25.03.

2010

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

FBKE 606 Nitel Aratrma

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Nitel Aratrma Deseni?

Aratrma Deseni: sistematik, snrlar ve aamalar ak-seik bir biimde belirlenmi bir sretir. Nitel aratrma deseni: aratrmann yaklamn belirleyen ve eitli aamalarn bu yaklam erevesinde tutarl olmasna rehberlik eden bir stratejidir. Aratrma deseni yerine aratrma gelenei, aratrma yaklam, aratrma stratejisi kavramlar da kullanlmaktadr.
2

Kltr Analizi Olgu Bilim Kuram Oluturma Yorumlama/Tefsir Durum almas Eylem Aratrmas

Nitel Aratrma Desenleri-Sreci ve rneklem Seimi

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Nitel Aratrma Desenleri?

Kltr Analizi (etnografya/etnography) Olgubilim (fenomenoloji/phenomenology) Kuram Oluturma (grounded theory) Yorumlama (hermentik/hermeneutics) Durum almas (case study) Eylem Aratrmas (action research)

Kltr Analizi
Kltr? Kltr ortak bir anlay ve kurallar btn olarak bireylerin ve gruplarn davranlarn etkiler ve ekillendirir. Kltr analizinde ama belirli bir grubun kltrn tanmlama ve yorumlamadr. Doas gerei kltr mulaktr ve standardize edilmi veri toplama aralar ile llmez. Gzlenir, yaanr, hissedilir. Kltr analizi aratrmalarnda allan kltrn yeterli dzeyde anlalamamas karmza kan nemli sorunlardan biridir.
3 4

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Olgu Bilim
Olgu? Olgu: Birtakm olaylarn dayand sebep veya bu sebeplerin yol at sonu; veya varl deneyle kantlanm ey (TDK). Olgular yaadmz dnyada olaylar, deneyimler, alglar, ynelimler, kavramlar ve durumlar gibi farkl biimlerde karmza kar. Fenomen? Fenomen: Fenomen (phenomenon) kendini ve d dnyay kendine zg bir biimde alglayan kiinin znel yaantsna (subjective experience) verilen isimdir.
5

Olgubilimsel (fenomenolojik) yaklam

Olgubilimsel (fenomenolojik) yaklam, bireyin davranlarn anlayabilmek iin, onun kendine zg alglayn ve yaantsn bilmemiz gerektiini savunur. Bireyin davrann ne evre koullar ne de organizmadaki biyolojik drtler, istekler, gereksinmeler belirler. Bireyin davrann biimlendiren en nemli etken, onun kendini ve evreyi o andaki anlamlandr biimi, baka bir deyile bireyin o andaki fenomenidir.
6

25.03.2010

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Olgubilim
Olgubilim deseni farknda olduumuz ancak derinlemesine ve ayrntl bir anlaya sahip olmadmz olgulara odaklanmaktadr. Bildiimiz fakat tam olarak anlayamadmz olgular aratrmay amalayan almalar iin olgubilim uygun bir aratrma yaklamdr.
7

Olgubilim
Olgubilim aratrmalarnda veri kaynaklar aratrmann odakland olguyu yaayan ve bu olguyu da vurabilecek veya yanstabilecek bireyler ya da gruplardr. rnek: retmenlikte meslee yabanclama, okulda baarszlk, i doyumu gibi konular olgubilim yaklamyla allabilir. rneklem seiminde kartopu yada lt rnekleme yntemleri kullanlabilir. rneklem bykl genellikle 10 dan az olmaldr.
8

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Olgubilim
Olgubilim aratrmalarnda balca veri toplama arac grmedir. Gzlem ise genellikle grmelere temel oluturma yada destekleme amacyla kullanlr.
Veri analizinde ise genellikle birey veya durum temelli yaklamlar kullanlr.

Kuram Oluturma
Kuram oluturma yaklam Glaser ve Straussun (1967) salk bilimleri alanndaki salk uzmanlarnn yaamlarnn son gnlerini yaayan hastalarla olan etkileimleri adl almadan ortaya kmtr.
Kuram oluturmada veriye dayal olarak aklayc kuram oluturulur.
9 10

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Kuram Oluturma
Kuram oluturma yaklam, anlamlara ve yaantlara odaklanmas asndan olgubilim geleneine yakndr. Ancak olgubilimde olgulara ilikin kuramlar ortaya koyma yoktur. Kuram oluturmada ise var olan kavramlara ve anlaylara zgn bir katk vardr.
11

Kuram Oluturma
Kuram oluturma yaklamnda grme ve gzlem en sk kullanlan veri toplama aralardr. Bu yaklamn en nemli zelliklerinde biri veri toplama ve analizin birlikte yrtlmesidir. Buna srekli karlatrmal analiz (constant comparative analysis) denir.
12

25.03.2010

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Yorumlama (Hermeneutics)
Bir metnin, sanatsal rnn, davrann veya bir konumacnn sylediklerinin ne anlama geldiini derinlemesine irdelemeye alan bir felsefe, kuram veya sanata yorumlama (hermeneutics) denir. Yunan mitolojisinden Hermesten tremi bir szcktr. Rnesans dneminde gelimeye balam bir yntemdir. Metinler yorumlanabildiine gre, bir kiinin konumalar da yorumlanabilir dncesinden yola karak nitel aratrma alannda bir analiz yntemi olarak kullanlmaya balanmtr.

Yorumlama (Hermeneutics)
Yaygn kullanm ekli hermeneutic cirle or spiral dir. Bir metni anlayabilmek iin nce onun

paralar anlalmal, paralarn da anlalabilmesi iin metnin tm anlalmaldr ilkesine dayanr. Bir metin

her okunduunda farkl eyler anlalabilir. Bu sebeple ayn metin farkl bir ekilde anlalmayana kadar okunmaldr ve tekrar tekrar elden geirilmelidir. Eitimde ounlukla sessiz aznla ses olabilmek amacyla yaplmaktadr.
14

13

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Durum almas
Durum almalar hem nitel hem de nicel yaklamlarla yaplabilir. Her iki yaklamda da ama belirli bir durumu aydnlatmadr. Nitel durum almalarnn en nemli zellii bir yada birka durumun derinlemesine aratrlmasdr. Yani bir duruma ilikin etkenler (ortam, bireyler, olaylar, sreler vb) btncl bir yaklamla aratrlr ve ilgili durumu nasl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasl etkilendikleri zerine odaklanlr.

Eylem Aratrmas
Eylem aratrmas uygulamada ortaya kan sorunlarn anlalmas ve zlmesine ynelik olarak uygulayclarn tek balarna yada bir aratrmac ile birlikte uygulama srecini almalardr. Aratrma ile uygulamay bir araya getiren ve aratrma sonularnn uygulamaya aktarlmasn kolaylatran bir aratrma yaklamdr. Eylem aratrmas sre odakldr. Eitimde yaygn olarak kullanlmaktadr.
16

15

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Eletirel Kuram (Critical Theory)

Eletirel kuram 1923 ylnda kurulan Frankfurt Okulu (Frankfurt Toplumsal Aratrmalar Enstits) tarafndan gelitirilip kullanlan ve okulun genel yaklamn ifade eden bir adlandrmadr. Eletirel kuram sosyal bilimler ve ilgili disiplinlerden (dilbilim gibi) elde edilen bilgilerle toplumun ve edebiyatn incelenmesi ve eletirilmesidir. Eletirel kuram, sadece toplumu anlamak ve aklamak amal geleneksel kuramlarn tersine toplumu bir btn olarak eletirmek ve deitirmek amal olarak ortaya km bir sosyal kuramdr.
17

Eletirel Kuram (Critical Theory)

Eletirel Kuram" teriminin "eletirel" ifadesi (18. yyda) Kant'n Saf Akln Eletirisi ve (19. yyda) Marj'n, Ekonomi politiin bir eletirisi" amacyla yazd Das Kapital isimli eserlerinde kullanlan "eletiri" szcnden gelmektedir. Kant'n transendental idealizmi iin "eletiri", belli bir bilgi
sisteminin zellikle temel, sadeletirilemez ierikleri tarafndan dayatlan snrlar asndan geerli olacak ekilde bilginin gcnn, tipinin veya biiminin geerlilik snrlarn kontrol etmek ve oluturmak anlamnda

gelmektedir.
18

25.03.2010

Fen Eitiminde Nitel Aratrma Yntemleri

Eletirel Kuram (Critical Theory)

Eletirel Kuramn temel alma alann g ve adalet konular oluturur. Kritik aratrmalar (critical etnography) tasarlanan, atmalar ve ada toplumda elikiler zerinde durarak yabanclama ve egemenlik nedenlerini ortadan kaldrmaya yardmc olmaya almaktadr. Eletirel Kuram toplumun btn bireylerine eletirel dnebilme becerisini kazandrabilecek farkllatrlm (eitlendirilmi) bir eitim (diversifided education) sunarak toplumda bireysel ve sosyal deiimi salamay ama edinmektedir. Yani eitim sistemi ierisinde hi kimsenin tekiletirilmedii herkesin eit imkanlara sahip olabilecei bir eitim anlayn esas alr.
19