklarn birbirine kart bir elence meclisinde rindleri ve
mugbeeleri sarho olmu bir halde resmederken, bu arada dillerde de Yahya kemalin arklarnn tpk
Firdevsnin ehnmesi gibi ehnmeletiini/efsaneletiini dile getirir.
Hasan zzettin Dinamo, Sz ile Saz adn vermi olduu iirinin birinci nitesinde Yahya
Kemali eletirel bir bak asyla anar:
Sz ile sazn gzelliklerini
Konanda oturup erez yiyen
nsann iirini verdi Yahya Kemal.
Trk halknn iirini meyhanelerde felek
Ktr ktr yedi kafay ekerek.
18

Hasan zzettin Dinamo, toplumcu gereki bir bak asyla yaklar Yahya Kemale. Toplumcu
gerekiliin en kat versiyonu olan Jdanovculuk, topluma hizmet etmeyen edebiyat, edebiyat saymaz.
Bu balamda Dinamo, Yahya Kemal air olarak kabul etmiyor. Ona gre Yahya Kemal olsa olsa bir
burjuva airi olabilir. Dinamoya gre Yahya Kemal, fildii kulesinde/konanda sz ile sazn
gzelliklerini oturup erez gibi yemitir. Yahya Kemal bir de Trk halknn iirini meyhanelerde kafay
ekerek ktr ktr yemitir, yani tketmitir.

16
evket Kutkan, lmnn Yirmibeinci Ylnda Yahya Kemal Beyatl, Trk Kltrn Aratrma Enstits, Ankara, 1983, s.
254
17
Orhan Veli Kank, Btn iirleri, Can Yaynlar, stanbul, 1982, s. 39
18
Hasan zzettin Dinamo, zgrlk Trks zgrlk Trks, Yaln Yaynlar, stanbul, 2000, s.122


44
A. Kadir, kendisi gibi toplumcu gereki olmayan Yahya Kemali Ayna, Yzm ve Dreyfs
adn verdii iirinin ikinci nitesinde eletirel bir bak asyla yle hrpalamaya alr.
htimal o anda sararmmdr.
Belki de titremitir ellerim.
Zira bugnlerde ben
ne baars ekiyorum,
ne de midemden muztaribim.
Hem stelik,
aklmda bir msra bile yok Yahya Kemalden.
19

A. Kadir; sararan yznn, titreyen ellerinin, aryan bann ve midesinin hesabn Yahya
Kemalden sorar. Bu kadar sknt ve stres iinde yaayan bir airin aklnda Yahya Kemalden birka
msra veya beyit olsayd salk iin ve zellikle psikoloji iin bir faydas olurdu.
Attila lhan, Tarz- Kadim adn vermi olduu iirinin bir nitesinde Bk, Abdlhak Hamit,
Nedm ile birlikte Yahya Kemale de yer verir.
bki o enis-i dilden
bir yahya kemal kald hl-i hzrda
ayptr efendim i bde gzel sev demek
var ise akl uurun
ayptr bu zamanda yr deyip yr iitmek
kvlcmlar kaymal
insanlarm dedike airin kaleminden
zaten mrmz rzgarl sular gibi dalgal
20

Attila lhan, eski tarz zere iir yazmann, kendi yaad dnemde ok g olduunu vurgularken,
eski tarz zere iirler yazan son airin Yahya Kemal olduunu syler. Halbuki Attila lhan daha sonra
kendisi de tpk Bk gibi, Nedim gibi ve Yahya Kemal gibi eski tarz zere iirler
(gazeller/kasideler/rbailer) yazmtr.
Sezai Karako, Fecir Devleti adn vermi olduu iirinde Yahya Kemalden bozgunda bir fetih
dnn airi olarak ite yle bahseder:
- Yahya Kemal mi?
- Ha evet Yahya Kemal;
Bozgunda bir fetih d
imdi ben bozgunu yaayan bir ulus gibi
Bozgununu yaayan ulusum gibi
Gmlyorum yabanc bir geceye
21

Sezai Karakoa gre Yahya Kemal, bozgunda fetih ryalar gren bir airdir. Sezai Karakoun
kendisi de bozgunu yaayan bir airdir. airin (Sezai Karako) mensup olduu ulus nasl bozgununu
yaarsa, kendisi de yabanc bir geceye (igale/smrye) gmlerek yaar bozgununu. Bu durumda
Yahya Kemali bozgunda fetih ryas gren air ise Sezai Karakou da bozgunu yaayan air olarak
grmek gerekir.
Kmil Efak Berki, Gazel adn vermi olduu ve klasik tarzda, ama kesinlikle klasik ltlere
uymadan, ina ettii iirinin ikinci beytinde Yahya Kemale yle yer verir:
Ar ar bir yldrm vurdu gl stne
Rzgrda eleen Yahya Kemalle mest gl stne
22

19
A. Kadir [Meriboyu]: Mutlu Olmak Varken, Can Yaynlar, stanbul, 1994, s. 67
20
Attila lhan, Sisler Bulvar, Bilgi Yaynlar, Ankara, 1983, s. 91
21
Sezai Karako, Zamana Adanm Szler, Dirili Yaynlar, stanbul, 1985, s. 10-11
22
Kmil Efak Berki, Ay I ve Kervan, Yaz Yaynclk, stanbul, 1989, s. 50


45
Kmil Efak Berki, gl stne yldrm vururken resmederek enfes bir imgeyle karmza kar.
Dier taraftan da rzgrda eleen ve Yahya Kemal ile sarho olan gl stne ikinci ve daha zarif ve
enfes bir imgeyle okuru byler. Yahya Kemal ile sarho olan gl stne sohbet etmek (iir yazmak) kim
bilir ne kadar gzel bir imgedir.
A.Vahap Akba ise tler adn verdii iirinin bir nitesinde yahya kemalin kular gibi
ilgin bir imgeyle karmza yle kar:
yahya kemalin kular
gemi zamanlardan
skn eder
doldurur
kendi gk kubbemizi
yahya kemalin kular
tecek
zaman- hare dek
23

A.Vahap Akba, yahya kemalin kularnn gemi zamanlardan (divan iirinin gk
kubbesinden) skn ettiini ve kendi gk kubbemizi doldurduunu beyan ederken, bu kularn hair
sabahna kadar kendi gk kubbemizde teceini mjdeler.
mer Aksay, Bozuk Aksanla Korkaka adl iirinin bir nitesinde bir vesileyle Yahya
Kemalden yle bahseder:
Denize alan sokaklara gz attm akamst
kasabada gevrek nefesli yayvan sesli bir aygttan
siyas tonda ezan okunuyordu oka
karmak sentaksla aykr stn kukusu
duymuyordu kimse kesilen kulaklar
kan iinde pencerelere ekilmi bayrakla
alttaki tl srf medeniyet olsun diye sanki
kimileri Yahya Kemali dinlerken kikir kikir
bense daha esmer ve daha temkinliyim
bir melekle kyaslandmda.
amara sinen kaltak bir deniz kokusu aldm yumuak
meleksi bir esinti, okayc gnein temposu
abartlysa korkun bir vahetle yeni bir ey:
24

mer Aksay, Yahya Kemali dinleyen gnmz genliinin onu anlamadn ve bundan dolay
onun iirleri okunurken kikir kikir gldklerini ve bu hareketleriyle cahilliklerini ortaya koyduklarn
ifade ediyor.
Hseyin Atlansoy, ay in Teekkrler adyla kaleme alm olduu iirinin bir nitesinde
Yahya Kemalden yle bahseder:
ya yahya kemal
ehrin mesnevisi silinirken
bizimkiler
yol stndeki ayhanelere kurulup
koyu muhabbet itiler
25

Hseyin Atlansoy, yol stndeki ayhnelere kurulup ay ien Trklerin, rklarnn byk airi
Yahya Kemalden haberleri olmadn kapal bir slupla ve ineleyici bir tarzda anlatr. ehrin

23
A. Vahap Akba, Bir ehre Vardm, Beyan Yaynlar, stanbul, 1997, s. 27
24
mer Aksay, Kitap-lk, stanbul, Kasm-Aralk 2008, S. 122, s. 30-31
25
Hseyin Atlansoy, Su Burcu [Toplu iirler], Hece Yaynlar, Ankara, 2005, s. 131


46
mesnevisini (kltrn/iirini) silen (yok eden) bu gruplar sadece koyu ay imekle meguller, ama
rklarnn koyu kltrnden ve koyu iirinden haberdar deillerdir.
Esver l, Kalem Tutan Aclarmla Hr adn verdii iirinin bir nitesinde Yahya Kemalin
iiri ile metinleraras iliki kurarak kendisinden bu vesileyle yle bahseder:
bir krlmaym ben mostar kprsnde
kum saatiyle gizlice buluan
sandallar batk orda
mehtapsa en kralndan
mehtap ama yahya kemal mehtabna benzemez
suya den o deil stelik bizleriz
o yalnzca smkl bir ktip
26

Esver l, Yahya Kemalin Gece iirinde geen Kandilli yzerken uykularda/Mehtb
srkledik sularda beytini esas alarak kurgular iirini. Esver l, Bosna-Hersek sava ile Yahya
Kemalin mehtb arasnda dolanml bir ilgi kurar. Sava esnasnda yklan Mostar kprsnn zerine
de mehtb domutur, ama bu mehtb Yahya Kemalin mehtbna benzemez, nk Boaziindeki
kadar (Yahya Kemalin, sularda airlerce srklenen mehtb kadar) bu mehtb hr deildir.
Mustafa zelik, Bir Gn stanbul adn vermi olduu iirinin bir nitesinde Yahya Kemali,
Paristen iimize Endls tayan air olarak yle anar:
Topkapda ark odas
naraltnda turistler iin nargile
Sahnenin gerisinde
Gzlerini utanca evirmi air Yahya Kemal
Paristen Endls tayan iimize
27

Mustafa zelike gre Yahya Kemal gzlerini utanca evirmi ve bylece iimize Paristen
Endls tamtr. zelike gre Yahya Kemal, Endls, iimize Paristen tad iin ayp
etmitir, Endls, elbette ki Endlsten tamak gerekir. Yahya Kemal, bylelikle iirini daha tutarl
bir epistemolojiye ve deerler dizisine oturtmu olurdu.
Faize zdemirciler, Latife adn vermi olduu iirinin bir nitesinde ak ile iir arasnda bir
iliki kurarak Yahya Kemali yle anar:
akmz iir ayakta tutar desek, otursak, yahya
kemalden balasak! aramza girecekler! kar
kacaklar apkal szcklerimize. bunlar eski
diyecekler, olmaz diyecekler
28

Faize zdemirciler, Yahya Kemalin iirlerinden hareketle bir ak egzersizi yapar. Yahya
Kemalin iirleri iki k arasnda burada da bir mhre (santral) grevini stleniyor. Kim bilir bugne
kadar ka k sevgilisine, Yahya Kemalden bir iir okuyacak da onu kendisine rm etmitir.
Necdet Karasevda, Yitik airler lkesi adn vermi olduu iirinin bir nitesinde Yahya
Kemali kendi iirinden hareketle yle anar:
Bir otel odas dar gelirdi
airin Kemline.
Kalbini aard kafiye ve arz,
Ve rindn konard gnl dallarna airin.
Grba kar son bahelerde
Ya ak iinde harab olurdu gnl,

26
Esver l, Bir Zenci Hattat, Hece Yaynlar, Ankara, 1999, s. 49
27
Mustafa zelik, Gne ve Ayna, Beyan Yaynlar, stanbul, 1997, s. 50
28
Hasan ztoprak-Uur Akta, E iir 1999, stanbul, Genda Kltr, stanbul, 1999, s. 78


47
Ya tanbur ney mekinde
29

Necdet Karasevda, olduka ilgin bir Yahya Kemal biyografisi ve portresi izer. Yahya Kemal bir
aatr, rindler de bu aacn gnl dallarna konan kular (klar/airler). Yahya Kemalin kalbinin
kafiye ve aruzla almas ise bambaka gzellikte bir imgedir. Bu arada Necdet Karasevdann Yahya
Kemalin Bebek Gazelini tatir etmi olduunu da belirtelim.

YAHYA KEMAL BAKA ARLERLE BRLKTE ANAN ARLER
Yahya Kemal, mektep sahibi mhre bir air olduu ynndeki tezimizi devam ettiriyoruz. Onun
mektebine devam eden pek ok ada air vardr. Bu airler genellikle bir mecliste bir araya gelirler,
elenirler ve iir zerine sohbet ederler. Yahya Kemal mektebinde yetien (iir derghnda patates soyan)
pek ok air, Yahya Kemali baka airlerle de anmlardr. Bu an ok eitli gerekelerle olmutur. Sz
konusu airlerin isimlerini tek tek saymak yerine, onlarn iirlerinden bazlarn bu vesileyle rnek olarak
sunmak ve orijininden sapmadan ksaca yorumlamak istiyoruz.
Roni Margulies, Moskova Anlar adn vermi olduu iirinde Yahya Kemali, Ahmet Hamdi
Tanpnar ve Ahmet Muhip Dranas ile birlikte yle anar:
Moda: Kooda yine meclis kurulmutur.
Denizden doru lk bir rzgr esiyordur.
Ahmet Hamdi ile Ahmet Muhip Beyler,
ardarda dolup boalan kadehler:
Yahya Kemal bir iirinden sz ediyordur.
30

Roni Margulies; Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Tanpnar ve Ahmet Muhip Dranas Moda
semtinde bulunan Koo adl bir mecliste buluturur. Burada ikiler iilmekte ve airler birbirlerine
iirlerini okumaktadrlar. Byle bir ortamda zellikle Yahya Kemal, Dranas ile Tanpnara kendi iirini
anlatyordur.

YAHYA KEMAL STANBUL LE BRLKTE ANAN ARLER
Yahya Kemal; Nedim, Orhan Veli ve Necip Fazl ile birlikte Trk edebiyatnda stanbul airi
olarak anlr. stanbul sz konusu olduundan ad en ok anlan drt airden biridir Yahya Kemal. Kim
bilir belki de birincisidir. te bu yzdendir ki Yahya Kemal, kendisinden sonraki modern iirde
ounlukla stanbul ile birlikte anlr. stanbulun tarih boyunca bir kltr ve medeniyet merkezi oluu ve
Yahya Kemalin iirlerinde byk bir hassasiyetle ilenii, Yahya Kemali stanbul ile birlikte anmaya,
airleri mecbur brakmtr. Yahya Kemal, bylelikle bu konuda da kendiliinden mhre haline gelmitir.
Bu tezimizi aadaki rneklerle dorulamaya alalm.
Seyfettin Ballar, Denizle Konuanlar Kahvesi adl iirinin bir nitesinde Yahya Kemali ky
boyundaki bir stanbul kahvesinde Oktay Rfat ve Orhan Veli ile birlikte yle anar:
Bir ky boyunda stanbulun
O denizle konuanlar kahvesi
Yahya Kemal
Oktay Rfat
Orhan Veli
31

Seyfettin Ballar, stanbul bir ky kahvesinde Yahya Kemal, Oktay Rfat ve Orhan Veliyi
denize bakarlarken ite byle imgeletirir. Bu airin birlikte stanbulun bir ky kahvesinde denizle
konumalar ok rastlanlabilir bir imge deildir. Bu kahvenin adnn da Denizle Konuanlar Kahvesi

29
Necdet Karasevda.Com.Krizantem l iirleri
30
Roni Margulies, Her Rind Bilir, Remzi Kitabevi, stanbul, 1991, s. 22
31
Seyfettin Ballar, Unutulmasn, Cem Yaynevi, stanbul, 1989, s. 15


48
olmas da orijinal bir bulutur. Denizle elbette ki airler konuabilirler, nk denizin dilinden en iyi
anlayan onlardr.
Yaar Akgl ise Yangnda Kurtarlacak lk iirler adn verdii iirinde ise Yahya Kemali
stanbulda enfes bir ekilde resmeder. Yaar Akgl, Yahya Kemalin kimliini, divan airi Fuzl,
stanbul ve ak eksenli olarak ite yle yourur:
ak imi her ne var stanbulda, gerisi
Karakyn malum soka
ve zaten geyikler dolar kaldrmlarnda
istenmeden taklrz
geceleri sesli ve cnubtur tesi Yahya Kemal
tesi semt-i Fatih
32

Yaar Akgl, Fuzlden dn ald bir dizeyi kendince tazmin edip yeniden kurgulayarak ak
ile akszlk ekseninde gnmz stanbulunu sorgular. Yahya Kemalin yaad dnemde stanbulda
akn bir baka gzel olduu sylenir. imdilerde ise ak bir zamanlar anakkaleli Melahatn yaam
olduu ve imdi onun ardllarnn yaad Karaky sokana hapsolunmutur. Karakyn cnp ve kirli
sokaklarnda mterilerine kar glmseyen kirli bir stanbul vardr. Bir de Yahya Kemale zg,
kendisine yedi tepeden glmseyen ikinci/temiz/iirsel bir stanbul vardr. Yahya Kemalin stanbulu
nerede, imdilerin stanbulu nerede! stanbulun Yahya Kemali nerede, stanbulun Yahya
Kemalsizlii nerede!

SONU
Yahya Kemalin muhtelif konularda nlenmi iirleri vardr. Bu iirler, iire ina olan hemen
herkesin dilinde ve ezberindedir. airler, Yahya Kemalin pek ok iirine atfta/gndermede
bulunmulardr. Bu iirlerin banda phesiz ki ncelikle lmn metaforik bir slupla anlatld Sessiz
Gemi gelir. Sessiz Gemiye Endlste Raks ve Rindlerin Akam gibi iirleri ekleyebiliriz. phesiz ki
bu iirlere daha baka iirler de eklenebilir. Bu bakmdan Yahya Kemal, iirleriyle de bir mhredir.
Yahya Kemalin iirleri baka airlere ilham verebiliyorsa ve bu balamda yeniden retilebiliyorsa, bu
onun iirleriyle de bir mhre olduunu gsterir.
Sonu olarak phesiz ki Yahya Kemalin bir mhre olduunu kantlayacak iirler bu verdiimiz
rneklerle snrl deildir. Yahya Kemal, otan eski iir ile yeni iir arasna kurmu bir nev-klasik
airdir. Elbette ki onun iir oca maher sabahna kadar yanacaktr. O eski iir ile yeni iiri kendi
poetikasnda buluturan derin vizyon sahibi bir airdir. Yahya Kemal, Trk iirinde bir mhre olduu
kadar, ayn zamanda bir okul ve misyon sahibidir. phesiz ki bu konu daha farkl alanlara doru
amlanabilir. Konuyu btnyle ihata edecek almalar makale boyutunu aaca iin daha fazla
ayrntlara girmek uygun dmez. Bu konu, bir doktora konusu kadar geni ve zengin olduu iin ve
ayrca makalenin msamaha snrlarn amamak iin burada bitirmek en isabetli bir tercih olacaktr. Yine
de bu makalenin sonraki aratrmaclara nemli lde katkda bulunacan umuyorum.

KAYNAKA
AKBA, A. Vahap: Bir ehre Vardm, Beyan Yaynlar, stanbul, 1997
AKGL, Yaar: Yangnda lk Kurtarlacak iirler, Beyan Yaynlar, stanbul, 1997
AKSAY, mer: Kitap-lk, S. 122, stanbul, Kasm-Aralk 2008
ASYA, Arif Nihat: Kkler ve Dallar, tken Neriyat, stanbul, 1990
ATLANSOY, Hseyin: Su Burcu [Toplu iirler], Hece Yaynlar, Ankara, 2005
ATSIZ, Yamur: Btn iirleri, Trk Edebiyat Vakf Yaynlar, stanbul, 2003
AYKA, Fazl Ahmet: Hitabeler, iirler, Hicivler, ve Saire...Akam Ktphanesi, stanbul, 1934
BAILLAR, Seyfettin: Unutulmasn, Cem Yaynevi, stanbul, 1989

32
Yaar Akgl, Yangnda lk Kurtarlacak iirler, Beyan Yaynlar, stanbul, 1997, s. 73


49
BERK, Kmil Efak: Ay I ve Kervan, Yaz Yaynclk, stanbul, 1989
DNAMO, Hasan zzettin: zgrlk Trks zgrlk Trks, Yaln Yaynlar, stanbul, 2000
ERCAN, Abdullah: 14. Yzyldan Gnmze orumlu airler, [orum], 1991
ERTEPINAR, Cokun: Dorukta Rzgr Var, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara, 1986
GLPINARLI, Abdlbaki: Melmlik ve Melmler, Gri Yayn, stanbul, 1992
LHAN, Attila: Sisler Bulvar, Bilgi Yaynlar, Ankara, 1983
NAL, bnl-Emin Mahmut Kemal: Son Asr Trk airleri, 4. Cilt, Dergah Yaynlar, stanbul, 1988
KANIK, Orhan Veli: Btn iirleri, Can Yaynlar, stanbul, 1982
KARAKO, Sezai: Zamana Adanm Szler, Dirili Yaynlar, stanbul, 1985
KUTKAN, evket: lmnn Yirmibeinci Ylnda Yahya Kemal Beyatl, Trk Kltrn Aratrma Enstits, Ankara, 1983
MARGULIES, Roni: Her Rind Bilir, Remzi Kitabevi, stanbul, 1991
MEMK, Nail: Neslimizin Masal, l Basmevi, anakkale, 1961
[MERBOYU], A. Kadir: Mutlu Olmak Varken, Can Yaynlar, stanbul, 1994
L, Evser: Bir Zenci Hattat, Hece Yaynlar, Ankara, 1999
ZELK, Mustafa: Gne ve Ayna, Beyan Yaynlar, stanbul, 1997
ZTOPRAK, Hasan-AKTA, Uur: E iir 1999, stanbul, Genda Kltr, stanbul, 1999
SAVCI, ifti Zeki: Bir mr Boyunca, Kent Basmevi, stanbul, 1986
SEFERCOLU, M. Nejat: Divane-i Sefer, Yldz Matbaaclk, stanbul, 1997
TEVFKOLU, Muhtar: Rfk Melul Meri [Hayat ve Eserleri], Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, Ankara, 1986
YAVUZ, Hilmi: Bysn Yaz, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 2006
YAZGAN, Necati: Fetihnme, Baha Matbaas, stanbul, 1970

Aktas Hasan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aktas Hasan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRK RNDE BR MHRE OLARAK YAHYA KEMAL

YAHYA KEMAL AS A BURNISHER IN TURKISH POETRY

You might also like