NUMERİK ANALİZ Ders Notu

Nmerik Analiz 2010
Prof.Dr. Nurettin UMURKAN 1 / 77

Nmerik Analizin Amac

Matematiksel problemlerin zmlenebilmesi iin uygun ve
en iyi yaklam veren yntemleri bulmak, ayrca bunlardan
anlaml ve faydal sonular karmaktr.

zm istenen problemi tanmlamak ve sonuca varacak
yntemi saptamak genellikle ayn bilim adamnn iidir. Bu
nedenle problemi tanmlayann bir nmerik analizcinin sahip
olduu bilgilerin en azna sahip olmas gerekir. Problemin
zmnde bir takm aamalardan geilerek sonuca varlr.
Bu aamalardan ilki problemin formle edilmesidir. Fiziksel
bir olayn matematiksel modelinin formle edilmesinde
nmerik analizci, problemini bilgisayar ile zmleyeceini
gznnde bulundurmaldr.

Formlasyon yapldktan sonra problemin zm iin hata
analizi ile birlikte nmerik yntem en iyi yaklamla sonu
elde edilecek ekilde seilmelidir. Nmerik zm yntemi,
belirtilen ya da istenilen hassaslktaki yaklamla ve belli
sayda ardk tekrar ilemlerinden sonra matematiksel
probleme zm getirmelidir. Nmerik zm yntemleri
genellikle nceden saptanm aritmetik ve mantksal
ilemlerden oluur. Bu ilemlerin tmne zm algoritmas
denir. Algoritma belli sayda ilemlerden sonra probleme
zm getirir. Problemin bilgisayar ile zmnde nc
aama, algoritmann bilgisayarda zmn salayacak
programlama aamasdr. Programlama; C, Pascal, Basic,
Cobol, Fortran gibi bilgisayar dillerinden birisi ile yaplr.

Nmerik Analiz 2010

Nmerik Analizde Problem Trleri:

1. Yaklak hesaplamalar
Enterpolasyon
ntegrasyon
Trev ve diferansiyel
Serilerin toplam
Eri Uydurulmas

2. Fonksiyonel Denklemler
Adi Diferansiyel Denklemler
Ksmi Trevli Diferansiyel Denklemler
Minimizasyon
ntegral Denklemler
Benzeim (Simulation)

3. Cebir
Kk Bulma
Lineer Denklem Sistemleri
Lineer Olmayan Denklem Sistemleri

4. Matris Problemleri
Lineer Denklemler
Determinant
Bir Matrisin nversi
z deer ve z vektrler

Nmerik Analiz 2010

Hatalar

Veri Hatalar

Hesaplamalarda kullanlacak verilerde bulunan hatalardr.
lme ile elde edilen verilerde, lme hatasndan veya
aletlerin lm hassasiyetleri kaynakl hatalar meydana
gelmektedir.

Kesme Hatalar

Hesaplamalarda kullanlan sonsuz terimli serilerin belli bir
yerden kesilmesi ve geri kalan terimlerin atlmas sonucunda
oluan hatalardr.

, e ve
7
gibi byklkler sonlu sayda basamakla tam
olarak ifade edilemezler.

=3.141592653589793238462643.

eklinde sonsuza kadar gider. Saysal ilemler sonlu sayda
rakamla yapldklar iin bu tip saylar hibir zaman
ilemlerde tam olarak ifade edilemez.

! ! ! ! n
x
3
x
2
x
1
x
1 e
n 3 2
x
+ + + + =

rnein yukardaki Maclaurin Serisi almnda herhangi
bir x deerine karlk gelen e
x
deerinin, sonsuz sayda terim
kullanlarak hesaplanamamas nedeniyle, ancak belirli
terimler kesilerek hesaplanabilirler.
Nmerik Analiz 2010

Yuvarlama Hatalar

Bu tr hatalar genellikle ondalk yazlmn son hanesini
etkiler. Bilgisayarlar kendisine veri olarak girilen ya da ilem
sonucu elde edilen saylar snrl sayda basamakl alr.
Baz rakamlarn yuvarlama ile basamak saysnn
azaltlmas, yuvarlama hatasna neden olur.

Mutlak Hata

Gerek deeri y olan bir bykln yaklak deeri p ise,
y-p fark p yaklak ifadesinin hatasn gsterir. p nin mutlak
hatas (p),

) ( p p y

p saysnn y saysn (p) kadar bir hata ile temsil etmesi,

[ ] ) ( p p y
eklinde ifade edilir. Ayrca mutlak hata (p)
eklinde de gsterilebilir. Mutlak hata ifadesinden, hata
saysal olarak belirlenir ancak yaklam hassasl asndan
fikir vermez. rnein,

A9999[0.01]
B9[0.01]

saylar incelendiinde her iki say iin yaplan mutlak hata
0.01 dir. Birinci say byk olduundan, bu saydaki hata
ikinciye gre nemsizdir. Bu nedenle lmn veya
hesaplamann hassasiyeti llen ya da hesaplanan
bykle de baldr.
Nmerik Analiz 2010

Bal Hata

Yaklak deeri p olan bir bykln mutlak hatas (p) ise,
p
p
p
) (
= %100
eklinde ifade edilir.
p
ye yaklamn (p) yzde bal hatas
denir.
t
ise gerek (y) bal yzde hatas olarak,
y
p
t
) (
= %100
ile ifade edilir.

Saysal yntemlerdeki zorluklardan biri de, gerek deer
hakknda bilgi sahibi olmadan hata tahmini yapmaktr.
teratif hesaplamalar yapan saysal yntemlerde hata analizi
genellikle son elde edilen yaklam ile bir nceki yaklam
arasndaki fark olarak yaplr. Bu durumda bal yzde hata,
|
\
|
=
yaklam son
yaklam nceki bir - yaklam son
a
%100
ile ifade edilir.

ou zaman hesap yaplrken hatann iareti ile ilgilenilmez,
ancak yzde hatann mutlak deerinin nceden verilen
s

tolerans yzdesinden daha kk olup olmadna baklr.
a
<
s

Bu salanrsa sonucun nceden belirlenmi kabul edilebilir
hata snrlar iinde kald kabul edilir.

Nmerik Analiz 2010
Sonlu Farklar

Sonlu farklar hesab nmerik analizde geni kullanlma
alanna sahiptir. Matematiksel problemler deikenlerin
srekli fonksiyonlar olarak verilir ve bu fonksiyonlar kapal
bir formlle tanmlanr (rnein;
6 5 3 ) (
2
+ = = x x x f y
).
Bamsz deikenlerin verilmi deerleri iin fonksiyonlarn
deerleri hesaplanabilir. Bir baka ekilde de fonksiyon,
bamsz deikenlerin her bir deerine karlk gelen
deerlerin bir cmlesi (rnein;
3 3 2 2 1 1
y , ; y , ; y , x x x
) olarak
tanmlanabilir. Bu durumda sreklilik aralnda herhangi
bir noktada formlle tanmlama yoktur. Sonlu farklar
kullanlarak, araln iinde herhangi bir noktada
fonksiyonun deeri iin iyi bir yaklam bulmak mmkndr.

leri Farklar
Bir
) (x f y =
fonksiyonu verildiinde,

) ( ) ( ) ( x f h x f x f + =

eklinde tanmlanan ilemi yaptran
sembolne ileri fark

operatr denir. Burada h, fark aral, adm olarak
adlandrlmtr.
) (x f
yada
y
ifadesine f(x) fonksiyonunun
birinci mertebeden ileriye fark denir.

f(x) fonksiyonunun ikinci mertebeden ileriye fark,
) (
2
x f

eklinde gsterilir ve
[ ] [ ] ) ( ) ( ) ( ) (
2
x f h x f x f x f + = =

eklinde ifade edilir. En genel halde,
i
f x f = ) (
ve
k i
f kh x f
+
= + ) (
ile gsterilmek zere
Nmerik Analiz 2010
i
n
i
n
i
n n
f f f x f
1
1
1 1
) ( ) (

+

= =

eklinde tanmlanr.

Bir Polinomun Farklar
Bir polinomun 1 2 1 0
,..., , ,
+ n
y y y y
gibi n+2 deerinin verilmi
olduu kabul edilirse, bu deerler yardmyla oluturulan
0 1 0
y y y =

1 2 1
y y y =

2 3 2
y y y =

. . .
. . .
. . .
n n n
y y y =
+1
farklarna verilen polinomun birinci dereceden ileri farklar
denir.
Birinci dereceden ileri farklar ile,
0 1 0
2
y y y =

1 2 1
2
y y y =

2 3 2
2
y y y =

. . .
. . .
. . .
1 1
2

=
n n n
y y y

Nmerik Analiz 2010
eklinde elde edilen farklara verilen polinomun ikinci
dereceden ileri farklar denir.
) (x f y =
polinomunda
kh a x + =
dnm yapldnda
y

ler
k
y
ile gsterilsin. Yani
) ( kh a f y
k
+ =
olur ki bu durumda,

k k k
y y y =
+1

fark k nc birinci mertebeden ileri fark olarak adlandrlr.
k = 0, 1, 2, . . . alnrsa x in ardk deerleri iin y
fonksiyonunun ileri fark tablosu aadaki gibi hesaplanr.
x
y
y
y
2
y
3

a
) (
0
a f y =

h a +
) (
1
h a f y + =

h a 2 +

) 2 (
2
h a f y + =

h a 3 +

) 3 (
3
h a f y + =

h a 4 +

) 4 (
4
h a f y + =

Blnm Farklar

x in x
0
, x
1
, . . ., x
n
deerleri iin srasyla f(x
0
),

f(x
1
), . . .,
f(x
n
) deerlerini alan bir fonksiyon iin f(x) in herhangi iki
ardk deeri f(x
i
) ve f(x
j
) ise birinci blnm fark,

i j
i j
j i
x x
x f x f
x x f
=
) ( ) (
) , (

forml ile tanmlanr. Benzer ekilde f(x) in iki tane birinci
blnm fark f(x
i
, x
j
) ve f(x
j
, x
k
) ise ikinci blnm fark,

3 4 3
2 3 2
1 2 1
0 1 0
y y y
y y y
y y y
y y y
=
=
=
=

2 3 2
2
1 2 1
2
0 1 0
2
y y y
y y y
y y y
=
=
=
1
2
2
2
1
3
0
2
1
2
0
3
y y y
y y y
=
=

Nmerik Analiz 2010

i k
j i k j
k j i
x x
x x f x x f
x x x f
=
) , ( ) , (
) , , (

olur. Blnm farklar baka notasyonlarla da
gsterilebilirler. rnein, f(x
i
, x
j
, x
k
) yerine [x
i
, x
j
, x
k
] gibi.
Bir baka rnek olarak nc dereceden f(x
0
, x
1
, x
2
, x
3
)
blnm farkn alrsak,

0 3
2 1 0 3 2 1
3 2 1 0
) , , ( ) , , (
) , , , (
x x
x x x f x x x f
x x x x f
=

forml ile hesaplanr.
( ) x f y =
fonksiyonu iin blnm fark tablosu,

( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
L L
L
L
L
3 3
3 2
3 2 1 2 2
3 2 1 0 2 1
2 1 0 1 1
1 0
0 0
,
, ,
, , , ,
, ,
,
x f x
x x f
x x x f x f x
x x x x f x x f
x x x f x f x
x x f
x f x
x f x

eklinde ifade edilebilir.

Nmerik Analiz 2010

RNEK:
y = x
2
fonksiyonunun x = 0, 1, 3, 4, 7 deerleri iin
blnm fark tablosunu oluturunuz.
49 7
11
1 16 4
7
1 9 3
4
1 1 1
1
0 0
) (x f x

ENTERPOLASYON

Matematiksel problemler deikenlerin srekli fonksiyonlar olarak
ifade edilebilir. Bu fonksiyonlar kapal bir formlle tanmlanr ve
bamsz deikenlerin deerleri iin fonksiyonlarn deerleri
hesaplanr. Fonksiyonlar, bamsz deikenlerin her bir deerine
karlk gelen fonksiyon deerlerinin bir cmlesi olarak da
tanmlanabilir. Bu durumda kapal bir forml verilmemitir. Sonlu
farklar kullanlarak, deikenlerin herhangi bir ara deerine
karlk gelen fonksiyon deerleri iin iyi bir yaklam bulunabilir.
Pratikte karlalan problemlerin ounu kapal bir forml eklinde
tanmlamak mmkn ise de, ayrk noktalar cmlesinde sonlu farklar
kullanlarak zm elde etmek daha kolay olduu iin daha fazla
tercih edilir.

Nmerik Analiz 2010
Veri noktalar arasnda ara deer hesab gereksinim problemi fen
ve mhendislikte ska karlalr. rnein, bir bina iin
bilgisayarl enerji kontrol sistemi dizaynnda giri verisi olarak,
hergn binada meydana gelen tipik s deiimi gerekebilir. rnek
s deerleri ayrk zaman noktalarnda bina iinde llmelidir.
Bununla birlikte enerji kontrol sistemi bilgisayar program iin,
rnek olarak saatlik artlarla s lmleri gerekebilir. Bu problemi
zmenin bir yolu llen s deerlerinin, lm zamanlar
arasndaki ara deerleri iin bir eri ile tarif edilmesidir. Btn
enterpolasyon algoritmalarnn temeli, veri izelgesinin bir alt
kmesi iin baz fonksiyonlar ya da eri tipleri uydurmaktr.
Enterpolasyon algoritmalarnn erileri, gerek fonksiyon
erilerinden farkldr.

Genel anlamda enterpolasyon, bilinmeyen bir
( ) x f
fonksiyonunun
n 2 1 0
x ,..., x , x , x gibi ayrk noktalarda bilinen
( ) ( ) ( ) ( )
n 2 1 0
x f ,..., x f , x f , x f deerlerini kullanarak, bu fonksiyonun
daha basit ve bilinen bir
( ) x P
fonksiyonu ile ifade edilmesi
ilemidir. Bu
( ) x P
fonksiyonuna, enterpolasyon fonksiyonu ad
verilir.

Enterpolasyon fonksiyonunun seiminde, balca iki teorem
kullanlr.

1. Eer
( ) x f
fonksiyonu
[ ] b a,
aralnda srekli ise,
enterpolasyon fonksiyonu olarak polinom kullanlabilir.
2. Periyodu 2 olan herhangi bir srekli fonksiyon iin

( )

= =
+ =
n
k
k
n
k
k
kx b kx a x P
1 0
sin cos

eklinde sonlu bir trigonometrik seri enterpolasyon fonksiyonu
olarak kullanlabilir.
Nmerik Analiz 2010

Lineer Enterpolasyon

Enterpolasyon fonksiyonu dz bir izgiden oluur. Lineer
enterpolasyon fonksiyonu,

( ) x b b x P
1 0
+ =

eklinde ifade edilebilir. Burada iki adet bilinmeyen katsay (b
0
, b
1
)
bulunmaktadr. Katsay deerlerini elde etmek iin en az iki adet
deiken deeri ve bu deikenlere karlk gelen gerek fonksiyon
deerleri bilinmelidir. Bilinen deiken deerleri x
i
ve x
i+1
,
fonksiyon deerleri de srasyla f(x
i
) ve f(x
i+1
) olsun, denklemde x
i ,

f(x
i
) ve x
i+1
, f(x
i+1
) deerleri kullanlarak,

( )
( )
1 1 0 1
1 0
+ +
+ =
+ =
i i
i i
x b b x f
x b b x f

elde edilen iki bilinmeyenli iki denklem zlerek

i
i i
i i
i
x
x x
x f x f
x f b
(
=
+
+
1
1
0
) ( ) (
) (

1
1
1
) ( ) (
+
+
=
i i
i i
x x
x f x f
b

denklemin katsaylar bulunarak,
x
x x
x f x f
x
x x
x f x f
x f x P
i i
i i
i
i i
i i
i (
+
(
=
+
+
+
+
1
1
1
1
) ( ) ( ) ( ) (
) ( ) (

elde edilir.

Nmerik Analiz 2010

RNEK :

3
) ( x x f =
fonksiyonunun deerleri tabloda verilmitir. x = 2.2 iin
enterpolasyon fonksiyonunun deerini bulalm.

x 0 1 2 3 4
f(x) 0 1 8 27 64

Burada x
i
ve x
i+1
iin 2 ve 3 deerleri, f(x
i
) ve f(x
i+1
) iin de 8 ve 27
deerleri tablodan alnr.
(5) denklemi kullanlarak,

x x P
(
+
(
=
3 2
27 8
2
3 2
27 8
8 ) (

olur ve lineer enterpolasyon fonksiyonu

x x P 19 30 ) ( + =

olarak elde edilir. Enterpolasyon fonksiyonu x = 2.2 nin kpn
11.8 olarak bulmutur. Gerek deer olarak 2.2 nin kp 10.648
dir. Enterpolasyon hatas 1.152 ya da % 10.8 olarak gerekleti.
Ayn denklemde x = 4 iin enterpolasyon deeri % 28 hata ile 46
olarak hesapland. Bu durum ekilden de grlmektedir. Lineer
enterpolasyon fonksiyonu elde edilirken daima hesaplanacak
deerin arada kald bilinen snr deerleri kullanlmaldr. Snr
deerlerin dnda kalan blge iin hesaplanan fonksiyon
deerlerinde hata oran artabilmektedir.

Nmerik Analiz 2010
Gregory-Newton Enterpolasyon Yntemi

Bir ( ) x f fonksiyonunun
1 2 1
, ,
+ n
x x x K
gibi aralklar eit olan ayrk
noktalarda bilinen
( ) ( ) ( )
1 2 1
, , ,
+ n
x f x f x f K
deerleri varsa ve bu
( ) x f

fonksiyonunun, enterpolasyon fonksiyonu ) (x P i veren Gregory-
Newton enterpolasyon ynteminde, n. dereceden bir enterpolasyon
polinomu,
( ) ( ) ( )( ) ( )( )( )
( )( ) ( ) ( )( ) ( )
n 2 1 1 n 1 n 2 1 n
3 2 1 4 2 1 3 1 2 1
x x ... x x x x a x x ... x x x x a
... x x x x x x a x x x x a x x a a x P
+ +
+ + + + =
+

eklinde ifade edilmitir. Buradaki bilinmeyen katsaylardan
1
a

iin, eitlikte x ve P(x) yerine srasyla
( )
1 1
ve x f x
deerleri
yazlrsa,

( )
1 1
x f a =

olarak elde edilir.
2
a
bilinmeyen katsaysnn zm iin, eitlikte x
ve P(x) yerine srasyla
( )
2 2
ve x f x
deerleri yazlrsa,

( ) ( ) ( )
1 2
1 2
1 2
1 2
2
x x
x f x f
x x
a x f
a
=

eklindedir. Elde edilen
2 1
ve a a
deerleri ile
( )
3 3
, x f x
kullanlarak
3
a
iin denklemden,

( ) ( ) ( )( )
2 3 1 3 3 1 3 2 1 3
x x x x a x x a a x f + + =

bulunur, buradan
3
a
zlerek,

( ) ( )
( )( )
2 3 1 3
1 3 2 1 3
3
x x x x
x x a a x f
a

=

eklinde elde edilir.

Nmerik Analiz 2010
RNEK :
x 1 2 3 4
F(x) 1 8 27 64
Tablo deerleri kullanlarak Gregory-Newton yntemiyle ikinci
dereceden bir polinom iin, nce [1, 1] kullanlarak,
( ) 1
1 1
= = x f a

ve [2, 8] kullanlarak denklemden,
7
1 2
1 8
2
=
= a

ve son olarak [3, 27] deeri kullanlarak denklemden,

6
) 2 3 )( 1 3 (
) 1 3 ( 7 1 27
3
=

= a

eklinde katsaylar elde edilir. Katsaylar yerine yazlarak,

) 2 )( 1 ( 6 ) 1 ( 7 1 ) ( + + = x x x x P

olur. Denklem dzenlendiinde enterpolasyon polinomu,

2
6 11 6 ) ( x x x P + =

olarak elde edilmitir.
2 . 2 = x
iin
84 . 10 ) 2 . 2 ( = P
deeri elde edilir.

RNEK :
40
o
ve 72
o
C scaklk deerleri arasndaki suyun buhar basnc
verileri aadaki tabloda verildii gibidir.

T(
o
C) 40 48 56 64 72
P(mm Hg) 55.3 83.7 123.8 179.2 254.5
Enterpolasyon polinomunda 52
o
C iin buhar basnc ?

Gregory-Newton ifadesindeki katsaylarn elde edilii aada tabloda
verilmitir.
Nmerik Analiz 2010

i T(
o
C) P(mm Hg) Eitlik den
i
a

1 40 55.3
1
3 . 55 a =
55.3
2 48 83.7 ) 40 48 ( 7 . 83
2 1
+ = a a
3.55
3 56 123.8
) 48 56 )( 40 56 ( ) 40 56 ( 8 . 123
3 2 1
+ + = a a a
0.0914063
4 64 179.2
) 56 64 )( 48 64 )( 40 64 (
) 48 64 )( 40 64 ( ) 40 64 ( 2 . 179
4
3 2 1
+
+ + =
a
a a a

0.001172
5 72 254.5
) 64 72 )( 56 72 )( 48 72 )( 40 72 (
) 56 72 )( 48 72 )( 40 72 (
) 48 72 )( 40 72 ( ) 40 72 ( 5 . 254
5
4
3 2 1
+
+
+ + =
a
a
a a a

0.00001017
Katsaylar yerine yazldnda,

) 64 )( 56 )( 48 )( 40 ( 00001017 . 0
) 56 )( 48 )( 40 0.001172(
) 48 )( 40 ( 0914063 . 0 ) 40 ( 55 . 3 3 . 55 ) (
+
+
+ + =
T T T T
T T T
T T T T P

eklindedir.
Enterpolasyon polinomunda 52
o
C iin buhar basnc,
Hg mm 0 . 102 ) 52 ( = P olarak elde edilir.

n=5;
% for i=1:n
% m=input('x degeri: ');
% x(i)=m;
% end
% for i=1:n
% k=input('y degeri: ');
% y(i)=k;
% end
x(1)=40;
x(2)=48;
x(3)=56;
x(4)=64;
x(5)=72;
y(1)=55.3;
y(2)=83.7;
y(3)=123.8;
y(4)=179.2;
y(5)=254.5;
for i=1:n
switch i
case 1
a(1)=y(1);
case 2
Nmerik Analiz 2010
a(2)=(y(2)-y(1))/(x(2)-x(1));
case 3
a(3)=(y(3)-a(1)-a(2)*(x(3)-x(1)))/((x(3)-x(1))*(x(3)-x(2)));
case 4
a(4)=(y(4)-a(1)-a(2)*(x(4)-x(1))-a(3)*(x(4)-x(1))*(x(4)-
x(2)))/((x(4)-x(1))*(x(4)-x(2))*(x(4)-x(3)));
case 5
a1=y(5)-a(1)-a(2)*(x(5)-x(1))-a(3)*(x(5)-x(1))*(x(5)-x(2))-
a(4)*(x(5)-x(1))*(x(5)-x(2))*(x(5)-x(3));
a2=(x(5)-x(1))*(x(5)-x(2))*(x(5)-x(3))*(x(5)-x(4));
a(5)=a1/a2;
end
end
for i=1:n
f=a(i);
fprintf(' %12.8f\n', f);
end

55.30000000
3.55000000
0.09140625
0.00117188
0.00001017
>>

Newton leri Fark Enterpolasyon Forml

1 2 1
,... ,
+ n
x x x
gibi aralklar eit olan ayrk noktalarda bilinen
( ) ( ) ( )
1 2 1
,..., ,
+ n
x f x f x f
deerleri iin enterpolasyon fonksiyonu
) (x P
,
( )
0 0
2
2
0
1
0
... y y y y x P
n
s
n
s s
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
+
|
|
\
|
+ =

eklinde ifade edilir. Burada,
|
\
|
s
i
katsaysna, binom katsays ad verilir ve

!
) 1 )...( 2 )( 1 (
i
i s s s s
s
i
+
=
|
|
\
|

eklindedir. fade dzenlendiinde,
Nmerik Analiz 2010

( )
0
0
3
0
2
0 0
!
) 1 )...( 1 (

...
! 3
) 2 )( 1 (
! 2
) 1 (
y
n
n s s s
y
s s s
y
s s
y s y x P
n
+
+
+

+
+ + =

olur. Burada
h
x x
s
0
=
dir. fade de yerine yazldnda,
( )
...
! 3
2 1

! 2
1
0
3
0 0 0
0
2
0 0
0
0
0
+
|
\
|

\
|

\
|

+
+
|
\
|

\
|

+
+ =
y
h
x x
h
x x
h
x x
y
h
x x
h
x x
y
h
x x
y x P

olur. fade dzenlendiinde,

( )
0
1 0
0
3
3
2 1 0
0
2
2
0 0
0
0
0
!
) )...( (
...
! 3
) )( )( (
! 2
)) ( )( (
y
h n
x x x x
y
h
x x x x x x
y
h
h x x x x
y
h
x x
y x P
n
n
n

+ +

+
+
+
+ =
olarak elde edilir.

Ayn ifade, Gregory-Newton enterpolasyon ynteminin ifadesinde
katsaylar ileri farklar ile yeniden dzenlenerek,
n
a a a ,..., ,
1 0

katsaylar,
!

! 3
;
! 2
;
0
3
0
3
3
2
0
2
2
0
0 1
0 1
1 0 0
n h
y
a
h
y
a
h
y
a
h
y
x x
y y
a y a
n
n
n
= =

Nmerik Analiz 2010
olarak elde edilir. Formlde yerine yazldnda, Newton leri Fark
Enterpolasyon Forml elde edilir.
Newton leri Fark Enterpolasyon Forml en genel anlamda,

( )
) )...( (
!
...
) )( )( (
! 3
) )( (
! 2
) (
1 0
0
2 1 0
3
0
3
1 0
2
0
2
0
0
0
+ +

+ =
n
n
n
x x x x
h n
y
x x x x x x
h
y
x x x x
h
y
x x
h
y
y x P
eklinde ifade edilir. h=1 ve x
0
=0 ise ifade,
( )
) )...( 1 (
!
...
) 2 )( 1 (
! 3
) 1 (
! 2
1
0
0
3
0
2
0 0
+ +

+ + =
n
n
x x x x
n
y
x x x
y
x x
y
x y y x P

RNEK:
x 0

1 2
y 1 2 4
x=0.5 iin P(x)=?

leri fark tablosu,
x y
y
2
y
0 1
1
1 2 1
2
2 4

eklinde elde edilir. Tablo deerleri formle uygulandnda,
( ) ) 1 (
! 2
0
2
0 0

+ + = x x
y
x y y x P

Nmerik Analiz 2010

( )
( ) 37 . 1 5 . 0
1
2
1
2
1
) 1 (
2
1
1
2
=
+ + = + + =
P
x x x x x x P

RNEK:
x 2 4 6 8 10
y 10 50 122 226 362
Yukardaki tabloyu kullanarak enterpolasyon polinomunu ve x=3
noktasndaki deerini bulunuz.

leri fark tablosu,
x y
y
2
y
3
y
2 10
40
4 50 32
72 0
6 122 32
104 0
8 226 32
136
10 362

( ) ) )( (
! 2
) (
1 0
2
0
2
0
0
0
x x x x
h
y
x x
h
y
y x P
+ =

( ) ) 4 )( 2 (
2 ! 2
32
) 2 (
2
40
10
2
+ + = x x x x P

( ) 2 4 4
2
+ = x x x P

( ) 26 3 = P

clc
n=8;

% for i=1:n
% m=input('x degeri: ');
% x(i)=m;
% end

Nmerik Analiz 2010
% for i=1:n
% k=input('y degeri: ');
% y(i)=k;
% end

x(1)=1;
x(2)=2;
x(3)=3;
x(4)=4;
x(5)=5;
x(6)=6;
x(7)=7;
x(8)=8;

y(1)=1;
y(2)=8;
y(3)=27;
y(4)=64;
y(5)=125;
y(6)=216;
y(7)=343;
y(8)=512;

for i=1:n-1
a(i)=y(i+1)-y(i);
e=a(i);
fprintf('%f\n', e);
end

for i=1:n-2
b(i)=a(i+1)-a(i);
f=b(i);
if g~=0
fprintf(' %f\n', f);
end
end
for i=1:n-3
c(i)=b(i+1)-b(i);
g=c(i);

if g~=0
fprintf(' %f\n', g);
end
end

for i=1:n-4
k(i)=c(i+1)-c(i);
g=k(i);

if g~=0
end
end
Nmerik Analiz 2010

for i=1:n-5
m(i)=k(i+1)-k(i);
g=m(i);
if g~=0
end
end

for i=1:n-6
k(i)=m(i+1)-m(i);
g=k(i);

if g~=0
end
end

for i=1:n-7
r(i)=k(i+1)-k(i);
g=r(i);

if g~=0
end

end

7.000000
19.000000
37.000000
61.000000
91.000000
127.000000
169.000000
6.000000
6.000000
6.000000
6.000000
6.000000
>>

leri Farklar Enterpolasyon forml sadece sabit adm aralkl
deikenli problemlere uygulanabilir. Adm aralnn sabit
olmad durumlarda, deiken dnm yaplarak adm aral
sabit hale getirildikten sonra yntem uygulanabilir.

Nmerik Analiz 2010
RNEK:
x -1 0 3 8 15 24
y 2 1 10 65 226 577
Yukardaki tabloyu kullanarak enterpolasyon polinomunu bulunuz.

Deikenin adm aral sabit olmad iin x , z nin fonksiyonu
olarak tanmlanr. x= f(z)

z 0 1 2 3 4 5
x -1 0 3 8 15 24
y 2 1 10 65 226 577

leri fark tablosu,
z x
x
2
x
0 -1
1
1 0 2
3
2 3 2
5
3 8 2
7
4 15 2
9
5 24
deiken x ve fonksiyon y iin forml,
( ) ) 1 (
! 2
0
2
0 0

+ + = x x
y
x y y x P

olacakt, deiken z ve fonksiyon x iin ayn ifade
( ) ) 1 (
! 2
0
2
0 0

+ + = z z
x
z x x z f

eklinde ifade edilir. Tablo deerleri yerine yazldnda,
( ) 1 ) 1 ( 1
2
= + + = = z z z z z f x

1 + = x z

Nmerik Analiz 2010
olarak rnek problem iin deiken dnm ifadesi elde edilir.
z deikeni ve y fonksiyonu iin ileri fark tablosu,

z y
y
2
y
3
y
4
y
0 2
-1
1 1 10
9 36
2 10 46 24
55 60
3 65 106 24
161 84
4 226 190
351
5 577

Forml z deikeni ve y fonksiyonu iin dzenlendiinde,
( )
) 3 )( 2 )( 1 (
! 4

) 2 )( 1 (
! 3
) 1 (
! 2
0
4
0
3
0
2
0 0

+
+
+ + =
z z z z
y
z z z
y
z z
y
z y y z P

( ) ) 3 )( 2 )( 1 (
! 4
24
) 2 )( 1 (
! 3
36
) 1 (
! 2
10
2 + + + = z z z z z z z z z z z P
parantez arpmlar yaplarak,

( ) 2 2
2 4
+ = z z z P

ara enterpolasyon fonksiyonu elde edilir. Deiken dnm ifadesi
yerine yazldnda x deikenine bal enterpolasyon polinomu,
( ) 2 ) 1 ( 2 ) 1 (
2
+ + + = x x x P

( ) 1
2
+ = x x P
olarak elde edilir.

Nmerik Analiz 2010
Lagrange Enterpolasyon Forml

Bir
( ) x f
fonksiyonunun
n
x x x x ,... , ,
2 1 0
gibi (aralklar eit olan veya
olmayan) ayrk noktalarda bilinen
( ) ( ) ( ) ( )
n
x f x f x f x f ,..., , ,
2 1 0

deerleri varsa ve bu
( ) x f
fonksiyonunun, enterpolasyon
fonksiyonu
) (x P
i veren Lagrange Enterpolasyon Forml,
=
=
n
i
i i
x f x L x P
0
) ( ) ( ) (

eklinde verilir.

) ( ) ( ... ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
2 2 1 1 0 0 n n
x f x L x f x L x f x L x f x L x P + + + + =
genel ifadesi kullanlr. Burada L
i
, Lagrange enterpolasyon
katsaylar,

ifadesi ile tanmlanmtr. n. dereceden L
i
katsays,

) )...( )( )...( )( (
) )( )...( )( )( (
) (
1 1 1 0
1 2 1 0
n i i i i i i i
n n
i
x x x x x x x x x x
x x x x x x x x x x
x L

=
+
ile hesaplanr.

RNEK
Aada tabloda verilen noktalardan geen polinomu bulunuz.

x 0 1 2
f(x) 1 2 4

Bu problem iin denklemden,
=
|
|
\
|
=
n
i j
j j
x
i
x
j
x x
x
i
L
0
) (
Nmerik Analiz 2010
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
2 2 1 1 0 0
x f x L x f x L x f x L x P + + =

elde edilir. Burada Lagrange enterpolasyon katsaylar,

) )( (
) )( (
) (
2 0 1 0
2 1
0
x x x x
x x x x
x L

=

) )( (
) )( (
) (
2 1 0 1
2 0
1
x x x x
x x x x
x L

=

) )( (
) )( (
) (
1 2 0 2
1 0
2
x x x x
x x x x
x L

=

eklindedir. Saysal deerler
) (x P
ifadesinde yerine yazlrsa,

4
) 1 2 )( 0 2 (
) 1 )( 0 (
2
) 2 1 )( 0 1 (
) 2 )( 0 (
1
) 2 0 )( 1 0 (
) 2 )( 1 (
) (

+

+

=
x x x x x x
x P

elde edilir. Bu ifade dzenlendiinde enterpolasyon polinomu
olarak
( ) 1
2
1
2
1
2
+ + = x x x P

bulunur.

DEV
( ) ( ) x x f sin =
fonksiyonunun baz deikenler iin deerleri aada
tabloda verilen gibidir.
o
12 sin nin enterpolasyon deerini bulunuz.
x 10 11 13
f(x) 0.17365 0.19081 0.22495

RNEK
Aada tabloda verilen noktalardan geen Lagrange Enterpolasyon
polinomunun
3 = x
iin deeri,
x 0 1 2 4 5
f(x) 4 6 10 48 94
Lagrange enterpolasyon forml,
Nmerik Analiz 2010
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
4 4 3 3 2 2 1 1 0 0
x f x L x f x L x f x L x f x L x f x L x P + + + + =
eklinde dzenlenir, bu ifadedeki L(x) katsaylar,
) )( )( )( (
) )( )( )( (
) (
4 0 3 0 2 0 1 0
4 3 2 1
0
x x x x x x x x
x x x x x x x x
x L

=

1 . 0
) 5 0 )( 4 0 )( 2 0 )( 1 0 (
) 5 3 )( 4 3 )( 2 3 )( 1 3 (
) 3 (
0
=

= L

) )( )( )( (
) )( )( )( (
) (
4 1 3 1 2 1 0 1
4 3 2 0
1
x x x x x x x x
x x x x x x x x
x L

=

5 . 0
) 5 1 )( 4 1 )( 2 1 )( 0 1 (
) 5 3 )( 4 3 )( 2 3 )( 0 3 (
) 3 (
1
=

= L

) )( )( )( (
) )( )( )( (
) (
4 2 3 2 1 2 0 2
4 3 1 0
2
x x x x x x x x
x x x x x x x x
x L

=

0 . 1
) 5 2 )( 4 2 )( 1 2 )( 0 2 (
) 5 3 )( 4 3 )( 1 3 )( 0 3 (
) 3 (
2
=

= L

) )( )( )( (
) )( )( )( (
) (
4 3 2 3 1 3 0 3
4 2 1 0
3
x x x x x x x x
x x x x x x x x
x L

=

5 . 0
) 5 4 )( 2 4 )( 1 4 )( 0 4 (
) 5 3 )( 2 3 )( 1 3 )( 0 3 (
) 3 (
3
=

= L

) )( )( )( (
) )( )( )( (
) (
3 4 2 4 1 4 0 4
3 2 1 0
4
x x x x x x x x
x x x x x x x x
x L

=

10 . 0
) 4 5 )( 2 5 )( 1 5 )( 0 5 (
) 4 3 )( 2 3 )( 1 3 )( 0 3 (
) 3 (
4
=

= L

olarak bulunur. Bylece enterpolasyon polinom deeri,
0 . 22 ) 94 )( 10 . 0 ( ) 48 )( 5 . 0 ( ) 10 )( 0 . 1 ( ) 6 )( 5 . 0 ( ) 4 )( 1 . 0 ( ) 3 ( = + + + + = P

Nmerik Analiz 2010
clc

n=input('n degeri: ');
for i=1:n
m=input('x degeri: ');
x(i)=m;
end
for i=1:n
k=input('y degeri: ');
y(i)=k;
end

b=3;
a=1;
pp=0;

for i=1:n
m(i)=1;
k(i)=1;
for j=1:n
if i~=j
m(i)= m(i)*(b-x(j));
k(i)=k(i)*(x(i)-x(j));
end
end
s(i)=m(i)/k(i);
pp=pp+s(i)*y(i);
end
for i=1:n
l=s(i);
fprintf('\n L(x)= %6.3f',l);
end

fprintf('\n p(a)= %10.3f',pp)

Blnm Farklar Enterpolasyon Forml

x in x
0
, x
1
, . . ., x
n
deerleri iin srasyla f(x
0
),

f(x
1
), . . .,
f(x
n
) deerlerini alan bir fonksiyon iin enterpolasyon
polinomu P(x), blnm farklar ile,

) ,..., , ( ) )...( )( (
... ) , , ( ) )( ( ) , ( ) ( ) ( ) (
1 0 1 1 0
2 1 0 1 0 1 0 0 0
n n
x x x f x x x x x x
x x x f x x x x x x f x x x f x P
+
+ + + =
forml ile tanmlanr.
Nmerik Analiz 2010

RNEK:
x 1.0

1.1 1.2 1.3
cos x 0.5403 0.4536 0.3624 0.2675

x = 1.12 iin enterpolasyon polinomu deerini bulunuz.
x f(x)
1.0 0.5403
-0.8670
1.1 0.4536 -0.2250
-0.9120 0.1333
1.2 0.3624 -0.1850
-0.9490
1.3 0.2675

4357 . 0 ) 1333 . 0 )( 2 . 1 12 . 1 )( 1 . 1 12 . 1 )( 0 . 1 12 . 1 (
) 2250 . 0 )( 1 . 1 12 . 1 )( 0 . 1 12 . 1 ( ) 8670 . 0 )( 0 . 1 12 . 1 ( 5403 . 0 ) 12 . 1 (
= +
+ + + = P

RNEK:
X 1.1 1.2 1.0

1.3
cos x 0.4536 0.3624 0.5403 0.2675

x = 1.12 iin enterpolasyon polinomu deerini bulunuz.
x f(x)
1.1 0.4536
-0.9120
1.2 0.3624 -0.2250
-0.8895 0.1333
1.0 0.5403 -0.1983
-0.9093
1.3 0.2675

Nmerik Analiz 2010
4357 . 0 ) 1333 . 0 )( 0 . 1 12 . 1 )( 2 . 1 12 . 1 )( 1 . 1 12 . 1 (
) 2250 . 0 )( 2 . 1 12 . 1 )( 1 . 1 12 . 1 ( ) 9120 . 0 )( 1 . 1 12 . 1 ( 4536 . 0 ) 12 . 1 (
= +
+ + + = P

clc
n=input('n degeri: ');
for i=1:n
m=input('x degeri: ');
x(i)=m;
end
for i=1:n
k=input('y degeri: ');
y(i)=k;
end

for i=1:n-1
a(i,i+1)=(y(i)-y(i+1))/(x(i)-x(i+1));
e=a(i,i+1);
fprintf('%f\n', e);
end

for i=1:n-2
b(i,i+1)=(a(i,i+1)-a(i+1,i+2))/(x(i)-x(i+2));
e=b(i,i+1);
fprintf(' %f\n')
fprintf('%f\n', e);
end

for i=1:n-3
c(i,i+1)=(b(i,i+1)-b(i+1,i+2))/(x(i)-x(i+3));
e=c(i,i+1);
fprintf(' %f\n')
fprintf('%f\n', e);
end

for i=1:n-4
d(i,i+1)=(c(i,i+1)-c(i+1,i+2))/(x(i)-x(i+4));
e=d(i,i+1);
fprintf(' %f\n')
fprintf('%f\n', e);
end

Nmerik Analiz 2010
En Kk Kareler Yntemi

Enterpolasyon fonksiyonu P(x) gerek fonksiyon f(x) i ancak
belirli bir aralkta tanmlar. Baz hallerde gerek fonksiyon
ile enterpolasyon fonksiyonu verilen aralk dnda
birbirinden ok farkl olabilir. Enterpolasyon ile elde edilen
eri, gerek fonksiyonun deiimine ok yakn olmaldr.
Meydana gelen fark ile gerek fonksiyon deeri,
i i
x P y + = ) (

ifadesi ile verilebilir.
i
, hata miktardr.

Fiziksel olaylarn ounda iki veya daha fazla birbirine bal
deiken bulunur. Bir olayn deneysel sonucunun analitik
incelenmesi olayn formle balanmas ile mmkndr.
rnein, zamana gre deien bir olayda eitli zamanlarda
yaplan lmlerde f(x) deerleri elde edilmi olsun.
Gzlemlenen olayn dorusal bir deiim gstermesi
bekleniyorsa beklenen doru denklemi
Bx A y + =

olarak ifade edilir. Bu durumda j. inci gzlemdeki x
j

deerinden hesaplanan j j
Bx A y + =
deeri ile gzlemden
elde edilen gerek y deeri arasndaki fark minimum olacak
ekilde bir doru denklemi bulmak istenirse, i. inci
gzlemdeki fark,
) (
i i i
Bx A y d + =

eklinde ifade edilir. Ancak bu fark (+) veya ()
olabileceine gre teorik fonksiyonun gsterecei doru en
uygun doru olmayabilir. Bu nedenle farklar yerine farklarn
kareleri toplamnn minimum olmas artn salayan
fonksiyonu belirlemek gerekir.
Nmerik Analiz 2010
0 S
1
2
= =
=
n
i
i i
d

0 ... S
2 2
3
2
2
2
1
= + + + + =
n i
d d d d

0 )) ( ( S
1
2
= + =
=
n
i
i i i
Bx A y

Bu ifade de S, A ve B ye bal olarak deiecektir. S nin A ve
B ye gre ksmi trevleri alnp sfra eitlenirse,
0
A
S
=

0
S
=
B

= = = =
= + = + =
n
i
i
n
i
n
i
i
n
i
i i
y Bx A y Bx A
1 1 1 1
0 ) ( 2
A
S

= = = =
= + = + =
n
i
i i
n
i
n
i
i i
n
i
i i i
y x Bx Ax x y Bx A
B
1 1 1
2
1
0 ) ( 2
S

(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
y x
y
B
A
x x
x n
1
1
1
2
1
1

matrisi elde edilir ve
(
(
(
(
=

= =
=
n
i
i
n
i
i
n
i
i
x x
x n
1
2
1
1

(
(
(
(
=

= =
= =
n
i
i
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
x y x
x y
1
2
1
1 1
A

(
(
(
(
=

= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
y x x
y n
1 1
1
B

Nmerik Analiz 2010
=
B
B
A
A

eklinde matris zlerek A ve B katsaylar elde edilir.

RNEK:
x 0 2 4 6 8 10
f(x) 1 5.1 9 13 17 21
Tablodan geen doru denkleminin A ve B katsaylarn en kk
kareler yntemiyle bulunuz.
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
y x
y
B
A
x x
x n
1
1
1
2
1
1

x
i
y
i
x
i
2
x
i
y
i

0 1 0 0
2 5.1 4 10.2
4 9 16 36
6 13 36 78
8 17 64 136
+ 10 + 21 + 100 + 210
30 66.1 220 470.2

(
=
(
2 . 470
1 . 66
220 30
30 6

B
A

2 . 838
436
420
=
=
=
B
A
A= 1.03809 B= 1.99571
Nmerik Analiz 2010
x y 99571 . 1 1.03809 + =

clc
n=6;
tx=0;
ty=0;
tx2=0;
txy=0;

x(1)=0;
x(2)=2;
x(3)=4;
x(4)=6;
x(5)=8;
x(6)=10;
y(1)=1;
y(2)=5.1;
y(3)=9;
y(4)=13;
y(5)=17;
y(6)=21;

for i=1:n
tx=tx+x(i);
ty=ty+y(i);
tx2=tx2+x(i)^2;
txy=txy+x(i)*y(i);
% ty=sum(x);
% tx=sum(y);
end

fprintf('\n Ex= %6.3f',tx);
fprintf('\n Ey= %10.3f',ty);
fprintf('\n Ex2= %10.3f',tx2);
fprintf('\n Ex2= %10.3f',txy);
a=(tx2*ty-txy*tx)/(n*tx2-tx^2);
b=(n*txy-tx*ty)/(n*tx2-tx^2);

fprintf('\n a= %10.6f',a);
fprintf('\n b= %10.6f',b);

Ex= 30.000
Ey= 66.100
Ex2= 220.000
Ex2= 470.200
a= 1.038095
b= 1.995714
>>

Nmerik Analiz 2010
En Kk Kareler Yntemiyle Polinom Yaklam

Verilen noktalardan f(x)=A+Bx+Cx
2
parabol geirilmek
istenirse hata kareleri toplamnn minimum olmas iin
0 ) ) (( S
1
2 2
= + + =
=
n
i
i i i i
y Cx Bx A

olmal,
=
= + + =
n
i
i i i
y Cx Bx A
1
2
0 ) ( 2
A
S

=
= + + =
n
i
i i i i
y Cx Bx A x
1
2
0 ) ( 2
B
S

=
= + + =
n
i
i i i i
y Cx Bx A x
1
2 2
0 ) ( 2
C
S

(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

i i
i i
i
i i i
i i i
i i
y x
y x
y
C
B
A
x x x
x x x
x x n
2 4 3 2
3 2
2

RNEK:
x 2 3 5 6 8
y 1 6 22 33 61

Tablodan geen f(x)=A+Bx+Cx
2
denkleminin A, B ve C
katsaylarn en kk kareler yntemiyle bulunuz.

x
i
y
i
x
i
2
x
i
3
x
i
4
x
i
y
i
x
i
2
y
i

2 1 4 8 16 2 4
3 6 9 27 81 18 54
5 22 25 125 625 110 550
6 33 36 216 1296 198 1188
+ 8 + 61 + 64 +512 +4096 + 488 +3904
24 123 138 888 6114 816 5700
Nmerik Analiz 2010

(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
5700
816
123
6114 888 138
888 138 24
138 24 5
C
B
A

A = -3
B = 0
C = 1
clc
n=5;
tx=0;
ty=0;
tx2=0;
txy=0;
tx2y=0;
tx3=0;
tx4=0;

x(1)=2;
x(2)=3;
x(3)=5;
x(4)=6;
x(5)=8;

y(1)=1;
y(2)=6;
y(3)=22;
y(4)=33;
y(5)=61;

for i=1:n
tx=tx+x(i);
ty=ty+y(i);
tx2=tx2+x(i)^2;
tx3=tx3+x(i)^3;
tx4=tx4+x(i)^4;
txy=txy+x(i)*y(i);
tx2y=tx2y+x(i)^2*y(i);
end

fprintf('\n Ex= %10.3f',tx);
fprintf('\n Ex2= %10.3f',txy);
Nmerik Analiz 2010
fprintf('\n Ex2y= %10.3f',tx2y);

d=[n tx tx2;tx tx2 tx3;tx2 tx3 tx4];
aa=[ty txy tx2y;tx tx2 tx3;tx2 tx3 tx4];
bb=[n tx tx2;ty txy tx2y;tx2 tx3 tx4];
cc=[n tx tx2;tx tx2 tx3;ty txy tx2y];

d=det(d);
aa=det(aa);
bb=det(bb);
cc=det(cc);

a=aa/d;
b=bb/d;
c=cc/d;

fprintf('\n c= %10.6f',c);

Ex= 24.000
Ey= 123.000
Ex2= 138.000
Ex3= 888.000
Ex4= 6114.000
Ex2= 816.000
Ex2y= 5700.000
a= -3.000000
b= 0.000000
c= 1.000000

En Kk Kareler Yntemiyle Lineer Olmayan
Fonksiyonlar

Verilen deerlerden lineer bir fonksiyon geirilemiyorsa
fonksiyonlar f(x) = ae
bx
veya f(x) = ax
b
gibi katsaylar
bakmndan lineer olmayan ekilde tanmlanabilir. Lineer
olmayan fonksiyonlarn zm g olduundan
logaritmalar alnarak lineerletirme ilemi yaplr.

Nmerik Analiz 2010
RNEK:
x 0 2 3 4 5
f(x) 5.2 56.628 186.872 616.679 2035.04
Tablodan geen y = ab
x
denkleminin a ve b katsaylarn en kk

y = ab
x

ln y = ln a + x ln b
Y = A + B X
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
Y X
Y
B
A
X X
X n
1
1
1
2
1
1

(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
y x
y
B
A
x x
x n
1
1
1
2
1
1
ln
ln

x
i
y
i
x
i
2
ln y
i
x
i
lny
i

0 5.2 0 1.649 0
2 56.628 4 4.037 8.074
3 186.872 9 5.230 15.690
4 616.679 16 6.424 25.696
+ 5 + 2035.04 + 25 +7.618 +38.090
14 54 24.958 87.550
(
=
(
550 . 87
958 . 24
54 14
14 5

B
A

338 . 88
032 . 122
74
=
=
=
B
A
A= 1.649081 B= 1.19392
a = e
A
a = 5.19999
b = e
B
b = 3.3
y 5.202 3.3

x

Nmerik Analiz 2010
clc
n=5;
tx=0;
ty=0;
tx2=0;
txy=0;

x(1)=0;
x(2)=2;
x(3)=3;
x(4)=4;
x(5)=5;

y(1)=5.2;
y(2)=56.628;
y(3)=186.872;
y(4)=616.679;
y(5)=2035.04;

for i=1:n

k=y(i);
yy(i)=log(k);
tx=tx+x(i);
ty=ty+yy(i);
tx2=tx2+x(i)^2;
txy=txy+x(i)*yy(i);

end

fprintf('\n EX= %10.3f',tx);
fprintf('\n EY= %10.3f',ty);
fprintf('\n EX2= %10.3f',tx2);
fprintf('\n EXY= %10.3f',txy);

aa=(tx2*ty-txy*tx)/(n*tx2-tx^2);
bb=(n*txy-tx*ty)/(n*tx2-tx^2);

fprintf('\n A= %10.6f',aa);
fprintf('\n B= %10.6f',bb);

a=exp(aa);
b=exp(bb);


EX= 14.000
EY= 24.958
EX2= 54.000
EXY= 87.553
A= 1.648658
Nmerik Analiz 2010
B= 1.193922
a= 5.199998
b= 3.300000
>>

RNEK:
x 1 3 5
f(x) 3 15.588 33.541

Tablodan geen y = a x
b
denkleminin a ve b katsaylarn en kk
y = ax
b

ln y = ln a + b ln x
Y = A + B X

(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
Y X
Y
B
A
X X
X n
1
1
1
2
1
1

(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
y x
y
B
A
x x
x n
1
1
1
2
1
1
ln ln
ln
) (ln ln
ln

x
i
y
i
ln x
i
ln y
i
(ln x
i
)
2
lnx
i
lny
i

1 3 0 1.099 0 0
3 15.588 1.099 2.747 1.208 3.019
5 33.541 + 1.609 +3.513 +2.589 +5.652
2.708 7.359 3.797 8.671

(
=
(
671 . 8
359 . 7
797 . 3 708 . 2
708 . 2 3

B
A

084828 . 6
461053 . 4
057736 . 4
=
=
=
B
A
A= 1.099395 B= 1.4995623
Nmerik Analiz 2010
a = e
A
a = 3.0023491

b = B

b = 1.4995623
y 3 x
1.5

RNEK:
x 0 1 2
f(x) 1 2 6
Tablodan geen y = a e
bx
denkleminin a ve b katsaylarn en
kk kareler yntemiyle bulunuz.

y = ae
bx

ln y = ln a + bx ln e
Y = A + B X
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
Y X
Y
B
A
X X
X n
1
1
1
2
1
1

(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

=
=
= =
=
n
i
i i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
n
i
i
y x
y
B
A
x x
x n
1
1
1
2
1
1
ln
ln

x
i
y
i
2
i
x

ln y
i
x
i
lny
i

0 1 0 0 0
1 2 1 0.693147 0.693147
+ 2 6 + 4 +1.791759 +3.583519
3 5 2.4849066 4.276666

(
=
(
276666 . 4
4849066 . 2
5 3
3 3

B
A

3752795 . 5
4054653 . 0
6
=
=
=
B
A
A= -0.0675775 B= 0.8958797
Nmerik Analiz 2010
a = e
A
a = 0.9346552
b =B

b = 0.8958797

y 0.9346552 e

0.8958797x

En Kk Kareler Yntemiyle Trigonometrik Fonksiyonlar

nx b x b x b
x b nx a x a x a x a a y
n
n
sin ... 3 sin 2 sin
sin cos ... 3 cos 2 cos cos
3 2
1 3 2 1 0
+ + +
+ + + + + + + =

Verilen noktalardan
i i
x b x a a y sin cos
1 1 0
+ + =
trigonometrik
fonksiyonu geirilmek istenirse hata kareleri toplamnn
minimum olmas iin
0 ) ) sin cos (( S
1
2
1 1 0
= + + =
=
n
i
i i i i
y x b x a a

olmal,

=
= + + =
n
i
i i i
y x b x a a
a
1
1 1 0
0
0 ) sin cos ( 2
S

=
= + + =
n
i
i i i i i i
x y x x b x a x a
a
1
1
2
1 0
1
0 ) cos cos sin cos cos ( 2
S

=
= + + =
n
i
i i i i i i
x y x b x x a x a
b
1
2
1 1 0
1
0 ) sin sin sin cos sin ( 2
S

(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

i i
i i
i
i i i i
i i i i
i i
x y
x y
y
b
a
a
x x x x
x x x x
x x n
sin
cos
sin sin cos sin
sin cos cos cos
sin cos
1
1
0
2
2

Nmerik Analiz 2010

RNEK:
x 0 20 40 60 80
f(x) 2.5 3.526 4.428 5.098 5.454
Tablodan geen
i
x b a y sin
1 0
+ =
denkleminin a
0
ve b
1

katsaylarn en kk kareler yntemiyle bulunuz.

(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

i i
i i
i
i i i i
i i i i
i i
x y
x y
y
b
a
a
x x x x
x x x x
x x n
sin
cos
sin sin cos sin
sin cos cos cos
sin cos
1
1
0
2
2

(
(
(
=
(
(
(
(
(
(

i i
i
i i
i
x y
y
b
a
x x
x n
sin sin sin
sin
1
0
2

x
i
y
i
sinx
i

sin
2
x
i

y
i
sinx
i

0 2.5 0 0 0
20 3.526 0.342 0.117 1.206
40 4.428 0.643 0.413 2.847
60 5.098 0.866 0.750 4.415
80 + 5.454 + 0.985 +0.970 +5.290
21.006 2.836 2.25 13.758

(
=
(
758 . 13
006 . 21
25 . 2 836 . 2
836 . 2 5

1
0
b
a

a
0
= 2.500

b
1
= 2.999

y 2.500 + 2.900 sin x
Nmerik Analiz 2010

clc
n=5;
tx=0;
ty=0;
tx2=0;
txy=0;

x(1)=0;
x(2)=20;
x(3)=40;
x(4)=60;
x(5)=80;

y(1)=2.5;
y(2)=3.526;
y(3)=4.428;
y(4)=5.098;
y(5)=5.454;

for i=1:n
k=x(i)*pi/180;
xx=sin(k);
tx=tx+xx;
ty=ty+y(i);
tx2=tx2+xx^2;
txy=txy+xx*y(i);
end

fprintf('\n Esinx= %10.5f',tx);
fprintf('\n Esin2x= %10.5f',tx2);
fprintf('\n Eysinx= %10.5f',txy);

aa=(tx2*ty-txy*tx)/(n*tx2-tx^2);
bb=(n*txy-tx*ty)/(n*tx2-tx^2);

fprintf('\n ao= %10.6f',aa);
fprintf('\n b1= %10.6f',bb);

Esinx= 2.83564
Ey= 21.00600
Esin2x= 2.25000
Eysinx= 13.83837
ao= 2.500004
b1= 2.999667
>>

Nmerik Analiz 2010
Cebirsel Fonksiyon Kklerinin Bulunmas

Newton-Raphson Yntemi

Bir balang noktas (x
0
) verilir. Eer fonksiyonun tek bir
deeri var ve trevi kolay alnabiliyorsa bu yntem tercih
edilir. Yntemin esas seilen balang noktasndan
fonksiyona bir teet izilerek teet eiminin o noktadaki
treve eit olduunu kabul eden teoreme dayanr. Bulunan
deer birinci iterasyon olarak adlandrlr. Ardk iki
iterasyon arasndaki fark verilen bir epsilon saysndan kk
yada eit oluncaya kadar iterasyona devam edilir. Bu art
salandnda kk bulunmu olur.

) (
) (

0
0
0 1
x f
x f
x x
=
1. iterasyon
=
1 0
x x
salanrsa kk x
1
dir. Eer bu art
salanmyorsa iterasyona devam edilir ve balang noktas
olarak x
1
alnr.
teet
x
0
x
1
f(x)
x
2

Nmerik Analiz 2010

) (
) (

1
1
1 2
x f
x f
x x
=
2. iterasyon
art salanana kadar iterasyona devam edilir, k iterasyon
saysn gstermek zere,
) (
) (

1
k
k
k k
x f
x f
x x
=
+

RNEK:
1 sin
2
= x x y
denkleminin kkn balang noktasn 1 ve
epsilon 10
-6
alarak znz.
x
0
x
1
EPS fark
1 1.576469 0.576469
1.576469 1.422834 0.153634
1.422834 1.409720 0.013114
1.409720 1.409624 0.000096
1.409624 1.409624 0.000000
1.409624 kk olarak alnr.

clc

eps=1*10^-6;
n=100000;
x=1;

for i=1:n
y=x^2-sin(x)-1;
dy=2*x-cos(x);

a=x-(y/dy);
d=a-x;
delta=abs(d);
x=a;
fprintf('\n x= %15.7f',x);
fprintf('\n delta= %15.7f',delta);

if delta<=eps
break
end
end

Nmerik Analiz 2010

x= 1.5764694
delta= 0.5764694
x= 1.4228349
delta= 0.1536345
x= 1.4097207
delta= 0.0131142
x= 1.4096240
delta= 0.0000966
x= 1.4096240
delta= 0.0000000
>>

Regula-Falsi Yntemi

Yntemin esas, <eer srekli bir f(x) fonksiyonunun x=a ve
x=b noktalarnda deerleri birbirinin ters iaretlisi ise f(x)
srekli fonksiyonunun (a,b) aralnda en az bir kk vardr>
teoremine dayanr. Ama f(a) ile f(b) yi birletiren dorunun
x eksenini kestii noktay bulmaktr. Bu nokta,

a

a

b

f(a) > 0
f(b) < 0

f(a) < 0
f(b) > 0

b

Nmerik Analiz 2010

) ( ) (
) ( ) (

1
b f a f
b af a bf
c
=
ile hesaplanr. c
1
kk ise
) (
1
c f

artn salamaldr. Eer bu art salanmyorsa iterasyona
devam edilir. Kk aranan (a,b) aral daraltlr. rnein,

ise kk aranan yeni aralk (c
1
,b) olur. kinci iterasyonda
hesaplanacak c
2
,

) ( ) (
) ( ) (

1
1 1
2
b f c f
b f c c bf
c
=
ile hesaplanr.
art salanmyorsa, nc iterasyona geilir.

se aralk (c
1
,c
2
) olarak daraltlr. art
salanana kadar iterasyona devam
edilir

b

a

c
2
c
1

0 ) (
0 ) (

1
1
c a
c f
a f
=
)
`
<
<
2
1
2
0 ) (
0 ) (
c b
c f
c f
=
)
`
<
>
Nmerik Analiz 2010

RNEK:
7 5
3
= x x y
denkleminin kkn (2,3) aralnda
EPS= 0.001 alarak bulunuz.

f(a) = f(2)= -9 <0
f(b) = f(3)= 5 >0

642857 . 2
) ( ) (
) ( ) (

1
=
=
b f a f
b af a bf
c

3
1
10 754 . 1 ) (
= c f art salanmad c
1
kk deil,
1
1

0 ) (
0 (a)
c a
c f
f
=
)
`
<
<
alarak (c
1
, b) aralnda ileme devam
edilir.

735606 . 2
) ( ) (
) ( ) (

1
1 1
2
=
=
b f c f
b f c c bf
c

3
2
10 206 . 0 ) (
= c f
art salanmad c
2
kk deil,
2 1
1
2
c
0 ) (
0 ) (c
c
c f
f
=
)
`
<
<
alarak (c
2
edilir.

746067 . 2
) ( ) (
) ( ) (

2
2 2
3
=
=
b f c f
b f c c bf
c

Nmerik Analiz 2010
3
3
10 0225 . 0 ) (
= c f art salanmad o halde c

3
kk
deil,

3 2
2
3
c
0 ) (
0 ) (c
c
c f
f
=
)
`
<
<
alarak (c
3
,b) aralnda ileme devam
edilir.
747204 . 2
) ( ) (
) ( ) (

3
3 3
4
=
=
b f c f
b f c c bf
c

3
4
10 0025 . 0 ) (
= c f
art salanmad o halde c
4
kk
deil,
4 3
3
4
c
0 ) (
0 ) (c
c
c f
f
=
)
`
<
<
alarak (c
4
edilir.
747330 . 2
) ( ) (
) ( ) (

4
4 4
5
=
=
b f c f
b f c c bf
c

3
5
10 000291 . 0 ) (
= c f
art saland o halde c
5

kk.
clc
clear
eps=1*10^-3;
n=100000;
a=2;
b=3;

for i=1:n

for x=a:b

y=x^3-5*x-7;

if x==a
aa=y;
else
bb=y;
end
Nmerik Analiz 2010

end

pay=b*aa-a*bb;
payda=aa-bb;
c(i)=pay/payda;
x=c(i);

cc=x^3-5*x-7;
fprintf('\n (a,b)= %15.7f',a,b);
if aa*cc>0
a=x;
else
b=x;
end
mcc=abs(cc);
fprintf('\n c= %15.7f',x);
fprintf('\n |f(c)|= %15.7f',cc);
if mcc<=eps
break
end

end

(a,b)= 2.0000000
(a,b)= 3.0000000
c= 2.6428571
|f(c)|= -1.7547376
(a,b)= 2.6428571
(a,b)= 3.0000000
c= 2.7356353
|f(c)|= -0.2055015
(a,b)= 2.7356353
(a,b)= 3.0000000
c= 2.7460718
|f(c)|= -0.0224776
(a,b)= 2.7460718
(a,b)= 3.0000000
c= 2.7472082
|f(c)|= -0.0024400
(a,b)= 2.7472082
(a,b)= 3.0000000
c= 2.7473315
|f(c)|= -0.0002646
>>

Nmerik Analiz 2010

Yarya Blme Yntemi

Yntemin esas, <eer srekli bir f(x) fonksiyonunun x=a ve
x=b noktalarnda deerleri birbirinin ters iaretlisi ise f(x)
srekli fonksiyonunun (a,b) aralnda en az bir kk vardr>
teoremine dayanr. Ama a ile b nin orta noktasn
bulmaktr.
2

1
b a
c
+
=
ile hesaplanr. c
1
kk ise
) (
1
c f
artn
salamaldr. Eer bu art salanmyorsa iterasyona devam
edilir.
Kk aranan (a,b) aral daraltlr. rnein,

ise kk aranan yeni aralk (c
1
,b) olur. art salanana kadar
iterasyona devam edilir.

RNEK:
75 . 0 sin = x y
denkleminin kkn (0.7, 0.9) aralnda
EPS= 0.001 alarak bulunuz.

f(a) = f(0.7)<0
f(b) = f(0.9)>0
8 . 0
2

1
=
+
=
b a
c

3
1
10 03264 . 0 ) (
= c f
art
salanmad o halde c
1
kk deil,
1
1

0 ) (
0 (a)
c a
c f
f
=
)
`
<
<
(c
1
,b)
1
1
0 ) (
0 ) (
c a
c f
a f
=
)
`
<
<
Nmerik Analiz 2010
85 . 0
2
= c

3
2
10 00128 . 0 ) (
= c f

2
2
b
0 ) (
0 (b)
c
c f
f
=
)
`
>
>
(c
1
,c
2
)
825 . 0
3
= c

3
3
10 15 . 0 ) (
= c f

3 1
1
3
c
0 ) (
0 ) (c
c
c f
f
=
)
`
<
<
(c
3
,c
2
)
8375 . 0
4
= c

3
4
10 007 . 0 ) (
= c f

4 3
4
3
c
0 ) (
0 ) (c
c
c f
f
=
)
`
<
<
(c
4
,c
2
)
8437 . 0
5
= c

3
4
10 0285 . 0 ) (
= c f

5 4
4
5
c
0 ) (
0 ) (c
c
c f
f
=
)
`
<
<
(c
5
,c
2
)
8468 . 0
6
= c

3
6
10 0008 . 0 ) (
= c f
art saland o halde c
6

kk.

clc
clear
eps=1*10^-3;
n=100000;
a=0.7;
b=0.9;

for i=1:n

for x=a:b

y=sin(x)-0.75;

if x==a
aa=y;
else
Nmerik Analiz 2010
bb=y;
end

end

c(i)=(a+b)/2;
x=c(i);

cc=sin(x)-0.75;
fprintf('\n (a,b)= %15.7f',a,b);
if aa*cc>0
a=x;
else
b=x;
end
mcc=abs(cc);
fprintf('\n c= %15.7f',x);
fprintf('\n f(c)= %15.7f',cc);
if mcc<=eps
break
end

end

(a,b)= 0.7000000
(a,b)= 0.9000000
c= 0.8000000
f(c)= -0.0326439
(a,b)= 0.8000000
(a,b)= 0.9000000
c= 0.8500000
f(c)= 0.0012804
(a,b)= 0.8000000
(a,b)= 0.8500000
c= 0.8250000
f(c)= -0.0154522
(a,b)= 0.8250000
(a,b)= 0.8500000
c= 0.8375000
f(c)= -0.0070279
(a,b)= 0.8375000
(a,b)= 0.8500000
c= 0.8437500
f(c)= -0.0028591
(a,b)= 0.8437500
(a,b)= 0.8500000
c= 0.8468750
f(c)= -0.0007857
>>

Nmerik Analiz 2010
Regula-Falsi Ynteminde verilen rnein Yarya Blme
Yntemiyle zlmesi
(a,b)= 2.0000000
(a,b)= 3.0000000
c= 2.5000000
|f(c)|= 3.8750000
(a,b)= 2.5000000
(a,b)= 3.0000000
c= 2.7500000
|f(c)|= 0.0468750
(a,b)= 2.5000000
(a,b)= 2.7500000
c= 2.6250000
|f(c)|= 2.0371094
(a,b)= 2.6250000
(a,b)= 2.7500000
c= 2.6875000
|f(c)|= 1.0266113
(a,b)= 2.6875000
(a,b)= 2.7500000
c= 2.7187500
|f(c)|= 0.4978333
(a,b)= 2.7187500
(a,b)= 2.7500000
c= 2.7343750
|f(c)|= 0.2274818
(a,b)= 2.7343750
(a,b)= 2.7500000
c= 2.7421875
|f(c)|= 0.0908055
(a,b)= 2.7421875
(a,b)= 2.7500000
c= 2.7460938
|f(c)|= 0.0220910
(a,b)= 2.7460938
(a,b)= 2.7500000
c= 2.7480469
|f(c)|= 0.0123606
(a,b)= 2.7460938
(a,b)= 2.7480469
c= 2.7470703
|f(c)|= 0.0048731
(a,b)= 2.7470703
(a,b)= 2.7480469
c= 2.7475586
|f(c)|= 0.0037418
(a,b)= 2.7470703
(a,b)= 2.7475586
c= 2.7473145
|f(c)|= 0.0005661
>>
Nmerik Analiz 2010

Lineer Cebirsel Denklem Sistemleri

1 1 2 12 1 11
... c x a x a x a
n n
= + + +

2 2 2 22 1 21
... c x a x a x a
n n
= + + +

M

n n nn n n
c x a x a x a = + + + ...
2 2 1 1

AX=C
A: katsay matrisi
X: bilinmeyen matrisi
C: eitlik matrisi

Gauss Eleminasyon Yntemi

Bu yntemde A katsay matrisi kanonik forma getirilir.

(
(
(
33 32 31
23 22 21
13 12 11
a a a
a a a
a a a
>>>
(
(
(
33
23 22
13 12 11
0 0
0
a
a a
a a a
veya
(
(
(
33 32 31
22 21
11
0
0 0
a a a
a a
a

A katsaylar matrisi st gen matrisi haline dntrlr.
Matris kullanlarak zme gidilir. zme matrisin en son
satrndan balanarak yerine yazma ilemiyle geriye doru
bilinmeyenler bulunur.

Nmerik Analiz 2010
1 1 2 12 1 11
... c x a x a x a
n n
= + + +

1 1 2 12 1
... c x a x a x
n n

=
+ +
+

2 2 2 22 1 21
... c x a x a x a
n n
= + + +

2 2 2
... c x a x
n n

=
+ +

M

M

n n nn n n
c x a x a x a = + + + ...
2 2 1 1

n n nn
c x a

=

nn n n
a c x

= /
bulunur. n-1 inci denklemde x
n
yerine yazlr
x
n-1
hesaplanr.

RNEK:
3 . 6 8 . 1 4 . 2 3.6
3 2 1
= + x x x

5 . 7 1 . 2 8 . 5 4.2
3 2 1
= + x x x

7 . 3 5 . 6 5 . 3 0.8
3 2 1
= + + x x x

Denklem sistemini znz.

(
(
(
7 . 3 5 . 6 5 . 3 8 . 0
5 . 7 1 . 2 8 . 5 2 . 4
3 . 6 8 . 1 4 . 2 6 . 3

Arttrlm katsaylar matrisi dzenir.
1.lem: Matrisin 1. satr a
11
ile blnr.
(
(
(
7 . 3 5 . 6 5 . 3 8 . 0
5 . 7 1 . 2 8 . 5 2 . 4
75 . 1 5 . 0 667 . 0 1

2.lem: matrisin 1. satr a
21
ile arplr ve 2. satrdan
kartlr. matrisin 1. satr a
31
ile arplr ve 3. satrdan
kartlr.
Nmerik Analiz 2010
(
(
(
3 . 2 9 . 6 966 . 2 0
15 . 0 2 . 4 6 . 8 0
75 . 1 5 . 0 667 . 0 1

22
ye blnr. matrisin 2. satr
a
32
ile arplr ve 3. satrdan kartlr.

(
(
(
3 . 2 9 . 6 966 . 2 0
017 . 0 489 . 0 1 0
75 . 1 5 . 0 667 . 0 1

(
(
(
35 . 2 35 . 8 0 0
017 . 0 489 . 0 1 0
75 . 1 5 . 0 667 . 0 1

33
e blnr.

(
(
(
281 . 0 1 0 0
017 . 0 489 . 0 1 0
75 . 1 5 . 0 667 . 0 1

x
3
=0.281

x
2+
(-0.489)(0.281)=-0.017 x
2
=0.12
benzer ekilde 1. denklemden x
1
=1.81
Nmerik Analiz 2010
clc
clear
n=3;
a=[3.6 2.4 -1.8 6.3; 4.2 -5.8 2.1 7.5; 0.8 3.5 6.5 3.7];
for j=1:n+1
aa(1,j)=a(1,j)/a(1,1);
b(1,j)=aa(1,j)*a(2,1);
aa(2,j)=a(2,j)-b(1,j);
b(1,j)=aa(1,j)*a(3,1);
aa(3,j)=a(3,j)-b(1,j);
end
for j=1:n+1
aaa(2,j)=aa(2,j)/aa(2,2);
bb(2,j)=aaa(2,j)*aa(3,2);
aaa(3,j)=aa(3,j)-bb(2,j);
a(1,j)=aa(1,j)
a(2,j)=aaa(2,j)
end
for j=1:n+1
a(3,j)=aaa(3,j)/aaa(3,3)
end
x3=a(3,4)
x2=a(2,4)-a(2,3)*x3
x1=a(1,4)-a(1,3)*x3-a(1,2)*x2

a =
1.0000 0.6667 -0.5000 1.7500
0 1.0000 -0.4884 -0.0174
0 0 1.0000 0.2817
x3 =
0.2817
x2 =
0.1201
x1 =
1.8108
>>

Nmerik Analiz 2010

Basit terasyon Yntemi (Jacobi terasyonu)

11
1 3 13 2 12 1
1
) ... (

a
x a x a x a c
x
n n
+ + +
=

22
2 3 23 1 21 2
2
) ... (

a
x a x a x a c
x
n n
+ + +
=

M
nn
n nn n n n
n
a
x a x a x a c
x
) ... (

1 1 2 2 1 1
+ + +
=

RNEK:
31 6 3 2
3 2 1
= + + x x x

30 3 2 8
3 2 1
= + + x x x

1 2 9
3 2 1
= + x x x

Denklem sistemini = 0.001 alarak znz.
8 / ) 3 2 30 (
3 2 1
x x x =

) 9 /( ) 2 1 (
3 1 2
= x x x

6 / ) 3 2 31 (
2 1 3
x x x =

Nmerik Analiz 2010
x
1
x
2
x
3

0 0 0
3.7500 -0.1111 5.1666
1.8402 1.4537 3.9722
1.8969 0.9760 3.8263
2.0710 0.9499 4.0462
1.9951 1.0181 4.0013
1.9949 0.9997 3.9925
2.0028 0.9977 4.0018
1.9998 1.0007 4.0001
1.9997 1.0000 3.9996
x
1
2 x
2
1 X
3
4

clc
clear
eps=0.001;
n=100000;

a=[8 2 3 30;1 -9 2 1;2 3 6 31];

x=0;
y=0;
z=0;

for j=1:n
xx(j)=(a(1,4)-a(1,2)*y-a(1,3)*z)/a(1,1);
yy(j)=(a(2,4)-a(2,1)*x-a(2,3)*z)/a(2,2);
zz(j)=(a(3,4)-a(3,1)*x-a(3,2)*y)/a(3,3);

d=abs(x-xx(j));
e=abs(yy(j)-y);
f=abs(zz(j)-z);

x=xx(j);
y=yy(j);
z=zz(j);
fprintf('%10.6f\n', x);
fprintf('%18.6f\n', y);
fprintf('%26.6f\n', z);
if d<=eps
Nmerik Analiz 2010
if e<=eps
if f<=eps

fprintf('%10.2f=iterasyon sayisi', j);
break
end
end
end

end

3.750000
-0.111111
5.166667
1.840278
1.453704
3.972222
1.896991
0.976080
3.826389
2.071084
0.949974
4.046296
1.995145
1.018186
4.001318
1.994959
0.999754
3.992525
2.002865
0.997779
4.001804
1.999879
1.000719
4.000156
1.999762
1.000021
3.999681
9.00=iterasyon sayisi
>>

Nmerik Analiz 2010

Gauss-Seidel terasyon Yntemi

11
) (
1
) (
3 13
) (
2 12 1
1
) 1 (
) ... (

a
x a x a x a c
x
k
n n
k k
k
+ + +
=
+

22
) (
2
) (
3 23
) 1 (
1 21 2
) 1 (
2
) ... (

a
x a x a x a c
x
n
k
n
k
k
k
+ + +
=
+
+

M

nn
k
n nn
k
n
k
n n
k
n
a
x a x a x a c
x
) ... (

) 1 (
1 1
) 1 (
2 2
) 1 (
1 1
) 1 (
+

+ +
+
+ + +
=

RNEK:
20 3 6
3 2 1
= + + x x x

14 4 2
3 2 1
= + + x x x

8 2 5
3 2 1
= + x x x

Denklem sistemini = 0.001 alarak znz.
5 / ) 2 8 (
3 2 1
x x x + =

) 6 /( ) 3 20 (
1 3 2
x x x =

4 / ) 2 14 (
2 1 3
x x x =

Nmerik Analiz 2010
x
1
x
2
x
3

1.6000
2.4400
2.0260
2.0479
2.0097
2.0062
2.0019
2.0009
0
3.0666
1.9600
2.1006
2.0111
2.0117
2.0028
2.0016
2.0005
0
1.9333
1.7900
1.9618
1.9732
1.9921
1.9961
1.9986
1.9994
x
1
2 x
2
2 x
3
2

clc
clear
eps=0.001;
n=100000;

a=[5 -2 1 8;1 6 3 20;2 1 4 14];

y=0;
z=0;

for j=1:n
xx(j)=(a(1,4)-a(1,2)*y-a(1,3)*z)/a(1,1);
x=xx(j);
yy(j)=(a(2,4)-a(2,1)*x-a(2,3)*z)/a(2,2);
y=yy(j);
zz(j)=(a(3,4)-a(3,1)*x-a(3,2)*y)/a(3,3);

d=abs(x-xx(j));
e=abs(yy(j)-y);
f=abs(zz(j)-z);

z=zz(j);
fprintf('%10.6f\n', x);
fprintf('%18.6f\n', y);
fprintf('%26.6f\n', z);
if d<=eps
if e<=eps
if f<=eps

Nmerik Analiz 2010
fprintf('%10.2f=iterasyon sayisi', j);
break
end
end
end

end

1.600000
3.066667
1.933333
2.440000
1.960000
1.790000
2.026000
2.100667
1.961833
2.047900
2.011100
1.973275
2.009785
2.011732
1.992175
2.006258
2.002870
1.996154
2.001917
2.001604
1.998641
2.000913
2.000528
1.999411
8.00=iterasyon sayisi
>>

Saysal Trev

Bir takm ayrk noktalarda deeri bilinen bir f(x)
fonksiyonunun bir noktadaki trevini yaklak olarak bulma
ilemidir.

Nmerik Analiz 2010

P

x = x
0
da f(x) in birinci trevi,

x
) x ( f ) x x ( f
lim
) x ( f
0
0 x
0
+
=

eklinde tanmlanr.

f(x
0
) , x
0
da ki erinin eimine eittir.

L+ dorusunun eimi =
x
) x ( f ) x x ( f
0
+

L- dorusunun eimi =
x
) x ( f ) x x ( f
0

2x = h x = h / 2
P ve Q dan geen doru eimi =
2
L L
+
+

h
) 2 / h x ( f ) 2 / h x ( f
) x ( f
0 0
0
+
=
merkezi farktan 1. trev

2
0 0 0
0
h
) h x ( f ) x ( f 2 ) h x ( f
) x ( f
+ +
= merkezi farktan 2.trev

Q
L-
L+
x
0
-x x
0
+x x
0

yaklak
gerek
Nmerik Analiz 2010

RNEK:

f(x)=2 x
2
- 3 x + 4 x = 4 de h = 0.01 iin Birinci Trevini
Merkezi Fark forml ile hesaplaynz.

h
) 2 / h x ( f ) 2 / h x ( f
) x ( f
+
=

13
01 . 0
) 005 . 0 4 ( f ) 005 . 0 4 ( f
) 4 ( f =
+
=
(gerek deer = 13 )

Saysal ntegral

y=f(x) fonksiyonu [a,b] aralnda srekli olmak zere,
fonksiyonun [a,b] aralndaki integrali, f(x) erisinin altnda
ve [a,b] aralndaki blgenin alanna eittir.

Dikdrtgenler Yntemi

S
1
S
3
S
2
S
4
b

a

Nmerik Analiz 2010

=
=
1
0
) (
n
i
i i
b
a
h f dx x f S

n
a b
h
i
=

Yamuklar Yntemi

) y y ( h
2
1
S , ... , ) y y ( h
2
1
S , ) y y ( h
2
1
S
1 n 2 n 1 n 2 1 2 1 0 1
+ = + = + =
) (
2
1
1 n n n
y y h S + =

) y
2
y y
( h S
1 n
1 i
i
n 0
=
+
+
=

RNEK:
1 x , 0 x n denklemini
x 1
1
y
n 0
2
= =
+
= aralnda integral
deerini n=4 alarak Yamuklar Yntemiyle hesaplaynz.
n
a b
h
i
=
x
i
0 0.25 0.5 0.75 1
y
i
1 0.94118 0.8 0.64 0.5
S
1
S
2 S
n
b=x
n
a=x
0
x
1
x
2
...
Nmerik Analiz 2010

) y
2
y y
( h S
3
1 i
i
4 0
=
+
+
=
S= 0.782794
gerek deer
78539 . 0
4
0 arctg 1 arctg x arctg dx
x 1
1
1
0
1
0
2
= = = =
+

Simpson Yntemi

+ + =
h
h
2
dx ) c bx ax ( S
h
h
2 3
) cx
2
bx
3
ax
( S
+ + =
) c 6 ah 2 (
3
h
S
2
+ = () integralin zmdr.

a ve c katsaylarn bulmak iin f(x)denklemi snr koullar
(-h, 0, +h) iin dzenlenir.

y
0
S

y
2
b=+h

a=-h

0
y
1
c bx ax ) x ( f
2
+ + =
Nmerik Analiz 2010
2
2
1
0
2
y c bh ah f(x) iin h x
y c f(x) iin 0 x
y c bh ah f(x) iin h x
= + + = =
= = =
= + = =
() de yerine ve

c 2 ah 2 y y
2
2 0
+ = + 2ah
2
ekilir ve () de yerine
yazlr.
) y y 4 y (
3
h
S
2 1 0
+ + =

n
a b
h

=

n ift aralk iin;
n 2 1
S ... S S S + + + =

) y y 4 y (
3
h
S
2 1 0 1
+ + =
) y y 4 y (
3
h
S
4 3 2 2
+ + =
................
) y y 4 y (
3
h
S
n 1 n 2 n n
+ + =

RNEK:

) 1 , 0 ( n denklemini
1 x
x Sin
) x ( f
2
+
= aralnda integral
deerini n=4 alarak Simpson Yntemiyle hesaplaynz.

x
i
0 0.25 0.5 0.75 1
y
i
0 0.24549 0.45201 0.57164 0.59501

Nmerik Analiz 2010
) y y 4 y 2 y 4 y (
3
h
S
4 3 2 1 0
+ + + + =
= 0.397297

Diferansiyel Denklemlerin Saysal zm

Taylor Yntemi

Bu yntemin esas Taylor Serisine dayanmaktadr. Daha ok
birinci mertebe diferansiyel denklemlere uygulanr.

) , ( y x f
dx
dy
= diferansiyel denkleminin zm y=y(x) olsun,

y=y(x) zmne ilikin balang koullar x=x
0
iin
y(x
0
)=y
0
olur, x in her deerindeki artma sabit kabul
edilirse,

h x x x
i i i
= =
+1
, i = 0, 1, 2, 3,

bu durumda y = y(x) fonksiyonunun Taylor Serisine alm,

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) x y
n
h
x y
h
x y
h
x y h x y h x y
n
n
) (
3 2
! ! 3 ! 2
) ( + + + + + + L

dr. x yerine balang deeri x
0
yazldnda ve drdnc
mertebeden trevli terimden sonras ihmal edildiinde,

Nmerik Analiz 2010
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
0
) 4 (
4
0
3
0
2
0 0 1 0
! 4 ! 3 ! 2
) ( ) ( x y
h
x y
h
x y
h
x y h x y x y h x y +

+

+
+ = +

denklem x
1
iin yazldnda,

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1
) 4 (
4
1
3
1
2
1 1 2 1
! 4 ! 3 ! 2
) ( ) ( x y
h
x y
h
x y
h
x y h x y x y h x y + + + + = +
elde edilir. En genel halde x
i
iin yazlrsa,

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
i i i i i i i
x y
h
x y
h
x y
h
x y h x y x y h x y
) 4 (
4 3 2
1
! 4 ! 3 ! 2
) ( ) ( + + + + = +
+

eklinde elde edilir.

RNEK:

3 1
y x
dx
dy
= eklinde verilen diferansiyel denklemi balang
koullar x
0
= 1 ve y(x
1
) = 1 olduuna gre h=0.1 alarak
y(1.1) deerini hesaplaynz.

Fonksiyonun trevleri,

( )
3 1
y x x y =
( )
3 1 3 1 2
y y
3
1
+ =

x x y

( )
3 1 1 3
y y
9
1

+ =

x x x y
( )
3 1 1 2 3 5 4 ) 4 (
y y
3
2
y
9
1

+ = x x x y
Nmerik Analiz 2010
olarak elde edilir.

( ) ( ) ( ) ( ) 10682 . 1 1 . 0
54
1
1 . 0
27
4
1 . 0
3
2
1 . 0 1 1 . 1
4 3 2
= + + + + = y

Euler Yntemi

) , ( ) ( y x f
dx
dy
x y = =
diferansiyel denkleminin zm y=y(x)
olsun, y=y(x) zmne ilikin balang koullar x=x
0
iin
y(x
0
)=y
0
olarak verildiine gre

) , ( ) (
0 0 0
y x f x y =

olur ve Taylor Serisinin ilk iki teriminin kullanlmasyla
y(x
0
+h) iin bir yaklak deer bulunabilir.

) ( ) (
0 0 0
x y h y h x y + = +

1 1 0
) ( ) ( y x y h x y = = +

olarak elde edilir. Benzer ekilde,

2 2 0
) ( ) 2 ( y x y h x y = = +

en genel hal iin, n=0, 1, 2, . . .

) , (
1 1 1 2
y x f h y y + =
) , (
0 0 0 1
y x f h y y + =
Nmerik Analiz 2010
) , (
1 n n n n
y x f h y y + =
+
olarak tanmlanr.

RNEK:
y y = diferansiyel denkleminin balang deeri y(0)=1
olarak verildiine gre h=0.01 iin y(0.04) deerini
hesaplaynz.

y(0.01)=1+0.01(-1)=0.99

y(0.02)=0.99+0.01(-0.99)=0.9801

y(0.03)=0.9801+0.01(-0.9801)=0.9703

y(0.04)= 0.9703+0.01(-0.9703)=0.9606

Euler yntemine ikinci bir yaklamda yamuk yntemi
uygulanarak elde edilen Dzenlenmi Euler Formldr.

Dzenlenmi Euler Forml

) , ( ) ( y x f
dx
dy
x y = = diferansiyel denkleminin zm y=y(x)
olsun, y=y(x) zmne ilikin balang koullar x=x
0
iin
y(x
0
)=y
0
olarak verildiine gre,

f(x,y) fonksiyonunun xe gre integrali alndnda

Nmerik Analiz 2010
) ( ) ( ) , (
1
1
1 1 1
i i
x
x
x
x
x
x
x
x
x y x y y dy dx
dx
dy
dx y x f
i
i
i
i
i
i
i
i
= = = =
+
+
+ + +

elde edilir. Buradan

) ( ) , ( ) (
1
1 i
x
x
i
x y dx y x f x y
i
i
+ =

+
+

buradaki integral ifadesine yamuk kural ile yaklam
salandnda,

[ ] ) , ( ) , (
2
) (
1 1 0 0 0 1 1
y x f y x f
h
y y x y
i
+ + = =
+

[ ] ) , ( ) , (
2
) (
1
1 0 0 0
) 1 (
1
i i
y x f y x f
h
y y + + =
+
i=0, 1, 2, . . .

Burada
) (
1
i
y , y
1
iin i nci yaklamdr. Yukardaki
) 1 (
1
+ i
y
iterasyon formlndeki
) 0 (
1
y deeri balag koullar iin
Euler formlnden hesaplanr.

RNEK:
y x y + =
2
diferansiyel denkleminin balang deeri y(0)=1
olarak verildiine gre h=0.05 iin y(0.1) deerini
hesaplaynz.

x
0
= 0 ve y
0
= 1.0 f(x
0,
y
0
)=1.0 alnr, nce y(0.05) bulunur,
ikinci iterasyonda y(0.1)deeri hesaplanr.
) , (
0 0 0
) 0 (
1
y x f h y y + =
Nmerik Analiz 2010

Euler formlnden

1.05 (1) 05 . 0 1
) 0 (
1
= + = y

Bir sonraki admda ) , (
) 0 (
1
1
y x f verilen diferansiyel
denklemden hesaplanr.
0525 . 1 05 . 1 05 . 0 ) , (
2 2 ) 0 (
1
1
= + = + = y x y x f
Bulunan deerler Dzenlenmi Euler Formlnde yerine
yazlrsa y(0.05) deeri,

[ ]
[ ] 0513125 . 1 0525 . 1 1
2
05 . 0
1
) , ( ) , (
2
) 0 (
1
1 0 0 0
) 1 (
1
= + + =
+ + = y x f y x f
h
y y

olarak hesaplanr. y(0.1) deerinin hesaplanmas iin
ilemler ikinci iterasyon iin tekrarlanr.

Euler formlnden

.1040 1
) 1 (
2
= y
Bir sonraki admda ) , (
) 1 (
2
2
y x f verilen diferansiyel
denklemden hesaplanr.
114 . 1 1040 . 1 1 . 0 ) , (
2 2 ) 1 (
2
2
= + = + = y x y x f

[ ] 0513125 . 1 05 . 0 05 . 0 0513125 . 1
2 ) 1 (
1
) 1 (
2
+ + =
+ = y h y y
) , (
0 0 0
) 0 (
1
y x f h y y + =
Nmerik Analiz 2010
Bulunan deerler Dzenlenmi Euler Formlnde yerine
yazlrsa y(0.1) deeri,

[ ]
[ ] 05545 . 1 1040 . 1 114 . 1
2
05 . 0
1
) ( ) (
2
) 1 (
2 2 0
) 2 (
2
= + + =
+
+ = x y x y
h
y y

olarak hesaplanr.

NUMERİK ANALİZ Ders Notu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NUMERİK ANALİZ Ders Notu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nmerik Analiz 2010

Prof.Dr. Nurettin UMURKAN 1 / 77

sembolne ileri fark

olarak elde edilir.

= c f art salanmad o halde c

You might also like