İş Sağlığı Ve Güvenliği Kongresi Bildiriler Kitabı 2001

tmmob
makina mhendisleri odas
s 5al s Gvenlii
Kongresi
BLDRLER KTABI
mmo yayn no: E / 2001 / 263
ADANA MAYIS 2001
M:...:
tmmob makina mhendisleri odas

Smer Sokak No:36/1-A Demirtepe 06440-ANKARA Tel. Fax. 0.312. 231 31 59 - 231 31 64 - 231 80 23 - 231 80 98 0.312. 231 31 65
>
ODA YAYIN NO: E/2001/263

ISBN 975-395-433-6
" BU YAPITIN YAYIN HAKKI MMO'na ATTR
KAPAK
: End. Mh. Naci TANRISEVER ^ ADANA/453 56 97 ADANA/457 06 41 ADANA/433 24 68
f "V
HAZIRLIK : ARTI TANITIM LTD. T. BASKI : TEKNK OFSET MATBAACILIK
2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG - 08
BU BR MMO YAYINIDIR
MMO, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantda kan sonulardan ve basm hatalarndan sorumlu deildir.
MALZEME GVENLK BLG FORMLARI (MATERIAL SAFETY DATA SHEETS)
H. hsan PEPEDL Makine Mhendisi Mekanik, Tesisat, i sal, i Gvenlii Uzman
MAKNA MHENDSLER ODASI BLDR
5ABLIBI - GVENLS KDNBRE5
109
ZET
Bilim ve teknolojinin son 25 ylda kazand ivme ile "Bilgi - letiim a" diye de tanmladmz gnmzde, dnyada kullanlan kimyasal madde says sekiz milyonu amtr. Ayrca bir fikir vermesi asndan "dnyada ylda 400 milyon tonun zerinde kimyasal madde retilmekte" olduu sylenmektedir. Dnyadaki byk kazalarn esas sebeplerinden balcas kimyasal maddelerdir. Baz lkeler bu konudaki riskleri en aza indirgemek amacyla kimyasal maddelerin insan - evre ilikilerine zarar vermeyecek ekilde dzenlemeler ve standartlar oluturmulardr. Bu balamda lkemizde de 11.07.1993 tarih ve 21634 sayl Resmi Gazete' de "Zararl Kimyasal Madde ve rnlerinin Kontrol Ynetmelii" (Ek-1) yaymlanmtr. Bu ynetmeliin en nemli unsurlarndan biri de Malzeme Gvenlik Bilgi Formlar (MSDS-Material Safety Data Sheet) 'dir. * Yaadmz evreye dikkatlice baktmzda hangi kimyasal maddelerle kuatlmz ve bunlara ait tantm bilgileri var m? * Evimizdeki, iyerimizdeki kimyasal maddeleri yeterince tanyor muyuz, tehlikelerini ve nlemlerini biliyor muyuz? * Ana kaynaktan alnan kimyasal maddeyi hangi kaba, hangi artlarla koyuyoruz; boalan kimyasal madde kaplarn ne yapyoruz? evre ve insan sal zerinde ksa ve uzun dnemde dorudan veya dolayl olarak fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik ynlerden olumsuz etki yaratarak; ekolojik dengenin bozulmasna neden olan, olumsuz etkiyi bizzat kendisi yapan veya yapsnn deimesi ya da baka maddelerle etkileimi sonucu olumsuz zelliklere sahip olabilen, tehlikeli ve zararl maddelerin kontrol altna alnabilmesi aralarndan biri olan Malzeme Gvenlik Bilgi Formlar, sz konusu tehlike ile mcadelede sistemin nemli bir paras olup, uygulamann doru bir ekilde yaplmas bu konudaki riskleri en aza indirecektir.
GR ve AMA Bir endstri kuruluunda Striper-XA adl kimyasal madde dolu bidonlarn ambardan kullanm yerine tanmas esnasnda bidonlardan birisi darbe sonucu yarlyor. Dklen sv kimyasal madde tama iini yapan iinin el ve ayaklarna bulayor. Sz konusu maddenin ortama yaylan buharlarnn batc-keskin kokusu yznden ii iddetle ksryor ve nefes almakta glk ekiyor. Yardma gelenler iiyi olay yerinden uzaklatryorlar; elini, yzn ve madde bulam yerleri su ile ykyorlar, bu arada iiye bir bardak ayran iiriyoriar. Grnrde el ve ayaklarda oluan yanklar iin iyeri salk biriminde pomat srlyor. inin grnte pek bir ikyeti yoktur, sadece ara sra ksrmektedir. Ancak olaydan 8-9 saat sonra evinde otururken nefes darl ve gsnde skma hissediyor, soluk almas giderek gleiyor, derhal hastaneye gtrlp oksijen verilerek rahatlatlmaya allyor. lk muayene sonucu : ki tarafl akcier demi olumu. Gerekli tbbi mdahaleler yaplyor ve hastann hayat kurtarlyor. Uzunca bir sre hastanede kalan ii taburcu olduktan sonraki yaamn, artk akcierlerinin solunum kapasitesinin nemli bir blmn kaybetmi olarak adeta yarm bir insan olarak geirecektir. Sz konusu madde bir karm idi ve yksek oranda nitrik asit ile aminler ve ar metaller ieriyordu. Yaam kolaylatrmak, gzelletirmek daha rahat bir ortam yaratmak amacyla byk bir hzla tketilen ve 8 milyon dolaynda olduu tahmin edilen bu kimyasal maddeler ne yazk ki bilinsizce ya da
5 SALISI - BVENL6 KGNBRE5
11O
eksik bilgi ile kullanldklar zaman insanlara, doaya genel olarak da yaadmz dnyaya zarar vermektedirler. Bugn dnyamzda yaklak olarak 70-90 bini gnlk kullanmda ticari amala, 50 bin kimyasal madde endstride ve 8-10 bin de zararl kimyasal madde kullanlmaktadr. Bunlarn byk blm bir ya da birka tehlikeli zellie sahiptirler. Sanayide, tarmda ve evlerimizde deiik amalarla uzun yllardan beri kullanlan tehlikeli kimyasal maddeler, ou kez zel tehlikelerinin bile varl bilinmeden, oluturaca hastalk ve hasarlarn ayrmna varlmadan, bunlarn tehlikelerinden nasl korunulaca aratrlmadan kullanla gelmitir. AMA Malzeme Gvenlik Bilgi Formlar, zararl kimyasal maddelerin tehlikeleri ile mcadelede nemli aralardan biri olup; varlmak istenen hedef, kullanlan kimyasal madde hakknda ilgililerin bilgi sahibi olmasdr. Maddelerin satmalna aamasnda balayan depolanma, kullanma ve tama safhalarn da kapsayan alanlarda neler yaplaca konusunda nceden bir planlama ve bilgilendirme sistemidir. KMYASAL MADDELERN TEHLKELER 1. KMYASAL MADDELERN SALIK TEHLKELER
j /
I '
1.1 AKUT (AN): O Tahri edici : Temas noktasnda kimyasal madde etkisiyle eski duruma gelebilen kzarkla neden olur (azotoksit, sodyumhipoklorit, etilalkol, aseton ...) O Zehirli madde : NH 3 , Azotdioksit... ok zehirli madde : Hardal gaz, H2S ... Andrc : Yakc, rtc, korozif (NaOH, H2SO4...) Q Gzlere tehlikeli olanlar: Solventler (Organik zcler), asitler, alkaliler... O Kan ve hematopoietik sistem zerinde etkili olanlar : Hemoglobin ilevlerini azaltarak vcut dokularn oksijensiz brakrlar, bilin kayb tipik belirtisidir (CO, siyanrler, nitrobenzen, anilin ..) 1.2 KRONK (SREEN): Hassaslatrclar: Allerjik reaksiyonlar (Ozon, brom, hidrokinon, izosiyanatlar...) Kanserojenler: Benzen, berilyum, kurumkromat, karbontetraklorr.trikloretilen, formaldehit... Dourganlk sistemi zehirleri : Doum kusurlar, ksrlk (PBB, PCB, selenyum bileikleri, vinilklorr...) Hepatotoksinler : Karacier hcrelerini yok ederler. Karacier bymesi, sarlk (Karbontetraklorr, vinilklorr, klorobenzen, kloroform, etilalkol...) Nefrotoksinler : Bbrek dokusunu yok ederler, dem veya idrarda protein bulunmas. (Halojenli hidrokarbonlar, uranyum, vinilklorr, trikloretilen,etilalkol) Nevrotoksinler : Sinir dokusunu harap ederler. Merkezi sinir sistemine etki ederek davran deiiklii, motor fonksiyonlarn azalmas ve uyuukluk, (civa, CS, etilalkol, C2H2 , Mn, Talyum, kurunteraetil...) Akcierlerde hasara neden olan maddeler : Solunum sisteminde doku hasarlar, ksrk, gste sklk, nefes darl ... (SO2 , asbestler, pamuk lifleri, kmr tozu, toluendiizosiyanatlar)
j ; '
j ;,
i ..*/
5 SALII - BVENL KGNERES
2.
FZKSEL TEHLKELER
2.1 YANGIN TEHLKELER 2.1.1 Yanabilen svlar : Parlama noktas 38 C - 93 C , % 10'luk etilalkol, jet yakt, 1 no'lu fuel-oil, fenol ... 2.1.2 Parlayabilen aerosoller: 2.1.3 Parlayabilen gazlar: Alt limiti havada hacimce % 13'den az olanlar (btan) st parlama limiti, alt parlama limitinden % 12 daha yksek olanlar (jeneratr gaz) 2.1.4 Parlayabilen svlar : parlama noktas 38 C nin altndaki svlar. Bunlar ak tututurma kaynaklarnn yaknnda veya normal oda scaklnn altnda gerek bir yangn tehlikesi yaratrlar (etilasetat, aseton, % 95'lik etilalkol, benzin ...) 2.1.5 Parlayabilen katlar: Magnezyum metali, nitroselloz filmi... 2.1.6 Oksitleyici maddeler : Parlayc ve patlayc maddelerin varl ayn zamanda patlama ve/veya yangn tehlikesini de ierirler. Odun gibi yanc maddelerle yangna neden olur. Fuel-oil gibi yanc maddelerle temas halinde parlama veya ok tehlikeli reaksiyonlar oluturabilir. Gze veya cilde yakc etki yapar, (oksijen, klor, nitrikasit, florr, hidrojenperoksit...) 2.1.7 abuk yanc maddeler : 54 C nin altndaki scaklkta kendi kendine tutuarak yanabilen maddelerdir, (beyaz fosfor, kimya ve petrol ilemlerinde kullanlan baz katalist maddeler...) 2.2 DER FZKSEL TEHLKELER 2.2.1 Basnl gazlar: Tplerde basn altnda gaz olduu iin patlama tehlikesi vardr. Yangnda snma halinde gaz kabnn patlamasna neden olabilir. (Azot, oksijen, argon, asetilen, propan, karbondioksit...) 2.2.2 Patlayclar: Nitrogliserin, barut, diasetilperoksit... 2.2.3 Organik peroksitler: Hidrojen peroksit trevleridir (Metiletilketonperoksit, benzoilperoksit...) 2.2.4 Kararsz maddeler: Benzoilperoksit, akrilonitril, btadien ... 2.2.5 Su ile iddetli reaksiyon veren maddeler: ok dengesizdirler, su ile reaksiyonda zehirli veya yakc gazlar kar, ok, srtnme, scaklk art sonucunda parlayabilir, kapal kapta ve snrsa patlayabilirler, (asetikanhidritler, sodyum metali, kalsiyumkarpit ...) te yukarda anlatlan tehlikelerin bilincine varmak, gereken nlemleri zamannda alabilmek iin deiik uyar sistemleri gelitirilmitir. Bunlardan bir tanesi de 25.06.1990 tarihinde kabul edilen ILO'nun 170 no'lu Kimyasal Maddelerin alma Yaamnda Gvenli Kullanmna likin Szleme ile 177 sayl tavsiye kararnda belirtilen MATERIAL SAFETY DATA SHEET - MALZEME GVENLK BLG FORMU uygulamasdr. MALZEME GVENLK BLG FORMU HAZIRLANMASINDA N KRTERLER 1. Kullanmdaki ihtiyalar karlayacak kadar toksikolojik (zehirbilimsel) bilgi ierecek ekilde o maddeyi reten/salayan kii ve kurulu tarafndan hazrlanmaldr. 2. Formlarn zerindeki bilgiler: O Satmalna birimlerine Mhendislere Q Yneticilere Salk ve gvenlik birimlerine D ilgili ksm eflerine iletilmelidir. 3. Formlar, maddeyi gvenli bir ekilde kullanabilmek iin yararl olacak biimde zet, fakat kapsaml olarak yazlmaldr. nk acil durum halinde ilk bavurulacak kaynaklardan biri bu formdaki bilgiler olacaktr. Bunlar yeterli midir ? Bu formlarn izlenebilirlii, yllk revizyon planlamas, dosyalarn bulunduklar yerler, ayrca kimyasal
5AEI_lSl - GVENL KDNERE5
112
maddelerin ambalajlarnn zerindeki etiketler, kullanma talimatlar, acil durumlarda neler yaplaca ve haberli-habersiz tatbikatlar nceden planlanmal ve belirli bir program erevesinde tm ilgililere eitim verilmesi salanmaldr. Bu eitim kapsamnda her zararl ve tehlikeli maddenin bulunduu, kullanld yerdeki tm alanlar sz konusu maddenin : Q Genel ad ve kimyasal maddenin kimliini Q iyerinin hangi blgesinde hangi maddelerin olduunu O Dier maddelerle kartrlmad zaman kokusu veya grntsnden bu maddeyi nasl tanyacan Q Fiziksel tehlikelerinin neler olduunu Yangn halinde neler yaplacan Akut salk tehlikelerini ve hastalk belirtilerini Maruz kalndnda ve hastalk belirtileri ortaya ktnda ilk yardm faaliyetlerinin neler olduu Dklme halinde neler yaplabileceini Kronik salk tehlikelerini Q Maruziyetin en aza indirilmesi iin hangi PPE (Kiisel Koruyucu Malzeme)'nin kullanlaca D PPE leri uygun ekilde kullanmay Kimyasal maddenin tehlikeli zellikleri hakknda ek bilgilere nasl ulalabileceini renmelidirler. MSDS'ler kimi kiiler tarafndan gereksiz gibi bir kavram olarak grnse de gerekte yalnzca kimyasal maddelerin neden olduu salk ve gvenlik tehlikelerinin en aza indirilmesine yarayan sistemin bir parasdr.. Bu sistemin ABD'de resmi ad Tehlike letiim Standart'dr. Yani bunun anlam bilme-renme hakkdr. Bu standart iki anafikirden olumaktadr. 1. Kimyasal maddeyi reten, tayan, depolayan ve kullananlarn bu kimyasal maddelerin tehlikeleri konusunda doru deerlendirme yapmalarn salamak 2. Her ne ekilde olursa olsun bu maddelerle ilikili olan herkesin (ii-iveren) bu bilgileri birbirlerine nasl ulatracaklarn aklamak. Buna gre her retici o kimyasal maddeye ait fiziksel ve salk tehlikelerini belirten en son bilgileri salamak ve iverenler de bu bilgileri standartlara uygun olarak alanlarna aktarmak zorundadr. ABD i Sal - i Gvenlii Kuruluu olan OSHA, MSDS'lerin (Ek-2) dokuz blm halinde hazrlanmalarn nerir. BRNC BLM Maddenin ad ve tanmlamas yer alr. Ticari bir sr deilse kimyasal maddenin yaps hakknda bilgi verilmelidir. Yaps ticari bir sr bile olsa en azndan oluturabilecei salk tehlikelerine ait detayl bilgi MSDS'te mutlaka bulunmaldr. Ayrca ticari ad, retici / ithalat ad, adresi, acil durumda bavurulacak telefon nosu yazlmaldr. KNC BLM Kimyasal madde ve bileeninin sala zararl yaps ile ilgili bilgiler yer alr. Kimyasaln herkese bilinen adlar, sala zararl bileenlerin maddenin tm iindeki oranlar belirtilmelidir, ilgili tm dzeyler kayt altna alnmaldr.
, /
./
r. V
j /
j i
SAELIBI - S EVENLE KONERES
113
O PEL : OSHA'nn izin verilebilir etkilenme dzeyi O TLV : Eik deer (olumsuz etki grlmeksizin allmasna izin verilen etkilenme snr dzeyidir ABD'de PEL yasal zorunluluk, TLV ise her zaman iin PEL'den daha koruyucu olan nermedir) O STEL : Ksa sreli etkilenme dzeyi IDLH : Yaam ve sal annda etkileyecek tehlike dzeyi MAK : izin verilen konsantrasyon LD (50): Doz / denek almas NC BLM Maddenin fiziksel ve kimyasal zellikleri yer alr. Bu zelliklere yangn tehlikesi yaratabilecek scak bir ortamda buharlamay, solunum koruyucusu gerektirebilecek buhara dnmeyi rnek olarak verebiliriz. Ayrca : O Normal grn ve kokusu Buhar basnc ve younluu Suda eriyebilirlii Erime noktas zgl arl Q Hacme gre uucu yzdesi O Buharlama oran bilgilerini kapsamaldr DRDNC BLM Yangn ve patlama tehlikelerini kapsar. O zerinde Parlama noktas - kullanlan yntem (kapal-ak kap) Alt patlama limiti (LEL : Lovver Explosive Limit) st patlama limiti (UEL : Upper Explosive Limit) Alevlenme dzeyleri (Gaz-Buhar Konsantrasyonlar minimumun altnda ve maximumun ise yangn yaylamaz). Yangn sndrmede kullanlan aralar Yangnda zel mcadele yntemleri Olaand yangn ve patlama tehlikeleri
BENC BLM Tepkime bilgisi, kimyasaln kararll, baka maddelerle badamazl, bozunmasnn yaratt tehlikeler, yan rnler ve tehlikeli polimerizasyon ile ilgili bilgiler yer alr. ALTINCI BLM Salk tehlikeleri. Ksa ve z olmaldr. Toksik maddenin vcuda giri yollar tehlikenin akut veya kronik olup-olmad, kanserojen ise bilgilerin kayna, deneklerdeki etkileri, etkilenmenin ne gibi belirtiler (bulant, kusma, baars, deri-gz tahrileri vb) gsterdii tam olarak verilmelidir. retici firma, MSDS'de hangi tbbi koullar daha da arlatrabilecei ve bu husustaki acil-ilkyardm yntemlerini izlemeleri gerektiini ayrca belirtmelidir.
5A6LIEI - GVENLS KGNBRE5
1 14
YEDNC BLM Normal koullarda nasl ilem grecei anlatlr. Dklmeler, kaza ile ortama karma durumunda yaplacak ilemler, elden karma ve depolama yntemleri, bir tesiste gerekli olabilecek bakaca nlemler sralanmaldr. SEKZNC BLM Kiisel koruyucu donanm (Personal Protect Equipment-PPE) ihtiyac belirtilmelidir. DOKUZUNCU BLM Havalandrma ile i uygulamalar ve nerilen hijyenik nlemler de yer alr.
/ v
SONU ve NERLER
e yeni balayanlara verilen oriyantasyon (tantm) eitiminde hangi maddelerin nerelerde kullanld bizzat gsterilmelidir. Bu arada maddenin kimlii, etiketinin yeri, i esnasnda kullanlacak belgeler tantlmaldr. Yeni bir kimyasal madde iyerinde kullanlmaya balandnda veya bilgiler revize edildiinde belirli periyotlarla bilgi tazeleme eitimleri verilmelidir. Eitim sonras uygun testlerle, edinilen bilgilerin dzeyi kontrol edilmeli ve sonuca gre yeni eitim sreleri tayin edilmelidir. Bu formlarn faydal olabilmesi iin kullancnn formlarda yazlm olan bilgilerin doruluundan emin olmas gereklidir. Herhangi bir kimyasal maddeyle alan ve/veya alacak olan kii ve kurulular retici firmalardan sipari ncesi malzeme gvenlik bilgi formlarn istemeli, bunlar gzden geirmeli eer yanl bilgiler varsa dzeltilmesi istemiyle firmaya geri gnderilmelidir. MSDS'leri hazrlayanlar kullancya doru ve gvenilir bilgi vermek zorundadr. Ayrca tketicilerin byk blmnn yeterli teknik bilgiye sahip olmadklar dnlrse verilen bilgilerin kolay anlalabilir ve sade olmasna zen gsterilmelidir. Bu amala piktogram (Ek-3) kullanlmas yararl bir yoldur. unu iyice bilmeliyiz ki gerekli nlemler alnmad takdirde zararsz hibir kimyasal madde yoktur. Bu nedenle MSDS hazrlanrken tehlikesi bilinmeyen bir veya birka madde szkonusu olduunda alanlar uyarlmal ve koruyucu nlemler forma alnmaldr. Ksa ve uzun sreli toksikolojik testlerin bilimsel sonular her yl gzden geirilmeli ve gerekli revizyonlar yaplmaldr. retici ve ithalat firmalar hazrlanan MSDS'leri her numune veya mal ile birlikte kullanc kurulu ve kiilere vermelidir. Tketiciler de reticileri uyararak, ynlendirerek kullandklar kimyasal maddeye ait MSDS'lerin hazrlanmasn istemeleri gerekmektedir. Bilgisayar eriim olanaklarn kullanarak, TSE ve evre Bakanl gibi kamu kurulularndan yararlanarak bu bilgiler elde edilmeli ve kullanma sunulmaldr. KMYASAL MADDELERN SALIK TEHLKELERNE KARI ALINMASI GEREKEN NLEM : ENDSTRYEL () HJYEN UYGULAMALARIDIR. ' j
j /_ V
15 5AELISI - S BVENLE KDN6RE5
115
Ek- 1 ZARARLI KMYASAL MADDE VE RNLERNN KONTROL YNETMENL
1 1 / 0 7 / 1997 RG. 21 634
PYASA Arz, retim, Ticaret
retici, Alcy Bilgilendirecek
zel Risk Durumlar ve Gvenlik Tavsiyeleri
Bilgi ve Beyan Verme Ykmll (Bakanlk Talebine)
Kullanma Talimat
Ambalajlama
Depolama
Tama (Mevzuat)
Is
Yldrmdan Koruma
Alarm
Uyar Levhalar
I
Izalasyon
Havalandrma
Yangn Sndrme
Bina Mlz. Amaca Uygun
15 SALISI - 15 EVENLS KDNBRE5
116
Ek-2
MALZEME GVENLK BLG FORMU

BLM - 1 MALZEMELER DER SMLER MALATI BLM - 2 BRLEMNDEK MAADELER ve TEHLKELER
NUMARA TARH
TEHLKE BLGS TLV MAK STEL IDLH LD
BLM - 3 FZKSEL BLGLER KAYNAMA NOKTASI (C) ZGL AIRLII YOUNLUK ERME NOKTASI BUHAR BASINCI BUHAR BASINCISUDA ZNRLK GRN BLM - 4 YANGIN ve PATLAMA BLGLER ALEVLENME NOKTASI KENDLNDEN TUTUMA SICAKLII : NFPAKODU: BLM - 5 TEPKME BLGS BOZUNMA RNLER N..A KARARLI BLM - 6 SALIK TEHLKELER ETKLEME YOLLARI LKYARDIM DER TEMASI GZ SOLUNUM SNDRM BLM - 7 DKLME, SIZINTI, TEMZLEME YNTEMLER ELDEN IKARMA, MHA, ZARARSIZ HALE GETRME YNTEMLER ALT ST
BLM - 8 KSEL KORUYUCULAR ELDVEN SOLUNUM KORUYUCUSU GZLK EMNYET KEMER DER
BLM - 8 KSEL KORUYUCULAR HAVALANDIRMA YNTEMLER HJYENK NLEMLER
HAZIRLAYAN ONAY
5AELIEI - EVENLE KGNERES
117
MALZEME GVENLK BLG FORMU PKTOGRAMI

KMYASAL MADDENN ADI RETC/THALATI ADI RETC/THALATI ADRES TELEFON:
Ek-3
TEHLKE DERECES
YANGIN TEHLKES
BOZUNABRLK
NORMAL ARTLARDA BOZUNMAZ YANICI REAKSYONA GRER
OK TEHLKES
YANICI
SALIK TEHLKES
YUTULMASI ZARARLIDIR SOLUNMASI ZARARLIDIR KANSER TEHLKES DER TEMASI ZARARLIDIR
DERDE YARALANMAYA YOL AAR
TAHR EDER
REME SSTEMLERNE ZARARLIDIR
GENLER
oy
KSEL KORUYUCULAR
YZ SPER ve KORUYUCU GZLK KAPALI KORUYUCU GZLK KORUYUCU GZLK TME KORUYUCU
SOLUNUM KORUYUCU MASKE
KORUYUCU ELDVEN
KORUYUCU BOT
DER
eJ
BU BR MMO YAYINIDIR
TOPLU SZLEMELERNDE SALII VE GVENL'NE SENDKAL BAKI. ADANA, EL, HATAY VE OSMANYE 2000 YILI RNEKLER
Dr. Mustafa Can EREN
SEYHAN BELEDYES KURUM HEKM
SABLIEI - 5 EVENLE KDNBRE5
121
Z E T : Bu aratrmada, alma artlarnn dzenlenmesi, ekonomik sosyal haklarn gelitirilmesi iin ii sendikalarnn imzalad Toplu Szlemelerinde (TS) ii sal i gvenlii (SG) maddesinin hangi lde yer aldn, ne kadar ciddiyetle savunulduu aratrlmtr. 4 ilde 3 konfederasyona bal sendikalarla 218 TS grmesi yaplm, 104 szleme uzlamaya varlarak imzalanmtr. Bu iyerlerinde sendikalama oran ortalama %67.4 olarak tesbit edilmi SG maddeleri kira yardm, ocuk yardm, snnet yardm, ie ge gelme, ii servisi gibi maddelerin gerisine dm, iyeri hekimi kavramna ou sendikann yabanc olduu gzlenmitir. Mevcut yasa ve tzklerin, onaylanmayan uluslararas szlemelerinin boluu tek bana ii sendikalar ve imzaladklar TS ler ile doldurulamayaca, uluslararas szlemelerin imzas ve yasal mevzuatn adalatrlmas gerei ve gereklilii zerinden dzenlemelerin yaplmas savunulmutur.
SUMMARY:
n ths Study;the ratio Labor health and occupational security tem was located and seriousness was defended in collactive agreements that was sgn by labour union for arranging the vvorking conditions and developing the economic and social rights have been observed. n four town after 218 coilective agreement conservation by the union member of the these confederation 104 agreement was signed with coming to an understanding. The avarage unionize ratio in theese componies was established % 67.4 Labor health occapational security tems was located backward of the rent aid, child aid, circumcision aid, being late to the work, labor bus tems. t has ben obsorved that a lot of union was unfamiliar with company doctor concept. The emptiness of the existing and regulations and nonapproven international agreements can not be filled only with labor unions and coilective agreements they signed; The sign of signing the international agreements and the reality of being contemrary of the legal disposition and organizing have been defended. G R : Konfederasyon Franszcada Birden ok parann egemenliklerini kaybetmeden oluturduu btn tanmlamaktadr. Toplu i szlemeleri (TS) ise iilerin sosyal, ekonomik, demokratik hak ve kazanmlarn korumak ve gelitirmek amacyla sendikalarn iyeri veya iletme baznda imzalad uzla metnidir. Konfederasyonlarn ii sal i gvenliini alann sosyal hakk, salkl olma hakk zerinden, iverenlerin ise retim maliyeti ve verimliliin yapta olmas zerinden deerlendirmesi mevcut yasalardaki kazanlm haklarn bir adm tesine tayabilecei dnlm, kurumsallatrlmas gereken bu zgr iradenin TS' lere yansmas lke i havuzunda paylamlar artraca dnlmtr. A M A : i sal i gvenliinin TS srecinde multidisipliner bir yap olarak ele alnmas, bilimsel danma kurullaryla beraber hazrlanmas ve "adet yerini bulsun" mantndan koparak ii baznda talep oluturacak eitim temeline oturtulmas hedeflenmitir. Y N T E M : Adana Blge alma Mdrl kaytlar, sendikalarn kaytlar ve mevcut TS' leri esas alnarak 2000 ylnda imzalanan tm TS' ler deerlendirilmitir. Btn szlemelerin metinleri Kasm 2000 ve Aralk 2000 dnemlerinde eksiksiz olarak incelenmi, imzalanan TS' de hangi konfederasyona bal hangi sendikann hangi iyeri veya iletme ile TS imzalad, mevcut sendikal sendikasz ii istihdam SG maddesinin kanc madde olduu, ve bu maddenin iinin ne ekilde doldurulduu aratrlmtr, iyeri veya iletmenin istihdam kapasitesi, kamuda ve zel sektrde kurumsallamaya alan iyeri hekimlii maddesini ileyip ilemedii irdelenmitir. B U L G U L A R : 2000 ylnda Adana, iel, Hatay, Osmaniye'de DSK, TRK- ve HAK-'e bal sendikalar tarafndan 104 TS imzalanm TS'lerin illere ve konfederasyonlara gre dalm Tablo 1'de gsterilmitir. Saysal olarak en fazla TS imzalanan il Adana (35) olurken en az Osmaniye'de (3) imzalanmtr. Toplam ii says olarakta Adana il baznda 1.srada Osmaniye son sradadr.
SALII - BVENLB KDNBRE5
122
Tablo 1: TS' lerin illere ve konfederasyonlara gre dalm TRK- Adana el Hatay Osmaniye TOPLAM
23 25 20 68 22
DSK
9 6 7
HAK-
3 3 5 3 14
TOPLAM
35 34 32 3 104
Toplam ii ve sendikal ii baznda TRK- daha yksek istihdama sahip iken iilerin sendikalama orannda dierlerinden geride kalmtr. Tablo 2'de bu deerler gsterilmitir. Tablo 2: mzalanan TS'lerde konfederasyona gre ii istihdam.
Sendikali i Toplam i Sen. i Toplam i TRK- 10612 16330 % 64.9 DSK 2092 2822 %74.1 HAK- TOPLAM 2675 15379 3660 22812 % 73.0 % 67.4
kazas ve meslek hastal temas ou TlS' lerde ok ksa olarak yer alm baz szlemelerde tek bir cmlelik madde olarak geitirilmi hatta hi deinilmemitir. i sal ve i gvenlii maddelerinin deerlendirilmesinde konfederasyonlar baznda anlaml farkllklar gzlenebilmekte, DSK ve TRK-' e bal sendikalarn imzalad TlS' lerde SG konusunda daha bilinli olduu Tablo 3'de gsterilmitir.
Tablo 3: TS' lerde i kazas, meslek hastal, SG maddelerine yer verilmesi. TRK- DSK HAK- ORT. % % % % 77.9 86.4 57.1 76.9 29.4 57.1 44.2 81.8 70.6 72.7 42.9 67.3 35.7 64.4 70.6 72.7
Ikazas Meslek Hastala ii Sal Gvenlii
SG kurullar ile ilgili tzkler 1973-1974 yllarnda km fakat TS'lerde yeterince yer alamamtr. letme ve iyerlerinde koruyucu salk hizmetleri sunan, SG kurulu yesi, i kazalar ve meslek hastalklarn nlemede, ii sal i gvenliini salamada, periyodik muayeneler ve acil mdahaleler konusunda sendikalarn en stratejik eleman olmas gereken iyeri hekimi TS' lerde hak ettii noktaya ulaamad Tablo 4'de grlmektedir. Tablo 4: TS' lerde SG tz ve kurulu maddelerinin iyeri hekiminin yer alma yzdeleri
SG Tz SG Kurulu yeri Hekimi TRK- 76.4 57.4 55.9 DSK 72.7 63.6 0 HAK- 64.3 35.7 0 ORT. 74 55.8 36.5
Salk konusunda TS' lerde hijyen ve iyeri temizlii temalar ok az ilenmi(13,%12.5) koruyucu salk hizmetleri tedbiri ok az szlemede (21 ,%20.2)yer bulabilmi, bunun yannda hastalk yardm ou szlemede (89,%85.6) atlanmamtr.
15 SABLIEI - S BLJVENLB KGNERES
123
iinin eitli sebeplerden lmm durumunda bakmakla ykml olduu ailesine lm yardm denmesi ou szlemede (96,%94.5) kaytlara geirilmi, iinin meslek hastal veya hangi konfederasyona bal sendikalar tarafndan ne kadar olduu Tablo 5'te gsterilmitir. Tablo 5: iinin normal lm ve meslek hastal veya i kazas sonras lmnde verilen lm yardm. (g:gnlk alma creti) TRK- Normal lm Meslek hastal veya i kazas sonras lm DSK HAK- ORT. 141 milyon TL 67 g 410 milyon TL 136 g
160 milyon TL 178 milyon TL 65 milyon TL 57 g 53 g 140 g 393 milyon TL 666 milyon TL 89 milyon TL 98 g 154 g 295 g
SG konusunda TS'lerde koruyucu malzemelerden 23 (%22.1) i kazas bildiriminden 47 (%45.2) temizlik malzemelerinden 32 (%30.8) bahsedilmi. Bir TS'de "iinin meslek hastal veya i kazas sonras lmne ynelik zel salk sigortas yaptrlr" artna rastlanmtr. SG maddesinin TS'deki sralamas Tablo 6'da gsterilmitir. Tablo 6: SG maddesinin TS'lerdeki sralamas
TRK-
SG maddesinin TSK' deki sralamas (ortalama)
DSK 52
HAK- 61
ORT. 52.6
51
TS imzalanan bu iyerlerinin ounluunun (61,%58.7) 50nin altnda ii istihdam ettii Tablo 7'de gsterilmitir. Tablo 7: 50 iinin zerinde istihdam eden iyerleri TRK-
50 iinin zerinde istihdam eden iyerleri
DSK 6 (% 27)
HAK- 7 (% 50)
ORT. 43 (% 41.3)
30 (% 44)
S O N U VE N E R L E R : Eriilen bulgular zerinden bir deerlendirme yaparsak lkemizde SG iilerin rgt olan sendikalar tarafndan bile ihmal edilmekte, sendikacy koruyan, ekonomik artlar dzenleyen, ocuk,kira, evlenme, snnet yardmlarn belirleyen maddelerden sonra TS' lerde SG maddesi sonlarda yerini almaktadr, iyeri hekimi kavram 2 byk konfederasyon tarafndan hi bir szlemede deinilmemesi, dier konfederasyon tarafndan %55.9 orannda bahsedilmesi, ii rgtlerinin SG konusundaki yetersiz bilgi birikimi tesinde iilerin salk ve gvenlik konusunda talep eksikliklerini trajik bir ekilde gzler nne sermektedir. inin i kazas yada meslek hastal sonras lmnde, normal lme gre 2 yada 3 kat lm yardm yaplmas sendikalarn bu konudaki hassasiyetinin somut bir gstergesidir. Dier maddeler ierik ve boluklar olarak her konfederasyon TS' lerinde aa yukar rtmektedir. TS' lerin kapsam zerinden bir deerlendirme yapacak olursak; Mevcut yasalarn gerei olan SG kurallar oluturulmasn isteyerek iyerlerinin sal, hijyeni, gvenlii ve koruyucu malzemeler TS'lere aktarlmaldr. yerlerinde iyeri hekimi ve i gvenlii uzman veya sendika ile iyeri arasnda paylam ayakta tutarak SG konusunda tecrbeli bir eleman bulundurulmas szlemelere eklenmelidir.
SABLIEI - 5VENB KONERES
1 24
ie giri, periyodik, portr muayenelerinin, AC filmlerinin, a takibinin ve gerektii zaman acil mdahale iin uygun ortam ve artlarn yerine getirilmesi szlemelerde bulundurulmaldr. ilerin dzenli aralklarla SG ve kiisel hijyen konusunda eitilmesi, eitimin baarsnn snanmas, kendi i dinamikleriyle srekli kendini yenileyen eitim dngs oluturulmas TS' lerde gz ard edilmemelidir. OECD yesi lkeler arasnda %9.1 sendikalama oran ile Trkiye en son srada yer almaktayken bu almada sendikalama oran %67.4'e ulamas, sendikalarn girdii ve TS imzalayabildii iyerlerinde dahi, gelimi Avrupa lkelerinin ulat lke standartlarn yakalayamad gzlenmektedir. (Finlandiya %95)(Pala 2000 syf 8) Toplu pazarlklar 1960 ve 1970'li yllarda ikolu dzeyinde geliirken 1980'lerden itibaren iletme ve iyeri dzeyine gelme eilimindedir. Toplu i szlemelerinin ileri boaltlm, nemsizletirilmi, teknik bir i, rutin bir prosedr haline getirilmitir. informel sektrde kayt d retim ve emek lkemiz artlarnda bu kadar yksekken sigortaszlatrma, sendikaszlatrma srekli artarken, kamuda ve zel sektrde taeronlamaya srekli prim verilirken TS'lerdeki SG maddeleri ve sendikalarn bu konudaki duyarszlklar i, emek ve retim havuzunda birka yudumluk hak, hukuk arayndan ileri gidememektedir. 1952 ylnda kabul edilen Sosyal Gvenlik Asgari Normlar hakkndaki 102 sayl ILO szlemesine gre meslek hastal ve i kazas yardmn da ieren dokuz temel balk belirlenmi, isizlik yardm ve aile yardm onaylanmam, bir ksm deitirilerek dierleri 1451 sayl yasa ile 1971 ylnda onaylanmtr.(Keik 2000 syf 274) 98 sayl Sendika ve Toplu pazarlk hakk ve 87 sayl Dernek kurma ve rgtlenme hakknn korunmas gibi ILO szlemelerinin onaylarna ramen 1475 sayl i yasasnn 13. Maddesinde iveren gereke gstermeden tazminatn deyerek i akti feshedebilmektedir. Sendikalarn ve Konfederasyonlarn grlen ve yaanan bu tablo zerinden rgtlemenin nnn tkayan yukarda bahsedilen maddelerin yasalarn ieriini deitirmeye ynelik almalar yapmal, iileri salkl alma hakkn, SG artlarnn oluturulmasn talep eder hale getirmeli, bunun yolununda rgtlemeden getiini unutmamaldr.
< ."
KAYNAKLAR:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. i Sal ve Prensip Uygulamalar Prof.Dr. Turhan AKBULUT Sayfa 59 Salk Alannda Toplu Szlemeye Doru Hakan KEK Sayfa 59,214,273 Adana Blge alma Mdrl TS Arivi Adana Blge alma Mdrl TS Kayt Defteri alma Hayat istatistikleri 1998 Aralk yeri Hekimlii Ders Notlar 2. Basm i Sal ve Sendikalar ismail Hakk KURT Sayfa 409 TTB MSG Dergisi Say: 3-15-16 Hazirann Hatrlattklar Dr. Levent KOAR Sayfa 21 TTB MSG Dergisi Say 3 K.PALA Trkiyede ii Salnda Durum Syf.8 TTB MSG Dergisi Say: 4 Toplu i Szlemeleri ve Sal Av. Ylmaz Z Dr. Levent KOAR Sayfa 34 Snf Sendikas Snf Kitapl Dizisi 2 Uur LEK Sayfa 99,127 Sendikalarn Mahsun yks ilhan AKALIN Sayfa 15 Toplum ve Hekim Mart-Nisan 1999 Toplu Szlemelerinde Salnn Yeri ve nemi mr INAR EL, Ahmet Can BLGN Sayfa 83 Trkiye'de Sendikal Hak hlalleri Raporu ETUC, DSK 8-9 Ocak 1999 stanbul
f
')
, f V
BU BR MMO YAYINIDIR
ISO 9000 KALTE GVENCE SSTEMLER STANDARTLARINDA SALII VE GVENLNN YER
Adil BAYKASOLU, Tr kay DEREL, Murat HALS
Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm
15 SALISI - GVENLS K0N6RE5
1 27
ZET
ISO 9000 kalite gvence sistemleri lkemizde giderek artan bir sklkta uygulanmaya balanmtr. Bir iletmenin btn sistemlerinde kaliteyi tamamen kontrol altna alarak i ve d mterileri tatmin etmeyi amalayan bu sistem, acaba ii sal ve i gvenlii gibi kalite zerine etkisi olan bir konuya gereken nemi vermi midir? Bu almada bu nemli sorunun cevab aranmaktadr.
GR
Yirminci yzyln sonlarna doru dnyamzda hemen her konuda byk deiimler yaanmtr. 'Kalite' artk bir kavram olmaktan km ve yaamn her anndaaranlan, tercih edilen bir gereksinim haline gelmitir. eKalite sadece yksek gelir tabakasna hitap eden bir olgu olmaktan km, toplumun mutluluu ve refah asndan anahtar bir konuma gelmi; bir "ihtiya" olmutur (Selimbeyolu ve arkadalar, 1999). Bu deiim rzgarlarndan iletmeler de nasibini almtr (---, 1997). Kalite'nin tanm bu deiim rzgarlar ile birlikte tekrar yaplm, ve "kalite ynetimi" kavram n plana kmtr. Genel olarak, iletme ve organizasyonlar iin; mteri tatmini, verimlilik, deimezlik, esneklik, ve etkinlik gibi eitli unsurlar ne karan kalite tanmlar yapla gelmitir. ( , 1997). Bununla birlikte en ok ifade edilen ve alt izilen ise 'kalite'nin bir yaam biimi olduudur. Her ne kadar kalitenin tanm nceliklere gre deikenlikler gsterebiliyorsa da, kaliteyi etkileyen baz faktrlerin olduu kukusuzdur. Bunlardan en nemlileri; pazar, para, ynetim, motivasyon, malzeme, makine ve tehizat, modern bilgi metotlar, retim parametreleri ve hepsinden nemlisi direkt veya dolayl olarak bu konularla ilgisi olan 'insan' faktrdr (Bozkurt ve Odaman, 1995). Gnmz konjonktrnde, pazar paylarn korumak veya artrmak isteyen kurulu, iletme ya da organizasyonlar, rettikleri mal ve/veya hizmetlerin temel standartlara ve mteri isteklerine uygunluunu salamak, "kalite"ye ulamak, kaliteli olmak ve kaliteli retmek zorundadr. Bu zorunluluk, organizasyon ve iletmelerde kalite gvence sistemlerinin kurulmas ve bunlarn etkili bir ekilde srekli gelitirilerek uygulanmas zorunluluunu da beraberinde getirmitir. ISO 9000 standartlar serisi, iletmelerde kurulacak kalite gvence sistemleri iin bir model nitelii tamaktadr. ISO 9000 ile, kalite sistemi kuruluun yaps, kaynaklar, sorumluluklar, prosedrler vb. gibi ana unsurlar zerine ina edilmektedir ( , 2001). Bununla birlikte, bize gre, kalite gvence sisteminin en nemli yapta olan insan faktrne yapaca iler asndan Madde-4 altnda (Kalite Sistem artlar), 4.1.2 ve 4.1.3 (Organizasyon Yaps; Sorumluluk ve Yetkiler), 4.18 (Eitim) gibi konularla ilgili yaptrmlar getirilmesine karn, i gvenlii ve ii salyla direkt ilgili yaptrmlar ieren bir madde sunulmam, ve bu konuda bir esneklik, bir boluk braklmtr. Bylelikle, kalite ve kalite ynetiminin temel unsuru olan ve bunlar ile birinci derecede ilikili olan insann iletme iindeki durumunun tam olarak gvence altna alnamam olmas durumu ortaya kmakta ve tasarlanan kalite gvence sistemlerinin ileyii olumsuz ynde etkilenebilmektedir. Bu arada, unu da belirtmekte fayda var ki, yukardaki tartma ISO 9000:94 srm ile ilgilidir. ISO 9000:2000 srm bu makalenin yazld tarihte resmi olarak yaynlanm olmayp n duyurular mevcuttur. Ancak, bu n duyurulardan izlediimiz kadaryla, i gvenlii ve ii salyla ilgili olarak baz nemli admlar atlm olmasna ramen, bu makalenin yazarlarnn bu admlarn yeterlilii hususunda baz ekinceleri mevcuttur.
SALII VE GVENL
ii sal ve i gvenlii ile sadece i kazalarnn olmad ya da meslek hastalklarnn tamamen nlendii iyerleri oluturmak deil, ayn zamanda alanlarn bedensel ve ruhsal olarak 'tam bir iyilik' iinde olduu, i bar salanm, verimli ve huzurlu bir alma ortam oluturmak hedeflenmektedir (ktem, 1996). Bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir ite cret karl alan kii 'ii' olarak tanmlanmaktadr (http://www.calisma.gov.tr). W210 no'lu Kanada i Gvenlii ve Sal Ynergesinin (http://www.gov.mb.ca/labour) ilk maddesinde ii sal yle tanmlanmtr: "vcut, akl ve ruh olarak
5AELISI - EVENLS KNERE5
1 28
salkl olma...'. Daha iinin tanm bile yaplmadan nce ii salnn tanm yaplmakla, saln insanolunun sahip olduu en byk zenginlik olduu ve bu zenginlii korumann bir zorunluluk olduu kabul edilmitir. Ayn ynergede 'ii' ekilde tanmlanmtr: 'Bir iveren tarafndan belirli bir hizmeti yapmak iin, belirli bir kazan ya da dl, veya kazan ya da dl vaadi ile grevlendirilen kii...', 'Bir baka kii (bu kii iyerinin sahibi ya da yetkilisi olabilir) tarafndan belirli hizmetleri yapmak iin belirli bir i anlamas dahilinde (ya da olmadan) grevlendirilen kii...' 'Bir eitim kuruluunda ya da bir baka i yerinde staj ya da eitim alan kii...' Bu ynergenin amac, tpk BS 8800 ve OHSAS 18001 (incir, 2001) ve benzeri ii sal ve i gvenlii ynergelerinde, ynetim standartlarnda, tzklerinde olduu gibi; bir iyerinde alan tam veya yar zamanl iileri ve tm alanlar iyerindeki ortam ve faaliyetler nedeniyle karlaabilecei gvenlik ve salk risklerine kar korumak ve ayrca iyeri ierisindeki artlarn iyiletirilmesini salamaktr. Elbette iiler ve alanlar kendi salklarn korumak ve gvenliklerini salamak iin her eyden nce kendi zerlerine den grevleri yapmak zorundadr. rnein, dikkatli olmak, gerekli olan koruyucu tedbirleri almak, gerekli salk ve gvenlik komitelerine ye olmak ve bunlarn temsilcisi olmak, bu komitelerin nerdii ve iyerinin uygulamakla tabii olduu salk ve gvenlik tzklerini uygulamak ya da uygulanmasn salamak, vb bu grevlerin belli bal en nemli olanlardr. i ortamnda karlalabilecek risk faktrlerinden bazlar aada sralanmtr: astm, toksik maddeler, grlt, tehlikeli kimyasallar, psikolojik risk faktrleri, gvenlik riskleri, deterjanlar ve dier toksik maddeler, psiko-sosyal riskler, monotonizm (srekli ayn i tekrar), ergonomik olmayan koullar, alerjik maddeler, grlt, sl ve atmosferik koullar, i kazalar, iddet, korku, mantar, hijyenik koullar, radyasyon, virsler, vb. Bunlardan bazlar aniden ortaya kabilecek rahatszlklara sebep olabilecei gibi, bir ou yllar sren bir sre sonrasnda ciddi rahatszlklar ortaya kabilir. rnein, eik deeri olan 90 dB'den biraz daha fazla grltl olan bir ortamda srekli olarak alan bir kii 7-8 sene sonra iitme kayb tehlikesi ile kar karya kalabilir. Yine zellikle tekstil sektrnde grlen uuan maddeler nedeniyle ou zaman iiler solunum yolu rahatszlklar riski ile kar karyadr. Bir tek, st ve yourt datmakla bu iin nlenebileceini sylemek ne yazk ki mmkn deildir. Zaten bazen bu yiyeceklerin paras iiye verilmekte, czdan ile sal arasnda skp kalan ii ise ou kez bunu baka amalar iin deerlendirebilmektedir. Oysaki sorun olduka ciddidir, ve etkili havalandrma sistemlerinin kurulmas ve srekli olarak toz lmlerinin yaplmas ve kayt altna alnmas gerekmektedir. i kazalar ise genellikle ekilde karmza kmaktadr. Bunlar: basnl kaplarn patlamas, elektrik kaaklar, dme ve kesilme yaralanmalardr. Kompresr ve benzeri gibi basnl kaplar sk sk kontrol edilmesi gereken, ve kontrol altnda tutulmad takdirde byk tehlike arz eden i yeri aralarndan bir tanesidir. Belli basn artlar iin retilen bu cihazlar, alma basncnn stnde ok byk bir tehlike arz etmektedir. Sk sk su ile test yaplmas gerektii halde, ou kez bunun hava ile yapld gzlemlenmitir. Ayrca, korozyon nedeniyle incelen cidarlar nedeniyle alma basnc zamanla nominal deerlerin altna inebilmektedir. Bu gibi patlamaya msait cihazlarn, kesinlikle bir ayrk beton koruma odas ierisinde altrlmas gerekmektedir. Bununla birlikte halihazrda ISO 9000 serisi sertifikalarna sahip olan bir ok iletmede byle bir korumann yaplmadna ahit olmak mmkndr. unu belirtmekte fayda var ki, gerek Toplam Kalite Ynetimi'nin gerekse de ISO 9000 standartlarnn hedeflerinden biri de elbette iletme karlln ve verimlilii artrmaktr. 'Kullan ve at mant' bu kavramlar ile kesinlikle badaamaz. Salksz i ortamlar nedeniyle, meslek hastalna
>
f^ 'V
, / / '
, / V
f V
j ?
SALII - GVENLS K0NGRE5
1 29
yakalanan, alamayacak bir duruma derek malulen emekliye ayrlmak zorunda kalan insanlarmzn zaman zaman tazminat almak iin mahkemelere bavurduklarn mahede ediyoruz. ou kez bu hastalklarn tedavi masraflar, bu hastalklarn risk faktrlerini azaltmak iin iletmelerde yaplacak tadilat ve almalara ayrlacak btenin birka kat dzeyinde olabilmektedir. Tabii bu aslnda kaza ve tazminat maliyetleri buzdann yalnzca grnen ksmdr. Unutmayalm ki, problemleri nlemek, onlar zmekten ok daha kolaydr.
KALTE GVENCE SSTEMLER ve TOPLAM KALTE YNETM

nlemenin dzeltmekten ok daha kolay olduu dncesinden yola kan kalite gvencesi yaklam, bir rnn ya da hizmetin tasarmndan imalatna, pazarlamasndan sat sonras servis hizmetlerine kadar bir ok iletme basaman kapsar. Kalite gvencesi her bir basamaktaki srecin her aamasnda, rnn ya da hizmetin standartlara uygun olarak yaplmasn salar. Dolaysyla, kalitenin artrlmas ve gvence altna alnmas topyekn bir gayret, inan gerektirmekte ve anlk bir abay deil bir sreci artrmaktadr. ISO 9000 standartlar serisi iletme, organizasyon veya kurulularn uygun bir kalite gvence sistemi gelitirilmesinde veya mevcut kurulu bir kalite gvence sisteminin deerlendirmesinde kullanlabilecek bir model olarak tarif edilmektedir. Kaliteye ve onun salad srece btnsellik iinde bakma gerei, 1980'li yllarn bandan itibaren etoplam kalite kavramnn tm dnyada yaygnlatrlmasna neden olmutur. Bu kavram iinde yer alan "toplam' szc kalitenin "tm srelerde" ve "herkesin katlm" ile salanabilir olmasna iaret etmektedir. Toplam Kalite Ynetimi, esasen, uzun vadede, mterinin tatmin olmasn, baarmay kendi personeli ve toplum iin avantajlar elde etmeyi amalayan kalite zerinde younlam ve tm personelin katlmna dayanan bir ynetim modelidir. 1950'li yllarda A.B.D.'de ortaya kan ve 1956-1970 yllar arasnda Japonya'da olgunlaan "Toplam Kalite Ynetimif felsefesi, znde 'organizasyonlarda srekli, topyekn bir iyileme srecini" ifade eder. Toplam Kalite Ynetiminden; alanlarnn, mterilerinin ve her kademedeki yneticilerinin mutlu olduu dinamik organizasyonlarn ynetilmesini alglamak gereklidir. Bu nedenle, btn personelin Kalite Gvence Sistemi iinde rollerini bilmesini ve hatasz olarak sistemi iletmesini salayacak dinamik bir eitimin uygulanmas gerekmektedir.
KALTE GVENCE SSTEMLERNDE SALII VE GVENL

ISO 9000 Kalite gvence sistemleri standartlarnn 1994 yl versiyonu kalite sistemleri asndan ok nemli ilevleri olan baz fonksiyonlara cevap verememitir ( , 1997): a) kalite maliyet analizi ve uygulamalar, b) motivasyon, c) yaplan ilerden zevk alnmas ve gurur duyulmas, d) iyiletirme almalarnn birok projelerle gerekletirilmesi, e) varyasyonun azaltlmas, f) katlmclnn salanmas, g) tek tedariki ile uzun sreli ve gvene dayanan iliki, h) yenilikilik, ) ii sal ve i gvenlii, ve i) evresel koruma nlemleri. Bunun iin uzun bir zamandr, standardn revizyonu sz konusudur. Bu makalenin yazld ubat 2001 tarihine dein yaynlanm yeni bir resmi bir srm olmamasna ramen, yeni standart ile ilgili n duyurular sk sk kamuoyuna sunulmaktadr. Aadaki tartmalar bu n duyurulardan alnan izlenimlere dayanmaktadr. ISO 9000:2000 revizyonunda, daha nce standart kapsamnda yer almayan "i gvenlii ve ii sal" ile ilgili nemli saylabilecek ama ayn zamanda tam olmayan admlar atlmtr. ISO 9001 ve 9004:2000 Madde 6.4'te "Organizasyonun, rn uyumluluunu (product conformity) salamak iin gerekli insan ve dier fiziksel faktrlerin tanmland i ortamlarn salamas ve bunu ynetmesi gereklidir" denilmektedir (Johnson, 2000). ilk bakta bu cmle ile ISO 9000:2000 versiyonunda, salk ve gvenlik unsurlarnn zerinde nemle durulmas gerektiinin alt iziliyor sanlabilir. Bununla birlikte "... rn uyumluluunu salamak iin" ifadesi olduka mulak durmaktadr. yle ki, bir rnn ya da servisin kalite artlar erevesinde doru bir ekilde retilmesini engelleyecek i ortamnn varl nasl tespit edilecektir, bu ak deildir. Ayrca, ii sal ile i gvenlii konsepti ile, bir rnn veya hizmetin yanl ve kalitesiz retilmesi ya da yaplmas arasndaki balant ak olarak ortaya
SAELIEI - 5 EVENLiSi KONGRES
1 30
konulamamtr. Bir rn ya da hizmeti en doru ve en iyi bir biimde retmek iin uygun ortam salamak ile; uygun bir ii sal ile i gvenlii ynetim modeli kurduktan sonra rn ya da hizmetleri en doru ve en iyi bir biimde retmek ya da yapmak arasnda dalar kadar fark olduunun altnn izilmesi gereklidir. Burada grlyor ki, 1994'de olduu gibi, top bir kez daha taca atlmakta, ve sistemin baars ve elbette "ii sal ve i gvenlii" denetilerin inisiyatifine braklmaktadr. Standartlardan insanlarn bekledii ise aslnda yle bir cmleydi: 'Bir iletmenin kalite gvence sistemi kurabilmesi ve bunu belgelendirebilmesi iin yapmas gerekenler unlardr: a) Son bir yllk i kazalar ve nedenleri kayt altnda olmal ve dzeyi % 0.2 in altnda olmal, b) ilerin son bir yllk devamszlk nedenleri kayt altnda olmal, c) ilerin son bir yllk rahatszlk saylar ve hastalk nedenleri kayt altnda olmal, d) Kuruluun bir "ii sal ve i gvenlii" politikas olmal ve bunun iin bir ynetim modeli oluturmal, ve bu ynetim modeli; i kanunu, tz, BS 8800, OHSAS 18001, ve benzeri standartlara uygun olmal, ve benzeri gibi'. Dikkat edilecei gibi, yukarda belirtilen ISO 9000:2000 revizyonun ilgili maddesinde zellikle Trkiye'de ok rahatlkla suiistimal edilebilecek bir yazm dili ve hareket tarz kullanlmtr. Bu yzden, TSEnn gereken nlemi almas ve "i sal ve i Gvenlii" ile ilgili tzk, ynetmelik, kanun ve standartlar sertifikasyon srecinde ok nemli bir unsur olarak ne karmas gerekmektedir.
< f /
/ /
< /. V
TARTIMA VE SONU
Tm kalite gvence sistemlerinde olduu gibi ISO 9000 standartlar serisinde de srekli gelitirerek uygulama ana prensiplerden biri olduu iin, sistemin ileriki revizyonlarnda ii sal ve/veya i gvenlii ile ilgili daha detayl maddelerin talimatlara dahil edilmesinin gereklemesi kanlmazdr. Bununla birlikte, sistemin i sorunlar iin var olan Dzeltici nleyici Faaliyetler (DF) unsuru kullanlarak, daha imdiden i gvenlii ve ii sal konularnda bir takm faaliyetler yaplabilmesi olasdr. Yine baka dikkat ekici bir husus ta udur. ISO 9000:2000 revizyonu ile standart evre ynetimi ve sal ile daha bark hale getirilmi, ve srekli iyiletirmeyi bir zorunluluk haline getirerek, toplam kalite felsefesine uygun bir yap oluturulmutur. Toplam kalite felsefesinin olmazsa olmazlarndan bir tanesi ise, alanlarn memnuniyetidir. ok klasik bir deyile, eer bir ii ya da personel alt iyerini, organizasyonu ya da iletmeyi sevmiyorsa, orada almaktan gurur duymuyorsa, toplam kalite binasnn zerinde durduu kirilerden birisi yoktur ya da paralanmak zeredir. Bu nedenle, alanlarn ki aslnda bu i mteriler olarak tarif edilir, memnuniyetini artrmak iin gereken her trl almann yaplmas ve i ortamnn hazrlanmas gereklilii ortaya kmaktadr. Zaten gelimeler de bu ynde olup, ISO 9000:2000 revizyonunun yerine ok yaknda yeni bir revizyonun yaplmas kanlmazdr. Bu arada unu da belirtmek gerekir ki, ISO 9000:2000 revizyonu ile gelen en nemli yenilikler incelendiinde; daha nce bu standartlar ile toplam kalite arasndaki var olan mesafenin azaltlmaya alld ve standardn zellikle evre konusunda gittike hassaslat gzlemlenmektedir (Lazzslo, 2001). Enteresan olan bir baka gzlem de, bugne kadar ISO 9000 sertifikasyonu alm olan bir ok iletme ile yaplan aratrma almalarnda, sertifikasyon sonrasnda firmada gzlemlenen iyilemeler arasnda ne yazk ki, i gvenliinin artmas ya da iilerin salk problemlerinin azaltlmas gibi bir maddeye rastlanamamtr (Beskese ve Cebeci, 2001). Bir i sal ve ynetim sistemi oluturarak, organizasyon ve kurulular aadaki faydalar ok ucuz bir ekilde salayabilirler:
j !..
v
i j, '
; / '
15 5AGLIBI - 5 GVENLS KONGRES
131
iilerin kendilerine olan gven ve greve ballklar artrlabilir, salkl ve gvenli bir i ortam elde edilebilir, iilerin motivasyonlar ykseltilebilir, nleme prensibi ile azaltlan kaza ve hastalklar maliyetlerin dmesine neden olabilir, iilerin stres, uyumsuzluk ve endieleri ortadan kalkabilir, iilerin i yapma istek ve becerileri artrlabilir. Sonu olarak mevcut gelimeler karsnda unu belirtmek gerekiyor ki, ISO 9000 serisi kalite gvence sistemi kurmak isteyen kurulu ve iletmeler, ayn dnce sistemi ile dengeli bir ii sal ve i gvenlii ynetim modeli kurmak durumundadr. Her ikisinde de sorumluluk tabana kadar yaylmaktadr (ktem, 1996). Bu modellerin oluturulmasnda OHSAS 18001 ve benzeri standartlardan yararlanlmas beklenmektedir. Ayrca, iletmelerde verimliliin artrlmas, salk ve gvenlik koullarnn iyiletirilebilmesi iin, zellikle ergonomi, insan-makine sistemleri zerinde ve insan faktr mhendisliinde yaplan akademik almalarn sanayi kurulularmzca desteklenmesi byk bir nem arz etmektedir. Fakat bundan nce ilk yaplacak i, sigortasz ii altrmay ya da vasfsz ilerde srekli olarak eski iileri kartarak yerlerine yeni iileri alma eiliminde olan iletmelerin ne denli yanl bir hedef peinde kotuklarn anlatabilmek gerekmektedir. Son sz: alanlar artk sorumluluklarn daha iyi renmek zorundadr. Ayrca, kalite ve kalite hareketi hi kimsenin, hibir zmrenin, hibir kuruluun ve hibir bilim dalnn tekelinde deildir. Kalite insan haklarndan bir tanesidir. Asl ama yaam kalitesini artrmaktr. Canl olan her ey kaliteyi zlemle arzulamaktadr. alanlarda...
KAYNAKLAR _ |SO 9000, Verimlilii Artrc Yaklam ve Teknikler Dizisi, MPM, 1997. _ so 9000 standart serisi spesifikasyonlar, RNA, 2001. _ TSE - EN - ISO Kalite Bror, TSE, 1996. BESKESE, A ve CEBEC, U., Total quality management and ISO 9000 applications in Turkey, The TQM Magazine, Vol. 13, No 1, pp. 69-73, 2001. BOZKURT, R ve ODAMAN, A., ISO 9000 Kalite Gvence Sistemleri, Milli Prodktivite Merkezi, 1995. http://www.calisma.gov.tr (alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl) http://www.gov.mb.ca/labour/safety/publicat/index.htmltt004 NCR, G., Bir i Sal ve Gvenlii Ynetim Standard - OHSAS 18001, MPM-Anahtar, Say 145, Sayfa 6, Ocak 2001. JOHNSON, P, L, ISO - The Year 2000 and Beyond, McGraw-Hill, USA, 2000. LASZLO, G. P.,ISO 9000 - 2000 version: implications for applicants and examiners, The TQM Magazine, Vol 12, No 5, pp.336-339, 2001. KTEM, R., i Sal ve i Gvenlii, KOSGEB Eitim Merkezi, Yayn No: 1997-9 YK20.3, 1996. SELMBEYOLU, E., KORKMAZ, S, DEREL, T., Kalite Yolu ile Verimlilik Artrm fi Trk Silahl Kuvvetlerinde Toplam Kalite Ynetimi Uygulamalar, Yeni Trkiye Dergisi, Kalite zel Says, No. 26, s. 331-338, 1999.
BU BR MMO YAYINIDIR
OHSAS 18001 SALII VE GVENL YNETM SSTEM
Dr. Handan TOPUOLU, Ph.D. Dr. enay ZDEMR, Ph.D.
DEAL LTD. T. ANKARA
SAELIEI - SVENLE KGNBRE5
1 35
ZET :
SG gnmzde bir ynetim sistemi olarak ele alnmaktadr. Bu kapsamda SG iletme genel ynetim sisteminin bir paras olmaldr. Bu amala Dnyada uygulanan standartlardan biri OHSAS (Occupational Health and Safety Assessment Series) 18001'dir. OHSAS 18001 SG Ynetim Sistemi politika oluturma, organizasyon yaps, risk analizi, performans lm, denetleme, periyodik durum deerlendirme alt balklarndan olumaktadr. Bu kapsamda iletmelerin SG politikalarn oluturmalar, iletme iinde risk analizi (durum saptama) yapmalar, bu kapsamda organizasyon yapsn gzden geirmeleri, her dzeyde alanlarn ihtiyalarn (sorumluluk, yetki, eitim vb.) saptamalar, iletme SG plann oluturmalar; bu plan dahilinde hedefleri, stratejileri, performans lm kriterlerini belirlemeleri gerekmektedir. Uygulamalar takiben periyodik durum deerlendirmelerle hedefler, ulama durumu, karlalan darboazlar ve ihtiyalar tanmlanmaldr. SG Ynetim Sistemi yaayan bir sretir. Srekli iyiletirmeyi, her dzeydeki alanlarn tam katlmn amalamaktadr.
GR VE AMA :
2000'li yllarda, ie ve iin yrtm koullarna bal lm, yaralanma ve hastalk halinin yeterince kontrol edilemiyor ve byk lde nlenemiyor olmas dndrcdr. i sal ve gvenlii kavram ynetim sisteminin bir paras olmaldr. Uzun vadede dnldnde bu yaklam iletmede alanlarn saln dolays ile verimlilii ve retimi de arttran bir faktrdr. Bu nedenle, tm yneticilerin alanlarn ve ii etkileyen salk ve gvenlik risklerini analiz etmek; riskleri kontrol altna almak zere sistematik, sreklilii salanm bir "Ynetim Program" uygulamas gerekmektedir. SG Ynetim Sistemi ile; * alanlarn ve dierlerinin maruz kaldklar riskleri minimize etmek; * in performansn arttrmak; * Dier iletmeler ya da mterilere kar duyarl, sorumlu bir imaj yaratmak amalanmaktadr.
BULGULAR VE TARTIMA :
Gnmzde, yukardaki yaklamlardan hareketle, kalite ve evre ile ilgili standartlar takiben sal ve gvenlii (SG) ile ilgili bir standart da gelitirilmitir. Bu OHSAS 18001 (Occupational Health and Safety Assessment Series)'dir. Bu standart SG'ni ynetim sisteminin bir paras olarak ele almakta ve bu erevede aadaki basamaklardan olumaktadr; Politika : letmelerin ncelikle bir SG Politikas olmas gerekmektedir; Bu politika aadaki balklar ierecek ekilde hazrlanmaldr; SG i performansnn entegre bir paras olarak tanmlanmak, Yksek bir SG performansna ulamak, Yasalarn gerektirdii dzenlemeleri kapsamak, Srekli maliyet-yarar bir performans geliimini salamak, Politikay uygulamaya ynelik uygun ve yeterli kaynaklar salamak,
5ABLIBI - EVENLB KONERES
1 36
SG Politikasnn amalarn hazrlamak ve iletme ii herkesin bilgilenmesine ynelik yaynlamak, SG ynetimine birinci derecede ncelik vermek, SG Politikasnn iletmede tm seviyelerde anlalmasn, uygulanmasn, ve yerletirilmesini salamak, alanlarn Politikaya uymak ve uygulanmasn salamak konusunda ibirliini salamak, SG Politikasn belirli aralklarla gzden geirmek, Her seviyede alanlarn SG politikasn uyarnca sorumluluklarn yerine getirebilmeye ynelik uygun eitimleri aldklarndan emin olmak, SG sorumluluklar btnyle st ynetimle ilgilidir. En gzel uygulama, st ynetimden ( byk kurulularda Ynetim Kurulu yelerinden biri olabilir) birisinin, SG ynetim sistemiyle ilgili btn sorumluluu alarak, iletmede uygulama ve organizasyonu salamasdr. st dzey Yneticiler, SG performansnn daha da artmas iin aktif olarak kendi katlmlarn gstermelidirler. letmedeki btn birimlerde alan yetkililer; Birimlerinde alan btn insanlarn salndan ve gvenliinden sorumlu olmal, Birimlerindeki ortamlardan, salk ve gvenlik ynnden etkilenenlerin sorumluluunun da kendilerine ait olacan bilmeli, Alacaklar kararlarn SG Ynetim sistemi performansn etkileyecek dzeyde olduunun bilincinde olmaldrlar. Organizasyon : Politikann uygulanmas ve etkin bir SG ynetimi iin bir organizasyon unlara sahip olmaldr; Yeterli SG bilgisine ulalmas, kanuni yaptrmlar erevesinde gvenli aktiviteler yaplmas iin beceri ve kabiliyet, Ynetim yaps iinde sorumluluklarn dalmnn tanmlanmas ve gerekletirilmesi Kiilerin sorumluluklarn yerine getirebilmeye ynelik gerekli yetki ile donatlmas, Organizasyon yapsna ve byklne uygun gerekli kaynaklarn salanmas, Organizasyonun tm seviyelerinde ihtiyalarn tanmlanmas ve gerekli eitimlerin organize edilmesi, SG bilgisinin etkin ekilde ve uygun yerde paylalmasna, iletiim salanmasna ynelik organizasyon yaplmas, Uzmanlardan neri ve hizmet almaya ynelik organizasyon yaplmas, alanlarn katlmnn salanmasna ynelik organizasyonlar yaplmas, SG konusunda gereksinimleri tanmlamak, belirgin performans kriterleri belirlemek aamalarn kapsamal ve; Ne yaplacak ? Kim sorumlu olacak ? Ne Zaman yaplacak ? Beklenen kt ne olacak ? sorularnn cevaplar yer almaldr. SG Ynetim Dzenlemeleri: Politikay uygulamaya ynelik genel plan ve amalar (personel, kaynaklar da dahil) hazrlanmaldr Tanmlanan riskleri kontrol ve tanmlanan ihtiyalar karlamaya ynelik uygulama dzenlemeleri ve genel planlama yaplmaldr. Acil durumlara ynelik planlamalar yaplmaldr, iletme, gelecekte karlalabilecek acil durumlar nceden sezinleyip gerekli nlemleri almal ve oluabilecek etkilerini hafifletmelidir.
f A
j ''
f .';
j?
j / '
SALII - GVENLS KDNBRES
] 37
Performans lm, denetleme ve durum deerlendirmesi iin planlama yaplmaldr. Gerekli grlen dzeltme aktiviteleri planlanmal ve uygulanmaldr.
Performans lm : Hangi politika ve amalarn gerekletirilebildiini gsterir. Yetersizlikler grld zaman, sebepleri kkten tespit edilmeli ve dzeltilmesi iin gereken dzenlemeler yaplmaldr. Proaktif Performans lm: surveyans ve gzlemler ile; rnein yaplacak iin gvenlik sistemleri, alma izinleri , kazaya ramak kalma durumlar gibi. Reaktif Performans lm : Kazalar, hastalk-salk, dier salk ve gvenlik performans olaylarnn takibi gibi. Denetleme : Organizasyon dndan, bamsz ve profesyonel kii veya kiilerce yaplmaldr. Denetleme ok geni olabilir veya seilmi bir alan veya konulara ynelik olabilir. Denetim sonular ve alnmas gerekli dzeltici nlemler ilgili tm kiilerle paylalmal, bu kiiler bilgilendirilmelidir. Denetleme u sorular iermelidir; Organizasyonun genel SG Ynetim Sistemi tanmlanan SG performans standartlarna ulama kapasitesine sahip mi? SG Ynetim Sisteminin gl ve zayf ynleri nelerdir ? Organizasyon gerekten hedeflediklerini yapyor ve ulaabiliyor mu ? Periyodik Durum Deerlendirme : SG Ynetim Sisteminin genel performansn, Sistemin elementlerinin performansn, Denetleme bulgularn, i ve d faktrleri; rnein deien organizasyonel yap, deien kanunlar, yeni teknoloji sunumu gibi
SONU VE NERLER:
Gnmzde SG sadece alanlara kiisel koruyucu malzemelerin salanmas yada ortamda baz iyiletirici nlemlerin alnmas gibi vertikal, genel ynetim ve retim sistemlerinden kopuk baz aktivitelerden ibaret olarak dnlmemelidir. OHSAS 18001 Ynetim Standard ncelikle ynetimin tam taahhdn istemektedir. Her kademede ynetim elemanlar SG'ni retimin bir paras olarak kabul etmeli ve bunu kararlar, davranlar ile de desteklemelidirler. SG iletmeye yeni bir malzeme, makina, insan almndan, tm retim aktivitelerinin, satn alma prosedrlerinin, iletme prosedrlerinin (bakm, revizyon dahil), iletme btesinin, acil durum planlarnn bir paras olmaldr. Her iletme ulalabilir, tarihlendirilmi, hangi yolla gerekletirilecei tanmlanm SG hedeflerini belirlemelidir. SG iletmede sadece bir kiinin sorumluluunda olmamal, her seviyede ynetici ve alann i tanm ve performan deerlendirme kriterleri iinde yer almaldr. SG Ynetim Sistemi; belli dnemlerde deerlendirilmeli ve hedeflere ulama durumu, baarlamayan noktalar, nedenleri tanmlanm bir sistematik kapsamnda irdelenmelidir. KAYNAK OHSAS 18001 Occupational Health and Safety Assessment Series, 1999
BU BR MMO YAYINIDIR
OHSAS 18001 SALII VE GVENL DEERLENDRME SERLER GENEL TANITIMI
TAHSN ALTINOK Makina Mhendisi
ZOCAM A.. TARSUS
SA6L1EI - BVENLB KONBRES
141
ZET ingiltere'de; Her yl 1.6 milyon iyerinde iyeri koullarnn ktlemesi nedeni ile 2.2 milyon hastalk/kaza oluyor. Kazalarn % 4O' rapor ediliyor. alanlar i gvenlii kontrol yntemlerini doru uygulasalar kazalarn % 70'i nlenebiliyor.(l) Trkiye'de; S.S.K. istatistiklerine gre, her yl i kazalar ve meslek hastalklar nedeni ile yaklak 1500 alan yaamn yitirmekte, 3000'den fazlas sakatlanmakta ve 2 milyon kadarda igcn kaybetmektedir. alma Bakanl i Dairesi Bakanl 1992 istatistiine gre, iyeri yneticilerinin % 70'i i gvenlii eitimi almam. nsan unsurunun eitilmesi ve bilinlendirilmesi ile i kazalar ve meslek hastalklar % 98'e varan oranda nlenebilir. (2) Dnyada; ILO aratrmalarna gre dnyada ylda 125 milyondan fazla i kazas yaanmakta, bunlardan ortalama 220 bini lmle sonulanmakta, 10 milyon alan sakat kalmakta. (2) Yukardaki rnekleri daha da oaltabiliriz. ncelikle mevcut durum analizi yaplarak risklerin tespit edildii, bu riskleri yok etmek iin yasal ynetmelik, mevzuat ve kanunlara uyumlu programlarn yapld ve uyguland, btn almalarn dokmante edildii ve ilgili taraflara duyurulduu, bu almalarn izlenip denetlendii kurulularda kazalarn azald, iinin daha salkl bir ortamda alt, iin daha gvenli bir ortamda gerekletii grlmekte. OHSAS 18001, kurulularn bu ihtiyacna cevaben ve ayn zamanda Kalite ve evre Ynetim Sistemleri ile uyumu da gzetilerek nleyici yaklam felsefesini yerletirmek amacyla ingiliz Standartlar Enstits tarafndan hazrlanmtr. Bu almada sistemin genel tantm yaplacaktr. (1, 2, 4)
GR OHSAS 18001 -TANIMI

OHSAS = Ocupational Health and Safety Assesment Series - i Sal ve i Gvenlii Deerlendirme Serileri. Bu seriler yani OHSAS 18001 ve OHSAS 18002, ngiliz Standartlar Enstits tarafndan mterilerin ynetim sistemlerini deerlendirebilecek tanmlanabilir bir ii sal ve i gvenlii sistem standard hakkndaki acil isteklerine cevaben ve; kurulularn kalite, evre ve i gvenlii sistemlerini birbirlerine entegre etmelerini kolaylatrmak iin, ISO 9001 Kalite ve ISO 14001 evre Ynetim Sistemi Standartlar ile uyumlu olarak gelitirilmitir. 18001 = ISO 18001'in karlmamas zerine OHSAS komitesi bu numaray kullanmtr. Akredite edilmemitir ve bir ISO standard deildir. OHSAS tarifnamesi, gerekli grldnde gzden geirilecek ya da deitirilecektir. Ayrca ISO 9001 veya ISO 14001'in yeni basklar yaynlandnda uyumu srdrmek iin gzden geirmeler yaplacaktr.
OHSAS 18001 - TARHES

- 1993 ingiliz Standartlar Enstits, BS 8750 tarifnamesini gelitirmeye balad, -1996 BS 8800 klavuzu yaymland, - 1996 ISO ISIG YS almas balad, - 1997 NPR 5001 klavuzu yaymland,
5ASLIEI - EVENLE KGNERES
142
- 1999 ISIG almas hakkndaki ISO/TMB (technical management board) kararlar alnd, - Nisan-1999 OHSAS 18001 yaymland, - Kasm-1999 OHSAS 18002 yaymland, (18002, kurulularda sistemin nasl uygulanacan anlatan destek dokmandr)
'
OHSAS 18001 - NTELKLER

Dnyann herhangi bir yerinde, herhangi bir irket tarafndan herhangi bir endstri iin benimsenebilir. nceden tahmin edebilen ve nleyici bir yaklam ierir. Her kuruluun ynetimi, kendi kontrol ve uygulama yntemlerini seebilir. Devaml performans geliimine aktr. Dokmante edilmi ynetim kontrolleri ierir. Geerli uygunluk tetkikleri iin tutarl bir kyaslama oluturur. Bu belgeye sahip olmak yasal sorumluluklarn yerine getirildii anlamna gelmez.
LGL TARAFLAR
ALIANLAR TAERONLAR YNETM KOMULAR - MSAFR/ZYARETLER YEREL OTORTELER HSSEDARLAR
OHSAS 18001 SG YNETMNN ELEMANLARI

OHSAS 18001, SG ynetim sistemlerinde gz nne alnmas gereken nemli noktalar tanmlamakta ve bu tanmlamalar ISO 14001 evre Ynetim Sistemi'nin yapsyla tutarl bir ekilde vermektedir.
1-SG POLTKASI
Organizasyonun, st ynetim tarafndan onaylanm, SG konusundaki hedefleri ve SG performansn ykseltme taahhdn aka ortaya koyan bir SG politikas olmaldr. Politika yasalara ve dier dzenlemelere uygunluu iermeli, gncel olmal, gerektiinde revize edilmeli ve btn taraflara duyurulmal/ak olmaldr. Politikada alanlar tarafndan sistemin iletilmesi iin katklarnn beklendii vurgulanmaldr.
^ j
2- PLANLAMA, ORGANZASYON VE RSK DEERLENDRMES

2.1. Risk Deerlendirme Tehlikelerin tanmlanmas, risklerin deerlendirilmesi ve kontrol altna alnmas, gerekli kontrol lmlerinin uygulanmas iin prosedrler oluturulmal ve sreklilii salanmaldr. 2.2. Yasal artlar ve dier gereklilikler Organizasyon, kendisi iin uygulanabilir olan yasal artlar ve dier SG gerekliliklerini tanmlamak ve yerine getirmek iin bir prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 2.3. Hedefler Organizasyon, uygun olan her fonksiyon ve dzeyde dokmante edilmi SG hedefleri belirlemeli, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 2.4. Ynetim program Organizasyon, hedeflerine ulamak iin SG ynetim program hazrlamal ve uygulanmasnn srekliliini salamaldr.
, f 'V
5 5ABLIBI - EVENLE K0NBRE5
143
3. U Y G U L A M A VE L E T M E 3.1. Yap ve sorumluluklar SG ynetim sistemini altrmak iin Organizasyonun SG risklerini etkileyen faaliyetler, almalar ve sreleri yneten, gerekletiren, dorulayan personelin rolleri, sorumluluklar ve yetkileri dokmante edilmeli ve duyurulmaldr. 3.2. Eitim, bilinlendirme ve yetkinlik Personel, iyerinde i gvenliini etkileme ihtimali olan grevleri yerine getirebilecek uygun eitime ve deneyime sahip olmaldr. 3.3. letiim ve bilgi paylam SG ile ilgili uygun bilgilerin; alanlara ve dier taraflara iletildiini ve onlardan gelen bilgilerin alndn garanti altna alan prosedrler oluturulmaldr. 3.4. Dokmantasyon Organizasyon, yazl, elektronik v.b. uygun ortamlarda ynetim sisteminin ana unsurlar ve bunlarn birbirleri ile etkileimlerini aklayan ve ilgili dokmanlara yn veren bilgi oluturmal ve srekliliini salamaldr. 3.5. Dokman ve veri kontrol Organizasyon, OHSASfn gerektirdii btn dokman ve verilerin kontrol edildiini garanti altna alan ve onay, kayt, revizyon, yrrlkten kaldrma, arive kaldrma ve imha bilgilerini de ieren prosedrler oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 3.6. Operasyonel kontrol Organizasyon, kontrol nlemleri alnmas gerektii belirlenmi risklerle ilgili uygulama ve faaliyetleri tanmlamaldr. Bunlar; altrma, iletme, devreye alma, devreden karma, kontrol ve izleme, muayene, deney ve plan talimatlar ile yasal limit ve ilem parametrelerini kapsamaldr. 3.7. Acil durum hazrl Organizasyon, potansiyel acil durum ve olaylar ile bunlardan kaynaklanan muhtelif hastalk ve yaralanmalar nlemeye ve azaltmaya ynelik plan ve prosedrler oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr.
4. DZELTC FAALYETLER
4.1. zleme ve lme Organizasyon, SG performansn dzenli bir temelde izlemek ve lmek iin prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 4.2. Uygunsuzluk, dzeltici ve nleyici faaliyetler Organizasyon, kazalarn, olaylarn ve uygunsuzluklarn aratrlmas ve ele alnmas, bunlardan kaynaklanan sonular hafifletmek zere faaliyet yrtlmesi, dzenleyici ve nleyici faaliyet balatlmas ve bitirilmesi, bunlardan gerekletirilenlerin etkinliinin dorulanmas konularndaki sorumluluk ve yetkileri tanmlayan prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 4.3. Kaytlar Organizasyon, tetkik sonular ve gzden geirme kaytlar da dahil, SG kaytlarnn tanmlanmas, saklanmas ve ortadan kaldrlmas iin prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 4.4. Tetkik Organizasyon, periyodik SG ynetim sisteminin tetkiki iin denetim program ve prosedr oluturmal, hayata geirmeli ve srekliliini salamaldr. 5. YNETMN GZDEN GERMES st ynetim, SG ynetim sistemini; uygun biimde ilediini, yeterliliini ve etkinliini garanti altna almak iin, kendi belirledii aralklarla gzden geirmeli ve bu faaliyetleri dokmante etmelidir.
SALII - GVENLS KONGRES
144
OHSAS 18001 SSTEMNN GETR

Toplumda i Gvenlii bilinci oluturur. Zaten yaplmakta olan ilerin bu sisteme dokmantasyonu ile firma reklam salanr. alanlarn ve tesis iindeki tm insanlarn gvenliini ve saln tehdit eden risklerin iddetinin en alt seviyeye drlmesinde bir adm oluturur. Personelin motivasyonunu ykseltir. Prestij yaratr. Rekabette stnlk salar. Bilimsel destek, kredi yardmlar ve teknoloji aktarmn kolaylatrr. Uzun vadede parasal kar salar. Tketici tercihinde avantajl konuma gelinir. D pazarlarda tarife d engeller kalkar.
j j: ''
SONU
Bir ynetim sistemi kurulua, tanmlanm grevleri yerine getirmesi istenen personelin tutarl bir performans gstermesini salayacak yaplandrlm bir yaklam olana verir. Sistematik planlamay ve sreklilii gerektiren ii sal ve i gvenlii programlar oluturmak ve baarl bir ekilde yrtmek "nce insan" ilkesi ile hareket eden ada kurulularn temel alma prensiplerinden balcas olmaldr. OHSAS 18001 bir sihirli denek deildir. Bir anda btn sorunlar zmez, ancak tecrbeler sonucu olumu iyi bir aratr.
j / '
KAYNAKLAR
1. SGS - OHSAS 18001 SALII VE GVENL YNETM BLNLENDRME ETM NOTLARI- Nisan 2000 2. SALII VE GVENL BLTEN/ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII SALII DARE BAKANLII YAYINI - AUSTOS/1998 3. BVQI - OHSAS 18001 SALII VE GVENL DEERLENDRME SERLER 4. ZOCAMA.. OHSAS 18001 ETM NOTLARI-2000
J /
2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG -13
BU BR MMO YAYINIDIR
KAZALARININ OLUTUKTAN SONRAK MALYETLERNN ANALZ
Oktay Tan (Msc) *
Dr. Halim sever
MESKA Meslek Hastalklar ve i Kazlar nleme ve Aratrma Vakf Ynetim Kurulu yeleri
BABLIBI - GVENLS KGNERES
] 4J
ZET
kazalarnn maliyetleri konusu, pek ok kiinin zellikle inaat firmalarnn dikkatlerini zerine ekmitir. Bu gne kadar ileri lkelerde yaplan aratrmalar, kk ya da nemsiz gibi grnen kazalarn bile maliyetinin nemli ve yksek olabileceini gstermektedir, inaat sektrnde meydana gelen i kazalarnn dnya genelinde ve gelimi lkelerdeki durumu yllar itibariyle incelendiinde, lkemizdekine benzer ve ayn arlkta olduu grlmektedir. Ancak, gelimi lkeler gelimekte olan lkelere nazaran kaza oranlarn yllar itibariyle drmekte baarl olmulardr. .Bu baarda pek ok faktr rol oynamaktadr. Bunlardan en nemlisi, ileri lkelerde i kazalar istatistikleri dzenli olarak tutulmakta, i kazalar analizleri dzenli ve kapsaml bir biimde yaplmakta ve i gvenlii nlemleri de bu bilgiler nda yeniden gzden geirilerek srekli ve dzenli bir biimde alnmaktadr. Gerekli denetimler de yine dzenli bir ekilde yaplmaktadr. Oysa, lkemizde istatistiklerin tutulmas iverenler tarafndan yeterince benimsenilmedii iin Devlet istatistiklerine de doru bilgi iverenlerce aktarlmamaktadr. Gelimi lkelere gre i kazas ve sakat saysnn ok olduu, ortalama olarak alma saatlerinin her iki saatinde bir iinin geirdii kaza sonucu hayatn yitirdii lkemizde yetersiz olan i kazalar resmi istatistiklerine gre lkemiz iyerlerinde bu duruma gereken nemin verilmedii grlmektedir. Bu nedenle, zellikle gelimi lkelerde ok sayda aratrma yntemleri ile kazalarn nlenebilir i kazalar nedeniyle oluan kayplarn maliyetini belirleyen ve firmalarn karlaacaklar kayplarn nedenlerini kontrol edebilmelerini amalayan "Maliyet Metodolojisi" gelitirmitir. Bu aratrmamzda her bir projesinde toplam 1000' in zerinde ii altran i Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi bulunan dolaysyla kadrolu Gvenlii eflii kadrosu da olan 4 byk inaat ve taahht ileri yapan irket ile yine ylda ortalama 500' n zerinde ii altran bir tersane aktif olarak yer almtr. Bu aratrma sonucunda, indirekt maliyetlerin direkt maliyetlere oran bu gne kadar yaplan aratrmalarda (zellikle, A.B.D' de) bulunan deerlere uyum salamad saptanmtr. W. Heinrich tarafndan ortaya atlan 4'e 1 orann, tedaviyi gerektiren kazalar iin A.B.D.' de halen geerli bir oran olduu ifade edilmektedir. Oysa, bu tez iin yaplan almalarda tespit edilen oran, A.B.D.' de kabul gren oranlara ters dmektedir. yle ki, indirekt maliyetler A.B.D.' de direkt maliyetlerden ok byk olmasna karn lkemizde tersine "direkt maliyet" indirekt maliyetlerden byk bulunmutur. lkemizde bu oranlar hakknda olumu ve kesinlemi bir gr bulunmad gibi i kazalarnn maliyetlerinin hesaplanma teknii zerinde gr birliine varlm bir yntem de bulunmamaktadr. Uzun sreli i kayb yaratan i kazalar iin bu oran, yine A.B.D.' de son yllarda (Direkt - 1) ise (indirekt - 20) eklindedir. Ancak, aratrmamza rnek aldmz A.B.D.' de yaplan bir aratrmada (Direkt - 3.5) ise (indirekt - 1) olarak bulunmutur. A.B.D.' de yaplan aratrmada kullanlan sorgulama formlarna gre bizim yaptmz aratrmada ise tazminat davalar sonucu yaplan demeler hari tutulduunda (Direkt - 1.8) ise (ndirekt -1) olarak bulunmutur. lml ya da sakatlanma ile sonulanan i kazalarnda denen tazminatlar ve bunlarla ilgili giderler dahil edildiinde bu oran (Direkt - 3.8) ise (indirekt - 1) olmaktadr. Sonu olarak, kazalarn maliyeti, indirekt maliyetleri de dahil derhal ve basit bir ekilde lebilecek bir formln gelitirebilmesi ile bilinebilseydi o iletmede i gvenlii ile ilgili nlem ve kurallar tereddtsz uygulanrd. Nitekim, yaptrma sahip bir birim olan ngiltere i Sal ve Gvenlii Kurulu (HSE : Health & Safety Executive) yllarca i sal ve gvenlii ile karllk arasnda bir balant olduunu savunmutur. Bu gn, zellikle ingiltere'de bu gr savunan endstri kurulularndaki yneticilerin saylar gittike artmaktadr. O halde, iletmeler bu bilince sahip olmadan kazalar azaltmak veya kazalarn nne gemek mmkn deildir. Bundan dolay, i kazalarn ve alrken
5 SAELIEI - S EVENLE KDNERES
148
f
j r
oluabilecek hastalklar azaltabilmek amacyla bu konuda kararl ve etkili kurallarn uygulanmasnn yan sra, inaat irketlerinin i sal ve gvenlii iin btelerinde bu konuda ayracaklar para, gnlk ynetim ak ierisinde i sal ve gvenlii bilinci ile btnleeceinden nem kazanmaktadr
GR VE AMA
Hzl sanayileme ve makinelemenin doal sonucu olarak kylerden kentlere g etme ile balayan kentleme, insanoluna daha nce karlamadklar yeni riskleri de beraberinde getirmitir. Bu gn, bu risklerin kt rneklerini ok miktarda lkemizde grmek mmkndr. zellikle, inaat i kolu ve madencilik bata olmak zere sanayide, ulamda, tarm ilerinde ve akla gelebilecek her kesimde meydana gelen kazalarn ve sala zararl koullarn oluturduu hastalklarn hangi boyutlarda olduu lkemiz ve Dnya istatistik verilerine baktmzda grlmektedir. nsanln balangcndan beri varolan barnma igdsyle, gnmze kadar giderek artan bir hzla gelien konut yapm; byk kentlerdeki rant getirici zelliinin de eklenmesiyle inaat sektrnn hzla gelimesini salam, bylece bu nedenle de bu sektre nem kazandrmtr. nsanlarn yerleik dzene geip topluluklar halinde yaamalar, dier gelimelere paralel olarak inaat sektrn de gelimeye ve deimeye uratmtr. nk, konut yapm nceleri tamamen insan gcne dayal iken zellikle 18. Yz yl balarnda, makinenin icad ile i gcnn yan sra arlkl olarak yerini mekanik gce brakmtr. Ayrca, elektriin kullanm sonucu elektrikli kaldrma aralarnn elle kaldrma ve tamann yerini almas, dolaysyla inaatlarda kullanlan malzemelerin ve yntemlerin gelien teknolojiye paralel olarak eitlenmesi de bu sektrdeki gelimelere birka rnektir. Keza, inaat sektrnde meydana gelen i kazalarnn dnya genelinde ve gelimi lkelerdeki durumu yllar itibariyle incelendiinde, lkemizdeki gibi birinci srada olduu grlmektedir. Bu itibarla, inaat ikolu sadece lkemizde deil Dnyada da hem ii says hem de meydana gelen i kazalarnn says bakmndan sralamalarda ilk sralarda yer almaktadr.
I
Bu aratrma Trkiye'de meydana gelen i kazalarnn maliyetinin ne byklkte olduunun anlatlmas ve ileri lkelerde olduu gibi direkt ve indirekt maliyetler arasndaki balantnn ortaya konulmas, i kazalar maliyetlerinin uluslararas literatrndeki yerinin aratrlmas, konut ve gemi yapm inaat i kolundaki iyerlerinde alan, iilerin demografik zellikleri ile i kazas geirme olay arasndaki ilikinin belirlenmesi ve i kazalar sonular ile kazaya neden olan etkenleri incelenmesi i gvenlii asndan durumlarnn nasl olduunu tespit edilmesi, Konut ve gemi yapm inaat i kolundaki i gvenlii nlemlerini alan iyerleri ile nlem almayan iyerlerinde meydana gelen i kazalarnn aralarndaki ilikilerinin, i kazas ncesi alnmas gerekli nlemlere yaplacak harcamalarn, iverene maliyetini hesaplanmas, ve maliyetlerinin karlatrlmas, amac ile planlanmtr
SAELISI - BVENLB K0NBRE5
149
GERE VE YNTEM
kazalarnn indirekt maliyetleri konusu, pek ok kiinin ve inaat firmasnn dikkatlerini zerine ekmitir. Bu nedenle, zellikle gelimi lkelerde ok sayda aratrma yntemleri gelitirilmitir. DREKT MALYET BUZ DAININ GRNEN YZ Tedavi harcamalar, denen ilk iki gnlk cret, (giydirilmi crete gre) . sonucu len veya sakatlanan ii iin denen tazminatlar, Ala davalar nedeniyle avukatlk cretleri ve mahkeme giderleri, \SK'na denen i kazalar ve meslek hastalklar primleri, \Olas i kazalarna ve meslek hastalklarna kar / \ denen mali mesuliyet sigorta primleri, / Kazada hasar gren malzeme, tesis ve ekipmann / onarm veya bakmna ynelik giderlerin maliyeti. \
BUZ DAININ GRNMEYEN YZ
./
Kaza geiren ii yerjne alnan iinin renme sresinin maliyeti Kazaya uray'an iinin yapmakta olduu iindeki verim kayb, frilkte alt\ekip iindeki dier iilerin alamadklar \ i sreleri iin denen \ \ cretlerin maliyeti |izaya uram ii ve birlikte altklar iilerin, \ i ba yaptktan sonra verimlerinin dmesi ile ilgili ^ cretlerin maliyeti Meydana gelen i kazasnn zorunlu kld \ "fazladan mesainin" maliyeti Kazada hasara urayan tesis, malzeme ve ekipmann onarm ve baktnna ynelik sre kayb maliyeti Kazanrj^ere1<rrdikd|zenlemeleri yapan yneticilerin harcad zamann cretlerine yansyan maliyeti ^Sigortalanmam tedavi giderlerinin maliyeti .-""" Devlet' in soruturma grevlilerinin ya da tazminat davalar nedeniyle yaplan soruturmalara gelen hakim veya savcnn veyahut bilirkiiler nedeniyle iyerindeki st dzey yneticilerine kaybettirdikleri i srelerinin maliyeti
ekil 1.: Bir i kazas maliyetinin grnm
5AELIEI - BVENLB KDNERE5
1 50
Bu gne kadar yaplan almalar tarandnda, gerek lkemizde gerekse dier ileri lkelerde i kazalarndan doan maliyetlerin iki ana grupta topland grlmektedir. Bunlardan birisi direkt (dolaysz) maliyet dieri indirekt (dolayl) maliyet olarak adlandrlmaktadr. Baz aratrmalarda, direkt maliyet deyimi yerine grnr maliyet veya sigortalanm maliyet terimi, indirekt maliyet deyimi yerine grnmez maliyet veya sigortalanmam maliyet terimi kullanlmaktadr. Bunlardan direkt maliyet terimi; ksaca kolay hesaplanabilen belli para miktarlarn gsteren kaza maliyetlerini (denen tazminatlar, tedavi giderleri, i gn kayb cretleri, hasar gren tesis veya malzeme bedeli v.b) anlatmaktadr. ndirekt maliyetler ise belli para miktarlarn ifade etmeyip, daha ok iin yapm esnasnda meydana gelen kaza nedeniyle maliyetlerinin artmas anlamna gelmektedir. (40) Bu yzden, direkt maliyetlerin kesin sonuca yakn bir dorulukla belirlenebiimesine karn indirekt maliyetlerin hesaplanmas g ve sonular soyuttur. eitli aratrmaclar i kazalarnn maliyetini buzdana (iceberg) benzetmilerdir. (ekil 1.) Suyun yznde kalan yani grnen ksmnn direkt maliyeti, suyun altnda kalan yani grnmeyen ve buz dann 2/3'n oluturan byk ksmnn da indirekt maliyeti ifade ettiini belirtmiler. Ancak, indirekt maliyetlerin nelerden ibaret olduunu ve yukarda da belirtildii gibi maliyetinin nasl belirlenebileceini kesin olarak bilmenin olduka zor olduunu, bu maliyetlerin genellikle i kazas sonucunda hemen ve nceden hesaplanamayan, uzun zaman ierisinde oluan maliyetler olduunu kabul etmilerdir. Direkt
/ >J
ve indirekt maliyetlerin nelerden ibaret olduu, neleri kapsad zerine eitli grler ileri srlmektedir. Ancak, burada yaygn kabul grm olanlarn bazlarn unlardr.
a. Direkt Maliyetlerin Kapsam; Direkt maliyetler, i kazalar sonucu meydana gelen zararlarn denmesi ile ortaya kan parasal demelerin toplamdr. Bu maliyetler, genellikle sigortalanmtr ve belirli para miktarn gsterir. lkemizde denmekte olan bu tr maliyetler arasnda aada sralananlar gsterilebilir. 1. Tedavi harcamalar, 2. Kaza nedeniyle alnan istirahat iin denen ilk iki gnlk cret, .(nk, yaralanma srasnda ve yaralanmadan sonra herhangi bir alma olmad halde iinin normal creti denecektir. Nitekim, sosyal sigortalar mevzuatna gre, i kazalarnda ilk iki gne kadar Sosyal Sigortalar Kurumu'nca iiye i gremezlik geliri denmemektedir.) 3. Kaza sonucu len veya sakatlanan ii iin denen tazminatlar, 4. Alan davalar nedeniyle denen avukatlk cretleri ve mahkeme giderleri, 5. SSK'a denen i kazalar ve meslek hastalklar primleri, 6. Olas i kazalarna ve meslek hastalklarna kar denen mali mesuliyet sigorta primlerinin toplamdr. kazas sonucu yaralanmalarda, yukarda direkt maliyetin unsurlarnn arasnda bulunan tedavi harcamalarnn ierisinde; Yaralanan iinin ilk yardm istasyonuna veya iyeri revirine, yaralanma ar ise en yakn salk kuruluuna ulatrlmas ile ilgili iinin ve ona refakat edenlerin sre kaybnn, Revirde geen toplam sre kaybnn, Revirden alnan istirahat sresinin, Dispanserde veya hastanede tedavi grd ise burada geen srenin, Dispanserde veya hastanede kontrolde geen srenin, Dispanserden veya hastaneden alnan istirahat sresinin, Toplam ile iilie ilikin saat creti ile arpmdr. Yukarda dkm yaplan sre kayplarnn parasal karlnn hesabnda, kaza geiren iiye denen net cret, cretle ilgili vergi, sigorta, fon gibi yasal demeler, yemek creti, yatak creti, giyim ve kiisel koruyucu malzeme giderleri, snma,
,
/ '
, / V
/ V
5AELI6I - GVENLS KGNBRE5
151
aydnlanma giderleri v.b. demeler gz nne alnmaldr. Ayrca, tedavi giderlerinin ierisine ; Revirde harcanan tbbi malzeme giderlerini, verence denen zel hastane ve ila giderlerini, Yaralnn tanmas ile ilgili nakil giderlerini de eklenmek gerekir. Nakil giderlerinin ierisinde yaralanan iiye elik eden ii veya ustas ile bu amala kullanlan irket aracnn veya zel ambulansn giderleri de bu maliyet iinde yer alr. b. ndirekt Maliyetlerin Kapsam; Direkt maliyetlerin kapsam aka belli olduu halde, in direkt (dolayl) maliyetler, belli yani kolay hesaplanabilen bir para miktarlarn ifade etmediklerinden daha ok yapm aamalarnda iin maliyetini artrc unsur olmas nedeniyle kapsamnda bir snrlama getirilemez. letme ynetimleri, daha ziyade i kazalarnn maliyetini sigorta primleri olarak grme eiliminde olmulardr. Bu nedenle de kolayca llemeyen ve kazalarla in direkt olarak ilikili olduu iin bu tr maliyetler, iverenler tarafndan pek fark edilemez. indirekt maliyetler, ileri lkelerdeki aratrmaclar tarafndan "sigortalanmam", hatta "gizli" maliyet, "hemen grlemeyen" maliyet olarak ifade edilmektedir. Bu tr maliyetler arasnda lkemizde zellikle aada sralananlar gsterilebilir. 1. Kazaya urayan iinin srdrmekte yapmakta olduu iindeki verim kayb, birlikte alt ekibin dier iilerin alamadklar i sreleri iin denen cretlerin maliyeti: 2. Kazaya uram ii ve birlikte altklar iilerin, i ba yaptktan sonra verimlerinin dmesi ile ilgili cretlerinin maliyeti: 3. Meydana gelen i kazasnn zorunlu kld "azla mesainin" maliyeti: 4. Kazada hasara urayan tesis, malzeme ve ekipmann onarm ve bakmna ynelik maliyet: 5. Kazann gerektirdii dzenlemeleri yapan yneticilerin harcad zamann cretlerine yansyan maliyeti: 6. Kaza geiren ii yerine alnan iinin renme sresinin maliyeti: 7. Sigortalanmam tedavi giderlerinin maliyeti: 8. Devlet' in soruturma grevlilerinin (polis, mfetti, hakim, savc, bilirkiiler v.b.) ya da medya elemanlarnn iyerindeki st dzey yneticilerine kaybettirdikleri i srelerinin maliyeti: 9. Birden ok ii ar yaralanmsa bunlar iin harcanacak sreden dolay in direkt maliyetler oluacaktr. Bu nedenle, lkemizde de i kazalarnn in direkt maliyetlerini tespit edip deerlendirmek ve formalize etmek iin meydana gelen i kazas hakknda ok ayrntl bilgilerin bulunduu bir form gelitirilmi kaytlarn bu form yardm ile tutulmas amalanmtr. . Bu form, birbirinden farkl bir ok inaat irketinin bir araya gelerek birlikte almalaryla daha mkemmele eriecei grndeyiz. Bu tr almalar henz yaplamad iin iyerlerinde tutulan mevcut kaytlarn incelenmesi sonucunda i kazalarnda yaralanmalarn direkt ve in direkt maliyetleri ile ilgili bilgilerin elde edilmesi iin eksik bilgileri de ierse bile bir aratrma formu gelitirilmitir. Bu nedenle aratrmamz, sadece kaytlarn dzgn tuttuunu ve gerekli nlemleri yasal mevzuata uygun olduunu tespit ettiimiz bir gemi yapm tersanesinde ve drt byk konut yapm irketinin 8 adet antiyesinde alan toplam 4.230 ii arasnda i kazas geiren iilerden A.B.D. Construction Industry Insttute' in sorgulama formu rnek alnarak hazrlanan deki sorgulama formu ile bilgi toplanmaya allmak suretiyle gerekletirilmitir. Bu firmalarn arasnda Trkiye'nin tek ISO.9001 Kalite Belgeli inaat firmas da bulunmaktadr.
15 SA5LIGI - BVENLE KONERES
1 52
Sadece bu firmann be antiyesinde halen toplam 3.750 ii almaktadr. Bu inaat firmalarnda aratrma yaplrken toplu konut inaatnda (400 ii), kongre ve sergi saray inaat(450 ii), Toplu iyerleri inaatnda (80 ii), Hava meydan hangar ve bakm inaatnda (400 ii) almakta idi. Dier firma, hava meydan d terminal iskele inaatn yapan firmada halen 2600 ii almaktadr. Aratrma yaplrken (950 ii) almakta idi. Kooperatif evleri inaatnda (250 ii), niversite ve kampus inaatnda (1200 ii), Tersanede 400 gross ton' luk kuru yk gemisi inaatnda ise (500 ii) olmak zere toplam 4.230 ii, almakta idi. Aratrmamzda kooperatif evleri inaat dnda i sal ve gvenlii nlemleri iverence yerine getirilmeyen veya kurallara uymayan iileri bulunan iyerleri yer almamtr. Aratrmamzda, meydana gelen i kazalarna gre doldurulan raporlar ile iyeri salk biriminde tutulan protokol deften kaytlarndaki 3.000'nin zerinde kayt gzden geirilmi, i kazas geirenler iin dzenlenen 422 adet i kazas raporu ele alnmtr. Bu 422 rapor, ayr il' de ki (istanbul, zmit ve Bursa) konut ve gemi yapm projelerinde yukarda da belirtildii gibi alan toplam 4.230 ii arasndan derlenmitir. Bu raporlardan 108 tanesi yetersiz bilgi dolaysyla analizde kullanlamamtr. Bunun yannda 314 i kazas raporundan tam olarak yararlanlarak sorgulama formlar dzenlenmitir. indirekt maliyetinin iinde yer almas gereken maliyetin byk bir parasn oluturan kazaya urayan iinin yeniden iba yaptnda verimin dmesine bal maliyetin llmesi mmkn olmadndan aratrmamzdaki ankette yer almamtr. nk, zellikle lkemizde inaat i kolunda son yllarda youn ekilde taeron altrldndan ve taeron firmalar da kaza geiren iiyi kyne gnderip daha salkl iiyi yerine aldndan verim dklne ilikin lmn yaplmas mmkn olmamtr. Keza, kazalarda hasarlanan makinenin bir sre almamasnn veya bo durmasnn yaratt "kardan kayp" da llemediinden ankette yer alamamtr. Yine, kira bedeli de maliyet hesaplar ierisinde grlememitir. Anket iin hazrlanan bu formlardaki verilerin analizinde; kmlatif indirekt maliyetlerin hesaplanmas planlanmtr. Formlarda yer alan bilgilerden salkl bir sonu karmak iin, baz gizli saylan irket muhasebe kaytlarnn da renilmesi zorunlu olmutur. rnein; bu formlarda i kazas geiren iinin i kazas nedeniyle kaybettii i gnn parasal karlnn bilinmesi iin, o firmada alan iilerin ortalama saat cretinin ne olduu gibi bilgilere ihtiya duyulmutur. nk, ok basit bir ekilde kaybolan i gcnn maliyetinin hesaplanmas iin kayp i gc zaman (saat olarak gsterilmitir) ile iinin saat cretinin bilinmesi gerekir. Bu durumda, kayp i gn ile saat cretinin arpm sonucu kan miktar, tm maliyet hesabnn iinde sadece bir para olacaktr. Buna benzer biimde formen veya ustabalarn maliyetleri, sahada alan mhendislerin ve kaza ile ilgili ofisteki personelin maliyetleri, iilerin birlikte altklar dier iilerin maliyetleri ile i kazas sonucu hasarlanan malzeme ve ekipmann maliyetlerinin de hesaplanmas gerekmitir. Ancak, bir ka zel durumda, formlardaki bilgileri veren iilere kaza olaynn gerek maliyetinin hesaplanmas amacyla zel sorular sorulmutur. nk, meydana gelen kazann indirekt maliyetler zerindeki etkisini hesaplamak gerekmektedir. Daha sonra indirekt maliyetler ile direkt maliyetler arasndaki ilikiyi grebilmek iin oranlar hesaplanmtr. te yandan, bu ankette eitli iddetteki i kazalarna bal olarak, bu oranlarn farkl olduu grlmtr. Yukarda da sz edildii gibi, aratrmamzda her bir projesinde toplam 1000'in zerinde ii altran Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi bulunan dolaysyla kadrolu i gvenlii eflii kadrosu da olan 4 byk konut yapm irketi ile yine ylda ortalama 1000'nin zerinde ii altran bir tersane de aratrmalarmzda aktif olarak yer almtr.
'
j /
j / '
4 ..'/
'
15 SALISI - GVENLS KDNERE5
1 53
Anket formlar ile elde edilen veriler, paket istatistik bilgisayar program ile ki-kare analizleri kullanlarak deerlendirilmitir.
BULGULAR
Kazalanan ilerin Ya Dalmlar kazas geiren toplam 314 iinin ounluu olan 153'nn (% 48) 25-39 ya grubunda, 81'nin de (% 25.8) 40-54 ya grubunda olduu tespit edilmitir. Kazalanan ilerin Medeni Durumlar Kaza geiren iilerin medeni durumlar incelendiinde; 214'nn (% 68.2) evli, 98'inin (%31.2) bekar olduu belirlenmitir. Kazalanan inin Bakmakla Ykml Olduu Aile Birey Says Kaza geiren iilerden 81'inin (% 26) ailesinden 2 kiiye, 65'inin (% 20.8) en az 4 kiiye, 63'nn (% 20.2) 3 kiiye, 56'snn (% 17.9) 5 ve daha fazla kiiye 18'inin (% 5.7) 1 kiiye bakmak ykml olduu ve 31'nin (% 8.7) ise bakmakla ykml olduu bir kimsesinin olmad belirlenmitir. Kaza geiren ilerin Grev Sreleri Kaza geirenlerin yapmakta olduklar ilerde 39'unun (%12.4) 2-3 haftadr, 102'sinin (%32.5) 4-14 haftadr, 61'inin (%19.4) 6-11 aydr, 72'sinin (%22.9) 1-4 yldr 10'unun (% 3.2), 14'inin (% 4.5) 10-19 yldr ve sadece 2'sinin (% 0.6) 20 yldr alt belirlenmitir. Kaza geirenlerin ounluunun yapmakta olduklar ilerde yeni olanlarn (4-14 hafta) arasnda olmas ie yeni balama ve i tecrbesinin azl kazalanmaya neden olan bir etken olduu dnlmektedir. Kaza Geiren inin Alm Olduu Gvenlii Eitimi Kaza geirenlerin 194'nn (% 61.8) bulunduklar iyerlerinde, 7'sinin (% 2.2) daha nce altklar iyerlerinde i gvenlii konusunda eitim grdkleri, 113' nn (% 36) i gvenlii konusunda hi bir eitim almadklar belirlenmitir. Kazalarnda Yaplan lk Yardmndan Sonras Deerlendirmeler Meydana gelen i kazalarnda iyerindeki revirde yaplan ilk yardm ve tedaviyi mteakip 80 ii (%25.5) i ba yapm, 67 iiye (% 21.3) revirde yaplan tedaviden sonra istirahat verilmi 165 ii de ( % 52.5) revirden veya dorudan doruya salk kuruluuna gnderilerek istirahat almtr. ki iiden biri, olay yerinde dieri gtrld hastanede lmtr. Kazalarnn Meydana Geldii Saatler Meydana gelen i kazalarnn hangi iyerinde hangi gnlerde daha fazla olduu incelendiinde; kazalarn 50'sinin (%15.9) almaya balanld ilk saatlerde, 78'inin (% 24.8) 2. ve 3. Saatlerde, 143'nn (% 45.5) 4. ve 6. Saatler arasnda ve 43'nn (%13.7) iin biti saatlerinde meydana geldii tespit edilmitir. i Kazalarnn Meydana Geldikleri Gnlere Dalm Toplam 314 i kazasnn; 44'nn (% 14) haftann ilk gn olan Pazartesi gn, 58'inin (% 18.5) Sal gn, 45'inin (% 14.3) aramba gn, 44'nn (% 14) Perembe gn, 58'inin (% 18.5) Cuma gn, 45'inin (% 14.3) Cumartesi gn ve 20'sinin (% 6.4) Pazar gn meydana geldii tespit edilmitir. Kazaya urayan iilerin Sal gnlerinde daha fazla olmas hafta ba ie balama adaptasyonunu, cuma ise haftann son gn oluu ve tm haftann yorgunluunu dndrmektedir.
SALISI - 15 EVENLE KNERES
154
i Kazalarnn Yaralanma Trlerine Gre Dalm Meydana gelen 314 adet i kazasnda, en ok 66'snn (% 21) uzuvlarnda kesik, 42'sini (% 13.4) apak kama, 41'inin (% 13.1) delinme, 34'nn (% 10.8) ezilme ve 24'nn krk eklinde yaralanma olduu tespit edilmitir. Meydana Gelen Kazalarnn Tiplerine Gre Dalm Toplam 314 adet i kazasndan; 47'sinin (%15) ii alrken yukardan malzeme dmesinden, 40'nn (% 12.7) iinin bir eye arpmas yznden, 44'nn (% 14) alrken frlayan veya uuan bir malzeme yznden, 42'sinin (% 13.4) ayana ivi batmasndan, 40'nn (% 12.7) yksekte alrken dmesinden ve 37'sinin (% 11.8)' herhangi bir uzvunun iki cisim arasnda ya da malzeme altnda kalmasndan meydana geldii belirlenmitir. Kazalanan inin Kazas Yapma Nedenlerine Gre Dalm kazalarna urayanlarn ounlukla kiisel koruyucu kullanmamaktan (%21), dalgn ve dikkatsiz almaktan (% 20.7), dank ve dzensiz i yeri ortamndan (%11.5) ve yapt ie uygun kiisel koruyucu kullanmamaktan (%2.9) meydana geldii belirlenmitir.
Tablo 1 : kazalarnn iyerine direkt maliyeti Direkt maliyetin Trleri Revirde ve hastanede yaplan ilk yardm ve tedavi ile ilgili iinin urad i kaybnn maliyeti Revirde yaplan dier giderler Revirde ilk yardm iin kullanlan tbbi malzeme gideri iverence denen tat gideri iverence yaplan tbbi yardm giderleri SKK'ca yaplan giderler iinin kendisinin yapt gider iinin dedii ulam gideri iverence denen zel hastane giderleri TOPLAM DREKT MALYET TOPLAM MALYET 16.991.015.000 190.652.700 184.184.000 377.500.000 1.200.000.000 1.627.710.000 71.700.000 43.325.000 1.747.974.000 22.434.060.700
TABLO 2 : kazalarnn iyerine indirekt maliyeti ndirekt maliyetin Trleri ii ile birlikte alanlarn i kaybnn toplam maliyeti Formen ve mhendisler ile st ynetici ve kamu yetkilerinin i kazas nedeni ile i kayb maliyeti Hasarlanan malzeme ve ekipmann retim kayb maliyeti Hasarlanan ekipmann ve malzemenin maliyeti Hasarlanan malzeme ve ekipmann tanmas, onarlmas ve yenilenmesi ile ilgili giderler TOPLAM NDREKT MALYET TOPLAM MALYET 11.225.670.500 377.500.000 579.325.000 44.500.000 19.000.000 12.247.995.000
SABLIEI - BVENLE KGNBRE5
155
TABLO 3 : Hangar ve bakm tesisleri inaatndaki i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 5.014.371.000 3.211.185.500 8.225.556.500 USD Toplam 21,614,42 14,336,60 35,951,02 KAZA SAYISI 59 59 59
TABLO 4 : Toplu konut inaatnda meydana gelen i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 9.370.139.000 8.266.718.400 17.636.857.410 USD Toplam 43.268,70 32.277,00 75.545,70 KAZA SAYISI 126 126 126
TABLO 5 : Toplu iyerleri inaatnda meydana gelen i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 843.460.000 233.435.000 1.076.895.000 USD Toplam 3.382,44 1.023,60 4.406,04 KAZA SAYISI 8 8 8
TABLO 6 : Kooperatif evleri inaatnda meydana gelen i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 1.228.068.400 182.690.000 1.410.758.400 USD Toplam 1.442.00 180.64 1.622.64 KAZA SAYISI 7 7 7
TABLO 7 : niversite ve kampsleri inaatnda meydana gelen i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 435.500.000 48.700.000 435.500.000 USD Toplam 3.925.63 368.19 4.293.81 KAZA SAYISI 17 17 17
SAELIEI - BVENLS KDNBRE5
156
TABLO 8 : Gemi yapm tersanesinde meydana gelen i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 2.225.605.000 109.350.000 2.334.955.000 USD Toplam 12.1190.55 455.64 12.646.19 KAZA SAYISI 15 15
15
TABLO 9 : Hava meydan d terminal ve iskele inaatnda meydana gelen i kazalarnn direkt ve indirekt maliyetleri MAALYET DREKT MALYET NDREKT MALYET TOPLAM MALYET TL Toplam 2.676.296.900 261.050.000 2.937.346.900 USD Toplam 9.128.46 871.90 10.000.36 KAZA SAYISI
82 82 82
TABLO 10 : Aratrmas yaplan bu iyerlerinde meydana gelen bir i kazasnn direkt, indirekt ve toplam maliyetlerinin sralanmas MAALYET Kooperatif evleri inaat Gemi yapm (Tersane) Hangar ve Bakm Tes. in. Toplu Konut inaat Toplu iyeri inaat niversite ve kampus in. Havameydan D Term. in. Bir i kazasnn ort. maliyeti DREKT 1.442.000 812.70 366.35 343.40 442.80 230.92 101.43 534.23 NDREKT 180.64 30.38 242.99 256.17 127.95 21.66 9.89 294.51 TOPLAM ($) 1.622.64 843.08 609.34 599.57 550.75 252.58 111.32 828.74
SONULAR VE NERLER Bu gne kadar ileri lkelerde yaplan aratrmalar, kk ya da nemsiz gibi grnen kazalarn bile maliyetinin nemli ve yksek olabileceini gstermektedir, indirekt maliyetlerin direkt maliyetlere oran bu gne kadar yaplan aratrmalarda (zellikle, A.B.D.'de) bulunan deerlere uyum salamamaktadr. VV.Heinrich tarafndan ortaya atlan 4'e 1 orann, tedaviyi gerektiren kazalar iin A.B.D.' de halen geerli bir oran olduu ifade edilmektedir. Oysa, bizim bu aratrmada ortaya kardmz oran ile A.B.D.'de Hinze ve arkadalar (19) tespit ettikleri oran ile aa yukar uyumakta ancak, halen A.B.D.f de kabul gren oranlara ters dmektedir. ndirekt maliyetler, Heinriche gre direkt maliyetlerden ok byk olmasna karn lkemizde tersine "direkt maliyet" indirekt maliyetlerden byk bulunmutur. lkemizde bu oranlar hakknda olumu ve kesinlemi bir gr bulunmadndan imdilik her aratrmac kendine gre yapt hesaplamalar ile deiik sonular bulacaktr. Bunun nedenlerinin arasnda, i kazalarnn sonular ile tartma blmnde de deinildii gibi, indirekt maliyetin ierisinde yer almas gereken parametreler, kesin olarak llemedii iin hesaplanamayan maliyet unsurlar bulunmaktadr.
5AELIEI - GVENLS K0NERE5
1 57
yle ki; Kaza geiren iinin yerine yeni alnan ii iin harcanacak eitim hizmetinin maliyeti, Kaza geiren iinin ve birlikte altklar iilerin yapmakta olduu iteki retim kaybnn maliyeti, Kazaya urayan iinin yeniden i ba yaptktan sonra alma veriminin dmesinden dolay oluan retim kaybnn maliyeti, Kaza geiren ii ile birlikte alan iilerin kaza nedeniyle alma tempolarnn yavalamasndan doan retim kaybnn maliyeti, Kazada len iinin birlikte alt akrabalarnn korku ve panik nedeniyle ii brakp kylerine dnmeleri halinde iverenin yerlerine yeni ii bulana kadar geen sredeki retim ve sre kaybnn maliyeti, Kazada hasarlanan malzemenin veya ekipmann onarm ve bakm nedeniyle geen sre kaybnn ile performansnn dmesinden kaynaklanan maliyeti, Hesaplanamadndan indirekt maliyetler, direkt maliyetlerden dk kmaktadr. Hesaplanamamasnn bir nedeni de udur: inaat sektrnde gnmzde bvk firmalar ileri paralara blp taeronlara yaptrmaktadr. Taeronun iisi kaza geirdiinde ve bu kaza uzun sreli istirahat gerektiriyorsa Taeron, iisinin grevine son vermekte ve hemen verine daha dk cretle ve daha salkl bir baka iiyi almaktadr. Kaza, ksa sreyi gerektiren istirahatla sonulanmsa. istirahat sresince de iiye cret dememektedir. Genellikle, direkt maliyetlerden daha yksek olduu bizim yaptmz aratrmada ortaya kan indirekt maliyetler; kaza raporlarnda da yer almad gibi, iverenlerce de gz ard edilmektedir. Uzun sreli i kayb yaratan i kazalar iin bu oran, yine A.B.D'de ilk blmlerde de akland gibi (Direkt - 1) ise (indirekt - 20) eklindedir. Ancak, aratrmamza rnek aldmz A.B.D.' de yaplan aratrmada (Direkt - 3.5) ise (indirekt - 1) olarak belirlenmitir. Bizim yaptmz aratrmada ise, tazminat davalar sonucu yaplan demeler hari tutulduunda (Direkt - 1.8) ise (indirekt - 1) olarak bulunmutur. lml ya da sakatlanma ile sonulanan i kazalarnda denen tazminatlar ve bunlarla ilgili giderler dahil edildiinde bu oran (Direkt - 3.8) ise (indirekt - 1) olmaktadr. Bu sonular, A.B.D.' de ve dier teknolojide ileri lkelerde, genel bilgiler blmn de ayrntl bir ekilde anlatld gibi, ok kapsaml veriler baz alnarak yapldndan dolay tm inaat ikolu iin geerli kabul edilebilir. Ancak, bu aratrmamzda rnek aldmz ve tartma blmnde ayrntl olarak aklamaya altmz A.B.D' de yaplan aratrma sonular, yaptmz bu aratrmann sonular ile bir benzeme gstermektedir. Yaptmz bu aratrmada da direkt maliyetler, indirekt maliyetlerden fazla kmtr. Bu sonularla, dava maliyetlerinin de dahil edilmesiyle birlikte nemli bir lde deitii yaptklar aratrmalarda kantlanmtr. zet olarak; lkemizde i sal ve gvenlii konusu, siyasi otoritelerce gerei kadar benimsenmedii iin, Devletin merkezi ve yerel ynetimleri, i yerleri zerinde gerekli denetim ve gzetim grevini yerine getirememektedir. Dolaysyla, iverenler de az masraf ok kar ilkesini benimsediklerinden, iinin salna ve gvenliine ynelik nlemleri yerine getirmedikleri iin, bu konuda fazla para harcamamaktadrlar. Bunun doal sonucu, lkemizde i gvenlii ile ilgili harcamalarn maliyeti, ileri lkelere gre ok dk olmaktadr. nk, bu sektrde kayt d ii altranlar, meydana gelecek i kazas eer lml deil ise, iverenler tarafndan iinin iine son vermekte, lmse yada sakatlanm ise sadece bir miktar kan bedeli deyip, ii sonulandrmaktadrlar. Kaytlarn dzgn tutan bir iyeri ise yukarda da sz edildii gibi, iveren mali sorumluluk sigortas yaptrp, denecek tazminatlar sigortaya dettirdiklerinden, alnmas gerekli nlemlere para harcamamaktadrlar. Bunun balca nedeni, bu konudaki yasal mevzuatmzda cezai yaptrmlarn, ileri lkelere kyasla yetersiz oluu,* iilerin eitimsiz olular ve isizliin yksek dozlarda oluudur. Bu durum, Devletin yapt denetimleri zayflatt gibi iverenleri de nlem almamaya zendirmekte adeta onlar nlem almamaya zorlamaktadr. rnein, kazalarnn olu skl ve arl firmadan firmaya deimektedir, iyi bir i sal ve i gvenlii plan yapan ve uygulayan firmalarda daha az sklkta ve arlkta i kazalar olmakta ve dolaysyla bu konudaki maliyetleri de dk olmaktadr.
'Para cezalar, Her ne kadar Eyll /1999 ayndan itibaren yaklak on kat artm olmasna ramen enflasyon karsnda yeterince caydrc olamamaktadr.
SABLIEI - EVENLE KDNBRE5
1 58
indirekt maliyetlerin direkt maliyetlere oran gerekte pek ok etkiye baldr. rnein, i gvenlii nlemlerini ok iyi alm riski yksek bir firma, yllar boyunca byk dozda ign kayb yaratan i kazas yapmayacak ve bu nedenle de maliyetini ykseltici bir olayla karlamayacaktr. Bu aratrmamzda lkemizde mevcut ve yukarda aklanan uygulamalar nedeniyle i kazalarnn toplam maliyeti iddia edildii gibi bir buz dana benzemedii, aksine grnen yznn daha byk, grnmeyen yznn gerekli tespit yaplamadndan daha kk olduu tespit edilmitir. Bulgular blmnde tespit edilenlerin nda, i kazalarn nlenmesi dolaysyla maliyetlerin en aza indirilmesi iin, aada alnan nlemlerin alnmas gerekli olaca dnlmektedir 1. iilere Ynelik nlemler e giri muayeneleri: inaat ve tersane iyerlerinde altrlacak iiler, ie balatlmadan nce, bedenen bu tr ilerde almalarnda bir saknca olup olmadn saptamak amacyla, iyeri hekimince bir salk kontrolnden geirilmelidir. Bu kontroller srasnda hipertansiyon, epilepsi, ykseklik korkusu gibi rahatszlklar ile bulac hastalnn olup olmadklar aratrlmal, bu tr rahatszlklar olanlar ie alnmamaldr. Ayrca gerekli alar (tetanos gibi) yaptrlmaldr. Aksi halde, rnein epilepsisi olan ve kalp iinde alan bir iiyi, yksekte alma esnasnda nbet geirdiinde dme sonucu lml i kazas olabilir. Periyodik muayeneler: iiler altrldklar srece, ylda en az bir kez iyeri hekimince, periyodik salk kontrolnden geirilerek, almaya devamlarnda bir saknca olup olmadklar aratrlmaldr. Eitim: inaat ve tersanede alan ustalar, kalfalar ve formenler bata olmak zere, iiler yaptklar ile ve iin tehlikeleri ile ilgili bilgilerle eitilmelidir. Bu eitim, belli bir sistem iinde ie balamalar srasnda, i banda ve belirli periyotlarla almalarnn devam sresince uygulanmaldr. Yaplan aratrmann sonular dikkate alndnda, verilecek bu eitimin sadece i sal ve gvenlii ile snrl olmama, beslenme, aile planlanmas, evre sal, sosyal ve kltrel konular da kapsayacak bir ekilde yaplmas gerekli grlmektedir. 2. yerinde SG Organizasyonuna likin neriler veren,iyerinde alnmas gerekli nlemlerin yerine getirilmesi ve iilerinin i gvenlii kurallarna uymalarnn salanmas iin, bu konuda politikasn belirten ve bu politikaya gre uygulamay yapacak organizasyonu bulunan i sal ve gvenlii ynetim sistemine ilikin bir prosedr hazrlamaldr, i sal ve gvenlii ynetim sistemini belirleyen kurallar ve koullarn kapsayan bu prosedrlerin renilmesi iin eitim programlarn uygulanmaldr, iveren, sz edilen prosedrn koordinasyonunu salayacak, i gvenlii teknik (SG) personelini atamaldr. Bu kii iyerinde ii says 250 nin zerinde ise, tam gn, 100-200 arasnda ise yarm gn, 100'den az ise, gnde bir saat almalarn ii sal ve i gvenlii almalarna ayrmaldr, iveren ayrca, " ii Sal ve Gvenlii Kurulu" oluturmal, Kanunen yaplmas gerekli aylk toplantlarda alnan kararlarn uygulanp uygulanmad ad geen eleman tarafndan denetlenerek iverene veya iyeri en st dzey iverene vekilin raporlanmaldr. Bu toplantlarda alnan kararlar, ilgililerce geciktirilmeden derhal yerine getirilmelidir. yerinde alanlarn i sal ve gvenlii bilincini yksek tutmak ve bu konularda yaplan faaliyetler hakknda tm alanlara bilgi aktarmak iin; aylk veya haftalk blten ile yaynlar yapmal, iyerindeki riskleri tespit edip bu konuda uyarlar ve prosedrleri veya yaplan deiiklikleri kapsayan gerekli bilgileri yaynlamak iin herkesin grebilecei noktalarda bir pano oluturmak, bu panolarda veya gerekli grlen yerlerde tehlike uyar levhalarn ve iaretlerini afie etmelidir. SG eleman ayrntl olarak alanlar bilgilendirmeye ynelik el kitaplar, bror, ilan v.b. yazl dokmanlar oluturarak, bunlar alanlara imza karl vermelidir. Uygulama srasnda iin nitelii gerei oluabilecek revizyon ve deiikliklerde, yaplan deiikliklere ynelik gerekli risk analizleri yaplmaldr. Taeronlara verilecek ilerde, iin niteliine gre risk analizi nceden yapmal, Taeronlar ile ie
f '/
/ V
'
j / '
j /.'
SABLIBI - 5 BVENLE KDNBREB
1 59
balamadan nce toplant dzenleyip iyerinin i Gvenlii Politikasn anlatmakla beraber alaca nlemler ile kullanaca kiisel koruyucular ve ekipmanlarn neler olaca istenilmeli, iler balandktan sonra da srekli kontrol edilmelidir. sal ve gvenliine ilikin iletiim ve ynetim toplantlarnn plann hazrlanmaldr. yerinde alanlarn iba konumalarn planlanmal ve uygulanmas salamaldr. gvenlii ve iyeri salk koullarna ilikin tm ekipmanlar, kiisel koruyucu malzemeleri ve iyeri dzenli olarak kontrol etmelidir. yerlerinde uygulanmakta olan retim prosesinde olas riskli iler ve yerler belirlenmeli, bunlar deerlendirip bu risklere kar alnmas gerekli nlemler iin gelien ii sal ve i gvenlii ile ilgili teknolojik kltr izlenmelidir. iyerinde meydana gelen tm i kazalar iin rapor tutulmal, bunlara ait istatistiki verileri zerinde almalar yapmaldr. (rnein, kazalarn nedenlerine gre dalm, kazalarn maliyet analizi v.b.) 3. yeri Ortamna likin nlemler
i kazalarnn nlenmesi amacyla i gvenliine ilikin yasal mevzuatn ngrd nlemlerin yerine getirilip getirilmedii, kurallara uyulup uyulmad izlemelidir. yerinde kullanlmakta olan makine, tezgah ve ekipmanlardan tehlike gsterenleri veya hammaddelerden zehirli ve zararl olanlar yaplan iin niteliine uygun mevcut teknolojinin gereine gre bu tehlike ve zararlar azaltan daha uygunlar ile deitirmeyi gerektiren zel durumlar iin yaplacak almalar dzenlenmeli ve koordine edilmelidir. Dmelerin nlenmesi iin, her trl alma zemini temiz ve engelsiz olarak bulundurulmaldr. alma zeminlerinde, geii engelleyen malzeme ve malzeme art bulundurulmamal, yal maddelerin zemin zerine dklerek, zemini kaygan hale getirmesine izin verilmemelidir. Aasnda 2 metreden daha tazla bir boluk bulunan kayma ve dme tehlikesi olan yerlerde alanlara, at malzemesi deyen veya skenler, oluk ve her trl d boya ileri yapanlara, asma iskele ve seyyar iskele zerinde alanlara, grgr vinleri altranlara, vinlerin kovalarn bina katlarna alanlar ile lam, galeri ve benzen derinliklerde alanlara mutlaka (parat tipi) EMNYET KEMER kullandrmaldr ve kemerlerinin kancalarn tercihen bel hizasndan yukarsnda salam bir yere taktrlmaldr. yeri snrlar ierisinde tm alanlara, grev unvan ve yapt i ne olursa olsun baret giyme zorunluluu getirilmelidir. veren, iilerine kayma ve dme tehlikesi bulunan yerler ile, korkuluu bulunmayan boluk iinde veya deme kenarlarnda alanlara parat tipi emniyet kemeri, tm alanlarna i elbisesi, elik burunlu ayakkab, tozlu ilerde alanlara toz maskesi, boyaclara ve menhollerde alanlara, gaz maskesi, yal havalarda yamurluk ve izme verilmeli ve kullandrmaldr. Gerekli yerlerde i gvenlii uyar levhalar ile tehlike bantlarn hazr bulundurulmal, bunlarn kullanm hakknda, iilerini srekli eitmelidir. iyerinde herhangi bir kaza, yangn, su baskn, patlama, kme, terrist saldrs veya benzer istenmeyen ve acil durum oluturan, bir olay meydana geldiinde; insan, malzeme, ara, gere ve ekipmann tazla hasara veya zarara uramadan kurtarlmas iin, Acil Durum Plan hazrlanmal, i kazas veya ani hastalk halinde yaplacak ilk yardm mdahalesi iin, ilk yardm istasyonlar ile bu istasyonlarda grevli ilk yardm ve kurtarma kursu grm (sertifikal) elemanlar bulundurulmaldr. iyerinde metal gvdeli elektrik motorlu tezgahlar ile metal gvdeli ofislerine koruma topraklama tesisatlar, bir elektrik mhendisine her yl bir kez periyodik olarak kontrol ettirilmeli, kontrol tarih ve sonular sicil raporuna ilenmelidir. Yeterli i gvenlii nlemleri alnmadan, alma ilemleri, iverenin yetkili ve ilgili mhendisi tarafndan gzden geirilmeden ve gerekli alma izni onaylanmadan iiler, voltaj ne olursa olsun ykl elektrik hatlar zerinde ya da bunlarn yaknnda altrlmamaldr. Elektrikli ekipmanlarn tamir bakm ve onarm ehliyetli elektrikiler tarafndan yaplmaldr. Makine ve tezgahlarn btn hareketli ksmlar ile transmisyon tertibatlar uygun koruyucular iine alnmaldr.
5A6LIEI - 15 EVENLS KGNERE5
160
Btn kaldrma makineleri ve aralarnn her trl mtemilat, her almaya balamadan nce operatrleri tarafndan iyice kontrol edilmeli, herhangi bir arza veya aksaklk tespit edilirse, makine veya vin kullanlmamaldr. Kaldrma makinelerinin her ayda bir periyodik olarak kontrol ve deneyleri yaplmal, sonular sicil raporuna kaydedilmelidir. Mobil vin ve i makineleri ile enerji nakil hatlar yaknnda alrken, hatlara belli bir mesafeden daha fazla yaklalmamaldr. (Bu mesafe, 0-50 kV snrlarnda en az 3 metredir. 50 kV'un zerindeki her 1 kV iin 3 metreye 1 cm. eklenmelidir.) Yksz ve bom yatrlm vaziyette geilerde bu emniyet mesafesi en az 1.2 metre olacaktr. Ayrca, ara dnda tecrbeli bir iareti, bu limitlere yaklalp yaklalmadn kontrol etmek zere grevlendirilmelidir. Seyyar merdivenler, her kullanlmadan nce iyice kontrol edilmeli, her hangi bir kusur grlmesi halinde kullanlmamal, tamir edilmeli veya skartaya kartlmaldr. Seyyar merdivenlerin, ayaklarna kaymamalar iin kullanma yerlerine gre, trtll veya dili demir veya lastik pabular taklmaldr. Ayrca merdivenlerin dayama noktalarna, sabit bir yere kaln tel veya salam kendir halatla balanmaldr. Betonarme platformlarnn deme kenarlarna, dmeleri nleyecek uygun korkuluklar yaplmaldr. Betonarme kalplarnn kiri kanatlar d (boluk) tarafndan ve i taraftan aklmal, zorunlu hallerde gerekli gvenlik nlemleri alnarak (korkuluklu i iskelesi yapmak ve emniyet kemeri takmak gibi) boluk tarafnda allmaldr. Tavan ve demelerdeki merdiven ve asansr boluklar ile aftlar, byk boyutlu ise etraf korkulukla evrilmeli, kk boyutlu ise zeri kapatlmaldr. Yap iskeleleri, sadece sorumlu ve yetkili teknik elemann gzetimi altnda, tecrbeli iskelecilere, iskele lleri ve malzeme zellikleri gz nnde bulundurularak kurdurulmal ve sklmelidir. iskelelerde mutlaka ara ve st korkuluk olmak zere iki adet korkuluk bulunmaldr. Ara korkuluun ykseklii tabandan itibaren 53 cm, st korkuluunki ise 106 cm olmaldr, iskele dikmeleri, binadan ayrlmamal ve yanlara doru sallanmamal veya bel vermeyecek ekilde dz ve apraz kuaklarla takviye edilerek binaya balanmaldr. Asma iskelelerin, aa ve yukar hareketini salayan makine, tehizat ve triforlarn kullanlmaya elverili olup, olmadklar nceden yetkili bir eleman tarafndan kontrol edilmelidir. Ayrca, bu aralar da ayda bir periyodik kontrole tabi tutulmaldr. Asma iskele zerinde, alan her ii parat tipi emniyet kemerini takmal, kancalarn yukardan aaya sallandrlan can halatlarndaki kavrama ve tutma aparatna takmaldr. Kaz ileri, yukardan aaya doru ve topran dayankll ile orantl bir ev (eyim) verilerek yaplmaldr. evsiz yaplmak zorunda olan 150 cm'den daha derin kazlarda, yan yzler uygun ekilde desteklenmek suretiyle tahkim olunmal, kalas balar kaz st kenarlarndan 20 cm yukarya kadar uzatlmaldr. Ayrca, bu tip kazlarda, emniyetli ini ve k salayan merdivenler bulundurulmaldr. Yeralt ilerinde, delme ve kazma srasnda iilerin saln korumak zere, yeterli ve uygun havalandrma tesisat bulundurulmaldr. Ykm ileri ancak sorumlu ve yetkili teknik bir elemann denetimi altnda yaplmaldr. Altnda veya etrafnda bulunan iilerin gvenlii salanmadka, yklacak ksmn duvar ve demeleri kitle halinde yklmamaldr. Duvarn demeye oturduu ksmda veya herhangi bir yksekliinde erit gibi oyuk ap, duvar stten iple ekmemeli ve ittirmek suretiyle ykm yaplmamaldr. Yklacak ksmn etrafnda, en az yap yksekliinin iki katna eit gvenlik alan braklmal ve bu alan korkulukla evrilmelidir. Bu aratrmamzda meydana gelen i kazalarnn nedenleri incelendiinde yukarda sralanan nerilerin gz ard edilmesinden kaynakland tespit edilmitir. Sonu olarak, bu nerilerimize kesinlikle uyulmas gerektii kanaatine varlmtr.
Oktay Tan : sal ve Gvenlii Uzman - alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Emekli i Sal Gn. Md. Ba Yrd. Ank.nv. KMYO eski Igvenlii dersi rt. Gr. ** Dr. Halim Isever: I.. apa Tp Fak. Halk Sal Ana Bilim Dal r. yesi
,<
, f V
< / V
< f. V
j . v*
r
5A6LISI - 5 BVENL5 KNERE5
161
LAlpar, R., Salnda Kullanlan Baz istatistiksel ltler, SGM Blteni, Say 2, SGM Basmevi, Haziran 1988 2.AroIu, E., Kazalarn En Aza ndirme Yntemleri, NTES ve MESKA Vakf'nn birlikte dzenledii "naat Kazalar ve Maliyet Analizi" konulu panel, stanbul, Mays 1999 3.Arolu,E., Trk naat Sektrnde Kazalarnn statistiksel Deerlendirmesi ve En Aza ndirilmesi iin k Yollarnn Aratrlmas, Beton Prefabrikasyon Dergisi, Say:43, Temmuz 1997 4.Blake, Levitt and Samelson 1987, Perez 1970, Hinze and Appelgate 1953 -1991 5.Cattledge, G.H., Schneiderman, A., Stanevich, R., Hendricks, S. and Greenvvood, J., Nonfatal Occupational Fail Injuries in the West Virginia Construction Industry, Pergoman Accident Analysis and Prevention Vol.28 No 5 pp 655-663, 1996 6.Centel, T.,i Sal ve Gvenlii Mevzuat, MESS Yayn No. 251 ISBN 975-7152-18-5 7.Chaney, P. The Hidden Costs of Jobsite Accidents, Constructor, 1991 8.Chaney; 1991; Naquin 1975; Simpson 1984; Fullman 1984; "Study Highlights" 987; "VVhatdoes" 1987 9.Construction Safety Management (An Overvievv of Main Issues) International Safety Council, Itasca, Illinois (60143-3201) 1998 10.alma Hayat statistikleri 1997 yl, T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Yayn No. 23 Ankara, Haziran 1998 11 .alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl 1998 yl istatistikleri - Yayn No.23 - ISSN 1321 - 2908 12.emberci M. Kanunu erhi, Ankara, 1986;135;140;141 13.iftlikli, M., i Sal ve Gvenlii Sempozyumu 4 - 10 Mays 1987, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl i Sal Daire Bakanl, Ankara 1988; 372 - 385 14.iftlikli, M.'li Sal ve Gvenlii Haftas" 4-10 Mays alma Bakanl Yayn S.377 15.Erkan, C, i Sal Ders Kitab, ATF. Yaynlar Say:25 A.. Basmevi, 1969 16.Erkan, N., letmelerde nsan Gc Verimlilii iin i Sal, Gvenlii, Kazalardan Korunma, Acil Yardm ve lgili Mevzuat, MPM Yaynlar:384 Ankara, 1989; 19-23 17.Heinrich 1931 18.Hinze, J. And Appelgate, L.L., Cost of Construction Injures, Journal of Construction Engineering and Management Vol. 117, No.3 September 1991 19.Hinze, J. And Russell, D.B., Analysis of Fatalities Recorded by OSHA, Journall of Construction Engineering and Management, June 1995 20.Hinze, J, and Appelgate, L.L., Cost of Instruction Injures, Journal of Construction Engineering and Management Vol.117 No.3 September 1991 Sayfa 544 21.Hinze, J, and Appelgate, L.L., Cost of Instruction Injures, Journal of Construction Engineering and Management Vol.117 No.3 September 1991 Sayfa 546 22.Hinze, J. Lytle.,: "Cost of Construction Injuries" S. 549 23.ILO, Accident Prevention A VVorkers' Education Manual, Geneva, 1986 24.ILO, Safety and and Health in Coal Mines ISBN 92-2-105339-3. 25.ILO, Tarm lerinde i Sal ve Gvenlii (Trke Bask) ISBN 92-2-800194-1 Drdnc Bask, 1983 26. Kazalar ile Meslek Hastalklar Sigortalan Uygulamalar, SSK Genel Mdrl. Yaynlar No: 371, Ankara, 1983 27.lyerinde Tkenen Yaam, Petrol-l Sendikas Aratrma:10, stanbul, 1986; 28.Journal of Construction Engineering and Management Vol.117 No.3 September 1991 P:539-44 29.Leopold, E. And Leonard, S., Cost of Construction Accidents to Employers, Occupational Accidents No.8 , 1987 30.Occupational Safety And Healy Standarts for the Construction Industry (29 CFP PART 1926) Commerce Clearing House, Inc. Chicago, Illinois (60646) November, 1993 31.National Safety Condcil, Accident Prevention Manual ton Industriol Operations (Drdnc bask, Chicago 1959) S. 10 32.R.H, Simonds ve J.V. Grimaldi, Safety management : Accident Cost and Control (Illinois : Richard D. lrwin, Inc. 1983)SS, 81-83 33.Safety and Health in Building and Civil Engineering Work, International Labor Ofis, Geneva, 1972 34.Sosyal Sigortalar Kurumu 1997 statistik Yll Yayn No. 607-Sincan Matbaas 35.Szek, S., Temel Yasalar, Sava Yaynlar, Yasa Dizisi:6, Ankara,1986 36.Tengilimolu, D., Kaza statistiklerinin Toplanmas ve Analizi, SGM Blteni, Say:24, SGM Basmevi, Austos 1991 37.The Hidden costs of jobsite accidents. Conctructor, 73(4),40,41 Chaney, P. (1991) 38.The Cost of Accidents at Work, published HSE books (ISBN 07176 134379) 39.Tongu, E., i Sal Bakmndan Kazalar ve Meslek Hastalklar statistikleri, zmir evre Kirlilii ve Salk Sempozyumu Kitab, zmir Tabip Odas. Mart, 1987 40.Toone, B., The Cost of Work Accidents to the Employer, A Presentation to the Turkish Construction Contactors Employers Syndicate, stanbul, May 1999 41.Toone B. Bovis Europe Safety Manager "naat kazalar maliyet analizi" konulu konferans notu 4.5.1999 42Tunoma, K., Hukuku, Cilt 1, stanbul, 1986 43.USA, Labour Accident Statistics in 1997 April 1998
KAYNAKLAR

İş Sağlığı Ve Güvenliği Kongresi Bildiriler Kitabı 2001

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İş Sağlığı Ve Güvenliği Kongresi Bildiriler Kitabı 2001

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

tmmob

makina mhendisleri odas

mmo yayn no: E / 2001 / 263

ADANA MAYIS 2001

tmmob makina mhendisleri odas

ODA YAYIN NO: E/2001/263

" BU YAPITIN YAYIN HAKKI MMO'na ATTR

: End. Mh. Naci TANRISEVER ^ ADANA/453 56 97 ADANA/457 06 41 ADANA/433 24 68

HAZIRLIK : ARTI TANITIM LTD. T. BASKI : TEKNK OFSET MATBAACILIK

2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG - 08

MALZEME GVENLK BLG FORMLARI (MATERIAL SAFETY DATA SHEETS)

H. hsan PEPEDL Makine Mhendisi Mekanik, Tesisat, i sal, i Gvenlii Uzman

MAKNA MHENDSLER ODASI BLDR

5ABLIBI - GVENLS KDNBRE5

5 SALISI - BVENL6 KGNBRE5

5 SALII - BVENL KGNERES

5AEI_lSl - GVENL KDNERE5

SAELIBI - S EVENLE KONERES

5A6LIEI - GVENLS KGNBRE5

15 5AELISI - S BVENLE KDN6RE5

Ek- 1 ZARARLI KMYASAL MADDE VE RNLERNN KONTROL YNETMENL

1 1 / 0 7 / 1997 RG. 21 634

PYASA Arz, retim, Ticaret

retici, Alcy Bilgilendirecek

zel Risk Durumlar ve Gvenlik Tavsiyeleri

Bilgi ve Beyan Verme Ykmll (Bakanlk Talebine)

Bina Mlz. Amaca Uygun

15 SALISI - 15 EVENLS KDNBRE5

MALZEME GVENLK BLG FORMU

TEHLKE BLGS TLV MAK STEL IDLH LD

BLM - 8 KSEL KORUYUCULAR HAVALANDIRMA YNTEMLER HJYENK NLEMLER

5AELIEI - EVENLE KGNERES

MALZEME GVENLK BLG FORMU PKTOGRAMI

DERDE YARALANMAYA YOL AAR

REME SSTEMLERNE ZARARLIDIR

SOLUNUM KORUYUCU MASKE

2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG - 09

Dr. Mustafa Can EREN

SEYHAN BELEDYES KURUM HEKM

MAKNA MHENDSLER ODASI BLDR

SABLIEI - 5 EVENLE KDNBRE5

SALII - BVENLB KDNBRE5

Ikazas Meslek Hastala ii Sal Gvenlii

15 SABLIEI - S BLJVENLB KGNERES

SABLIEI - 5VENB KONERES

2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG - 10

ISO 9000 KALTE GVENCE SSTEMLER STANDARTLARINDA SALII VE GVENLNN YER

Adil BAYKASOLU, Tr kay DEREL, Murat HALS

Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm

MAKNA MHENDSLER ODASI BLDR

15 SALISI - GVENLS K0N6RE5

5AELISI - EVENLS KNERE5

SALII - GVENLS K0NGRE5

KALTE GVENCE SSTEMLER ve TOPLAM KALTE YNETM

KALTE GVENCE SSTEMLERNDE SALII VE GVENL

SAELIEI - 5 EVENLiSi KONGRES

15 5AGLIBI - 5 GVENLS KONGRES

2001 SALII - GVENL KONGRES PROGRAM BLDRLER / SG - 11

OHSAS 18001 SALII VE GVENL YNETM SSTEM

Dr. Handan TOPUOLU, Ph.D. Dr. enay ZDEMR, Ph.D.

DEAL LTD. T. ANKARA

MAKNA MHENDSLER ODASI BLDR

SAELIEI - SVENLE KGNBRE5