ARZ-YNL

KTSAT

I. GR

1970li yllarn sonlarna doru Talep-Ynl ktisat' n (Demand-Side Economics) karlat sorunlara zm olarak, vergi indirimleri politikasn neren Amerikal iktisat Profesr Arthur Laffer, vergi indirimleri sonucunda toplam piyasa retiminin ve toplam vergi gelirlerinin artacan savunmutu. Lafferin grleri, ABDnde zellikle Wall Street Journalun editr Jude Wanniskinin katklaryla kamuoyuna aktarld. Bu grler, ksa srede akademik evrelerde de ilgi grd ve zellikle P.C. Roberts, N. Ture, M. Evans, A. Reynolds, B. Bartlett ve dier baz iktisatlar tarafndan ayrntl bir ekilde incelemeye konuldu. Lafferin vergi indirimleri ile toplam piyasa retimi ve vergi gelirleri arasnda kurmu olduu geometrik iliki, akademik evrelerde yaplan almalarda "Laffer Erisi" eklinde popularite kazand. Laffer, grleri ile talep-ynl iktisat politikasn (Keynesyen iktisat politikasn) eletirmi, bunun yerine "her arz kendi talebini yaratr" eklinde formle edilen Say Kanunu' nu tekrar gndeme getirmeye almtr. Laffere gre ada iktisadi sorunlarn temelinde, retimin talebe cevap verememesi yatmaktadr. Laffer, retimi tevik edecek en nemli iktisat politikasnn ise "vergi indirimleri politikas" olduunu savunmutur. Lafferin bu grleri, daha sonralar baz iktisatlarn katklar sonucu, iktisat literatrnde "Arz-Ynl ktisat" (Supply-Side Economics) ya da "Arz-Ynl Vergi Politikas" (Supply-Side Tax Policy) olarak yerlemitir. Bu almann amac, talep-ynl iktisat teorisine alternatif bir iktisadi dnce olarak 1980li yllarda nem kazanan Arz-Ynl ktisat Teorisi' ni genel hatlaryla incelemektir. Bu almada arz-ynl iktisadn temel retisi olan Haldun-Laffer etkisinin sadece teorik analizi yaplacaktr.

II. ARZ-YNL KTSAT TEORS A. Tanm Arthur Laffer arz-ynl iktisad u ekilde tanmlamaktadr: "Arz-ynl iktisat, klasik iktisadn modern tarzda ifadesinden baka bir ey deildir." ("Analyzing Supply-Side Economics: A Symposium", Halistones, 1982; 69). Dier bir iktisat Bruce Bartlett ise yapt tanmlama ile Arthur Lafferin grlerini paylamaktadr: "Bir ok ynden arz-ynl iktisat, klasik iktisadn yeniden kefedilmesinden baka bir ey deildir." (Bartlett, 1981; 1). Arz-ynl iktisadn ekonometrik analizini yapan Michael Evans daha bilimsel bir yaklamla; "Ekonominin prodktif kapasitesini etkileyen faktrleri inceleyen bir iktisat dal..." eklinde bir tanm vermektedir (Evans, 1983; 19-20). Evans, dengeli bir arz-ynl iktisat politikasnn balca u iktisat politikalarn ierdiini belirtmektedir (Evans, 1983; 20): ahsi ve kurumlar gelir vergilerinde indirim, Vergi indirimlerine paralel olarak kamu harcamalarnn indirilmesi, Yasal-kurumsal serbestleme politikas.

Evansa gre bu politikalar ierecek bir arz-ynl program, yksek prodktivite ve ekonomik byme ile dk enflasyonu salayacaktr. Evansa gre, arz-ynl iktisadn temelini "vergi indirimleri" oluturmaktadr. Son olarak, dier tannm bir arz-ynl iktisatnn tanmn aktaralm. P.C. Robertse gre arz-ynl iktisat; "tevikler ve greli fiyatlar zerindeki maliye politikas etkilerini inceleyen bir iktisat okuludur" (Roberts, 1984; 314). Bu aklamalar erevesinde u tanm yapmak mmkndr: Arz-ynl iktisat, zellikle vergi indirimleri yoluyla retimin ve dolaysyla vergi gelirlerinin pozitif ynde etkileneceini ve bu suretle ekonomik bymenin, kaynak kullanmnda ve dalmnda etkinliin salanacan savunan bir iktisadi dncedir. Esasen bu tanma dayal olarak arz-ynl vergi politikasnn temel ilkelerini zetlemek mmkndr.

B. Temel lkeleri Arz-ynl iktisadn temel ilkelerini u ekilde zetleyebiliriz: 1. Marjinal vergi oranlarndaki deiiklikler ekonomik birimlerin karar ve faaliyetlerini pozitif veya negatif olarak balca ekilde deitirir (Keleher, 1982; 111). Bo durmaya kar almann greli fiyatn, Cari tketim yerine, gelecekte tketimde bulunmann greli fiyatn, Piyasa ekonomisi iinde faaliyette bulunma yerine, yeralt ekonomisinde faaliyette bulunmann greli fiyatn. Arz-ynl iktisatlar, marjinal vergi oranlarnn indirilmesi (artrlmas) halinde bunun greli fiyatlar pozitif (negatif) ynde etkileyeceini kabul etmektedirler. Onlara gre; rnein; marjinal vergi indirimi, bireylerin tketim yerine tasarrufa ynelmelerine, bo durma yerine almay tercih etmelerine neden olacaktr. 2. Arz-ynl iktisat, "ekonomik byme" ve "ekonomik etkinlik" olarak bilinen iki nemli iktisat politikas amacna arlk vermektedir. Arz-ynl vergi politikasn savunanlar, vergi indirimlerinin uzun dnemde vergi gelirlerini ve toplam piyasa retimini artracan kabul etmektedirler. Bu iktisatlara gre, "ekonomik istikrar ve adil gelir dalm" gibi iktisat politikas amalar ksa dnemde zme kavuturulamayacak politikalardr. Dier bir deyile, bu politikalar gerekletirmek iin, ncelikle ekonomide etkinlik ve yksek bymeyi salayacak politikalar yrrle koymak gereklidir. 3. Arz-ynl iktisadn dier bir temel ilkesi ise vergi oranlar ile vergi gelirleri ve toplam piyasa retimi arasnda kurmu olduu ilikidir. Bu ilkeye gre; vergi oranlarnn indirilmesi, sanld gibi vergi gelirlerini azaltmayacak aksine artracaktr. nk, vergi oranlarnn indirilmesi greli fiyatlar pozitif ekilde etkileyecek ve bu etki toplam piyasa retiminin yani GSYH nin artmas eklinde sonulanacaktr. Arz-ynl iktisat teorisinin temel felsefesini oluturan bu ilikiyi iki balk altnda inceleyeceiz. Daha nce arz-ynl iktisadn tarihsel kkenleri zerinde durmaya alalm.

C. Tarihsel Kkenleri Arz-ynl iktisat, daha ncede belirtildii gibi, talep-ynl iktisada bir tepki olarak domutur. Talep-ynl iktisadn aksine arz-ynl iktisat, btn iktisadi sorunlarn arz kaynakl olduunu kabul eder. Arz-ynl iktisat teorisini savunanlara gre, iktisadi sorunlarn temelinde Keynesyenlerin ifade ettii ekilde "efektif talep yetersizlii" deil, retimin talebe oranla yetersiz olmas yatmaktadr. Arz-ynl iktisat teorisini savunanlar bu grleri ile esasen Say Kanununu kabul etmektedirler. Klasik iktisadn "arz kendi talebini yaratr" eklinde formle edilen bu gr temelde arz-ynl iktisadn k yeri olarak kabul edilebilir. Jean Baptiste Say, 1803 ylnda "Treatise on Political Economy" adl eserinde "Piyasalar Kanunu" (the Law of Markets) nu u ekilde aklamtr: "Her retici kendi tketimini aacak lde belirli bir maldan bir miktar retir. ifti, kendisi ve ailesi iin gerekli olandan daha fazla mahsl toplar; apkac, kendi kullanm iin gerekli olandan daha fazla apka yapar; toptanc kendi tketiminden daha fazla ekeri elde bulundurur. Bunlarn her biri, rahat bir ekilde yaam iin (kendi rettikleri mallar dndaki) dier bir ok mallara gereksinim duyarlar. retilen mallarn bakalarnn rettikleri mallar ile mbadele edilmesi piyasalar oluturur" (Cowen, 1982; 165). Sayin aklamalarnda talebin esas kaynann retim olduu vurgulanmaktadr. Saye gre; "Ar tketim, ticaret iin yararl deildir; asl glk tketim isteini tevik etmekte deil, retim aralarn salamakta yatmaktadr. yi devletin amac retimi tevik etmekte, kt devletin amac ise tketimi tevik etmekte yatmaktadr" (Cowen, 1962; 167). Sayin bu temel grleri daha sonralar, zellikle James Mill tarafndan daha net bir ekilde ortaya konulmutur. Mill, 1808 ylnda yaynlad eserinde Say Kanununu u ekilde ifade etmitir: "Her lke kesinlikle rettii mallar tketecektir. Bir lkede hibir ekilde ar bir sermaye veya mallar stok edilemez. Sermaye, retim iin bir olanak yaratr. Bir lkedeki talep, tamamen o lkenin satn alma gcdr. lkenin satn alma gc nedir? phesiz lkenin yllk retimidir. Tketim, esasen retimin bir etkisidir. retim, tketimin bir etkisi deildir....Bir lkenin gerek zenginlii o lkenin yllk retim gcdr. Bir lkenin zengin veya fakirlii o lkenin rettii mallarn miktarna baldr" (Cowen, 1982; 135). zetle, 1980li yllarn balarnda Arthur Laffer ve dier baz iktisatlar tarafndan aklanan ve "Arz-Ynl ktisat" olarak poplarite kazanan teori, esasen Say Kanununun yeniden gndeme getirilmesidir. Arz-ynl iktisatlar, 1970li yllardaki iktisadi sorunlarn esasen toplam arz yerine toplam talebe arlk veren talep-ynl iktisat politikasndan kaynaklandn savunmaktadrlar (Bkz: Aktan, 1991). Bu iktisatlar, sorunu bu ekilde belirledikten sonra zm de retimi tevik edecek politikalarda aramaktadrlar. Onlara gre, retimi tevik edecek en nemli ara vergi indirimleridir. nemle belirtmek gerekir ki, Lafferin vergi oranlar ve vergi gelirleri arasnda kurmu olduu teorik iliki ve yapt geometrik yorum, balangta pek ok iktisat tarafndan yeni ve orijinal bir gr olarak kabul edilmitir. Ancak daha sonra akademik evrelerde yaplan almalarla Lafferin aklad grlerin daha nceki yzyllarda baka iktisat ve filozoflar tarafndan ifade edildii akla kavumutur. rnein Amerikal iktisat Alan Brinder, yaynlad almasnda Lafferin aklad grlerin daha nce 1844 ylnda J. Dupuit tarafndan ifade edilmi olduunu, dolaysyla Laffer Erisi olarak poplarite kazanan eriyi "Dupuit Erisi" olarak adlandrmann daha doru olacan belirtmitir (Blinder, 1981; 83). Bir baka iktisat

Don Fullerton da vergi indirimleri ile vergi gelirleri arasndaki ilikinin Dupuitin yan sra Adam Smith tarafndan da ifade edildiini, bu nedenle izilen eriyi "Smith-Dupuit Erisi" olarak adlandrmann daha doru olacan ifade etmitir (Fullerton, 1982; 5). nemle belirtmek gerekir ki, A. Laffer tarafndan aklanan ve "Laffer Etkisi" olarak poplarite kazanan hipotez, ilk olarak 14. yzylda filozof bni Haldun tarafndan aklanmtr. bni Haldun 1371de nl Mukaddime adl eserinde unlar yazmtr: "Toplumun (hanedann) oluumunun balangcnda vergiler, kk matrahlar karlnda yksek vergi haslat salar. Toplumun (hanedann) genilemesi ile birlikte, vergiler byk matrahlara karlk dk vergi haslat salar." (Khaldun, 1981; 230). bni Haldun, ayn eserin devamnda unlar yazmaktadr: "Vergi konular zerine dk vergiler yklendiinde bu, ykmllerin alma ve bireyler yapma arzularn gelitirir. Dk vergiler vergi ykmllerini tatmin edecei iin, kltrel teebbs byr ve artar. te yandan, kltrel teebbsn bymesi ile birlikte, ykmllere tarh edilen vergi matrah geniler. Netice olarak, kiisel matrahlarn toplam ile vergi geliri artm olur." (Khaldun, 1981; 231). 18. ve 19. yzyllarda baz iktisat ve filozoflar da bni Haldunun dncelerine benzer grleri ileri srmlerdir. rnein; 18. yzylda filozof David Hume unlar yazmtr: "Ar vergiler endstriyi tahrip eder. Ar vergiler, iilerin cret art talep etmelerine neden olarak (sonuta) btn mallarn fiyatlarn artrr." (Hume, 1955; IXXXII). Ayn yzylda Adam Smith, "Milletlerin Zenginlii" adl eserinde Humeun grlerini deiik bir ekilde ifade etmitir: "Yksek vergiler, bazen vergiye tabi mallarn tketimini azaltmak ve bazen vergi kaakln tevik etmek suretiyle, dk vergilerden salanacak haslattan daha dk bir haslat salar. Gelirin azalmas, tketimin azalmasnn bir sonucu olarak ortaya kmsa, zm yollarndan birisi vergi oranlarn indirmektir." (Smith, 1976; 414). Adam Smithi takiben, dier klasik iktisatlar da dk vergi oranlarnn yksek vergi haslat salayacan ve ekonomik bymeyi tevik edeceini ifade etmilerdir. J.R. McCulloch, yukardakilere benzer grlerini u ekilde ifade etmitir: "...Vergilerin indirilmesi, vergi gelirlerinin artmas sonucunu dourur......Vergilerin artrlmas, gelirin azalmas sonucunu dourur." (McCulloch, 1975; 341). 1831de Henry Parnell dk vergilerin nemini u ekilde vurgulamtr: "Ar yksek vergilerin sonucunda vergi geliri azalr ve vergi kaakl tevik edilir." (Keleher ve Orzechowski, 1982; 140). Son olarak , Jules Dupuitin grlerini ksaca aktaralm. Dupuit, 1844 ylnda unlar yazmtr: "Eer bir vergi, sfrdan balayarak engelleyici olabilecei bir noktaya kadar arttrlrsa, balangta haslat artarak bir maksimuma ular ve bir noktada tekrar sfr olur." (Dupuit, 1969; 278).

Anlald zere, 1970li yllarn sonlarna doru A. Laffer tarafndan gndeme getirilen bu gr, daha nceki yzyllarda pek ok filozof ve iktisat tarafndan aklanmtr. Literatre "Laffer Etkisi" olarak giren bu gr, biz bu almada "HALDUN-LAFFER ETKS" olarak adlandrmay yeliyoruz.

III. HALDUN-LAFFER ETKS A. Hipotez Haldun-Laffer etkisi ksaca u gr aklamaktadr: Marjinal vergi oranlarndaki deiiklikler greli fiyatlar pozitif (negatif) olarak etkiler ve netice olarak toplam piyasa retimi ve toplam vergi geliri artar (azalr). nemle belirtelim ki, arz-ynl vergi politikasn savunan iktisatlar, zellikle marjinal vergi oranlar zerinde durmaktadrlar. Bilindii zere ortalama vergi oran, denmesi gereken vergi ile gelir arasndaki ilikiyi gsterir. denmesi gereken vergiyi (T) geliri (Y) ile gsterirsek ortalama vergi oran (e) u ekilde formle edilebilir:

T e = ---------------------Y

Marjinal vergi oran ise denen vergideki art ile gelirdeki art miktar arasndaki ilikiyi gstermektedir. Bu durumda marjinal vergi orann (m) da u ekilde formle edebiliriz:

dT m = ----------------------------dY

Yukarda ksaca zetlenen Haldun-Laffer etkisini (HL Etkisi) ekil- 1 yardmyla aklamaya alalm.

ekil: 1 Vergi Oranlar ile Toplam Piyasa retimi ve Vergi Gelirleri Arasndaki liki ekil de sa taraf, vergi oranlar ile vergi gelirleri arasndaki ilikiyi sol taraf ise vergi oranlar ile toplam piyasa retimi arasndaki ilikiyi gstermektedir. nce eklin sol tarafn incelemeye alalm. Hi verginin bulunmad varsaym altnda toplam piyasa retimi Y1 dzeyindedir. Vergi oranlarnn sfrdan balamak suretiyle bir miktar artrlmas, toplam piyasa retimini artrr. Bunun nedeni udur: Devletin bir miktar vergi geliri toplamas, bir miktar kamusal mal arz etmesi demektir. rnein; devletin toplad vergi gelirlerini savunma, adalet gibi tam kamusal mallar yansra bir ksmn da eitim ve salk gibi yar kamusal mallara harcadn dnelim. Devletin bir miktar kamusal mal retmesi balangta zel sektr ekonomik faaliyetleri zerinde olumlu etki yapar ve netice olarak ekonomide toplam GSYH miktar geniler. Vergi oranlarnn artrlmas bir noktaya kadar bu etkiyi gsterir. Belirli bir noktadan sonra (L) toplam piyasa retimi azalr. Bunun nedeni, yksek vergi oranlarnn greli fiyatlar zerindeki olumsuz etkisidir. eklin sa tarafna dnelim. Vergi oranlar ile toplam piyasa retimi arasndaki ilikilerin bir benzerini vergi oranlar ile vergi gelirleri arasndaki ilikide grmekteyiz. Vergi orann sfr olduu durumda vergi geliri de sfrdr. Vergi orannn biraz artrlmas, -rnein B noktasna kadar- halinde vergi geliri de artacaktr. Vergi oranlarnn D noktasna kadar artrlmas halinde ayn sonu elde edilebilecektir. D noktasndan sonra vergi oranlarnn artrlmas vergi gelirleri zerinde olumsuz bir etki douracaktr. D noktasn "maksimum vergi geliri noktas" olarak tanmlamak mmkndr. nemle belirtelim ki, T3' n tesinde bir vergi indirimi, ancak vergi gelirlerinin artmas sonucunu dourur. rnein; vergi orannn T4' den T3 noktasna indirilmesi halinde vergi gelirleri de R2' den R3' e doru ykselir. ekilden anlald zere, toplam piyasa retiminde vergi gelirlerinden nce bir maksimuma ulalmaktadr. Bunun nedeni udur: Devletin bir miktar vergi geliri toplamas ekonomiye bir miktar kamusal mal arz etmesi anlamna gelir. Balangta bu dk vergi oranlar ekonomik birimlerin faaliyetleri zerinde pozitif etkilerde bulunur. Bylece toplam piyasa retiminde maksimuma dk bir vergi orannda ulalr. imdi, HL hipotezinin varsaymlarn daha doru bir ifadeyle belirsizliklerini incelemeye alalm.

B. HL Hipotezinin Belirsizlikleri P. Miller ve A. Struthers adndaki iki iktisat 1970 ylnda yaynladklar makalede HL etkisinin nemli lde belirsizlikler ieren bir varsaymdan ibaret olduunu belirterek u

gr ileri srmlerdir: "Vergi oranlarndaki bir indirimin vergi gelirlerini artraca midi "Laffer Etkisi" dir. Fakat, bu olsa olsa zayf bir beklentidir. Bu gr, kiilerin vergi sonras gelirleri ykseldiinde ncekinden nemli lde fazla yatrm yapacaklar varsaymna dayanr.". Preston ve Millere gre Haldun-Laffer Etkisi, olduka belirsiz ve gereklemesi pek mmkn grnmeyen iki koula bal bulunmaktadr. lk olarak; vergi oran, ekil-2' de grld zere maksimum vergi geliri noktasnn (D) tesinde bulunmaldr. Dier bir ifadeyle, cari vergi oran T* oranndan daha yksek olmaldr. Vergi oran D noktasndan daha dk bir noktaya indirildiinde vergi gelirleri artmayacak, aksine azalacaktr. Oysa, vergi oran D noktasnn tesinde, rnein E noktasnda ise, bu orann D noktasna indirilmesi halinde vergi geliri artacaktr.

ekil: 2 Haldun-Laffer Etkisinin Belirsizlikleri Laffer etkisinin gerekleebilmesi iin ikinci koul ise, vergi indiriminin ok fazla olmamasdr. rnein; E noktasndan C noktasna (veya B noktasna) kaylmas halinde vergi gelirleri artmayacak, aksine azalacaktr. Hi kimse erinin eklini ya da maksimum vergi geliri noktasnn konumunu bilmediinden, vergi oranlarn uygun bir ekilde azaltmak kolay olmayacaktr.

IV. SONU Bu almada arz-ynl iktisadn teorik temelleri incelenmitir. Vergi indirimlerinin toplam piyasa retimi ve toplam vergi gelirleri zerindeki etkileri konusunda pek ok ampirik alma yaplm, bu arada baz iktisatlarn katklar arz-ynl iktisadn iddialarn deerlendirmeye yarayacak baz tarihsel bulgular elde edilmitir. zellikle, ABDnde tarihsel bulgular gerekten ilgi ekici sonular ortaya koymaktadr. 1920lerdeki Mellon vergi indirimleri ile 1960lardaki Kennedy indirimleri ve son olarak da Reagen vergi indirimlerinin genel sonular deerlendirildiinde, arz-ynl iktisadn 1980 balarnda ifade edildii ekilde bir "Voodoo Economics" (By Ekonomisi) olmadn ortaya koymaktadr. Arz-ynl vergi politikasn en

kapsaml bir ekilde uygulayan ABDnde, 1980 sonrasnda ekonomik alanda pek ok olumlu gelimeler elde edilmitir. ABDndeki byme hz, tasarruf ve yatrm rasyolarndaki deime, toplam vergi gelirleri trendi, enflasyon ve isizlik rakamlar vb. bu hususta ak deerlendirmelere imkan tanmaktadr. Ancak, ABD ekonomisinde 1980 sonrasnda artan bte aklar dolaysyla, arz-ynl vergi politikas geni eletirilere uramtr.Bununla birlikte arz-ynl vergi politikasn savunanlar esasen bte aklarnn tamamen vergi indirimlerinin bir sonucu olmadn, esas sorunun kamu harcamalarnn azaltlmamas olduunu iddia etmektedirler. ABDnde 1980 sonrasnda kademeli olarak gelir vergisi oranlar indirilmi, buna karn kamu harcamalar ngrlen ekilde azaltlmamtr. Bu durum sonuta bte aklarnn artmasnn nedenlerinden birisi olmutur. Arz-ynl iktisadn ABDndeki baarsna ilikin tarihsel bulgularn yansra akademisyenlerce bu teoriyi destekleyen ampirik almalarn ortaya konulmas, bu politikann pek ok lkede ilgi ekmesine neden olmutur.nemle belirtelim ki, 1980 sonrasnda ABD dnda; ngiltere, Bat Almanya, Japonya ve dier baz gelimi lkelerde vergi indirimleri politikasna arlk verilmitir. Gelimi lkelerin yansra gelimekte olan lke hkmetleri de, baz uluslararas kurumlarn etkisiyle vergi indirimleri politikasn cazip bulmular ve bu konuda uygulamalar yapmlardr. Burada u nemli soru gndeme gelmektedir: Arz-ynl vergi politikas, gelimekte olan lkeler asndan ne derece uygunluk arz etmektedir? Ekonomik kalknmann finansmannda, geni lde vergilere baml bulunan gelimekte olan lkelerde vergi indirimleri politikas uygulanmas halinde sonuta bundan vergi gelirleri ne derece pozitif olarak etkilenecektir? Arz-ynl vergi politikasn savunanlar, gerek gelimi ve gerekse gelimekte olan lkelerde vergi indirimlerinin ekonomik byme zerinde olumlu sonular douracan iddia etmektedirler. Bu iktisatlara gre; ekonomik bymenin hzlanmas ile birlikte vergileme kapasitesi de genileyecek ve sonuta vergi gelirleri artacaktr. Arz-ynl vergi politikasn savunanlar, vergi tarifesinin yapsnn byk nem tadn, dik artan oranl bir tarifenin mmkn olduunca lml bir artan oranlla ve hatta tamamen dz oranlla dntrlmesini nermektedirler. Bu almann genel sonucu olarak u ifadeyi savunmak mmkn grnmektedir: Arz-ynl iktisadn temel iddialar, pek ok teorik ve ampirik almalarn sonular ve tarihsel bulgular ile g kazanmtr. Ancak, vergi indirimleri yoluyla olumlu ekonomik sonular elde edebilmek iin Buchanan ve Leenin zerinde nemle durduu u iki hususu dikkate almak gereklidir: 1. Arz-ynl iktisat uzun dnemi esas alan makro iktisat politikasdr. Ksa dnemde, vergi indirimleri yoluyla toplam piyasa retimi ve toplam vergi gelirlerinin artmasn beklemek doru bir yaklam deildir. 2. Vergi oranlarnn belirli bir sre deimeyecei konusunda vergi ykmllerini ikna etmek gereklidir. Vergi oranlarnn deitirilmesi basit bir ekilde parlamentonun tasarrufu altnda olduu srece, vergi ykmllerinin gelecek zerinde olumsuz beklentileri var olacaktr.Kanmzca, 1980 sonrasnda talep ynl iktisada alternatif olarak gndeme getirilen arz-ynl iktisat teorisinin, iktisadi sorunlara olan tehisi yanl deildir. Dk vergi oranlarnn greli fiyatlar pozitif olarak etkileyecei ve bunun sonucunda toplam piyasa retimini ve dolaysyla toplam vergi gelirlerini artraca sav, yukarda da belirtildii zere, mevcut tarihsel bulgular ve ampirik almalar nda g kazanmtr. Buchanana gre; Ekonomik Anayasa iinde iyi dzenlenmi bir Vergi Anayasas, Arz-ynl vergi politikasnn temel sonularn dorulayacak sonular ortaya karabilecektir. Dk vergi uygulamasnn yansra gelecekte vergi oranlarnn belirli bir sre deimez olduu gvencesine sahip vergi ykmlleri, cari tketim ve gelecek tketim zerindeki tercihlerini

en iyi bir ekilde yapmaya alacaklardr. Bu ekilde bir Vergi Anayasas yeralt ekonomisinin boyutlarn azaltarak devletin vergi gelirlerini artrabilecektir. nemle belirtelim ki, son yirmi yl iinde iktisatlarn ilgisi giderek "Anayasal Reform"a doru kaymaktadr. ABDnde Kamu Tercihi Teorisini gelitiren baz iktisatlar "Anayasal ktisat" adn verdikleri yeni bir aratrma disiplini iinde ekonomik sorunlarn, esasen ekonomik "kural" ve "kurumlarn" anayasal bir erevede dzenlenmesiyle zmlenecei grn savunmaktadrlar. zellikle kamu tercihi teorisinin gelimesinde ve bu arada arz-ynl iktisadn gelimesinde- nemli katklarda bulunmas nedeniyle 1986da Nobel Ekonomi dl' n kazanan James M. Buchanan devletin vergileme yetkisine ilikin temel hkmler dnda, vergileme yetkisini snrlayacak kurallarn da anayasada yer almas gerektiini savunmaktadr. Buchanan, vergilemeye ilikin kural ve dzenlemelerin bir "Vergi Anayasas" ierisinde dzenlenmesi gerektiini ifade etmektedir. Buchanan Vergi Anayasas' n u ekilde tanmlamaktadr: "...Vergi sistemi ancak "anayasal perspektif" iinde anlaml bir ekilde tartlabilir. Bu ifadeyle, vergilemenin temel yaps ve vergi yknn kiiler arasnda dalm konularnn mevcut bir "mali" veya "vergi anayasas" erevesi ierisinde ele alnmas gerektiini kasdetmekteyim. Vergi anayasas, bireylerin vergi oranlarndaki deiikliklere uygun bir ekilde adapte olabilecekleri ve uzun dnemi esas alan yar-srekli kural veya dzenlemeleri ifade etmektedir. "yi" bir vergi sistemi, ancak anayasal perspektife dayaldr." (Buchanan, 1978; 105). Buchanan, 3 veya 4 yl esas alan bir "yar-srekli vergi anayasas" nda zellikle devletin hangi kaynaklar zerinden vergi alaca, uygulanacak vergi oranlarnn maksimum snrlar, vergi yknn ve kamu harcamalarnn GSYH nn belli bir yzdesini geemeyecei, kamu gelirleri ile kamu harcamalar arasnda bir denkliin mevcut olaca, bu denk bte ilkesinden hangi zel durumlarda sava, kriz vb.- vazgeilecei vb. hususlarn ak olarak saptanmasn nermektedir. Sonu olarak, arz-ynl iktisadn temel nerilerinin bir anayasal perspektife dayal olarak ele alnmas gerektiini belirtmekte yarar bulunmaktadr.

KAYNAKLAR AKTAN, Cokun Can., "Talep-Ynl ktisat ve 1970' li Yllarn ktisadi Sorunlar", Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Mart-1991. ------------------, "Khaldun-Laffer Effect of Supply-Side Economics", D.E.. ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Cilt: 4, Say: 1-2, Yl: 1989. "ANALYZING Supply Side Economics: A Symposium", Thomas Hailstones (Ed). Viewpoints on Supply Side Economics, Virginia: Reston Publishing Comp. Inc. A Prentice-Hall Comp. 1982. BARTLETT, Bruce., Reaganomics: Supply Side Economics in Action, Connecticut: Arlington House Pub., 1981.

BLINDER, Alan S., "Thoughts on the Laffer Curve" L. H. Meyer (ed), The Supply-side Effects of Economic Policy, Kluwer Nijhoff Publ. Boston: 1981, 81-101. BRENNAN, Geoffey ve James M. Buchanan., The Reason of Rules -Constitutional Political Economy-, Cambridge: Cambridge University Press, 1985. BUCHANAN, James M., "Tax Reform in Constitutional Perspective" Goran Skogh (Ed), Law and Economics. Report From A Symposium in Sweden, Lund: Fureningen 1978. s. 103-20. BUCHANAN James M. Ve Dwight Lee, "Tax Rates and Tax Revenues in Political Equilibrium: Some Simple Analytics", Economic Inquiry, vol 20, No 3, July-1982 (b), s. 344354. ------------------, "Politics, Time and the Laffer Curve", Journal of Political Economy, vol 90, August-1982 (c). COWEN, Tyler., "Say's Law and Keynesian Economics" in : Richard H. Fink (Ed.) SupplySide Economics: A Critical Appraisal, Frederick, Maryland, Alethia Books, 1982. s. 160-84. DUPUIT, Jules., "On the Measurement of the Utility of Public Works", Kenneth Arrow ve Tibor Scitovsky (Ed.) Readings in Welfare Economics, Homewood, Illinois: Richard D. Irwin, Inc. 1969. EVANS, Michael K., The Truth About Supply-Side Economics, New York: Basic Books Inc, 1983. FULLERTON, Don., "On the Possibility of An Inverse Relationship Between Tax Rates and Government Revenues", Journal of Public Economics, Vol 19, No 1, (October-1982). GUTMANN, Peter., "Tax and Supply of National Output", Financial Analyst Journal, (November-December-1979) pp. 64-66. HUME, David., Writings on Economics, E. Retwein (Ed), Madison: University of Wisconsin Press, 1955. KELEHER, Robert E., "Supply-Side Tax Policy: Reviewing the Evidence", Thomas Hailstones (Ed.), Viewpoints on Supply-Side Economics, Reston: Reston Publ. Comp. 1982. KELEHER, Robert ve William P. Orzechowski., "Supply-Side Fiscal Policy: An Historical Analysis of A Reinvented Idea", Richard Fink (Ed), Supply-Side Economics and Critical Appraisal, Maryland: Alethia Books, 1982. KHALDUN, Ibn., The Muqaddimah - An Introduction to the History - 5th Ed. N. J. Daood (Ed) ve P. Rdsenthal (Trans.), Princeton University Press, 1981. McCULLOCH, John R., A Treatise on the Principles and Practical Influence of Taxation and the Funding System, D.P.O'Brein (Ed), London: R.R. Clark Ltd. 1975. MILLER, Preston ve Allan Struthers, "The Uncertainties of the Laffer Effect", In: Thomas Hailstones (Ed.) Viewpoint on Supply Side Economics, Virginia: Reston Publishing Company Inc. 1982. s. 15-117.

ROBERTS, P.C., "The Supply-Side Revolution - An Insider's Account of Policy Making in Washington" Cambridge: Massachusetts, Harvard University Press, 1984. SMTH, Adam., An Inquiry Into the Nature and Cause of the Wealth of Nations, E. Cannan (Ed), Chicago: University of Chicago Press, 1976. Kaynak: Cokun Can Aktan, Politik ktisat, zmir: Anadolu Matbaas, 2000. adl kitaptan alnmtr.