You are on page 1of 10

,

Kresel Hollywood (Global Hollywood):


tarihi
kmtr emperyalizmi ve

.:o
1
i
Il
:1/
i
ii
I'
t,

-i

"
i
\
i
1
$1*&.* dbeNee
kudurtacak keder edepli - arzu, fantezi, korku, ekicilik ile ykl
bir terim, tasvir edilmesi gereken iin ise entelektel bir
belirsizlik. "Hollywood", ister solcu, ister ya da ister
nc yolcu olsun, etkilerine dair neredeyse
tm tasvirlerde, suyun yUzeyindeki bir gsterge gibi, ABD'nin
kapitalist iin
seferinin ekonomik ykselen bir nevi kltrel
duman olarak ortaya konur. Hollywood'un iktisadi
menin kamb bu tasviri
nk bu Hollywood'un,
sreini hem hem de onun
siyasal iktisat kritik
nemi teslim etmekte yetersiz Kapitalist
anki evresinde Hollywood'u tm endstrilerden
onun Yeni Kltrel (New
International Division of Labour) komuta etmesidir.
Biz, bu blmde, sonraki bOlmfa-inde .)
olan Hollywood'un emek pazarlannda,
ortak yapunlarda, fikri muIkiyette, pazarlamada, ve
gsterimdeki denetimi Yeni Kltrel
retim ve dzenlenmesinin tasvirine yolu
yoruz. Yeni Kltrel (ve ona
mmkn toplumsal-mekansal evrilen
dikkatimiz, Hollywood'u sadece "evrensel
modernlik sahne efekti olarak gren egemen
Hollywood yola Mike Featherstone
ve Scott Lash, bu konumun "zengin soyutlama ltleriyle...
gndelik ... (ve) iinin
ne sryorlar. Bu tr geici
ve anlann "kresel mcadelelere... kabJan oyunculann
iktidar potansiyellerine bir hikaye
umuduyla grsel kltr ynelik
kresel Hollywood'un
kuramlan g1endinnek ve hem bu iktidara olanak.. veren, hem
de buna diren gsteren siyasalara dair gnmz
uyarlarnakm.
Erken kapitalizm, devletlerin ortaya nceledi ve
kltr din ya da dil gibi noktalannca
rgtlendi. On yUzyU boyunca bilgi ve ticaret Pa-
sifik'i, Akdeniz'i ve Afrika'}'l birbirine Klelik,
militarizm ve Avrupa emperyalizminin teknolojisi bu rotalan
silip sprd. bel bir
kanala ve bunu, stnlk, yayma
misyonu gibi yeni ideolojiler takip etti.
toplumsal evrimcilerin da soktu;
sadece tek bir ynde
ittilak ve biimleri da Bu sylem,
insan ve tek ve
ynelik drtleriyle gidecek bir
Toby MiIler
;*
36
Klt, emperyalizmi, solcu analizIe
bir ... ve bu yzden genellikle ciddi olarak
ele ... (nk bu gya) dnya
kresel ve Amerikan televizyonunun
diren gsferebileceklerini veya bu mesajlan kendilerine gre
gz eder; Jr.lt,el olarak hayatta
kalabilmeye dair de, sadece byk glerle kendi
dahilindeki ulus devletlerin
tarafindan varsayar. Uohn H. Dawning, 1996)
Eric szleriyle
De'\lletler'in ve kresel zaferi" olarak
bir momentte ok bir perspektiften bakan
Henry Kissinger, Devletler'in egemen
rolnn diyecek kadar ileri gidiyor. Kendi
olan Kissinger Associates, bu ABD' nin
"dnyamn bilgi bir zamanlar 8uyii.k
Britanya'mn 'dalgalan ynetmesi' gibi ABD'nin de dal
grlmesi ileri sryor; daha
yetinilmemelidir, nk"AmerikaWar, dnya tarihindeki
btn lkeler kendilerininkinin en adil, en
rl, kendisini srekli olarak yeniden ve
konusunda en istekli lke ve gelecek iin en iyi model" oldu-
asla Wall Street Journal bu
iddiaj'l yUk.sek sesle ilan ediyor: ABD 21. 20.
geride rakipsiz bir egemenlik konumu-
yla giriyor... serbest pazar ideolOjisi arbk dnyarun
ideolojisidir ve lkemizin internet ve bio-teknoloji alanlan
nc teknolojileridif. Unk ABD'nin, kendisine ikin
olan tm sefalete (WOO'de, niversite %74' mily-
oner umuyordu ve 44 milyon hibir hbbi gven-
ce:;i yoktu) ordunun ve populer klirn anahtar gre-
vi rejimlerin derecede uluslar-
bir etkisi Ve kltrn dnya
Radyo iinde elli milyon eve
ken, televizyonun bunu on ve inter-
net ise bu drt (ILA, 2000). Mlkiyet ve
giderek daha fazla hale gelmesi ve luz1a
lek ekonomisiyle, egemen
olma kapasitesi Kresel Hollywood da bu misyo-
nun merkezidir.
Hollywood'un gcnn sinema tarihinin tesine, on
dokuzuncu sonundan beri kapitalist rniibadelenin
btnleyici olagelen kltiirel kompleksine
kadar uzamr. Yirminci ikinci 'uncu
Dnya'dan aktivistler, yazarlar ve siyasal
bu kompleksi kltr emperyalizmi olarak
Yinninci soniaondan beri, bu giic
terimiyle moda oldu: fkeden
Sc'}l 14 yeni
eviri: Grsoy - Mehmet OIcay
l
--
sahiplerinin gney yankredeki sorgulayarak, orada
denctirn aJt:.na ve ynlendirerek. kendiJerini
erken bi:
Kltre! daima <!.ma sre-
lerinin ve gibidir. Belki de neden-
Le teo:i!eri, mekan ve hm hem analitik mesle-
ki ilgilerinin merkezine koyuyor: Top!urnsa1 teori,
bir aksiyon-macera filminin mcadelesini
seyretme bir srele
Sermaye yUksek bir hareket
ediyor, rastgele bir blgele;; ve lkeleri ve
dnya ve L"sanlann edilme biimi
, son dt'rece bir (Amerika.
d.1ki - .) ilk maruz askeri
hakimiyeti. Bauda-laire'nin szleriyle "buyiik bir
byk bir muhasebe kurumu" alil n
-daha bir biimiyle-
ve
anahtar olaydan ileri
1494 To:-desil1as 1884 Washington ve Berlin
Tordesillas Papa'mn ve
Portekiz dair rebbeti
eder; bu,
bir fetih ve ilk kez
Washington Greenwich'i zamarun ve hari-
ey,!;c:ni olarak emperyal b-
yapllan Berlin Bu
ler egemen merkez ss Avrupa ve ABD olmilk
zere, birbiriyle bir hakimiyet ve ticaret olarak
fijlen belirledi.
ve gayri-adil
ve Berlin'in yu.kl paralel
15OO'1er-18OO'1er merkantilist birikimi ve emperya-
elik ve retimi iin kul.
zerine edilen klasik dnemi ve sanayi
devrimi takip etti, Kuzeydeki ve tanmsal
Avrupa g (nufus
ve Afrika ile blnmesi (ham madde
ve kle nakli) elti. Sinema ve
AllD'nin devasa bir kltrel makine ordusunu (uak, dakWo,
lamba ve telefon) ical etmt'si ve sh.i.ne
donemd", ortaya Nereden gre
mekanlk bir hlyamn ya da kabusun hakiki imgesini
Smrge siyasetinde de grld: ,'\BD,
ile ele geirdi, gler idare
ve Amer..kan yerlilerinin _.) ilk
ayaklar (perdede Ciln-
bereket birlikte) ticari
kulturel iluacat ve egemen otorite etti. 1870-1914
da ortaya Ortalama
kuresel ve mbadde (ncesinde hi bir
rakam) yzde u'ten daha byk bir Oranda Baha'ul'lah'\n
"Yeni Dnya Dzeni" tabUini ortaya
Bu ve tican tepki olarak.
ve ;\nD.li sendi.k.actlar ve buyk ulus-
orgutJt'ri kurdular.
Dnya kadar, ticaret, ulus
edilen ulusal sermaye 19-IcS'ten
19,3 ,e dnem "takip emperyal gler ve kure-
sel evre fetret
temsil Ikinci Dunya takip eden dnemde
ABD'li
asker! ve diplomatik hakimiyetine
d.ayamyorau. ekonomiler bydkce, devletler
ki ve devlt'uerle da
1950'den sema, dnya ticareti r.\'fUp.::, Japonp ve ABD
"her uydu devletlerde:"!
hintcrlantlamda", 1950 ve 1973
toplam ticJ.rct hilemi }'t:.zde 10, toplam iiretim
yzde 5 artb, bunun buyk bu l
Modem uretim tek.."1ik.1cn on yi:zyTjda Avrupa ve
Kuzeydogu ABD ile ve bilimin
mesinde oldugu gibi, btn dnya
La siyasi olar.:tk.. bU- nceki yzyudaki impara-
gibi, denetim i9-0 veren iki tm-
leyia ideolojiden bir dnya
etti. shin rten bu tm1eyidlik. gelecekte
bir kutbun griilecegi Yani,
gnurr.zdeki. devletin szde yok laissez-faire
-o.) pala\'ralan, Devletler'in anti-Sov-
yelik "Kapsama" (Containment) "Eglence"nin
"C!.o\'in asla yerlere
MN'nin oktan nfuz kaNSl... ABD, lnn diger ayak.-
lanna gre, popUler kUltr gibi hizmetlerin ok daha nemli bir
haline geldi 1999'G.a, Bab Avrupa'ya ABa'nin zel
sektr hizmet 85 milyon dolar, Japonya'ya 30 milyon
dolar idi (Office of the US Trade Representative, 2001).
gerek hikayesi
ve byle de gerekmezdL
1945'ten varolan ve yeni dogan hkmetler lar..hn
dan iki vaatte bulunuldu: (a) ekonomik
ve (b) siyasi egemenliklerini giivence almak.
[kinci. sonunda, ekonomik refah vaadi devlet
arz ve talep ynetimi c yurt iinde lirelilen
ithal ikameci sanayilerin blgeselolarak
Evrensel egemenlik vaadi,
Ingiltere, Belika, Fransa ve Portekiz olmak
zere) halklara zerinden kendi ka-
derini tayin verilmesi.ne ikna edilmesine' dair
bir eylemlilik gerektiriyordu. Bunlardan ilki,
szde olarak, siyaSi hareketlenmenin giJl ideoloji-
sine ikinci vaat yerine zaman, ortaya
smrge- hkmetler ilk vaadi yerine getirme gir.
Genel olara.k kamu iktisadi ya da yerel
ler aan okuluslu corporations,
kuyrukulan ithal ikameci (BS,
iml-'ort-su.bstilutioll yolunu izledi. Am."ak nc
Dunya devletleri kaynaklanan ma-
ruz ve ekonomik anlamda byyemediler. Biimsel
siyasi ihracata ynelik ex-
port-{Jriented ve hizmet tabanL izleyen
Asya devletler!. nadiren ekonomik hale geldi.
19SO'lerle 1960'lann nS'sinin ilerlemeye ynelikti ve
sosyalist devletlerin erozyonuyla da ve bir
1970'1erden bugne bu sorumal
1970'lerin krizleriyle birlikte, refah sistemine msaade ede-
bilecek yeterlilikte sermaye sahip burjuvazisi oliln
devletleri dahi, stagf1asyonun, kendi enflas-
yona istihdamla verme kapasitelerinin
grdler. biliyoruz: "Sennaye birikirninin
ekonomik ynetiminin melciru, siyasi ve toplumsal
boyutlarla (Samir Amin). BUgiin hkmet-
lerin, suregelen biimsel egemenlik ve denetim
finansal pazarlar semenlerine verdikleri sz
edilen iki vaadi yerine getirmeleri bekleniyor; ama neo-klasik
ve ticari ncelilder serbest sermaye
piy<isa!an istiyor. Bu durum, Economist'in
ulu" nokti!ya kadar vanyol" ("Global 1999: 4
Survey Global Finance).
zet uzun bir zamandlI kurese! mubadeleyle
yoruz. Ancak 1970'Ierden beridir ki bir tarahnda
,
. )
,
!
:1
l
nan nnansal ve idari kararlar, diger taraflarda ok etki
yarilhyor. Yeni dviz piyasalan, sabit kurun
korsanvari fu:ansa! kurum-
lar ile devletin mdahale sistemleri gster-
di Spekla.syon. retimden daha ok diillendirilirken hisse
senetleri ve bor ticareti. araba ya da ev etmenin
geride Dnyadaki para tUm
lkelere kredi testlerini dayatan
yarat!L 'Siyasi dzlemde-bu durum, ve ulusal
ekonomilerin ha.'<iki sona eretirerelr.. bunun yerleri-
ne ile ekonomi fikrini geirdi. retim yahrunlan
finansal yab.nmlardan daha az hale gelince, pazarlarna,
emek ve idaresi hizmet sektriiyle, zellikle hayati
bir kategori olan sektry!e birlikte, lekte
yeniden tasavvur edildi. ABD bir -
yili ihracab, bir nceki oranla yzde 15 3.4 trilyon
dolara '1970 ile 2000 ticaret
milli gelirin 7.8 buyiimesiyle ortalama 11.4
idi. ABD'de, zel hizmet sektrnde 86 milyon
Onlar, toplam retiminin yedide ve
2CXJO 295 milyon ihracat yaparak hizmet sanayi
demeler dengesinde 80 milyon (Office
of the US Trade Representative. 20(1). Medya ticaret
Veronis 5uh1er, 1999'a kadar olan
ABD ekonomisinin en byyen ve
2004' e kadar da byle kalmaya devam sylyor.
lehine iis'yi gzden
ABD'nin Ancak tekrar etmek gerekirse,
sonucu, ulusal hkmetlerin
ekonomik. arhk. edememeleridir. Dnya
ve Para Fonu'nun (IMF) bor
gc, temel yerinde temininden dayat-
Szde sayesinde gelir getiren sektr
lere ynelik. kamu yeniden ynlendirdi. Perdenin
kapsama bu, kilitrel kar
getirecek filmler yapanuyorsa, ekimlere yoksa ceza-


geliyordu. Yani merkez-
periJeri devletler ile makro karar
rekabete son vermiyor; sadece devlet sisteminin bu
tr kontrol etme kapasitesini ve kltrel
okuluslu tUze! ve finansal )<urumlar
refahlarnun
devletin hafii1eliyor. sonraki bu
mikro-perdedeki

Tarihi
Saddtlm Hiiseyin, 54. giin. partisinde fon olarak
Frank /Ttn diinyada bilinen Way"ini
bu s tmpt:ryalist bir degi/di.
(Michael Eisner, aktaran Costa Gauras et al., 1995: 10)
Kapitali.zme dair tarihsel perspektifien sii..zillp gelen
hikayeyle korurken, metin ticareti dengesinin her
zaman bugnk gibi bulduk: Fransa yirminci
ABD'ye haftada bir dzine film sabyordu ve
1914'te Kuzey Amerika'ya birok film ve film yapun teknolojisi
ihra edilmekteyken, Fransa ve Latin Amerika'daki gs-
terimlere hakimdi taraftan, ABD'1i film
1907de her bobin iki negatif uretiyerdu, biri
Avrupa digeri i pazar iin olmak zere. 1909'da Kuzey
maliyetleri telafi. etmek iin pazara
ve diger pazarlan iin bedel-
lerini 1900'lerin The Edison
Companyyle birlikte patentli aletinin tekelinde tut
rngu film patentlerine dair hukuk
yeni kurulan Morion Picture Patents
4 1 insan yeni sinema
Companf'yi (MPPC, Hareketli Grnt Patentleri ter-
ketselerdi, ABD'de film tehdit edecekti.
Dnlu ABD anti-trst pes
edinceye kadar, MPF'C karteli film teknolojisi
projektr gsterimcilere verdi. Birlo
da lisans izin verildi
kartel film teknolojisindeki tredile.ri iin
(Eastman Kodak ile hammaddenin sadece bana
fide (!..at. iyi niyetli, -.) ruhsatWara dair zel bir
Gerekle ise MPPC, ilk
Amerikan sinemalannda hiikm sren film ithali dal
hedef-liyordu. Richard Abe!'in Baudalaire'e
name yaparak gibi. i
hedefine, filmin bir fikri meta olarak yasalara ginnesi ve ABD
gmrklerinde tehizab.na gerekesi belirsiz ei
oldu. O zamandan beri, ABD film sanayisi
lekte muvaffak oldu, nk fikri mlkiyet koru-
masuu, birbirleriyle rekabet eden
bir olarak ve kendi devletinde gnll
199O'larda, ABD dnya film hacminin yzde
BO'inden
1915 ve 1916 ABD film ihracab 36 milyon 159
milyon feet'e tkb; bu arada Birinci Dnya nce 16
milyon 192O'1erin ortalarmda 7 milyon feet'e
Bu konulu film geerken, HoUywood ile
Latin Amerika'ya yapmaya yerel
alan alarak retimini neredeyse sildi.
daha 1916' da hareketli grunru dairesini kurdu.
1918'de Kongre, ieride olan trstlerin yer-
lerde izin veren WebboPomerene geirdi
Bu, daha sonraki kuk boyunca srecek olan bir
kartelini mumkn bedelleri ve ticaret ko-
aynca fiyat tekliflerinin ve resmi def-
ter engellenmesini sa&J,amaya da yara-
yan Motion Export Association (Hareketli Grnt itha-
lat MPEA) tarafLndan merkezi olarak belirleniyordu.
1919'dan itibaren, faturalar Hollywood btelerine
kab1dl. 192(nerde Hollywood'un gelen ihracat alanlan
Avustralya, Arjantin ve Brezilya idi; Federal Hkumet,
elilik.lerde ticari .
dneminin szde mdahaleci olmayan Cumhuriyeti hkme
linin ABD finans, sinema ve sanayi sektrunden politik amalar-
La iin uygundu. 1930'Iarda, ulke
film endstrisi te biri ila
du. Ses zaman,
ile Stdyolar, anahtar iilkelerde ab1ar
ve lkedeki hinerin yabana dildeki versiyonlaruu yarathlar.
Endstri, radyo ve mzikal film biIbirine
yatak yatay de - ABD genellik-
le ABD filminin habercisi idi. 1939'da Ticaret
Hollywood'un dnya gsterilen filmJerin yzde 6S'ini
tahmin ediyordu.
Tab ki, bu bir metinsel eiddlikten kay-
naklaniyordu. Hollywood, 192O'1erde ve 193O'Iarda
Mussolini'yi hayran bir
Gzellik., genlik. ve servet, alb.nda
birbirine Yerel pazarlarna, bu
zevklerini ve geleneksel
gu1u-yordu. zamanda yerel endu.stri de ABD'nin sahibi
yeni hk.iimet vergileri ve l:fol.lywood teknolo-
jisi ithaline nedeniyle geri DO da
Amerikan idari
ya da kresel tketici tercihleri kavramlarnu
hale getirdi. 19141918 ve 1939-1945
Avrupa'daki ulusal iiretim ya kepenkleri ya da
Gsterime ABD film envanteri sUsilesi
35
,
i
i
i:
i:


ii
LLL


,I
i
I,
ii

:1
,

!I
"
i
i
i
"
1'1

lll,
ii:
i
L
.
"
,.
.,

i,
i
i
!
,
ii
'i..
if
)i: i
I"

i.
i
i
,
ortaya beklerken 1945'ten sonrak;i drt
2000'den fazla konulu gnderildi) deniz
endstrisi
1940'larda MPE.-\ kendisini olarak
ad1andmyordu, .yntemleri ve ideolojisi ABD siyasetiyle o.
derece AyTll zamanda bu endstrinin kendini
dii..zenlemeye ynel& Yapun cinsel dair
tuhaf "teki" istenen
bir dnemcii: Btn dnyaya r.merikan
satmak. Walter Wanger (1950), '""fikirler iin bir
Marshall ... gen;ek bir selllioid Atina" olarak
Duck ve diplomasi" yani devletin HoUj'\'Iood'a
"hidrojen .,. daha fazla" ihtiyac yk-
sek sesle ilm ediyordu. t-.1i}wcr Gler' deki. devlet film yapun
zorunlu
HoUywood'W\ kar ile devrik rejimlerin korumaa sine-
ma yasal dzenle:nelerinden uz.a.kta ve
Hollywood envanterinin yaraya-
c.J.k olan ve anti-komnist siyasi gndemi
yo:du. Tam rekabet retorigine ABD h.lCmeti, kendi
"zd sektr film endstrisini ideoloji Vf' pararun
yaratacak ve surdiirecek halde tutmak iin byk
aymyorcu.
Bu arada, kendi evinde anti tekel yasalan ve televizyonun
Urlan tehlikeye girince, 195O'1erde dnya
Hollywood iin nemi ve gsterim
sahipliginin dikey biiln.!gu ierde olabilirdi, ama
kresel lekte degi.!. 197D'lerde Ingiltere ve Latin Amerika
Hollywood'un en ok kiir getiren Her iki blgede de,
ekonomik k6t' ve sinema salonlan ama konusunda
izleyici Sonu olarak,. ... ood
ierideki ticari smrnn yeni biimlerine dnd
Afro-ameribn izleyicinin ve siyahi-
smrnn (blaxploitation) ile). Bunu
ve rizikoyu maden filizi
kadar ticari faaliyetler yaymak
isleyen toplulukbn ele geirilmesi takip etti.;
dnyadaki seyirctleri yeniden kazanmak iin stratejiler
iliyordu. ABD hkmeti ve endustrisi her tarafa fi.l.rn
mak iin yeni karteller kurdula:; ve
A.frika iin zel ajanslar Hollywood'un American
Picture Export Company of .A.frica (Afrika'ya Amerikan
Grnts 1960'lardan beri
Ingiliz smrgelerindeki smi'ma hakimdi;
350 film belld bunbnn
filmiydi.
1912 kada." bir Hollywood'lu kendi
fiJmleri seyahat ettike ABD mallanna olan talebin
Ticaret Herbert Hoover,
19->.,D'lerde "enldektiiel fikirleri ve ulus.u idealleri"
ne ticari kazanb.n W..,e Amerikan matlan lehine
gl etkisiN iin vyordu, Onun, hedefleyen
endstrilere devlet ne kadar hayati
bir neme sahip bm kartE'li
olarak stdrolann sz dinlemeyen giilerie
iin Hooverle bir iine giren
gelecekteki MPAA Wi.1L Hays, 1930'da J. Walter
reklamohk. filmlerinin her bir
foot'u: herhangi bir yerde 1 dol.1f
r.merika.. sahyor" derrili;ti. 193O'Iann
da,. reklam yapma
hikayeler idi; megin
gsterimi..ni mteakip ABD
maK.Jnabn yem Java ve Angelino yayla ha-
eden Brezilya bungalow dm
Wanger, Par.s'li kendi .'\Bo
fiL.'11lerindeki bro ti!rk.! protesto
grevden bile i!.Jde ete, bu
"'120,000 AmerikJ.n Bykelisi"" (ner y-J ccli!en
abila) veriyordu, ABD'nin kitlesel retim
ve oazarlarna bpasitesi, degerie...-i - bir taraft.::n
uretim disiplini gerektirirken :u
n

lerirn tketimi yoluyla v3.Jdi. Bu t'.:r


Oark dahil iki sahned1?
1930'1a:rda, bir A..rjanlinli heyeti .A.BD "lt
Happened One Night" (Frank Capra, 1934) protesto
etti, Unk Gable grl:,ordu ve iinde
z.tlet yoktu_ bu durum depola.nnda
atlet retimi - bir gecede! eyrek sonra,
"It Startcd in Naples" (Melville Shavelson, 1960) filminde Cable,
yerli bir hamburger dair talimat
verirken ortaya ?ko, bu da .-\.kdeniz dair
bir kamusal dogurdu. Bundan oru:;; sonra,
Disney (Mike Gabriel ve Erik Goldberg. 1995)
gsterime ile yeni wMcChief Bu."ger"inj
ilan (109 ulkede on boyunca pro-
mosyon dJir ilk meyvesi) meta
filme grevi bi: temsilci bnnndan tamam

Hollywood imgeleri.n.i.n siyaseti, pek ok kaynaktan
tepkiyi Ekran stereotiplerine dair genellikle
liberal de,
muhafa:zak.arlann uzun soluklu 192O'1erden beri,
Hollywood, temsilierin izleyicileri dikkatle
Bu nedenle 19:1l'de Meksika film
ambargo koydu ve Latin Amerika lkeleri, Kanada, Fransa
ve desteklendi. Almanya,
Fransa, italya ve klttirel tahkire
resmi k.tdar, 1999,
Tayland'da saba Ekonomik
"imparatorluk iinde gsterilen fJm
lerin ok by.k bir tipik olmayan tarz
lan ve biimlerini gstennelcri" teh1i!.(ele-
rine uyaran bir bUduge Bir sonraki DaUy
Express gazetesi, ABD dayahl-
onlan wgeici Amerikan haline
getirmesinden Film
Kurulu (The British Board ol Film Classification), emperya!
topraklarda gsterime giren Hollywood "gerileme
durumunda, beyaz adamlar, yerli evrelerde gsterilmemelt
ediyordu. Endstrinin 1927
ve Dikkatli listesi,
"djger bir lkenin dinini, tarihini, kurumbnru, nde gelen
ve gitmeyecek bir gster-
meme" veriyordu ve kusur potansiyeline
yapunlan gzden geirecek yabanclar
perdede gsterilmernesinde ediyordu, bu yzden
Last Days of Pompei(den (Emest B. Schoedsad., 1935)
bu arada Samuel Goldwyn gstenneye
cesaret tek adam, beyaz diye
ve Siegfried Krac.mer, endiistrinin,
temsil yoluyla tehlikeye atmaktan daima
korku duydugunu ne sryordu. 1930'Iarda
Japonlar ege; Hollywood filmlerine geit vermeme
sulu olarak tehdit
Franco'nun Hollywoocfun bpitalis:
hevesle kucaklarken, onun anti-
ve mstehcen filmlerini ediyordu "The Grapes of
Wrath
N
Ford, 1940), "To Be or Not to Be" (Emst Lubitsch,
194.2), Great Dictator
N
(Charles Chaplin, 1940), Some Like
lt Hot" (Billy Wi.!der, 1959) ve "How Green Was My Vallei'
(John Ford, Franco'nur! 1975'teki lumne kadar, gsteril-

1
i
i
i
!
l
meyecek kadar tehlikeli ve Orson Welles'in Ulus-
Tugay NThe from 5hangh.:!Tden (1948)
kesilerek
HoUyv.ood'un gc, hem hem de soldan tepki eki.
yordu. ilericiler, tekele k3pitalizminden,
smrsnden ve onlann kamE'radaki sonulannden es!.'f
etseler bile ABD'nin laik ve
ni takdir ediyordu. populer olana Afro-Amerika'Wann rnes-
tizo.nitelik1erinin ve Yahudilerin oluyor-
du.Ikinci Dnya sonra, sylemlerine
ynelik tepki, ABD kapitalist unru
Dnya'daki mallann, kitle killtriinun, ekonomik. ve siyasi
rgtlenmenin en nemli olarak onplana
Verilen rneklere ABD ekran rnlerinin ve
ithali kadar ABD'nin teknolo-
jisindeki tahakkmu de dahildi Nijerya,
ABD televizyonuna program, tr ve format byUyen
tehizat yoluyla
yoluyla ekonomik byUme devletlerin,
sermayeye ve onun ideolojisine dayanma pahasma, yerel ikti-
dan kullanan yeni egemen suuflanyla beraber, ekonomik
byUmenin kesilmesinden ve yerel kltrn
mesin.in engellenmesinden sorum.lu iddia ettiler. A
Foreign Aftair'de (Biliy Wilder, 1948), ABD'li bir kongre yesi
Avrupa'daki
du: "Onlilra yiyecek verirseniz, bu demokrasidir. yiyecek-
lerin zerinde bu emperyalizmdir."
ve bir sre sonra, sesleri yk-
seldi.
Kltr Emperyalizmi
Amf'Tika, yalmua film ihra etmekle ilgilenmn.
ihra etmeklt ilgflenir. (Gilfd fawbs, Cannes Film Festivali
direktr, aktaran !"Cu/ture WarsH, 1998)
ABD, kii.ltr emperyalizmi ulus etme taraftan bir
duygunun ncesi Herman Melville,
ABD edebi ingiliz. olan her z.eJlikle
Shakespeare'e duyulan ve on dokuzunru
ortaJ3nna kadar suren, o sorguJamayan hnnete
gl ifade ediyordu. Bu Avrupamerkezci yaltaklan-
ithal kltrn edebiyata
ne kadar uygun sorguluyordu. Buna
men, bizzat kendi eserleri Shakespe:are'den izler On
dokuzunru Avrupa ilk ulusal telif
ABD, yabana edebi
eserleri koruma)'l reddetti 4 bugn kendisinin korsanvan
olmakla kavgaa bir Kendine ait bir ulusaJ
edebi miras (bir" Amerikan kita-
net olarak Washington, kendi
ya da k.az.an elde etmelerine engel
olabilecek olan koru.ma)'l yabana eserlere kad.u
ilgilenmiyordu. Bu ve tahakkme
pazann tercihlerinin ve kJtrel denetimin kaba saba
ihracma ithalat nitelendirir. Aynca,
ABa'nin abucak ve kendisine gibi
da bir ders olan
kisini de
Ancak, Dnya sonunda ABD siyasi-
ekonomik tahakkum Konumuna Ortaya
ihraa, smUrged ve deneyirn4
de olan hakiki modem hem met-
ropol evreden hem de fikirleri, modalan ve insanlan
ekirdege tekrar ithal ederek, gnnezden 1950'Ierde
modernite, tm halk1anrun yzlerini ilerive
dndkleri, endusmyel. ekonomik.. toplumsal, kiiltrel ve siyasi
bir olarak taSvir ediliyordu. Bu
sylemin kururulan ve idarecileri Birinci siyasi bilim-
dleri ve ekonomistleriydi, f.BD niversitele:iyle,
enstitleriyle, kurumlany!a ve ya da ulus-
rgtlerle Modernitenin nermeleri
ulusala duygusu ve
olarak birey/devlet Gnlk dualar,
Mark.sizm-leninizmin "modem
birey iindi ynelik" toplumun
bir olarak.,
modemin N daha evrenseld" yer
gerektiriyordu. ABD'den medya teknolojilerinin ve
biimlerinin toplumun sekin kesimleri, geri, folk-
lorik biimlerinin ve modern-
iin gerekli olan ulusal rgtlere gven syle-
nen halk kesimlerine mek olmak ve liderlik etmeleri iin
bu kopya figriin olarak
gklere
Kltr emperyalizmi bu derecede ben-
merkez.ci modele bir biimde meydan okudu.
$onuncusunun erevesi narse;izminden ayn olarak,
onun yol gsterici ilkeleri, var olan
ile emperya! ve ticari glerin ilhak devletlerde ve/veya
kendi emek gleri zerindeki zaferlerini reddetti.
kuramalar ve servet, etki ve stat zerine
yerelolarak daha modelleriyle
ise, onlar
mbadele, dnya sistemleri tarihi, merkez-periferi
ve medya emperyalizmi zerine yeterli nitelikte
kurarnlar Kapitalist bu
radikal teknoloji, siyaset ve ekonomi nakJinin
nk urul. emek pazarlann. dzenleyecek,.
yeni tketiciler yaratacak ve mlayim rejimieri garanti edecek
okuluslu ve hkme-
tinin ortaya Kltr emperyal-
izmi tezinin 196O'Iardaki gelen ekran
olarak. ABa'nin kendi egemen sistemini,
ulusal k.iml.igi tehdit yerel dillerin geleneklerin
hayatta ve ayakta tekabl edecek bir gerilemeyle
beraber, tekilere ne sryordu.
ABD kltrel son birka haber'
pazar ve kamuoyu-
nun, ekran ticaretinin, ve
denetimine ABa'nin A5ya
196O'lar boyunca dahil ulusal zgUrlk
mcadelelerine askeri mdahaleellierne dair yol
Bu tr ve ABD
ve a:ikeri stratejisine destek ile kendi
iktidar komisyonculan olarak grlen
daha genel mmkn
ederek. askerismai kompleks ve git-
gide daha fazla hedef gsteriyordu. Bu
Unc Dnya da muaf 1982'de Mondiacu1t. Mexico
Gty retim zerine diinya
Kltr Bilim Jack lang yapb.;
"Bu kimlf'Tansm k.lt.rel iin bir
bu bu tahakkUme
gtrek bir hiikiimdlai iin bir
sat umuyoruz.
Bu soku evrenselolarak
mamasma ahlaki lde ve derin
buldu, tm Bab lkeler
duruyorlar. Asya Uluslan Orgijt, 199O'larda "Bab
tehdit buluniln
:I,
.\
:1\
11
:il
;1
..
;\1

1'11
1'1
.,
'I,
:\
"1
ii
,
.,
ii,
II

,.,
"
i
"
i'
i
i

,;
i'
i:
i
,
Asya kommak
kltrel yum!


da bir bildirge Bu u!.keler ve dinsel
iz;til::r temsilieri ve dilleri denetim alhnda
ile fin,m5Z1 yiikmJlkJeri ar3SL'1da

Bu arkaplanda, kltr emperyalizmi
.. ortaya ABo'nin dnya
...u rolne,
televizyon progr.mu kye ABD
ekran rii nlerinin ve
teknolojisindeki Amerikan tahakkmne ve
bir buyk ise
zerinden retongine, kaynaklann sanayi-
engellemek iin kat edilen reklamclg,

1960'larda ve 1970'lercle kltr emperyalizmi sylemi
Hareketi'nde ve Milletler Bilim ve
KltUr rgiih1'nde (United Nations Eduntional, $dentilic and
Organization, UNESCO) taraftar buldu. (ABcYnin
ci Dnya sonra kitle ve bilgi
etkiJerini bu iin o derece aba
bu durum ok ironiktir). 1970'lerde UNESCQ,
Kuzey-Gney ve iktidara dair kltrel ve
sorunlan ::ere MacBride Komisyonunu kuran
. Jean Maheu ve Mahtar M'Bow lara--
fmdan edUiyordu, Ayru zamanda, unc Dnya lkeleri,
Yeni Ekonomik. Dzen (New
[conomic Orde:) ve yeniden gzden bir Kuzey-
Gney Yeni Bilgi
(New Intemational Information Order) ya da Yeni Dun
ya Bilgi ve Dzeni (New World Information and Com
Order, YDBiO) iin, lobi 198O'de Mat
Bride komisyonu, elektronik yelpazenin uluslar
iin posta cretlerinin uy-
dulara koruma ve tiCMetin ile demok
msinin aralan olarak medyaya vurgu dair
rapor MacBride komisyonunun hala yrrlkte
nedeniyle yuvarlak masa sii:mektedir,
ancak. Devletler'in serbest dair
yoaiD s\IJ.tejilerin.::: ve muzaffer bir
UNESCO, iin alan olrOJk-
tan 19S5'te ABD ve olmayan
ve siyonist zel sektr
devlet mdahalesini desteklemesine
dair, szde dayanarak UNES-
CO' deneklerini ve ektiler. Getigimi..:'. on)'11,
UNESCO yeniden ekmck
umuduyla YDBiD'le mesafe oldu.
BM de bir Yeni Duzen'e dair temel yiikumllgu nemsemedi_
O nmandan beri hem siyasi hem
daha az etkili hale selmesi
degildir. YOBID konurrlU kapitalizm, smi".:.rge
i ve devleli.'1. rolu ve yerli
gcne dair yetersiz ve
(ttim klttirlerin greceli stnde duran
ve meydan ama
biimlerle ulusa! derecede gl denklemi
silindi) nedeniyle hcr taraftan
Onem bir da, BM 199O'lann sonunda
arka
ABD den ve ticari medya yneticileri, ve
Abh'dan, ve
dan daha yoksul zen.
... Dnya Televizyon FOrumu gibi. UNES-
CO nun Ku'''y-Cuney b',!,.; .. '--d i '. .
-. o' e uyarlarn,)
/.il
blite ve )Qmu hizme:i
erevesinde yani Birinci metaya
olrr,ayan !:tmek gibi,
amalaya" EkranlarUm (2000) destekisi
bu proje bile UNE5CO btesinden

Aynca k-J.it'"..lr emperyalizminin, diger blgeleri tecrit ederek
tek bir pazarda Hollywood'a ya da teferruJt
ayakta kalmakta yetersiz kalan haddinden fazla
btnlklii bir kUlldIl:na gsteren Mkledilen
kultr analizlerinin kavramsal vard:, ithal edilen
kultr ile yerli kltr kapasitesinde
Nijerya Juju'su ve ithal edile" rnu7.ikal tr
ler yoluyla bir yeniden ve yeniden biim
lendirmede gibi, buradaki sorunu ok
nemlidir. MLV Asia, materyalin
)'Ziinden Ynetl!Tl bunu maddi zeminden
zerinden savundu: Suudi ve iz.leyici-
ler ekrandaki herhangi bir kltiiriin nedeniyle
ama Amerikan r:::nniin
Rupert Murdoch STAR TV
sabn yerli in, Endonez-
ya ve Hindistan' daki iin nemli konusunda

Kltrel bir nune
uzun briyerden ve yeni
abilmesinden gelir, Liberace'nin bir zamanlar gibi:
"aykovski alacak olsam, onun melodilerini manevi ge-
rilimlerini es geerlm.. Benim sadece dinleyicilerimin ka
tahamml edebileceklerini bilmem Kltiir
parasal mbadeleden ok estetik iddj-
ne surdb"" iindir ki, zamanda metin ticare-
tinin anahtan hem etkenlerinden biridir. Ahlak. etki-
\enme, gelenek ve bilgi bi1mleri, srelerini
hem mumkun hem Bu yzdendir ki
General Motors sahibi olan Gt'neral
Motors, kendi "susisiller, beyzboL, elm'lu ve
reklam Avustralya paz,ln iin "etli oorekler, futboL,
kangurubr ve Holden eviriyor. Bu, kresel
ketler dneminde paradigmati.k belirtisi ya
da kltrelolanla ekonomik zeminlerinde
gerekli olan yerele olarak
En nihayetinde, daima yereldir.
devasa post-Frodul--.siyon Werk'in
bir televizyon iin uretim ve onu Und
Street diye bu ve kkeni ne olursa
olsun, ABD'nin kapitalist sregelen
gsteren bir deWdir.
Kltr emperyalizminin YDBID versiyonu, kUltlire!
kendi kaderini tayin etme
kendi glerini ilerletme yoUamu arayan ycni bul"
juvazilerin rtme riskini de Byle bir ereve,
ulusal kltrel kimlik sorunu yerine suretiyle Yeni
KUltUrel reddeder. Kltrn soyut ve
bir fenomen ve dar
anbnJanrun yapma}an iin cesaretlendirilen
bu kltr emperyalizmi kurarnatan, ilerinden
kUltr burokratlan yarab1an ve denetlenen,
bir gvencesi b.i..zmet sre
sonra Aynca, ekonomik
lerini otomatik olarak kltrel Yeni
KltUrel gzden kaybederiz. Bundan
sonra sadece idrak edebiliriz, nel)-uberal

zevkleri ve bsvelini sezmesinde oldugu gibi.
,
i

,
<
,
"
i
..........
L
bilinlI" yerine, ziden-
lerin yorumlama ve dnya.
Yeni Kiilt're!
dzenlemesine onlarla
olarak etkilenmesi zerinden dikkatimizi
Gerekte, Yeni Kultre! yerel
malara dair zaman, kendileri de pekala basana.
ya da hayali olabilecek ulusal ya da blgesel kltrler ya da kim-
liklerin zerinde etkiler sorunu kisvesi
ifade edilmektedir. kltr emperyalizmi
bu sadece bu tur
bizzat esinlendirdikleri kltrel
saL engelleyen birok ABD
inkar eden bir PUritenizmden
iddia ettiler (Federico Fellini'nin "Amerika, demokrasi... Fred
denklemi Ulusal sinemalar bir
kadar Hollj"\"ood da bir mesafe red-
dectip onu taklit etme yoluna zaman (zellikle 198O'Ierde
ve genlik
Endonezya' daki Si Boy dngs gibi), ithal edilen popler
kUltr yerli kltiire! emekle ithal edilen
Hollywood metinlerini basma,
gibi, pekala kltrel yeni bir biim verebmr ya.
da Kuzey Amerika'-
daki tercih edebilmesi gibi, verecek kadar
kltrel ithalata tampon grevi grebilir. Tekrarla-
mak gerekirse, dair dar Yeni Ulus-
KUltUrel ve kltre! erne
&n kamu bir ele geirilmesini yoluyla
pratiklerin ve retilmesi biiminden aynlu.
Kltrel ve
kltrel retimin ve Yeni
Kltrel iie gemesine ynelik bir ara ola-
bilir, yeni-muhafazakar dnekleri, genellikle
manbk ile Devletler'in gmen tarihinin "yerli oku
malara" nedeniyle evrensel lde ekici olan
hep birlikte
asgari diyalog kompleksi) bir biimini dair
iddialarnu birbirine hatta derler ki bu
evrensel temalara eder ve bizzat ABD c:tiger
lkelerin filmlerini nku 0, tamamen
Halen moda olan heterojenUklpar-
alanma kUltre! homojenlik/entegrasyon diyalektigi
iinde erittigi fikrine Featherstone, kime
hizmet ettigini ne sUTyor. Burada
HoUywood'un Yeni Kltrel
koordinatlarmdaki iktidar vurgusuna geri dnyoruz. Herbert
Schiller'in ifade gibi, bir ekonomideki
medyatik-kltrel karar verici sektrlerin
ekonomik. hedeflerini (yani, tketici toplumunun ve
Bu Masao Miyashi'nin ure-
timin ve ulusal
tesinde son derece biI agm ticaretteki arb
ve eksiler zerine byk. oranda geersiz
oldugu gibi, bu tr bir sevimlilik derecesinde
Bu hayali pax mundaya
(szel dnk verilecek buruk bir iin,
kltr "Evet, tab ki!" diyerek glmseyebilirler.
Bir klrur emperyalizmi syleminin ayn
di Afrika, ve l.J.tin Amerika, yerel
demokratik ve denetim devam ediy-
or. Bah byk ekonomik gleri,
gcne pan-
zerine iddialar ne sryor. Ve
ncsnde, ve Orta eski sosyalist devle-
tinin kurumlan, medyayb sivil toplum-
ian ...menin yollan;u anyor. Kltiir emperyalizmj anal-
izinin daha iyi bir tarifi daha olamaz. Bugn.
kuhr empeqalizmi ve Hollywood'un Yeni
K!ttlrel zerindeki kontrol iin belki
de en byk g, 1995'le Tanfeler ve Ticaret Genel
(General Agreement on Tarifts and Trad.:!
GATl) kurulan Dnya Ticaret (DT, 'INorid
Organization).
- CATT, DT
ve Kresel Ti.caret
Avrupa Komisyonu hkiimetieri
kltrel tercihlerine onem VfTselerdi. onlara undi
ve dinleme gerektm bir ulusun
klliirel bu program-
undirirlcrdi. ]ack Goladn", AmerikIn Emek
Federasyonu. Endstriyel rgiit!er Konsryi, Profesyonel
Blmu
194D'lann sonunda ortaya bu yana, yeni ulus-
finansal ve ticari birka protokolden biri GAIT,
Birinci ekonomik refah kurallanmn terlm
lerini tekil egemen devletleri..
hakimiyet denetleyecek dzen-
lemeler ve iki Standardize endstriyel yn
temleriyle Kuzey Amerikan bymeo "mjdecilik" (nungdism:
mjdecilik misyonuyla, iin verilOl ad;
..) lekli ve
pazarlann sonsuz Dunya Bab
Avrupa iin ekonomik. canlanma ve mhendis-
ligi grevi grebi.lecek ve Marksizmleninizme dnk herhangi
bir yneliniin nn kesebilecekti. CATT, kapitalizmin yeniden
Dar ulusaJ ve
serbest ticaret lehine devlet mdahalesinin reddiyle, Genel
neo-klasik ekonominin paradoksal brokrat'..k sesiy-
di. Memurb.n, ticaret ve tketicinin ege-
avantaj m arz ve talebin
iin
akli kaderlerinin emrindeki PTitenler gibi
ABD, nce sonra da sigortala.
maya da 1948'de Beyrut
kltrel ya da popler olarak metinler
iin degil, eg;tsel ithalatta gi"tmruk ve bedel
lerini ortadan nk AvrupaWar ABD'ye
bu !r ekran metinlerinin meta hizmet oldugunda direndi.
Ne olursa olsun, ABO'den ithalab hlZla 1950'Ierde
televizyon gibi konulu-
da ABD'yle giderken bile, ABD
Bu durum, zorla-
zorunlu ABD malzemeleri
iin finansmarn tutma 1961'de bir TV
programlan paneli olan CAIT hizmet ticaretini
finans, vf! diger utim imalat kendi gdirler!yle dne-
tarurnakta ge Bu, se.ktrn
"insani" genelde nesnesiz mbadelenin
restormar) ve
maya pek k.1ynaklaruyordu. Ancak
gler sermayenin grnce, bu
brokratik denetlemeye ama yollarnu net hizmet
almaya Eyll 1986'daki Punta dt!! Este
Bildirgesi, yedi srecek Uruguay
la tn. American Express, Cibbank, L8M ve HoQywood'un lobid-
hizmetindeki ABD' nin (daima oyun-
cu) ticareti ilk alank GATI
merkezine koydu.
,
LI
i
i
i-
"

i
i
i,
i:
i'
i
i

,.
,.,
i'
i:
i
,
i i
.,'
i
i
i
./
'1
i
i
1:
'.
j,
,:

:1
:'
r,
.' ,
On sonra, hiz:net ticareti. piyasa
lerinin (SPE) milli geli..-i.u.... yzde ve dnya ticaretinin
drtte bi...inden denk geliyordu. 1999'da
toplam hizmet ticareti 1350 milyar ABD dolan ve
ABD bu yzde 33.8'inden sorumluydu. ABD, 1988
Kmada'yla Serbest Ticaret kltr endstrisini
dahil edemeytr\Ce, diplomatlan ve ticaret memurlan AB'nin
gors' L metmler uzerindeki ithalat kotalanna dair plan*
bozmaya AB hukukunun medya yoluyla
ifade y.celtmesi, hala bir mal
hizmet birkte. bittigm ABD ekran u..:iin
lerine kota koyarken kullandlb"l savunma AB'nin
Tanunayan (Bab Avrupa dahilinde) yner-
gesinin (1989'da ve 1997de
ye devletlerin ithal metinleri sresinin en
faz.la yUzde 49'una kadar zel bir yol
,Ancak ABD'nin Uruguay bu tUr
siyasalar iin kuUanmak. istemcsine, kltilrel egemenlik
nered.o>yse Kanada, Japonya, Avustralya, tm Avrupa ve
nc kayda evrensel boyutta
Bu konum, kltr endsbisini neo-klasisizmin
var olan iki alan olarak evresel korumayla ya da
kuv'vetlerlc Onlann toplumsal etkisi fiyata indirgene-
mezdi 1993'te bialerce ve
kltrn
muaf dair dileke nde gelen gazetelerde
bu olay "Cola ve olarak.
1993 koalisyonu, ekran
fikrine, kltrn
zemi;nden
ABD'li gre ise, kltiire! haklar, verimsiz
endstrilerin ve sa
ABD, bir konumdan, tketid
tercihlerinin ortaya koydukjan bdar televizyon ve film
avantaja kimin sahip da
alm.. etkeni ne sruyordu - ya Los Angeles ya
Sydney retilecek metinlerin mekallJY-
ekrJ.I1 kamu sektrne yer
nkQ populer elbettc ki daha ok uyan
zel yer ediyordu. Hem kamu,
sbvansiyonunun aktif yz (ulusal ve gsterirmiler)
hem kamusaJ yasaklann pasif yz (yerel retimi
ilhalal engelleyici piyasa gleri diye kmseniyor-
du. Bu perdesi, Los Angeles'a Sydney sorusuna
verirken, Yeni Kltrel
Her gibi,
Washwood'un bu soruya yedek kuvvet oldu - ABD
kltrel zerine serbest ticaretten \ulem-
leri ve pratikleri iin grulebilir. Ancak bu
hibir zaman iin sistemin ete
olmayan devletlere dair sorunlarda obrak
kabuJ edilmedi.
AB (kltiir emperyalizmine ve ABD (piyasalara engelsiz
mcadele, 1993'le CArrtan
oldu. ABD de dahil olmak zere fazla U1ke,
olan
muaf tuttu (OTO, 1998)..-\ncak bu Hollywood'un mal-
lekte
...) blmnde belirtildigi gibi, Hollywood'un ge-.
Iirlerinin yerlerden gelir. ABD, Bab Avrupa pa
drtte iin temin eder, bundan on nce bu
Televizyondan
ve "mreffeh" tek bir merkez.inde
mesi, HOllYlvnod iin byk birer nimet
Televizyon"w\ ilk ;;ekiz AB ile ABD net
tic.J.fet, ;\vrup.l'run kltr endstrilenn,
2 dolarcan 5.6 milyar dolara Ekran ticaretindeki
bte 1995'te 4.8 milyar dolara, 1996'da 5.65
lkb. (Tablo 1). Bu arada, stdyolar diger
lerini!l yUzde SS'lik bir orarurun dviz. ve yuzde
42-43 engellerle kesi1mesmden
1995 Ocak DT. yerine ve
hizmetlerini DTO'nn
hukuksal ve iki bir dzenJenen kon-
feranslan var6;.. Bu yeni kendi evlenn-
deki hkmetlerin temsilderlnin diplomatik hizmetleri zerin-
den ticarete hakim e\'Yeye dili endi-
ve kamu yaranna dair meseleler,
kar amao gtmeyen rgtJere nce-
Avrup'" Birl;;i ve KULer evrimi
{1986-199lil

"'<r ... 1.10'; C:::::::J
oy ........ I'....
.... ..
Tablo - 1
arbk yer ev sahibi lkelerde
ket muamelesi grmeyi daha kolay buluyor ve Unc
tanmsal retirru yabana mlkiyete gitgide daha ok

yriirlkteki protokolleri en ziyade
msaadeye mazhar ulus ulusal dzeltme (ithal ve
yerel mallar iin siyasatH), teki korumaa ltlere
ve zmenin resmi yntemleri zerinde
durur. rgtn hizmet sektrlerine
telekomnikasyon ama
dini kltUrc eviriyor. Kanada ve Fransa, kltrel mese-
leleri DT'deo UNESCQ'nun ilgi
ok az destekle Sanat eserleri ve
ihracat gibi mallaT ve bilgiler sre
nce GAITtan '.karuara.k, ticari
ama onun ve derinlemesine
iine ulusaJ ekonomi tesi sorunbnyla bir
ILl.:.te DT'ye havale edildi. 1997de DT, biri Trkiye'de ABD
film gelirlerinin vergilendirilmesine dair - bunu
muteakip zelolarak ve djgeri Sports
Illustraled Kanada versiyonuna dair olmak uzere iki
VJk.a ile, kltr endstrilerine ilk byk
di. rgt, Kanada' mn dergiye tarife
nk bunun rekla.m verenleri yerel periyodik
uZilk hkmetti. Bu vak.1, DT'nun kltrel hcumu-
nun olarak grlr. Yeni ABD hamlesi ise, kltrel
meseleleri fikri mlkiyetin her kendmde toplaYJn dogasma
hapsebnektir, bylece ABD televizyon telif hak-
lanna gstermeksizin yeniden Yunanistan'la
l
DTO' de Bu durum, Yunan hUkQmetini
yon patent haklan ve daha
igneyen televizyon iin harek:!te
geirdi (:!).
Geri Hizmet Ticareti. Genel (GATS, General
Agreement on Trade in Services, OTO'nn Uruguay Toplanh-
.kan hizmet ticareti protokl) piyasaya kab.y
ile ulusal ve hizmet ayrun-
beyan etmesine bu prensiplerden
belirli iin Bu
rn.:!.nevra AB'nin filmler iin kota gibi
durumlarda yararlanwyor. Ancak 2000 Ocak beri OTO.
mallann ve hizmetlerin "dnya ve devlet
mdahalesinin kollayacak" liberaliz.asyonunu ve
bir faaliyeti kisvesine brnerek demokratik denetimin
hedefleyen 2002 sonuna kadar srecek bir
olan GAT5 200J'i ynetiyor. nemli bir
mesele de sanal hizmetler elektronik
ticaret, ve gibi kavramlar zm-
sendike, mallar ve hizmetler ayrun
AB, ABD"nin, yeni hizmetlerine serbest pazar
etmek yoluyla, Televizyon" y-
nergesinin oymak iin interneti Truva gibi kullanarak
sinemaya ve televizyona zorla ortak
ABD, DTO' de oynayan bir ocuk gibidir, btn
lkelerden daha ok formunu iin
ve zaman herkese ulus-
ticaret kurumlan yoluyla kltrel siyasalan yok etmeyi
olursa diye, ,\B'yi meyYide uygulanacaklar
iin Special 301 Oncelikle Izlenecekler Listesi"ne
Burada da bir ocuk zihniyeti bu sefer de en
nefret gerek ya da hayal rnii
listesini
saf/tam rekabete dair yksek kuramsal
ragmen, siyasi serbest ticaret btnlklerinin
arkeolojik, sanatsal ve tarihsel rneklerinin yolu ok
az dikkate Gnmzde kltr bir
siyasi meselesi - iin bir kategori
daha. 2000 Ekiminde Washington, DT'nn Hizmet Ticareti
Konseyine, szde muazzam sanatsal retimi
mmkn ve bir ortam gvencesi
tetek sektrn sregelen bymesi"nde rgte
bir ereve sunan ve ilgili
Hizmetler" resmi bir belge gnderdi Bunun,
Devletler'in laissez-faire siyasetinin anahtan
Ancak, kuvvetle bir da
.du, yani bu evredekiler "kltrel degerler ve kimligin korun-
zen gstenneliydi, ulustann kendi finansal sis
temlerindeki yerel ihtiyati kurallann denetimini gibi.
Bu, lkelerin medya ulusal sine-
malar ve gsterirncileT iin devlet destegi ilinak kltrel-
sinik gibi, bwjuvm ulusal iin
yeni bir olarak grlmeye devam ediyor.
Kamu grevW;rinin DT yaranna ek olarak,
egemen kendi partilerini tutuyor. toplan-
1999 EylUl yapan Elektronik Ticaret zerine Kre-
sel DT'yle paralel mecburiyetler zerinden
yor. Cees Holmelink, bu ve IT endstri-
sinin en st SOO yneticisi Time Wamer, Berte!s-
mann, Nok.ia, AOl ve Japon r-nT'nm ynetim kurulu
lan liderligi, vergilendirme, ver.
fikri mult.ayet haklm, tarifeler, ve sahiciligini
lurutlama gibi siyasi gndemleri .. Temel kresel
liderlen
iin neler yapmalan gerektigini sylediler" anlanyor,
bulunan 100 hkmet temsilcisinden tek birine
bile gzlemcilil,;. verlL-nedi. stratejileri
ve siynsi ncelikleri iin "sadece zel sektrden
gelen temsilcilerden 29 yelik ynlendirme kSImisyonu
kurdu", EndstrinL'l temel 5iyasalar
ise intemel-w'ergilerinin Me-ticaret
da nc taraf birlikte zme
larmdaki ithalat ve Kresel
DiyaJogunun kresel ticaret iin engelolarak AB
zel hukukunun var.
197O'lerin beri evrilmekte olan kresel ekonomik
sistemde, Kuzeydeki suufsal yerlerdeki ka-
pitalist olmayan sistemlerin yerini alan sermayeyi des-
tekledi Devlet mdahalesi ve mekanizmalar, dnya
ticaretini sosyalizmi kapsamak,
maya uygun yasalan desteklemek ve dnya
iin koyuldu (Telif
iin, drdnc blm). AB ve diger ticaret grup-
dahil olmak zere dnya pazarlan, 198O'Ierde ve son-
serbest ticaret rejimIerinin desteklenmesi iin ok nem-
li (geri o dnemde serbest ticaret,
ej'Tek dnemin tesine Lkti-
daruun biiyUrnesi o kadar gldr ki, ticaret
daki ulusal talep edebilirler; yabana ser-
mayenin ve dviz lehine ola.
cak ekonomik ulus devlet
gelir. 1994'te, en byk yz
ekonomisi ulus devletlere "aitti", Bl.\ ikincisine
aH olan drt yz ekonomi, sabit sermayenin te ikisine ve
toplam ticaretin yzde 70'ine sahiptir. Ancak
ve mlklerinin te ikisinden daha ev
yapan ABD, Bab Avrupa ve Japonya faaliyet-
lerinde anahtar blgedir, yerlerdeki yabana
Belki de, her yirmi biri gerekten
kreselolarak etrafta marjinal fayda arayarak
ve bilinebilen ile denetlenebilenden - by-
lece yabana 1994'ten sonraki ABD'ye
akan yzde grrken, biimde-
ki yab..-un Lngiltere, Hollanda, Kanada, Fransa ve Avustralya'da
birinci suada
bir hareket olarak. grmek bir
gndeme getirmez, ama devletin
gelir, uyadama ve yoluyla, devletler ulusal
dan ok ekonomik ynetecek siyasalm be-
nimsediler. Bu siyasa, ulus devlet dahilindeki toplumsal karar-
ve evresel gvenlik kresel para ve meta dng-
lerini Temel dzlemde, Yeni Kltrel
desteklemeyen herhangi bir siyasaya
kru ve kiimsemeye n ayak olacak ulusal ve kre
sel yn zerine amaya
Bugnn neo-liberal "Washington Konsensusii", son
yanm anahtar siyasi-ekonomik
geldi (OTO ve Kresel Ticaret birlikte,
MKonferans!ar"a daha az ihtiya duyuluyor), 197D'lerin sonun-
dan beri hakim olan Konsensus serbest ticareti,
finans piyasaJanndaki denetimin ve
enflasyonu destekliyor. Byk gnlerine gre',dnya
bymenin daha ve daha fazla
tab ki sorumludur. ve gerek iicretler
saatleri 2000 birlikte,
ortalama 2000 saat
ve Amerika zorunlu saatlerinin
iilkelerdir (ortalama saati Fransa' da
1809'dan 1656'ya, Japonya'da 2l2rden 1889'a ve Norve'te
1399'a (ILO, 1999), Ayru zamanda, 1997
dnya nfu5Wlun en zengin yzde 2O'si en gre 74
kat fazla bu rakam 199D'da 60 kata ve 1960'daki 30
41
i
"
,"
;: i
.'

'j! i
!.:: ii
,'.'
:! .
;1',
1::1'

!
,
"
"

i
i:
gre Ancak 199'lann sonunda
rurl felakete (Mek.sik..J, Asya, Rusya
hala rnek siyasa olarak selamlaruyar.
Tekrarlanan denge "uzun
gvenle bek1e}ip curan sapma
olarak bireysel z-
grlUk, pazar yeri ve ekonomik meselelere asgari devlet mda-
kendisi..,j buluyor. Bu da sermayenin ulusal
engelsiz Ye ekonom:iyi birlikte
yneten emek. ser:naye ve devletin reddiyesi iin entelekruel
brut
rastgele kiifun-
pek de "muzaffer yerel otorite" bir dizi
ulus devletin idari blgesel blokJ:ula
yerine ku\'vetlcnmesiyle birlikte, ulus devlerin
dGzenlenmesi iin ok nemli iddia edi
yorlar. pek ok yerinden insanlar bu sonuncusuna
hem ekonomik msa<!de hem geriye iin gzlerini dik-
meye devam ediyor. "Kapitalizm ve lkesellik"
kinin GS'in hakimiyetindeki
varlddJrca idare edilmesi devam ediyor. sermaye
piyasalan, ulusal stdenetim ve birlikte ulus
lekte onlann
mesafelere dair tm gelebilir tasanJar iin biimsel
idareye ihtiya var. Szde rnek gsterilecek bir pazar mod-
eli olan Kuzey Serbest Ticaret (North
American Free Trade Agr-eement/Trado de Libre Comerdo
Norteameri.:::ano, "yrutlebilmesi
H
iin bin say-
fadan kurala ihtiya duyarken, son CAn toplamda
sekiz yz elli kilo eken yirmi bin protokol
Yah.nmla ilgili oldugu kadanyla, kuresel ulus-
ilgdlr ve hkmetler sorun olmaya devam ediyor.
Hollywood giderlen iin de szkonusudur.
Sonu
z, biimlerini ut'
tehdit edeli tketim k/tr.:.lnun
zengin devletin, zellikle Amerikn Deuletli!Ti'nin
Aziz, Irlik
aktaran Landers, 2000)
kresel arenada nde gelen bir siyasi aktr olmaya
devam ediyor", ama "devletlerin kmelenmesi .. _ kresel
siyas;"! sreLinin denetiminde noktaya
Bunun yerine, temel normam olmayan bir sistem var,
ve finans tccarlan idare ediliyor.
Merkez ve periferi sermayenin uzamsa!
stratejik kuvvetinin ii devletin
gc sennayeyi tesine Yeni
UlusbrarOl:;1 Kltrel iin hala zgn
ulusal biimler ku!..lanma yoluna gidilmeye devam edilmesine
ve teknolojileri ile
leri sayesinde, sermaye ve emek ve iktidar
temel bir
Ulus devletin ortadan ve
ortaya bir (ve
dan Devletler birbiri
onlarm duyuran sylem bile daha
oluyor. ,\.ma oldugumuz gibi, yeni
teknolojiJeriyle mlkiyet ve denetim ulus
kresd ve kap-
devletin duzenJeyici ve harekete geirid biI
varl!k olarak nemini arb.nyor. Her devletin
ulusal znellik yaratmaya dair byyen ihtiyaa,
bunun Bell.:.i de devletlerin oklu
kimlikU aidiyet gsterdikleri
beceride ve bu halk.la.'1.Il devlet temsili iin yeni biimler a:amdk
iin sarf ettikleri emekle bdar iyi Sadece
koiekti! kirnlik sorunbn Yeni
yol amak ve onu retmenin maddi
nedeniyle ekran endustri1eri bu dzlemde ok nem
li aktrlerdir. Hollywood'da etkin olan byk. AOL-
Time reetesini uyguluyor: Dnya
yeni pa::arlara girebilmek iin yatay
S12 iin dikey riskJeri yaymak
ve kL1pitalizasyonu iin yabana YJb..nmalarla
Bu blumde, kuresel Hollywood'un ve gcUn
lamaya Hakim konumunun ABD yrtlen
kapitalist zenginlikleriyle ve projeleriyle iie
gemesine ve rekabet korkulanyla,
bu tahakkm Diger devletlerin kUltrel egemen
lik nosyon101n, ABD'ninkiler g
.lma bu arada tekeld sermayeyi de AB'nin
kendi kltilrel emek bir dereceye kadar
lendirmesi ve kendi kltrel Yeni
getirmesi sadece ABD
kltr endstrilerinin HoUywood'la Yeni
denetimi iin rekabete devam hizmet
ediyor. Bu durum, en ok ortak Y01pL'Tllarda belli
gindi.r. Bu arada, bir umanbr siyasi geleneklen iin
son derece hayati olan devletin kltillel nosyonu
usul ile ve etnik grup-
larla iten olmak zere, ikiz glerle
Ekr"n ticaretinin etkileri kltrel kimliklere
kltr bizz.at bedenlerine ve temayUerine de
vuruyor. Dana nermesindeki gibi,
bir soyutlama kendi biimi yerel
alanda etkisini bir faaliyettir. Somut terimlerle
sunulsa bile, biimi ve bu
kendini yerelde gster's". Kresel HoUywood, Yeni
Uluslarara51 Kultrel anlaYiln ve buna tepki
gsleren hedefleyen kuresel kapital-
izmin bir kurumudur.
Notlar:
(1) Baba George Bush'un bu iin bir
uzun bir sre gemesi gerekceekti.
(2) Ne bdar ironiJ<.. ti.r ki, bu trden ilk. dava (\'Vf!DS16O/1)
ABD'nin Jleyhine DT, A.meri.\.an telif haklan
buyiik telif demeksizin
eserlerini almasmJ izin vererek kresel
ticaret
(0) U ya kitap:
Global Hollywood, British Film Institute Publishing, 2001. YaZiJrlar:
Toby ,"filler, Nitin Govil, MeMuma, Richard

You might also like