BLMCLK Bilimcilik, bilimin kendi dnda her hangi bir alana bavurmadan, deneye yaslanarak dnyay aklayabileceini, dolaysyla

bilimin btn dier alanlara rnek oluturduunu, bilimsel yntemin dier alanlarn da yntemi olmas gerektiini ileri sren yaklamdr. Bilimcilii akca savunan, propogandasn yapan ilk kii Francis Bacondr (1561-1626). Bacon doay doru olarak bilmenin tek gvenli yolunun bilim olduunu, bilimsel yntemin de bize doay denetleyeceimiz, yneteceimiz bilgiyi salayacan ileri srerken, bilimciliin ncln yapmtr. Her ne kadar Bacon bilimi vp, bilimciliin rtkanln yapsa da bilime dorudan bir katk yapmamtr. Rene Descartes maddeyi, nesnel olgular yani fiziksel dnyay, deerlerden, znel anlktan, yani bilinten kesin biimde ayrp bilime olduka zerk bir alan yaratarak bilimcilii krkledi. Bilimcilik de kendisini bu zerk alanda gelitirilen Yenia mekaniki doa bilminin baarsna yaslad. Immanuel Kant (1724-1804) Yenia bilimini tek geerli bilim olarak ycelterek bilimciliin Aydnlamada ivme kazanmasn salamtr. Aydnlanma lksnn besledii bilimcilik, insan bilimlerini de (Geisteswissenschaften) doa bilimlerine (Naturwissenschaften) benzetme basksna dnt, bu bask zellikle yntem bakmndan insan bilimlerinin uzunca bir sre doa bilimlerine yknmesine yolat. Saint-Simon (1760-1825) ile Auguste Comte (1798-1857) toplumlarn incelenmesinde, yeniden dzenlenmesinde bilimsel yntemin kullanlmasn ileri srerek, bilimcilii toplumbilim alannda savunmu, etkili klmlardr. Jeremy Bentham (17481832) ile James Mill (1773-1836) doa yasalarn bularak doann denetimimiz altna allnmasn salayan bilimin, ayn ekilde insan davranlarn da dentim altna almay baarabileceini savunarak bilimcilii etik alana tadlar. Aydnlanmann gdledii bilimcilik anlay insann gelecegini bilimsel bilginin oalmasnn salayaca gelimeye, ilerlemeye, btnlemi tarihe balad. 19. yy bilimcilii de bir bakma Aydnlama felsefesinden beslenmitir.

Almanyada Ludwig Bcherin (18241899) Madde ve Kuvvet (1855) adl kitab maddeci bilimciliin incili saylmtr. Bcher bilimi, tek bana, deneye dayanarak dnyay doru bir biimde aklayacak gte gryordu. Herbert Spencer (1820-1903) evrim kuramn geni bir alana yaymasyla, Thomas H. Huxley (1825-1895) Bcherin maddeciliini yorumlamasyla bilimcilii ngilterede etkili klanlardandr. 19. yyln sonlarnda ise Ernst Mach (1838-1916) ile Richard Avenarius (1843-1896) bilimciliin Avrupada etkili olaca zemini hazrlamlardr. Mach bilimle felsefeyi bir tutmu, bilimdeki metafizik kavramlar ayklamak iin bilimi tarihsel geliimi iinde duyumcu bir yaklamla yeniden yorumlamaya almtr. Bu duyumsallk temelinde bilimlerin bir btnlk iinde olduunu, tek tek bilimlerin duyumlarn deiik ynleriyle ilgilendiini dnmtr. Mach izinden giden Mantk Olgucular bilimi dnyaya ilikin gvenilir bilgiyi verecek tek kaynak olarak ele alm, Hans Reichenbach (1891-1953) bu bilimcilik dncesini bilimsel felsefe terimini kullanarak daha da vurgulamtr. Ludwig Wittgensteinn (1889-1951) Tractatusda dnyayn doru resmini bilimin vereceinden sz etmesi Mantk Olgucu bilimcilii gdlemitir. Mantk Olgucu bilimcilik dncesi olduka etkili olmutur, yle ki bu bilimcilik dncesinin yaratt bilim imgesinin gc karsnda, yanlzca bilim ile dier alanlar arasnda deil, bilim ile din arasnda da iliki kurmaya alan ciddi abalar olmutur; ama, bilimi dine dayandrarak ya da dini bilime dayandrarak bilimin gcnden paylanmak. amzda bilimcilikin yapld nemli bir alan da teknolojidir; bilimin klgsal ynn ne karp, bu ba dndrc teknolojiyi bilime borlu olduumuzu vurgulayan, insann geleceinin teknolojiye bal olduu yollu bir dnce gnmzde olduka yaygndr. Bilimcilie kar tepkiler Aydnlanmann kuru akla dayanan bilimciliini eletiren romantiklere kadar uzar. Fransada J.J. Rousseau (1717-1778), Avrupa Uygarln dolaysyla onun bir paras olan bilimcilii, insann doalln bozduu iin yerden yere vurdu. Almanyada Goethe (1749-1832) doay niceliksel matematiksel incelenme altna alan

bilimi kmsedi. Avrupadaki souk, kat bilimcilik dalgas resim, iir, muzik gibi pek ok alandan da yerildi; Turgenyev Babalar ve Oullar yaptnda Bazarov adyla yaratt kiilikle, zellikle Alman maddeciliinin etkisindeki souk, kat, duygusuz bilimcilii betimledi. Flaubert, Madam Bovary romanndaki Homais kiiliiyle bu bilimciliin olumsuzluunu anlatt. Kierkegaard (1813-1855) ile Nietzsche (1844-1900) bilim insanca olmayan soyutlama olarak ele alp her trl bilimcilii aalad. Heideggerin (1889-1976) bilimcilii eletirisi ise daha derindendir, kendisinin bilim dman ilan edilmesine yol amtr; Heideggere gre teknolojinin z insan tehdit eder, dolaysyla teknolojinin z zerine kurulu bilim de insan iin tehlikelidir. Bu tehlikenin boyutunu Joseph Needham da (19001995) baka bir ynden grr; bilimcilik dncesinin yaratt mit yani, bilimin tek gerek olduu miti, insanln zararna sonular dourabilir. Needham bilim ile bilimcilii birbirinden ayrr, bilimcilii Descartesci ikilem ile mekanistik doga anlayna dayandrr, bilimin tek geerli bilgi elde etme yolu olmadn savunur. Paul Feyerabend (1924-1994) bilimcilii eletirisinde bu tehlikenin ne olduunu dile getirir; bilimi baarya gtren eyin onun ynteminin biriciklii olduu dncesi, totaliterisme, monolithisme yol aar. Feyerabend, bilimden sosyo-politik alanlara kadar her yerde hem yntem hem de dnce bakmndan tehlikeli bir bilimciliin yrtlmesine kar kar. 1970lerden beri anti-bilim olarak bilinen, toplumsal, dnsel bakmdan bilimcilie kar gelien bir tepki var. eitli feminist, evreci topluluklar tarafndan desteklenen, gelitirilen bu tutum, yanlzca bilime deil, bilimle dolayl ya da dolaysz ilikili olan her eye tepki gstermektedir. A. Elzinga, "Scientism, Romanticism and Social Realist Images of Science", Essays on Scientism, Romanticism and Social Realist Images of Science, Gteborg, Sweden: Gteborg University, Institutionen for Vetenskapsteori, June 1984. P. J. Feyerabend, Aganist Method. London: New Left Books, 1975. Passmore, A Hundred Years of

Philosophy, Penguin Books, 1957. Hasan ASLAN