ENSEST SORUNUNU

TRKYE'DE

ZET RAPOR
BRLEM MLLETLER NFUS FONU

ENSEST SORUNUNU
Hazrlayan Alanur avlin-Bozbeyolu

TRKYE'DE

Katkda bulunanlar Ece Koyuncu Ayen Ufuk Sezgin Filiz Kardam Altan Sungur

Haziran 2009, ANKARA

BRLEM MLLETLER NFUS FONU

zet rapor

TRKYE'DE ENSEST SORUNUNU ANLAMAK (ZET RAPOR)

Aratrma Ekibi Ece Koyuncu Filiz Kardam Ayen Ufuk Sezgin Alanur avlin-Bozbeyolu Altan Sungur Hacer Taene Nihan Yolsay mer Aknsoy D. Zeynep Alpar Emine Bademci
Koordinatr Danman Danman Danman

Alan aratrmas, zmleme ve veri analizi Alan aratrmas ve zmleme Alan aratrmas ve zmleme Alan aratrmas ve zmleme Alan aratrmas ve zmleme Alan aratrmas ve zmleme

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu Nfusbilim Dernei: ehit Sadk Erien Sokak, No. 48/2, Birlik Mahallesi, ankaya, Ankara nufusbilim@nd.org.tr www.nd.org.tr Her hakk sakldr. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir. Kitabn bir ksmnn ya da tamamnn oaltlmas iin Nfusbilim Dernei'nden izin alnmaldr. Bu kitabn hazrlanmas iin gerekli mali destek, Birlemi Milletler Nfus Fonu (UNFPA) tarafndan salanmtr. Birinci Basm Haziran 2009
Tasarm / Bask : Damla Matbaaclk, Reklamclk ve Yaynclk Tic. Ltd. ti. Kuyuyazs Cad. No:24 Etlik 06010 ANKARA T: (0312) 321 75 16 - 352 79 50 B: (0312) 325 60 42 damla@damlayayin.com.tr www.damlayayin.com.tr

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Sunu
Nfusbilim Dernei'nin kurulma amac, nfusbilim alannda almalar yapmak, bu alanda farkl disiplinler tarafndan yaplan almalarn iinde yer almak ve alanlar desteklemek, bu almalarda retilen bilgilerin yaygnlatrlmasna katkda bulunmak, nfusbilim ve nfusa ilikin konularda alanlar arasnda mesleki dayanma, iletiim, ibirlii ve etkileimi salamaktr. Derneimiz, bir sivil toplum kuruluu olarak nfusun alt gruplarnn nfusbilim ile ilikili konularnda yapt aratrmalar ile yasa yapc ve uygulayclarna veri salamaktadr. Nfusun farkl alt gruplarnn belirlenen sorunlar hakknda toplumsal duyarllk artrmaya ynelik savunuculuk almalar da dernek yelerimiz tarafndan yrtlmektedir. ocuk Haklarna Dair Szleme'ye gre tm ocuklarn iddetten korunmas, hibir ekilde iddete maruz kalmamas gerekmektedir. Bu szlemeye imza atan devletlerin, ocuklarn gven iinde yaamasn salama sorumluluklar bulunmaktadr. Szlemeye imza atan Trkiye'de de, dnyadaki pek ok lkede olduu gibi, ocuklarn baz haklarna ulamada glkler yaadklar bilinmektedir. Toplumda ocuklarn ulaamadklar haklarn boyutlarnn belirlenmesi iin farkl aratrmalara gereksinim vardr. Yaplan aratrmalarn sonular ise mdahale alanlarnn belirlenmesini salayacaktr. nemli bir sosyal sorun ve salk sorunu olan ensest, nfusbilimin farkl boyutlarnda alan yelerimizin ilgi alan iinde yer almaktadr. Trkiye'de tan konulan ensest vaka saysnn bildirilmesi gereken vaka saysndan daha az olduuna ilikin kantlar bulunmaktadr. Aile ii cinsel istimara maruz kalan ocuklarda fiziksel, psikososyal ve cinsel salk sorunlarnn olduu bilinmektedir. Aile ii ahlaki bir sorun olarak da tanmlanan ensest olaylar ve madurlar, ailedeki dier bireyler tarafndan saklanmaktadrlar. Ailede ocuun salk durumuna ilikin nlemlerin alnmas ncelikli olarak yaplmas gereken mdahale iken aile bireyleri tarafndan sorunun ahlaki boyutu daha fazla nemsenebilmektedir. Bu nedenle de

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

ocuun aile iinde her trl cinsel istismar olarak tanmlanan ensest sorununun gerek boyutlarn saptayabilmek olduka zordur. nemli bir hak olan cinsel saln korunmas ve bedene sayg hakknn ihlaline ilikin bilgiler bu olaylarn tanmlanmas ile salanabilir. Bu almada ensest vakalar ile farkl alanlarda karlaan 98 uzmann deneyimlerinden yararlanlarak ensest vakalarnn genel zellikleri ve vakalara ynelik hizmetler deerlendirilmitir. Farkl uzmanlarn karlat ensest vakalarnn zelliklerinin belirlenmesi ve bu bilginin deiik hizmet alanlarnda ensest vakalar karlama olasl olan profesyoneller ile paylam toplumdaki ensest olaylarnn erken dnemde tanmlanmasn salamaya katkda bulunacaktr. Vakalara erken dnemde tan konulmas tedavi ve rehabilitasyon srecinin daha erken balamasn ve daha baarl olmasn salayacaktr. Ayrca, olayn boyutunun ve farkl zelliklerinin tanmlanmas, toplumda yeni vakalarn ortaya kmamas iin yaplmas gereken mdahalelerin belirlenmesine de k tutacaktr. Bu almann, kamu ve sivil toplum kurulularnn ocuklarn aile iinde cinsel olarak istismarlarn nlemeye ynelik olarak bir eylem plannn oluturmasna ve bu plann baarl bir ekilde uygulamaya gemesine katk salamasn dilemekteyiz. Bu almann planlanmasnda, yrtlmesinde ve raporlanmasnda nemli emei geen Do. Dr. Filiz Kardam, Do. Dr. Ayen Ufuk Sezgin, Dr. Alanur avlin Bozbeyolu, Uzman Ece Koyuncu ve Altan Sungur'a Nfusbilim Dernei adna teekkr ederim. Bu almann yaplmas srasnda desteini aldmz Birlemi Milletler Nfus Fonu Trkiye Temsicilciine, Meltem Aduk, Dr. Gkhan Yldrmkaya ve Dr. Selen rs'e teekkr eder ve nfusbilim alannda ortak almalarmzn Derneimiz adna devamn dilerim. Sayglarmla Prof. Dr. Hilal zcebe Nfusbilim Dernei Ynetim Kurulu Bakan

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

nsz
Birlemi Milletler Nfus Fonu-UNFPA, tm dnya zerinde yrtt almalarn herkesin salkl ve eit haklardan yararlandklar bir yaam srmelerine adamtr. Kadn, erkek, ocuk istisnasz bu yaam; her trl fiziksel, cinsel ve duygusal istismardan uzak olmaldr. UNFPA, bu dorultuda, Trkiye'de de, kadn ve kz ocuklarnn insan haklarnn korunmas, gelitirilmesi, tm bireyler iin reme salnn iyiletirilmesi, reme sal haklarnn yaygnlatrlmas , bu alanlarda ihtiya duyulan ekonomik ve sosyal politikalarn oluturulabilmesine ynelik veri ve bilgi ihtiyacnn karlanmas iin almaktadr. Hem dnyada hem de Trkiye'de toplumsal yara haline gelen konulara eilen aratrmalara destek veren UNFPA bu sayede kamuoyunun dikkatini bu alanlara ekerek nlem alnmas ve politika oluturulmasnda nemli almalara imza atmtr. UNFPA bu erevede 2005 ylndan itibaren hem Dnya'da hem de Trkiye'de ciddi sorun haline gelmi konular iaret eden alanlarda aratrmalara imza atm ve atmaya devam etmektedir. 2005 ylnda Trkiye'de Namus Cinayetlerinin Dinamikleri, 2006 ylnda Medya ve Kadna Ynelik iddet, 2007 ylnda Trkiye'de Genlerin Cinsel ve reme Salk Aratrmas raporlar kamuoyunda ses getirmi ve bu alanlarda politikalarn oluturulmasnda nemli roller stlenmitir. UNFPA, yine toplumda ok yakc ama bir o kadar da zerinde konuulmayan bir konunun zerine gitmektedir; Ensest... Ensest, sadece Trkiye'de deil, tm dnyada, tanm bir kltrden dierine deimekle birlikte, zeri rtlen, konuulmayan bir olgudur. Ensestin bir insan haklar ihlali olduu tm uluslararas szlemelerde de yeralan bir gerektir. yle ki, bireyin beden btnln, mahremiyetini, reme haklarn elinden alan bu durum, genellikle ocuk yata balayarak uzun sre aile btnln bozmamak adna gizli kalarak devam etmekte ve kiinin gelecekteki yaam iin de gerek psikolojik, gerek sosyal, gerekse de cinsel anlamda tehdit oluturmaktadr.

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Ensest yol at sosyal sonularn yansra, bir cinsel iddet olgusu olarak, ksa, orta ve uzun vadede reme sal asndan birok salk sorununa neden olmaktadr. Bu salk problemleri bata reme organlar olmak zere yaralanma ve kanamalar, azalm cinsel istek, cinsel ilikide ar, cinsel ilev bozukluklar, HIV/AIDS, hepatit gibi cinsel yolla bulaan enfeksiyonlar, riner sistem enfeksiyonlar, istenmeyen gebelikler, salksz dkler ve istenmeyen doumlar gibi fiziksel salk sorunlar ile depresyon, post-travmatik stres bozukluu, intihar dnceleri, sigara, alkol ve madde kullanma gibi ruhsal salk bozukluklar eklinde zetlenebilir. Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak aratrmas, lkemizde hemen hemen hi konuulmayan ve birka akademik alma dnda ok az bilinen bu konuyu aralamak ve konuulur klmak amacyla Birlemi Milletler Nfus Fonu'nun desteiyle, Nfusbilim Dernei tarafndan yrtlmtr. Ensest madurlarnn ihtiya duyduklar sosyal, hukuki ve salk destei almalar devletin bir grevidir. Bu, ancak belli bir koordinasyon sisteminin varl ve ilemesiyle mmkn olabilecektir. Bu almann alandaki eksikliklerin ve gereksinimlerin tespit edilmesi asndan nemli bir boluu doldurmaya ve bundan sonra yaplacak almalara altyap oluturmaya hizmet etmesi amalanmtr. Bu noktada, tm kamu ve sivil sektr, akademisyenleri ve uluslararas camiay, bu konuda stlerine den grevleri stlenmeye ve ibirliine davet ediyorum. Unutulmamaldr ki; enseste dur demek bir insanlk borcudur...

UNFPA TRKYE

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Giri
ocuk istismar byk bir toplumsal sorun olarak karmzda bulunmaktadr. ocuun fiziksel, duygusal ve ekonomik olarak istismar yannda cinsel olarak da kolaylkla istismar edilebildii bilinmektedir. ocuklar genellikle kendilerini tanyan biri tarafndan cinsel olarak istismar edilmekte olup istismar eden kii ocuun ailesinden ya da akrabalarndan biri olabilmektedir. ocukluk dnemi cinsel istismarlarnn byk bir blmn ocuun aile iindeki cinsel istismar olan ensest oluturmaktadr. Dnyann baka lkelerinde olduu gibi Trkiye'de de ensest olaylarnn ounluu gizli kalmaktadr. Trkiye'de ocuk haklarna ilikin uluslararas szlemelerin ulusal yasal dzenlemelerde etkinliinin artmas ve aile ii iddet konusunun hem yasal hem de toplumsal yaamda daha fazla tartlr hale gelmesi, dier cinsel istismar olaylar yannda ensest konusunun da kamusal alanda az da olsa duyulur hale gelmesine neden olmutur. Yine de ensest toplumun ounluu tarafndan yok saylmaktadr. Madurun yaad istismar ifade etmeye alt, istismarn varln kantlamaya alt, istismarn neden olduu ruhsal ve fiziksel travma ile ba etmeye alt, baz durumlarda kendi evinden ayrlmas ile sonulanacak ekilde yeni bir yaam kurmaya alt srete kendisiyle kar karya gelen fark mesleklerden uzmanlar, bize ensesti ve onu evreleyen sorunlar an anlamamz iin k tutmaktadrlar. Aratrmamz bu anlayla retmen (rehber retmen ve snf retmeni), hekim (psikiyatr, ocuk doktoru, ocuk cerrah, adli tp uzman ve halk sal uzman), ebe, polis, hkim, savc, avukat, psikolog (ocuk ve yetikin psikolou), sosyal hizmet uzman, sosyolog ve sivil toplum kurumu alanlarndan oluan toplam 98 kii ile yaplm derinlemesine grmelerden oluan saha almasna dayanmaktadr. Ensestin varln ve ensestin ocua ynelik cinsel saldr olduunu kabul etmek, ensest karsnda iyi ileyen bir sistemin gelitirilebilmesi iin vazgeilmez noktalardr. Bu farkndalk ok disiplinli bir grubun birlikte almas ve bu alma tarznn kamu kurumlar tarafndan sahiplenilmesiyle anlaml olabilir ve sreklik

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

kazanabilir. Aratrmamz bu amala ensest sorunuyla karlaan farkl mesleklerden ve farkl kurumlarda alan kiilerin deneyimlerini, ilevini, sorunlarn, zm araylarn ve nerilerini kamuoyuna iletme amac tamaktadr. ocuk istismarna kar etkin politikalar gelitirilmesi byk nem tamaktadr. zellikle ocuun cinsel istismar aratrmay bekleyen sorun alanlarndandr. Ensest konusunda yaplacak almalar, ensest sorununa ynelik yrtlecek politikalardan bamsz dnmek mmkn deildir. Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak balkl aratrmann ocuun cinsel istismar konusunda olumakta olan toplumsal ve kurumsal duyarlla ok disiplinli bilimsel bir gr salamasn diliyoruz.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

indekiler
! ! !

Aratrmann Amac ...................................................................................................................11 Aratrma Tasarm.....................................................................................................................13 Saha Aratrmasnn Sonular ..................................................................................................14

Ensest vakalarn genel zellikleri: madur ....................................................................................................14 Ensest vakalarn genel zellikleri: saldrgan ..................................................................................................15 Ensest vakalarn genel zellikleri: aile ortam ...............................................................................................17

Ensest nasl aa kyor?..........................................................................................................19

Ev ve aile ortamnda.......................................................................................................................................19 Evin dnda: okullar, salk kurumlar, ruh sal deerlendirmeleri, STK'lar ...........................................20 Ensestin dolayl olarak aa k ................................................................................................................21

Ensesti ortaya karmaya alrken... ......................................................................................22

Madur neden sylemez?...............................................................................................................................22 Baka kime gveniriz: ailenin dier yeleri...................................................................................................23 Ensest evin dna ktnda: Barsa dnya duyar m?................................................................................25 Okulda fark edilmek ne kadar mmkn? .......................................................................................................25 Salk kurulularnda: ....................................................................................................................................26 Ensest phesini deerlendirmek... ................................................................................................................26

Ensestin aa kmasnn ardndan yaanan sorunlar ...........................................................28

Soruturma ve yarg srecinde yaananlar .....................................................................................................28 Delillerin toplanmas ......................................................................................................................................29 Ev ve aile hayatndaki sorunlar ......................................................................................................................30 Koruma altna alnan ocuklar .......................................................................................................................30 Ensest sonucu doan bebekler........................................................................................................................31 Yetikinlik sorunlar .......................................................................................................................................31

Uzmann yaad sorunlar ........................................................................................................32

Bilgi eksiklii .................................................................................................................................................32 Gvenlik sorunu .............................................................................................................................................32 Ruhsal ypranma.............................................................................................................................................32 Mesleki ikilem................................................................................................................................................32 Mesleki kurumsal ibirlii..............................................................................................................................33 Mesleki sorumluluun yk...........................................................................................................................33 yk ............................................................................................................................................................34

Deerlendirme ve neriler..........................................................................................................35
Ensesti aa karmak iin ............................................................................................................................35 Farkl mesleklerin eitim ihtiyacnn giderilmesi ..........................................................................................35 Yarg srecinin salkl ilemesi iin..............................................................................................................36 Bilgi ve iletiimin arttrlmas iin .................................................................................................................36 Uygulamalarn kurumsallatrlmas iin .......................................................................................................36 Kurumsal bakma ilikin neriler ...................................................................................................................36 Rehabilitasyon ................................................................................................................................................37 Medyada gsterim ..........................................................................................................................................37 Ensestin tanmlanmasnn gerei ve nemi ....................................................................................................37 ok disiplinli yaklam...................................................................................................................................38

Bitirirken......................................................................................................................................39 zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

11

Aratrmann Amac
ocuun cinsel istismar ve zellikle de ensest konusunda Trkiye'de olduka az sayda alma bulunmaktadr. Bu aratrmann amac Trkiye'de ensestin grnrln arttrmak ve ensestle mcadele iin gereken sistemi ve hlihazrdaki uygulamalarn aksayan ynlerini anlamaya ve aktarmaya almaktr. Aratrmann saha almasnda ensesti yaayanlarn ulat ya da ulaabilecei kurumlarda alan farkl mesleklerden 98 kii ile grmeler yaplmtr. Grme yaptmz kiiler retmen (rehber retmen ve snf retmeni), hekim (psikiyatr, ocuk doktoru, ocuk cerrah, adli tp uzman ve halk sal uzman), ebe, polis, hkim, savc, avukat, psikolog (ocuk ve yetikin psikolou), sosyal hizmet uzman, sosyolog ve sivil toplum kurumu alanlarndan olumaktadr. Saha aratrmasyla ensestin nasl yaand, neden aa kmad, nasl aa karld, madurlarn grtmz uzmanlara hangi yollarla ulat, madurun ve saldrgann olayn aa kmasnn ardndan hukuksal, psikolojik, sosyal, tbbi ne tr destekler ald, grlen kiilerin ve bu kiilerin alt kurumlarn sorunun saptanmasna ve zmne ilikin nasl bir fonksiyonu olduuna dair bilgi toplanmtr. Saha aratrmasnda ayrca uzmanlarn ve kurumlarn fonksiyonlarn daha iyi yerine getirmeleri ve kurumsal/mesleki ibirliinin nnn almas iin grlen kiilerin nerileri renilmitir. Kaynaklarda ensestin tek ve kesin bir tanmn bulmak mmkn deildir. Tanm her disiplinde farkllk gsterir. Amerikan Salk, Eitim ve Koruma Blm'nn 1980'deki tanmna gre; ensest aile iinde ana-baba figrne, gcne ve otoritesine sahip kiilerin ocuu cinsel anlamda istismar etmesi olarak kabul edilmitir. Son almalarda zerinde birleilen tanma gre ensest; birbiriyle evli olanlar dndaki aile yeleri arasnda szl-szsz, fiziksel, grsel her trl erotik davrantr. Bu aratrmada Trkiye'deki toplumsal, hukuksal ve dinsel kurallar dikkate alarak mmkn olan en geni ensest tanm yaplmtr. Ensest iin kabul edilen taciz, taciz edenin cinsel uyarlmas ya da tatmini iin ocua veya gence ynelmi her trl
1

Justice, B. & Justice, R. (1979) The broken taboo: Sex in the family. Human sciences Press. New York

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

12

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

fiziksel ya da fiziksel olmayan davran ierir. Aratrmamz erevesinde taciz edenin kim olduu konusunda ise temel kriter kan ba deildir. Kan ba olan baba, anne, aabey, abla, amca, day, teyze, hala ve dede gibi akrabalara ek olarak, ocuk zerinde anne-baba gibi otoritesi ve saygnl olan geni bir akraba ve hsm grubu ensest tanmnda taciz edenler arasnda saylr. rnein enite, vey anne-baba, vey kardeler bu gruptadr.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

13

Aratrma Tasarm
Ensest konusunda Trkiye'de daha nce benzer saha almalarnn yaplmam olmas nedeniyle, ncelikle ensest konusunda almalar yapan adli tp, ocuk sal, hukuk, rehberlik, ruh sal ve sosyal hizmet alanlarndan birer uzmanla yaplandrlmam derinlemesine grme teknii ile n grmeler yaplmtr. Grme ynergesi hazrlamaya ynelik iki gnlk eitimin ardndan saha almas balam, yaplandrlm derinlemesi grme teknii kullanlarak 92 kii ile grlmtr. Saha almas Adana, Ankara, Diyarbakr, Erzurum, stanbul ve Kocaeli illerinde gerekletirilmitir. Aratrma srasnda, belirli kurumlarda alan ve meslekleri aratrma amacna uygun olarak seilmi olan kiilere ulalmas hedeflendiinden, bu amaca ynelik bir rneklem yntemi izlenerek ilgili kurumlarn ilgili birimleriyle balant kurulmu, ynlendirmelerin sonucunda da uzmanlara ulalarak randevu alnm ve ardndan grme gerekletirilmitir. Aratrma, ensestle ilgili niceliksel veri retme ve genellemelere gitme amac tamayp ensesti ve ensestle mcadeleye ilikin sistemin sorunlarn daha derin olarak anlama hedefi tamaktadr. Bu nedenle niteliksel aratrma yntemi kullanlm ve bu ynteme uygun rnek seimi yaplmtr. Biri grmeci dieri gzlemci olan iki aratrmacnn yer ald grmelerin nemli bir ksmnda (98 kii ile yaplan 89 grmenin 78'i) bant kayd alnm ve grme sonras bu bant kaytlar zmlenmitir. Kurumlarn ya da ilgili uzmann bant kayd alnmasn onaylamad grmelerde ise gzlemci tarafndan not alnmtr. Saha aratrmasnn analizi grmelere ait zmlemeler ve notlar kullanlarak yaplmtr. Analizlerde Nvivo 8 Niteliksel Veri Analizi Programndan yararlanlmtr.

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

14

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Saha Aratrmasnn Sonular

Ensest vakalarnn genel zellikleri: madur
G, cinsiyet ve ya hiyerarisinden beslenerek zeminini salamlatran ensest ilikilerde her yatan kz ve erkek ocuk taciz ve tecavze maruz kalabilmektedir. Ancak daha nce yaplm almalar destekleyecek ekilde, bu aratrmada da aktarlan ensest vakalar arasnda madurun kz ocuk olduu olaylar daha fazladr. Pek ok uzman erken ocukluk yalarnda balam ensest olaylaryla ilgili rnekler vermitir. ...bir babann kzyla 7 yl sren ensest ilikisi olmutu. Hatta kzn det dzenlerini takip edecek kadar ileriye gtrd bir iliki. Ve iki kere gebe kalyor. Gebelii sonlandryor bir ekilde baba. Krtaj yaptrtyor...10'lu yalara yakn balyor (Psikiyatr) Ayn evde birden ok kz ve erkek ocuk, ayn zamanda ya da farkl zamanlarda istismar edilebilmektedir. Saldrgan, ocuklar bydke, byk ocuktan kne ynelerek cinsel istismarn uzun yllar gizli kalmasn salayabilmektedir. ...ahsn 5 kz var. Her bir kzn 3 veya 4 yandan itibaren istismara balyor. Bu ocuklar 9-10 yani cinsel anlaya yakn veya bilinli o anlamda bilgi sahibi olmaya geldii noktada, brakyor, bir dierine balyor. Ve bu ekilde 5 ocuunu da, ayr ayr taciz etmi. (Savc) Ensestte istismar genellikle dokunma, okama gibi tacizlerle balamaktadr. Baz vakalar uzun sre bu ekildeki tacizlerle devam ederken bazlarnda taciz artarak devam etmekte ve anal ve vajinal tecavze varabilmektedir. Kimi vakalarda ise cinsel saldrnn dorudan tecavzle balad grlmektedir. Saldrganlar genellikle madurun direncini ortadan kaldrmak iin dllendirme ya da tehdit yollarn kullanmaktadrlar. Ensestin devam etmesi iin verilen dller ocua sevgi gstermek ve kk hediyeler almaktan evi onun zerine yapmaya kadar varan farkl biimlerde olmaktadr. Korkutmak iin kullanlan yollar ise fiziksel iddetten, kendisini ya da sevdiklerini ldrme tehdidine kadar varabilmektedir.
zet rapor
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

15

...kz kkt. Olan da ona gre daha bykt. Yllarca kullanm, kz kardeini yllarca kullanm, kullanm... Anne grnce ok oluyor. Affedersin, normal ilikiyi bitirmi, anormal ilikiyi srdrmeye balad srada anne grm, yle ikyet konusu olmu. Hem kzn ifadesi var, 'byle byle oldu' diye, anne de 'ben bizzat ocuu grdm' dedi. Tutuklam, ceza vermitim. (Hkim)

Ensest vakalarnn genel zellikleri: saldrgan

Ensest saldrganndan bahsedildiinde grtmz uzmanlar verdikleri rneklerle ncelikle baba, ardndan dede, aabey, amca, day, gibi erkek akrabalar sralamaktadrlar. Aratrmamz srasnda her yata ve farkl sosyoekonomik zelliklere sahip saldrgann, her yatan kz ve erkek ocuuna taciz ve tecavzne dair rneklere rastlanmtr. Ensest alannda alan uzmanlar, dnya genelindeki gzlemlerin, ensest saldrlarnn, saldrgann sosyoekonomik veya sosyokltrel zelliklerden ziyade kiilik zellikleriyle ilgili olduunu gsterdiini belirtmilerdir. Aratrma sonular da gsterdii zere ensest saldrganlar sosyolojik olarak belirli kategorilerde kiiler deildirler. Grtmz ruh sal uzmanlar ensest saldrganlarnn ounlukla pedofil olmadklarn, her zaman fiziksel iddete bavuran kiiler olmadklarn, gndelik hayatlarn devam etmelerini engelleyen psikolojik problemleri olmadn, doru ve yanl ayrdedebildiklerini, alkolik ya da devaml isiz olmadklarn belirtmilerdir. En sk yaanan baba-kz ve baba-oul arasndaki istismar ilikisidir. Bu babalar dardan bakldnda birbirlerine benzer zelliklere sahip deillerdir. Dede-torun arasndaki cinsel istismar da grtmz uzmanlar tarafndan sklkla aktarlmtr. Dedeler hem dorudan hem de ocuun anne ve babas dolaysyla ocuk zerinde otoriteleri olan kiilerdir. ...14 yanda bir kz olan bir kadn. Bir gn kznn kendisine gelip dedesinin yani kadnn babasnn kendisine istemedii cinsel ierikli eylemlerde bulunduunu anlatmas zerine kadnda travma sonras stres bozukluklar yaanyor. nk kadn da 16 yana kadar babas tarafndan
zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

16

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

cinsellikle ilgili eylemelere maruz kalan bir kadn... Kadn bunu kz kardeleriyle paylatnda gryor ki byk ablas tecavze uram babasndan. Kendisinden bir kk kz kardei de. Kadn 34 yalarndayd. Bir kk kz karde 28-30 yalarnda. En byk abla da 40 ksur yalarnda. En kk kz karde ise 23-24 yalarndayd. Ablaya tecavz etmi, kendisine 16 yana kadar ensest, yani iinde tecavz olmayan ensest davranlarnda bulunmu, kendisinden kk kz karde, o da ensest davranlarna maruz kalm, 14-15 yana kadar, en kk kardee bir ey yaplmam... (Psikiyatr) Kardeler arasndaki ensest iliki de pek ok kii tarafndan dile getirilmitir. Bu tr ensestlerde saldrgan genellikle byk yataki erkek karde iken, madur genellikle daha kk yataki kz ya da erkek karde olmaktadr. 18 yandan kk bir abi, 17 yanda faland, kz kardeiyle ilikiye girmiti anal yoldan ve vajinal yoldan... Yine bir olayda da evde bir abi porno CD izleye izleye o dnyann iine giriyor, bu ocuk erkek kardeine tecavz ediyor. Hastaneye kaldrlnca ortaya kyor. (Savc) Anlatlanlar amca-yeen, day-yeen arasnda da cinsel istismar olaylar yaandn yanstmaktadr. Bu yaygn rneklerin yannda kaynpeder-gelin, aabey-yenge (erkek kardein ei), vey baba-kz, vey aabey-karde, halaolu arasndaki enseste ilikin vakalar aktarlmtr. Baz durumlarda ocuklar aile ierisinde baba ve aabey, birka aabey, amca ve aabey, day ve aabey gibi birden fazla kii tarafndan istismar ediliyorlar. ...iki kzkarde ... baba tarafndan cinsel tacize uruyorlar, sadece bir tanesi abi tarafndan. Abi tarafndan urayan kzmz ablasna kayor, ablas evli, ablas da daha nce cinsel istismara uram ama evlenmi (Psikolog) Ensest olaylarnda karlalabilen bir durum da saldrgann kendisinin de daha nce ailesi tarafndan taciz edilmi bir kii olmas. Farkl mesleklerden uzmanlar bize bu konudaki gzlemlerini aktardlar. rnein eitimli ve meslek sahibi bir babann oluna tacizini aktaran uzman, saldrgan babann kendisinin ve erkek kardeinin ocukluklarnda babalar tarafndan taciz edildiini anlatmtr (Adli Tp Uzman).
zet rapor
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

17

Cinsel sular ilemi kiilerle zel olarak alm iki uzmann bize aktardklarnda altn izdikleri temel noktalar saldrganlarn istismar ettikleri kiileri nesneletirebildikleri, istismar normalletirerek bir su/ktlk olarak kabul etmedikleri ve istismar tm kantlara ramen reddettikleridir. Adapazar'ndaki deprem sonras ocuuna cinsel istismarda bulunuyor ve hamile kalmas sonucu ortaya kyor, doum yapyor ve doduktan sonra da DNA testleri, doan bebein babasnn o kii olduu... Aslnda dedesi-babas gibi bir karmaa var. O kii olduu ispatlanyor, zaten cezaevinde de... suu ispatlanm bir durumda, ama bir iftira olarak deerlendiriyor. (Psikolog)

Ensest vakalarnn genel zellikleri: aile ortam

Aratrma boyunca bize aktarlan ve alntlarn raporda paylatmz olaylar, ensest yaanan ailelerin pek ounun ekirdek aile formunu tadn, te yandan geni ailelerden tek ebeveynli ya da ebeveynlerin her ikisinin de olmad ailelere kadar her aile yapsnda ensestin yaanabildiini gstermitir. Uzmanlar enseste tm sosyoekonomik gruplardan ailelerde rastlanabilecei grndedir. Uzmanlarn bize aktardklar ensest olaylarnn gerekletii aileler daha ok dk gelir dzeyinde olsa da, uzmanlar bu durumu dk gelir gruplarndan ailelerin toplumun genelinde daha fazla sayda olmas ve ekonomik gcn ensestin gizlenmesini kolaylatran bir faktr olmasyla aklamlardr. Yksek gelir grubundaki ailelerde ensest fark edildii zaman yargya yanstlmadan sorunun ailenin kendi olanaklaryla rtbas edilmesi daha olasdr. Gebelik ensestin aa kmasnda nemli bir nedendir. Gebeliin engellenmesi ve zel salk hizmetlerinden yararlanlarak sonlandrlmas yksek gelir ve eitim dzeyindeki kiiler iin daha kolaydr. ...bu ilerin bir kriminal vaka olarak ortaya kmas genellikle orta ve alt, yani yoksul dnyada ortaya kyor. te bu dediim gibi zaman iinde bir kangren haline dnyor: yok hamile kalyor, ocuk ne olacak diye bu ey ortaya kyor. Ya da ocuk baka ekillerde daha geni sektrde kullanlmaya balyor, ortaya kyor. Yani bir defada balayp biten bir ey olmuyor.
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

18

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Dolaysyla daha yoksul dnyada bu i kriminalize olma potansiyeli de tad iin, genellikle bu insanlar bu tr ailelerden geliyor. Yani genel bir belirleyen olarak byle bir eilimden sz edebiliriz. Yani kriminalize olmas yoksul aile evrelerinde daha yksek risktir. (Sosyal Hizmet Uzman) Ensestin ortaya kt pek ok aile dardan problemleri grlen aileler deildir. Ancak bu durum sz konusu ailelerin ensest dnda sorunsuz aileler olduunu gstermez. Dayak, ekonomik iddet, ein cinsel tacizi gibi sorunlarn bu ailelerde yaanyor olmas mmkndr. Grtmz kiiler ensestin yaand ailelerde annenin tutumuna ilikin gzlemlerini aktarp saptamalar yapmlardr. Aratrmann bize gsterdii, toplumun genelinde var olan ailedeki sorunlar annenin zmesi gerekliliine ilikin tutumun grtmz kiilerin ounun ensest konusundaki deerlendirmeleri iin de geerli olduudur. Uzmanlar annenin ensesti hemen fark etmesini beklemektedirler. Anneden bir baka beklenti, ocuun ensesti annesi ile paylat durumda annenin ocua inanmas ya da pheli bir durumla karlaldnda annenin bunun hemen farkna varmasdr. Ayrca, annenin ensestin gerekten yaandna emin olduunda bu duruma doru yntemlerle kar koymas beklenmektedir. Oysa ki anne ensesti fark etmeyebilir, byle bir saldrnn varlna inanmayabilir. nand durumlarda ise her zaman ensesti durdurmaya yetecek gc gsteremeyebilir. Annenin madur ocuuna doru zamanda gerekli destei gsterememesinin belli bal nedenleri; ensesti saldrgann deil, madurun suu gibi alglayan, saldrganla beraber tm aileyi yarglayan, anneyi ailenin birliini her durumda korumakla grevli gren toplumsal basklara kar koyamamas, ayrca saldrgann fiziksel ve duygusal basks altnda olmas, ekonomik gcnn olmamas, hangi kurum ya da kiilere bavurabileceini bilmemesidir. Annenin tm bu engellere karn ensestin ortaya karlmasnda ve sonrasnda madur ocua destek olmakta en nemli rol stlendii de grlmtr. Ensest her trden ailede grlse de, aile bireyleri arasnda iletiimin gl olduu durumlarda ensestin aa karlmas daha kolay olabilir.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

19

Ensest nasl aa kyor?

Grtmz kiiler ensest vakalarnn ok byk bir blmnn sakl kald konusunda hemfikirdirler. Ensestin ortaya kmas tek bir aamada olmadndan bu aamalarn ayr ayr ele alnp her birini kolaylatracak stratejilerin izlenmesi gerekmektedir. Bu stratejiler hem ocuun sesini duyurmasn hem anne ya da babann onu dinlemesini salayacak hem olay yarg srecine girdikten sonra gerektiinde anne ve ocuun koruma altna alnmasn ve ocuun saaltmn hzlandrp, kolaylatracak ynde gelitirilmelidir.

Ev ve aile ortamnda
Grme yaptmz kiiler, ocuklarn cinsel istismarla ilgili dorudan ya da dolayl olarak mutlaka bilgi verdikleri dncesindedirler. Ancak bu bilginin olay aa karmaya yaramas ortamn koullarna, bu ortamlardaki kiilerin dikkatlerine, bilgi dzeylerine, ocuu gzlemleme frsatlarna ve yapabilirliliklerine baldr. Ensestin aa kmas iin madura ncelikle dier aile yeleri destek olabilir. Grtmz pek ok uzman aile yelerinin ensestin varlna inanmas iin cinsel saldry kendi gzleriyle grmesinin, madurun bu durumu paylamasndan daha etkili olduunu belirtmitir. ...10-11 yalarndayd, anne baba birlikte, mutlu bir hayatlar var grnte, her cumartesi anne pazara gidiyor, her cumartesi anne pazara gittiinde kz evde kalyor ve annesi pazara gittiinde kza tecavz ediyor. lk bata anal yoldan balam, sonra vajinal yoldan devam etmi ve bir gn anne pazardan erken dnyor ki babay kznn yannda gryor yle ikyeti oluyor ve anne geldiinde hl inanamyordu, nasl byle bir ey olur mmkn deil diye, kocam byle bir ey yapmaz, grdm ama hani emin deilim... (Adli Tp Uzman) Ailede ocuklara en nemli destek annelerinden geliyor. Baz anneler fark eder etmez, bazlar olayn durmayacana inannca, bazlar dier ocuklar da risk altna girdiinde ocuklaryla birlikte okullardaki ya da rehberlik aratrma merkezlerindeki
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

20

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

retmenlere, adli makamlara, snma evlerine, STK'lara ya da SHEK'e bavuruyorlar. Annenin gerekli destei verecek gte olmad durumlarda aileden ya da yakn evreden biri ocua yol gsterebiliyor. bir kz, bir erkek. Sessiz ocuklard. Babalar ikisine de tecavz etmi, ilikiye girmi. 8-9 yalarnda vardlar. Anne olanlara dayanamyor, bir sre sonra evi terk ediyor, ocuklaryla birlikte. Evde bir de babaanne var. Baba alkolik. Anne stanbul'a kayor ite. Baba ocuklarn peinden stanbul'a geliyor. 'ocuklar ver' diyor. Anne korkudan SHEK'e bavuruyor, ocuklar yuvaya alnyor. (Psikolog) Ayn evde birden fazla ocuun taciz ve tecavze maruz kald durumlar, ensestin ortaya kmasn kolaylatrabilir. Genellikle cinsel istismarn byk kardele balayp daha sonra kk kardein istismar edildii durumlarda, kendileri istismar edilirken ses karamayan ocuklarn kk kardelerini korumak isteyerek ensesti aa karmalarna rastlanabilmektedir. Bir dier etki ise tek madurun kendileri olmadn fark ettiklerinde ocuklarn kendilerinin sulu olduklar ynndeki psikolojik baskdan kurtulabilmeleri ve bir eit dayanma sergileyebilmeleridir.

Evin dnda: okullar, salk kurumlar, ruh sal deerlendirmeleri, STK'lar

Okullar aile ii cinsel istismarn ortaya kmasnda son derece nemli bir yere sahiptirler. Bu okullarda alan retmenlerin nemi, dier meslek gruplarndan farkl olarak, toplumun her kesiminden ocukla bir araya gelmelerine dayanmaktadr. Trkiye'de okullar ocuklarn ulatklar ilk devlet kapsdr. Aratrmamz srasnda uzmanlarn ifadelerinde ensestin aa kmasnda ocuklarn okulda aldklar eitimin, retmenlerin gzlemlerinin ve ocuun yaad istismar retmeniyle paylamasnn olumlu etkilerini gsteren olaylara rastlanmtr. ...1-2 yldr yatl okula gittiini sylyor, o srede ite okulun psikologlar fark ediyorlar, grmeye alyorlar falan. En sonunda dayanamayp bir tanesine anlatyor. O ablaya haber veriyor en byk ablaya, en byk abla olamaz byle bir ey, biz yllardr kardeimize byle bir ey yapmasn diye susuyoruz diyor, o da dier kk kz kardeine haber veriyor... (Adli Tp Uzman)
zet rapor
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

21

Okullar sadece madur ocuklar iin deil, ayn zamanda bu ocuklara nasl destek olacan bilemeyen aile fertleri iin de frsat yaratabilmektedir. Ensest fizyolojik hastalklarn aratrlmas srasnda da ortaya kabilmektedir. Bu hastalklar cinsel istismar olayndan bamsz hastalklar olabilecei gibi cinsel yolla bulaan hastalklar, cinsel organlarda yaralar gibi dorudan cinsel saldrnn sonucunda grlebilen hastalklar olabilir. Ensest madurlar, saldrlarn devam ettii dnemde ya da saldrlarn zerinden zaman getikten sonra yaadklar deiik ruhsal sorunlar iin ruh sal uzmanlarna danabilmektedirler. Ama tabii bunun yannda baka psikiyatrik belirtiler de geliyor bize. Mesela uyku bozukluu geliyor, gece altna karma geliyor, ne bileyim ben, deiik byle yzer geer anksiyete bulgularyla geliyor ama bunlar ite sohbetler srasnda byle kabiliyor. Ensestin byle ama ok zordur kmas. (ocuk Psikiyatr) ocuklarla ve kadna ynelik iddetle mcadele eden STK'lar da cinsel istismar olaylarnn aa kmasnda etkin olabilmektedir.

Ensestin dolayl olarak aa k

Ensest ou zaman yol at sonular nedeniyle ortaya kmaktadr. Madurun evlendiinde bakire olmamas, gebelik ve doum, istismarn boanma nedeni olarak ifade edilmesi, ensest ilikiyi saklamak ve cezalandrmak iin ilenen cinayetler ve intiharlar ensestin ortaya kmasnda en sk rastlanan dolayl nedenlerdir. hamile olduu ortaya knca kz, babam byle byle, bir ey yaadk babamla, zorla, tehditle bana tecavz etti ve devam da etti bu. Daha sonra tabii baba itiraz ediyor bu duruma; ben deilim, ite, baka birinden hamile kalmtr, udur budur diye. Adli tpa gnderiyorlar sonular. Orda tabii direkt baba tutuklu yarglanyor ve 29 yl gibi bir ceza alyor. (Psikolog)

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

22

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Ensesti ortaya karmaya alrken...

Dnyada en fazla anne ve babamza gveniriz. Eer en gvendiiniz insanlar sizi istismar ederlerse dnyada hi kimseye gvenemezsiniz. (Psikolog) Ensest saldrgannn ocuun gvendii bir yakn olmas ve olayn genellikle ocuun kendini gvende hissetmesi beklenen evinde -hatta kendi yatandayaanmas, madurun istismar ifade etmesini zorlatran bir durumdur. Madurun bu emberden kmas iin kendisini gvende hissedecei baka ilikilere ya da ortamlara ihtiyac vardr. Madur ocuun kendisi, yaknlar, dant/karlat uzmanlar ensestle mcadele ederken eitli sorunlar yaarlar. Bu nedenle de ensest fark edildii anda aa karlabilen ve gerekli nlemler alnabilen bir problem deildir.

Madur neden syleyemez?

ocuk yaad eyden rahatsz da olsa yaadklarnn yanlln bilemeyecek ve bunu ifade edemeyecek kadar kk bir yata olabilir. Erken yata balayan taciz ve tecavz ocuun babayla, aabeyle, dedeyle normalde yaanan ilikinin byle olduunu zannedecek bir alg oluturmasna neden olabilir. Olayn madur ocuk tarafndan ifade edilememesinin nemli bir nedeni ocuun kendisini sulamas, bu durumun sadece kendisinin bana geldiini sanmas ve bu sorun karsnda kendisini yalnz ve aresiz hissetmesidir. Saldrganlarn madurlar, dier yaknlarna zellikle de annelerine ve kardelerine zarar vermekle tehdit ettikleri grtmz kiilerce aktarlmtr. ...8 yanda balayp da byle uzunca bir sre devam eden bir iliki vard yani ve baba ve karde, abi yani, ikisi birlikte yapyorlard bu ii ve ocuk hibir eyin farknda deildi ve hl 11 yanda olmasna ramen bununBiz oyun oynuyoruz babamla diyordu, yani bilmiyordu ki gerekten tecavze urayan bir ocuk bu, hem fiili livata olarak hem normal cinsel iliki anlamnda kastediyorum ...(Polis)
zet rapor
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

23

Saldrgan madurun sessizliini korumak iin her yolu deneyebiliyor. Ancak fiziksel tehditlerin yannda olayn ortaya kmasnn kendisi ve ailesi zerinde oluturaca toplumsal bask da ocuklarn sessiz kalmalarna neden olmaktadr. Tehditten gerekten ok mu korktun diye sorduumda aslnda tehditten ok korkmamt, kirli kz olmaktan korktuunu fark ediyorsunuz. Hani bunu sylersem kim bana inanr ya da ite nasl alglarlar beni, korkusuyla yoksa hani beni dver diye ya da anne, babama syler gibi bir korku deil de o kirlenmilik duygusu nedeniyle muhtemelen saklama eilimindeydi... (ocuk Psikiyatr) Saldrganlarn ailede sahip olduklar otorite ensestin uzun sre ortaya kmamasnn nedenlerinden biridir. te yanda, ocua birey olarak baklmad, ailenin mal olarak kabul edildii, ocuklarn byklerine koulsuz sayg ve itaat kabulyle yetitirildii yaklamlarn hkim olduu ortamlarda ocuun istismar ifade etmesi zorlamaktadr. Yaamn dier alanlarnda da grd kt muamelelere hayr dememek zere yetitirilen ocuklarn sessizliklerini daha uzun sre korumas olasdr. Eitim sistemi de bu durumu pekitirmektedir, nk orada da yap, ocua kendini ifade etmesi ve bedenini korumas iin yapmas gerekenleri retmek amacyla kurulmamtr.

Baka kime gveniriz: ailenin dier yeleri... ...sizi istismar eden kiiyi en gvendiiniz insanlara anlatrsanz, onlar sizin deil, bakalarnn doru sylediine inanrsa yine kimseye gvenemezsiniz, katlanlmas gereken bir dert olarak deerlendirirsiniz. (Psikolog) Ensestin ortaya kmasn gletiren dier durum ise aile fertlerinin madura ihtiyac olan destei verememesi ya da bu destein gecikmesidir. Aile fertleri olay hi fark etmeyebilirler ya da madurun sylediklerine inanmayabilirler. Madura inansalar ya da olaya ahit olsalar bile ensesti aa karamayabilir ya da gizli tutabilirler. Bu durumda ocuklarn maduriyeti yllar boyunca artarak srebilir. ocuklar istismardan kurtulmak iin erken yata evlenerek evden uzaklamaya alabilirler.
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

24

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Yaygn namus anlaynn kz ve erkek ocuklar ve aileleri zerinde yaratt bask, baz durumlarda aileler ensesti fark etseler de harekete gemelerine engel olmaktadr. Toplumun gznde ensest, cinsel saldrnn tesinde madur ve ailesinin namusunun kirlenmesi olarak alglanmaktadr. Saldrganlar da olayn aa kmasn nlemek iin toplumun namus anlay iinde gizlenme yoluna giderek bekreti bozma, gebe brakma gibi durumlardan kanmaya almaktadrlar. ...daha ok anal ilikiyi tercih ediyorlar. nk bulmak, tespit etmek daha zor. ok hzl toparlanyor nk insan vcudu ama kzlk zar bozulduunda bozuluyor. Onun dzelme ihtimali yok. Kendini riske atmyor aslnda istismarc bir anlamda ve ayn zamanda da hamilelik ite gebelik vs. onlar da engellemi olduunu dnyor kk bir ocuk olsa dahi. (ocuk Psikyatr)

...9 yandaki ocuk meselesinde, anne de madur. Hep iddet grm, bastrlm, kendisi bu meselede itiraf edecek pozisyonda bile deil yani. Teyzesi vastasyla reniyoruz biz, bize de onu itiraf edemiyor. Kocasndan korkuyor. Biz burada birtakm eyleri sylyoruz, koruma karar alacaz falan... Devlet size istediiniz kadar bakar, burada hayatnz idame ettirebilirsiniz falan gibisinden. Ama toplum erkeklere gre kurulmu bir toplum, yap ona gre. Erkek ne yaparsa yapsn hakl, erkek ne yaparsa yapsn tolere edilebilir. Ama kadnn en ufak bir eyinde asla taviz yok. Asla balama yok. yle bir yap yok.... (Polis) Cinsel istismar kardeler arasnda olduu durumlarda ebeveynler, hem madurun hem saldrgann kendi ocuklar olmas nedeniyle ikilem yaayabilirler. Ebeveynin saldrgan ocuunu korumaya ynelik davran, baz durumlarda cinsel saldrnn ortaya kmasna engel olabilir. ...DNA testinde ensest rn gebelii vard, doum yapt ve DNA testi sonucu abiden olduu anlald. Buna ramen, ailenin taknd ey, hayr bu test yanl. Biz bu kz ldreceiz diye bir tutum ierisine girdiler ve o ocuu biz korumakta ok zorlandk. (Psikiyatr)

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

25

Ensest evin dna ktnda: Barsa dnya duyar m?

Cinsel istismarn varl, farkl ekillerle madurun aile evresi dna karak eitli kurumlarda ilikiye getii uzmanlara yansyabilir. Madur dorudan ensest ikyetiyle okula, salk kurulularna, kolluk kuvvetlerine, savcla ya da SHEK'e bavurabilecei gibi farkl nedenlerle bu kurumlarda bulunduu srada ensest ortaya karlabilir. Madurlar ensestle ilgili olsun olmasn bu kurumlara bavurduunda olayn ne ekilde seyredecei, madurla ilk karlaan uzmann tabloyu nasl deerlendirdiine baldr. Uzmann deerlendirmesinin yan sra madurun ve/veya madurun yannda olan yaknnn tavr da olayn seyri iin nem tamaktadr.

Okulda fark edilmek ne kadar mmkn? Ensest maduru bir ocuun okula devam etmesi, hem ocuun istismar anlatabilecei bir kuruma ulamas hem de bu kurumdaki retmenlerin istismar fark edebilmesine olanak salamaktadr. Ancak retmenlerin alma koullarnn ve donanmlarnn eksiklii, bu olanan ocuun yararna kullanlabilmesine engel olabilir. Okullarda istismar karsnda sistemli bir uygulama olmadndan aileler gibi retmenler de ensesti fark etmeyebilir, fark ettiinde ne yapacan bilemeyebilir, ocuun yararna olabileceini dnerek oluturduklar baz stratejiler ocua zarar verebilir. ...sekizinci snfta bir rencisiydi... grmeler ilerledike altndan byle bir vaka ktn anlatt. Bunu babasnn yaptn anlatt. Babasnn ok baskc, otoriter, kesinlikle ama kesinlikle ortaya karsa ocuu ldrebilecek yapda falan olduundan bahsetmiti... ve kendisini aresiz hissettiini... bir yere ynlendiremedii ve byle bir durumla kendi bana mcadele etmek durumunda kalndan bahsetmiti. Onu dinleyerek en azndan biraz katk salamaya alyorum falan demiti. (Rehber retmen)

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

26

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Salk kurulularnda:
Salk kurulularnda istismarla, zellikle de ocuk istismar ile ilgili ok disiplinli bir birimin olup olmamas ensestin ortaya kp kmamas zerinde etkilidir. Farkl uzmanlk alanlarnn bir arada almad kurumlarda ensestin gzden kamas mmkndr. Salk alanlarnn sebebi belirsiz salk sorunlarnn ardnda istismarn olabilecei konusunda farkndalk sahibi olmalar gereklidir. ...ocukta aslnda okul baarsnda bir dme var, davranlarnda bir deiiklik var, babasyla birlikte olmak istemiyor, halbuki babas onun gelimesi, bir erkek olarak yetimesi iin srekli pazarda yannda olmasn istediini, arabayla onu deiik yerlere gtrd sylemesine ramen ocuk babadan uzaklayor. Babayla hi yan yana kalmak istemiyor, annesinin varlnda ancak belki de babasyla birlikte daha rahat olabiliyor... salk problemleri de ortaya km, okuldaki rahatszl nedeniyle de birtakm eyler var. ocukta aslnda sindirim ikyetleri var, mide barsak ikyetleriyle geliyor... Aradan 1,5-2 yl getikten sonra ocuk psikiyatrisi bizden konsltasyon istediinde biz olaya mdahil olduk... (Adli Tp Uzman)

Ensest phesini deerlendirmek...

Grtmz uzmanlarn ensestten phelendikleri vakalar vardr. Bu phelerin temelinde genellikle hekimler iin maddi delillere, ruh sal uzmanlar iin davran rntlerine, eitimciler iin okul davranlarna, sosyal hizmet uzmanlar iin ise aile ortamlarna ilikin gzlemler bulunmaktadr. Ancak uzmanlar bu pheyi deerlendirmekte her zaman yeterli olamadklarn verdikleri rneklerle desteklemilerdir. 3-4 yalarnda... bir erkek ocuktu. Yksekten dme vakas olarak gelmiti acile, sonra genel muayenede fiili livata tespit ettik ocukta. ...ailesi, amcalar falan vard, annesi vard, kark, bir trl baba yok ortada. ... ama babann bunu yaptna kanaat getirmitik biz o anki o verilerden,

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

27

konumalardan. ocua fiili livata olayndan sonra bir de beinci kattan aa atm... baya bir urat; aileyle konutu, ocuu vermeme falan, bir sr olaya ey yapld. Sonra, buras ey, bilirsiniz, sosyokltrel adan ok kark, en son ocuk verildi. ...Olay yle kapanm oldu. Yani adli boyuta da ulamad. (ocuk Cerrah)

...ocuk bizimleyken var diyor, ondan sonra babasyla gz gze gelince 'yok' diyor. 'Uydurdum' diyor. imdi var m yok mu? imdi neye gre leceksiniz? Bir var diyor, br tarafta yok diyor. Yok deyip olay kapatacak msnz? Yoksa olabilir mi deyip stne mi gideceksiniz? Kz da yok diyor, baba da yok diyor, yarm saat sonra var diyor. Bu olayn aratrlmas bir hrszlk olay gibi deil. ok daha zor bir olay... (Polis)

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

28

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Ensestin Aa kmasnn Ardndan Yaanan Sorunlar

Ensestin aa kmasyla birlikte madurun sorunlar bir anda zlmeyip madur iin zorlu bir sre balamaktadr...

Soruturma ve yarg srecinde yaananlar...

Grtmz uzmanlarn byk bir blm mahkeme ncesi ve mahkeme srasnda madurun ok fazla yprandn dile getirmitir. ocuun bavuru yapt birime gre izlenen uygulamalarda farkllklar grlebilmekte ve defalarca ifadesi alnabilmektedir. Bu srete belki 20 kez anlatmak zorunda kalyor. Buna da ikincil istismar diyoruz biz, kurumsal istismar diyoruz. nk ocuun istismarn anlattrarak biz onu defalarca istismar ediyoruz. te retmenine anlattysa, retmen bir de mdre anlattryor, sonra bir de polise anlatyor, bir de adli tptaki doktora anlatyor, o baka bir doktora gnderdiinde o doktora anlatyor, savc bir daha aryor ona anlatyor, bir koruma merkezine giderse ite orda psikologa anlatyor, sosyal hizmet uzmanna anlatyor, sosyal hizmetler tekrar inceleme yapmak, korumaya almak iin anlattryorlar. Dava alyor, mahkemede bir daha anlat diyorlar. ocuk bunu defalarca anlatmak zorunda kalyor. imdi bu ok kt bir sistem olduu iin 2005'teki kanuna bizim de ok savunucusu olduumuz bir hkm girdi. zellikle madur ocuklar soruturmada bir kez dinlenir ve bu dinleme srasnda sesli ve grntl kayt alnr diye. Bununla video kayd yaplacak ocuun ve durumada da bu kayt izlenecek ve ocuk bir daha dinlenmeyecek diye. (Avukat) fadelerin uzmanlar eliinde ve kamera kullanarak alnmas iin gerekli yasal dzenleme salanm olmasna ramen, baro ocuk komisyonu yesi olan bir avukat grme srasnda ok yerinde bir ifadeyle Kanun aslnda ok gzel bir ey getirdi, ama onun sistemini getirmedi demitir.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

29

Bir baka sorun da mahkemelerde ifadelerinin alnd ve davalarnn grld meknlarn ocuklara uygun olmamasdr. Davann grld mahkeme salonlar yetikinler iin kullanlan, ounlukla da ar ceza mahkemelerinde, ocuklar iin korkutucu olabilecek mahkeme salonlardr.

Delillerin toplanmas...
Cinsel istismarn yargya yansmasyla birlikte suun ve saldrgann belirlenmesi iin vakalarn ounda fiziksel deliller, ruhsal ve aile yaamna ilikin delillerin bir arada incelenmesine gerek duyulmaktadr. Bulgular hem saldry kantlamak hem de saldrnn neden olduu fiziksel ve ruhsal tahribat ortaya koyarak, saldrgann alaca cezay belirlemek iin nem tamaktadr. Ceza kanunu gerei cinsel saldrda penetrasyonun olup olmamas ve madurda taciz ve tecavz sonrasnda travma yaanp yaanmad saldrgann alaca cezay etkilemektedir. Adli tp uzmanlar cinsel saldr delillerinin saptanmasnda nemli bir role sahiptirler. Ancak aralarnda cinsel saldry kantlamann ne ekilde mmkn olaca konusunda farkl yaklamlar vardr. Grtmz adli tp uzmanlarndan biri fiziksel delillerin yetersiz olabileceinden bahsederken, baka bir adli tp uzman ise karar vermek iin fiziksel delilleri zorunlu ve yeterli bulmaktadr. Mahkemenin fiziksel delilleri yeterli bulmad durumda ruhsal delillerin toplanmas daha byk nem tamaktadr. Madurlarn ruh sal uzmanlarna ynlendirilmesi konusunda gereken hassasiyetin gsterilmemesi, her ehirde ve kurumda ocuk ruh sal uzmannn olmamas ensestin aa kmasn geciktiren hatta engel olan durumlardr. ...Adalet Bakanl'na bilirkiilik yapyoruz onlarn zellikle phelendii olgularda biz ruhsal deerlendirme zerinden verilerimizi onlara sunuyoruz, nk biz biliyoruz ki bugnk bilgilerimizle her zaman istismarlarda fiziksel bir bulguya ulamak mmkn olmuyor. Mesela olgu size onlarca gn sonra gelebiliyor bu durumlarda ruhsal deerlendirmeyle sonuca ulamaya

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

30

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

alyoruz nk ruhsal belirtiler daha kalc ve daha sreklilii olan belirtiler. (ocuk Psikiyatr) Adli tp grup bakanlklar ve ubelerinde ocuk ruh sal ve hastalklar uzman bulunmamaktadr. Bu durumda ruhsal deerlendirme iin dier kurumlarda alan ruh sal uzmanlarnn bilirkiiliklerine bavurulmas gerekmektedir. Ensest phesinin deerlendirilmesinde sosyal hizmet uzmanlarnn hazrlad raporlar da kullanlabilmektedir. Bu raporlarda ocuk ierisinde yaad aile ortamyla birlikte deerlendirilmektedir.

Ev ve aile hayatndaki sorunlar...

Namus anlaynn neden olduu toplumsal basknn ensestin aa kn her aamada engellemekte olduu grlmektedir. Madurun yaam olduu taciz ve tecavz ailesi tarafndan namus meselesi haline getirilebilmekte ve yaad maduriyete ramen ocuk sulanabilmektedir.

Koruma altna alnan ocuklar...

Ensest maduru ocuklarn can gvenliklerinin ve maddi-manevi ihtiyalarnn salanaca, toplumdan yaltlmayacaklar, damgalanmayacaklar, mahremiyetlerinin korunaca ve ensestin neden olduu fiziksel ve ruhsal zararlarnn azaltlmas iin gerekli desteklerin verilecei bir ortama ihtiyalar vardr. Hakknda barnma konusunda tedbir karar verilmi olan bir ocuk SHEK'e bal kurumlara yerletirilmektedir. Grtmz uzmanlarn pek ou kurum bakm ne kadar iyiletirilirse iyiletirilsin ocuun ev ortamnda yaamasnn yerine geemeyeceini belirtmitir. Kurum bakm konusuyla ilgili bir dier tartma da cinsel istismar maduru ocuklarn zel bir kuruma ihtiya duyup duymadklardr. Uzmanlarn bir ksm ensest maduru ocuklarn genel yuva ve yurtlarda koruma altna alnmasnn hem kendileri hem de kurumdaki dier ocuklar iin olumsuz sonulara yol aabildii grndedir.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

31

Ensest sonucu doan bebekler

Aile ii cinsel istismar sonucu oluan gebeliklerin bir blm gebeliin ileri dneminde tespit edilmekte, baz durumlarda da gebeliin sonlandrlmas gebe ocuun sal asndan tehlikeli olmaktadr. Grtmz uzmanlar ensest sonucu doan bebeklerin aileleri tarafndan sahiplenilmediini belirtmilerdir. Ensestin yargya yansmad durumlarda bebein ldrlmesi, terk edilmesi, aileden baka birilerinin nfusuna geirilmesi gibi, olay gizli tutmaya ynelik davranlara rastlanmaktadr.

Yetikinlik sorunlar
Ensest madurlarnn ergenlik, cinsellik ve evlililik konular bata olmak zere farkl alanlarda ok sayda sorunu yetikinliine tad biliniyor. Olay tam olarak anlamlandramayan ve hatrlayamayan ocuklarda bile cinsel drtlerin uyand yalarda kendi bedenine ve cinsellie ynelik tepkiler oluabilmektedir. bir kadn gelmiti bana, herhalde 67 yalarnda falan, geldi ve ben odaya alp da hogeldiniz bile diyemeden bana dedi ki benim daym ld, annem ld, ben artk bunu aklayabilirim: benim daym ocukken beni yllarca taciz etti ve ben hep bu yk stmde tadm, ama bunu hi anlatamadm nk bundan zlecek kiiler hayattayd, artk ldler ve ben bunu anlatmak iin size geldim. (Psikolog)

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

32

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Uzmann yaad sorunlar

Bilgi eksiklii
Grtmz eitli mesleklerden ve uzmanlk alanlarndan kiiler mesleki eitimleri srasnda cinsel istismar konusunda aldklar bilgilerin yetersiz kaldndan yaknmlardr. Ensest konusunda alnan bilgi daha da kstldr. Ayrca meslek yaamlar ierisinde de istismar konusunda farkndalklarn arttracak ve ensestle karlatklarnda ne yapacaklar konusunda yol gsterecek bir eitimin eksikliini hissetmektedirler.

Gvenlik sorunu
Grtmz farkl mesleklerden kiiler ensesti bildirme konusunda yaadklar sorunlardan birinin de can gvenlikleri sorunu olduunu belirtmilerdir. Ensesti yargya yanstmalar ya da bu konuda maduru cesaretlendirmeleri halinde saldrgan n kendilerine ya da ailelerine zarar verebilecei endiesi tamaktadrlar.

Ruhsal ypranma
Grme yaptmz kiiler, ensest madurlaryla ve saldrganlaryla almann kendi ruh salklarn da olumsuz etkilediini belirtmilerdir. Farkl mesleklerden uzmanlar istismar olaylaryla ilgili alrken nasl yprandklarn anlatm ve psikolojik destee ihtiya duyduklarn belirtmilerdir. Uzmanlar bu destee sahip olmadklarndan istismar alanndan uzaklamay tercih edebilmektedirler.

Mesleki ikilem
Cinsel istismar phesinin ihbar edilmesi yasal bir sorumluluktur. Ancak uzmanlarn sklkla ensesti bildirmenin ocuun yararna olup olmayaca konusunda ikilem yaadklarn gzlemledik. Grtmz uzmanlarn, madurun kendisinin ya da
zet rapor
Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

33

ailesinin ensesti yargya yanstmak istemedii ya da bunu geciktirdii durumlarda karar vermeleri daha da zorlamaktadr. zellikle baz meslek gruplarndan kiiler yasalarn ykledii sorumlulukla mesleklerinin kendilerine ykledii sorumluluklarn arasnda kalabilmektedirler. Grmeler srasnda bu ikilemi en sk hekimler, psikologlar ve rehber retmenler dile getirmilerdir. Mesleki sorumluluklarndan birini hastalaryla/dananlaryla/rencileriyle paylatklar konularn mahremiyeti ve onlar istemeden harekete gememek olarak grmektedirler. Ayrca uzmanlar ensesti yargya yanstmann her zaman madurun yararna bir sreci balatacana inanmamaktadrlar.

Mesleki kurumsal ibirlii

Grmelerimizin hemen hepsinde ensest konusunda almann bir ekip ii olduu, farkl mesleklerden uzmanlarn ve farkl kurumlarn ibirliine gereksinim duyulduu ifade edilmitir. Grtmz kiiler mesleki ve kurumsal ibirliinin eksikliinden ikyetidirler.

Mesleki sorumluluun yk
Grtmz kiilerin mesleki sorumluluklarnn bykl, yetkilerinin snrll, kendilerinden meslekleriyle uyumsuz beklentilerin olmas gibi sorunlar vardr. Pek ok sorun alannda olduu gibi bu alanda da vakalarn farkl sorumluluk ve yetkileri olan uzmanlarca bir arada takip edilmemesinin yansmalarn grmekteyiz. Hkim yeterli olmayan fiziksel deliller karsnda ruhsal delillerden yararlanmay sememekte ya da bu alann uzmanlarna ulaamamaktadr. Mahkemede grev yapan ruh sal alannda alan profesyoneller gerekli katk ve destei sunamazken, grevi maduru savunmak olan avukat madura psikolojik destek vermek zorunda kalabilmektedir.

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

34

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

yk Tm uzmanlar i yklerinin ok olmas nedeniyle sorun yaamaktadrlar. Bu sorunun neden olduu olumsuzluklar altklar kurumlara gre farkllk gstermekte olup ensestin fark edilmesinden, delillerin toplanmasna ve ensest maduru bir ocua destek olunmasna kadar her alanda yansmalarna rastlanmaktadr.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

35

Deerlendirme ve neriler...
Ensesti aa karmak iin...
Ensest her sosyoekonomik gruptan kz ve erkek ocuunun karlaabildii bir istismar trdr. ocuun babas, aabeyi, dedesi, amcas, days gibi yaknlarndan biri tarafndan yaplan istismarn engellenebilmesi iin ncelikle ocuun kendisini ifade edebilecei ortama ve farkndala ihtiyac vardr. Tm eitim ve retim kurumlar ocuklarn ensesti ifade etme becerisini gelitirmek iin kullanlabilir. Ancak istismar, yaygn olarak erken yalarda balad ve kendini ifade edebilme, kendini tanma ve koruma farkndal erken yalarda daha kolay kazanlaca iin okul ncesi eitim kurumlar ve ilkretim kurumlar bu konuda almak iin daha uygun kurumlardr. Aratrma srasnda aktarlan olaylar ve uzmanlarn deerlendirmelerinin gstermi olduu bir gerek aile bireylerinin, zellikle de annenin desteinin ensestin aa karlp engellenmesi ve devam eden srete ocua yardmc olunmas asndan byk nem taddr. Bu nedenle, ebeveynlerin donanmlarn arttrmak gerekmektedir. Bu amala okullar, halk eitim merkezleri ve STK'lar yetikin eitimi iin kullanlabilir.

Farkl mesleklerin eitim ihtiyacnn giderilmesi...

Grtmz kiilerin tamamnda ocuk istismar konusunda hassasiyet gzlemlenmitir. Bu hassasiyettin ocuk istismaryla ilgili uygulamada yararl olacak bir ilevinin olmas iin, meslek sahibi kiilerin gerekli ynlendirmeleri yapabilmesi zorunludur. Bu ynlendirme de ancak kiilerin kendi alanlarnda gerekli bilgi ve donanma sahip olmalar ile mmkndr. Aratrma sonular farkl mesleklerden kiilerin ocuk istismar konusundaki bilgi eksikliinin doru eitim programlaryla giderilmesine ihtiya duyulduunu gstermitir. Bu eitim programlarnda ensestin zel olarak vurgulanmas gereklidir.

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

36

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

Yarg srecinin salkl ilemesi iin

Ensestin yarglanma sreci olduka zorludur. Cinsel istismarn tm fiziksel ve ruhsal delilleri titizlikle toplanmal ve deerlendirilmelidir. ocuun ifade verirken zorlanmas ve yeniden rselenmesi sorunu aratrma boyunca pek ok uzman tarafndan belirtilmitir. fade, delil toplama ve yarg srecinde madur ocuk bir defa, sesli ve grntl kayt yaplarak uygun mekanda ve ruh sal uzmanlar gzetiminde dinlenerek rselenmesi engellenmelidir.

Bilgi ve iletiimin arttrlmas iin

Ensest madurlarnn kendileri ya da yaknlar ensesti aa karmak iin gvenebilecekleri ve kolay ulaabilecekleri yollara ihtiya duymaktadrlar. ALO 183 Aile, Kadn, ocuk ve zrl Sosyal Hizmet Danma Hattnn ok iyi tantlmas hem istismar madurlarnn ahsi bavurularn hem de ihbarlar kolaylatrmak asndan son derece nemlidir. Aile ii iddet ve cinsel istismarla mcadele konusunda almalar olan STK'larn tannmas, tantlmas ve desteklenmesi gereklidir.

Uygulamalarn kurumsallatrlmas iin

Ensest phesinin deerlendirilmesi ve ensestin aa kmasnn ardndan gerekli uygulamalar iin standart yntem izlenmesi gereklidir. zellikle ensest madurlaryla karlalma ihtimali daha yksek olan okullar ve salk kurulularnda alanlarn izleyecekleri yol konusunda bilgi sahibi olmalar gereklidir. Bu izlemenin vakann ynlendirildii kurumda da devam etmesi gereklidir.

Kurumsal bakma ilikin neriler

ocuklarn ve annelerinin gvenli ekilde barnabilecei yuva, yurt ve kadn snma evlerinin oaltlmas ve srekliliinin korunmas, idareci, uzman ve yardmc

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

37

hizmetleri yerine getiren grevlilerin hem saysnn hem de istismar konusundaki farkndalklarnn arttrlmas nemlidir.

Rehabilitasyon
Ensest vakalar yargya yansdktan sonra madurun, ailenin dier yelerinin ve saldrgann ruhsal adan deerlendirilmesi, ruh sal ve rehabilitasyon hizmetlerinin verilmesi, madura ve ailesine gerekli ekonomik destein salanmas nemlidir.

Medyada gsterim
Ensestin, genel olarak tm istismar trleri gibi, medyada duyurulmas srasnda, madur iin yol gsterici ve olay aa karma ynnde cesaretlendirici olmas, pheli durumlarn kesinlemi davalar gibi yanstlmamas, mahremiyete zen gsterilmesi, madurun ruhsal travmasn arttracak haberlerden kanlmas, belirli bir sosyoekonomik grubu damgalayc ekilde haber yaplmamas ve istismar davran iin zendiricilik tekil etmemesi gereklidir.

Ensestin tanmlanmasnn gerei ve nemi...

Trkiye'de ceza yasas ensesti ayrca tanmlamamaktadr. Ensest cezalar, saldrgann yaknl dikkate alnarak arttrlmaktadr. Ensestin yasalarda tanmnn yaplmas ensestin farkndaln arttran bir durum olacaktr. Saldrgann aileden biri olmasyla olmamas durumunda ocuun ihtiyalar farkllamaktadr. Ensestin yasalarda tanmlanmam olmas sonucunda farkl ihtiyalara gre nlem alp almamak uygulayclarn kiisel bilgi birikimlerine ve becerilerine kalmaktadr. Ensestin tanmlanmas uygulamada ortak hareket edilmesini kolaylatracaktr.

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor

38

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

ok disiplinli yaklam
Ensest bir vaka almas eklinde ok disiplinli bir ekip tarafndan deerlendirilmelidir. ok disiplinli ekiplerde farkl mesleklerin ve kurumlarn grev ve sorumluluklarnn tanmlanm olmas gereklidir. Ensest ortaya ktnda vakay ele alan bir kriz ynetimi ve vakay kapsaml olarak deerlendiren, ok disiplinli destek sunabilen birimler yeterli sayda olmadndan madurun bir uzmana ulam olmas bile ne yazk ki gerekli mdahalelerin muhakkak yaplaca anlamna gelmemektedir.

zet rapor

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

Trkiye'de Ensest Sorununu Anlamak

39

Bitirirken
almamz ensestin ne denli byk ve karmak bir sorun olarak karmzda durduunu gstermektedir. Aile ii cinsel istismar tamamen ortadan kaldrmak mmkn olmasa da istismar karsnda iyi ileyen bir sistem gelitirmek mmkndr. Yasalarda ensest tanmnn yer ald, vakalarn ok disiplinli bir yaklamla ele alnd, sosyal destek sistemlerinin gl olduu lkelerde ensesti ortaya karmak ve ardndan gelen sreci madurun lehine ynlendirebilmek mmkn olmaktadr. rnein Kanada ensestle mcadele sisteminin iyi iledii lkelere bir rnektir. Trkiye'de istismar alannda yaplacak almalara ynelik bir sistem gelitirilirken, iyi ileyen uygulamalarn rnek alnmas ve lkenin zgn koullarna gre uyarlanmas yararl olacaktr. Rapor boyunca aktardmz sorunlar ve bu sorunlara ynelik gelitirilen zm nerilerini son olarak gzden geirdiimizde drt temel nokta Trkiye'de ensest sorununa zm gelitirmek asndan nemlidir:
! ! ! !

Rehber retmenlerin eitimi, Hukuk alanlarnn farkndalnn arttrlmas, Ruhsal deerlendirmelerin alannda uzman kiiler tarafndan yaplmas, Salk kurulularnda ocuk sal uzman, ocuk ruh sal uzman, adli tp uzman ve sosyal hizmet uzmannn birlikte alt ok disiplinli merkezlerin oluturulmas.

Bu nceliklerin birlikte ele alnd pilot il ya da illerdeki uygulamalar cinsel istismar konusunda iyi ileyen bir sistemin Trkiye geneline tanmas iin iyi bir balang oluturabilir. Bu amala kamu kurumlarnn, sivil toplum kurulular ve uluslararas kurulularla ibirlii yapmas yararl olacaktr. Ancak kurulan sistemin srdrlebilir olmas iin mutlaka kamu kurumlar tarafndan sahiplenilmesi gereklidir.

Nfusbilim Dernei ve Birlemi Milletler Nfus Fonu

zet rapor