T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

VER TABANINDA FORMLAR VE RAPORLAR

ANKARA, 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1.1. Nesneler, Form, Rapor ve Sayfa................................................................................... 4 1.2. Form ve Rapor Sihirbazlar........................................................................................... 8 1.2.1. Form Sihirbaz ....................................................................................................... 8 1.2.2. Rapor Sihirbaz ...................................................................................................... 9 1.2.3. Sayfa Sihirbaz..................................................................................................... 10 1.3. Yerleim Trleri.......................................................................................................... 12 1.3.1. Stunlu................................................................................................................. 13 1.3.2. Sekmeli ................................................................................................................ 14 1.3.3. Veri Sayfas ......................................................................................................... 14 1.3.4. Dayal................................................................................................................... 14 1.3.5. zet Tablo ve Grafik ........................................................................................... 15 1.4. Ara Kutusu, Alan Listesi ve zellikler Pencereleri .................................................. 18 1.5. Ara Kutusundaki Dme ve Kontroller .................................................................... 20 1.6. Kaynak Trne Gre Alanlar ..................................................................................... 23 1.6.1. likili ve likisiz Nesneler ................................................................................. 23 1.6.2. Hesaplanan Alanlar.............................................................................................. 24 1.7. Sk Kullanlan Hesaplanan Alan Fonksiyonlar.......................................................... 25 1.8. Deyim Oluturucusu Penceresi ................................................................................... 25 1.9. zellikler Penceresindeki Sekmeler ........................................................................... 27 1.9.1. Biim ................................................................................................................... 27 1.9.2. Veri ...................................................................................................................... 27 1.9.3. Olay ..................................................................................................................... 27 1.9.4. Dier ve Tm..................................................................................................... 27 1.10. Genel Form, Rapor ve Sayfa zellikleri................................................................... 28 1.11. Dzenleme lemleri ................................................................................................. 30 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 31 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 34 2. NESNE ZELLKLER .................................................................................................... 34 2.1. Form ve Raporun Blmleri ....................................................................................... 34 2.2. Sayfa Yaps ve Kenar Boluklar............................................................................... 37 2.3. Cetvel ve Klavuz izgileri......................................................................................... 38 2.4. Nesneleri Boyutlandrma ve Yerlerini Deitirme ..................................................... 39 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 43 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 44 3.1. Rapor ve Formda Alt Form Nesnesi ........................................................................... 44 3.2. Yeni Nesne Ekleme .................................................................................................... 48 3.2.1. Grafik Sihirbaz ................................................................................................... 48 3.2.2. Resim ................................................................................................................... 51 3.2.3. Kpr ................................................................................................................... 52 3.2.4. ActiveX Denetimi................................................................................................ 53 3.3. Tarih, Sayfa Numaras Ekleme Pencereleri ................................................................ 54 i

3.4. Raporda Sralama ve Gruplandrma Penceresi........................................................ 56 3.5. Nesne Dntrme lemi........................................................................................... 58 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 59 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 60 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 61 4.1. Sekme Sras Penceresi ............................................................................................... 61 4.2. Denetim Sihirbazlar ................................................................................................... 62 4.3. Otomatik Biim Penceresi .......................................................................................... 63 4.4. Koullu Biimlendirme Penceresi .............................................................................. 64 4.5. Biimlendirme Ara ubuu ...................................................................................... 65 4.6. Biim Boyacs............................................................................................................ 65 4.7. Nesneleri Hizalama..................................................................................................... 65 4.8. Yaz Tipi ve zellikleri .............................................................................................. 67 4.9. Dier Biimlendirme zellikleri ................................................................................ 68 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 69 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 70 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 71 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 73 KAYNAKA ......................................................................................................................... 74

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0038 Biliim Teknolojileri Veri Taban Programcl Veri Tabannda Formlar ve Raporlar Form ve rapor oluturma ile ilgili renme materyalidir. 40/32 Veri Tabannda Sorgular modln bitirmi olmak Veri tabannda form ve rapor yapmak Genel Ama Gerekli ortam salandnda, veri taban iinde form ve rapor oluturabileceksiniz. Amalar Nesne ve form zelliklerini deitirebileceksiniz. Nesnelerin boyut ve konumlarn deitirebileceksiniz. Alt form oluturup yeni nesne ekleyebileceksiniz. Nesnelerin elle ve otomatik biimlendirme ile grnmn deitirebileceksiniz. Bilgisayar laboratuvar ve bu ortamda bulunan bilgisayar, bilgisayar masalar, kt, kalem, veri taban program, yedekleme iin gerekli donanm, raporlama iin yazc, sayfa iin internet balants ve lisansl iletim sistemi program. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl iinde ve sonunda verilen retici sorularla edindiiniz bilgileri pekitirecek, uygulama rneklerini ve testleri gerekli sre iinde tamamlayarak etkili renmeyi gerekletireceksiniz. Srasyla aratrma yaparak, grup almalarna katlarak ve en son aamada alan retmenlerinize danarak lme ve deerlendirme uygulamalarn gerekletiriniz. iii

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iv

GR GR
Sevgili renci, Gnmzde bilgisayar kullanmnn yaygn olarak artmas ve birok bilginin bilgisayarda daha rahat saklanmas, veri taban programlarna olan ilgiyi fazlalatrmtr. Biliim teknolojileri alannn temel konularndan biri olan veri taban; dank ekilde duran ve ie yaramaz halde olan bilgilerin ilenebilir, iinde arama yaplabilir, sralanabilir hale gelmesini salayan bir yardmc aratr. Veri taban programlar, bilgilerin kullancya taze ve hzl bir ekilde ulatrlmasn da salar. Bu modlde veri tabannda nceden oluturulan tablo ve sorgu nesnelerini daha grsel hale getirecek ve son kullancnn rahat kullanabilecei bir ortam oluturabileceksiniz. Birok programc, Access veri tabannn sadece tablo/sorgu nesnesini, baka bir programlama dili iinde kullanr. Mesela ODBC (Open Database Connectivity-Ak Veri Taban Balants) veya ADODB (ActiveX Data Objects Data Base-ActiveX Veri Nesne Veri Taban) destei olan PHP, ASP, Visual Basic ve Delphi gibi Dier bir deyile form, sayfa ve rapor ksm baka bir dil iinde tasarlanr. Oysa Access tek bana benzer birok imkn programcya salamaktadr. Yaplan programn hedef bilgisayarda almas iin tek gereken ofisin kurulu olmasdr. Dier dillerle hazrlanan programlar ise kurulum haline getirilmeden altrlamazlar. Accesste sayfa nesneleri hari tm veri taban nesneleri tek dosya iinde sakldr. Uygulama, bu sayede ok daha rahat bir ekilde baka bilgisayarlara tanabilir. Kk ve orta lekli uygulamalarda Access, kolay ve hzl bir ekilde proje gelitirmeye uygundur. Yksek programlama bilgisi gerektirmez. Ama programc iin ileri seviyede program yazmna da hazrdr. Programlama ksmnn Visual Basic ile olan benzerlii ok fazladr. Bu benzerlik tasarmn kolayca programlanmasn salar.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Nesne ve form oluturup zelliklerini deitirebileceksiniz.

ARATIRMA
1. 2. Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrmalar yapmalsnz. Popler grsel programlama dillerinin form ve rapor yapm aamalarn inceleyiniz, sonular arkadalarnzla paylanz. CD veya DVDlerindeki ierii anlatan ara birimleri (autorun) inceleyiniz. En kullanl tasarmn hangi yntem ile hazrlanm olduunu aratrnz.

1. NESNE VE FORMLAR

Bu faaliyette ok derine inmeden basit olarak grsel programlama ile ilgili almalar yapacaz. Bu programlama ortam Visual Basic 6 dili ile ok benzerdir. Form ve raporlar sayesinde, zelletirme imkn kstl olan tablo ve sorgular veri giriine daha fazla kolaylk salayan, gze ho gelen ara birim ile yapmamz salanr. Hazrlayacanz ara birim, bilgisayar kullanmay fazla bilmeyen biri iin bile kolay giri yaplmasna olanak vermelidir. Formlar, kalem ile doldurduumuz kt formlarna da benzer. Okunmas kolay olsun diye belli yerler kutu iine alnr, yannda bu kutuya ne doldurulmas, nasl doldurulmas ile ilgili ksa bir bilgi yazlr. Formlar inceleyecek kii iin de bu yntem olduka kolaylk salar. nk kdn neresinde ne yazdn bir bakta grr. Aslnda imdiye kadar grdnz kk diyalog kutular bile formdur. Siz de Resim 1.1deki gibi uygulamalar yaknda yapabileceksiniz. 3

Resim 1.1: Access ile gelen rnek ablon Mteri- Takibi ile yaplan bir tasarm

1.1. Nesneler, Form, Rapor ve Sayfa

Form ve rapor nesneler* ile tasarlanr. Nesne, aslnda iletim sisteminde veya bir web sayfasndaki grdnz her eydir. Baz nesneler ok sade iken, bazlar i ie baka

Nesne kelimesi baz yerlerde; denetim, komponent ve kontrol kelimeleri olarak geebilir.

nesnelerden oluur. Mesela hemen her pencerede bir metin kutusu veya dme vardr; sekmeli denetim de kendi iinde birok nesneyi saklayabilir. Form ve rapor, tasarm ve ierdikleri nesne trleri ynnden birbirlerine benzer. Rapor genellikle yazc k ve kullancya zet bilgi gstermek iin kullanlrken, form daha ok veri girii iin kullanlr. Sayfa ise veri eriimli web sayfas oluturmak iin hazrlanr. Rapor almak iin bir yazcnzn olmas gerekmez ama kullancya programnz vermeden nce raporlarnzn yazc ktlarn denemenizde fayda vardr. Kullancnn renkli kt alamayabilecei de gz nnde bulundurularak, genellikle raporlar siyah beyaz hazrlanr. Web sayfalar iin rapor n izlemesi ou kez pek kullanlmasa da sayfann sadeletirilmi, renkleri dzenlenmi hali istenirse yazcya gnderilebilmelidir. Tek dikkat edilmesi gereken, yazlarn okunakl olmasdr. Renk kr olan insanlarn belli renkleri fark edemedikleri de unutulmamaldr.

Resim 1.2: Bir rapor n izlemesi

Formun dzgn gzkmesi iin ekran znrlne ve renk kalitesine dikkat etmek gereklidir. Kendi bilgisayarnzda yksek znrlkte byk boyutlandrlm olarak tasarladnz formun, kullancnn ekrannda taacan unutmaynz. Bu yzden kullanc kaydrma ubuklar ile oyalanarak zaman kaybedebilir. Yksek renk znrlnde hazrlanan grafikler, dk renk kalitesinde olan kullanclarda kt grnebilir.

Resim 1.3: Ekran ayarlarnz kullancya sunmadan nce kontrol ediniz

Uygulamalara Switchboard-Gei Panosu denilen bir ana al penceresi yaplmas kullanll artrr. Uygulamanz ok sade ve basit de olsa, kullancnn karsna Resim 1.4teki gibi ynlendirici bir men sunmak iyi bir fikirdir.

Resim 1.4: Northwind uygulama rneinin gei panosu

Soru: Bir rnekteki form, rapor ve sayfalarda kullanlabilen nesneleri inceleyerek farkllklar tespit ediniz. Neden tm nesneler her yerde kullanlmamaktadr?

Form tasarmndaki ara kutusu

Rapor tasarmndaki ara kutusu

Sayfa tasarmndaki ara kutusu

Resim 1.5: Veri eriim sayfas rnei

1.2. Form ve Rapor Sihirbazlar

Sihirbaz - wizard kullanmn nceki Tablo ve Sorgular modllerinde sk olarak yapmtk. Form, rapor ve sayfalar da birka fare tklamas ile hzl ve kolay bir ekilde hazrlayabiliriz. Sihirbaz sonlandrldktan sonra tasarm grnmnde, istediimiz ayarlar yapabiliriz.

1.2.1. Form Sihirbaz

Form sihirbaz ile form hazrlama admlar unlardr:

Adm 1

Adm 2

Adm 3

Adm 4

Sonu Adm 5

1.2.2. Rapor Sihirbaz

Rapor, formunkine benzeyen bir sihirbaza sahip olsa da yazc ayarlar ve zet iin ayrca seenekler sunar. Rapor sihirbaz ile rapor hazrlama admlar unlardr:

Adm 1

Adm 2

Adm 3

Adm 4

Adm 5

Adm 6

Adm 7

Sonu

1.2.3. Sayfa Sihirbaz

Sayfa; hem form, hem de raporun birlemi hali gibidir. Yani hem veri girilebilir haldedir hem de tarayc imknlarnca bask n izlemeye hazrdr. Veri eriim sayfas sihirbaz rapordakine benzer admlar ile aada anlatld gibi yaplabilir:

Adm 1

Adm 2

Tarayc program rnekleri: nternet Explorer, Avant Browser, Opera, Mozilla Firefox

10

Adm 3

Adm 4

Adm 5

Tema seimi

Sonu

11

1.3. Yerleim Trleri

Form ve raporlarda genel olarak stunlu, sekmeli, veri sayfas, dayal ve zet olmak zere deiik yerleim trleri vardr. Bu grnmleri yeni bir form/rapor olutururken veya sihirbazdaki uygun admda seerek elde edebiliriz. Grnm, stil ve renk ayarlar daha sonradan deitirilebilir. imdiye kadar tablo ve sorgularda aslnda veri sayfas grnmnde alyorduk.

12

Resim 1.6: Ekle komutu ile yeni form, rapor veya sayfa yapma pencereleri

Yeni komutundaki Otomatik ile balayan seenekler; bizim ok daha hzl form, rapor veya sayfa tasarlamamz salar. Genellikle verilerin geldii kaynak tek tablo veya sorgudan alnr. Daha sonra greceimiz alt form ve hesaplanan alanlar ile dier veri kaynaklarn da ayn anda kullanabiliriz. Raporlarda kttan veri ve dier nesnelerin tamamas iin marj (sayfa kenarlarndaki boluk miktar) ve kt ynlendirme ayarlar bulunur. Sayfa Yaps mensnden bu ayarlar dzenleyebilirsiniz. Ayrca Etiket Sihirbaz etiket basmna uygun olarak verileri listeleyen yazdrma seeneidir. Genel olarak form yerleim trlerine bakalm, siz de burada anlatlmayan dier seenekleri rahatlkla kendiniz yapabilirsiniz. Mesela Otomatik Sayfa: Yass gibi

1.3.1. Stunlu

Resim 1.7: Otomatik Form: Stunlu ile 2 stun halinde olan form elde edilmesi

13

1.3.2. Sekmeli
Bu grnm Veri Sayfas grnmnn sslenmi halidir diyebiliriz. Kaytlarn hepsi grntlenebilir ve grsel olarak daha rahat veri girilebilir.

Resim 1.8: Otomatik Form: Sekmeli ile alt alta liste halinde form elde edilmesi, alan balklarnn ekrana samad grlyor

1.3.3. Veri Sayfas

Resim 1.9: Otomatik Form: Veri Sayfas ile tandk, sade bir grnmde form yapm

1.3.4. Dayal
Bu grnm seeneini Form Sihirbaznda Adm 3te grebilirsiniz.

14

Resim 1.10: Dayal olarak form tasarm yapmak. Grld gibi alanlar yan yana sktrlyor fakat okunakl bir ekilde alan balklar grlyor

1.3.5. zet Tablo ve Grafik

Excelde bulunan pivot-zet tablo zellii Accesste de vardr. Ayrca Veri Tabannda Sorgular modlnde de zet karmay grmtk.

Resim 1.11: Tasarm grnmnde Biimlendirme Ara ubuu seenekleri

Bir tablonun, sorgunun veya formun zetini karmak iin Grnm*zet Tablo Grnm komutu verilebilir. Ayn ekilde verilerden grafik elde etmek iin Grnm*zet Grafik Grnm komutu verilebilir. Bir resim, bin kelimeye bedeldir sznden anlalaca gibi okunmas g olan saylar, grafikler ile ok daha okunakl hale gelir. 15

Bu zet grnmlerin kalc olarak her alta grntlenmesi iin form sekmesi aktif iken veri taban penceresinde Yeni*Otomatik Form: zet Tablo veya Yeni*Otomatik Form:zet Grafik komutu ile almaktr. Ayn komutlar rapor nesnesi iin de geerlidir. Resim 1.12de grld gibi satr, stun ve ayrnt alanlarn srkle-brak yntemi ile zet hazrlayabiliriz. Bu durum biraz kafa kartrc olabilir, bu sebeple Access yine bize sihirbaz ile zet tablo ve grafik yapma imkn salyor.

Resim 1.12: zet bilgilerine sahip form ve grafik elde etmek

16

1.3.5.1. Grafik Sihirbaz Ekle*Form ile yeni form ekleme penceresinde Grafik Sihirbaz seildiinde aadaki gibi bir sihirbaz bize yardmc olur:

Adm 1

Adm 2

Adm 3

Adm 4

Adm 5 1.3.5.2. zet Tablo Sihirbaz

Sonu

Ekle*Form ile yeni form ekleme penceresinde zet Tablo Sihirbaz seildiinde aadaki gibi bir sihirbaz bize yardmc olur:

17

Adm 1

Adm 2

Adm 3

Adm 4

Sonu

1.4. Ara Kutusu, Alan Listesi ve zellikler Pencereleri

lk konuda grdmz ara kutusu sayesinde tasarm penceresi iine gereken nesneleri ekleyebiliriz. Form, rapor veya sayfa nesnesi tasarm grnmnde aldnda otomatik olarak karmza ara kutusu gelir. Eer gzkmyor ise Grnm*Ara Kutusu seeneini kontrol ediniz. Alan Listesi ve zellikler pencereleri de Grnm mensnden aktif edilebilir veya kapatlabilirler. Alan Listesi ile tasarm penceresine eklenecek alanlar grebilir, zellikler penceresi ile form ve nesneler ile ilgili dier ayarlara ulaabiliriz. 18

a)

b)

Resim 1.13: Tasarm grnmnde grlebilen dier pencereler ve ksmlar

Ara kutusundan ve alan listesi penceresinden istenen nesne form zerine fare ile srkle brak yaplabilir. Alan listesinden form zerine braklan alann tr ne ise ona uygun nesne kendiliinden eklenir. Mesela metin tr alan Metin Kutusu olarak eklenir. Sihirbaz ile hazrlanmadan yaplan form, bo bir form olarak karmza gelir ve zerine alanlar, gerekli nesneler eklenebilir. Form zelliklerinden grnm, renk, yaz tipi gibi ayarlara ulaabiliriz. Soru 1: Form tasarm grnmnden ktnda yani altrldnda hangi pencerelerin grnrl pasif oluyor? Pencere Ad Ara Kutusu Alan Listesi zellikler Tasarmda Grnr Grnr Grnr altrldnda

19

Soru 2: Kullanlabilen nesneler ile ilgili aada bo braklan yerleri doldunuz. Veri Tr Metin Not Say Tarih/Saat Para Birimi Otomatik Say Evet/Hayr OLE Nesnesi Kpr Arama Sihirbaz Karlk Gelen Nesnenin Ad Metin Kutusu

1.5. Ara Kutusundaki Dme ve Kontroller

Ara kutusundaki - Denetim Sihirbaz seili ise yeni eklenen nesnenin, varsa sihirbaz bize yardmc olur. Bir nesneyi eklemekten vazgemek iin - nesne seme simgesine tklatlr. - Dier Denetimler ile de sisteme tantlm dier tm nesnelere ulaarak, tasarm penceremize ekleyebiliriz. Denetim sihirbaznda sihirbaz penceresinin kmamas durumunda ofis CDsinden Access ile ilgili ksmlar Resim 1.14teki gibi seiniz.

Resim 1.14: Access iin gerekli kurulum seenekleri

20

Dier Denetimler ise her bilgisayarda farkl olabilir, yklediiniz programlara gre deiir. Bu sebeple dier denetimleri formunuza eklerken dikkatli olunuz. Uygulamanz vereceiniz kullancnn bilgisayarnda o denetim kurulu olmayabilir. Programnz hata verip kapanabilir. Dier denetimler ile eklediiniz nesne Resim 1.15te grlecei gibi grsel ksm olmayan bir nesne de olabilir. Mesela Microsoft Agent Control 2.0 nesnesi form zerine eklendiinde kendi komutlar ile arlmad srece ekranda grntlenmez. Grntlendiinde ise baka pencere veya denetim olarak gzkebilir. Ara kutusu zerindeki komutlar Resim 1.16daki gibi Dmeleri Ekle/Kaldr komutu ile zelletirilebilir. Bir yanllk yaplrsa Ara ubuunu Sfrla komutu ile ilk haline geri dndrebiliriz.

Resim 1.15: Forma dier denetimleri eklemek

Resim 1.16: Ara kutusunu zelletirmek

21

Soru 1: doldunuz.

Accesste kullanlabilen nesneler ile ilgili aada bo braklan yerleri Tanm durumundan

Nesne Nesneleri Se Denetim Sihirbazlar Etiket Metin Kutusu Seenek Grubu Deitirme Dmesi Seenek Dmesi Onay Kutusu Alan Kutu Liste Kutusu Komut Dmesi Resim likisiz Nesne erevesi likili Nesne erevesi Sayfa Sonu Sekme Denetimi Alt Form/Alt Rapor izgi Dikdrtgen Dier Denetimler

Nesne ekleme karak, seme durumuna geer. Seili ise forma eklenen yeni nesne ile ilgili sihirbaz aar (bu dme seili iken kenarl belirginleir).

Soru 2: Kullanlabilen nesneleri form zerine ekleyerek formu altrnz. Nesnelerin iine nasl veri girildiini inceleyiniz.

22

1.6. Kaynak Trne Gre Alanlar

Form zerine ara kutusundan bir nesne eklediinizde tablo veya sorgudaki hangi alana bal olarak alacan otomatik olarak bulamaz. Bu sebeple mesela forma bir metin kutusu eklediinizde Resim 1.17deki gibi likisiz eklinde bir uyar ile karlarz. Baz durumlarda bir alana bal kalnmamas gerekebilir. Mesela Mteri- Takibindeki rapor almadan nce sorulan Resim 1.18deki tarih aral gibi

Resim 1.17: Bir alana bal olmayan metin kutusu

Resim 1.18: likisiz olarak metin kutularn kullanmak

1.6.1. likili ve likisiz Nesneler

Form tasarmnda Alan Listesi penceresinden bir alan form zerine brakldnda otomatik olarak nesne ve etiketi oluturulur. Etiket iinde alann ad yazarken, nesne de alann tr ne ise ona uygun bir nesnedir. Mesela alann veri tr Metin ise nesnesi Metin Kutusu olur. Alan Listesindeki nesneler ilikili nesnelerdir. Form zerine bir nesne eklendikten sonra, doru veri tr ile doru nesne tr birbirine uyarlanarak istenen veri taban alanna birletirilebilir. Bir nesneyi bir alan ile ilikilendirmek iin nesne seilir ve zellikler penceresinde Veri*Denetim Kayna seilir.

23

Resim 1.19: Bir nesneyi alan ile ilikilendirmek

Her nesne veritabanna bal olmak zorunda deildir. Resim 1.18de gsterildii gibi programc, hazr diyalog kutular yeterli olmad durumlarda, kendi zel diyalog kutusunu yapabilir.

1.6.2. Hesaplanan Alanlar

Hesaplanan Alanlar aritmetik olarak bir sonu elde etmek iin kullanlr. Bu alanlar aslnda ilikisiz alanlardr. Genellikle istatistik ve bilgilendirme amal yaplrlar. Hesaplama ileminin yaplmas iin nesnenin Denetim Kayna zelliine uygun forml yazlr. nceki modllerde hesaplanan alanlar ve ilemlerde kullanlan ilelerden belli yerlerde bahsedilmiti. Hesaplanan alanlar iin gsterilen kurallar burada da uygulayabiliriz. =[BiletSays] * [BiletFiyat] Bu rnekte iki alann deeri arplarak bir deer otomatik olarak bulunuyor. Veri tabanndaki baka bir tablo veya sorgudan alan ismi alndnda ! ile bu belirtilir. =[Mteri]![denen] * 1.1

Resim 1.20: Hesaplanan alan oluturmak

24

1.7. Sk Kullanlan Hesaplanan Alan Fonksiyonlar

Hesaplanan alanlar sadece o anki kaydn alanlar zerinde ilem yapmazlar. Tm tablodaki kaytlar zerinde de ilem yapabiliriz. Mesela Gelir alanndaki tm deerlerin toplamn almak gibi nceki derslerde grdmz Resim 1.21deki Deyim Oluturucu bize yardmc olabilir. Bu pencereyi amak iin, nesnenin Denetim Kayna zelliine gelerek simgesi tklatlr.

Soru: Tablodaki bo braklan yerleri uygun ekilde doldurunuz. Fonksiyon Topla En Az En ok Ortalama Say Tanm Deerlerin toplamn alr. rnek =Topla([Gelir])

1.8. Deyim Oluturucusu Penceresi

Veri Tabannda Sorgular modlnde hesaplanan alanlar ksmndaki pencere ile ayn zelliklere sahiptir. Accessin temelinde SQL olduu iin birok yerde ortak bir arabirim ile karlamamz normaldir. Resim 1.21e dikkat ederseniz sk kullanlan ilevlerimiz SQL Topluluu ad altna toplanm.

Resim 1.21: Deyim Oluturucusu penceresi

25

likilendirilmeyen alan olarak kullanlan hesaplanan alanlar, form veya raporun st bilgi veya alt bilgi ismi verilen ksmlarna ekleyebiliriz. Mesela raporda kanc sayfada olunduu ve yazdrma tarihi gibi bilgiler genellikle alt bilgi olarak kullancya sunulur. Resim 1.22de grlebilecei gibi kaytlar, kendi iinde ayr olarak hesap ilemleri yaplabilir veya istenirse de tm kaytlarn verilerini hesaplayarak ilem yapabiliyoruz. Hesaplanan alanlar otomatik olarak deerlere sahip olduklar iin kullanc dorudan bu alanlara veri giremez. Ama kaynak olarak kullanlan alanlar deitirildiinde hesaplanan alann deeri de hemen deiecektir.

Resim 1.22: Formun altbilgisine yeni bir hesaplanan alan ekliyoruz

Resim 1.23: Hesaplanan alanlar kullanc dorudan deitiremez

26

1.9. zellikler Penceresindeki Sekmeler

Form, rapor ve sayfa nesnesi de dhil tm denetimlerin kendine ait zellikleri vardr. zellik, bir nesnenin karakteristii, davran veya grntsne ait niteliktir. Baz zellikler eklinde alr kutu olarak saysal iken bazlar alfa saysal olabilir. Baz zelliklerin seenekleri var iken bazlarnn da yardm ile ayr bir diyalog kutusunda alan zellikleri vardr. Bu penceredeki denetim zellikleri 5 ana ksma ayrlarak kullanllk artrlmtr. zellikler penceresini Alt+Enter ksa yolunu kullanarak da aabilirsiniz. Form tasarm penceresinin sol st kesindeki Form Seici - ift tklatldnda da forma ait zellikler alr.

Resim 1.24: zellikler penceresi

1.9.1. Biim
Nesnenin grnm ile ilgili zelliklerdir. Biim, grnr, ykseklik, genilik, renk, yaz tipi ve hizalama gibi

1.9.2. Veri
Nesnenin veri ile ilgili olan denetim kayna, giri maskesi, varsaylan deer, geerlilik kural gibi zellikleri burada grlebilir.

1.9.3. Olay
Nesnenin fare, klavye ve benzeri etkinliklerde bir kod, deyim ya da makro altrmas salanabilir. rnein, nesne zerinde fare sol tuu tklatld anda kod yardm ile rengi deitirilebilir.

1.9.4. Dier ve Tm
Tm sekmesinde stteki zelliklerin hepsi bir arada gsterilir. Nesne ile ilgili baka zellikler de var ise Dier ksmnda o zellikleri bulabilirsiniz. Sekme ayarlar, yardm ierii gibi

eklinde veri girilen zelliklerde, zelliin sa tarafndaki stunun iine ift tklanarak deerler yer deitirilebilir. Mesela deer olarak, Evet yazyor ise ift tklannca Hayr olur.

27

Soru: Tablodaki bo braklan yerleri uygun ekilde doldurunuz. zellik Biim Ad Denetim Kayna Varsaylan Deer Grnr Etkin Sol st Genilik Ykseklik Arka Plan Rengi Deitiinde Geri Alndnda Tklatldnda Kpr Sekme Biim Tanm Verinin grntlenme yntemi seilir.

1.10. Genel Form, Rapor ve Sayfa zellikleri

Form ve raporun gvdesinin ya da kendisinin de dier nesneler gibi zellikleri vardr. Daha genel olan bu zellikler ile form oluturma sihirbazlar ile yaplamayan dier ayarlara ulaabiliriz. Her ne kadar sayfa nesnesinin genel zellikleri olmasa da belli alanlar tklatp gerekli deiiklikleri yapabiliriz. Rapor nesnesinde ayrca kenar boluklar ve kt ynlendirme ayarlar iin Dosya*Sayfa Yaps komutu verilebilir.

28

Resim 1.25: Sayfa Yaps penceresi eleri

Soru 1: Form zellikleri ile ilgili bo braklan yerleri doldurunuz. zellik Tanm Formun balk ubuunda grnen ad deitirilir. Resim Yazs Varsaylan Grnm Kaydrma ubuklar Kayt Seicileri Gezinti Dmeleri Kayt Blcleri Resim Ynlendirme Tanabilir Kayt Kayna Filtre Silme, Ekleme zinleri Tasarm Deiikliklerine zin Ver Soru 2: Rapor zellikleri ile ilgili bo braklan yerleri doldurunuz. zellik Otomatik Boyutlandr Otomatik Ortala Kenarlk Stili Sayfa stbilgisi/Altbilgisi Yazdrma Yerleimi Sralama esi Srala 29 Tanm

Veri Yokken Sayfaya Gelindiinde Hata Durumunda Hzl Lazer Yazdrma Soru 3: Sayfa zellikleri ile ilgili bo braklan yerleri doldurunuz. zellik BackgroundColor Color Title Dir FontFamily TextAlign Tanm

1.11. Dzenleme lemleri

Geri Al, Yinele, Kes, Kopyala, Yaptr ve Sil ilemleri dier ofis bileenleri ile ayn amalar iin kullanlr. Farkl bir komut olan oalt ise nesneden benzer grnmde baka nesne oluturmak iin kullanlr. Hatal ilemler yaplm ise Dzen*Geri Al komutu ile eski hale geri dnlebilir. Soru: Tablodaki bo braklan yerleri uygun ekilde doldurunuz. Komut Geri al Yinele Kes Kopyala Yaptr Sil oalt Tmn Se Formu Se Office Panosu zel Yaptr Biim Boyacs Ksa yolu Tanm

30

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Sihirbaz ile form veya rapor oluturunuz. 2. Form sihirbaznda form yerleimi stunlu, sekmeli, veri sayfas veya zet olarak belirleyiniz. 3. Rapor sihirbaznda rapor yerleimi dikey, dayal veya sekmeli olarak belirleyiniz. 4. Rapor sihirbaznda sralama ve zet seeneklerinden uygun olanlarn seiniz. 5. Veri taban penceresindeki Tasarla komutu ile formu tasarm grnmnde anz. 6. Form zerine istenen alan srkle brak yntemi ile ekleyiniz. 7. Ara kutusundan uygun bir nesne seip form zerine istenilen byklk olana dek iziniz. 8. Kullanlmas istenmeyen nesneyi siliniz. 9. Ayn nesneden bir adet daha yapmak iin Dzen*oalt komutu veriniz. 10. Nesneyi sa tklatp zellikler*Veri*Denetim Kaynan elle yaznz veya Deyim oluturucusu ile seiniz. 11. Formun sol st kesindeki Form Seme dmesine basarak form seiniz. 12. Bir kerede ekranda ka kaydn gzkeceine karar veriniz. 13. Dosya*Bask nizleme ile formun yazc ktsn yapnz. 14. Formu kapatrken, uygun bir ad belirleyiniz.

neriler

Grnm*Alan Listesi

Dzen*Sil

zellikler*Biim*Varsaylan Grnm Dosya*Kapat

31

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi grsel bir programlama dili deildir? A) Access B) Visual Basic C) VB.NET D) Delphi Aadakilerden hangisi nesne ile ayn anlamda kullanlamaz? A) Komponent B) Kontrol C) Eklenti D) Denetim Aadakilerden hangisi kullancya bilgi sunmak iin yaplmamtr? A) Formlar B) Veri Eriim Sayfas C) Raporlar D) Modller Aadakilerden hangisi kullancnn daha rahat veri girmesini salamaz? A) Gei Panosu eklemek B) Veri Eriim Sayfas eklemek C) Rapor eklemek D) Belli yerlere aklamalar eklemek Hangi grnm seeneinde alan balklar daha okunakldr? A) Stunlu B) Sekmeli C) zet Tablo D) Dayal Hangisi bir grafik tr deildir? A) Silindir B) Dilim C) Pasta D) ubuk Hangi nesnenin denetim sihirbaz vardr? A) Komut Dmesi B) Metin Kutusu C) izgi D) Etiket 32

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Hangi nesne iine deer girii yaplamaz? A) Komut Dmesi B) Metin Kutusu C) Liste Kutusu D) Alan Kutu Hangisi bir nesneye atanabilen olay deildir? A) Tklatldnda B) ift Tklatldnda C) Fare Tklatldnda D) Tua Baslrken

9.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

33

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Nesnelerin boyut ve konumlarn deitirebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetini yapmalsnz. VB ve Delphi gibi diller ile Accessin nesnelerini karlatrnz. Accesste bulunmayan nesneleri listeleyiniz.

2. NESNE ZELLKLER

Bu faaliyette nesnelerin zellikleri ve biimlendirilmeleri ile ilgili daha ayrntl olarak konuyu ileyeceiz. Anlamadnz yerlerde Nesne ve Formlar faaliyetini gzden geiriniz.

2.1. Form ve Raporun Blmleri

Nesnelerin zelliklerine gemeden nce form, rapor ve sayfalarn Resim 2.1de grlebilen tasarm penceresindeki ksmlarna bakalm. Form ve rapor yatay blmlere blnmtr. Formlar da Form stbilgisi, Ayrnt ve Form Altbilgisi blmleri var iken, raporda biraz daha fazla blm vardr. Bu blmler Rapor stbilgisi, Sayfa stbilgisi, Ayrnt, Sayfa Altbilgisi ve Rapor Altbilgisi eklidedir. Sayfalarda ise Genilet adnda site iindeki alt bilgileri saklama ve gstermeyi salayan nesne vardr. Bu nesne sayesinde, sayfa grnmnde simgesi ile verilerin blok halinde alp kapatlmalarn salayarak sadelik ve okunakllk salyor. 34

a)

b)

35

c)

Resim 2.1: Form, rapor ve sayfa ksmlar

Resim 2.2: Bir blmn geniliini fare ile deitirmek

Yatay olarak alt alta olan bu blmlerden istenen blmn ykseklii ve genilii deitirilebilir. Bu ayar ister zellikler penceresinden, ister fare ile kenarlarndan tutarak yapabilirsiniz. htiya duyulmayan blmn ykseklii sfrlanp gzkmemesi salanabilir. Tamamen silmek veya gstermenin dier bir yolu da Grnm*Sayfa st bilgisi/Alt bilgisi komutunu vermektir. Bu komut ile blm silinirken iindeki nesneler de silinir ve bu ilem geri alnamaz. st bilgi ve alt bilgi blmleri genellikle bilgilendirme (firma ad, toplam bilgisi, tarih ve sayfa numaras gibi) amal iken, Ayrnt blm tablo veya sorgudaki bilgilerin listelendii ksmdr. 36

Form, rapor ve sayfa altrldnda eer gsterilmeleri iptal edilmemi ise alt ksmlarnda Gezinti Dmeleri bulunur. Sayfadaki gezinme dmeleri biraz farkl gibi gzkse de aslnda kullanm basittir ve ayn manta sahiptir. alma zamannda blmler arasnda izgi, ereve ve arka plan renkleri (desenleri) konularak daha ho bir grnm elde edilebilir. Ama gereksiz ykseklikteki nesneler raporda bo sayfalar kmasna neden olabilir. Eer byle bir durum ile karlarsanz, tasarmdaki nesnelerin yerlerini ve boyutlarn dikkatli olarak inceleyiniz.

Resim 2.3: Raporda karmza kan bir uyar mesaj

2.2. Sayfa Yaps ve Kenar Boluklar

nceki faaliyette 1.10. Genel Form, Rapor ve Sayfa zellikleri konusunda sayfa yapsn grmtk. Kenar boluklar gibi ayarlar saysal olarak girerek daha fazla standart ktlar elde edebiliyoruz. Dosya*Sayfa Yaps penceresi dnda form ve rapor tasarmnda, cetvel ksmndan sayfa ayarlar yaplabilir. Fare ile genilik ve ykseklik ayarlarn yapabilseniz de, kararl ve standart bir grnm iin en iyisi zellikler veya Sayfa Yaps penceresinden faydalanmaktr.

Resim 2.4: Rapor geniliini fare ile deitirmek

Burada bahsedilen sayfa, veri eriimli sayfa deil, yazcdan kacak kt anlamnda kullanlmtr.

37

2.3. Cetvel ve Klavuz izgileri

Cetvel ve klavuz izgilerinin grntlenmesini Grnm*Klavuz menlerinden kontrol edebilirsiniz. Grnm*Klavuz seenei bulunur. Grnm*Cetvel ve Sayfa iin sadece

zellikle raporda kt ile ekrandaki grntnn benzer olabilmesi iin cetvel zerindeki entikler tasarmcya yardmc olur. Klavuz izgileri birok nesnenin yerlerini tasarlarken birbirleri ile hizal olmalarna yardmc olan izgilerdir. Normalde Resim 2.6da grlecei gibi 10 deerlerindedir. Eer iletim sisteminizin Blge ve Dil Seenekleri Trkiyeye gre ayarl ise metrik deer olan santimetre l birimidir. Word kelime ilemci programndaki cetvele gre ok daha az ilevi olsa da form ve rapor tasarmnda nesneleri yerletirirken dzenli olmalar iin cetvel kullanlmas tavsiye edilir.
Resim 2.5: Cetvel ve klavuz izgilerinin mens

38

Resim 2.6: Klavuz deerleri

2.4. Nesneleri Boyutlandrma ve Yerlerini Deitirme

Pencere ayarlarn fare ile kenarlarndan tutarak ve zellikler penceresinden yapabildiimiz gibi, ayn ekilde nesnelerin de boyutlarn ve yerlerini deitirebiliriz.

Resim 2.7: Nesnenin boyutunu deitirmek

39

a)

b)

Resim 2.8: Nesnenin yerini deitirmek

Boyutlandrma ve yer deitirmede dikkat etmeniz gerekenleri yle sayabiliriz: 1. Fare ile nesneyi bir kere tklatnz, bylece semi olursunuz. 2. Nesne etrafnda eklinde siyah kareler (tutama) belirir, bunlar fare ile saa, sola, ste, alta ve kelere doru ekerek geniletebilir ve daraltabilirsiniz. Resim 2.7yi inceleyiniz. 3. Nesnenin kenarlarna yakn fare ile gelindiinde el simgesinin ktn grebilirsiniz. El simgesine dntnde nesne tanabilir**. 4. Nesnenin sol st kesindeki byk siyah kare ile nesne tanabilir. Resim 2.8in b kkn inceleyiniz. Nesne birden fazla nesneden oluuyor ise mesela metin kutusu gibi, bu durumda boyutlandrma ve tama ayn ekilde olur. Fakat Resim 2.8de b kknda gsterilen ekilde nesneler ayr ayr yer deitirilebilir. Metin kutusunda nesneler (etiket ve metin kontrol) birlikte tanabilirken, ayr olarak boyutlandrlr. Metin kutusunun yannda gelen Etiket nesnesi genellikle metin kutusunun amac ile ilgili bilgi vermek iin kullanlr. Ama gerek duyulmuyor ise seildikten sonra Dzen*Sil ile silinebilir. Fare ile nesneleri tamak ve boyutlandrma bazen zor olabilir. Bu gibi durumlarda klavyeden yardm alabiliriz. Nesne fare ile tklatldktan sonra unlar yapabiliriz:

**

Tama/boyutlandrma srasnda Ctrl basl tutularak daha yava, tutarl ilem yaplabilir. Fare ile nesne seilemiyor ise, Tab tuu st ste baslarak istenen nesneye gidilebilir.

40

Resim 2.9: Klavye ile nesneleri hareket ettirmek veya boyutlandrmak

41

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Formun st ve alt bilgi ksmlarn deitiriniz. 2. Grnm*Sayfa st bilgisi/alt bilgisi mens ile yazc n izleme sayfann st ve alt bilgi ksmlarn deitiriniz. 3. Formdaki blm seme ubuklarndan birini sa tklatp, zellikler*Biim*Yeni Sayfaya Zorla ile yazc ktsnda sayfalamann nasl olacana karar veriniz. 4. Nesnelerin Tab srasn dzenleyiniz. 5. Nesnelerin nemli zelliklerini, nesneye sa tklatp zellikler penceresinden dzenleyiniz. 6. ok nesne semek iin Shift tuu basl iken istenen nesneleri tklatnz. 7. Nesne zerine getirilen fare simgesi el olunca, baka bir yere srkleyiniz. 8. Nesnenin sol st kesindeki kutusundan srkleyerek, bal olduu nesneden bamsz yerini deitiriniz. 9. Nesne seildiinde, kenarlarnda ortaya kan kutular kullanarak nesnenin boyutlarn deitiriniz. Sekme Sras penceresinden neriler Grnm*Form st bilgisi/alt bilgisi

42

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi bir form blm deildir? A) Form st bilgisi B) Sayfa Alt bilgisi C) Form Alt bilgisi D) Ayrnt Hangisi raporda sadece ilk sayfada grntlenir? A) Sayfa st bilgisi B) Rapor Alt bilgisi C) Rapor st bilgisi D) Sayfa Alt bilgisi Hangi nesnenin alan listesi farkl grntlenir? A) Form B) Rapor C) Sayfa D) Kayt Cetvel ile ilgili doru olan hangi seenektir? A) Farkl yerlerdeki nesneleri sememiz iin yardmc olur. B) Yeni eklenen nesnenin yerinin cetvele dayal olmasn salar. C) Nesneleri hizalamamza yardmc olur. D) Nesnelerin yerleimindeki sekme ayarna yardmc olur. Varsaylan klavuz deeri hangisidir? A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 Hangisi hatal olarak belirtilmitir? A) Shift + Ok tular: Nesne boyutlandrma B) Ok tular: Nesne tama C) Ctrl + Ok tular: Yava olarak nesne boyutlandrma D) Alt Gr + Ok tular: Nesne tama

2.

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. 43

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Alt form oluturup forma yeni nesne ekleyebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetini yapmalsnz. OpenOffice (baka bir ofis paketi de olabilir) iinde bulunan Access programnn benzeri Base programn inceleyerek bir karlatrma listesi hazrlaynz. zellikler form ve rapor tasarmlarnn farklarn bulunuz, sonular arkadalarnz ile paylanz.

3. ALT FORMLAR

Birden fazla tablo, daha dorusu birbiri ile ilikili tablolar form zerinde birlikte gzkebilmeleri Alt Form/Alt Rapor nesnesi ile olur. Veri Tabannda Tablolar-1.8. Tablo likileri modlnde tablo ilikilendirmeyi grmtk. Ana tablo aldnda her kaydn yannda bulunan simgesi ile alt tabloya eriebiliyorduk. Hatrlarsanz veri eriimli sayfalarda da alt tablolar simgesi ile alp kapatlabiliyordu. Burada greceimiz alt nesne ile kaytlar arasda dolaldka iinde o kayda ait dier tablodaki kaytlar otomatik olarak getirecek ve listeleyecektir. Alt form nesnesi dnda kullanl baka nesneler de vardr. Mesela resim, grafik ve ActiveX gibi Bu nesneleri kullandmzda daha ilevsel ve profesyonel grnml form, rapor ve sayfalarmz olacaktr.

3.1. Rapor ve Formda Alt Form Nesnesi

Rapor veya formda alt nesne kullanlmadan nce en az iki ilikili tablomuzun yaplmas gereklidir. Genellikle Birden - oa trde iliki kurulur. nceki modllerde yaptnz veritabann burada kullanabilirsiniz. Mesela mteri-fatura tablolar gibi rneimizde ana alanmz mteri tablosunun Kimlik alan, alt alanmz da fatura tablosundaki Mteri Kimlik alan olacaktr.

44

Resim 3.1: likilendirilmi tablolar ve bu tablolarn form olarak grnmleri

Denetim sihirbaz ile alt form/rapor ekleyebilirsiniz.

Adm 1: Ana tablonun formu tasarm olarak alr (mteri tablosu) 45

Adm 2: Alt tablo iin ayrnt blm geniletilir (fatura tablosu)

Adm 3: Alt Tablo/Alt Rapor nesnesi ara kutusundan forma srkle brak ile konur

46

Adm 4: Alt tablodan veri seimi

Adm 5: Tablo ve alanlarn seimi

Adm 6: likilendirilecek alanlar semek

Adm 7: Alt form adn belirtmek

Sonu: Resim 3.1de alr halini grebilirsiniz

47

Resim 3.2: Oluan formlar: mteri ve fatura alt formu

3.2. Yeni Nesne Ekleme

Grafik sihirbaz, resim, kpr ve ActiveX denetimi dnda, ara kutusundaki Dier Denetimler ile form, sayfa ve rapor zerine yeni eklentiler yapabilirsiniz. Tasarm grnmnde Ekle mensnden grafik, resim gibi nesneler eklenebilir.

Resim 3.3: Ekle mensndeki seenekler

3.2.1. Grafik Sihirbaz

Stun, ubuk, alan, izgi ve pasta gibi sk kullanlan grafik trleri ile verilerin grsel olarak analizini kullanc daha rahat grebilir. Bu modlde 1.3.5.1. Grafik Sihirbaz konusunda grdmz sihirbazn ayns burada da kullanlyor. Ama bu konudaki grafik, form veya raporun istenen bir ksmnda veri ile birlikte ayn yerde kyor. 48

Bir rapor iine grafik ekleyelim:

Adm 1: Grafiin her sayfada kmas iin, st bilgiyi geniletiniz

Adm 2: Ekle*Grafik ile nesnemizi yerletiriniz

Adm 3: Veri kaynann seimi

Adm 4: Grafik alanlar seimi

Adm 5: Grafik trn seme 49

Adm 6: Yerleimin ayarlanmas

Adm 7: Belgeye balanacak alanlar seme

Adm 8: Grafik baln girme

Sonu: Her sayfada istatistik olarak bilgilendirme iin grafik ekledik

Resim 3.4: Grafiin zelliklerini deitirmek

50

3.2.2. Resim
Resim Ekle diyalog kutusu dosya ama diyalog kutusuna benzer. Eklenebilen resim dosyalarnn eitleri Dosya tr ksmnda grlebilir. En ok kullanlan resim trleri jpg, bmp ve gif eklindedir. En byk dosya boyutu bmp trndedir. Bir sayfa iine resim ekleyelim:

Adm 2: Resim veri taban iine gml m olacak, yoksa resim dosyasna bal m olunacak

Adm 1: Ekle*Resim ile alan pencere

Adm 4:Resim uygun boyut ve konuma getirilir Adm 3: mlecin bulunduu yere resim eklenir

51

3.2.3. Kpr
Kpr tklandnda istenen site/tablo/dosya veya e-posta adresi alr. Bir form iine kpr ekleyelim.

Adm 1: Ekle*Kpr ile alan pencere

Adm 2: Adresin girilmesi

Adm 3: Kprnn denenmesi Site internet taraycs ile alrken, e-posta posta program ile alr. stenirse bir tablo/sorgu veya form da alabilir. Bunun iin eklene kprye sa tklatp Kpr*Kpr Dzenle komutu verebilirsiniz.

52

3.2.4. ActiveX Denetimi

Ara kutusunda bulunan - Dier Denetimler ile ayn ileve sahiptir. Baz denetimler Access ile uyumlu olmayabilir veya baka nedenlerden dolay eklenemeyebilir. Sisteme tantlm nesneler kullanlabilir. Eer nesne uyumlu ise genellikle Denetim Kayna zelliinden bir alana balanlmas gerekir. Visual Basic veya Delphi gibi grsel diller ile kendi ActiveX denetimlerinizi yapabilirsiniz. Fakat bu *.ocx veya OLE dosyalarn kullancnn sistemine de tantlmas gereklidir, yoksa grntlenemezler. ActiveX denetimi: Onay kutusu veya dme gibi kullanclara seenekler sunan veya bir grevi otomatikletiren makrolar veya komut dosyalarn altran bir denetimdir. Denetim iin Microsoft Visual Basic for Applicationsda makrolar veya Microsoft Script Editorda komut dosyalar yazabilirsiniz. Bir form iine ActiveX denetimi olan Takvim Denetimini ekleyelim:

Adm 1: Ekle*ActiveX Denetimi

OLE (Object Linking and Embedding) Bir programn iine baka bir programn balanmas veya gmlmesidir.

53

Adm 2: Denetim ile ilgili dier ayarlara ulamak

3.3. Tarih, Sayfa Numaras Ekleme Pencereleri

Form ve rapor iine tarih, saat ve sayfa numaras eklenebilir. Bu bilgiler bir alan ile ilikili olmadklar iin Ayrnt blmnde deil, alt bilgi ve st bilgi ksmlarna eklenir. Form nesnelerinde sayfa numaralandrlmas pek geerli deilken, zellikle raporlarda kt alnrken ok sayfa olduunda kullanc, ktlarn srasn ve yazcdan hangi tarihte kt alnd bilgisini grebilmelidir. Tarih iin ayrca Resim 3.7deki gibi Now() komutu kullanlabilir. Rapora bir metin kutusu eklenerek iine forml girilir. Date() komutu da ayn ileve sahiptir. Deyim oluturucusu penceresindeki Ortak Deyimler de bu komutlar bulabilirsiniz. Ayrca Fonksiyonlar altndaki Yerleik levler*Tarih/Saat ksmnda daha fazla komut seenei vardr.

54

Resim 3.5: Sayfa numaras ve tarih ekleme pencereleri

Resim 3.6: Bir dkmde sayfa alt bilgisi olarak sayfa numaras ve o andaki tarih saatin karlmas

55

Resim 3.7: Bir tarih bilgisini elle dzenlemek ve Deyim Oluturucusu penceresi kullanm

3.4. Raporda Sralama ve Gruplandrma Penceresi

Resim 3.8: Raporlarda verilerin sralama ve gruplandrma ayarlarn yapmak

Raporlarda ayrca Grnm*Sralama ve Gruplandrma ayarlar ile ok miktardaki veri daha okunakl ve gze ho gelecek ekilde listelenebilir. Mesela sat verilerini aylara blerek, ay iinde alveri yapan mterilere gre de sraladnzda ok daha rahat istatistik 56

tutulabilir. Gruplandrmak iin, uygun alann Resim 3.8de de grlen Grup st Bilgisi seenei Evet haline getirilir. Bu pencerenin kullanmn Veri Tabannda Tablolar modlndeki dizinler penceresinden hatrlarsnz. Satr silmek, satr eklemek, satrlarn yerlerini deitirmek zor deildir.

Resim 3.9: Aralar nce firma adna gre gruplandrlyor, sonra da modele gre sralanyor

Soru: Tablodaki bo braklan yerleri uygun ekilde doldurunuz. Gruplandrma seenei Grup stbilgisi Grup Altbilgisi Grupla Grup Skl Birlikte Tut Tanm

Hayr: Tm Grup: lk Ayrntlarda:

57

3.5. Nesne Dntrme lemi

Bir nesne istenirse baka bir nesneye dntrlebilir. Mesela bir metin kutusu; etiket, liste kutusu veya alan kutuya dntrlebilir. Bunun iin nesne sa tklatlp Deitir komutu verilir. Uygun nesneye deitirilirken eski nesnenin baz zellikleri yok olabilir. Soru 1: Tablodaki bo braklan yerleri uygun ekilde doldurunuz. nceki nesne Metin Kutusu Etiket Liste Kutusu Alan Kutu Onay Kutusu Seenek Dmesi Deitirme Dmesi Deitirilebilecek nesne tr

Soru 2: Komut dmesi ve resim nesneleri neden deitirilemez?

58

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler 1. Birbiri ile ilikilendirilmi iki tablo ile Birden oa grnmde alt form yapnz. 2. Ara ubuundaki Denetim Sihirbazlar seeneini aktif ediniz. 3. Ara kutusundan Alt form/alt rapor seilip form zerinde uygun yere yerletiriniz. 4. Alan sihirbaz penceresinden, uygun tablo ve sorgu seip, uygun alt ve st alanlar birbirine balaynz. 5. Alt formun yerini ve boyutunu gze ho gelecek ekilde dzenleyiniz. 6. Ekle*Resim komutu ile alan Resim Ekle diyalog kutusundan resim seiniz. 7. Sayfada tarih bilgisinin gzkmesini salaynz. Ekle*Tarih ve Saat 8. Ekle*Grafik ile alan sihirbazdan uygun ayarlamalar yaparak, form zerine grafik ekleyiniz. 9. Raporu belli bir alana gre sralaynz veya grup zelliklerini Sralama ve ayarlaynz. Gruplandrma 10. Metin kutusu, etiket gibi bir nesneye sa tklatp, Deitir*Yeni Tr Nesne komutu veriniz.

59

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. ie kullanlan formlarda iteki tabloya ne ad verilir? A) Ana tablo B) Alt tablo C) Alt form D) form Aadakilerden hangi nesne Ekle mensnden eklenemez? A) Sayfa Numaralar B) Resim C) Grafik D) Form Hangisi bir tarih ve saat rnei deildir? A) 28/11/2006 B) 28-11-2006 13:46:57 C) 28/11/2006 13:46 D) 28-Kas-2006 Sayfa numaralar ile ilgili hangisi hataldr? A) Sayfa N: Sadece aktif sayfann numarasn gsterir B) Sayfa N / M: Toplam sayfa saysn gsterir C) Hizalama=D: Sayfalarn d yzeyinde sayfa numaras gsterir D) lk Sayfada Numaray Gster: Seili ise numaralandrma yapar Hangi resim dosya tr form veya rapora eklenemez? A) cgm B) pct C) wgp D) cdr Hangi nesne dnm yaplamaz? A) Metin Kutusu Etiket B) Metin Kutusu Deitirme Dmesi C) Etiket Metin Kutusu D) Onay Kutusu Deitirme Dmesi

2.

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

60

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Nesneleri elle ve otomatik biimlendirme ile grnmn deitirebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetlerini yapmalsnz. Okulunuzda renci Devamszlk ve Not Takibi iin kullanlan program inceleyerek benzerini veritaban program ile hazrlaynz.

4. NESNE GRNMLER

4.1. Sekme Sras Penceresi

Tab yani sekme tuu ile bir nesneden sonraki nesneye geebiliriz. Bu sayede tekrarl olarak fareyle, odaklanacak yerlere tklamaktan kurtuluruz. Tab sras rapor ve sayfa iin geerli deildir. Raporda veri girii yoktur, sayfada ise sekme srasn tarayc halleder. Nesneler forma eklenip yerleri deitirildiinde Tab sralar deiir ya da aradan bir nesne silindiinde, baka yere tandnda otomatik olarak Tab sras tekrar dzenlenemez. Form zerindeki nesneler sral gibi gzkse de bir nesneden sonra hangi nesneye odaklanlacan deitirebiliriz.

61

Form tasarm penceresinde iken, Grnm*Sekme Sras komutu ile nesnelerin Tab sralarn dzenleyebiliriz:

Resim 4.1: Sekme Sras penceresi; zel Sra stunundaki alanlar srklenerek istenen sra elde edilir

4.2. Denetim Sihirbazlar

Ara kutusunda Denetim Sihirbazlar seili olduunda baz nesneler iin yardmc sihirbaz alr. Her zamanki gibi sihirbaz sayesinde birka fare tklamas ile nesne hazr hale gelir. Dmeler ile formlar alabilir, rapor yazdrlabilir, hesap makinesi alabilir, alr kutular ile istenen deerler seilebilir, alt form/rapor ile daha fazla tablo kullanlabilir. Bir komut dmesinin sihirbaznn admlarn inceleyelim:

Adm 1 62

Adm 2

Sonu

Adm 3 Soru 1: Form ve rapor nesnelerinin hangilerinde denetim sihirbaz bulunmaz? Soru 2: Nesnelerin denetim sihirbazlarn inceleyiniz. Sihirbazda bulunmayan zellikleri nereden deitirebiliriz?

4.3. Otomatik Biim Penceresi

Form, rapor ve sayfay sihirbaz ile oluturmadysanz veya sonradan biimden holanmad iseniz tasarm grnmnde biimi deitirebilirsiniz. Biim*Otomatik Biim komutunu vermeden nce formu semeyi unutmaynz. Bu, nesneleri tek tek biimlendirmekten daha iyi bir yntemdir.

Resim 4.2: Otomatik Biim mens ve penceresi

63

4.4. Koullu Biimlendirme Penceresi

Excelde bulunan Koullu Biimlendirme zellii Accesste de vardr. Bir alann belli deerlerde grnm (renk ve yaz tipi) otomatik deiebilir. 3 koul ekleme imkn vardr. Sil veya Etkin dmeleri ile koullar aktif veya pasif yaplabilir.

Resim 4.3: Koullu biimlendirme

Resim 4.4: Bor Miktar alan 0 ve 0dan kk deerlerde krmz, dier deerlerde mavi renk olur

64

Soru 1: Resim 4.3teki gibi alan koullu biimlendirme uygulamasn yapnz. Koul belirtilebilmesi iin alann saysal olmasna dikkat ediniz.

Soru 2: renci notlarnn girildii bir tabloda, 0-44 aras krmz, 45-69 aras yeil, 70-100 aras mavi renk olacak ekilde not alann biimlendiriniz.

4.5. Biimlendirme Ara ubuu

Dier ofis bileenlerinde standart olarak grntlenen Biimlendirme ara ubuu ile seili nesne(ler)in baz zelliklerini hzlca deitirebiliriz. Tasarm grnmnde form, rapor ve sayfa iin ayn ara ubuu geerlidir.

Resim 4.5: Bir nesnenin biimini hzlca deitirmek

4.6. Biim Boyacs

Biim boyacs ile, biimi nceden yaplm bir nesnenin grnm zelliklerini, baka bir nesneye aktarabiliriz. Yaz tipi, kenarlk ve efekt gibi zellikleri tekrar dzenlemeye gerek kalmaz.

4.7. Nesneleri Hizalama

Sihirbaz kullanarak hazrlanan pencerede zaten tm nesneler alt alta veya yan yana dzgn bir ekilde sralanrlar. Eer kendi tasarmmz yapyor isek nesneleri tek tek hizalamak zaman kaybna nedene olabilir. Bu ilemi Biim mensnden yapabiliriz. 65

Bir hata yaptnzda geri alma imknmz vardr. Mesela seili nesneleri Biim*Hizala*Klavuza komutu verdiinizde dier nesnelere gre daha kt yerletirilebilirler. Ctrl+Z ile ilemi eski haline geri dndrebiliriz. Deneme yanlma ile formlarmz daha gze ho gelecek ekle sokabiliriz. Hizalama ile ayn ekilde boyutlandrma da yaplabilir. Seili nesnelerin genilik ve ykseklikleri bir biri ile eit ve uyumlu deilse, Biim*Boyut mensnden deitirebiliriz.

Resim 4.6: Birden fazla nesne seilerek hizalama ve boyutlandrma yaplabilir

oklu olarak blok halinde nesne seimini cetvelden fare ile de yapabiliriz.

66

4.8. Yaz Tipi ve zellikleri

Yaz tipi boyutu, renk, zel efekt ve kenarlk gibi zelliklerine biraz daha yakndan bakalm:

Adm 1: Nesne seilir

Adm 2: Uygun yaz tipi ve boyutu seilir

Adm 3: Renk ve kenarlk ayarlar yaplr

Eer uygulanan biim dier nesnelere de yaplmas istenirse bunu en kolay Biim Boyacs ile yapabiliriz.

67

4.9. Dier Biimlendirme zellikleri

Dier sk kullanlan biimlendirme zelliklerine zellikler penceresinden ulaabiliriz.

Resim 4.7: zellikler altndaki Biim sekmesi

68

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler 1. Nesneleri tklatp biimlendirme ara ubuundan yaz tipi ayarn (kaln, italik) dzenleyiniz. 2. Nesnenin iindeki yaznn hizalamasn, ara ubuundaki hizalama komutlar ile sa, orta veya sola dayal olarak ayarlaynz. 3. Uygun nesne fare ile seip, ara ubuundaki Otomatik Biim komutu ile hazr biim ayarlarn yapnz. 4. Nesnenin yaz rengi, dolgu/arka plan rengi ve izgi/kenarlk Biimlendirme Ara rengini dzenleyiniz. ubuu 5. Biimi bitirilen nesnenin biimini dier nesnelere aktarmak iin, form tasarm ara ubuundaki Biim Boyacs komutu verip, hedefteki dier nesneyi tklatnz. 6. Hizalar farkl olan nesneleri sa tklatp Hizala alt mensnden uygun seenei yerine getiriniz. 7. Boyutlar farkl olan nesneleri sa tklatp Boyut alt mensnden uygun seenei yerine getiriniz. 8. Veri kaynana bal bir nesne seip, belli bir deere sahip olduunda baka grnme sahip olmas iin Biim*Koullu Biimlendirme komutu veriniz.

69

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Hangi nesnede sekme sras deitirilebilir? A) Sayfa B) Rapor C) Form D) Kayt Komut dmesine denetim sihirbaznda hangisi atanamaz? A) Kayt Bul B) Hesap Makinesini altr C) Tablo Yazdr D) Otomatik evirici Otomatik Biimde hangi zellik uygulanamaz? A) Renk B) Yaztipi C) Arkaplan Rengi D) Kenarlk Koullu Biimlendirmede hangisi art olarak belirtilemez? A) bu arada: B) buna eittir: C) kktr D) eittir Hangi zellik Biimlendirme ara ubuunda bulunmaz? A) st izili B) Kaln C) Ortala D) Yaz Tipi/n Rengi Hizalama ve boyutlandrma ile ilgili hangisi hataldr? A) Biim*Yatay Aralama*Eitle Nesneler yatayda eit aralkl datlr. B) Biim*Yatay Aralama*Artr Nesnelerin yatayda aralklar artlr. C) Biim*Dikey Aralama*Eitle Nesnelerin dikey aralklar datlr. D) Biim*Boyut*En Darna Nesneler en kne gre boyutlandrlr.

2.

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

70

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Modl ile kazandnz yeterlii, retmeniniz ilem basamaklarna gre 0 ile 2.5 puan arasnda olacak eklinde deerlendirecektir. DEERLENDRME LTLER Evet Hayr Sihirbaz ile form veya rapor oluturdunuz mu? Form sihirbaznda form yerleimi stunlu, sekmeli, veri sayfas veya zet olarak belirlediniz mi? Rapor sihirbaznda rapor yerleimi dikey, dayal veya sekmeli olarak belirleme Rapor sihirbaznda sralama ve zet seeneklerinden uygun olanlarn setiniz mi? Veri taban penceresindeki Tasarla komutu ile formu tasarm grnmnde atnz m? Grnm*Alan Listesi ile form zerine istenen alan srkle brak yntemi ile eklediniz mi? Ara kutusundan uygun bir nesne seip, form zerine istenilen byklk olana dek izdiniz mi? Kullanlmas istenmeyen nesneye tklatp, Dzen*Sil komutu ile sildiniz mi? Ayn nesneden bir adet daha yapmak iin Dzen*oalt komutu verdiniz mi? Nesneyi sa tklatp zellikler*Veri*Denetim Kaynan elle yaznz veya Deyim oluturucusu ile setiniz mi? Formun sol st kesindeki Form Seme dmesine basarak form setiniz mi? Formun zellikler*Biim*Var Saylan Grnm seenei ile bir kerede ekranda ka kaydn gzkeceine karar verdiniz mi? Dosya*Bask n zleme ile formun yazc ktsn yaptnz m? Grnm*Form st bilgisi/alt bilgisi mens ile formun st ve alt bilgi ksmlarn deitirdiniz mi? Grnm*Sayfa st bilgisi/alt bilgisi mens ile yazc n izleme sayfann st ve alt bilgi ksmlarn deitirdiniz mi? Formdaki blm seme ubuklarndan birini sa tklatp, zellikler*Biim*Yeni Sayfaya Zorla ile yazc ktsnda sayfalamann nasl olacana karar verdiniz mi? Nesnelerin Tab srasn, forma sa tklatp Sekme Sras penceresinden dzenlediniz mi? Nesnelerin nemli zelliklerini, nesneye sa tklatp zellikler penceresinden dzenlediniz mi? ok nesne semek iin Shift tuu basl iken istenen nesneleri tkladnz m? Nesne zerine getirilen fare simgesi el olunca, baka bir yere srklediniz mi? 71

Nesnenin sol st kesindeki kutusundan srkleyerek, bal olduu nesneden bamsz yerini deitirdiniz mi? Nesne seildiinde, kenarlarnda ortaya kan kutular kullanarak, nesnenin boyutlarn deitirdiniz mi? Birbiri ile ilikilendirilmi iki tablo ile Birden oa grnmde alt form yaptnz m? Ara ubuundaki Denetim Sihirbazlar seeneini aktif ettiniz mi? Ara kutusundan Alt form/alt rapor seilip form zerinde uygun yere yerletirdiniz mi? Alan sihirbaz penceresinden, uygun tablo ve sorgu seip, uygun alt ve st alanlar birbirine baladnz m? Alt formun yerini ve boyutunu gze ho gelecek ekilde dzenlediniz mi? Ekle*Resim komutu ile alan Resim Ekle diyalog kutusundan resim setiniz mi? Ekle*Tarih ve Saat ile sayfada tarih bilgisinin gzkmesini saladnz m? Ekle*Grafik ile alan sihirbazdan uygun ayarlamalar yaparak, form zerine grafik eklediniz mi? Ara ubuundaki Sralama ve Gruplandrma komutu vererek, raporun belli bir alana gre sralama veya grup zelliklerini ayarladnz m? Metin kutusu, etiket gibi bir nesneye sa tklatp, Deitir*Yeni Tr Nesne komutu verdiniz mi? Nesneleri tklatp, biimlendirme ara ubuundan yaz tipi ayarn (yaz tipi boyutu, kaln, italik, alt izili) yaptnz m? Nesnenin iindeki yaznn hizalamasn, ara ubuundaki hizalama komutlar ile sa, orta veya sola dayal olarak ayarladnz m? Uygun nesne fare ile seip, ara ubuundaki Otomatik Biim komutu ile hazr biim ayarlarn yaptnz m? Nesnenin yaz rengi, dolgu/arka plan rengi ve izgi/kenarlk rengini biimlendirme ara ubuundan setiniz mi? Biimi bitirilen nesnenin biimini dier nesnelere aktarmak iin, form tasarm ara ubuundaki Biim Boyacs komutu verip, hedefteki dier nesneyi tkladnz m? Hizalar farkl olan nesneleri sa tklatp Hizala alt mensnden uygun seenei yerine getirdiniz mi? Boyutlar farkl olan nesneleri sa tklatp Boyut alt mensnden uygun seenei yerine getirdiniz mi? Veri kaynana bal bir nesne seip, belli bir deere sahip olduunda baka grnme sahip olmas iin Biim*Koullu Biimlendirme komutu verdiniz mi? DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz. 72

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A C D C D B B A C

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 B C C C B C

RENME FAALYET3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 B D B D C B

RENME FAALYET4 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 C B C D A C

Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz.

73

KAYNAKA KAYNAKA
BARIYANIK Tark, Programlama Ders Notlar ve Uygulamal Genel Programlama Kitab (yunus.sourceforge.net). Microsoft Computer Courseware, Access 2003 Student Edition, Custom Guide, Minneapolis, 2004.

74