T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

VER TABANINDA SORGULAR

ANKARA, 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. SORGULAR ........................................................................................................................ 3 1.1. Sorgu Tasarm Penceresi ............................................................................................ 4 1.2. ift Kayt ve Bulunamayan Kayt Sorgusu .............................................................. 10 1.3. Silme, Gncelletirme ve Ekleme Sorgular............................................................. 14 1.3.1. Silme Sorgusu..................................................................................................... 15 1.3.2. Gncelletirme Sorgusu...................................................................................... 16 1.3.3. Ekleme Sorgusu.................................................................................................. 17 1.4. Tablo Yapma Sorgusu .............................................................................................. 19 1.5. apraz Sorgu Sihirbaz ............................................................................................. 21 1.6. En st veya En Alt Deerleri Gsterme................................................................... 24 UYGULAMA FAALYET................................................................................................... 25 LME VE DEERLENDRME......................................................................................... 26 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 28 2. HESAPLANAN ALANLAR ............................................................................................. 28 2.1. Hesaplanan Alanlar ve zet karma....................................................................... 28 2.2. Deyim Oluturucusu ................................................................................................. 34 2.3. Parametreli Sorgu ..................................................................................................... 38 2.4. IIF Komutu ............................................................................................................... 39 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 42 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 43 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 44 3. LKSEL VERTABANI................................................................................................ 44 3.1. Birden Fazla Tablo/Sorgu le Sorgu ......................................................................... 45 3.2. Birletirme zellikleri Penceresi........................................................................... 47 3.3. likisel Veri Taban.................................................................................................. 49 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 50 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 51 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 52 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53 KAYNAKA ......................................................................................................................... 54

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 482BK0068 Biliim Teknolojileri Veri Taban Programcl Veri Tabannda Sorgular Sorgu ve birden fazla tablo ile sorgu yapm ile ilgili renme materyalidir. 40/32 Veri Tabannda Tablolar modln bitirmi olmak. Veri tabannda sorgu oluturmak Genel Ama Gerekli ortam salandnda, sorgu oluturabilecek ve birden fazla tablo ile sorgu yapabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar 1. Sorgu oluturabilecek ve eitlerini kullanabileceksiniz 2. Sorgularda parametre ve hesaplanan alan kullanabileceksiniz 3. likili tablolar ile sorgu hazrlayabileceksiniz. Bilgisayar laboratuvar ve bu ortamda bulunan bilgisayar, bilgisayar masalar, kt, kalem, veri taban program, yedekleme iin gerekli donanm, raporlama iin yazc, sayfa iin internet balants ve lisansl iletim sistemi program. Her faaliyet sonrasnda deerlendirme sorular ile deerlendireceksiniz. LME VE DEERLENDRME o faaliyetle ilgili kendi kendinizi

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Modl iinde ve sonunda verilen retici sorularla edindiiniz bilgileri pekitirecek, uygulama rneklerini ve testleri gerekli sre iinde tamamlayarak etkili renmeyi gerekletireceksiniz. Srasyla aratrma yaparak, grup almalarna katlarak ve en son aamada alan retmenlerine danarak lme ve deerlendirme uygulamalarn gerekletiriniz.

ii

GR GR
Sevgili renci, Gnmzde bilgisayar kullanmnn yaygn olarak artmas ve birok bilginin bilgisayarda daha rahat saklanmas, veri taban programlarna olan ilgiyi fazlalatrmtr. Biliim teknolojileri alannn temel konusu olan veri taban; dank ekilde duran ve ie yaramaz halde olan bilgilerin ilenebilir, iinde arama yaplabilir, sralanabilir hale gelmesini salayan bir yardmc aratr. Veri taban programlar, bilgilerin kullancya taze ve hzl bir ekilde ulatrlmasn da salar. Bu modlde sorgu nesnesinin genel zelliklerini reneceksiniz. Modl anlayabilmeniz iin tablolar rahatlkla kullanabilir halde olmanz gereklidir. Sorgu ve SQL (Structured Query Language Yapsal Sorgu Dili) ile veri taban kullanmnda biraz daha st seviyeye kacaksnz. Veri taban programnn salad esneklik ve destei daha ok fark edeceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Sorgu oluturabilecek ve sorgu eitlerini kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal olarak aada belirtilen aratrma faaliyetlerini yapmalsnz. 1. 2. rnek olarak bilgisayar paralarnn satld bir web sitesini inceleyerek, ne gibi alt seviyeler ve arama seenekleri olduunu rapor haline getiriniz. Bir ailenin bte hesaplarnn tutulduu programlar inceleyerek, tablolarn nasl tutulduunu ve istatistiksel bilgilerin nasl saklandn rapor haline getiriniz.

1. SORGULAR

Veri Tabannda Tablolar modlnde Gelimi Filtreleme/Sralama konusunda tasarm penceresindeki benzerlikten dolay az da olsa sorgu konusuna girmitik. Veri tabannda tablo oluturduktan sonraki en nemli ilem, sorgu yapmaktr. Sorgular, veri tabannn bilgileri profesyonelce ynetmesini salar, kullancnn da bilgileri yorumlamasna yardmc olur. Kark halde bulunan binlerce kayt iinden, kullancnn bilmesi gerekenler sorgular sayesinde ekilir. rnein Karadeniz Blgesindeki ay fiyatlarnn ortalamasnn alnmas ya da belli lte uyan kaytlarn bir hamlede silinmesi gibi. Aada sorgunun gcnden ve sorgu eitlerinden bahsedilmektedir. Bu gcn bir sonucu olarak birok kii sorgunun en zor tasarlanan nesne olduuna inanr. Yetenekli sorgu hazrlamak iin bir gnnz harcamanz yeterli olmayabilir. Tablo oluturduktan sonraki en nemli adma, sorgu tasarmna geelim. Sorgu altrldnda tabloya benzer grnmde bir pencere alr. Ama tasarm tablodan ok farkldr. 3

1.1. Sorgu Tasarm Penceresi

Sorgu ile ilgili ilerimizin ounu sorgu tasarm penceresini kullanarak yapabiliriz. Sorgu tasarm penceresinin elerini inceleyelim:

Resim 1.1: Sorgu hazrlamak iin tasarm grnmn semek

Resim 1.2: Sorgu tasarm penceresine tablo eklemek

Resim 1.3 ve 1.4ten grlebilecei gibi tasarm penceresi ile tablolardaki Gelimi Filtreleme/Sralama penceresi birbirine ok benzemektedir. Tasarlanmas ve sorgunun altrlmas, benzer komutlar ile yaplr. Soru: Gelimi filtreleme ile sorgu tasarm penceresi arasndaki farklar bulunuz.

Resim 1.3: Tablodan daha alan seilmemi olarak sorgu tasarm grnm

Resim 1.4: Sorgu tasarm penceresi ve eklenen alan zellikleri

Resim 1.5: Sorgunun kaydedilmesi

Resim 1.6: Sorgunun altrlmas

Resim 1.7: Sorgunun alr haldeki veri sayfas grnm

Soru 1: Tablodaki alanlar tasarm zgarasna hangi yollar ile eklenebilir? Alan adlarnn stnde bulunan * simgesi ne anlama gelmektedir? Soru 2: Aadaki tablodaki sorgu lt ileleri ile ilgili boluklar doldurunuz. le = <> < <= > >= BETWEEN LIKE NOT IS NULL IS NOT NULL NOT "Ankara" IS NULL IS NOT NULL >=10 rnek ="Ankara" <>"Ankara" <10 Tanm

Soru 3: Soru 2deki rnekleri kullanarak ltleri ve sralama zelliklerini deitirerek sorgunuz zerinde denemeler yapnz. Soru 4: Sorgu altrldktan sonra yaplan veri deiiklikleri, sorgu iine mi yoksa sorguya eklenen tabloya m kaydolur? Cevabnz: ____________ Soru 5: Sorgu tasarm penceresinde tasarm zgarasna yanl eklenen alan nasl silinebilir, alanlarn yerleri nasl deitirilebilir? Soru 6: Sorgu tasarm penceresinde kapatlan Tabloyu Gster penceresi, tekrar nasl alabilir? Grsel olarak fare ile birka tklama ile yaplan sorgunun arka plannda aslnda bir iki satrlk SQL (Structured Query Language Yapsal Sorgu Dili) cmlesi vardr. Sorgunuzu isterseniz SQL cmlesinden de dzeltebilirsiniz. Bunun iin sorgu tasarm penceresinin bo bir yerine sa tklatp Resim 1.8deki gibi SQL Gster komutu veriyoruz. Her programlama dilinde ve veritaban programnda SQL komutlarn kullanabilirsiniz. Bu sebeple SQL, asl renilmesi gereken dildir. ok ar bir dil deildir. Temel kelimelerini rendiinizde birok veri taban ilemini rahatlkla yapabilirsiniz.

Resim 1.8: SQL penceresini amak

Resim 1.9: Tasarm grnmne geri dnmek

Soru 7: Temel SQL komutlarn aratrnz ve liste halinde rapor yapnz. Soru 8: Sorgu tasarm penceresinin balk ubuunda Sorgu1:Seme Sorgusu yazdna gre dier sorgu trleri neler olabilir? Bu trlerin isimlerini ald SQL komutlarn bulunuz. Soru 9: Resim 1.10daki soruda alt izili olarak belirtilen zelliklere gre sorgunun sonu grnts nasl olur? 2 ve 4 numaral ksmlarda sralama yn neden birden fazla alanda yaplmtr? 3 ve 5 numaral onay kutular neden iaretli deildir?

Resim 1.10: Uygulama sorusu (Soru 9)

Soru 10: Resim 1.11deki lt ksmna gre kaytlar nasl gsterilir?

Resim 1.11: Birden fazla lt ile VE (And) deyimi iin rnek yapm (Soru 10)

Soru 11: Resim 1.12deki lt ksmna gre kaytlar nasl gsterilir?

Resim 1.12: Birden fazla lt ile VEYA (Or) deyimi iin rnek yapm (Soru 11)

1.2. ift Kayt ve Bulunamayan Kayt Sorgusu

ift kayt veya yinelemeli kaytlarn byk veri tabanlarnda izlenmesi g olabilir. Bu ilemler iin yaplm hazr bir sihirbaz sayesinde rahata ayn deeri tekrar eden kaytlar bulabiliriz. Veri taban penceresinde sorgu ksmna gelerek Yeni komutunu verip sihirbaz balatrz. ift kaytlar bulmamzdaki ama, hatal girilmi kaytlar da bulmaktr. Baz kaytlarda birden fazla giri yaplmas hatalara neden olabilir. Elemeyenleri Bul sorgusunda; bir tablodaki kaytlardan dier ilikili tabloda bulunmayan kaytlar ekrana getirilir. Buna, imdiye kadar hi sipari vermeyen mterilerin bulunmas gibi rnek verebiliriz. 10

Ayrca elemeyen kaytlarn sayesinde yetim kalm (iki tablo arasndaki gereksiz) kaytlar su yzne karlar. zellikle ana tabloda bir kayt silindiinde alt tablolarda artk (silinmemi) kaytlar kalabilir. Soru: Yaptnz rneklerin SQL cmleciini inceleyerek yinelenen kaytlarn nasl bulunduunu arkadalarnz ile paylanz.

Resim 1.13: Yinelemeli kaytlarn bulunmas sorgu sihirbaz

Adm 1

Adm 2

11

Adm 3

Adm 4

Sonu: Model alanndaki yinelenen kaytlar gelir

ift olmayan yani elemeyen kaytlarn listelenmesi gerekirse bu ilemi, benzer bir sihirbaz ile yapabiliriz. Bunun iin; Veri Tabannda Tablolar modl iindeki Tablo ilikileri blmnde yaptmz mteri-fatura tablolarn kullanabiliriz.

Resim 1.14: Elemeyen kaytlar bulma sihirbaz

12

Adm 1

Adm 2

Adm 3

Adm 4

Adm 5

Sonu: Mteri tablosundan sipari kayd bulunmayan kaytlar gelir.

imdiye kadar yaptmz sorgular, seme sorgusu idi. Seme sorgular sk kullanlan faydal bir sorgu tr olmasna ramen; dier sorgu trleri de nemlidir. 13

Soru: Sorgu trlerinde bo braklan yerleri doldurunuz. Tr Seme Sorgusu Parametreli Sorgu apraz Sorgu Tablo Yapma Sorgusu Gncelletirme Sorgusu Ekleme Sorgusu Silme Sorgusu Birleim Sorgusu Tanm Bir veya daha fazla tablo/sorgu bilgileri gsterilir. Sorgu grntlenmeden nce kullancdan veri giri diyalog kutusu ile lt bilgisi sorulur. Bir tablodaki bilgiyi daha okunakl ve karlatrlabilir olarak zetler. Bir tablonun verilerinden baka bir tablo oluturur, yedekleme ve tabloyu dar dosya olarak karmak iin kullanlr.

ki veya daha fazla tablo/sorgudan istenen alanlar tek alan olacak ekilde birletirir.

1.3. Silme, Gncelletirme ve Ekleme Sorgular

Bir seme sorgusunu dntrebilirsiniz. kolayca silme, gncelleme ve ekleme sorgusuna

Resim 1.15: Sorgu trn deitirmek

Bunun iin Resim 1.15teki gibi, sorgu tasarm penceresinin bo bir yerine sa tklatp Sorgu Tr alt mensnden gerekli tr seiniz. Soru: Baz sorgu trleri altrldklarnda, geri alma imkn vermez. Bu durumda verileri nasl eski haline getirebilirsiniz, zmnz arkadalarnz ile paylanz. 14

1.3.1. Silme Sorgusu

Silme Sorgusu trn setiimizde, tasarm klavuzunun baz satrlarnn deierek silme durumuna elverili bir alt yap salar hale geldiini grrz. Kap says 5 olan arabalar silmek iin aadaki gibi bir sorgu hazrlanabilir. Sorgu altrlnca Resim 1.17deki gibi bir diyalog kutusunun ardndan sorgu ilemi yaplr.

Resim 1.16: Silme sorgusunda silinmesi istenen art belirtilir

Resim 1.17: Silme ilemi onay istei

15

1.3.2. Gncelletirme Sorgusu

Gncelletirme sorgusu sayesinde bir hamlede belli kaytlar veya tm kaytlar zerinde kayt gncellenmesini yapabilirsiniz. Bunun iin Gncelletir satrna istenen yeni deer yazlr; lt ksmna da istenirse kstlama deyimleri yazlabilir. rnein, stanbuldaki Murat Demir isimli mterinin adn Mehmet Sargl olarak deitirme ilemi yaplabilir. Hatta belli rnlerin fiyatlarnda indirim yaplabilir. Bir rakamn %10 olarak deerini artrmak iin aadaki gibi formller kullanlabilir: [rnFiyat] + ([rnFiyat] * 0.1) veya [rnFiyat] * 1.1 Dikkat ettiyseniz alan adlar, [ ] iine yazlarak belirtilmektedir. lemlerde kullanlan + ve * gibi ileler Basic dili ile ayndr. Bu forml uygun alan altndaki Gncelletir satrna yazabilirsiniz. Bylece ok hzl olarak bir deerden yeni deer elde edebilirsiniz. Soru: lem operatrlerini tanm ve rnekleri ile yaznz. le Tanm rnek

Kap says 4 olan arabalar 6 kapl yapmak istersek, Resim 1.18deki gibi bir Gncelletirme Sorgusu hazrlayabiliriz:

16

Resim 1.18: Belli kaytlarn deerlerini yenilemek

Resim 1.19: Kayt gncelleme onay istei

1.3.3. Ekleme Sorgusu

Bir grup veriyi bir tablodan dier bir tabloya aktarmak iin kullanlr. Genellikle veri ie aktarlrken faydaldr. Mesela bir Excel sayfasndaki bilgiler, veri tabannda var olan bir tabloya eklenebilir. Eklenecek veriler, eklendii tablodaki geerlilik kurallarna ve veri trlerine uymaldr. Ayrca eklenen verilerin kendi tekil anahtarlar olmaldr. Access, otomatik numaralandrlan alanlar kendiliinden yeni satrlarda gnceller. artlar yerine getirilmi ise ekleme ilemi yaplr. Her altrldnda ekleme sorgusu kaynak tablodan dier tabloya kayt bloklarn kopyalar. stenirse lt ksmna uygun deyimler yazlarak kstlamalar konulabilir. 17

Aadaki rnekte renk, kap, firma ve model bilgileri Araba tablosundan Kamyonlar tablosuna aktarlmaktadr. Her iki tablo benzer alanlara sahip olduundan Access Ekle satrlarn bizim iin seer.

Resim 1.20: Eklenecek tablonun seilmesi

Resim 1.21: Ekleme sorgusu tasarm penceresi ve onay penceresi

18

1.4. Tablo Yapma Sorgusu

Bir tablo/sorgudan yeni bir tablo elde edilebilir. Sorgu altrldnda sonu tablosu ekrana gelmez. Ama yedekleme, baka bir veri tabanna tablo kopyalama, arivleme, tablo yapsn kopyalama olabilir. Yeni oluan tablo, veri taban penceresinde grlebilir. Yedekleme ilemi tekrar yapldnda Resim 1.24teki gibi bir onay istenir.

Resim 1.22: Hedef tablonun yeni ismi belirtilir

Resim 1.23: stenen alanlar seilir ve sorgu altrlr

19

Resim 1.24: Sorgunun tekrar altrlmas

Tek tablodan alan semek zorunda deilsiniz. Birden fazla tablo/sorgudan belli alanlar yeni bir tabloya aktarabilirsiniz. Tablo Gster komutu ile dier tablo/sorgular seilebilir. Birden fazla tablo seerken kural tablolarn birbirleri ile ilikili olmasdr. Bylece fatura veya irsaliye gibi ayn anda birden fazla tablodan bilgiye ihtiya duyulan durumlarda kolaylk salanm olur. Soru: Resim 1.25teki gibi tablolar hazrlayp YedekBilgi tablosu olacak ekilde Tablo Yapma Sorgusu hazrlaynz.

20

Resim 1.25: Uygulama sorusu

1.5. apraz Sorgu Sihirbaz

Bir tablonun zetini hazrlamak iin en iyi yol apraz Sorgular kullanmaktr. Bilgileri analiz edebilir ve karlatrabiliriz. Dier sorgulara gre tasarm biraz karmak olduu iin Access bize sihirbaz ile yardmc olabilir.

Resim 1.26: Bir tablodan zet karlmas

21

Resim 1.26: apraz sorgu sihirbazn amak

Adm 1

Adm 2

Adm 3

Adm 4

22

Adm 5

Resim 1.27: apraz sorgu blmleri

apraz sorgu rneinde, kaytlar Kap saylarna gre gruplandrlarak 15 kayt gibi uzun bir tablo grnmnden 2 satrlk bir zet tabloya dnmtr. zet tabloda dikkat ederseniz Firma ve Model alanlar satr stun ksmnda listelenirken, i ksmdaki yerde de hesaplanan deerler gsterilmektedir. Otomatik olarak, kark haldeki bilgilerden istatistik bilgileri oluturulmutur. Resim 1.28de apraz sorgu tasarm penceresinde Toplam ve apraz satrlarn gryoruz. Sihirbazda bir yanllk yaplm ise hata bu pencereden rahatlkla dzeltilebilir.

Resim 1.28: apraz sorgunun tasarm penceresindeki grnm

23

1.6. En st veya En Alt Deerleri Gsterme

Bir sorgu sonucunda ok fazla sonu dnerek ekranda gereksiz bilgiler listelenebilir. Bu durumda en stteki 5 kayt ya da kaytlarn %5ini gsterme imknmz vardr. En st (Artan sralama) ve en alt (Azalan sralama) deerlerin ne kadarnn gsterileceini sorgunun tasarm penceresinde belirtiriz. Bir seme sorgusu oluturup sonucunu tablo ile karlatralm.

Resim 1.29: Seme sorgusu ile bir tablodan sorgu oluturup sorgu tasarm ara ubuundan En Byk Deerler ksmna 2 rakamn giriyoruz

Resim 1.30: Tablo ve sorgunun ekran grntleri 5 kayttan en st 2 kayt ekrana getirilir

24

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Nesneler sekmesindeki Sorgu simgesi tklatp Sihirbaz kullanarak sorgu olutur komutu veriniz. 2. Gerekli tablo veya sorguyu alr listeden seiniz. 3. Gerekli alanlar listeden seili alanlar ksmna aktarnz. 4. Son dmesine basarak, bilgileri grntlemek iin sorguyu altrnz veya dzenlemek iin sorgu tasarmn deitiriniz. 5. Tasarm grnmnde sorgu oluturunuz. 6. Tasarm grnmnde Sorgu*Tablo gster komutu ile tablo veya sorgu ekleyiniz. 7. Tablodan gerekli alanlar ift tklatp alan ksmna ekleyiniz. 8. Alann Srala satr bilgisini seip, ara ubuundaki En byk deerler alr kutusundan uyguna deeri belirleyiniz. 9. Sorguyu altrnz. 10. Sorguyu kapatnz ve sorguya isim veriniz. altr Dosya / Kapat Yeni dmesi neriler

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Bir sorgu tasarlanrken veri hangi nesnelerden alnabilir? A) Tablo B) Sorgu C) Tablo veya sorgu D) Filtreleme Seme sorgusunda tasarm zgarasnda hangisi bulunmaz? A) Alan B) Alan adlar C) Tablo D) lt Tablodaki tm alanlar semek iin hangi simge kullanlr? A) + B) # C) = D) * Hangi lt ileci ii bo olan kaytlarn listelenmesini salar? A) IS NULL B) BETWEEN C) IS NOT NULL D) NOT Hangisi bir SQL kelimesi deildir? A) Select B) Delete C) Show D) Insert Hangisi sorgu grnm mensnde yoktur? A) zet Sorgu Grnm B) Tasarm Grnm C) zet Grafik Grnm D) SQL Gster Hangisi bir sorgu tr deildir? A) Seme B) Sralama C) apraz D) Silme 26

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Hangi sorgu tr ile kullanlmayan kaytlar bulunabilir? A) Elemeyenleri Bul B) Yinelemeleri Bul C) Birleim D) Gncelletirme Kullancya bilgi sorarak alan sorgu tr hangisidir? A) Birleim B) Tablo Yapma C) Seme D) Parametreli Aadaki formllerden hangisi hataldr? A) Deer: [Adet] * 8 B) Deer: Adet * 8 C) [Deer]: Adet * 8 D) Deer: [Adet] * [8] Hangi sorgu trnn altrlmas sonucunda geri alma ilemi yaplabilir? A) Silme B) Ekleme C) apraz D) Gncelletirme En st ve en alt deer gsterme ile ilgili hangisi hataldr? A) 2 yazlrsa artan sralamada, en steki 2 kayd gsterir. B) %2 yazlrsa artan sralamada, en steki kaytlarn 2si gsterilir. C) 2 yazlrsa azalan sralamada, en alttaki 2 kayd gsterir. D) %2 yazlrsa azalan sralamada, en alttaki kaytlarn %2si gsterilir.

9.

10.

11.

12.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

27

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Sorgularda parametre ve hesaplanan alan kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetlerini yapmalsnz. 1. Genellikle hesap ilemleri iin hesap makinesi ve Excel kullanrz. Siz de bir bilgisayarn para fiyatlarnn girildii ve toplam fiyatn bulunduu bir dosya hazrlaynz. Fiyatn KDV ve Dolar-YTL dnmleri otomatik hesaplanmaldr. 2. 1980den bu yana dolar kurlarn yllara gre listeleyerek, otomatik olarak her yl iin yzde artn hesaplatnz.

2. HESAPLANAN ALANLAR

Sorgular ile veri arama, listeleme ve veri aktarma gibi ilemlerin dnda verileri kullanarak hesaplama ilemleri de yaplabilir. Birka say iin drt ilemi kolaylkla yapabilsek de binlerce kayt iin veri taban programn kullanmak ok daha akllca olur.

2.1. Hesaplanan Alanlar ve zet karma

imdiye kadar sadece tablodaki var olan alanlar zerinde ilemler yaptk. Sorguda dier alanlar kullanarak yeni alanlar eklenebilir. Bu srada aritmetik ilem yaplarak bir sonu deeri hesaplanabilir. Mesela rnFiyat alanndan ndirimMiktar alann kararak, yeni bir alan olan SatFiyat hesaplanabilir. Bir hesaplama ileminin gereklemesi iin forml veya deyim eklinde girilmesi gerekir. nceki faaliyette bahsedildii gibi, bir alann hesap ilemine katlmas [ ] (keli parantez) ile yaplr. Birden fazla tablo var ise, aralarna ! (nlem) iareti yazarak alanlar ayrt edilebilir. Mesela; [TabloSipari]![rnFiyat] gibi. 28

Resim 2.1: Yeni bir stuna hesaplanan alan eklenmesi; Kap alann deeri 2 ile arplarak KapnnkiKat adnda bir alan oluturuluyor

Resim 2.2: Hesaplanan alan rnei veri sayfas grnm

Resim 2.1de sabit bir say olan 2 ile bir alann deerini arptk. stersek alan ile baka bir alan hesap ilemine alabiliriz. Yeni alann Tablo zelliinin bo olduu dikkatinizi ekmitir.

Resim 2.3: ki alan kullanarak bir alan oluturma

29

Resim 2.4: ki alan kullanlarak bir alan oluturma

Baka bir tablo ile birlikte allrken alan adlar karmamas iin tablo adn da kullanyoruz. Tablolarn birbirleri ile ilikili olmas gerekebilir. Tablolarn ilikilendirilmelerini sorgu tasarm penceresinde yapabilirsiniz. lgili alanlar arasnda fare ile srkle-brak yntemini kullanarak birletirme yaplabilir. Veri Tabannda Tablolar modlndeki ilikilendirme konusunda anlatld gibi alanlar birbiri ile uyumlu olmal ve tablolarn birincil anahtarlar bulunmaldr. Genellikle oklu tablo kullanmnda Access bizim iin gerekli alanlar birletirir. Bazen elle kendiniz birletirme yapabilir veya yeniden dzenleyebilirsiniz.

Resim 2.5: Tablolar arasnda birletirme yapma ve zelliklerini grntleme

30

Resim 2.6: ki tablodan alan seme, sonu veri grnm Resim 2.4 ile ayn olur

Veriler zerinde normalde gizli olan Toplam satr ile baz ilemler yapabiliriz. Sorgu tasarm penceresinde Toplam satrnn kmas iin ara ubuundaki (Toplamlar) dmesine baslr.

Resim 2.7: Toplam satrn ama veya kapatma

31

Soru: Tablodaki tanm ksmn doldurunuz.

Toplam zellii Grupla Topla Ortalama EnAz Enok Say StSapma Deiken lk Son Deyim Koul Tanm Alandaki deerleri gruplar, hesaplama yaplmasna imkn salar Alandaki deerlerin toplamn alr

Resim 2.8de grld gibi, Firma ve Model alanlar gruplanarak, Kap alanndaki deerler toplanacaktr. Resim 2.9daki ToplaKap alannn deerlerine dikkat ediniz.

Resim 2.8: Bir alann toplam deerlerini bulma

32

Resim 2.9: Kap alannda toplama ilemi yapma

Toplam satrnda baka bir rnek de tarih aral belirterek verileri szme olabilir. Resim 2.10da Toplam zellii Koul olarak deitirilen Tarih alanna bir lt deeri giriyoruz. Resim 2.11de grld gibi verilerin zetini kardk.

Resim 2.10: Tarih aral ile verileri listeleme

33

Resim 2.11: Tarih kstlamas ile verilerin listelenmesi

2.2. Deyim Oluturucusu

Hesaplanan alanlarn yazmna yardmc olmak iin Accesste Deyim Oluturucusu penceresi vardr. Bu pencerede yaplabilecek tm matematiksel, parasal, mantksal ve benzeri ilem seenekleri basite tasarmcya sunulur. Bu pencereyi tasarm zgarasndaki Alan satrna sa tklatp, Olutur komutu ile aabiliriz.

34

Resim 2.12: Deyim oluturucusu penceresini ama

Deyim Oluturucusu penceresi ok ilevseldir. Tm hesaplama imknlar sol taraftaki klasr simgeli ksmdan grebilir, alt seeneklerine ulaabilir ve st ksmdaki metin kutusuna ekleyebilirsiniz. Alt ksmdaki en sadaki blmeyi ift tklatarak metin kutusundaki imlecin bulunduu yere komut eklenir. ok karmak formller de yazlabilir, birden fazla alan zerinde ilem yaplabilir. Bu srada parantez ve dier yardmc ileler ile ileri seviye hesaplama ilemleri yaplr.

35

rnek almalar 1. Matematiksel bir fonksiyonun kullanm Resim 2.13te gsterilen matematik fonksiyonunda 4. admn elle dzeltilmesi gereklidir. Deyim yeni alann ad, angle sins komutunun parametresidir. ile yazlan ksmlar seerek ister sabit bir deer, isterseniz bir tablo/sorgudan bir alann adn yazabilirsiniz. Bu formldeki ann radyan olarak hesaplandn unutmaynz. Mesela: Deyim1: Sin ([Tablo1]![genAs1])

Resim 2.13: Sins fonksiyonunu seme; 4. admda ile belirtilen yerleri dzenlemek gereklidir

36

Resim 2.14: Hesaplanan alann veri sayfas grnm

2. Alanlar ile hesaplama ilemleri yapma Birden fazla alan birlikte bir sonu verecek ekilde alabilirler. rnek formle yakndan bakalm: VergiMiktar: ([mteri]![Gelir] - [mteri]![Harcama]) * [mteri]![Vergi Oran] / 100 Gelirden harcama bilgisi karlarak vergi oranna gre vergi miktar karlyor. Grld gibi 3 alan birlikte alarak bir sonu retiyorlar. Bu rnekteki hesap gerek hayattaki vergi hesab iin uygulanamaz, sadece rnek verilmesi amac ile yaplmtr.

37

Resim 2.15: Alanlar zerinde hesap yaplmas

Bir deyimde kullanlan veri trleri unlardr.

Veri Tr Metin Tarih/Saat Alan ad Bir tablodaki alan ad Metin veya alan deeri birletirme ki alan zerinde hesaplama Bir alan sabit bir deer ile hesaplama "Bursa" #20-Mart-99# (Access # sembollerini ekler) [cret] [rn]![Fiyat] [Soyad] & ", " & [Ad] [SatFiyat] - [Maliyet] [SatFiyat] * 0.1 Nasl Kullanlr?

2.3. Parametreli Sorgu

Sorgu sonucu ekrana getirilmeden nce kullancya bir veya daha fazla soru sorularak veriler zerinde ilem yaplabilir. Bylece ok daha esnek sorgular yapabiliriz. Parametreleri tasarm zgarasndaki lt satrna [ ] (keli parantezler) ile yazarz. 38

Resim 2.16: Parametreli soru hazrlama

Resim 2.17: Tablo ve sorgunun karlatrmas

2.4. IIF Komutu

Programlama dillerinde kullanlan Eer komutu gibi, veri taban iinde belli anlarda karlatrma yapma gerei duyulabilir. Genel yazm ekli aadaki gibidir: 39

Deyim IIf (expr; truepart; falsepart) Deyim expr truepart falsepart : Yeni oluacak alann ad : Mantksal test veya karlatrma ifadesi (True veya False dner) : fade doru (True) ise yaplacak ilem : fade yanl (False) ise yaplacak ilem

Resim 2.18: IIF komutu kullanm

Bir rnek yapalm: Bor: IIf ( [Gelir] - [Harcama] < 0 ; "Var" ; "Yok" ) Burada gelirinden fazla harcama yapan kiilerin Bor alanna Var yazs kmasn salyoruz. Otomatik olarak hesaplanan bu ifade sayesinde sorgularmz daha akll hale gelmektedir. expr (expression deyim, ifade) ksmnda yazlabilecek ifadeler daha nceki derslerde grdmz lt leleri ile ayndr. <, >, >=, <=, =, <> gibi karlatrma ilelerini kullanabiliriz. truepart ve falsepart ksmlarna yine IIF veya baka saysal, metin deer yazabiliriz. Yani i ie IIF kullanlabilir.

40

Resim 2.19: IIF ile Bor deerinin hesaplanmas ve deerlendirilmesi

Soru: 100lk not sisteminde girilen bir not bilgisini 5lik not sistemine eviren sorguyu hazrlaynz: 0 24 = 0 25 44 = 1 45 54 = 2 55 69 = 3 70 84 = 4 85 100 = 5

Resim 2.20: Not dnm ile ilgili ekran grnts

41

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Sorgu tasarm penceresinde, lt operatrlerini kullanarak kaytlar filtreleyiniz. 2. lt satrna sa tklatp, Olutur komutunu vererek Deyim Oluturucusu ile kaytlar zerinde hesaplamalar yapnz. 3. lt ksmna keli parantez kullanarak parametrenin mesajn yaznz. 4. Yeni bir alan ksm ap, aritmetik operatrler ile hesaplanan alan ekleyiniz. 5. Grnm*Toplamlar komutu verip, uygun alandaki Toplam alr kutusundan gruplama veya dier zetleme zellii seiniz.

neriler

[]

42

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangi simge hatal tanmlanmtr? A) [ ] alanlar iin kullanlr. B) = hesap sonucunu aktarr. C) : yeni alana deer atamas yapar. D) ! tablodan alan semek iin kullanlr. Toplamlar ile ilgili hangi tanmlama hataldr? A) Grupla, alanlarn benzer olanlarn kme haline getirir. B) Topla, verilerin toplamn alr. C) lk, verilerin ilk sradakinin deerini verir. D) EnAz, verilerin minimum deerini verir. Parametre ile ilgili hangi k hataldr? A) Bir adet parametre yazlabilir. B) lt ksmna yazlr. C) Soru bo olarak geebilir. D) [ ] iine soru cmlesi yazlr. Hangi deyim hataldr? A) 5 3 B) Sipari * .1 C) Fiyat * 0.1 D) [Fiyat] * [ndirim] Bir fonksiyon iindeki ksmlar ile ilgili hangisi dorudur? A) Deyim ksmna deer yazlr. B) Deyim ksmna tablodaki alan ad yazlr. C) Deyim ksmna alan ad yazlr. D) Deyim ksmna fonksiyon ad yazlr. sonu: IIF ([Ya] < 25, Uygun , Uygun Deil ) hangisi dorudur? A) Ya 15 ise Uygun Deil yazar. B) Ya 24 ise Uygun Deil yazar. C) Ya 25 ise Uygun yazar. D) Ya 15 ise Uygun yazar.

2.

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. 43

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
likili tablolar ile sorgu hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetlerini yapmalsnz. 1. 2. Access dndaki dier veritaban programlarn inceleyerek, farkllk ve benzerliklerini listeleyiniz. SQL komutlar ile tablolar nasl ilikilendirilebilir? Basit ekilde iki tablo arasnda birletirme yapnz.

3. LKSEL VERTABANI
nceki modl olan Veri Tabannda Tablolar iinde tablo ilikilerinden bahsetmi, bir nceki konuda iki tablodan alan seerek hesaplanan alan oluturmutuk. likisel veri taban birden fazla tablonun alakal alanlarndan birletirilerek birlikte i yapmalardr. ki tablo arasnda balant iin ortak bir alan seilir. Ayn bilgi, defalarca tekrar edilmek yerine bir kez alt tabloda saklanr. Buna RDBMS (Relational Database Management System likisel Veritaban Ynetim Sistemi) ismi de verilir. Sorgu tasarm penceresinde kurulan balant, tablolar arasndaki likiler ksmn etkilemez. Genellikle dier amalar ise arama bulma ve analiz bilgilerine olan ihtiyalar gidermektir. oklu tablo kullanlarak yaplan sorgular ile tek tablo kullanlarak yaplan sorgular arasnda pek fark yoktur. Ana fark, tablolar arasnda ba kurulmasdr. Bu ilem, sorgu tasarm penceresinde elle girilerek yaplabilecei gibi Access tarafndan otomatik olarak da gerekletirilebilir.

44

3.1. Birden Fazla Tablo/Sorgu le Sorgu

Yeni bir sorgu atmzda Tabloyu Gster penceresinde uygun tablo veya sorgulardan en az bir tanesini tasarm penceresine ekleriz. Dier sorgular da baka sorgunun kayna olabilir.

Resim 3.1: Tabloyu Gster penceresi ile almak

Resim 3.2: Birden fazla tablo/sorgu seip Ekle komutu verme

45

Resim 3.3: Belli alanlar ana tablodan seilir

Resim 3.4: Uyumlu alanlar birbiri ile ilikilendirilir

Resim 3.5: Sorgunun sonu grnts

Ama, verinin analiz edilmesi veya istatistiki bilgilere ulam olduu iin sorgu sonucu gsterilen veri sayfas grnmnde veri girii, gncelleme, ekleme ve silme yaplamaz. 46

Sorgu trlerinde gncellenebilirlik kurallar: Sorgu veya alan tr Tek tablo Birden bire iliki Birden oa iliki oktan oa iliki Balantsz tablolar apraz Hesaplanan alan Salt okunur alan Baka kullanc tarafndan kilitli Gncellenebilirlik Evet Evet Genellikle Hayr Hayr Hayr Hayr Hayr Hayr Yorum

Tasarm yntemine gre deiir.

Kayt Kmesi Tr = Dinamik Kme (Tutarsz Gncelletirmeler)

Seilir ise kayt gncelleme imkn vardr. Gncellenebilmesi iin tablolar birletiriniz. Veriden zet karr. Zaten veri otomatik hesaplanyor. CDden alan veri tabanlarnda geerlidir. Dier kullanc ilem yapt iin gncelletirme yaplamaz.

3.2. Birletirme zellikleri Penceresi

Sorgulardaki tablo/sorgu ilikilerini tablo ilikilerinde grdmz likileri Dzenle penceresine gre daha basit bir ekilde dzenleyebiliriz. Bunun iin ba izgisi ift tklatlmaldr.

Resim 3.6: Birletirme zellikleri seenekleri

1. seenein sonular nceki ksmda gsterilmitir, aada da 2. ve 3. seeneklerin sonular gsterilmektedir.

47

Resim 3.7: Modeller tablosundaki tm kaytlar ve Arabalar kaytlarndaki uyuanlara gre listeleme

Resim 3.8: Araba tablosundaki tm kaytlar ve Modeller kaytlarndaki uyuanlara gre listeleme

Ba silmek iin ba seildikten sonra klavyeden Del tuuna basmal veya fare ile sa tklatlp Sil komutu verilmelidir.

Resim 3.9: Tablo/sorgu ilikisinin silinmesi

48

3.3. likisel Veri Taban

likisel veri tabanlarndaki herhangi bir tabloda birbiriyle tamamen ayn iki kayt bulunmamaldr. Bu sayede veri tabannn boyutu azalr ve veritaban ilemleri hzlandrlm olur. Dikkat edilmesi gereken en nemli nokta, veri tabann olutururken biraz daha planl davranmaktr. likilendirilecek tablolarda tekil deere sahip olan, birincil anahtar alanlar bulunmaldr. Tablolardaki bilgiler birbiri ile alakal olmaldr. likilendirilecek alanlar birbiri ile uyumlu olmaldr. Her veri tr ile ilikilendirme yaplamaz. OLE nesnesi ve kpr alan trleri gibi.

49

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Sorgu tasarm penceresinde gerekli tablolar ekleyiniz. 2. Tabloyu gster penceresini kapatnz. 3. Eer iki tablo zaten ilikilendirilmi ise tasarm penceresinde aralarndaki ba grnz. 4. Benzer alanlar ilikilendirmek iin ilgili tablodaki alan dier tablodaki alan zerine srkle brak ile balaynz. 5. Ba siliniz. 6. Ba zerine ift tklatp, Birletirme zellikleri penceresinden ban ynn seiniz. 7. Benzer alanlar ilikilendirilmi iki veya daha fazla tablodan gerekli alanlar alan ksmna ekleyiniz.

neriler

Sa tu / Sil

50

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Sorgu tasarm penceresine nasl tablo eklenir? A) Ekle*Tablo B) Dzen*Tablo Gster C) Sorgu*Tablo Gster D) Tablo*Tablo Gster Sorgularda tablo ilikileri ile ilgili hangisi dorudur? A) Tasarm zgarasnda sadece ana tablonun alanlar kullanlr. B) stenen alan dier alan ile ilikilendirilebilir. C) Tablolarn birincil anahtarlar olmaldr. D) Kurulan iliki sadece tek ynde olabilir. likideki simgesinin anlam hangisidir? A) Soldaki tabloda bulunan tm kaytlar ve sa taraftaki ile eit olanlar ierir. B) Soldaki tabloda bulunan eit olan kaytlar ve sa taraftaki ile eit olanlar ierir. C) Sadaki tabloda bulunan tm kaytlar ve sol taraftaki ile eit olanlar ierir. D) Sadaki tabloda bulunan eit olan kaytlar ve sol taraftaki ile eit olanlar ierir. likilendirilecek tablolarda ayn kaytlar tekrar etmelidir. (D / Y) OLE nesnesi trndeki alanlar ile iliki kurulamaz. (D / Y)

2.

3.

4. 5.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

51

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. DEERLENDRME LTLER Nesneler sekmesindeki Sorgu simgesi tklatlp, Sihirbaz kullanarak sorgu olutur komutunu verdiniz mi? Gerekli tablo veya sorguyu alr listeden setiniz mi? Gerekli alanlar listeden seili alanlar ksmna aktardnz m? Son dmesine basarak, bilgileri grntlemek iin sorguyu altrma veya dzenlemek iin sorgu tasarmn deitirdiniz mi? Veri taban penceresindeki Yeni dmesi ile Tasarm grnmnde sorgu oluturdunuz mu? Tasarm grnmnde Sorgu*Tablo gster komutu ile tablo veya sorgu eklediniz mi? Tablodan gerekli alanlar ift tklatp alan ksmna eklediniz mi? Alann Srala satr bilgisini seip, ara ubuundaki En byk deerler alr kutusundan uygun deerini belirlediniz mi? Ara ubuundaki altr komutu ile sorguyu altrdnz m? Sorguyu Dosya*Kapat ile kapatp ve sorguya isim verdiniz mi? Sorgu tasarm penceresinde, lt operatrlerini kullanarak kaytlar filtrelediniz mi? lt satrna sa tklatp, Olutur komutunu vererek Deyim Oluturucusu ile kaytlar zerinde hesaplamalar yaptnz m? lt ksmna keli parantez [ ] kullanarak parametrenin mesajn yazdnz m? Yeni bir alan ksm ap, aritmetik operatrler ile hesaplanan alan eklediniz mi? Grnm*Toplamlar komutu verip, uygun alandaki Toplam alr kutusundan gruplama veya zetleme zellii setiniz mi? Sorgu tasarm penceresinde gerekli tablolar eklediniz mi? Tabloyu gster penceresini kapattnz m? Eer iki tablo zaten ilikilendirilmi ise tasarm penceresinde aralarndaki ba grdnz m? Benzer alanlar ilikilendirmek iin ilgili tablodaki alan dier tablodaki alan zerine srkle brak ile baladnz m? Ba silmek iin zerine sa tklatp, Sil komutu verdiniz mi? Ba zerine ift tklatp, Birletirme zellikleri penceresinden ban ynn setiniz mi? Benzer alanlar ilikilendirilmi iki veya daha fazla tablodan gerekli alanlar alan ksmna eklediniz mi? Evet Hayr

52

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 C B D A C A B A D C C B

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 B A A C C D

RENME FAALYET3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 C C A Y D

Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz. DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz. 53

KAYNAKA KAYNAKA
BARIYANIK Tark, Programlama Ders Notlar ve Uygulamal Genel Programlama Kitab (yunus.sourceforge.net). Microsoft Computer Courseware, Access 2003 Student Edition, Custom Guide, Minneapolis, 2004.

54