Yntem zerine Konuma / Descartes III.

Blm zerine Bir alma Gncel nkal

Yntem zerine Konumann 1. ve 2. blmlerinde Descartesn neden bir yntem aray iine girdiini, bu ynteminin neleri baarabileceini ve aydnlanmaya giden yoldaki ltlar grdk.

Kitabn 3.blm, bu yntem araynn arka plannda yatan ahlak problemini irdelemektedir. Descartes, daha nce de ifade ettii gibi binalar ykp tekrar yapacak ve bylece ak-seik olarak, oturduu binann sarslmaz bilgisine sahip olacaktr. Bu aba ierisinde kuramda zlmemi sorun phesiz filozofu askda brakacak, glkler karacaktr. Ancak yaama ve eylemlere dair, zlmemi sorular ise filozofu daha fazla rahatsz edecek, hatta tedirgin klacaktr.

te, Descartes da kendi deyimiyle, mutlu yaamay elden brakmamak iin drt kuraldan oluan geici bir ahlak anlay gelitirir kitabn bu blmnde: I.Kural: Kendimi Nasl Yneteceim? sorusuna cevaptr adeta. Bunun iin Descartes yoldan sz eder: a. Din (Tanrnn ocukluktan itibaren yetimemiz iin balad) b. lke Yasalar ve Alkanlklar (Gelenek-Grenekler) c. Saduyulu kiilerin zerine uzlatklar, lml, arlktan uzak grleri izlemek. (nk uygulanmaya en uygun olanlardr).

Bu kuralda filozofun ls insann zgrln kstlayan tm ykmllkleri arlk olarak kabul etmesidir.Descartes, kendi payna yarglarn giderek yetkinletirme gayesindedir. Bundan dolay daha nceden iyi olarak kabul edilmi bir eyin, farkl koullarda veya tekrar deerlendirildiinde yanl/ kt olmas durumunda yine de nceki kabulne gre karar vermeyeceini sylemektedir. Zaten, saduyuyu (akl) temel alan bir filozofun byle bir

empirik tavrda olmas, ya da kendi akl szgecinden geirmeden sadece bir kabul yanstmas mmkn olamaz. II. Kural: Eylemlerimde tutarl ve kararl olacam. Yaamn eylemleri insana sre tanmadndan, ok kesin bir doru vardr, o da en doru grleri belirleyecek durumda olmadm zaman en olas grleri izlemek zorunda olduumuzdur. Ayrca grlerden hangisinin hangisinden daha olas olduunu

belirleyemediimiz zaman bunlarn bazlar zerinde karar klmamz ve sonra bunlarn uygulamayla ilgili olduklarn gz nnde tutarak bunlar kuku gtrr grler olarak deil de doru ve kesin grler olarak deerlendirmemiz gerekir, nk bize buna iten bir neden vardr. Bu rasgele iyi diye uyguladklar eyleri sonra kt diye yarglayan zayf ve kararsz insanlarn vicdanlarn kartran tm pimanlklardan ve azaplardan hemen kurtulmam salad.

III.Kural: Dmzdaki eylerle ilgili olarak elimizden geleni yaptktan sonra bizi baarmaktan alkoyan her eyin bizim amzdan mutlak olarak olanaksz olduuna inanmaya almak

Gcmz aan eyler olarak belirlediklerimiz, douumuza bal grnen yoksunluklar kendi yanlmzn sonucu olmadn kabul edersek , elimizde olmayan bir gelecekle ilgili kayglardan ve kendimizi honutsuzlua srklemekten kurtulmu oluruz.

Ama her eye bu adan bakmaya almak iin uzun bir abaya ve hep kendi stne den bir dnceye gereksinim vardr. Buna rnek, Stoaclardr. nk hep doann kendileri iin izdii snrlar belirlemeye alarak dncelerinden baka hibir eye egemen olamayacaklarna, bunun onlar baka eyler iin herhangi bir heyecan duymaktan alkoyacana inanyorlard. Dncelerini ylesine mutlak bir biimde kullanyorlard ki, her istediklerini kullanamayan insanlardan kendilerini daha zengin,i daha gl, daha zgr, daha mutlu saymakta bir bakma haklydlar.

IV. Kural: Bu yaamda insanlarn en iyiyi semeye almak iin yaptklar eitli ileri gzden geirmek.

lk kural Descartesn herkes iin geerli olacan dnd kurallard. Ancak bu drdnc kural kiisel bir seiminin ifadesidir. yle demektedir:

Tm yaamm usumu gelitirmeye ve kendimi ykml kldm yntemi izleyerek elimden geldiince dorunun bilgisinde ilerlemeye adamay srdrmekten daha iyisini yapamayacam dnyorum. Bu yntemi kullanmaya balayal ylesine byk sevinler yaamtm ki, bu yaamda ondan daha tatl, daha masum bir sevin olabileceini sanmyorum. Bunun tesinde hibir ey beni ilgilendirmiyordu.

En iyiyi yapabilmek iin, tm erdemleri elde edebilmek ve onunla birlikte elde edilebilecek tm iyilikleri elde iin olabildiince iyi yarglamak gerekir. Yarglarn sonucu kesin olduu zaman mutlu olmamak olas deildir, Descartesa gre.

Felsefesinin teorik yapsn kurmadan nce bavurduu ve bilimleri nceleyen ahlak prensiplerini belirledikten sonra, Descartes ayn blmn sonlarnda bize yntemi hakknda birka bilgi de vermektedir: Dnyada komedilere oyuncu olmaktan ok seyirci olmak Kuku gtrebilecek ve bizi yanltabilecek her konu zerinde zellikle dnerek, zihnimden, ona daha nce szm olabilecek tm yanllar temizlemek Her zaman zmsz olmay isteyen kukular rnek almamak; kayay bulmak iin kaygan topra almak ve kumu atmaya ynelik bir aba (Descartes kendisini baarl yapacak olann bu metodik phe olduunu aka sylemektedir.)