Teknik Egitim El Kitabi

Teknik Egifim soyfo:I
METAL KAYNAININ TANIMI

Metalik malzemeleri, s, basn ya da ikisi birden kullanlarak ERGTME gerekletirilip,
ounlukla kaynak edilecek metalik malzeme ile ayn ya da ok yakn scaklkta eriyebilen
ilave metal katarak veya katmadan yaplan BRLETRME veya DOLGU ilemine metal
kayna denir.
KAYNAIN TARHSEL GELM
Amerika ve Rusyada doup uygulama alan bulan kaynak fikri, 1880-1885 yllarnda
Amerikada Coffin, Rusyada ise Bernardo tarafndan karbon elektrodlar kullanlarak
oluturulan ark sayesinde gerekletirilmitir.

Resim 1: Karbon ark ile yaplan birletirme amal kaynak uygulamalar Resim 2: plak tel (elektrod) ark ile
yaplan birletirme amal kaynak
uygulamalar

1890 1892 yllar arasnda yine Amerikada Coffin ve Rusyada da Slavianoff plak Telli
Metal Ark yntemini buldular.
Ancak erimi metal banyosunun, havann olumsuz etkilerinden korunamyor olmas,
oluturulan kaynak metalinin fiziksel ve yapsal zelliklerinin kt olmasna neden
olmaktayd.
Bugnk anlamda rtl elektrod kaynann kefi sveli Oscar Kjellberg tarafndan 1907
ylnda rtl elektrod yapmas ile mmkn oldu. 1909 ylnda da kimyager Arthur
Strohmenger tarafndan mavi asbestin kaynak teli zerine sarmas ile yar ark elektrodu
retmesi, gelimeleri hzlandrd.

Resim 3 : rtl Elektrod ark ile yaplan birletirme amal kaynak uygulamalar
Kaynan gelimesinde nemli rol olan sava yllarnda, gerek stnlk kurma, gerek
yokluklar iine dme nedeni ile eitli lkeler metal kaynaklar konusunda olduka ciddi
aratrma ve uygulamalar yaptlar. rnek olarak, 1918 ylna rastlayan dnemde yar-ark
elektrodunun bulunamamas nedeni ile, elik tel etrafna sodyum silikata batrlm kat sarp
ilk sellozik elektrodu reten A. O. Smith gsterilebilir. Ancak Metal Kaynaklarnda asl
gelime ikinci dnya sava dneminde olmutur. Bu dnemde zellikle hafif metallerin
kullanlmaya balanmasyla (uaklar vb.) TIG (Tungsten Inert Gas) ve MIG (Metal Inert Gas)
kaynaklarnn temelleri atlmtr. En nemli uygulamalar ve aratrmalar ise gemi, zellikle
de sava gemilerinin retilmesinde olmutur.
( ( - - ) ) U U
( ( + + ) ) U U
ILAVE METAL {TEL}
pIuk EIektrod
I I P PA AP P A AS SI I
IAP8OM
ELEITPOD
IAP8OM
ELEITPOD
( ( + + ) ) U U
( ( - - ) ) U U
IAP8OM
ELEITPOD
ILAVE METAL (TEL}
( ( - - ) ) U U
( ( + + ) ) U U
( ( + + ) )
U
( ( - - ) )
U
PTULU ELEITPOD
(IIove MefoI)
ILAVE METAL (TEL)

Teknik Egifim soyfo:Z
lkemizde ilk metal kaynaklar 1920 ylnda stinye ve Glck tersanelerinde kullanlm
olmakla birlikte, ciddi ve planl ilk balang o zamanki ad ile Eskiehir Vagon Fabrikalar,
bugnk adyla Tlomsa olan iletmede 1936 ylnda makina mhendisi olarak grev yapan
Nvit Osmayn, grevli olarak Almanyaya gitmesi ve dnnde beraberinde jenaratr tip
kaynak makinas ile usta retici sfatyla bir teknisyen getirip eitim ve uygulamalara
balamas ile olmutur.

KAYNAIN SINIFLANDIRILMASI
Amaca Gre Metal Kaynaklar
- Birletirme kaynaklar - Dolgu kaynaklar
Uygulama ekline Gre Metal Kaynaklar
- El (manuel) kayna - Yar mekanize kaynaklar
- Tam mekanize kaynaklar - Otomatik kaynaklar (robot)
lem Cinsine Gre Metal Kaynaklar
o Basn Kaynaklar
Souk basn kaynaklar
Ultrasonik kaynaklar
Srtnme kayna
Ocak kayna
Dkm basn kayna
Gaz basn kayna
Elektrik diren kayna
Elektrik ark basn kayna
Difzyon kayna

o Ergitme Kaynaklar
Dkm eritme kayna
Elektrik diren eritme kaynaklar
Gaz eritme kaynaklar
Elektrik ark kaynaklar
Karbon ark ile kaynak
Metal ark ile kaynak
Koruyucu gaz altnda kaynak
o TIG kaynaklar
o MIG/MAG kaynaklar
Tozalt kaynaklar
Elektron bombardman ile kaynak
Laser n kaynaklar
TEMEL ELEKTRK BLGS
Elektrik akm grlmez ve dorudan hissedilemez. Ancak etkileri ile kendini belli eder. Bu
etkiler: ISI, IIK, MANYETK ve KMYASAL etkilerdir.
AKIM: Bir iletkenden, birim zaman iinde geen elektrik miktarna Elektrik Akm denir. Birimi
AMPERdir. Simge olarak (A) veya (I) ile gsterilir.
Doru Akm (DC) ve Alternatif Akm (AC) olarak iki tip akm vardr.
Doru Akm: Bir elektrik devresinde yn ve iddeti zamana gre deimeyen akm tipi olup
DC harfleri ile ifade edilir ve emalarda = ekli ile gsterilir. Piller, akmlatrler, redresr tip
kaynak makinalar doru akm trnde akm veren elektrik gereleridir.
nemli not: DC devrelerde elektron bombardman her zaman negatif (-) utan , pozitif (+)
uca doru olmaktadr.

Teknik Egifim soyfo:3

Resim 4: DC Akm rnekleri (Ama lambay yakmak m? Yoksa, lambay EN UZUN ve EN PARLAK yakmak m?).
(Ayn dnce ile ama; ark oluturmak m? Yoksa, kararl uygun bir ark elde edebilmek mi ?)
Alternatif Akm: Dalgal akm olarak da ifade edilen bu akm trnde elektrik akmnn yn
ve iddeti zamana gre deiir. AC ile ksaltlarak gsterildii gibi izimlerde ekli ile
gsterilir. ehir ebekesindeki elektrik akm, transformatr tip kaynak makinalarnn verdii
kaynak akm bu trdr.
GERLM: Bir elektrik devresinde herhangi iki nokta arasnda akm geebilmesi iin bu
noktalar arasnda bir elektrik seviye farknn yani potansiyel farknn olmas gerekir. Bu farka
Gerilim denir. VOLT olarak ifade edilir. (V) veya (U) harfleri ile gsterilir.

Resim 5: Gerilimin su rnei ile aklanmas
DREN: Bir iletkenin, zerinden geen akma kar gsterdii zorlua Diren denir. Birimi
Ohm olup (R) ile ifade edilir ve ( ) ile sembolize edilir.
G: Birim zamanda yaplan i G ile ifade edilir. Birimi Watt olup (W) ile gsterilir.
ELEKTRK ARK KAYNAK MAKNALARI LE LGL BAZI TERMLER
Bota alma Gerilimi (BG): Ak devre voltaj olarak da ifade edilen bu terim, makinann
alr durumda ancak kaynak yaplmad zamandaki pense ve ase arasndaki gerilimi
belirtir.
Bota alma gerilimi ynnden kaynak makinalar ana gruba ayrlrlar.
Yksek Bota alma Gerilimine sahip makinalar (70 90 Volt).
*!* Dikkat; bu tip makinalarda alrken kaynaknn ok bilinli olup, ekipman ve kendisi
asndan (eldiven, lastik altl ayakkab vb) elektriksel izolasyona dikkat ediyor olmas
gerekmektedir.
Dk Bota alma Gerilimine sahip makinalar (40 65 Volt).
Normal Bota alma Gerilimine sahip makinalar (65 70 Volt).
Tututurma Gerilimi: Kaynaa balarken arkn oluturulmas anndaki gerilime verilen
addr. Pratikte bota alma gerilimi ile ayndr.
+ +
- -
+ + - -

+ +
- -

alma Gerilimi: Ark varken, yani kaynak ilemi devam ederken kaynak kablolar (pense
ve ase) arasnda llen gerilimdir. alma gerilimi ile kaynak akm (amper) arasnda u
balant vardr.
alma Gerilimi Kaynak Akm iddeti
25 V................................................... 250 Ampere kadar
30 V................................................... 250-400 Amper aras
35 V................................................... 400 Amper st
ALIMA VERM
Kaynak makinalar gnmzde ounlukla 10 dakikalk test srelerindeki verimlerine gre
retilir ve ifade edilirler. Bu 10 dakikalk zaman faktrnn yannda alma ortamndaki
scakln da nemi byktr, standartlar erevesinde +40Clik ortam scakl standard
ou firmann retiminde baz alnmaktadr. Buna gre; bir makina iin %35te XXX Amper
ifadesi, bu akm iddetinin makinadan 3,5 dakika sre ile ekilebilecei anlamndadr. Ayn
ekilde %60 ifadesi 6 dakikay, %100 ise aralksz olarak alabilmeyi ifade eder.
ELEKTRK ARK KAYNAK MAKNALARI
Elektirk ark kaynak makinalar verdikleri akm cinslerine gre ikiye ayrlrlar.
AC (Alternatif Akm) kaynak makinalar: Bu makinalar kaynak trafolar (transformatr)
olarak da adlandrlan makinalar olup, sadece AC kaynak akmnda da kullanlabilen
elektrodlar yakabilmektedirler (rutil rtl elektrodlar gibi). Bu makinalarn pense kablosu
ve ase kablosu blmleri sabittir, dolays ile kutup seenekleri yoktur.

Resim 6: AC tip Kaynak Makinas alma prensibi (ematik)
DC (Doru Akm) kaynak makinalar: k akm olan kaynak akmlarn DC (doru akm)
cinsinden veren bu tip makinalarn klarnda pozitif (+) ve negatif (-) kutup seenekleri
vardr. Bu nedenle tm elektrod eitleri, makinann gcne bal olarak bu makinalarda
kullanlabilmektedir. Redresr ve invertr kaynak makinalar olarak adlandrlmaktadrlar.
Artk retimleri yaplmayan ok eski tarihli retilmi elektrik ile alan kaynak jeneratrleri de
bu tip (DC) kaynak akm veren makinalardr.

Resim 7: DC tip Kaynak Makinas rnekleri (invertrler ve redresrler)
0iri okimi :
A AC C
Z ZZ Z0 0 v ve ey yo o 3 38 80 0 V VO OL LT T
D DU U U UI I A AM MP PE EP P
IAYMAI (iki) okimi :
A AC C
D DU U U UI I V VO OL LT T
Y YU UI IS SE EI I A AM MP PE EP P

Teknik Egifim soyfo:b
Teknolojik olarak gelimi DC kaynak makinalarnn baz modellerinde, konum anahtar ile
her iki tip kaynak akm alnabilen AC/DC kaynak makinalar da mevcuttur. rnein
alminyum malzemeleri TIG kayna bu tip AC makinalarla mmkndr.
Elektrik ark kaynak makinalar, elektrik karakteristiklerine gre de ikiye ayrlrlar.
Sabit akml (CC) elektrik ark kaynak makinalar : Dier bir tanmlama ile dey
karakteristikli elektrik ark kaynak makinalar da denilen bu makinalarda, rtl kaynak
elektrodu ve TIG kaynak uygulamalar yaplabilir.

Resim 8: CC Kaynak Makinas; dey karakteristikli kaynak makinas diyagram
Sabit gerilimli (CV) elektrik ark kaynak makinalar: Yatay karakteristikli bu elektrik ark
kaynak makinalar, MIG/MAG (gazalt) ve tozalt kaynak makinalar olarak
kullanlmaktadrlar. Genellikle dk bota alma gerilimine sahip bu kaynak
makinalarnda direkt olarak kaynak alma gerilimi (alma voltaj) ayar yaplmakta,
bununla birlikte tel srme ayar, gazalt kayna ise koruyucu gaz, tozalt kayna ise toz ak
ayarlar da yaplmaktadr. Tel srme ayar dolayl olarak kaynak akmn ayarlama anlamna
gelmektedir. Yeni nesil sinerjik kaynak makinalarnda tel srme ayarnn kaynak tarafndan
yaplmasna gerek kalmayp, ayarlanan kaynak voltajna ve seilen malzeme ile tel ap
konumuna bal olarak tel srme otomatik olarak makina tarafndan ayarlanmaktadr.
3
Resim 9: CV Kaynak Makinas; yatay karakteristikli kaynak makinas diyagram

METALLER
Kaynak gzl ile metalleri iki ana grup iinde drt balk altnda incelemekte yarar vardr.
Demir D Metaller
Alminyum ve alamlar
Bakr ve alamlar
Demir erikli Metaller
Dkme demirler
elikler

ELK: Temelde Demir (Fe) ve Karbon (C) alam olan bu metalin bnyesinde dier alam
elementleri farkl cins ve oranlarda bulunabilir. Bu da eliin farkl zelliklere sahip olmasn
salar. rnein en az %12 Krom (Cr) elementinin katlm olmas eliin paslanmaz elik
VOLT
AMPEP
V
0
V 1
V 2
A
0
A 1 A 2
Ark alan
MormoI Ark 8oyu
Yuksek Ark 8oyu
Iuuk Ark 8oyu
r.:
ob V
Yuksek Ark
8oyu
VOLT
V
0
V 1
V 2
A
0
A 1
A 2
Ark
alan
Iuuk
Ark 8oyu
AMPEP
r.3b V
MormoI
Ark 8oyu

Teknik Egifim soyfo:o
grubunda yer almasna, %12-14 orannda Mangan (Mn) elementi iermesi eliin alma
altnda darbeler nedeni ile sertlik kazanmasna olanak salar. Bu rnekler ok eitlidir.
Alamsz elikler: Demir ve Karbon dndaki elementlerinin toplam %5in altnda kalan
elik grubudur. Kendi aralarnda snflandrmada bnyesindeki Karbon (C) oranna gre
ayrm yaplr. Karbon oran arttka eliklerin mukavemetleri (sertlikleri) artar, kaynak
edilebilme kabiliyetleri ise der.
Dk Karbonlu elikler: %0,05 - %0,3 orannda karbon ieren elikler olup, (*) St.37-St.42
aras eliklerdir.
Orta Karbonlu elikler: %0,3 - % 0,6 orannda karbon ieren elikler olup, St.42 St.60 aras
eliklerdir.
Yksek Karbonlu elikler: %0,6 - %1,7 aras karbon ieren elikler olup St.60dan sonras
olan eliklerdir.
Alaml elikler: Demir ve Karbon dnda bnyesinde dier alam elementleri %5 ve
daha st seviyede bulunan eliklerdir.
Dk Alaml eliker: Dier alam elementleri toplam %5 seviyesinde olan elikler olup,
alam cins ve oranlarna gre seilmek kayd ile bazik ve dk alaml elektrodlar ile
kaynak ilemleri gerekletirilir.
Yksek Alaml elikler: Demir (Fe) ve karbon (C) dndaki dier alam elementlerinin
toplam % 5in olduka stnde olan eliklerdir. Kaynaklarnda mutlaka alam
elementlerinin cins ve miktarlarna bal olarak kaynak rnleri seimi yaplmal, ayrca
kaynak ilemi uygulamasnda metalin kaynak kabiliyetine gre prosedr izlenmelidir.
(*)St.: ngilizce elik anlamna gelen Steel ve Almanca Stahlden gelmektedir.
Kaynak ilemi safhada incelenmeli ve deerlendirilip, sorunsuz bir kaynak ileminin
gerekletirilmesi iin bu safhada da alnmas gereken nlemler ve ayarlanmas gereken
parametreler gz ard edilmemelidir. Her gz ard edilecek veya hata yaplacak nokta,
sonuta kaynakl i parasnda mutlaka hata olumasna neden olacaktr. Bu safha;
Kaynak ilemi ncesi yaplacaklar.
Kaynak ilemi srasnda yaplacaklar.
Kaynak ilemi sonras yaplacaklar.
Bu safha, kaynak edilecek malzemenin karakterine, yaplacak ilemin zelliine ve
istenilen dayanmn zellii ile ilem sonras parann alaca ortamn artlarna gre
farkllklar gstermektedir.
Ksacas ortaya konulan kaynak metalinin (dikiinin) sten gzlemlenmesi ile, yaplan kaynak
ileminin doru ve mkemmel olduu tam olarak sylenemez. Ancak doru ve mkemmelik
yukarda belirtilen safhalarda istenilen ve doru ilemler ile parametrelerin doru ayarlanmas
ile mmkndr. Ayn bir buz dana suyun stndeki blmne bakp sadece suyun
stndeki blmnn tm buzdann kendisi olduunu sylemeye benzer.

Resim 10: Bir buzdann nemli bir blm
grnmemekte ve suyun altnda kalmaktadr. Bir
kaynak dikiinin de nemli olan ksm altta kalmakta
plak gzle grlememektedir.

Kaynak ilemi ncesi; Malzeme cinsi seimi, kaynak malzemesi ve ekipmannn seimi,
kaynak ilemi ve pozisyonlarn planlama, temizlik, kaynak az seimi ve almas, seilen
kaynak malzemesinin kurutulmas vb ilemleri, kaynak edilecek parann n tav ileminin
tespiti, varsa uygulanmasna ynelik hazrlklar ve uygulanmas, kaynak personelinin
yeterliliinin gzden geirilmesi, kaynak srasnda uygulanacak parametrelerin seimi, vb.
konular kapsamaktadr.
Kaynak ilemi srasnda; Seilen plana gre kaynak ilem srasn ve pzisyonlar uygulama,
kaynak akm (amper) ve/veya kaynak gerilimi (volt) ayarlama, elektrod veya tor alma
asn ayarlama, ark veya serbest tel boyu ayar, ilerleme hz, elektrod veya tor hareketleri,
pasolar aras scaklklarn ayarlanmas, gerekli durumlarda metod kaynak uygulamalar, yine
gerekli durumlarda kaynak dikilerinin ekilenmesi, kaynak balang ve kaynak sonu
(krater) hatalarnn olumamas iin tekniklerin uygulanmas, ark flemesi gibi sorunlar
gzlemlemek ve tedbirlerini almak vb. gibi konular kapsamaktadr.
Kaynak ilemi sonunda; Kaynak edilen ana malzemeye ve i parasnn alaca ortamdaki
zelliklerine gre bazen kaynakl parann yava, bazen de hzl soutulmas, gerekli
durumlarda kaynak dikilerinin uygun ekipman ve yntemle ekilenmeleri gerekir. rtl
elektrod kaynaklar uygulamalarnda kaynak dikii zerinde oluacak crufun soumadan
krlmamas, gazalt kaynaklarnda (TIG, MIG/MAG) kaynan tor zerindeki tetik marifeti ile
sonlandrlp, tordaki gazn bir sre daha scak kaynak metalini korumas amac ile hemen
paradan uzaklatrlmamas vb. gibi konular kapsamaktadr.
Unutulmamaldr ki, metrelerce ve tonlarca metal malzeme kullanlarak ina edilen kaynakl
bir konstrksiyon, rnein bir gemi, hatal olan kk bir kaynak hatas nedeni ile derin
denizlerin tabannda yatyor olabilir. Tpk 2. Dnya Sava dneminde tamam kaynakl
olarak ina edilen Liberty tipi gemilerin 232 adedinin okyanusun derinliklerinde kaynakl
ilemin hatasndan dolay yatyor olmas gibi.

Resim 11: lk defa tamam rtl kaynak elektrodlar kullanlarak Elektrik Ark Kaynak yntemi ile imal edilen Liberty tipi
gemilerden toplamda 4700 adet retilmi, 233 adeti ayn noktadan krlmtr.
KAYNAK AZI
Ark kayna bir ergitme ve devamnda katlatrma srecidir, bir baka anlamyla da bir
dkm ilemidir. Dolays ile dkmn yaplaca bir boluk (kalp) gereksinimi vardr. Buna
Kaynak Az denir.
Kaynak az, kaynak edilecek parann et kalnl, cinsi, kaynak yntemi ve kaynak
pozisyonuna gre deimektedir. Genellikle konstrksiyonlarn imalat projelerinde veya
eklerinde uygulanacak kaynak az ekil ve lleri verilmektedir. ok geni bir literatr
ieren bu kavramn basit ve genel anlam ile rneklenmesi gerekirse aadaki gibi bir tablo
verilebilir.


Resim 12: rnek kaynak az seim tablosu.
Bu uygulamada en nemli konu; mekanik yntemlerle alan (flex ta, karbon, oluk ama
elektrodlar, torna, freze, planya vb.) bir kaynak az blgesinde keskin u, ke ve kenar
oluturacak noktalar braklmamas ve kesme sonucu oluacak apakl blmlerin mutlaka
kaynak ncesi alnmas ve pah ya da radisleme yaplmasdr. Aksi taktirde, bu keskin ve
sivri blmler yksek ark scaklnda ergime yerine yanmaya urayacak ve burada oluan
kaynak metali iinde yanma sonucu oluan oksit kalntlar kaynaktan beklenen mukavemeti
alamamamza neden olacaktr.

Resim 13: Kaynak aznda sivri ularn zarar ve uygulanmas gereken metod.
Not: nemli projelerde, kaynak az seimi projenin gerekliliklerine veya mhendislik
birimlerinin isteklerine gre yaplmaldr.

Kk Ykseklii
Kk Aral
KAYNAK AZI SEM TABLOSU
RTL ELEKTROD ARK KAYNAI YNTEMNDE MIG - MAG KAYNAK YNTEMNDE
TEK TARAFTAN KAYNAK FT TARAFTAN KAYNAK
MALZEME
KALINLII ALTLIK KULLANARAK ALIN " V " ALIN " X " " T "
(mm) BRLETRME BRLETRME BRLETRME BRLETRME BRLETRME BRLETRME
0,5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Malzeme Kalnl 15mm = > ise :
t
a
60
1,5 mm
KK
ARALII
0 mm
KK
ARALII
0 mm
KK
ARALII
2 - 3 mm
KK
ARALII
ve
2 mm
KK
YKSEKL
2 - 4 mm
KK
ARALII
2 - 3,5 mm
KK ARALII
ve
2 mm KK
YKSEKL
a = > t / 2
2 - 3 mm
KK ARALII
0 mm
KK ARALII
1 - 3 mm
KK ARALII
Kk Aral
Kk Ykseklii

KAYNAK POZSYONLARI
Levha kaynaklarnda, yatay, korni, dik, tavan pozisyonunda kaynakl balantlar sz
konusudur. Ayn pozisyonlarda, i ve d ke kaynaklar da yaplmaktadr. Standartlarda bu
pozisyonlarn rakam ve harfsel tanmlamalar vardr. Buna gre;

Resim 14: Levha kaynak pozisyonlar.
Boru kaynaklar iin de pozisyonlar ve benzer snflamalar sz konusudur.

Resim 15: Boru kaynaklar pozisyonlar.

Yatay Aadan yukar dik

Ke Yukardan aa dik

Yan Tavan

Resim 16: Pozisyonlarn Askaynak katalog gsterimi.

Teknik Egifim soyfo:I0
KAYNAK HATALARI
Elektrik ark kaynaklarnda yaplan hatalarn byk ksm kaynak balangcnda ve kaynak
sonunda olmaktadr.
Kaynak balangcnda, genellikle i parasnn delinmesi veya u noktann yanmas
korkusuyla kaynaklar ark oluur olumaz ilerlemeye balarlar. Bu durumda oluan
yetersiz dolgu kalnl, buna bal olarak yetersiz ergime ve nfuziyet eksiklii problemleri
ortaya kacaktr. Pratikte, rtl elektrodlar ile yaplan kaynaklarda, kullanlan elektrod
apnn kat byklnde ergiyik metal banyosunu grnceye kadar kaynak
balangcnda beklenilmesi nerilir. Bu son derece nemli olan blmdeki hatann, dier ark
kaynak yntemlerinde de olumas mmkndr. Bu nedenle tam mekanize olarak
snflandrlan toz alt kaynaklarnda, kaynak balangc ve altta deineceimiz kaynak sonu
hatalarn nlemek zere buralara daha sonra kesilip atlmak zere ilave paralar puntalanr
ve kaynak bu hurda olacak para zerinden balatlr ve yine bu hurda para zerinde bitirilir.
Dolays ile ilem sonunda bu paralar kesilip atldnda kaynan balang ve biti
blgeleri ve olas hatalar atlm olur.

Resim 17: Kaynak balang hatas ve balangtaki aamalarn aklanmas.
Kaynak sonunda yaplan (krater) hatalar ise kaynak banda yaplan hatalar gibi yeterli
dolgu metali ylmamasndan kaynaklanan mukavemet eksikliidir. Ancak bununla birlikte
kaynak sonu -ki bu terim aslnda arkn sonlandrld nokta olarak alglanmaldr- ark
sndrldnde scaktr. Dolays ile dier noktalara gre daha ince kesite sahip bu blge
daha hzl souyarak klcal atlaklarn olumasna neden olacaktr. Daha sonra bindirilen
ykler altnda yrtlma buradan balayp tm kaynak balants boyunca ilerleyecektir.
Bu durumumun nlenmesi iin rtl elektrod kaynaklarnda arkn sndrlmesinden nce,
kaynak geldii yne doru yaklak bir santimetre kadar geri gidip, tekrar biti noktasna
dnmeli ve elektrodunu geldii yne doru kaldrmaldr. Bir baka hareket tarz ise, son
noktada kaynak diki genilii kadar bir apta iki defa daire izip yine geldii yne doru
elektrod kaldrlmaldr.

Resim 18: Kaynak sonu (krater) yaplmas gereken rnek elektrod hareketi.
I.Aomo : Ioynok ediIecek mefoIin her iki
ucu(koynok ogi;Iori) ork forofindon isifiIir...
Z.Aomo : Ioynok ogi;Iorinin ergiyip
birbirine korimosi ve fek bir mefoI hoIine
geImesine kodor devom ediIir...
4.Aomo : IIove moI;emeIer
koynok og;ini
doIdurur ve koynok dikiinin
u;erinde
3.Aomo : Ergimi hoIdeki boIgeye ,
eIekfroddon
iIove mefoI ve kimyosoI orfu
moI;emesi iIove
ediIir...
IPATEP
Kaynak Yn
I
Z
3

Teknik Egifim soyfo:II
Ayn durum klasik (krater dolduma seenei olmayan) gazalt kaynaklarnda da yaplmaldr.
Kald ki gerek TIG gerek MIG/MAG kaynaklarnda, kaynak ilemini sonlandrma, direkt torcun
kaldrlmas ile yaplmayp, tetiin kapatlmas ile yaplmal ve tor kaynak yaplmad halde
bir mddet daha scak kaynak metali (kraterde) zerinde tutulmaldr.
rtl kaynak elektrodlar ile yaplan Elektrik Ark Kaynak uygulamalarnda, kaynak ncesi,
kaynak srasnda ve kaynak sonunda bir veya birka dikkat edilmeyip atlanan husus, eitli
hatalar dourmaktadr.

Kaynak Hatalar ve Nedenleri:
Sramalar
Ark flemesi
Akmn (amper) yksek oluu
Ark boyunun yksek tutulmas
Rutubetli, pasl, krk veya atlak rtl elektrod kullanlmas
Kaynak yaplan yzeyin kirli olmas

Yetersiz ergime ve/veya yetersiz nufuziyet
Kaynak ilerleme hznn fazla olmas
Akmn (amper) dk olmas
Dar al kaynak az kullanlmas
Kk aralnn uygun aklkta olmamas
Elektrod apnn byk seilmesi

Gzenekler
Ksa ark boyu ile alma
Kaynak metalini hzl soutma
Kaynak edilen ana metalde fiziksel ve yapsal kirlilik (boya, ya, pas vb.) (kkrt, fosfor
vb. fazlalklar)
Eski, rutubetli, ekirdei pasl kalitesiz kaynak elektrodu kullanlmas
apakl, keskin kenarl veya sivri kesitli yzeye kaynak yaplmas.
Kenar yanklar (yanma oluu)
Yanl elektrod hareketi
Byk apl elektrod kullanlmas
Yksek akm (amper) iddeti ile alma
Kaynak metali ve ana metalin kaynakta ar snmasna neden olacak dier etkenler

Bklmeler, arplmalar ve gerginlikler
Paralarn yanl balanmas veya puntalanmas
Hatal (konstrksiyona uymayan) kaynak az seimi
Kaynak blgesinin, parann dier blgelerine gre ar
snmas

Teknik Egifim soyfo:IZ
Hatal kaynak sralar
paralarnn ok sk olarak balanarak kaynaklanmas
Gereksiz ok pasolu kaynak uygulamas
Boyuna atlaklar
Para kalnl ile kaynak dikiinin kalnlnn dengesizlii
Hatal (kk) kaynak az seilmesi
Hatal kaynak sras uygulamas
Kaynak elektrodunun, ana metal ile uyumsuzluu veya alacak ortamdaki
mukavemetleri karlayamamas
parasnn ok sk olarak balanarak kaynak yaplmas
Enine atlaklar/ krlmalar
Kaynak elektrodunun, ana metal ile uyumsuzluu veya
alacak ortamdaki mukavemetleri karlayamamas
parasnn dengesiz snmas (homojen s dalm
salayamama)
Kaynak metali ve kaynaa komu olan blgelerin (ITAB) scakken hava ile aniden
soumas ve sertlemesi
Konstrksiyonun gerektirdiinden daha ince veya az pasolu kaynak uygulamas
yaplmas

ARK FLEMES
Kaynak yaparken, yani ark varken, kaynak akmnn dolat tm iletkenlerin zerinde bir
manyetik alan olumas sz konusudur. Bunlar, kaynak kablolar, i paras ve mevcut ise i
parasnn zerine konulduu metal alma tezgah, elektrod en nemlisi ise ARKn
kendisidir. Manyetik alann varlnn en iyi gstergelerinden biri, tm kaynaklarn da teyit
ettii gibi, kaynak srasnda talama nedeni ile oluan metal tozlarnn kaynak kablolarnn
zerine yapmasdr.

Resim 19: Kaynak ilemi srasnda manyetik alan oluumu (ematik).

Bu olaan manyetik alan bir ekilde bozulacak olursa, bundan etkilenen arkn kendisi
olacaktr.

ELEKTROD
MANYETK ALANLAR
ARK
TOPRAKLAMA ( AE)
KAYNAK DK
PARASI

Ark flemesinin Zararl etkileri:
Cruf metalin altna dnmeye balar,
Sramalar artmaya balar,
Kenar yanklar gerekleir,
Dikite dalgalanmalar oluarak, muntazamlk kaybedilir,
Nfuziyette azalma olur,
Kaynak ilemi kaynakya sknt vermeye balar, konsantrasyon bozukluu verimlilii
drr.
Ark flemesinin Nedenleri:
Akm balantya girmekten kaar. Topraklama uygun yerden yaplmadysa, veya
topraklamaya yaklalmsa ark flemesi ortaya kar. Topraklamann yeri deitirilmelidir.

Resim 20: Ark flemesi (topraklama yeri yanll).
Akm, kaln kesiti sever. Bu nedenle kaln kesit oluturan blme ynlenir. parasnn
kenarlarna yaklaldka kesit incelir, i paras zerinde daha nceden atlm kaynak
dikilerinin oluturduu kaln kesitler ve i paras ile btnleik metal kalnlklar kesitleri
kalnlatrdndan ark (akm) buraya doru ynlenir. Bu durumda, kenardan ie doru
kaynak yapmak, kaln kesitin aksi istikametine baka metal kalnlklar geici olarak koyup,
arasnda kaynak ilemini tamamlamak zm olabilir.

Resim 21: Ark flemesi (kesit kalnl nedeni ile).
Ayn i paras zerinde iki veya daha fazla kaynaknn ayn anda alyor olmalar, ark
flemesinin en ok grld durumdur. Genellikle, rtl elektrodlar ile yaplan ark
kaynaklarnda, kaynak makinalar kaynak yaplan noktadan uzakta kalmakta, pense
kablolar mecburen uzun tutulmakta, ancak topraklama kablolar ksa tutulup allan
noktaya uzakta topraklama yaplma durumu ortaya kmaktadr. Dolays ile i parasnn
ok geni bir blmnde kaynak akm dng yapmaktadr. Arada alan dier
kaynaklarda da durum byle olup akmlar birbirini etkilemekte, zellikle daha dk akm
ile veya daha ince apl elektrod ile alan kaynaklarda ark flemesi olay ortaya
kmaktadr. zm, her kaynaknn ark yapt noktaya en yakn yerden topraklamasn
yapmasdr. Ya kaynak kablolar eit uzunlukta olup, kaynaknn her iki kabloyu da tayp
ark blgesine gtrmesi, ya da kaynak makinalarnn ark blgesine yaklatrlmas
gerekmektedir. Bu ikinci seenei destekleyen teknolojik gelime ise gl ve verimli
invertr kaynak makinalardr.


Resim 22: Ark flemesi (akm dzensizlii nedeni).
Zayf balantlar (puntalar) nedeni ile iki ayr manyetik alana sahip metal malzemeler, bu
zayf balantlar nedeni ile tek manyetik alan ortaya koyamamakta, dolays ile kaynak
srasnda akm gl manyetik alana sahip metal tarafndan etkilenmektedir. Kaynak
ncesi bu balantlar (punta) gl yaplmaldrlar.

Resim 23: Ark flemesi (zayf puntalama nedeni).
Eksantirik, yani tam merkezde olmayan elektrod ekirdei nedeni ile, rt bir tarafta kaln
kesit verirken, dier tarafta ince kesit vermekte, bu durum ise kaynak srasnda arkn
sapmasna (yan yanma) neden olmaktadr. Bu ekildeki elektrodlar ile kaynaa devam
edilmez. retici firmaya bilgi verilmesi ve retici firmann kabul snrlarnn zerindeki
miktarlarda ortaya kyor ise elektrodlar deitirilmelidir.

Resim 24: Ark flemesi (eksantirik elektrod).
Uzun kaynak kablolar kullanlp, kaynak srasnda bunlarn kullanlmayan blmnn
kaynaa yakn alanlarda rulo eklinde tutulmas durumunda oluan gl manyetik alann
yaknndaki ark etkilemesi olasdr.
ounlukla demir-elik tesislerinde kullanlan ark ocaklarnn yaknlarnda zellikle ark
oca faaliyetteyken kaynak yapmak neredeyse olanakszdr. Hatta ocan almas
srasnda oluan manyetik alandan etkilenen ok yaknlarndaki metal malzemeler, ocak
durdurulduktan sonra dahi manyetikliklerini kaybetmezler, dolays ile bu durumdaki
paralarn kaynaklar da ou zaman sknt yaratmaktadr. zm bu alanlarda veya bu
ekilde manyetiklenmi paralarn kaynaklarnda DC akm veren kaynak makinalar yerine
Hatasz Hatal

Teknik Egifim soyfo:Ib
AC akm veren kaynak makinalar ve bu akmda kullanlabilen kaynak elektrodlar
kullanlmaldr. rnein AS B 248 gibi bir bazik elektrod ile yaplmas gereken i, AC
akmda alabilen ve ayn mukavemet zelliklerini veren AS B 204 ile yaplmaldr.

Metod kaynak uygulamalar:
Kaynakl konstrksiyonlarn en byk skntlarndan biri de, kaynak sonrasnda hedeflenen
llerin tutturulamamas ve ou zaman arplma olarak ifade edilen ekil bozukluklardr.
Bu durum, genellikle retim kaynaklarnda pek sorun olmamaktadr. nk ou
imalatlarda, bu arplmalar nceden ngrlr ya da sorun yaandktan sonra nlemler alnp
kaynak bir plan dahilinde uygulanr ve imalat sonunda da istenilen llere ve ekle
kavuulmu olur.
Bu konuda, en fazla sknt onarm kaynaklarnda ortaya kmaktadr. zellikle de yuvarlak
kesitli (ekilli) kaynakl uygulamalarda skntlar ok fazla olmaktadr. rnein, millerin
kaynatlmas, falan kaynaklar vb. gibi.
Kaynak srasnda uygulanan snn i parasnn tmne eit miktarda, uygun yer ve ynden
datlmas, yaanacak skntlar en az dzeye ekecektir. Bunun iin uygulanacak ynteme
Metod Kaynak Uygulamas ad verilir. Uygulamann gzard edilmeyecek ana kural
vardr. Bunlar;
Eitlik
Her seferinde yaplacak kaynak diki boylar ayn uzunlukta olmaldr. Eer boluklar
braklarak kaynak yaplacak ise, her kaynak boyu kendi arasnda ve her braklan bouk
uzunluu da kendi arasnda eit olmaldr. Bunu salayabilmek iin ise kaynak ncesi
markalama yapmak nemlidir.
Karlkllk
Gerek dairesel, gerek boyuna kaynak yaplacak paralarda, her bir kaynak uzak blgelerde
ve birbirlerinin karsna gelecek srada atlmaldr.
Ztlk
Karlkl olarak atlan kaynaklarn ynleri birbirlerine zt ynlerde atlmaldr.
rnek:

Resim 25: rnek metot kaynak uygulamas.
1 nolu diki saat istikameti ynnde ve ilk olarak ekilirken, tam karsnda 2 nolu diki ikinci olarak, saat
istikametinin tersi ynnde ve 1 nolu diki ile ayn boyda olacaktr. 3 nolu diki son atlan 2 nolu dikie uzak,
dier dikiler ile eit boyda ve 2 nolu dikie gre ters olan saat istikametinde ekilmektedir. Tm ilem bu
dzende devam edecek, sonunda arplma ve gerilimler yok ya da en az dzeyde olacaktr. (Takip eden
dzende 7 nolu ve 8 nolu dikilerde ynler asndan dzen bozulmu gibi grlmekle birlikte, 7 ve 8nin
ncesi ve sonrasndaki diki ynlerine gre hareket edilmi ve saat istikametinin tersi yn uygulanmtr.)
Burada aklanan sistem dz veya girift (karmak ekilli) paralar iin uygulanabilir.

1 6
7
3
5 2
8
4

Teknik Egifim soyfo:Io
ELEKTROD
Kaynak ilemi srasnda;
Yksek kaynak akmnn zerinden gemesini salayan, i parasna bakan ucu ile kaynak
arkn oluturabilen, gerektiinde kendisi de eriyerek kaynak metalinin olumasna katk
salayan kaynak malzemesine Kaynak Elektrodu denir.
Elektrodlarn Snflandrlmas:
Erimeyen elekrodlar
- Karbon elektrodlar
- Tungsten elektrodlar
Eriyen Elektrodlar
- rtsz elektrodlar (tel elektrod)
plak (solid) gazalt ve tozalt kaynak telleri
zl teller
- rtl elektrodlar (ubuk elektrod)
rt tipine gre
Rutil karakterli elektrodlar
Bazik karakterli elektrodlar
Sellozik karakterli elektrodlar
Asit rtl elektrodlar
Demir tozlu elektrodlar

Resim 26: Elektrodlara rnekler.

Karbon Elektrodlar:
Gnmzde karbon elektrodlar, daha ok karbon eliklerden yaplan ilerde, hatal kaynak
dikilerini temizleme, kesim ve kaynak az ama proseslerinde kullanlmaktadr. Kullanmlar
iin ounlukla DC akm kaynak makinas ve kompresrden alnan hava balanan zel
torlar gerekmektedir. Eriyerek kaynak metali oluturmazlar, ancak ypranma nedeni ile
tkenirler. Bu nedenle erimeyen elektrodlar snfndadrlar.
Tungsten (Wolfram) Elektrodlar:
Yaygn olarak argon kayna olarak adlandrlan TIG (Tungsten Inert Gas) kaynak
ynteminde kullanlan bu elektrodlar, 17 cm boylarnda olup genelde 1,60 2,00 2,40 -
3,20 mm aplarnda bulunurlar. lkemizde krmz (elik, paslanmaz elik, bakr vb. metaller
iin) ve yeil (alminyum, magnezyum vb. hafif metaller iin) renk kodlar ile yaygn olarak
satlan tungsten elektrodlar, kaynak srasnda karbon elektrodlar gibi eriyerek kaynak
metaline karmaz sadece ark oluturma grevi yaparlar. Bunlar da bu nedenle erimeyen
elektrodlar snfnfdaa yer almaktadrlar.

Gazalt ve Tozalt Tel Kaynak Elektrodlar:
Elektrodluk filmainden deiik aplarda (gazalt iin: 0,80 1,00 1,20 - 1,60 mm gibi;
tozalt iin: 2,00 2,40 3,20 4,00 mm gibi) ve kilogram baznda tel makaralara sarlm
veya bidon ambalajlarda sat yaplan bu elektrodlar, dolu kesitlerde olup, yzeyleri mikron
lsnde bakr (Cu) kapldrlar.
zl Teller:
Ayn gazalt kaynak telleri gibi kilogram olarak tel veya plastik makaralarda genelde 1,20
1,60 2,40 3,20 mm aplarnda sat yaplan bu tellerin, d boru eklinde ve kenetli
balantl metal olup, ii rtl elektrodun dndaki rt malzemesine benzer zelliklerdeki
rt ile doludurlar. Birletirme ve dolgu kaynaklar iin farkl eitleri, koruyucu gaz veya
gazsz kullanlan eitleri mevcuttur.
RTL KAYNAK ELEKTRODLARI
Bu elektrodlar orta blmde metal ubuk olan ekirdek ve d ksmdaki rt olarak
adlandrlan iki blmden olumaktadrlar.
retim sreci:
ncelikle elektrodluk filmain tel olarak tanmlanan ve 5,5 mm apnda kangal halinde
hammadde olarak girii yaplan tel, souk ekme sisteminde birka kademeli (r. 4 - 6 - 9
kademe vb.) sistemde ekilerek ap inceltilmesi ilemi yaplr. Burada retilecek elektrod
apna (rnein 2,50 mm, 3,25 mm, 4,00 mm gibi) indirilen tel sistemin son noktasnda
istenilen boy uzunluunda kesime tabi tutularak pres arj kasalarna alnrlar.
Dier bir noktada, rty oluturan maddeler, retilecek elektrodun formlne gre kuru
kartrma nitesinin kartrcsna arj edilir ve belirlenen sre kadar kartrlr. Bu niteden
kan kuru karm, ya kartrma blmne alnarak su (H
2
O) ve balayc maddeler
eklenerek yine formlnde belirlenen sre kadar kartrlr.
nc aamada, elektrod presine, ap ve boy olarak hazrlanarak zel kasalara alnan
ekirdek ve ya kartrmadan gelen rt malzemesi gelir. Burada ekirdek frlatma teknii ile
ii ya kartrmadan alnan rt malzemesi ile dolu olan nozuldan geirilir. ekirdek zerine
nozulun snrlad miktarda rty alarak, bant zerine der. Bant zerinde ilerlemede,
penseye taklacak blm tralanarak plak hale getirilir ve ark ucu da pah krlarak dzeltilir.
Ayn bant zerinde elektrodun cinsi ile ilgili firmann kod numaras ve genelde retilen
elektrod ile ilgili AWS (American Welding Society, rnein: E 6013 gibi) standart numaras
baslr.
Drdnc aamada, ya olan elektrod tnel frnlarn kademeli scaklklarnda yaklak 4,5
saat hareket halinde tutularak, bnyesindeki nemin (H
2
O) byk ksm alnr. Tnel frndan
kan elektrod, eer rutil, sellozik gibi bir rtye sahip ise, yeterli kurutma tamamlanm artk
paketlemeye gidebilir demektir, ancak kan elektrod bazik karakterli bir rtye sahip ise, bu
elektrodlar buradan alnp alam cinslerine bal olarak 4-12 saat sreler ile 400C
scaklndaki elektrikli frnlarda tekrar kurutma ilemine tabi tutulup paketlemeye alnrlar.
ekirdek:
Kaynak akmnn iletilmesini salar,
Kaynak arknn olumasn salar,
Eriyerek, kaynak metalinin oluumunu salar.
rt:
Elektrod rtsn oluturan birok deiik madde vardr. Bunlar retici firmalar tarafndan
belirlenmi ve uluslararas satndartlara bal kalnarak (AWS= American Welding Society,
EN=European Norm, TS=Trk Standartlar vb.) oluturulan formlasyonlar ile kuru ve ya
kartrma sreleri sonucu ekirdek zerine kaplanr. Genel olarak elektrod rtsn
oluturan maddeleri u ekilde gruplamak mmkndr;

- Balayc maddeler (Algin asidi, bentonit, dekstrin vb.)
- Cruf oluturucu maddeler (Demiroksit, ferrosilisyum, ferromanganez vb.)
- rt mukavemetini arttrc maddeler (Grafit, tahta unu, selloz vb.)
- Ark stabilize eden maddeler (Demiroksit vb.)
- Koruyucu gaz atmosferi meydana getiren maddeler.
- Oksidasyon maddeleri.
- Redksiyon maddeleri.
- Alam oluturan maddeler (Ferrokrom, ferrosilisyum, ferromanganez, grafit vb.)
Elektrod rtsnn Grevleri:
Arkn dzgn olumasn salar,
Arkn kararl olmasn salar,
Kaynak banyosunu havann olumsuz etkilerinden oluturduu gazlar (duman) sayesinde
korur.
Kaynak metalinin, oluturduu cruf sayesinde hzl soumasn engeller.
Deiik ve zor pozisyonlarda, damla geiine olanak salar.
Bnyesindeki nemdeki oksijen (O
2
) sayesinde dikie form kazandrr. (Dk O
2
d
bkey, yksek O
2
ibkey, orta dereceli O
2
dz grnml kaynak profilleri verir).

Resim 27: Oksijenin kaynak profiline etkileri.
(nemli : Bu kadar nemli grevleri olan elektrod rtsnn en byk dman nemdir, yani
H
2
O. Bunun dnda, rtnn atlamas, krlmas, kavrulmas vb. olumsuzluklar, yukarda
saylan bir veya birka grevi yerine getirememesi, baka bir sylemle, kaynakta hata
olumasna neden olacaktr.)
rtl Elektrodlarda Genel Olarak Olmas Gereken zellikler:
- Uygulama Asndan;
- lk ve tekrar tututurulmalar kolay olmal,
- Kaynak az araln (kk aral) iyi kprleyebilmeli,
- Birok pozisyonda kaynak yapabilmeli,
- Ark dzgn ve kararl olmal,
- rts kk darbelere ve neme kar dayankl olmal.
- Ekonomik Adan;
- Verimi ve kaynak hz yksek olmal,
- Srama kayplar az olmal,
- Crufu kolay temizlenebilmeli,
- Yksek akm iddetlerine (snr iinde) dayankl olmal.
- Metalrjik Adan;
- Yksek mekanik zelliklere sahip olmal,
- Gzeneksiz kaynak dikii vermeli,
- Fiziksel kirliliklere (pas, boya, ya vb) kar hassas olmamal,
- rts nemden en az etkilenmeli,
- Scak ve souk atlamalara dayankl olmal.
Dk O
Z
YkSEk O
Z
ORTA O
Z

Rutil, bazik, sellozik, asit karakterli ve demir tozlu olarak snflama yaplmakla birlikte, rutil-
sellozik karm gibi elektrodlar da sz konusudur.
Asit rtl elektrodlar, litaratrlerde yer almakla birlikte gnmzde neredeyse retmleri
durdurulmutur. Asit rtl elektrodlarn diki grnmleri son derece dzgn olmakla
birlikte, mukavemet deerleri rutil ve bazik elektrodlara nazaran olduka dktr. nceleri
grnmleri itibari ile dzgn diki vermeyen, ancak mukavemetleri iyi olan rutil veya bazik
elektrodlar ile yaplan balantlarn stne kapak dikii kavram ile asit rtl elektrodlar
kullanlarak kaynak yaplrd. Oysa ki gnmzde retilen gerek rutil gerek bazik elektrodlar,
hem mukavemet hem de grnmleri asndan stn zelliklere sahip olduundan asit
rtl elektrodlar ile uygulama yaplmasna gerek kalmamaktadr.
Demir tozlu elektrodlar ise hala baz uzun boyutlu konstrksiyonlarda (tersanelerde kiri
kaynaklar vb. gibi) verimliliklerinden dolay kullanlmaktadr. nk bu elektrodlar birim
zamanda daha ok ve hzl kaynak metali oluturmaktadrlar. Ancak gerek gazalt, gerek
tozalt kaynak sistemlerinin daha ok kullanlr hale gelmesi ve zl tellerin gelimesi ile ok
byk olaslkla bu elektrodlarn da yakn bir tarihte retmleri duracaktr.

RUTL RTL ELEKTRODLAR
Genelde St.37-42 aras dk karbonlu elikler kullanlarak yaplan, basit demir dorama
ileri, basnsz tank ve kazanlar, ferforje ileri gibi dk mukavemet beklenen ilerde
kullanlan kaynak elektrodrudur.
Genel zellikleri:
Elektrod rtsnn yaklak %50si rutil (TiO
2
) maddesinden olumutur.
Arklar son derece kararldr.
rtde bir miktar (standartlar iinde) nem bulunmasndan dolay orta derecede Oksijen
(O
2
) iermektedirler. Dolays ile kaynak diki profilleri dzdr.
Crufunun rengi siyah olup, kolay temizlenir, hatta souma sonucu kendiliinden der.
Yksek mukametli elikler iin kullanlmalar uygun deilidir.
Dk karbonlu elikler iin uygun dahi olsa, kaynatlacak para 20 mmden kaln veya
kaynak sonras ok hzl soumaya neden olacak byklkte ise, para ortam
scaklndayken rutil elektrodlar ile kaynak yaplmamaldr. Kaynaa komu blgelerde
(ITAB) s etkisi ile tanelerin aras alr ve buralara elektroddaki bir miktar nemden
kaynaklanan hidrojen (H
2
) yerleir. Normalde kaynak ilerledike bu blgelerden
uzaklalr ve yava souma beklenir. Dolays ile havadan yaklak 1,5 kat daha hafif
olan H
2
nin de bu yava souma srecinde, bu blgeleri terk etmesi beklenir. Ancak kaln
kesitlerde bu souma hzl olacak (yani 200C nin altna sratle inecek) dolays ile H
2

buralara skp gzenek olumasna neden olacaktr. Byle durumlarda kayna, ya H
2

iermeyen (bazik gibi) elektrodlar ile yapmal, ya da i parasnn tamam kaynak ncesi
yaklak 200Ce kadar stlmaldr.
Katalog, kutu zeri veya baka bir dkmanda aksi belirtilmedike, rutil elektrodlar hem
AC akm kaynak makinalar (trafo), hem de DC akm kaynak makinalarnda kullanlabilir.
Yine aksi belirtilmediyse DC akmda, elektrod (pense) negatif (-) kutba balanmaldr.
Kullanmlar kolay olan elektrodlardr. Ancak unutulmamalldr ki, retici firmalarn,
rnleri ile ilgili nerdikleri parametreler ile allmas gerekir.

Teknik Egifim soyfo:Z0

Resim 28: Rutil elektrodlar ile almada dikkat edilecek konular.

BAZK RTL ELEKTRODLAR
Yksek mukavemet gerektiren iler, souk ortamlarda alacak paralarn kaynaklar,
basnl kaplar, gemi inaa sanayi gibi alanlarda kullanlan bu elektrodlar, retim srecinde
tnel frnda kurutulmalarndan sonra 400Clik frnlarda ayrca kurutulmalarndan dolay
nem yoktur. Bu nedenle hidrojen kontroll elektrodlar olarak da adlandrlabilir.
Kalsiyum bileiklerinden oluan bir rtye sahiptirler.
400Cte kurutulmu bazik elektrodun H
2
ierii (normal olarak en fazla) 10 ml/100grdr.
Bu zelliinden dolay HDROJEN KONTROLL ELEKTROD olarak adlandrlrlar.
Genellikle DC akm pozitif (+) kutupta kullanlrlar.
Kaln rtl olduklarndan damla geileri kk ve orta byklktedir. Dolays ile diki
grnmleri ok dzgndr.
Neme kar ok hassas olduklarndan, orjinal paketlerinden karlarak akta bekletilmi
elektrodlar kurutarak kullanlmaldrlar.
Soukta kaynaa olanak verirler.
Kaynak dikilerinin darbe dayanmlar yksek, snek-gevrek gei scakl dktr.
yi bir el becerisine sahip kaynakya gereksinim vardr. nk kaynak srasnda ark boyu
dier elektrodlara gre daha ksa tutulmaldr. (1/2xd)
Cruflar rutil rtl elektrodlar kadar kolay kalkmaz ve ak kahverengi bir renktedir.
O
2
ierikleri dktr (bu nedenle diki profilleri dbkey grnmdedir.)

Resim 29: Bazik elektrodlar ile almada dikkat edilecek konular.
I II Ie er rI Ie em me ed de e f fu uf fu u o o i is si i T Tu uf fu u f fu ur rm mo o e ek kI Ii i
A Ar rk k b bo oy yu u
V VU UR RA AR RA Ak k
1
2
3
45
0
75
0
EIekfrodun ekirdek opi kodor
(P PO OR RT TA Ak kA AL L
E Ek kL LI IN ND DE E Y YU UV VA AR RL LA Ak k A AL LE EV V)
EIekfrodun ekirdek opinin yorisi kodor
(M MA AN ND DA AL LI IN NA A
E Ek kL LI IN ND DE Ek kI I A AS SI Ik k A AL LE EV V)
S S R RT TE ER RE Ek k
85
0
T Tu uf fu u f fu ur rm mo o e ek kI Ii i
I II Ie er rI Ie em me ed de e f fu uf fu u o o i is si i
A Ar rk k b bo oy yu u

Teknik Egifim soyfo:ZI

Bazik Elektrodlar, kullanlmadan nce mutlaka kurutma ilemine tabi tutulmaldr. Kurutma
ilemi sonras, hemen kullanlacak rnler sahada termoslar iinde muhafaza edilerek
kullanm buradan yaplmaldr. Kurutma ilemi sonras hemen kullanlmayacak rnler ise,
elektrod saklama scaklklarnda (100-150C gibi) ve ortamlarnda muhafaza edilmelidir.
Kullanm iin buralardan alnan elektrodlar, yine sahaya termoslar iinde gtrlp, buradan
kullanlmaldr. Temel olarak, alamsz elikler iin kullanlan bazik elektrodlar, drt saatten
fazla atmosfere ak braklmlarsa, nem alm (hidrojen emmi) olarak kabul edilirler ve
yeniden kurutulmalar tavsiye olunur. Bu sre alaml ve dk alaml elikler iin
kullanlan bazik elektrodlar iin iki saat ile snrldr.
SELLOZK RTL ELEKTRODLAR
Karbon elik boularn zellikle kk ve scak paso kaynaklarnda kullanlan sellozik rtl
elektrodlar, ark atmosferlerindeki yksek H
2
(hidrojen) dolays ile nfuziyetleri dier
elektrodlara gre %70 daha fazladr. Bu zelliklerinden dolay, ierisinde hava bulunan
boru konstrksiyonlarnda, kaynak srasndaki bu havann snmas ve erimi kaynak
banyosunun arka tarafndan gzeneklendirmesi riskini ortadan kaldrmak iin kullanlrlar.
Bunun yansra, boru kaynaklarnda daha hzl kaynak ilemi gerekletirebilmek iin,
borunun yuvarlak formundan dolay aadan yukarya kaynak yerine yukardan aaya
kaynak uygulamas yaplmas daha dorudur. Bu tip kaynak ilemine ise sellozik rtl
elektrodlar ve baz rutil-sellozik ya da bazik-sellozik karm elektrodlar uygundurlar.
rtleri selloz ierirler (adlar da buradan gelmektedir),
Diki profilleri dbkey grnmdedirler,
Yksek alaml ve mukavemetli eliklerin kaynaklar iin uygun deildirler,
retici firma tarafndan aksi belirtilmedike DC akmda kullanlrlar. Bu durumda da yine
aksi belirtilmediyse pozitif (+) kutba balanrlar. Ancak baz uygulamalarda kk
pasolarda daha derin nfuziyet iin negatif (-) kutba balanmas nerilmektedir.
Bazik rtl elektrodlarda olduu gibi dik aya yakn (85
o
gibi) ilerleme as
kullanlmaldr.
ELEKTRODLARIN SAKLANMASI
Kaynakta en iyi sonucun alnabilmesi, elektrodlarn nem iermeyen ortamlarda depolanmas
ve korunmas ile mmkndr.
Kaynak arknda rutubet bulunmas kaynak kalitesini olumsuz ynde etkiler. Su, yksek ark
scaklklarnda Hidrojen (H
2
) ve Oksijene (O
2
) ayrr. Yksek miktardaki hidrojen kaynak
metalinde poroziteye (gzenek) neden olduu gibi ana metal ile kaynak metali arasndaki
gei blgesinde (ITAB = Is Tesiri Altnda Kalan Blge) atlaklara yol aabilir. Yapdaki
oksijenin varl da kaynak dikii iin yine olumsuz etki yapar.

Elektrodlarn saklanmas srasnda aadaki kurallara uyulmaldr:
- Elektrodlar mmkn olduunca orijinal ve almam kutularnda saklanmal,
- Elektrod kutular raf veya paletler zerinde tutulmal. Bu raf veya paletlerin bina duvarlar
ve zemine dorudan temas etmeleri nlenmeli (yaklak 10-15 santimetre uzak tutulmal).
- Depo, nem kaynaklarndan uzak ve kuru olmaldr (en fazla nem oran %60).
- Depo ss sabit ve 15oCnin zerinde olmaldr.

NOT: zellikle elektrodlarn hava szdrmayan kutulara konulmamas durumunda bu drt
maddeye dikkat edilmelidir.

Teknik Egifim soyfo:ZZ
Genellikle elektrodlarn uygun artlarda depolanmas ve ambalajlar aldktan sonra hemen
kullanlmalar yeterlidir. Ancak btn nlemlere karn tama ve depolama srasnda nem
kapm elektrodlar, kullanlmadan nce kurutulmaldrlar.
Deiik tip elektrodlarn rtlerinde farkl oranlarda nem bulunur. Elektrodlarn kurutulmas
srasnda bu duruma zellikle dikkat edilmeli ve bu ilem (kurutma) belirli kurallara uygun
olarak yaplmaldr. rnein sellozik, rutil ve asit karakterli rtye sahip alamsz
elektrodlar kaynak zelliklerini olumsuz ynde etkiledii iin ok fazla kurutulmazlar. Bazik
ve yksek verimli rutil elektrodlarla tm alaml elektrodlarn iyi kaynak zellikleri ve daha
nemlisi hatasz kaynak dikileri salamalar iin mutlaka kuru olmalar gerekmektedir.
Rutil Elektrodlarn Kurutulmas:
Kurutma ilemi genelikle gerekli deildir. Ancak elektroddaki nem oran tehlikeli seviyeye
ulam ise (zerine yamur, kar yam, suya dm vb. durumlar) 100 150
o
Cta - 2
saat aras kurutma ilemi uygulanr. Scakln dk seviyede tutulmas durumunda,
frnlama sresi uzatlmaldr. Kurutma sresince elektrodlarn durumunu kontrol etmek iin
zaman zaman kaynak denemeleri yaplmaldr.

Sellozik Elektrodlarn Kurutulmas:
Bu tip rtye sahip elektrodlarda, rtnn byk bir ksm organik maddelerden
olutuundan, ekirdek teli ile rtnn sl genleme katsaylar ok farkldr. rt kalnl da
dier rtl elektrodlara oranla ok ince olduundan, yaplacak hatal bir kurutma ilemi
sonunda rtde atlaklar oluabilir ve elektrod kullanlamaz duruma gelir.
Sellozik elektrodlarn rtlerinde kaynak srasnda enerji yutan maddelerin bulunmamas,
aksine sellozun ok yksek enerji vermesi nedeniyle, rtdeki olas nem fazlasnn kaynak
zelliklerine etkisi ok azdr. Ancak yanma srasnda oluan su buhar, enerjiyi yutup arkta
kesintiye neden oluyor ise, elektrodlarn yanma zellikleri dzelinceye kadar kurutulmalar
gerekir. Bu ilem dk scaklklarda (en fazla 75
o
C) yaplmaldr. Bunun dnda genellikle
kurutulmayan elektrodlardr.
Bazik ve Alaml Elektrodlarn Kurutulmas:
Bazik ve alaml elektrodlar uygun koullarda stoklanmlar ise ounlukla kurutma ilemi
gerekli deildir. Nem kaynak srasnda problem oluturuyor ve poroziteye (gzenek) neden
oluyor ise; elektrodlar 250 400
o
C da 2 3 saat arasnda kurutma ilemine tabi
tutulmaldr. Hava szdrmayan kutulara konulmam veya kutudan karlm elektrodlar
normal koullar alnda;
- alamsz elektrodlar 4 saatten fazla,
- alaml elektrodlar 2 saatten fazla
akta beklemilerse kurutulmalar nerilir.
zellikle kritik kaynak ileri iin, dk alaml elektrodlar kullanldnda aadaki ak
emasnda krmz izgi (ortadaki yol) ile gsterilen yol takip edilmeli, koruma nitesinden
alnan elektrodlar direkt olarak kullanlmamaldr.

Not: Maksimum scaklk almamal! Ancak kurutma nitesinin bu scakla ulamasnn
zaman alaca gz nnde tutulmaldr. Eer kurutma nitesi souksa ve tamamen elektrod
ile dolu ise; maksimum scakla ulamak, kurutma nitesinin boyutlarna da bal olarak
zaman alacaktr. Bu durum da gz ard edilmemelidir.


Resim 30: Elektrod kurutulmas.

Elektrodlarn Standarlarda Gsterilileri
AWS : American Welding Society
(Amerikan Kaynak Dernei)
EN : European Norm
(Avrupa Normu)
TS : Trk Standatlar
DIN : Deutsches Institut fr Normung
(Alman Standartlar Enstits)
ok geni bir literatr ieren standartlardaki gsterimlerinde kaynak elektrodlar gnmzde
en yaygn ekli ile AWS ve EN standartlar ile ifade edilmektedirler. Bunun yansra
lkemizde TS standartlar da kullanlmakta ancak genelikle TSn EN ile birlikte grmekteyiz.
Zaten TS ENu aynen kabul etmektedir. Baz rnler ve literatrlerde artk kullanlmamakla
birlikte DIN standartlar ile de almlar bulunmaktadr.


rnek:
AWS A5.1 E 6013
AWS A5.1 E 7018
AWS A5.5 E 7024

Teknik Egifim soyfo:Zb

Teknik Egifim soyfo:Zo


Elektrik Ark Kaynanda gvenlii:
KAZALARA NEDEN OLAN FAKTRLER
TEKNK FAKTRLER
Makina ve tehizatn yeterli derecede koruyucu olmamas veya arzal altrlmas.
yi olmayan iyeri artlar.
NSANDAN KAYNAKLANAN FAKTRLER
Teknik bilgi eksiklii.
e uyumsuzluk.
Yeteneksizlik.
Ailevi sorunlar.
DER FAKTRLER
Ara ve gereleri hatal kullanmak.
Gereksiz akalar yapmak.
Tezgah koruyucularn kaldrmak veya bunlar yetersiz hale sokmak.
Kiisel koruyucularn kullanmn ihmal etmek.

YANLI:

Resim 31: Kt alma ortam (ematik).

YANLILAR ve ETKLER
Yz maskesi yok.
Yzde yanklar, gz alnmas.
Kollar plak.
plak ciltte yanklar.
Yanc giysi giymek.
Elbise nedeni ile tutuma ve yanma riskleri.
Kaynak blgesinde yanc madde bulunmas.
Yangn, patlama, zehirli gaz buharlar.
Yaknda alanlarla kaynak blgesi arasnda
paravan olmamas.
Gz almas ve yanklar.
Yangn sndrme kovasnda kum yerine su
bulunmas.
Yangn srasnda elektrik arpmas.
Ortamdan atlamayan kaynak dumanlar
Muhtemel zehirlenmeler, ba ars.
Topraklamann salksz ve tehlikeli yaplmas.
Elektrik arpmas, tututurma zorluu nedeni
ile dikkat dalm.


DORU:

Resim 32: Uygun alma ortam (ematik).
KAYNAKLI UYGULAMALARDA DKKAT EDLECEK GVENLK KONULARI
evrende yanabilecek maddeleri gzlemle ve uzaklatr.
220 veya 380 Volt besleme kablosu izolasyonunun salam olduundan emin ol.
Bota alma gerilimi 65 Volttan yksek kaynak makinalarnda kaynak kablo ve
penselerinin izolasyonlu olmasna, plak olarak pense ve topraklamaya dokunulmamasna
dikkat et.
Bakalarnn kaynak nlarna maruz kalmasn engeleyici nlemleri al (pano vb).
Yksek yerlerde alma gerektiren durumlarda, refleksel tepki hareketlerini de dnerek
emniyet kemeri tak.
Kaynak nlarna kar, kol, boyun, el vb. plak vcut blgesini rtecek giysiler giy.
Kaynak maskeni (tercihen ba maskesi) mutlaka kullan (punta dahi atyor olsan da).
Ar paralarn birletirme kaynaklarnda yardmc personel ve/veya uygun makina ve
aparatlar kullan.
oklu alma ortamnda kaynak nlarna kar kaynaa balamadan nce sesli olarak
Gzlerinizi koruyunuz ikaz yap.
Kaynak cruflarn (apaklarn) krma srasnda kendine veya bakasna sramasn
engeleyici ekilde krma yap.
Topraklama ucunu (asi) mutlaka kaynak yaptn noktaya yakn tak.
Kapal ortamlarda alma srasnda ortamn kaynak dumanndan temizlenmesini ve ortama
taze hava gelmesini sala.
Kaynaktan sonra scak braklacak paralara dokunulmasn engellemek iin mutlaka uyar
levhas koy.

Kaynak Inlar:
Ark enerjisinin yaklak %15i k enerjisi olarak aa kar. Bu k enerjisi ayn gne
nda olduu gibi tip ndan olumutur. Bunlar; s veren Enfraruj Inlar, parlak k
veren Parlak Inlar ve yakan Ultraviole Inlardr.

Resim 33: Gne ark nlarnn cins itibari benzerlii.

Ark kaynaklarnn eitlerine gre bu nlarn hem gleri deimektedir (kulanlan rt,
koruyucu gaz ya da toz (tozalt) kullanmna bal olarak). En etkili n TIG (argon)
kaynaklarnda aa kmaktadr. MIG/MAG (gazalt) kaynak ynteminde TIG
kaynaklarndaki k gcne yakn n aa kmaktadr. Bu iki sistemde de kullanlmas
gereken kaynak maske camlar eski sistem DIN standartlarnda 787 numaral cam olarak
belirtilmektedir. Daha az nn aa kt rtl elektrod kaynaklarnda ise ayn standart
777 numaral maske camlarn nermektedir.

Enfraruj Inlar (Scaklk verirler)
Parlak Inlar (Ik) verirler)
Ultraviole Inlar (Yakarlar)
Ozon Tabakas

GAZ KORUMALI METAL ELEKTRK ARK KAYNAI (MIG / MAG):
(GMAW- Gas Metal Arc Welding)
Gazalt kayna (MIG / MAG), kaynak iin gerekli snn, tkenen bir elektrod ile i paras
arasnda oluan ark sayesinde ortaya kt bir ark kaynak yntemdir. Kaynak blgesine
srekli ekilde beslenen (srlen), masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak
metalini oluturur. Elektrod, kaynak banyosu, ark ve i parasnn kaynaa yakn blgeleri,
atmosferin zararl etkilerinden kaynak torcundan gelen gaz veya karm gazlar tarafndan
korunur. Gaz, kaynak blgesini tam olarak koruyabilmelidir, aksi taktirde ok kk bir hava
girii dahi kaynak metalinde hataya neden olur.

Resim 34: MIG/MAG Teriminin aklamas
Olumlu ynleri:
1. Gazalt kayna rtl elektrod ark kaynana gre daha hzl bir kaynak yntemidir.
nk;
o Tel eklindeki kaynak elektrodu kaynak blgesine srekli beslendii iin kaynak
rtl elektrod ark kaynak ynteminde olduu gibi tkenen elektrodu deitirmek
iin kayna durdurmak zorunda deildir.
o Cruf olumad iin rtl elektrodlardaki gibi her paso sonras cruf temizlii
ilemi yoktur ve kaynak metalinde cruf kalnts oluma riski olmadndan, daha
kaliteli kaynaklar elde edilir.
o rtl elektrod ark kaynana gre daha dk apl elektrodlar kullanldndan,
ayn akm aralnda yksek akm younluuna ve yksek metal yma hzna
sahiptir.
2. Gazalt kayna ile elde edilen kaynak metali dk hidrojen miktarna sahiptir, bu
zellikle sertleme zelliine sahip eliklerde nemlidir.
3. Gazalt kaynanda derin nfuziyet salanabildii iin bazen kk ke kaynaklar
yapmaya izin verir ve rtl elektrod ark kaynana gre daha dzgn bir kk
penetrasyonu salar.
4. nce malzemeler ounlukla TIG kaynak yntemi ile ilave metal kullanarak veya
kullanmadan birletirilse de, gazalt kayna ince malzemelerin kaynana rtl
elektrod ark kaynandan daha iyi sonu verir.
5. Hem yar otomatik hem de tam otomatik kaynak sistemlerinde kullanma ok
uygundur.

MIG / MAG Gazalt Kayna
MIG = Metal eriyen elektrodlu Inert (asal)
koruyucu Gazl Elektrik ark kayna
Saf Argon yada Argonca zengin karm gazlar
r.:% 97 Ar + % 3 O2
MAG =Metal eriyen elektrodlu Aktif
Yanlz CO2 veya Dier karm gazlar.
r.:% 75Ar + % 25 CO2
MIG / MAG Gazalt Kayna
MIG = Metal eriyen elektrodlu Inert (asal)
Saf Argon yada Argonca zengin karm gazlar
r.:% 97 Ar + % 3 O2
MAG =Metal eriyen elektrodlu Aktif
Yanlz CO2 veya Dier karm gazlar.
r.:% 75Ar + % 25 CO2

Teknik Egifim soyfo:3I
Olumsuz ynleri:
1. Gazalt kaynak ekipmanlar, rtl elektrod ark kayna ekipmanlarna gre greceli
olarak daha karmak, daha pahal ve tanmas daha zordur.
2. Gazalt kaynak torcu i parasna yakn olmas gerektii iin rtl elektrod ark
kayna gibi ulalmas zor alanlarda kaynak yapmak kolay deildir.
3. Sertleme zellii olan eliklerde gazalt kayna ile yaplan kaynak birletirmeleri
atlamaya daha eilimlidir nk, rtl elektrod ark kaynanda olduu gibi kaynak
metalininin souma hzn dren bir cruf tabakas yoktur.
4. Gazalt kayna, gaz korumasn kaynak blgesinden uzaklatrabilecek hava
akmlarna kar ek bir koruma gerektirir. Bu nedenle, rtl elektrod ark kaynana
gre kaynak blgesine etki edecek hava akmlarnn olduu durumlarda nlem
almadan kaynak yapmaya uygun deildir.
1. TIG kayna, srekli bir kaynak dikii yapmak, aralklarla kaynak yapmak ve punto
kayna yapmak iin hem elle, hem de otomatik kaynak sistemleri ile uygulanabilir.
2. Elektrod tkenmedii iin ana metalin ergitilmesiyle veya ilave bir kaynak metali
kullanarak kaynak yaplr.
3. Her pozisyonda kaynak yaplabilir ve zellikle ince malzemelerin kaynana ok
uygundur.
4. Kk paso kaynaklarnda yksek nfuziyetli ve gzeneksiz kaynaklar verir.
5. Is girdisi kaynak blgesine konsantre olduu iin i parasnda deformasyon dk
olur.
6. Dzgn kaynak dikii verir ve kaynak dikiini temizlemeye gerek yoktur.

Ancak unutulmamas gereken ve nemli olan konu udur :
Gazalt kayna manulel (el) kullanmlarnda yar mekanize bir kaynaktr. Uygun tasarlanm
sistemlerle birlikte ya da robotlara entegre edilerek robotik uygulamalarda tam mekanize
olarak kullanlmaktadr.
Dolays ile ark blgesine bir tetik yardm ile ynlendirilen;
Koruyucu Gazn, Tel Elektrodun, Kaynak Akmnn
Varsa soutma amal kullanlan su geli-gidilerinin salkl gelebilmesi iin ;
Sistemi oluturan tm paralar;
1 Temiz ve bakml olmal
2 lsnde olmal
3 Yerlerine yeterince sk ve dzgn taklm olmaldr.
Gazalt kaynaklarnda eriyen tel elektrod, ark blgesine tel srme mekanizmas yolu ile
itiklenerek tor paketi elemanlarndan sipral iinden gnderilir. Dolays ile bu itikleme yolu ile
gndermenin salkl olmas iin tor boyunun da snrl olmasn kalmazdr.Buna gre
karbon, paslanmaz veya alaml eliklerin kaynaklar iin kullanlan masif (dolu kesitli) ve
zl teller iin, tor boyu 4,5 metreyi amamas nerilir. Bu uzunluk alminyum ve
alamlarnn kaynaklarnda daha ksa rnein 1,5 2 metre gibi tutulmaldr. Ancak bu
uzunluklar push-pull (itme-ekme) sistemli tor paketleri ile 12 metreye kadar
uzatlabilmektedir.
Resim 35: Tor tip ve boylar

Teknik Egifim soyfo:3Z
Gazalt kaynak makinalar fiziki yaplar itibari ile iki tipte retilmektedir. Bunlar;
o Compact (bileik) tip kaynak makinalar
o Ayrlabilir tel srme niteli kaynak makinalardr.
Resim 36:Compact makina rnei Resim 37: Ayr tel srmeli makina rnei
Genelde kaynak makina reticisi ve satcs firmalar ayrlabilir tel srme niteli tip
makinalarnn g nitesi ile tel srme nitesi arasndaki gaz hortumu, kaynak akm kablosu,
varsa su soutma gidi/dn hortumlarnn bulunduu ara paket olarak adlandrlan,
kabloyu 5 metre olarak planlayp sata sunarlar. stee bal olarak bu ara paketin uzunluu
30 metreye kadar uzatlabilmektedir.
Makina seim ve almlarnda kullanclar bu snrlarlamalar bilmeleri ve ilerine uygun trde
makina seimi yapmallar.

Gazalt kaynak sisteminde nemli ekipmanlardan biri tortur. Su ile veya hava (gaz) ile
soutmal tor olarak iki eittir. Makinann k kaynak gcne gre farkl amperlerde
torlarda mevcuttur.
Tor kabzeden balayarak birka elemandan olumaktadr. Bunlar;
kabze, tor (kuu)boynu, izalatr, datc (gaz ve kaynak akmn), kontak meme (akm
borusu), gaz nozuludur.
Torcun devamnda, tel srme nitesine balant ekleman olan euro connectre kadar
tor paketi olarak adlandrlan ve iinde;
tel siprali, kaynak akm kablosu, varsa su soutma gidi ve geli hortumlarn kapsayan
blm bulunmaktadr.

Resim 38: MIG/MAG Torcu ve paralar

M Me em me e
e el li ik k S Si ip pr ra al l
G Ga az z N No oz zu ul lu u
D Da a t t c c
Y Ya al l t t c c
( ( z za al la at t r r) )
T Te et ti ik k
T To or rc c B Bo oy yn nu u
K Ka ab bz ze e

Dier ok nemli ekipman tel srme mekanizmalardr. Gnmzde gazalt kaynak
makinalar iki veya drt makaral sistem olarak pazarda bulunmaktadr. ki makaral
sistemlerde bir adet tel apna gre seilen tel srme makaras, bir adet de bask makaras
bulunmakta ve tel elektrod tek noktadan ilerletilmektedir. Drt makaral sistemlerde ise, iki
adet tel ap ve cinsine gre seilen tel srme makaras ile iki adet bask makaras
bulunmakta, bylece tel elektrod iki noktadan temas ile ilerletilmektedir. Drt makaral sistem
doal olarak tel elektrodu daha rahat ve salkl ilerletmekte, hatta baz durumlarda tel
elektrodda olumu olan eriliklerin de dzeltilmesine yardmc olmaktadr.

Resim 39: Tel srme mekanizmas rnei
Tel srme makaralar kullanlacak tel elektrodun aplarna gre seilip kullanlmaldrlar.
Yaygn ve standart olarak 0,80mm, 1,00mm, 1,20mm ve 1,60mm apl teller kullanlmakta ve
genelde de makina reticileri makinalar ile birlikte bu apl tel srme makaralarn
vermektedirler. Ancak zel ap kullanmlar da mmkndr. Bu durumda makina retici veya
satcsndan kullanlacak tel elektrod ap ve cinsine uygun tel srme makara (lar) temin
edilmelidir.
Genelde karbon eliinden imal edilerek, semantasyon ile sertletirilmi tel srme makaralar
kullanlmakla birlikte, zeri titanyum kaplamas ile sertlik (amaya kar dayanm)
kazandrlm tel srme makaralarda bulunmaktadr.
Tel srme makaralar tel elektrod apna uygun seilmekle birlikte, tel elektrodun cinsine
gre de makara kesit formlar deimektedir. Buna gre;
Karbon elii, zel alaml elik, paslanmaz elik, sert dolgu vb.malzemelerde (V) kesitli tel
srme makaralar kullanlrken, alminyum ve alamlar trnde hafif metallerin kaynaklar
iin tel srme makara kesiti (U) eklinde olmaldr. zl tel kullanlmas durumunda ise
makara kesiti yine (V) kesitli ancak tel srme yzeyleri trtrl (iz yaplm) olmaldr. Ayrca
zl tel kullanmlarnda bask kuvveti solid (dolu kesitli) tellere gre daha azalatlmaldr. Ayn
bask kuvveti kullanlrsa zl teller birleme yerlerinden alp iindeki rt malzemesini
dkmeye balarlar.

Resim 40: Tel srme makara tipleri
Bask Makaras
Tel srme
Makaras
V Oluklu DZ Tel
Sevk Makaras
V Oluklu Trtrl
Tel Sevk Makaras
U Oluklu Tel Sevk
Makaras
Bask Makaras
Tel srme
Makaras
Bask Makaras
Tel srme
Makaras
V Oluklu DZ Tel
Sevk Makaras
V Oluklu Trtrl
Tel Sevk Makaras
U Oluklu Tel Sevk
Makaras

Gazalt kaynann hata yaplmadan kullanlmas gereken en nemli unsurlardan biri de
koruyucu gaz ve bu gaz ark blgesine ayarlanan miktarda sevk eden ak reglatrleridir.

Erimi kaynak banyosu ve dolgu metalinin kirlenmesini engellemek iin kaynak blgesindeki
atmosferin bir koruyucu gazla yer deitirmesi salanr. Bu kirlenme esas olarak
atmosferdeki azot, oksijen ve su buhar nedeniyle olur.

Azot, elik kaynak metalinde sneklii ve darbe dayanmn azaltr ve atlamaya neden olur.
Azot ayrca gzenee de yol aar.

Oksijen elikte mevcut olan karbonla birleerek karbon monoksidi (CO) oluturur. Bu gaz
ise, katlaan kaynak banyosunda hapsolarak gzenee neden olur. Buna ek olarak, oksijen
elikteki dier elementlerle birleir ve kaynak metalinde metalik olmayan kalntlar oluturur.

Su buharndaki hidrojen, erimi elikte znr ve gzenek veya baz ana metallerde dikialt
(ITAB) atla oluturur.

Kaynak banyosunun kirlenmesiyle ilintili bu sorunlardan kanmak iin, koruyucu olarak
temel gaz kullanlr: argon, helyum ve karbon dioksit. Baz uygulamalar iin dk oranda
hidrojen ve oksijen ilavesi yararl olmaktadr. Bu gazdan argon ve helyum kimyasal olarak
soydur/asaldr.

Karbon Dioksit

Karbon dioksit kimyasal olarak aktif bir gazdr. Kaynak ark gibi youn bir s kaynanda,
karbon monoksit ve serbest oksijene ayrarak aktif hale geer. Serbest oksijen kaynak
banyosundaki dier elementlerle reaksiyona girer.

Karbon dioksit ounlukla alamsz karbon eliklerin kaynanda kullanlr. Bu gazla sprey
metal iletimi mmkn deildir, yani ksa-devre ve globler (kresel) modda metal iletilir.
Kolay bulunabilirlii, dk maliyeti ve kaynak performans nedeniyle poplaritesi yksektir.
En nemli dezavantaj, sert ve sesli ark ile yksek sramadr.

Argon

Argon, demir esasl ve demir d metallerin kaynanda tek bana veya dier gazlarla
birlikte kullanlr. Argon ve dier gazlarla karmlar tm metal iletimi modlarnda
kullanlabilir. Bylece iyi kaynak kabiliyeti, mekanik zellikler ve ark kararll elde edilir.
Argon, dar bir ark kolonu ve yksek akm younluu oluturarak, kk bir yzey alannda
enerjiyi konsantre eder.

Helyum

Helyum yksek s girdisi gerektiren uygulamalarda kullanlr. Kaynak metalinin yaylmasn
(esas metali slatmasn: wetting), nfuziyet derinliini ve ilerleme hzn artrr. Kaynak
banyosunun akkanl sayesinde alminyum, magnezyum ve bakr alamlarnn
kaynanda avantajldr. ounlukla argonla kartrlr.

Teknik Egifim soyfo:3b
Gazalt Ark Kaynanda Gaz Seimi
Metal
Tipi
Kalnlk letim Modu
nerilen
Koruyucu Gaz
Avantajlar/Tanmlar
Karbon
elii
Maks. 2 mm
Ksa Devre Ar+CO
2
/
Ar+CO
2
+O
2
Yeterli nfuziyet ve distorsiyon
kontrol.
2 mm-3.2
mm
Ksa Devre
Ar+8-25 % CO
2

Ar+He+CO
2
Daha yksek metal yma hz. En
az distorsiyon ve srama.
Pozisyon kaynanda iyi banyo
kontrol.
3.2 mmden
ok
Ksa Devre
CO
2

Ar+15-25 % CO
2
Yksek kaynak hz. yi nfuziyet
ve banyo kontrol. Pozisyon
kaynana uygun.
Ksa Devre /
Kresel
Ar+25 % CO
2
Yksek akm ve yksek hz
kaynana uygun.
Ksa Devre Ar+50 % CO
2
Derin nfuziyet, dk srama,
yksek ilerleme hz. Pozisyon
kayna iyi.
Ksa Devre +
Kresel
(gml ark)
CO
2
Derin nfuziyet ve en yksek
ilerleme hz fakat delme riski
yksek. Yksek akmla mekanize
kaynak.
Sprey Ar+1-8 % O
2
yi ark kararll. O
2
arttka
daha akkan kaynak banyosu
oluur. Gzel diki grnts ve
esas metalle kaynama. yi banyo
kontrol.
Sprey Ar+5-20 % CO
2
Banyo akkan. CO
2
arttka esas
metalin oksidasyonu ile cruf ve
tufal oluumu artar. Kararl ark,
salam kaynak metali ve artan
diki genilii.
Ksa Devre
Sprey letim
Ar+CO
2
+O
2

Ar+He+CO
2

He+Ar+CO
2

Ksa devre ve sprey iletim
modlarna uygun. Geni kaynak
akm aral ve iyi ark
performans. yi banyo kontrolu
ve dzgn diki biimi.
Yksek Akm
Younluu
Ar+He+CO
2
+O
2

Ar+CO
2
+O
2

Yksek metal yma hz salar
(3.5-7 kg/saat). Bu deerlere
erimek iin zel ekipman ve
kaynak teknikleri gerekebilir.
Dk ve
Yksek
Alaml
elik
Maks. 2.4
mm
Ksa Devre
Ar+8-20 % CO
2

He+Ar+CO
2

Ar+CO
2
+O
2

yi kaynama ve dikii grn.
yi mekanik zellikler.
Ksa Devre /
Kresel
Ar+20-50 % CO
2

Yksek kaynak hz. yi nfuziyet
ve banyo kontrol. Pozisyon
kaynana uygun. Yksek akm ve
yksek hz kaynana uygun.
2.4 mmden
ok
Sprey (Yksek
Akm
Younluu)
Ar+2 % O
2

Ar+5-10 % CO
2

Ar+CO
2
+O
2

Ar+He+CO
2
+O
2

Kenaryann (undercut) azaltr.
Yma hz daha yksek ve yaylma
daha iyi. Derin nfuziyet ve iyi
mekanik zellikler.
Darbeli Sprey
Ar+2 % O
2

Ar+5 % CO
2

Ar+CO
2
+O
2

Ar+He+CO
2

Hem ince hem de kaln malzemelerin
pozisyon kaynanda kullanlr.
Geni bir ark karakteristii ve
ylan metal aralnda kararl
kaynak imkan salar.
Paslanmaz
elik,
Nikel,
Nikel
Alamlar
Maks. 2 mm Ksa Devre Ar+2-5 % CO
2

yi nfuziyet ve distorsiyon
kontrol. Sprey ark ile de
kullanlr. Esas metale gre
bazan banyo akkanl azalr.
2 mmden
ok
Ksa Devre
He+7.5 % Ar+2.5
% CO
2

Ar+2-5 CO
2

Ar+He+CO
2

He+Ar+CO
2

He ile dk oranda CO
2

karmyla, baz alamlardaki
taneleraras korozyon riskini
yaratan C almay en aza indirir.
He yaylmay ve diki formunu
iyiletirir. % 5ten daha fazla
CO
2
baz alamlarda dikkatle
kullanlmaldr. Tm pozisyonlara
uygundur.
Sprey
Ar+1-2 % O
2

Ar+He+CO
2

He+Ar+CO
2

Kararl ark. Akkan fakat
kontrol edilebilir banyo bsalar,
iyi kaynama ve diki formu.
Kaln kesitli paralarda
kenaryann azaltr.
Paslanmaz 2 mmden Darbeli Sprey Ar+1-2 % O
2

Teknik Egifim soyfo:3o
elik ok Ar+He+CO
2

He+Ar+CO
2

Ar+CO2+H2

kaynak imkan salar.
Bakr,
Bakr-
Nikel
Alamlar
Maks. 3.2
mm
Ksa Devre
He+10 % Ar
He+25 % Ar
Ar+He
Kararl ark, iyi banyo kontrol,
iyi yaylma.
Bakr,
Bakr-
Nikel
Alamlar
3.2 mmden
ok
Sprey
He+Ar
Ar+50 % He
Ar veya He
He karmlarnn yksek s girdisi,
kaln malzemelerdeki yksek sl
iletkenliin stesinden gelir. yi
yaylma ve diki formu. Pozisyonda
kullanlabilir. 100 % He veya daha
kaln malzeme kullanm yaylma ve
nfuziyeti iyiletirir.
Darbeli sprey Ar+He
kaynak imkan salar.
Alminyum
Maks. 12 mm.
Sprey, Darbeli
Sprey
Ar
En iyi metal iletimi, ark kararll
ve yzey temizlii. ok az veya sfr
srama. DC + ile oksidi temizler.
12 mmden
ok.
Sprey, Darbeli
Sprey
He+20-50 % Ar
Ar+He
Yksek s girdisi. Akkan banyo, dz
diki formu ve derin nfuziyet salar.
Gzenek en aza iner.
Magnezyum,
Titanyum ve
dier
reaktif
metaller
Tm
kalnlklar
Sprey Ar
Mkemmel temizleme. He oran yksek
karmlara gre daha kararl ark.
Sprey Ar+20-70 % He
Daha yksek s girdisi ve dk
gzenek riski. Daha akkan banyo ve
iyi yaylma.
Kaynakl uygulamalarda kullanlan reglatrler iki eit olarak karmza karlar. Bunlar;
Basn Reglatrleri (r: Oksijen, asetilen reglatrleri gibi) ve Ak Reglatrleri dir (r:
Karbondioksid, argon, karm gaz reglatrleri gibi). Basn reglatrlerinin her iki
gstergeside basn cinsinden, ak reglatrlerinde tp gstergesi basn, alma
gstergesi ise debi (lt/dak) cinsinden gsterime ayarlanmlardr.
Gazalt kaynaklarnda kullanlan reglatrler ak reglatrleridir ve mutlaka kullanlan gazn
cinsine uygun seilmelidir. Pratikte alma debisi olarak ise tel apnn on kat ve kk
kayplarn karlanmas iin bu sonuca iki litre/dak. Daha gaz ilave edilerek kullanlr.
rnein, 0,80 mm apnda gaz kullanmnda : (0,80 x 10) + 2 = 10 lt /dak. Gaz kullanm
ayarlanmaldr.

Resim 41: Gaz ak reglatr ve flowmetre rnei
Reglatrlerin kullanmlarnda dikkat edilmesi gereken konulardan birka unlardr:
ncelikle di kaptrmadan ve szdrmazla dikkat edilerek tpe rakor blmnden
zellikle ay azl anahtar ya da kurback anahtar kullanlarak balanmal, kesinlikle boru
anahtar trnden alet ve edavat kullanlmamaldr.
zellikle oksijen reglatrlerinde geerli olan, bunun dnda ise bir alkanlk ve standart
davran biimi olarak kazanlmas ve dikkat edilmesi gereken davran ise; yal el,
Reglatr gvdesi
Ayar kelebei
Rakor
Tp ventili
Reglatr gvdesi
Ayar kelebei
Rakor
Tp ventili
Rakor
Tp ventili

eldiven, stb, bez vb. ile tp ventili almamal, reglatr montaj veya skm
aplmamaldr.
Herhangi bir nedenle (paydoslar, tp deiimleri vb) tp ventilini kapatlmak durumunda
kalnyorsa, mutlaka ayar kelebeinin gevetilmesi gerekmektedir. Aksi durumda ayarl
(sk) braklrsa, ventil tekrar aldnda tpdeki sktrlm yksek basnl gaz sratle
reglatrn iine dolmacak ve hassas olan ikinci blmeye (alma basn yada debisini
gsteren) ani giri yaparak bata gsterge hassasiyetini bozacak, muhtemelen diyaframn
ani esnemeden dolay yrtlmasna (patlama) neden olacaktr.
Karbondioksit gaz kullanmlarnda elektirikli zel imal edilmi
reglatr stclar kullanlmas nerilmektedir. Karbondioksit
sktrlarak tp ierisinde servise sunulur Gaz tpde 2/3 orannda
likit, 1/3 oranda gaz eklinde bulunur. st ksmda bulunan gaz
tketildike, likit halde bulunan karbondioksid dardan (tp ve
reglatr gvdesindeki) s alarak gaz fazna dnr. Isy veren tp
gvdesi ve zellikle reglatr, s kaybettiinden hzl sour ve
karlanma/buzlanma balar. Dolays ile bir sre sonra tkanan gaz
iletim yollar nedeni ile gaz ak zayflar ve durur. Istc kaybedilen
bu sy karlamak iin kullanlmaldr. Hatta, zellikle souk
ortamlarda karbondioksid bakmndan yksek oranl karm gazlarn,
daha ok kaln apl tel elektrodlar ile youn kaynakl imalatlarda
kullanlmas durumlarnda da stc kullanlmas nerilebilir.
Kaynak torcunun i parasna gre konumu ve kaynak srasndaki hareketi kaynak dikiinin
biimini etkileyen paremetrelerden bir tanesidir.Bu alar, alma ve hareket alardr.
alma as 90
0
etrafnda yaplan 5
0
10
0
derece arasnda sarka hareketidir.
Hareket as ise dik eksenden max.30
0
derecelik (yataydan 60
0
) ilerlemede torca kaynak
dikii ekseni paralelinde verilen adr. Hareket as 30yi amad srece, ark banyosu
kaynak tarafndan kolay kontrol edilebilir. Kaynak kaynak banyosunu ve elektrod ucunun
ergimesini rahatlkla grebildii iin dikiin kalitesi ykselir.Buna karlk bu deer aldnda
nfuziyet azalr , diki incelir, ayrca gaz koruma emsiyesi tam olarak ark banyosunun
zerini (ergimi ve snm blgeyi) koruyamyacandan gzenekli bir kaynak dikii
olumasna neden olunur.

Resim 43: Tor hareket ve alma as

Kaynaksirasindatorcuilerletmepozisyonuisekonumdaseilebilir.Bunlar;Saplama,srklemeve
dikey pozisyonlardir. Saplama pozisyonunda tor ucu srekli soguk blgeye dogru tutulurken,
saplama pozisyonunda torcun ucu srekli erimi ve katilamaya balayan kaynak metaline dogru
tutulmaktadir. Dikey pozisyon manuel kullanimlarda uygun degildir. nk kaynaki kaynak
banyosunugrmektezorlanacaktir.

1/3
Gaz
CO2
2/3
Likit
CO2
Resim 42:
CO
2
tp aklamas
5-10
5-10
M
a
x
.
3
0

0
M
a
x
.
3
0

0
M
a
x
.
3
0

0

KT
Y
DERN
AZ
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
ORTA
ORTA
ORTA
ORTA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SRKLEME KAYNAK DKEY KAYNAK
KAYNAK YN KAYNAK YN
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SAPLAMA KAYNAK
KAYNAK YN
KT
Y
DERN
AZ
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
KT
Y
DERN
AZ
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
ORTA
ORTA
ORTA
ORTA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
ORTA
ORTA
ORTA
ORTA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SRKLEME KAYNAK DKEY KAYNAK
KAYNAK YN KAYNAK YN KAYNAK YN KAYNAK YN
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SAPLAMA KAYNAK
KAYNAK YN
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SAPLAMA KAYNAK
KAYNAK YN KAYNAK YN

Resim 44: Tor ilerletme pozisyonlar
Tor hareketleri, alma pozisyonlar ile iin biim ve konumuna gre seilir. rnein, yatay
oluk pozisyonunda yan (korni) kaynaklarnda torcu testere dii gibi zig-zag hareketleri ile,
yatay pozisyonda i ke dikiinde dairesel hareket ettirmek gibi.
Bu hareketlerin neredeyse tamamnda mutlaka ksa duru anlar sz konusudur. Metal
transferi iin bu son derece nemli ve uyulmas gereken bir el hareketi ayrntsdr. Benzer
ekilde, aadan yukar kaynak pozisyonunda da geri adm hareketi de nemli bir harekettir.

Ksa duru noktalar
Yatay oluk pozisyonunda tek paso ile kaynak
LERLEME YNLER
1
kk paso
2
4
6
5
3
Yatay oluk pozisyonunda ok paso ile kaynak
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER LERLEME YNLER
1
kk paso
2
4
6
5
3
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
1
kk paso
2
4
6
5
3
Ksa duru noktalar

Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Korni pozisyonu(Karya yan kaynak)
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Ksa duru noktalar
Ksa duru noktalar

L
E
R
L
E
M
E

Y
N
L
E
R
Aadan Yukarya Dik Kaynak

Geri Adma
Dikkat !
Yukardan Aaya
Dik Kaynak
D
u
r
u
n
o
k
t
a
l
a
r
L
E
R
L
E
M
E

Y
N
L
E
R
L
E
R
L
E
M
E

Y
N
L
E
R

Geri Adma
Dikkat !
L
E
R
L
E
M
E

Y
N
L
E
R

Geri Adma
Dikkat !
Yukardan Aaya
Dik Kaynak
D
u
r
u
n
o
k
t
a
l
a
r
L
E
R
L
E
M
E

Y
N
L
E
R
Yukardan Aaya
Dik Kaynak
D
u
r
u
n
o
k
t
a
l
a
r
L
E
R
L
E
M
E

Y
N
L
E
R


Resim 45: Pozisyonlar ve ilerlemede tor hareket ekilleri

Gazalt kaynaklarnda metal transferi :
Malzemenin ark boyunca elektrottan i parasna geii drt farkl tipte olabilmektedir.

Ksa devreli gei: Bu tip metal transferinde dolgu teli kaynak havuzuna temas ettiinde ark
sner, gerilim der ve akm ykselir. Bu noktada tel elektrot ucundaki erimi metal damlas
kaynak havuzuna geer. Bu sayede elektrot ile kaynak havuzu arasndaki temas kopmu
olur ve ark yeniden yanarak telin ucunda yeni bir erimi metal oluuturur. Bu yntemde
dk akm ve gerilim kullanldndan kaynak havuzu olduka youn ve bu sebeple kontrol
edilmesi daha kolay olduundan zor pozisyonlarda ve kk pasolarnda tercih edilen bir gei
trdr. Bu tip metal transferi karbondioksite zengin karm gazlar kullanlarak demir
alamlarnn kaynanda kullanlr.

Resim 46: Ksa devreli metal transferi
ri damlack geii: Bu tipte damlack boyutu tel apnn iki veya katna ular. Kullanlan
akm ve gerilim deerleri ksa devreli geie gre biraz daha yksektir. Damlack geii ark
boyunca olduka dzensiz ve srantl olur. Kaynak metalinin grnm de dzensizdir.
Yatay Pozisyonda Ke Kaynak Yatay Pozisyonda Ke Kaynak

Damla geii KISA DEVRE ile yaplr.
Damla geii yaklak 70 damla / saniyedir
Dk gerilim altnda gerekleir (16 22 V arasnda)
Is girdisi dktr (30 200 A arasnda)
nce kesitlerin birletirilmesinde, zor pozisyonlarda ve byk kk aklklarnn
kapatlmasnda gerekli olan kk ve hzl kaynak banyolar oluturmak amac
ile kullanlr.
G
e
r
i
l
i
m

(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
rnek :
1mm Tel ve Karm Gaz ile Ksa

devre gei iin Volt-Amper ayar alan
Damla geii KISA DEVRE ile yaplr.
Dk gerilim altnda gerekleir (16 22 V arasnda)
Is girdisi dktr (30 200 A arasnda)
nce kesitlerin birletirilmesinde, zor pozisyonlarda ve byk kk aklklarnn
kapatlmasnda gerekli olan kk ve hzl kaynak banyolar oluturmak amac
ile kullanlr.
G
e
r
i
l
i
m

(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
rnek :

G
e
r
i
l
i
m

(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
rnek :


Damlack geii yerekimi etkisiyle ark boyunca gerekletiinden yatay ve oluk
pozisyonlarnda kullanlr.

Resim 47: ri damalckl metal transferi
Spray ark geii: Argonca zengin koruyucu gaz altnda yksek akm ve gerilim deerlerinde
bu gei elde edilir. Dolgu malzemesi ok kk damlalar halinde ark boyunca kaynak
havuzuna geer. Damlalarn byklkleri tel apndan ok daha kktr. Srant ok az ve
diki grnm ok dzgndr. ok yksek eritme gcnden dolay genellikle oluk
pozisyonlarnda tercih edilir.

Resim 48: Sprey metal transferi
Darbeli ark geii: Burada iki tip akm kullanlr birincisi ksa ark denilebilecek dk amper
deerlerinde malzeme ile elektrot arasnda arkn snmedii ve malzemeyi stma amal
kullanlan akmdr. Dieri ise darbeli olarak artan amper deeri ile elektrotu ve malzemeyi
eritip dolgu malzemesinin kaynak banyosuna gemesini salar.

Damla geii kaba taneli olur .Yerekimi etkisi veya Ksa devre ile gerekleir..
Damla aplar tel elektrod apndan byktr.
Yksek gerilim altnda gerekleir (20V ile 25 V aras)
2mmden kaln salarn birletirilmesinde, oluk pozisyonunda i ke kaynaklarnda
kullanlr.
Tor, damlann byyerek kaynak banyosuna demeden kopacak kadar
uzaklkta tutulmal.Fazla uzak tutulursa da, yetersiz ergime/nfuziyet ve ar
diki tamalar oluabilir.
G
e
r
i
l
i
m

(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
rnek : 1mm Tel ve Karm Gaz ile ri
Taneli gei iin Volt-Amper ayar alan
Damla geii kaba taneli olur .Yerekimi etkisi veya Ksa devre ile gerekleir..
Damla aplar tel elektrod apndan byktr.
Yksek gerilim altnda gerekleir (20V ile 25 V aras)
2mmden kaln salarn birletirilmesinde, oluk pozisyonunda i ke kaynaklarnda
kullanlr.
G
e
r
i
l
i
m

(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
G
e
r
i
l
i
m

(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0

G
e
r
i
l
i
m
(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
rnek : 1mm Tel ve Karm Gaz ile Sprey
gei iin Volt-Amper ayar alan
Damla geii ksa devri olmakszn yaplr.
Damla geii yaklak 100-300 damla / saniyedir
Yksek gerilim altnda gerekleir (25V ve st)
Akm iddeti Gei akm ad verilen kritik bir deerin zerinde olmal.
Sprey ark yanlzca argon veya argonca zengin karm gaz karmlar ile elde edilir.
Yatay pozisyonlarda ve kaln salara uygulanr.
G
e
r
i
l
i
m
(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
G
e
r
i
l
i
m
(

V

)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
40
30
20
10
0
Damla geii ksa devri olmakszn yaplr.
Damla geii yaklak 100-300 damla / saniyedir
Yksek gerilim altnda gerekleir (25V ve st)
Akm iddeti Gei akm ad verilen kritik bir deerin zerinde olmal.
Sprey ark yanlzca argon veya argonca zengin karm gaz karmlar ile elde edilir.
Yatay pozisyonlarda ve kaln salara uygulanr.

Teknik Egifim soyfo:4I
Kaynakta, tel elektrod akm
kontak borusundan (kontak
meme) itibaren kaynak
banyosuna kadar serbest
kalr. Bu mesafeye
elektriksel serbest tel
boyu ad verilir. Bu l,
kullanlan metal transferine
gre deimektedir.Bu
kaynan kalitesi asndan
mutlaka ayarlanmas
gereken kaynak
parametresi, beraberinde
bir baka l ayarlamas
da getirmektedir. Bu da,
kontak memenin grnen
gaz nozul azndan ne
kadar ieride braklmas
gerektiini belirleyen
ldr. Bu ayar da
elekriksel serbest tel boyu
ls gibi, kullanlan

Resim 49: Serbest tel boyu mesafe lleri
metal transfer biimine gre belirlenmelidir. Buna gre yandaki ekilde belirtilen deerler
uygundurlar.
GAZALTI KAYNAINDA OLUAN HATALAR :

Fiziksel hatalar :
Torlar kullanmda ok fazla eilip bklmemeli. Unutulmamaldr ki iinde ilerletilen tel
elektrod var. Aksi durumda tel elektrod ar srtnme ile kar karya kalarak, zerindeki
kaplamay dkecek ve ark blgesine kesiklik yaparak gelecektir.

Elektriksel tm balantlar mutlaka sk ve uygun kesitlerde olmaldr. Bu konuda en ok
hata yaplana nokta topraklama balantsnn olduu blmdr. En iyi sonu (ark
kararllna bal olarak) dzgn ve en az kaypla dolaan kaynak akm ile elde edilir.

KARIIK ARK
N (MAG)
d x 8-12 =.....mm
2 - 5 mm
KISA DEVRE ARK
N (MAG/ MIG)
0 - 3 mm
d x 10 =.....mm
SPREY ARK
N (MAG/ MIG)
5 - 8 mm
d x 15 =.....mm
Gaz nozulu
Kontak meme
Spral
Grnen
Tel boyu
Tel
elektrod
Arc
paras
Elektiksel serbest
tel boyu K
o
n
t
a
k

m
e
m
e

m
e
s
a
f
e
s
i
zalatr
t
h
t
h
d
KARIIK ARK
N (MAG)
d x 8-12 =.....mm
2 - 5 mm
KISA DEVRE ARK
N (MAG/ MIG)
0 - 3 mm
d x 10 =.....mm
SPREY ARK
N (MAG/ MIG)
5 - 8 mm
d x 15 =.....mm
Gaz nozulu
Kontak meme
Spral
Grnen
Tel boyu
Tel
elektrod
Arc
paras
Elektiksel serbest
tel boyu K
o
n
t
a
k

m
e
m
e

m
e
s
a
f
e
s
i
zalatr
tt
hh
tt
hh
d

!
!
!
!
!
!
!
!

!!

Resim 50 : Tor paketi katlanmamal Resim 51 : Elektrik balantlar dzgn olmal

Teknik Egifim soyfo:4Z
Tel elektrodun makaras ve adaptrnn takld yuvann sklk ayar, tel srme nitesi
yardm ile ekilip srlen telin boalma hzna uygun olmaldr. Bunun ayar gbek civatas
ile (ou sistemlerde ters dilidir) yaplmaldr. ok sk olmas telin srlmesinde
aksaklklara ve tel srme mekanizmasnn ar zorlanarak zaman iinde arzalanmasna
neden olacaktr. Gevek olmas durumunda ise tel srme mekanizmas tarafndan eilme
srasnda tel makaras fazla hzl dnecek ve telin makaradan bir ka sra ani zlerek
dalmasna neden olacaktr.

Tel srme makaralarnn mutlaka tel apna ve tipine uygun seilmesi gerekmektedir. Byk
seilirse, bask makaras tel srme makaras zerine oturacak ve telin srlmesi iin bask
olamyacaktr. Kk seilmesi durumunda, bask nedeni ile tel elektrodun yuvarlak olmas
gereken formu bozulacak ve zellikle kontak meme (akm borusu) blmnde tel
elektrodun, hem ilerlemesi zorlanacak, hem de salkl kaynak akm yklenilmesi mmkn
olamyacaktr. Arkn bu nedenlerle kararszl ise kaynak kalitesini ve uygulamasn
olumsuz etkileyecektir. Dier bir dikkat edilmesi gereken konu ise bask makarasnn bask
ayardr. Bu ayar iin, tel tor ucundan bir miktar (yaklak 30-40 cm) karlarak katlayp
tor boynu ile birlikte skca tutulur ve bask makaras gevetilerek tetie baslp telin
srlmesi salanr, eer tel kendi kuvvetini yenip tor ucundan kamyorsa bask biraz
daha arttrlarak ayn test yinelenir. Bu ilem telin kendi kuvvetini yenip ilerlemeye devam
ettii deer bulununcaya kadar devam ettirilip o noktada daha fazla bask yaplmadan ayar
tamamlanr.

Dikkat ! Ters Di Dikkat ! Ters Di

Resim 52 : Tel makara/adaptr uygun sklkta olmal
FFF
FF FF

Resim 53 : a) Makara ap byk b) Makara ap kk c) Bask ayar fazla
a b c


Baz tel srme sistemlerinde, klavuz (quide) tpleri sabit mesafeli olmayp ayarldr.
zellikle bu tip sistemlerde bu tplerin tel srme makarasna olduka yakn ayarlanmasna
dikkat edilmelidir. Aksi taktirde, tel akaradan srlerek ktnda bolukta fazla kalyorsa bu
noktada eilip krlmalara ve sistemin durmasna neden olacaktr.

Sipraller genelde tor boylarndan yaklak olarak 25 30 cm kadar uzundurlar. Yeni sipral
takldnda bir yan keski veya kl testere ile bu fazlaln kesilmesi gerekmektedir. Ancak
burada kesimi yaparken, tor elemanlar yerine takldnda, sipralin uzunun kontak
memeye kadar ulayor olmasna dikkat etmek gerekir.Fazla uzun olursa belki montaj
srasnda sipralin esnekliinden dolay geriye esneyerek katlanmas mmkn olacaktr,
ancak bu durumda iinden srlen tel elektrod fazladan srtnme noktalarna maruz kalp
ilerlemede sorunlar ortaya kartacak ve zerindeki kaplamann sipral iine dklmesine
neden olacaktr. Ksa olursa da yine bota kalan tel elektrodun krlp bklmesi olas hale
gelecektir.

Kontak meme (akm borusu) mutlaka kullanlan tel elektrod apna uygun seilmelidir.
Byk apl seilmi ya da uzun sre kullanmdan tr anarak ap bym bir kontak
meme tel elektroda salkl bir ekilde kaynak akmn ykleyemiyecek dolays ile ark
karaszlk gsterecektir. Kk apl kontak memelerin -ki seim ile kullanlmaz ama uzun
sreli ve yksek akml almalarda fazla s etkisi ile ierek delik ap klebilir-
kullanmnda doal olarak tel elektrod skarak ilerleyemiyecektir. zellikle 1,20mm tel
elektrod ile ve uzun metrajl / sreli kaynak uygulamalarnda zirkonyumlu (Zr) kontak meme
kullanmlar tavsiye olunmaktadr. Zirkonyum sya dayanm ve sertlii nedeni ile zor
anyor olmas kesinti sorunu yaanlmadan alma olana salamaktadr.

Temizlik
Gazalt ark kaynanda hem kaynatlacak i parasnn zellikle kaynak aznn temizlii
hem de tel elektrodun temizlii, rtl elektrodla veya tozalt ark kaynandaki durumdan
daha kritiktir. rtl elektrod kaynaklarnda kullanlan elektrod rts veya tozalt
kaynanda kullanlan tozdaki bileikler, erimi kaynak metalini oksit ve gazlardan arndrrlar.
Bu tr bir rt, gazalt ark kaynanda olmadndan, gzenek oluma riski daha fazladr.

Gzenek oluumu:
Gzenek, kaynak metalinde hapsolmu kk bir gaz cebidir. Kaynak dikiinin belirli bir
noktas veya tm boyunda, yzeyinde veya iinde oluabilir. Bu sreksizlik veya hata
kaynak dikiinin iinde veya yzeyinde olsun herhangi bir kaynakl birletirmenin yapsal
btnln ciddi olarak zayflatr.
Gzenek oluumunun en temel nedeni yetersiz gaz korumasdr ve aadaki yntemlerin
biri veya tamamnn uygulanmasyla kolaylkla zlr.

Reglatr/flowmetredeki gaz debisini kontrol ediniz (yetersiz ise arttrnz) (Pratikte
kullanlan tel elektrod apnn on katnn iki fazlas litre / dakika cinsinden ayarlanr). Gazn
fazlas trblans nedeni ile havann kaynak dikiine hapsolmasna neden olacaktr.
Hortum ve torcu gaz kaaklar asndan test ediniz
Yanl koruyucu gaz kullanmndan saknnz. (daima ana malzeme ve kaynak teline uygun
ve kaynak iin retilmi koruyucu gaz kullannz).
Kirli veya nemli koruyucu gaz kullanlmamal, tespiti durumunda tpler hemen
deitirilmelidir.

Arkn evresindeki ar hava akmn yok ediniz; kaynak darda yaplyorsa, rzgar
nlemek iin uygun boyda perdeler kullannz.

Uygulamaya uygun byklkte gaz nozulu seildiinden emin
olunuz. ok kk nozul yetersiz gaz korumasna, dolays ile
kaynak metalinde gzenek oluumuna neden olur.

Nozul zerinde ve ierisinde birikmi sramalar temizleyiniz. Ancak srekli olarak sadece
az ksmnn temizlenmesi yetersizdir. Srayan apaklar i ksmlarda birikerek, hem
kontak meme ile nozul arasnda iletkenlii salayp kaynak akmnn nozula atlamasna,
dolays ile zamanla nozulun delinmesi ve akmn yetersizliinden dolay da tel elektrodun
erimesinde problem yaanmasna, hem de datcnn deliklerini tkayarak gaz kna
engel olup gzenek oluumuna neden olabilir.

Resim 54 : Az miktarda
gaz kullanm
Resim 55 : ok miktarda
gaz kullanm
Resim 56 : Hava akmlar

Resim 57 : Uygun olmayan azl nozul kullanm

Resim 58 : Nozul az kirlilii
Resim 59 : Nozul i ksm kirlilii

Teknik Egifim soyfo:4b

Kirli bir i paras da gzenee neden olabilir. Kaynaa balamadan nce, i paras
zerindeki pas, gres, boya, ya, kaplamalar ve pislii temizleyiniz. Ana malzemedeki
safszlklar, elik bileimindeki fosfor ve kkrt gibi, gzenee neden olabilir. Bu durumda,
(artname izin verdii takdirde) farkl kimyasal bileime sahip bir ana malzeme seilmelidir.
Ayrca, daha temiz kaynak metali iin, deoksidasyon elementlerini (Si, Mn, Al, Ti, Zr vb.)
daha ok ieren telleri kullanabilirsiniz

Kaynak ncesi ilemler hassasiyet ve ciddiyetle yaplmal. Kaynak azlar, n montaj
(putolama) ilemleri geliigzel yaplmamal.
Kaln kesitli kaynak azlarnn doldurulmasnda, st dolgu pasolarna gelindike, kaynak
genilikleri artacaktr. Bu durumda eer kaynak az boyunca gezinerek tek seferde
dolgular hedeflenirse; tor aznn izin verdii genilikde gaz korumas olacak , scak
blgeler zaman zaman gaz korumas dnda kalp gzenek oluacaktr. Bu gibi durumlarda
geni kaynak azlar bindirme daha dar dikiler ile doldurulmaldr.

Ya, pas, boya
vb. Pis tabaka
Ya, pas, boya
vb. Pis tabaka

Resim 60 : Kaynak az fiziksel kirlilii
Boluk Boluk Boluk

Resim 61 : Montajda hata Resim 62 : Geni ve bindirmeli kaynak dolgusu

Teknik Egifim soyfo:4o

Ark flemesi kendine zg srama, yetersiz nfuziyet, diki form bozukluu, kenar
yanklar hatalarn oluturduu gibi ayrca gzenek oluumuna neden olacaktr.
Kaynak yaparken, nozulla i paras arasndaki araln , dier bir ifade ile serbest tel
boyu lsne dikkat ediniz.
Tor asn uygun kullannz. ok yatk kullanmlarda koruyucu gaz ark blgesinin yerine
havaya gidecek, torcun arkasnda kalan eriyik veya katlamaya yeni balayan scak
kaynak metalinde havann etkisi ile gzenek oluacaktr.

Kontak memenin yerine di kaptrlmadan eri taklmamasna, ayn ekilde gaz nozulunun
kak olmamasna dikkat ediniz. Bunun iin her kaynaka balamadan nce torcu kendinize
doru dndrerek dairesel formdaki gaz nozulu ve kontak memenin tam ekseninde
olduunu kontrol ediniz.
Su soutmal bir tor kullanyor ve sisteminizde ciddi su eksilmesine tank oluyorsanz.
ncelikle makina evresini kontrol ediniz. Eer su birikintisi ve slaklk gremiyorsanz,
mutlaka torcunuzunuzun bakmn yaptrnz. Su hidrojen ve oksijenden oluur. Yksek ve
ani ark ss etkisi ile bileenlerine ayrarak zellikle hidrojen tarafndan kaynak metali ve
ITAB blgesinde gzenek olumasna neden olunur.

Resim 63 : Ark flemesi Resim 64 : Serbest tel boyu Resim 65 : Hareket as

Resim 66 : Eri taklan kontak meme Resim 67 : Su kaa


lerleme hzn, tor hareketlerini ve en nemlisi ksa duru noktalarna dikkat ediniz.
Kaynak dikiinin sonunda tetik ile ark kestikten sonra, torcu hemen kaldrmaynz, tm
kaynak metali katlaana kadar bekleyiniz (torcun ok abuk kaldrlmas, kaynak metali
katlamadan gaz korumasnn yok olmasna neden olur).
Yanl veya ok fazla srama nleyici sprey kullanm (uygulama iin doru ve yeterli
miktarda sprey kullannz) ve telin gaz nozulundan ok ileriye karak kaynak yaplmas
saylabilir (tel gaz nozulundan sonra en ok 12-15 mm uzamaldr. Bkz.:serbest tel boyu
konusu).

GAZ KORUMALI TUNGUSTEN ELEKTRK ARK KAYNAI (TIG):
(GTAW- Gas Tungusten Electrode Arc Welding)
TIG kayna (baz kaynaklarda WIG wolfram inert gaz- olarak gemektedir) kaynak iin
gerekli snn, tkenmeyen bir elektrod ile i paras arasnda oluan ark sayesinde ortaya
kt bir ark kaynak yntemdir. Kaynak blgesine hi ilave metal verilmeden sadece kaynak
edilecek ana metal veya metaller eritilerek yaplabildii gibi, erimeyen tungusten elektrod ile
oluturulan ark blgesine ayrca ilave metal tel beslenerek de kaynak metali oluturulur.
Elektrod, kaynak banyosu, ark ve i parasnn kaynaa yakn blgeleri, atmosferin zararl
etkilerinden kaynak torcundan gelen gaz (argon, helyum veya argon helyum karm)
tarafndan korunur. Gaz, kaynak blgesini tam olarak koruyabilmelidir, aksi taktirde ok
kk bir hava girii dahi kaynak metalinde hataya neden olur.

Resim 68: TIG Teriminin aklamas
TIG : Tungusten erimeyen
elektrod; Inert (asal); Gaz
korumas altnda kaynak yntemi.
(Kullanlan gaz ounlukla Argon gaz
olmakla birlikte, zel baz uygulamalarda
Helyum veya Argon Helyum karm
gazlarda kullanlr.)

Koruyucu bir asal gaz atmosferi altnda kaynak uygulamas ilk defa II.Dnya savanda
uaklarda kullanlan baz Magnezyum alaml paralarn birletirilmesi ile balamtr.
Bu yntemde kaynak edilen para ile erimeyen elektrod (Tungusten ve/veya alamlar)
arasnda oluturulan bir elektrik ark kaynak (ergime) iin gerekli sy salar.Atmosferin
kaynak blgesine olan olumsuz etkilerine mani olabilmek iin kaynak banyosu ve elektrod
kaynak esnasnda ve
hatta kaynaktan bir
mddet sonrasnda da bir
asal gaz akm ile rtlr.
lave kaynak teli
kullanlmadan da
uygulanabilen yntem,
ilave tel kullanlmas
durumunda alma ekli
bakmndan ayn oksi-gaz
kaynak yntemine
benzemektedir. Resim 69: ematik olarak TIG yntemi

TIG (WIG) KAYNAK YNTEMNN AVANTAJLARI
Kayna kolay veya ok zor olan btn metal ve alamlar kaynatlabilir.
Asal gaz kullanlmas nedeniyle dikite oksidasyon sonucu alam elemanlarnn kayplar
sz konusu deildir. Bu nedenle dayanm ve kalite bakmndan mkemmel dikiler elde
edilir.
Dekapana gereksinim yoktur.
Kaynak dikileri genellikle kaynaktan sonra olduu gibi kullanlmaktadr. lenmeleri
gerekse de yumuak olduklarndan ileme maliyetleri asgariye inmi olur.
ok kk alann stlmas ve snn srekli transferi dolays ile dier yntemlere gre
arplmalar ve gerilmeler ok daha azdr.
Her pozisyonda kullanlabilir.
Farkl cins metallari birbirleri ile kaynatmak mmkndr.

TIG KAYNAK YNTEMNN NEML KULLANIM ALANLARI

Her eit Alminyum konstriksiyonlar (Mutfak takmlar, st gmleri, boru tesistlar,
tanklar, tat imalatlar, havai hatlar, teleferik, kabinleri, gemi ve yat imalat vb.)
Dme magnezyum paralarn kaynaklar.
Paslanmaz elikler (Kimya ve Gda sanayinde kullanlan cihazlar, buzdolab, boru
tesisatlar, tbbi aletler, s eanjrleri, tanklar, gaz ve buhar trbinleri, uak sanayi, kaynatma
kazanlar vb.)
lave metal
(ana metal ile uyumlu)
Ark alevi
Kaynak metali
Tor
Ana metal
Tungusten
erimeyen elektrod
Koruyucu gaz

Dezokside edilmi bakr ve alamlar (Kimya endstrisinde ve elektro-teknikte kullanlan
bakr donanmlar vb.)
Sert dolgu kaynaklar (Sbaplarn oturma yzeyleri vb.)
DKP elik salar (Karoseri ileri, ok ince salarlar yaplan konstrksiyonlar, uak endstrisi
vb.)
zel iler (Transformatr salar, inko kapl salar, nkleer santrallerin inaasnda
kullanlan eitli paralarn imalat vb.)

TIG KAYNAK MAKNALARI :
TIG kaynak makinalar gerekte HF nitesi veya kartna
sahip g niteleridir. Dolays ile ark tungusten elektrod i
parasna dedirilmeden balatlr. Bylece tungusten
elektrod uu bozulmaz. Bu durumdan kaynak kalitesi de
olumlu etkilenir. Bu tip makinalarda gazn alp kapanmas
da tetikten kumanda alan gaz selonoidleri ile
gerekletirilmektedir.
Ancak gnmzde baz makinalarda HF nite veya kart
kullanlmamaktadr. Bunun yerine Lift-Arc konumu
seenei bulunmaktadr. Bu tip makinalarda kullanlacak
torlar gaz musluuna sahip torlardr. Musluklu bu torlarda
gazn alp kapatlmas elle kumanda edilen bir vana
(musluk) ile yaplmaktadr. alma biimi ise; nce gaz
musluu alarak gazn ak salanr, tungusten elektrod Resim 70: HF ve LIFT ARC sistemi
kaynak balang noktasna temas ettirilir, bu durumda
(temas halinde) ark balamaz. Sonrasnda tor kontroll ve yava biimde ark boyu kadar
yukarya kaldrlr. Bu durumda ark yumuak ekilde balam olur. Tungusten elektrod ucu
bu ekilde almada bozulmayacandan kaynak kalitesi olumsuz etkilenmemi olur.

TIG KAYNAINDA LAVE TEL HAREKET :

TIG kaynanda kullanlan ilave tel, kaynak ilemi boyunca koruyucu gaz emsiyesinin
dna karlmamaldr. Aksi durumda ucu kzgn durumda olan tel bu hali ile hava ile
temas sonucu sratle oksitlenecektir. Bu da telin tekrar kaynak banyosuna sokulmas ile
kaynak metaline oksidin kartrlmas ile kaynak kalitesini drecektir.

Resim 71: lave telin kaynak srasnda hareketi

!
Gaz Kap (Tor)
Koruyucu gaz emsiyesi
Ark
Kaynak dikii
Kaynak banyosu
lave Metal (tel)
ERGTME ANI
lave Metal (tel)
BEKLEME ANI
GD
G
NTES
(Kaynak
+
_
HF
NTES
/KARTI
G
NTES
(Kaynak makinas)
PARASI
Lift Yukarya
doru
kaldrma

Teknik Egifim soyfo:b0
TUNGUSTEN ELEKTROD ETLER ve U BLEME YNTEMLER :

lkemizde ounlukla paslanmaz eliklerin ve alminyum malzemelerin kaynaklarnda
kullanlan TIG ynteminde, tungusten elektrodlar genelde iki eit olarak bulunmaktadr.
Bununla birlikte farkl eitlerini de bulmak mmkndr. Bunlar krmz renk kodu ve yeil
renk kodu ile ayrt edilmektedirler.
Eer Alminyum veya benzeri hafif metallerin kaynaklar sz konusu ile kullanlmas gereken
tungusten elektrod YEL renk kodludur. Bunun dnda dier tm metallerin (karbon
elikleri, paslanmaz elikler, bakr ve alamlar vb.) kaynaklarnda kullanlmas gereken
tungusten elektrod ise KIRMIZI renk kodludur. Bununla birlikte dnyada farkl renk kodlar ile
tungusten elektrodlar retilmekte ve sat yaplmaktadr.

Resim 72: rnek Tungusten elektrod eitleri

Krmz renk kodlu elektrodlarn bilenmesi sivri ekilde yaplmas gerekirken, yeil renkli
tungusten elektrodlar radsl (kresel biimde) bilenmelidir.

Resim 73: Krmz renkli (elik, paslanmaz elik, bakr vb.metaller iin) tungusten elektrod bileme ls

EW
P
EWTh-1
EWTh-1
EWTh-3
99,5
98,5
97,5
98,5
99,2
---
0,89 -1,2
1,7 - 2,2
0,35 - 0,55
---
---
---
---
---
---
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
YEL
SARI
KIRMIZI
MAV
KAHVERENG
3400
4000
4000
4000
3700
AWS
AST
M
%Min.
Tungusten
%
Toryum
%
Zirkonyum
%Max.
Dier
RENK
KODU
ERGME
DERECES
( C)
EWZ
r
D
h
3 mm ise
D
<
=
h = 3 x
D
3 mm ise
D
>
h = 2 x
D
kk veya eit ise
bykse

Teknik Egifim soyfo:bI

Resim 74: Yeil renkli (Alminyum vb. metaller iin) tungusten elektrod bileme ls

Bilemede nem verilmesi gereken nokta, elektrodun bileme tana tutulmas eklidir. Eer
elektrod taa yan biimde tutulursa , anma izleri elektrod eksenine dik ekil halinde setler
biiminde oluacak, bu da elektronlarn ak srasnda hem kayplar arttracak, hem de
tungusten elektrodun gereinden fazla snmasna dolays ile abuk tkenmesine neden
olacaktr. Doru ekil, elektrod taa dik gelecek ekilde tutulmasdr.

Resim 75: Tungusten elektrod bilenmesinde doru ve yanl alma ekli

TIG kaynak ynteminde alminyum ve dier hafif metellerin kaynaklarnda kullanlacak
kaynak akm tipi (AC) alternatif akm olmaldr. Bunun dnda kalan metallerin kaynaklarnda
ise (DC) doru akm kullanlmakta ve bu durumda tor mutlaka negatif (-) kutba
balanmaldr.

d
45
1/2
d =
YANLI
Talama izleri
Elektrod
dndrme yn
DORU

Teknik Egifim soyfo:bZ

Resim 76: Malzeme cinsine gre akm tipi ve kutuplama

Alminyum malzemelerin kaynaklarnda AC akm tipi kullanlmasnn nedeni, alminyumun
d yzeyinin ok sratle oluan bir oksit filmi ile kapl olmasdr. Bu oksit filmi Almina
olarak adlandrlmakta ve ergime scakl 2030
o
C civarlarndadr. Alam oranlarna gre
deimekle birlikte alminyumun ergime scakl yaklak 659
o
C dir. Dolays ile kaynak
ilemi srasnda eer bu almina tabakas temizlenmeden kaynaa balanacak olursa TIG
dndaki yntemlerde zorluk ve olumsuzluklar kanlmazdr. Bu tabakann temizlenmesi ve
kaynaa hazr hale getirilmesi ek maliyetleri dourmaktadr. Oysa TIG ynteminde AC akm
kullanlarak kaynak srasndaki akm ynnn deiiklii srasnda oluan geilerde
alminann paralama yolu ile kaldrlmas dolays ile salkl bir kaynan gerekletirlmesi
olanaklldr.

Resim 77: Alminyum ve AC akm etkisi
zellikle ila ve gda tesilerinin ounlukla paslanmaz elikten yaplan boru hatlarnda
mutlaka kullanlan TIG yntemi, gnmzde karbon eliinden mamul endstriyel tesislerin
boru donanmlarnda, gemilerin boru donanmlarnda , doalgaz kolon ve daire / tesis ii
hatlarnnda gerek kk paso gerek dolgu kaynaklarnda youn olarak kullanlmaktadr.

Boru hatlarndan geirilen akkan zelikle insan sal ile direkt ilgili ise (gda ila vb) kk
pasolarn uygulamasnda, boru hattna mutlaka tampon (kk) gaz doldurulmaldr. Bu gaz
ALMNYUM AC
*
MALZEME
CNS
AKIM
TP
KUTUPLAMA

MAGNEZYUM AC
*
PASLANMAZ ELK DC
(-) (NEGATF)
%0,3 Clu ELK DC
BAKIR DC
TTANYUM DC
NKEL DC
MONEL DC
NKONEL DC
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
Saf Alminyum
Ergime Scak noktas : 659
C
ALMNA
(Alminyum Oksit)
Ergime Scak noktas: 2030
C

_ _
+ +
AC
Alminyumun oksit tabakas akmn her frekansta (-) den (+) ya
geerken paralanmas sonucu uygun kaynak olana salanr.

Teknik Egifim soyfo:b3
saf argon, azot veya argon ile azot karm olabilecei gibi, gaz firmalarnn bu ama ile
rettikleri kk gaz da kullanlabilir. Bu ilem yaplmad taktirde, kaynak boru iinde sarma
veya kntler eklinde ekil bozukluklar ile oluacaktr. Bu noktalara taklan akkan
kalntlara ve eitli bakterilerin olumasna neden olacaktr. Daha sonra hattan geirilen
akkan da bu istenmeyen bakteriler nedeni ile bozulacaktr. Oysaki tampon gaz doldurulan
hatta yaplan kaynaklarda, kaynan arka (boru iindeki) blmndeki yzeyi de ayn d
yzeydeki gibi srt formu eklinde akkann kalnt brakmadan geebilecei bir yzey
oluturacaktr.

Resim 78: Boru TIG kaynanda boru iine tampon gaz uygulamas (ematik)

Kayna
k
Tampon
gaz
Tka
Tka
Kat Bant
GR
IKI
Boru (kesit)
kaynak
yn

Teknik Egitim El Kitabi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teknik Egitim El Kitabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Teknik Egifim soyfo:I

METAL KAYNAININ TANIMI

Resim 35: Tor tip ve boylar

Resim 43: Tor hareket ve alma as

Resim 44: Tor ilerletme pozisyonlar

Aadan Yukarya Dik Kaynak

Aadan Yukarya Dik Kaynak

Aadan Yukarya Dik Kaynak

1mm Tel ve Karm Gaz ile Ksa

1mm Tel ve Karm Gaz ile Ksa

1mm Tel ve Karm Gaz ile Ksa

You might also like