NFUS ARTII Doum oran ile lm oran arasndaki fark nfus artn gsterir.

Bir lkede doum oran fazla, lm oran az ise nfus art meydana gelir. lm oran doum oranndan fazla olursa, nfusta azalma meydana gelir. Genellikle az gelimi lkelerde nfus art hz fazla, gelimi lkelerde ise nfus art hz azdr. Nfus art hz ile kalknma hz arasnda bir iliki bulunmaktadr. Buna gre; Nfus art hz kalknma hzndan yksek ise, lkenin geliimi yavalar veya geriler. Nfus art hz kalknma hzndan dk ise, lkenin geliimi artar. Nfus artnn olumlu sonular olduu gibi, olumsuz sonular da olabilmektedir. a. Nfus artnn olumlu sonular retim artar. Vergi gelirleri artar. Mal ve hizmetlere talep artar. Yeni endstri dallar doar. i cretleri ucuzlar. hracatta rekabet kolaylar. b. Nfus artnn olumsuz sonular sizlik artar. Kalknma hz der. Kii bana den milli gelir azalr. Tasarruflar azalr. Tketim artar. ve d gler artar. nsanlarn temel ihtiyalarnn karlanmas zorlar. hracat azalr. Demorafik (nfusa bal) yatrmlar artar. evre kirlenmesi artar. Belediye hizmetleri zorlar.

GLER GLER gler 1950 den sonra Ulamn gelimesi ve sanayileme ile art gstermitir. Gn (Kyden Kente) Sebepleri: 1. Hzl nfus art, 2. Tarm alanlarnn miras yoluyla kk paralara ayrlmas, 3. Tarmda makinalama ile isizliin olumas (bu genelleme Karadeniz blgesi iin geerliliini yitirir.). 4. Eitim hizmetleri, alt yap hizmetlerinin yetersizlii, 5. Kan davalar ve terr. 6. klim ve yer ekillerinin olumsuz etkileri. 7. Salk hizmetlerinin yetersizlii (en az etkili). 8. imkanlarnn snrl olmas. 9. Kentlerde sanayinin gelimi olmas. Kyden Kente Gn Sonular: 1. Nfusun dalnda dengesizlik olur. 2. Yatrmlarn dalnda dengesizlik olur. 3. sizlik ortaya kar. 4. Konut sknts olur. Sonuta gecekondulama olur. 5. Sanayi tesisleri (fabrikalar) kent iinde kalr. 6. evre sorunlar artar. 7. Trafik, eitim-salk problemleri olur. 8. Alt yap hizmetlerinin gtrlmesi zorlar. 9. Kltr atmas olur. 10. Krsal kesimdeki yatrmlarda verimsizlik olur. Kyden Kente G nlemek in; 1. Sulamal tarm yaygnlatrlmal, 2. Modern tarm yntemleri yaygnlatrlmal. 3. Besi ve ahr hayvancl gelitirilmeli. 4. Eitim salk hizmetleri gelitirilmeli. 5. Tarma dayal sanayi kollar krsal kesime kaydrlmal 6. Alt yap hizmetleri gelitirilmeli (yol ,su, elektrik, haberleme).

DI GLER

2.D Glerin Nedenleri 3.Savalar, bask, zulm, tehdit. 4.Tabii afetler (Depremler, salgn hastalklar, ktlk gibi) 5.Geim sknts 6.Snrlarn deimesi 7.Uluslar aras antlamalarla salanan nfus deiimi. D Glerin Sonular 1.lkeler aras ekonomik ilikiler geliir. 2.Kltr alverii olur. 3.Turizmin gelimesine katk salar. 4.Dviz girdisi artar. 5.sizlik ksmen azalr. 6.Aileler blnr. 7.G alan lkede nfus artar. . Yurdumuzda nfus artnn nedenleri ve sonular Nfus art, snrlar belli bir alanda, belirli bir sre ierisinde insan saysnda meydana gelen arttr. Doumlar ve gler nfus artn oluturan en nemli etmenlerdir. Bunun dnda, bir lkenin snrlarn geniletmesi de nfus artn salar. Doumlarn lmlerden daha fazla olmas nfus artna neden olmaktadr. Bu ekildeki arta, doal nfus art denilmektedir. Yurdumuzda d gler yoluyla da nfus art sz konusudur. Ancak etkisi ok fazla deildir. Yurdumuzda ilk dzenli nfus saym 1927 ylnda yaplm, bu ylda nfusumuz 13,6 milyon olarak tespit edilmitir. 1990 ylnda yaplan saymda ise nfusumuz 56,4 milyon olarak belirlenmitir. En son 2000 ylnda yaplan saymda ise nfusumuz 67 milyonu gemitir. Buna gre, geen sre ierisinde nfusumuz 4 katndan fazla artmtr. Buna dayal olarak lkemizdeki nfus younluu da 18 kiiden 88 kiiye ykselmitir. lkemizdeki nfus art, saym dnemlerine gre farkllklar gstermektedir. En dk nfus art 1940-1945 dneminde yaanmtr. Bu dn nedenini, bu dnemin II. Dnya Sava yllarna rastlamasyla aklayabiliriz. Yurdumuz bu savaa girmemitir. Ancak bir saldr olaslna kar erkek nfusun pek ou silah altna alnm, bu durum evlenmeleri azaltm, dolaysyla doum olayn yavalatmtr. Ayrca salk ve beslenme koullarndaki bozulmaya paralel olarak lmlerin artmas da nfusumuzdaki art hzn azaltmtr. Sava sonras dnemde, lkemizdeki nfus art hz yeniden ykselmitir. Bunun nedenleri, salk koullarndaki dzelme, salgn hastalklarn byk lde nlenmesi ve hayat seviyesinin ykselmesidir. Bugn ortalama nfus art hzmz %1,8 civarndadr. Yurdumuzda nfus art hznn ok dk veya ok yksek olmas, nemli sorunlar da beraberinde getirmektedir. Nfus art hznn dk olmas; yal nfusun fazla, alma andaki nfusun az olmasna neden olur. Yurdumuzdaki nfus art hznn ok yksek olmas, kalknma hzmz drmekte, alan nfusun ykn de arlatrmaktadr. Ayrca isizlii artrmakta, gelir dalmnda dengesizlie neden olmaktadr. Doal kaynaklarmzn da daha abuk tkenmesine neden olan hzl nfus art, gleri de hzlandrmaktadr. te bu nedenle, nfus art hznn dengede tutulmas iin yurdumuzda aile planlamas almalar yaplmaktadr. Bylece herkesin bakabilecei kadar ocuk sahibi olmasna allmaktadr. Buna dayal olarak nfusumuz, daha salkl, daha iyi eitilmi ve daha iyi olanaklara sahip bireylerden oluacaktr. d. Yurdumuzda nfus kaybnn nedenleri ve sonular Yurdumuzda nfus kaybn oluturan etmenlerin banda, ana ve bebek lmlerinin yksek olmas, trafik kazalarnn okluu, salgn hastalklar ve doal afetlerin fazlal ile sava ve d gler gelmektedir. 1990 nfus saym sonularna gre, nfusumuzun drtte birini dourgan adaki kadnlar, te birini de bebek ve ocuklar oluturmaktadr. Sz edilen bu iki ya grubunun salk durumlarnn istenilen dzeyde olmamas, lkemizde genel salk sorunlarnn nemli ve ncelikli konularndan birini oluturmaktadr. zellikle krsal kesimlerdeki kadnlarmzn doum ncesinde ve doumdan sonraki dnem iinde, gerekli salk koullarna uymamalar, anne lmlerinin ok olmasna neden olmaktadr. Ayrca krsal kesimlerde, doumun salk personeli deil de bu konuda uzman olmayan kiiler tarafndan gerekletirilmesi, lm olaylarn arttrmaktadr. Bu durum bazen hem anne hem de bebein yaamn yitirmesiyle sonulanmaktadr. Bunun yannda yeni doan bebein zellikle hayatnn ilk ay, ok zel bir dnem olmas nedeniyle yakndan izlenmesi gerekmektedir. Yurdumuzda zellikle krsal kesimlerde bebek bakm gerei gibi yaplamadndan, bebek lm oranlar yksek olmaktadr.

Nfus kaybnn nemli etmenlerinden olan trafik kazalar da yurdumuzda son yllarda art gstermitir. Bu kazalar sonucunda pek ok vatandamz yaamn yitirmekte, pek ou sakat kalmakta ayrca byk maddi zararlar meydana gelmektedir. Bu kazalarn oluumunda zellikle src, yaya ve yolcu olarak insan faktrnn ok byk pay vardr. Baz kara yollarmzn, artan trafie cevap verememesi de nemli bir etkendir. 2000 yl itibariyle yurdumuzda 466 385 trafik kazas olmu, bu kazalarda 3941 vatandamz yaamn yitirmi, 115 877 vatandamz da yaralanmtr. Trafik kazalarnn azaltlmas, dzenli ve gvenli bir trafik ortamnn salanmas iin kiilerin yol ve trafik gvenlii konularnda gerei gibi eitilmeleri gerekir. Tifo, tifs, dizanteri, kzl, kzamk, salgn menenjit, verem, difteri, bulac sarlk, kolera vb. pek ok salgn hastalk da nfus kaybna neden olmaktadr. Btn bu bulac hastalklar, insana birtakm yollarla bular ve lmlere neden olur. Bulac hastalklarn bakalarna gemeden ortaya kt anda nlenmesi ve insan kaybna neden olmamas alnacak baz tbbi tedbirlerle mmkndr. Doal afetlerden olan depremler, sel basknlar, dmeleri ve yer kaymalar ile yangnlar da yurdumuzda az da olsa nfus kaybna neden olan etmenlerdendir. Trkiye deprem kua zerinde yer alan bir lkedir. Bu nedenle yurdumuzda yer yer deiik iddetlerde depremler olmaktadr. Gerek depremlere, gerekse dier doal afetlere ve yangnlara kar yeterince nlem alnd takdirde bunlarn verecei zarar en aza indirmek mmkn olabilecektir. Nfus kaybna neden olan dier bir etmen de savatr. Savalar eitli nedenlerle ortaya kar. atma sonucunda pek ok insann yaamn kaybetmesi, o lkede nfus kaybna neden olmaktadr. Trkiye Cumhuriyeti Devleti, Ulu nder Atatrk'n "Yurtta sulh, cihanda sulh." ilkesine bal kalarak zorunlu olmadka herhangi bir savaa girmemektedir. Ayn zamanda savaa neden olacak durumlardan kanmaktadr. Daha ok ekonomik nedenlerle gerekleen d gler de nispeten yurdumuzdaki nfus kaybna neden olmaktadr. lkemiz nfusunun artna paralel olarak ekonomik imkanlarmzn ve i olanaklarnn artrlmas ile bu durumun

ehirler Fonksiyonlarna Gre u Gruplara Ayrlr: 1.Tarm ehirleri: Ege Blgesinde; Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaehir, demi, Tire gibi. Marmara Blgesinde ; Krklareli, negl, Lleburgaz gibi. Karadeniz Blgesinde; Bafra, aramba, Giresun ,Rize, Dzce, Niksar gibi. Anadolu Blgesinde; Karaman ,Aksaray, Akehir, Krehir, Nevehir, Nide gibi: 2. Ticaret ehirleri: stanbul, zmir, Denizli, Manisa, Aydn, Ankara, Konya, Bursa, Kayseri, Eskiehir, Afyon, Malatya, Van ,Elaz, .Urfa, G.Antep gibi. 3. Sanayi ehirleri: stanbul, zmit, Adapazar, Bursa, zmir. Adana, Batman, Karabk Ereli, Krkkale, Seydiehir, skenderun gibi. 4. Liman ehirleri: stanbul, zmir, Mersin, Antalya, Samsun, Trabzon, skenderun, Zonguldak gibi 5. Turizm ehirleri: stanbul, zmir,eme, Antalya, Bodrum; Marmaris,Fethiye, Kuadas Alanya, Mersin, Bursa, Bolu, Nevehir (rgp-Greme) gibi. 6. dari ehirler: Ankara (bakent), stanbul, Bursa, Konya, Edirne (gemite bakent olmalar) 7. Askeri ehirler: Sarkam, orlu, Erzurum, Konya, Malatya , Krkaa, Manisa gibi. 8. Kltrel ehirler: stanbul, zmir, Ankara bata olmak zere baz yerleim merkezlerimizin gelimesinde o merkezlerde bulunan niversiteler de etkili olmutur. Kentlerimizin balca sorunlar Btn dnyada olduu gibi yurdumuzda da hzl bir kentleme sreci yaanmaktadr. Bir yandan, mevcut kentlerimiz byrken bir yandan da yeni kentler ortaya kmaktadr. Bu gelimelere paralel olarak kentlerimiz birok sorunla da kar karya kalmaktadr. Bu sorunlarn banda, konut yetersizlii gelmektedir. eitli nedenlerle nfusu hzla artan byk kentlerimizde mevcut konutlar, ihtiyac karlayamamaktadr. Bu durum, salksz ve plansz bir ekilde yaplan gecekondularn ortaya kmasna neden olmaktadr. Bu da kentlerimizin plansz bir ekilde bymesine ve arpk bir grnm almasna yol amaktadr. Hzl nfus art, bu kentlerimizde ime ve kullanma suyunun salanmasnda da glklerle karlalmasna neden olmaktadr. Ayrca, alt yap sisteminin yetersiz olmas yaplmas gereken hizmetleri aksatmaktadr. Byk kentlerimizin bir dier nemli sorunu da kent ii ulamdr. Kentlerimiz byyp geni alanlara yaylrken, buradaki ulam sistemi ayn hzla geliememektedir. Bu da trafik skkl, ulam gl, zaman ve enerji kaybna neden olmaktadr. Ancak byk kentlerimizin bazlarnda, son yllarda toplu tamaclkla bu sorunlar zmlenmeye allmaktadr. Bu gibi yerlerde kent ii ulam rahatlatmak iin belediye ve halk otobsleri ile dolmu ve taksi saylar artrlm, metro ve rayl sistem almalar balatlmtr. Ankara'da ksa bir sre nce hizmete giren Metro ve Ankaray, bakentimizin ulam sorununu byk lde azaltmtr. Bu trl almalar, dier byk baz kentlerimizde de balatlmtr. Gnmzde giderek artan sanayilemenin bir sonucu olarak ortaya kan evre kirlilii de byk kentlerimizin nemli sorunlar arasna katlmtr. Sanayi kurulularnn bacalarndan kan gazlar, tatlarn egzoz gazlar, soba, kalorifer

vb. yerlerden havaya karan gazlar ile sanayi atklar, kentlerde evre kirliliine neden olmaktadr. Bu kirlilik, zellikle k mevsiminde kendini gstermektedir. Bu bakmdan evre kirlilii daha ok bu mevsimde, insan saln tehdit etmekte ve lmlere neden olmaktadr. Bacalara filtre taklmas, sanayi tesislerinin kent dna tanmas, kaliteli kmr kullanlmas veya doal gaz kullanmnn artrlmas bu tehlikeleri byk lde nleyebilecektir. Hzl nfus artnn yaand kentlerimizde grlt de insan saln tehdit edecek boyutlara ulatnda nemli bir sorun olarak grlmektedir. Btn bu sorunlarn yannda okullarn kapasitelerinin yetersiz kalmas da sz konusudur. Bu durum kentlerimizdeki okullarda ikili retim yaplmasna neden olmaktadr. Ayrca salk kurulularnn, yeil alan ve spor tesislerinin yetersiz kalmas da hzl nfus artnn yaratt sorunlardandr. Btn bu olumsuzluklarn yaanmamas veya en aza indirilmesi, insanlarn ekonomik durumlarnn iyiletirilmesi ve kyden kente gn durdurulmasyla mmkn olacaktr.