Raman Spektroskopisi

alma lkesi: Bir numunenin GB veya yakn-IR monokromatik ndan oluan gl bir lazer kaynayla nlanmasyla salan nn belirli bir adan lmne dayanr. Molekllerin iddetli bir monokromatik n demeti ile etkilemesi srasnda k absorpsiyonu olay gereklemiyorsa k salmas olay meydana gelir. Ik salmas srasnda salan n byk bir ksmnn enerjisi madde ile etkileen n enerjisine eit olur ve bu tr elastik salma olayna Rayleigh salmas denir. Elastik salma olaynn yan sra salan n ok az bir ksm elastik olmayan salma olay ise Raman salmas adn alr. Rayleigh salmas olaynda Raman salmasna gre 104 - 105 kez daha iddetli bir salm k oluur.Ancak Rayleigh salmas tek bir pik verir ve, titreim geileri hakknda bilgi vermez. Raman salmas srasnda salan n enerjisinde molekl ile etkileen nkine gre oluan fazlalk veya azlk kla etkileen molekln titreim enerji dzeyleri arasndaki enerji farklar kadardr. Bu nedenle Raman salmasnn spektroskopik incelenmesi ile de molekllerin titreim enerji dzeyleri hakknda bilgi edinilebilir. Bu tr bir spektroskopik yntem Raman spektroskopisi adn alr. Bu yntemde molekl ile etkileen n dalgaboyuna gre salan n dalgaboyunda oluan farklar llr. Bu farklar Raman kaymas olarak adlandrlr. Molekller ile etkiletirilen n kayna olarak zellikle son yllarda genellikle lazer tr kaynaklar kullanldndan bu ynteme Lazer Raman Spektroskopisi ad da verilir. Raman spektroskopisi inorganik, organik ve biyolojik sistemlerin kalitatif ve kantitatif analizine uygulanr.

ekilde Raman salmas olaynn ortaya knn molekln titreim enerji dzeyleri ile ilikisi grlmektedir. ho enerjili ve molekln absorplamad bir foton molekl ile etkiletiinde salmadan nce ok az sayda foton enerjilerinin bir ksmn molekllere aktarr veya molekllerden ok az sayda fotona bir miktar enerji aktarlr. Bu enerji aktarm olay sonucu molekller fotonla etkiletikten sonra farkl titreim enerji dzeylerinde bulunurlar. Stokes tr salma hatlar Rayleigh hattna gre daha negatif deerlerinde, anti-Stokes tr salma hatlar ise pozitif deerlerinde gzlenir. Bir moleklde gzlenen Raman hatlarnn mutlak deerleri hattn Stokes veya anti-Stokes tr olmasna bal olmayp her iki durumda da ayndr.

Bir molekln bir fotonla Raman tr salma etkilemesine girebilmesi iin molekln titreimi srasnda etkiletii fotonun elektrik alan tarafndan periyodik ve fotonun frekansna eit frekansl olarak polarlanabilmesi yani periyodik ve geici bir dipol momentinin olumas gereklidir. Raman hatlarnn iddeti, titreen molekln fotonla etkileirken oluan polarlanabilme deiim hznn karesi ile orantldr. Yandaki ekilde dorusal CO2 moleklnn simetrik ve asimetrik gerilme ve eilme titreimleri srasnda molekln dipol momentinde () ve polarlanabilmesinde () oluan deimeler grlmektedir. Normal Raman piklerinin iddeti: Normal bir Raman pikinin iddeti veya gc, molekln polarizlenebilirliine, kaynan iddetine, aktif grubun deriimine ve bir dizi dier faktre karmak ekilde baldr. Absorpsiyonun yokluunda, Raman emisyonunun gc kaynan frekansnn drdnc kuvvetiyle artar, ancak UV nlamasnn nla bozunmaya yol atndan bu bantdan pek yararlanlmaz. Raman izgilerinin iddetleri genelde aktif trlerin deriimleri ile doru orantldr.

Molekl ile etkileen fotonun enerjisi, molekln absorplayaca foton enerjisinden daha az olduu durumda oluan Raman hatlarnn iddetleri ok azdr. Eer molekln saaca n enerjisi molekln absorplayaca fotonun enerji deerine ok yakn ise, salan n iddetinde byk bir art olur. Bunun temel nedeni, salan n iddetinin salan n frekansnn drdnc kuvveti ile orantl olarak artmasdr. Bu ynteme rezonans Raman spektroskopisi (RRS) denir. Normal Raman spektroskopisi ile ancak saf sv ve katlar ile ok deriik (0,10 M) zeltilerden sinyal alnabilirken, rezonans Raman spektroskopisi ile 10-6 M gibi ok seyreltik zeltilerle bile Raman kaymalar llebilir. Yntemde gerekletiren bu duyarlk artna ek olarak, bu tr bir uygulamada yntemin seimlilii de artar, nk rezonans Raman spektrumunda sadece absorplayan kromofor grubun rol ald titreimlere ait bantlarn iddeti artar. Bylece, ok karmak bir yapya sahip molekllerin sadece kromoforlarla ilgili kaymalar gzlenir ve bunlarn Raman spektrumlar daha basit bir biimde elde edilir. Rezonans Raman spektroskopisi, floresans zellii olan molekller iin uygun bir yntem deildir. Floresans mas, Raman salmasna gre ok daha iddetli olduundan Raman hatlar ile rtr ve lm gletirir. Floresans zelliine sahip molekllere Raman spektroskopisinin uygulanabilmesi iin Stokes hatlar yerine anti-Stokes hatlarnn llmesi gerekir, nk bir molekle ait anti-Stokes hatt o molekln floresans bandndan daha byk frekanslardadr ve bunlar birbirleri ile rtmez. Anti-Stokes hatlar normal yoldan lld zaman, ok zayf hatlar olduklar iin genellikle kullanlmazlar. te yandan, koherent anti-Stokes Raman spektroskopisi (CARS) ad verilen bir yntemle anti-Stokes hatlarnn iddetleri arttrlabilir. Bu yntemde rnee iddetli iki lazer mas birden gnderilir. Bunlardan birisinin yayd nn frekans sabit olup ikincisinin frekans deitirilebilmektedir

 Raman spektrofotometreleri

Raman spektroskopisinde kullanlan, alet floresans spektroskopisinde kullanlana ok benzer. Bunlarn aralarndaki en nemli fark k kaynadr. Raman spektroskopisinde k kayna olarak genellikle lazerler kullanlmaktadr. Raman spektrofotometre 3 ana bileenden oluur. Bir (n) lazer kayna, bir numune aydnlatma sistemi ve uygun bir spektrometre. Raman salma sinyali Rayleigh salma sinyalinden zayf olduundan spektrometrenin iyi olmas gerekir.

Ik Kaynaklar olarak lazer kullanlr. Lazer (L.A.S.E.R.), zorlanm emisyon ile k oaltlmas anlamna gelen "Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation" szcklerinin ba harflerinden tretilmi bir ksaltmadr. UyarIm enerji dzeyinde bulunan bir atom veya molekl kendiliinden bir k emisyonu yapabilecei gibi, uyarlma enerjisine eit enerjili bir fotonla etkileerek de k emisyonuna zorlanabilir. ekilde, uyarlm molekln yapabilecei bu iki tr emisyon olay grlmektedir.

Kendiliinden emisyon

Zorlanm emisyon

molekl uyarlm alt molekl temel haldedir. Gelen 3 foton absorplannca 3 uyarlm molekl oluurken, 2 molekl de iki foton yayarak temel hale dner. Yani emisyon absorpsiyondan kk olur. kincisinde ise emisyon absorpsiyondan byk olur.

Zorlanm emisyon olaynda yaylan n iddeti (I), sistemi emisyona zorlayan k iddetine gre (Io) daha fazladr (I > Io). Ayrca zorlanm emisyon sonucu yaylan fotonlar, sistemi emisyona zorlayan fotonlarla ayn fazda ve ayn yndedir (koherent ma). Lazer mas, uyarlm duruma getirilen sistemin kendiliinden yayd nlan kullanarak emisyona zorlanmas ile ortaya kar. Lazerde n ykseltilmesi iin , uyarlm emisyon ile oluan foton saysnn , absorpsiyon sonucu tketilen foton saysndan byk olmas gerekir. Bu art uyarlm durumda bulunan tanecik saysnn, dk enerjili seviyede bulunanlardan daha byk sayda olmas halinde salanacaktr.

Lazer olarak kat hal lazeri yakut kristali ( esas olarak Al2O3 ten olumutur, %0,05 orannda Cr(III) ierir) Nd:YAG lazeri kullanlr( Itriyum ve Alminyum lal ta (garnet) ana kristalinde Neodiyum iyonlar ierir.)

Gaz lazerler He/Ne, Ar+ veya Kr+ iyon lazerler, CO2 veya N2 ortaml lazerler, eksimer lazerler(He, F ile Ar veya Xe gazlarndan birinin karm ile elde edilir.) Boyar madde lazerler Yar iletken Diyod lazerler

Numune nlama sistemi Numunenin hazrlanmas olduka kolaydr. Cam malzeme kullanlabilir. Lazer kayna numunenin kk bir alanna kolayca odaklanabilir. Sv ve kat numuneler az miktarda bile kolayca analiz edilir. Sulu zeltiler de Raman spektroskopisiyle analiz edilebilir. Monokromatr olarak optik a kullanlr. Dedektr olarak, Fotooaltc tp veya CCD(Yk-elemi dedektr) dedektr kullanlr.

Analitik Uygulamalar Raman spektroskopisi yntemi ile kat sv ve gaz rnekler incelenebilir. Kat ve sv rnekler bir kapiler cam veya kuvartz tpte tutularak spektrumu ekilir. Lazer mas ile temasta olan rnek bozunmuyorsa oluan yerel scaklk artlarn nlemek iin rnein dndrlmesi veya bir pompadan gnderilen bir sv ile soutulmas gerekebilir. Raman spektroskopisi yntemi ile daha ok nitel analiz yaplr. Bu amala izlenen yol. infrared spektrumlarnn yorumunda izlenen yola benzer. Bir molekln Raman ve infrared spektrumlarnn birlikte deerlendirilmesi ile nitel analiz daha kolaylar. Molekllerin yapsnda bulunan -C=C-: -CC-, -N=N-. -S-S-, -C-O-C- tr titreimler ile halkal bileiklerde gzlenen halka daralmas-halka genilemesi titreimi olduka iddetli Raman hatlarnn gzlenmesine yol aar. Bylece infrared spektrumunda iddeti az olan bu bantlar Raman yntemi ile rahata llebilir. nfrared spektroskopisinde kullanlan CS2, CCI4, CHCl3 gibi organik zcler Raman spektroskopisinde de kullanlabilir. Ancak bu zclerin kendi Raman kaymalar deerlerinin bilinmesi gereklidir. nfrared spektroskopisinde zc olarak kullanlamayan su, Raman spektroskopisinde sk kullanlr. Su molekllerinin neden olduu Raman hatlar olduka zayftr. Suyun bu yntemde kullanlabilen bir zc olmas, birok biyokimyasal ve farmasotik maddenin nitel analizinde infrared ynteminin aksine byk bir kolaylk salar. Raman spektroskopisi ynteminin infrared spektroskopisi yntemine. gre bir baka stnl de ayn aletle hem yakn infrared hem normal infrared, hem de uzak infrared blgelerindeki bilgilerin elde edilebilmesidir. Bilindii gibi, infrared spektroskopisinde bu blge iin aletin paralarn ayr ayr zelliklere sahip olmas yani farkl spektrometrelerin kullanlmas gerekir. Yakn infrared ve uzak infrared spektrofotometrelerinin bulunmad laboratuvarlarda Raman spektrofotometresi ile gerekli spektroskopik bilgiler edinilebilir.

Normal Raman spektroskopisi yntemi, nicel analiz iin ok yaygn olarak kullanlmaz. Ancak RRS ve yzey Raman yntemleri ile duyarlk ok fazla arttrlabildiinden bu yntemler nicel analizde uygulama alan bulmulardr. Floresans zellie sahip molekllerin Raman kaymalarnn elde edilmesi normal yntemle mmkn deildir. Ancak, daha nce de vurguland gibi, floresans zellie sahip molekllerin Raman spektrumunu elde etmek iin CARS yntemi kullanlr. Floresans zellii olan molekllerin Raman spektrumu floresans etkisinden arnm olarak Fourier Transform Raman (FTR) spektrometresi ile de elde edilebilir.

Floresansa neden olan ksa dalgaboylu lazer yerine daha uzun dalgaboylu bir lazer

kullanldnda salmann iddeti dalgaboyunun drdnc kuvveti ile orantl olarak azalmasna ramen FTR ynteminin duyarl ok fazla olduundan Raman kaymalar kolayca ortaya kartlabilir.