YNETM VE ORGANZASYON

PROF. DR. HALT KESKN keskin@gyte.edu.tr

2. YNETM YAKLAIMLARI

 YNETCLK KAVRAMI, NSANLIIN ORTAYA

IKIINDAN BER VAROLMUTUR. VE BROK BAARILI YNETM UYGULAMALARI BULUNMAKTADIR. OSMANLI MPARATORLUU, ROMA MPARATORLUU VE BROK MEDENYETLERN UYGULADIKLARI YNETM SSTEMLER BAARILI YNETM SSTEMLERNE RNEK OLARAK VERLEBLR. ANCAK, YNETMN BLM OLARAK ORTAYA IKMASI 20. YZYILIN BALARINDA OLMUTUR.

YNETM YAKLAIMLARI
KLASK NCES YAKLAIMLAR

KLASK YNETM YAKLAIMLARI

NEOKLASK YAKLAIMLAR YNETMDE ADA YAKLAIMLAR YNETMDE DURUMSALLIK YAKLAIMI YNETMDE MKEMMELLK

YAKLAIMLARI

KLASK YNETM YAKLAIMLARI

FREDERICK W. TAYLORUN BLMSEL YNETM

AKIMI

TAYLOR 1911 YILINDA O ZAMANA KADAR YAPMI OLDUU ALIMALARINI LETMELERN BLMSEL YNETM ADLI ESERNDE ZETLEMTR. TAYLOR ALIMALARININ BYK BR KISMINI RETM ATLYELERNDE VE RUTN LER YAPAN LERN TPLERN NCELEYEREK GERMTR. TAYLOR NCELEMELERNDE SANAYDE ALIAN LERN EKONOMK OLARAK ALITIRILMADIKLARINI GZLEMLEMTR.

BU DURUMUN K ZARARLI SONUCU OLMAKTAYDI; 1. NSAN N GEREKL OLMAYAN BR TAKIM HAREKETLER YAPMAKTAYDI. BYLECE E HARCAYACAI ENERJ VE ZAMANIN BYK BR KISMI BOA GDYORDU. EN BAST YAPABLECE LER DAHA G VE KARMAIK YOL VE YNTEMLERDEN HAREKET EDEREK YAPTII N ABUK YORULUYORDU. 2. ALIMA ZAMANINI TAMAMLAYIP BELL BR SRE SONRA PAYDOS ETMES SONUCUNDA, ELDE EDLEN VERM DK OLMAKTAYDI. NK KNN GEREKL HAREKETLER YANINDA GEREKSZ OLANLARI DA YAPMASI, HEM SAAT BAINA RETM AZALTMAKTA VE HEMDE Y DAHA OK YORARAK ALIMA SAATLER LERLEDKE VERMN DRMEKTEYD.

 TAYLOR VE ONUN KURMU OLDUU TAYLORZM

EKOLNN ZLEYCLER YAPMI OLDUKLARI ALIMALARDA; GRENLERN LER YAPARKEN OU ZAMAN ATIL DURAN VCUT AZALARINDAN GEREKEN EKLDE YARARLANAMADIKLARINI, GEREKSZ HAREKET VE OYALANMALARLA STANDART BR ALIMA HIZI VEYA TEMPOSUNA EREMEDKLERN, ALIMA SRELER LE DNLENME SRELERNN Y AYARLANAMAMASININ YORGUNLUU ARTTIRDII VE DAYANIKLILII AZALTTIINI, NHAYET BU HUSUSUN VERMLLN DRD, ZAMAN VE PARA KAYIPLARINA NEDEN OLARAK MALYETLER YKSELTTN ORTAYA IKARMITIR.

TAYLORUN LKELER
BR EN VERML EKLDE YAPILMAK STENYORSA, ESK ALIILMI USULLER BR KENARA BIRAKARAK YEN YNTEM GELTRMEYE ALIMALIDIR. BU AMALA ZAMAN VE HAREKET ETTLERNE GRLMELDR. TE GEREKSZ YAPILAN HAREKETLER KESNLKLE NLENMELDR. 2. N ETKN VE HIZLI BR BMDE YAPILABLMES N GREN ZENDRLMELDR. BU, BELRL BR RETM MKTARINA ULAAN KMSELERE NORMAL CRETLER DIINDA PRM VE KRAMYELER VERLEREK GEREKLETRLEBLR.
1.

GRENN ALIMASINI BELRLEYEN KURALLARI KAPSAYAN YNTEM UYGULAMAK VE DER ALIMA KOULLARINI (MAKNALARIN HIZI, LERN SIRASI GB) DZENLEMEK N TECRBEL USTABAILARI KULLANILMALIDIR. BLMSEL YNTEMLERE AYKIRI HAREKET EDENLER CEZALANDIRILMALIDIR. 4. GEN MHENDSLERN GELTRD YNTEM VE SSTEMLER ST KADEME YNETCLERN TAMAMEN KNA ETMEDEN YRRLE KOYMAMALARI GEREKTN SYLEMTR.
3.

DER BR FADEYLE
1. LERN YAPTII N HERBR ES,

BLMSEL BR ANALZE TAB TUTULMALIDIR 2. BELRL BR N TEK TEK HER PARASINDA UZMANLAILMALIDIR 3. LER, NASIL YAPILACAI DAHA NCEDEN BELRLENM LER YAPABLECEK EKLDE SELMEL, BU LER N ETLP GELTRLMELDR

4. LETMEDEK BTN LER PLANLANIP,

PROGRAMLANMALIDIR 5. TEK TEK HER N STANDART ZAMANLAR VE YNTEMLER GELTRLMELDR 6. TEVK EDC CRET SSTEMLER GELTRLMELDR 7. BU LKELERE GRE KURULAN SSTEM SREKL OLARAK DENETLENMEL, TESBT EDLEBLEN AKSAKLIKLAR YNE BLMSEL BR YAKLAIMLA NCELENMELDR.

 TAYLOR VE ARKADALARININ NSAN

SORUNLARINA BAKI AILARI DAHA OK TEKNK ADAM, YAN MHENDS GZYLE OLMUTUR. BU NEDENLE RUTN VE ALIILMI LERN ETKN BR BMDE RGTLENDRLMES VE YRTLMES N YNTEM GELTRME ABALARINDAN TEYE GEEMEMTR.

 ELETRLER; NSAN MAKNA GB GRLYOR VE DUYGULARI NEMSENMYOR. LETME KAPALI BR SSTEM OLARAK ELE ALINIYOR VE EVRE LE LKLER GZ NNDE TUTULMUYOR. MOTVASYON ARACI OLARAK SADECE PARA (OLUMSUZ MOTVASYON ARACI) KULLANILIYOR. ALIANLAR VASAT, BENCL VE SORUMLULUKTAN KAAN NSANLAR OLARAK DNLYOR VE SREKL KONTROL ALTINDA TUTULUYORLAR. DOLAYISIYLA ALIANLAR CEZA ALACAKLARI KORKUSUNU TAIYORLAR VE HUZURSUZ OLUYORLAR.

 HENRY FAYOL (YNETM SREC YAKLAIMI) YNETCLER N UYULMASI GEREKEN BELL BALI YNETM FAALYETLERN ANALTK BMDE AYRINTILI OLARAK LK DEFA NCELEMEKTEDR VE YNETM FAALYETN KEND NDE LEVLERNE (FONKSYONLARINA) AYIRMAKTADIR. FRANSIZ MADEN MHENDS OLUP, 1916 YILINDA SANAY VE GENEL FAALYETLERDE YNETM ADINI TAIYAN ESER YAYINLAMITIR.

TAYLOR LE FAYOLUN KARILATIRILMASI

TAYLOR GRENN CRA EDERKEN BZZAT UYMASI GEREKEN LKE VE KURALLARI, TE GEREKL OLAN HAREKETLER VE BU HAREKETLER YAPMAK N HARCANACAK ZAMANLARA LKN ALIMALAR ZERNDE DURMU, BUNLARIN YOL VE YNTEMLERN AIKLAMITIR. FAYOL BR RGT YNETMEK VEYA O RGTN BRMLERNN BRNN BAINDA BULUNAN BR YNETCNN YAPMASI GEREKEN FAALYETLER, BUNLARA LKN LEV, LKE VE KURALLARI AIKLAR.

 TAYLOR

RGTLERDE NSAN LE ONUN YAPARKEN KULLANDII ARALAR VE MAKNALAR ARASINDAK LKLER (LETMENN PSKO-TEKNK YNN) ELE ALMITIR.
RGTLERDE NSANLARARASI LKLER (LETMENN PSKO-SOSYAL YN) ZERNDE ALIMITIR.

FAYOL

FAYOL LETME FAALYETLERN ANA BLMLER AISINDAN NCELEM VE KEND NDE ALTI GRUPTA TOPLAMITIR;
1. 2. 3. 4. 5. 6.

TCAR FAALYETLER TEKNK FAALYETLER FNANSAL FAALYETLER GVENLK FAALYETLER MUHASEBE FAALYETLER YNETM FAALYETLER

 FAYOLUN NCELEMELERNDE ASIL

AIRLIK NOKTASINI YNETM FAALYETLER OLUTURMUTUR. ST KADEME YNETCLERNDE YNETM FAALYETLERNN NEM OK ARTMAKTA VE DER BE LETME FAALYETNN NEM AZALMAKTADIR.

 FAYOL YNETM KEND NDE BE NEML

LEVE AYIRMITIR: 1. NGRME VE PLANLAMA 2. RGTLEME 3. EMR-KUMANDA, HABERLEME VE YRTME 4. KOORDNASYON (RGTSEL BRMLERN KEND ARALARINDA VE TEPE YNETM LE UYUMLU ALIMALARINI SALAMA) 5. FAALYET SONULARINI DENETLEME VE DEERLENDRME

FAYOLA GRE YNETSEL FAALYETLERN YERNE GETRLMESNDE UYULMASI GEREKEN KURALLAR

ASTLAR ARASINDA YETENEK, BLG VE BECERYE GRE BLM YAPARAK UZMANLAMAYI SALAMAK. 2. ASTLARA YAPACAKLARI FAALYETLERLE LGL OLARAK MADD VE BEER KAYNAKLARI KULLANABLME YETK VE SORUMLULUK VERME. 3. LERN BELRL BR DZEN NDE VE BELRL ZAMANLARDA YERNE GELMESN SALAYACAK DSPLN SSTEM KURMA.
1.

4. HER ASTIN YALNIZ BR YNETCDEN

EMR ALMASINI VE ONA RAPOR VERMESN SALAYACAK BR KUMANDA BRL OLUTURMA. 5. HER RGTSEL BRMN YAPTIKLARI FAALYETLERN, HZMET EDECE MTEREK GENEL AMALARIN OLUTURDUU YNETM BRL MEYDANA GETRME.

RGT LGLENDREN GENEL AMA VE IKARLARI, BLMSEL VE KSEL AMA VE IKARLARDAN STN TUTMA. 7. RGTSEL AMALARA HZMET EDEN VE BUNLARI YERNE GETRMEK N FEDAKARLIKTAN KAINMAYAN, STLERNE KARI TAATKAR VE SAYGILI KMSELER N DE CEZALANDIRMA SSTEM KURMA VE YRRLE KOYMA. 8. YNETSEL YETKLERN DAITIMINDA TTZ OLMA, SRAFA MEYDAN BIRAKMAMA VE TM ABALARI GENEL AMALARA YNLENDRECEK MERKEZCL BR YNETM SSTEM KURMA.
6.

9. AST - ST ARASINDA EMR KUMANDA VE

YAPILAN FAALYETLERN SONUCU HAKKINDA RAPOR HAZIRLAMA SSTEM GEREKLETREN VE BRBRNE YUKARDAN AAIYA ZNCRLEME BALI BR HYERARK DZEN OLUTURMA. 10. RGTTE MADD VE BEER TM RETM ARALARINA EKONOMK OLARAK ETKN VE VERML BMDE HZMET EDEBLECEKLER BR YER TAYN ETME.

11. PERSONELDE DEVAMLILII SALAMA,

DZENL VE DENGEL BR VERMN GEREKLETRME. 12. LETME FAALYETLERN YRTMEK N SORUNLAR ORTAYA IKMADAN NCE NLEMLER ALMA, VE BAARI FIRSATLARI ORTAYA IKTIINDA DA BUNLARI DEERLENDRME GCNE (NGR VE GRM RUHUNA) SAHP OLMA.

13. PERSONEL ARASINDA AYIRMA VE

KAYIRMALAR YAPMAK YERNE, ONLARA OBJEKTF VE ADL DAVRANMAYA ABA GSTERME. 14. ASTLAR VE TM ALIANLAR ARASINDA BRLK VE BERABERLK RUHUNUN YERLEMES N ALIMA.

 GNMZDE DE HALEN BR KISMI GEERL

OLAN BU KLASK YNETM LKELER, FAYOLUN YILLAR ALAN DENEY VE TECRBELERNN BR RNDR. FAYOL MADEN LETMELERNDE TEKNK ELEMAN VE YNETC OLARAK UZUN YILLAR ALIMITIR. FAYOLUN KTABI UYGULAMALI BR TAKIM DENEYLER SONUCU ELDE EDLEN TECRBELERDEN MEYDANA GETRLMTR. ANCAK FAYOL BR SOSYAL BLMC DELDR. BU NEDENLE DAHA OK RGTLERN VERMLLN ARTIRICI YNETSEL NLEMLERE AIRLIK VERLMTR.

 FAYOLUN LKELER NSAN DAVRANILARINA VE

PSKOLOJSNE TERS DEN KLASK YNETM ANLAYIININ TEMELLERN OLUTURMAKTADIR. FAYOLUN KAFASINDA CEZALANDIRDII ORTALAMA NSAN TEMBELDR, YAPMAKTAN KAMANIN YOLLARINI ARATIRIR. BU NEDENLE ONLARI YOLA GETRECEK KATI VE MSAMAHASIZ BR DSPLN VE CEZA SSTEMNN PLANLAMA VE YRRLE KONULMASINA GEREK VARDIR. YNETCLER ASTLARINA GVENMEMEL VE YAPILAN HER E NEZARET ETMEL VE MUTLAKA KONTROLDEN GERMELDR.

 SORUMLULUK KORKU KAYNAIDIR VE BU

NEDENLE ONU YKLENEBLME CESARETN GSTEREN KLERN SAYISI TOPLUMDA OK AZDIR. FAYOLA GRE TOPLUMDA SAYILARI OK AZ OLAN BU KLER YNETM KADROLARINA GETRLEBLRLER. FAYOL VE YANDALARI NSANIN STN YETENEK VE BECERLER LE YARATICILIINI GRMEK YLE DURSUN, ONU TABATINA AYKIRI BMDE TANIMLAMILAR VE RETM N DUYGUSUZ BR ARA YADA ROBOT GB ALGILAMI VE DEERLENDRMLERDR.

 MAX WEBERN BROKRAS MODEL

ALMAN ASILLI BR BLM ADAMI VE SOSYOLOGTUR. YNETSEL YETKE (OTORTE) KONUSUNU ANALTK OLARAK ELE ALMI VE KAYNAKLARINI ARATIRMITIR.

WEBERE GRE TP YETKE VARDIR;

GELENEKSEL YETKE
BABADAN OULA GEEN, DOUTAN KAZANILAN VE KSEL OLAN YETKE. BURADA YNETM GC GELENEKSEL OLARAK BR ALENN ELNDEDR. BU ALE SOYLUDUR VE BELRL BR TOPLUMU YNETMEKTEDR. RNEK OLARAK, KRALLIKLA YNETLEN TOPLUMLAR.

KARZMATK YETKE
KAHRAMANLIK, KUTSALLIK, BYCLK VE BENZER STN KSEL BECER VE NTELKLERE DAYANAN YETKE. KARZMATK GCE SAHP KMSE KENDNE NANAN VE BALANAN KMSELERDEN BR ASTLAR GRUBU OLUTURUR. KARZMATK GCN OLUTURAN NTELKLER DEMED SRECE YETKES DEVAM EDER.

MERU YETKE
DEMOKRATK, AKILCI VE YASAL DZENLEMELERN (HUKUK DEVLET) OLDUU TOPLUMLARDAK YETKE TRDR. AKILCI DZENLEMELER VE BUNLARIN DAYANDII YASAL KADE VE KURALLARA YNETCLER DE DAHL OLMAK ZERE HERKES UYMAK ZORUNDADIR. YETKEY (YNETM GCN) ELNDE BULUNDURANLAR DA BU KURALLARA UYARAK TOPLUM TARAFINDAN SEMLE BAINA GETRLMEKTEDRLER. YNETSEL YETKENN NTEL, KULLANILMA BM VE SINIRLARI DA YASALARLA AIKLIA KAVUTURULMUTUR.

WEBER DEAL YETKE VE TOPLUM DZEN OLARAK ORTAYA ATTII AKILCI KURAL VE KADELERE DAYANAN MERU DZENN YNETM BM OLARAK BROKRAS MODELNN TEMELLERN AIKLIA KAVUTURMUTUR.

 BROKRASNN ZELLKLER UNLARDIR;

1.

2.

YNETMDE ERLECEK AMA VE HEDEFLER LE BUNLARI GEREKLETRMEK N YAPILACAK TM FAALYETLER BELRLENM VE BU FAALYETLER ETL RGTSEL BRMLERE BMSEL GREVLER ADI ALTINDA DAITILMITIR. BYLECE AMA, FAALYET VE GREV BMLERNDEN OLUAN BR RGT BM MEYDANA GETRLMTR. BU RGTTE GREVLLERN FAALYETLER YERNE GETRMELER N GEREKL OLAN MADD VE BEER ARA VE KAYNAKLARI SERBESTE KULLANABLME DERECELERN BELRTEN YETKLER AIKA BELRLENMTR.

3.

4.

YETKLERN KULLANILMASINDA BAVURULACAK ZORLAYICI NLEMLER (CEZALAR) KADEMEL OLARAK AIKLANMI, GREVLERN HACM VE ZORLUK DERECES GZNNE ALINARAK AKILCI BR CRETLENDRME VE DLLENDRME SSTEM GELTRLMTR. HER MEVKNN TAIDII YETKLER BMSEL VE HYERAR PRAMDNN BELRL BR KISMINA LKNDR. BU NEDENLE, E GRE ADAM (YNETC) SEME ZORUNLULUU VARDIR.

5.

6.

HER ALT MEVK, KENDSNN BALI OLDUU ST MEVK TARAFINDAN DENETLENECEKTR. ASTLAR STLERNN EMRLERNE DAHA AKILCI VE MANTIKSAL OLDUU VE DZENN HUKUKSAL YAPISINA UYGUN BULUNDUU N UYACAKTIR. BU NEDENLE KEYF YNETME YER YOKTUR.

7.

8.

9.

HYERARK MEVKLER ARASINDA KURULACAK LKLER YAZILI HABERLEMEYE DAYANDIRILIR VE BU EVRAKLAR SPAT ARACI OLARAK DOSYALARDA SAKLANIR. GREVLER NCEDEN SAPTANMI VE YAZILI OLARAK RGTE DAITILMI OLAN TZK VEYA YNETMELKLERE GRE YERNE GETRLR. BU KURALLARIN DIINA IKILAMAZ. GREVLER YERNE GETRRKEN H BR KMSE, EMRNE TAHSS EDLEN ARALARI VE PERSONEL KEND KSEL HTYALARI N KULLANAMAZ.

 BU MODELDE RGTLERN BELRLLK

KOULLARI ALTINDA ALITII, YNETCLERN BTN DEKENLER KONTROL EDEBLDKLER VARSAYILMAKTADIR. YNETM N NEML OLAN TEK EY, LETMENN TEKNK ALT DZEYNDEK GRDLERN IKTILARA DNMESNN EN EKONOMK EKLDE YRTLMESDR.

 BUNUN N U DZENLEMELERE

HTYA VARDIR;
1.

YNETCLER VE ALIANLAR ARASINDA LEVSEL BLG, YETENEK VE TECRBEYE DAYANAN BR BLM YAPILMALIDIR.
ORGANZASYONDA YUKARIDAN AAIYA DORU DERECE DERECE AZALARAK NEN HYERARK BR YETK VE SORUMLULUK ZNCR KURULMALIDIR.

2.

3.

4.

5.

6.

YAPILACAK FAALYETLER N ZLENECEK YOL, YNTEM VE POLTKALAR KESN VE AIK KURALLAR EKLNDE BELRLENMELDR. BU GENEL KURAL VE DZENLEMELERN DIINA IKILMAMALIDIR. RGT NDE BREYLERARASI LKLERDE KSEL DOSTLUK, ARKADALIK VE BUNLARIN DOURDUU SUBJEKTF VE DUYGUSAL LKLERDEN KAINILMALIDIR. TERF POLTKASINDA BLG, BECER, TECRBE VE BUNLARIN SONUCU ELDE EDLEN SOMUT BAARILAR DKKATE ALINMALIDIR.

BROKRATK MODEL;
1.

BLMSEL VE DEAL BR NTELE SAHPTR. BR YNETM N AKILCI, GL VE AMALARA ULATIRACAK SALAM BR RGT YAPISININ KURULMASI BELRL GREVLER YERNE GETRMEKTEN SORUMLU OLAN KMSELERN KEND ALANLARINDA UZMANLAMALARI KSEL ARZU, HIRS VE HTYALARDAN ARINMI OBJEKTF VE AKILCI BR YNETM SSTEM KURULMASI BAINA GETRLECEK YNETCLERN BLG, YETENEK VE TECRBELERNE GRE SEMLE DEMOKRATK OLARAK GREVLENDRLMELER

2.

3.

4. 5.

EVRESNDEN SOYUTLANMI KAPALI BR SSTEMDR. HBR KURAL VE NORM KSEL DELDR VE BREY DAVRANILARI KEYF OLAMAZ. EVRE STKRARLI VE DENGELDR. YNETM RGTSEL AMALARI GEREKLETRME ARACIDIR (KSEL AMALAR GZARDI EDLMEKTEDR).