You are on page 1of 15

EL KTEALAI MELEMENTLER eliktebulunanelementleri,yabancmaddevekatkelementleriolarak tanmlamakmmkndr.Yabancmadde,genellikleeliineldeedilmesi esnasndahammaddedeneliegeenveartlmayanelementlerdir. Arzumuzdndaelikiindebulunurlar.BunlarP,Si,S,Mn,OveAzottur. Karboneliktedaimamevcutturveeliielikyapanennemlielemandr. Alamelementleriiseelieistenilerekkatlanelementlerdir.Bazen yabancmaddeolaraknitelediimizbirelementidealamelementiolarak eliklerekatabiliriz.

. Alamelementlerinineliklerekazandrdzellikleriuekilde sralayabiliriz: Dayanmartrmak Sertliiartrmak Sertletirmeyikolaylatrmak ekirdeekadarsertlemeyisalamak Korozyonakardayanmartrmak Mknatslanmazelliinigelitirmek Yksekscaklklarakardayanmartrmak Elektrikdirencinideitirmek Anmadirenciniartrmak Istesiriilegenlemeyideitirmek

eliklerdealfakafesiningamakafesinednmesindevezellikleaksine, yavasoumadakarbonatomununyerdeitirmesiiinbelirlibirsreye ihtiyavardr.Aniolaraksoutulanelikte,karbonatomugama kafesindenzamanndakurtulamayp,dnmdensonraalfakafesi ierisindeevrilikalr.Oluanbuzorunludurumsertliimeydanagetirir. eliebakaanamaddelerkatlddurumdayenialamelementlerinin atomlarbtnhacimselkafestedalmolacandankarbonatomu dnmeesnasndakiyerdeitirmesiiindahabykzamanaihtiya duyar.Budurumberaberindesertlikteartmeydanagetirir. eliktealamelementlerinineliklerinzelliklerineetkileriuzunsre tartlmaktaolanbirkonudur.rneinkromuneliesertlik,Nikelve Manganezinisetokbirzelliksaladvarsaylanbirkuraldr. Kromuneliisertveanmayakardayanklyapthususu varsaylrken,phesiz%2C,%12Crlutakmeliigznnde tutulmutur.nkbueliksertletirildiindegerektensertveanmaya kardirenlibirelikzelliinigstermitir.Bununlaberaber%10Cve %12Crluelikseilirsesertletirmesonraseldeedilensertlikokyksek olmaz.Dolaysylakromunherikihaldesertlieolankatksokfarkldr.

YAPIYAGREELKLERNSINIFLANDIRILMASI elikleriyaplarnagreferitikperlitik,martenzitik,stenitikve ledeburitikdiyeayrlrlar. Ferritikperlitikeliklerolarakkarboneliklerivedkalamlelikler saylabilir.Tamanlamdaperlitikelikiindesadeceperlitbillurlarbulunan eliklerdir.Perlitbillurlarnnyanndaferritbillurlarbulunursaozamanalt perlitik,alttektoidveyaferritikperlitikelikleroluur.Ferritikeliklerde ergimeveyakatlamanoktasndanadiscaklakadarhibirdnme olmaz. Martenzitikeliklerslilemsiz,adiscaklktasertlikiyapsgsterirler. Bunlarsertvekrlganolup,gilenirler. stenitikeliklerdegamaalfadnmesibulunmadndansertleme ortadankalmaktadr.Buyzdenbueliklerdetavlamannbirrolyoktur. Bunaramenbuelikleryksekscaklktan (1000C1050Cdensuda veyahavada)soutularakstenityapsnniyiolmassalanr.Bu eliklerinakmasnr,dayanmvesertliidk,bunakarlkuzamas yksektir.Ayrcabunlarmanyetikdeildirler. Karbonmiktarnnartmasdurumundafarklbiriyapolarakirikarbonlu taneleroluur.Bunlaranaktleiindegmlerekelieolaanstsertlik verirler.Byleeliklereledeburitikeliklerdenir.Karbonmiktarnekadar okartarsakarbrtanelerinmiktarokadaroalrveelikteokadarok anmayadayanklolur.Budemirlerindvlmesiokzordur.

KATIKLAR Alamelementlerininennemlizelliibellibirfaznoluumunu gelitirmekveyaonukararlhalegetirmektir.Buzelliiverenalam elementleri: a stenitoluturucu b Ferritoluturucu c Nitrroluturuculardr. a stenitOluturucuElementler: BugrubunennemlielementleriC,NiveMndir.BykmiktarlardaMnve Nieliiodascaklndabilestenitikhaldetutar.Bunaentipikrnek olarakbileimi%1C,%13CrolanHatfieldeliiverilebilir.BuelikteMn ileC,stenitinkararlhalegelmesindenemliroloynarlar.Dierbir rnekise%18Cr,%8Niierenstenitikpaslanmazeliktir. bFerritOluturanElementler:

BugrubunennemlielementleriCr,Si,Mo,WveAldir.FerritinFeCr alamlarndakararlolabildiiekil1dekiFeCrdengediyagramndan grlmektedir.%13CrdandahafazlaCrierenkathaldekiFeCr alamlar,ergimeninbaladscaklakadarferritiktir.Ferritikelieait dierbirrnekolaraktransformotorsalarnnmalzemesiverilebilir.Bu malzeme%3Siierendkkarbonlueliktir. cNitrrOluturanElementler: Tmkarbryapcelementleraynzamandanitrryapcelementlerdir. Azot,eliinyzeyinenitrrlemeyoluilesokulabilir. Yzeylerisertletirilmieitlialamleliklerinsertliklerininllmesiyle, farklalamelementlerininsertnitrrleroluturmakelmesertlemesi yaparakeliinsertliiniartrmaeilimleriniincelemekmmkndr.Byle aratrmalardaeldeedilensonularekil1degrlmektedir.ekil1den grldzereNinitrroluturucubirelementolmadiinsertlikte herhangibirartanedenolmaz.

AlamElementlerininFerritinSertliineEtkisi Ferritiindekateriyikoluturantmalamelementleriferritinsertliine etkieder. eliklerdeenokbulunanalamelementlerindenSiveMn,ferritin sertliineenfazlaetkidebulunanikielementtir.Criseenazetkiyi gsterir.BunedenleCrsoukilemgrecekeliklerdekullanlanenuygun biralamelementidir. ALAIMELEMENTLERNNTANEBYMESNEETKS Tanebymesininsnrlandrlmasndaroloynayanennemlielement Vanadyumdur.Vanadyumunelikiindeokdkoranlarda(%0,1)bile kullanmsertletirmeiinuygulananstmailemisrasndatane bymesinidurdurmakiinyeterlidir.Bununnedeni,vanadyumun sertletirmescaklklarndahomojendalmkarbrlervenitrrler eklindebulunmasdr.Butrkarbrleriveyanitrrlerikateriyikiinde zebilmekiinyksekscaklakmakgerekir.Bunedenleallagelmi sertletirmescaklklarndavanadyumbileikleritanebymesiiinbirer engeltekilederler.Eerscaklknormalindedahayksekdeere karlrsaVanadyumbileiklerizndrlebilir.TiveNbdeVanadyuma benzeretkilergsterenelementlerdir. Yzeysertletirmedekullanlanincetanelieliklerinimalinde,istenilen

sertlikergimimetaleAlilavesiylesalanr.Bununiinuygulananpratik yntemnceoksijenmiktarnbellibirseviyeyeindirmekvesonraelie azotmiktarnabalolarakAlilaveetmektir.eliksourkenAln partikllerinindalmsalanrveeliinnormalsertletirmescaklnda tanebymesibupartikllertarafndanengellenir. ncetanelieliklerNbveTialamelementlerikullanlarakaeldeedilir. Byleeliklergenelyapelikleriveyabasnlkazanelikleriolarak kullanlrlar.

ALAIMELEMENTLERNNTEKTODNOKTASINAETKS stenitoluturucuelementlerA1(723C)scaklndrc,ferrit oluturucuelementlerykselticietkigsterirler.ekil4tegsterildiigibi %12Crve%0,4Cierentektoidbileimindebirkromeliiiintektoid karboneliindendahayksekstenitlemescaklgerekirken,%3Nili elik700Cninaltndastenitikhalegeer.Buhususlarn A1scaklnda kullanlanelikleriinbyknemivardr.tektoidnokta,%0,8C oranndave723Cscaklktaoluur.rnein%5Crlueliintektoid noktas%0,5Cieriindedir.Tmalamelementleribunoktannkarbon konsantrasyonunudrler.

ALAIMELEMENTLERNNMARTENSTNOLUTUUSICAKLIAETKS Cohari,tmalamelementleriMs(martensitdnmnnbalad scaklk)veMf(martensitdnmnnbittiiscaklk)drrler. %0,5dendahayksekkarboniereneliklerinbykbirounluunun Mfleriodascaklnnaltndadr.Bupratikolarakbirmiktardnmemi stenitierdiklerianlamnagelir.Aadaverilenbantdabiralam elementininyzdekonsantrasyonunukullanmaksuretiyle Mssaptanabilir. Bubanttmalamelementlerininstenitierisindeznmelerisz konusuolduundageerlidir. Ms=561474C33Mn17Ni17Cr21Mo.. YksekalamlveortaalamlelikleriinStuhlmann Msiinaadaki bantynermektedir. Ms=550350C40Mn17Ni20Cr10Mo8W35V 10Cu+15Co+30Al.. Tmalamelementleriarasndan Mseenfazlaetkiedenkarbondur.

ELKTEALAIMELEMENTLER elikteKarbon Ennemlialamelementiolupeliinzelliklerinitayineder.eliin oksitlerinigiderir.eliktekarbonelementhalindedeilFe3C (demirkarbr)eklindebulunur.Busebeptendolaykarbonelii sertletirir.eliinelektrikdirenciniykseltir. Azkarbonluelikler:%0,1<C<%0,2 Ortakarbonluelikler:%0,2<C<%0,5 Yksekkarbonluelikler:%0,5<C<%2

elikteManganez Manganezhereliktebulunurvegayetstnbiroksitgidericielemandr. Manganezlieliklergenellikle%1denfazlamanganezihtivaederler. Manganezmiktararttkaeliklerstenikolurlar.Manganezeliklerin dokusunukabalatrr.Isilemlerinekarhassaslatrr.Dnmehzn drr.Busebeplemanganezlieliklersudadeildeyada soutulabilirler.Manganezeliklerinekirdeklerinekadarsertlemesini salar.Manganezelikleriyaelikleriolarakdaadlandrlr. %1213 Mnlieliklerstenikeliklerdir.Anmayakarbykdiren gsterirler.Kesmeveilemeyekardirenleriokyksekolur.Bu zelliklerisebebiyle kasalarnvehapishaneparmaklklarnnyapmnda kullanlr. Bileiminde%1oranndaMnbulunaneliklersertletirildiklerizamanl deiimineuramazlar.Busebepledescakikalpeliiolarak kullanlrlar.

elikteNikel Nikeleliindnmescaklndrr.Karbrtekiletmez.Kristalleri inceltir.Dayanmykseltmektenziyadeelastikiyetiykseltir.Nikelli eliklerekirdeekadarsertleirler.Nikellieliklersementasyonelii olarakkullanlrlar.Otomobilendstrisindemiller,sbaplarvebenzeri makineelemanlaryapmndakullanlmaktadr. Nikellieliklerbakrlabirlikteeliinkorozyonamukavemetiniartrr. Endstridegenellikle%1,55oranndanikelesahipisedezelmaksatlar iineliklereokyksekoranlardanikelkatlmaktadr. Benzerzelliklervermesindendolaynikelyerineelikleredahaucuzolan

Mnkatlmaktadr.Sementasyoneliklerinde%0,51,5arasnikelbulunur. inde%22Nibulunaneliklertuzlusuvekorozyonakardayankldr. %2432Nibulunanelikler elektrikdirentelleriyapmndakullanlr.0 100Cscaklklardagenlemesisfrolaneliklerenvarelikleridenilirve iinde%3646Nibulunur.nvareliklerilabaratuvarlaletleri yapmndakullanlrlar.BileimindekiC,Mn,Sioran%1denaaolanve %3946Nikellieliklerporselenvecamgenlemesineeitgenlemeye sahiptirler.Planititadnalanbualamcamveporselenelehimlenir.Platin yerinekullanlr. Bileiminde%34Nive%5Crile%2MnbulunaneliklerElinvaradnalr. Esnekliivegenlemekatsaysscaklkladeimediiiinsaatyaylarnn yapmndakullanlrlarvemknatslanmaz. elikteKrom Katkelemanolarakeliklereenfazlakatlanelemandr.Kuvvetlikarbr tekileder.eliktekikarbonlabirleerekoksertolankromkarbr meydanagetirir.Kromeliindnmesiniyavalatr.Dnmehznn dkolmasnedeniylekromlueliklerdahafazlaveekirdeinekadar sertleir.Kromeliinincekristalliolmasnsalar.Kromeliklerinakma direncini,dayanmnvesertliininemliderecedeykseltir.Yksek anmamukavemetiverirvekesmezelliiniartrr.%13ekadarkrom katlmeliklertakmeliiolarakkullanlrlar. Kromeliklerinmanyetikzelliiniykseltirveierisinde %3kadarkrom bulunaneliklersrelimknatsyapmndakullanlrlar.%1orannakadar kromluyksekkarbonlueliklersudasertletirilirler.Kromluelikler makineiiliklerinetabitutulmadannceyumuatmaileminetutulurlar. Yksekkromlueliklerdekromkarbrnerimesiiinsertletirme scaklndauzunmddettutulmaldr. Kromlueliklerdvmeves ilemlerinekarhassastrlar.Dikkatleilenmelidirler. elikteKromNikel Nikelineliisnekletirdiiveierisertlemesiniartrd,kromunda karbryapcolduuvebundantrelieykseksertlikverdii bilinmektedir.Buyzdenkromnikellibireliinzellikleribuikiana maddeden,kromvenikeldenbiriilealamleliktendahastndr. Kromnikeleliklerineslilemyaplrkendikkatedilmelidir.

elikteKromManganez Krommanganezelikleritakmeliiveyapeliiolarakkullanlr.Yap eliiolarakilerisrlmelerinesebepkromnikeleliklerininpahal olmasdr.Bilindiigibimanganezelienikelinyaptaynetkiyiyapar.

Busebeptenmanganezbirokhallerdenikelinyerinitutar.Gerektende krommanganezeliklerinetretmanyaplncakromnikeleliklerindeki dayanmdeerlerineeriilirfakatuzamabirazdkkalr. Yksekalamlkrommanganezelikleripasaveasitlerekarortamve yksekscaklklardaiyidayankllkgsterir. elikteSilisyum eliklerinoksitinialanbirelemandr.Yabancmaddelerielikzerinde toplayarakcruflatrrvedaryaatlmasnsalar.Normalolarakelikte %0,3ekadarsilisyumbulunur.zelmaksatlariinelikiine%6,5kadar silisyumkatlabilir.Silisyumeliindayanmnveakmasnrnykseltir. Silisyumeliklerinkritiksoumahzndrr.Busebeplesilisyumlu eliklerekirdeklerinekadarsertleirler.Silisyumeliklerisilisyummiktar arttkadahadadokuluolur. Silisyumeliklerigenelolarakyap,slahveyayelikleriolarak kullanlrlar.Yayeliklerinde%12Sive%0,40,7Cvardr.Yay eliklerindemanganezbulunduutaktirdedahaiyisonualnr.%0,51,5 Si,%0,51kromlueliklerdeiyikaliteliyayelikleridir. Ykseksilisyumluelikler%14kadarsilisyumihtivaederlervekimyasal etkileredirenciyksekolurlar.Dvlerekbiimlendirmeyeelverili deildirler. Kolaymknatslanp,mknatsyetinikaybettiiiin%4silisyumve%0,1 karbonlueliklerendvi,transformatrvejeneratryapmndakullanlr.

elikteKobalt Dieranamaddelerinaksinekobaltiyapyafazlabiretkiyapmaz.Kobalt eliinkritiksoumahznykseltir,yanisertlemederinliiniazaltr. Kobalteliklerinmanyetikzellikleriniiyiekildeetkiler.erisinde%540 kobaltbulunaneliklerdaimimknatsyapmndakullanlrlar.Kobalt elikleriiritaneyapmnakarkoyar.Bundandolaykobaltelikleriar snmayakarhassasdeildir. elikteWolfram Kymetlibirkatkmaddesidir.DemirlebirleerekFe3WCkarbrn meydanagetirirler.BasitwolframkarbrWCarzuedilmez.eliktesertlii artrcolanwolframdemirkarbrbileiidir.Bukarbraynzamanda elikteyksekkesmezelliinimeydanagetirir.Wolframeliinsouma hznokdrr,yanidnmeyiokyavalatr.Busebeplewolframl eliklerokazsertleir.eliktekiwolframmiktarnabalolarakkarbon miktarndaartrmakgerekir.Aksitaktirdeeliktekiwoframkarbonla

birleerekdemirikarbonsuzbrakr.erisinde%0,50,8Cve%47 Wolframbulunaneliklerdaimimknatsyapmndakullanlrlar. Wolframeliitavakardayanklyapar.Buyzdenkesicikalemlerin yapmndakullanlrlar.Bileiminde%0,7Cve%18Wolfram,%4Krom ve%1Vanadyumbulunaneliklerhavaelikleriadnalrlar.Genellikle takmelikleri%12W,%0,5Crve%2Vihtivaederler.Bileiminde%4 9arasndaWolframbulunaneliklerscakikalplarnnyapmnda kullanlrlar. elikteMolibden MolibdeneliklereherzamanCrveNiileberaberkatlr.eliinakma snrnvedayanmnykseltir.%uzamasnvekesitdaralmasn drmekleberaberelastikiyetinibelirlebirsnrakadarmuhafazaeder. eliintavdayanmnartrr.Gevrekliiortadankaldrr.Molibden eliklerinsreklimukavemetiniiyiletirir.Molibdenlieliklerarsnmaya karhassadeildirgenellikleeliklere%0,1550arasmolibdenkatlr. Molibdenlieliklerzlolduuiinvuruntuluyerlerdekullanmaya elverilidir. %0,2Move%1,22Nibulunaneliklersementasyonilerineelverilidir. Basitmolibdenlielikleruak,dieselmotorlarvebakaimalatmaksatlar iinkullanlmaktadr. elikteVanadyum Ennemlikatkelemanlarndanbirisidevanadyumdur.eliktekiokaz miktardakivanadyumeliebyketkidebulunmaktadr.Vanadyum eliindnmenoktasnykseltir.Buyzdenvanadyumlueliklerdaha yksekscaklklardaslilemleretabitutulurlar. Vanadyumunkarbryapczelliivardr.elikteartanvanadyum miktarnabalolarakkarbonmiktardaartmaldr.eliinzlln ykseltir.Darbelivevuruntulualanmakineparalarnnyapmna elverilidir.Dayanmveakmasnrnykseltir.Bunakarlk%uzamay drmez.eliiarsnmalarakarhassaslatrr.Vanadyumeliklerin smukavemetiniykseltir.eliinkesmezelliiniykseltir.Basit vanadyumlueliklernadirenvegenelliklekromlabirliktekullanlr. Vanadyumhavaelikleriiinnemlibiralamelemandr.erisine %0,150,5arasndavanadyumbulunanelikleryksekdayanmasahiptir vetezgahlardakolayilenebilecekzellikteolurlar. elikteAlminyum Alminyumeliktesilisyumabenzeretkiyapar.Oksitlerialcetkisivardr. Svdurumundakieliealminyumkatldndaoksijenzararszhalegelir. Alminyummiktarfazlaolanelikleriritaneliolurlar.

eliktekifazlaalminyumeliktekikarbonungrafiteklindeayrlmasna sebepolur.Alminyumunazotakarilgisifazlaolduundanalminyumlu eliklersementasyoneliiolarakkullanlrlar.Alminyumeliinyksek scaklklardaoksitlenmesinedirengsterir. elikteBakr Bakreliinakmasnrnveekmedayanmykseltir.Asitlereve korozyonakardirenciniartrr.Kromlu,paslanmazeliklerebakr katlmaktadr.eliktefosforlabirliktebulunursaeliinatmosferetkilerine direnciniykseltir.

elikteAzot Azoteliezararletkiyapmaktadr.eliisertletirirvegevrekletirir. eliindkmndeazotgazboluklaroluturduuiinarzuedilmeyenbir alamelemandr.Buyzdenretimesnasndasveliinhavadanbu maddeyialmamasnadikkatedilir.Katveatomikhaldekiazothzlsouma sonundaelikiindeardoymuolarakkalmaktadr.Bufazlaeriyikuzu srebeklemeesnasnda,tavlamavehattasoukekildeitirme esnasndademirnitrrolarakayrmaktaveeliigevrekletirmektedir. Buolayayalanmadenir.eliktekiazotunbuzelliibilhassakaynak ilemindezararlolmaktadr. Uyguneliklerinyzeylerineazotuyedirmekvebusuretleyzey sertlemesiyapmakmmkndr.Builemenitrrasyonveyaazotlama denir.Bitmiveboyutlarnagreilenmiparalarzelbirocakiine yerletirilerekyaklak500Cyekadarstlrvebuscaklkta14gn amonyakgazortamiindetutulur.Amonyakazotvehidrojeninbir bileiidir.Bildirilenscaklktabubileikayrlrveserbestkalanazot sertletirilecekparannyzeyineyaynr.Builemdensonraocaktan karlanparalarartksertletirilmitir.Nitrrasyonunkusurlar mevcuttur.nceliklesertliktabakassementasyondaolduugibi dzenlenemezve1mmdenfazlakalnlksalanamaz.Dierbirkusurise eliklerinhepsinitrrasyonaelverilideildir.Bubakmdanazotlabyk ilgisibulunan(krom,silisyum,alminyum)veazotuneliinyzeyine girmesinikolaylatrananaelemanlarnkatldzeleliklerin hazrlanmasgerekmektedir. elikteOksijen OksijenelikteFeOeklindebulunur.FeOeliktezararldr.eliinelde edilmesiesnasndamutlakaelikleoksijenintemasolacandan,elikte oksijenkanlmazbirolaydr.EldeedilmesiesnasndaelieMn,Al,Vgibi elementlerkatlarakoksijeninzararltesirlerigiderilmiolur. Oksijendeazotgibieliisertvegevrekyaparvesnekliiniazaltr.Baz

durumlardaoksijeninmeydanagetirdiisertlikuzunzamangetikten sonragrlr.Buolayazamanlasertlemeveyayalanmadenir. elikteKkrt Kkrteliigevrekvekrlganyapar.Buyzdenzararldr.Kkrdn eliktekimiktarmmknolduukadarazolmaldr.eliktegenelolarak %0,020,035kkrdemsaadeedilir.Otomateliklerindekikkrtmiktar %0,3dr.Otomatelikleriokkkiparalarnnseriimalatnda kullanlr.Kkrttalakaldrmakabiliyetiniykseltir.Buyzdenbyk kesmehzlarilealmaysalar.eliinbykgevrekliiyznden talalarkkparacklarhalindekrlrvekalemlerisarmaz. elikteFosfor Fosforelikleriinzararlbirelemandr.eliktekimiktarmmknolduu kadardktutulmaldr.Genellikle%0,05denazfosfornormaleliklerde ve%0,005oranndadayksekkalitelieliklerdefosforbulunmasna msaadeedilir.Fosforeliigevrekletirir. Dkmesnasndaeliinakkanolmasnteminederseeliktefosfor topluluklarmeydanagetireceindenzellikleriniktletirirveasitlere dayanmnazaltr.eliinelektrikdirencinidedrr.

ALAIMELKLERNNSINIFLANDIRILMASI Geniaralktaretilenalamleliklerienverimliekildesnflandrlmas eliklerinnceuygulamaalanlarnagre,dahasonraisealam elementlerininzelliklerinegrealtgruplaraayrlmasilesalanr.Ana gruplar,yapeliklerikorozyonadirenlieliklersyadirenlielikler takmvekalpeliklerimanyetikeliklerolaraksnflandrabiliriz.

YAPIELKLER Manganezelikleri Tmelikler,azmiktardamanganezierirler,imalattaergimielikteki oksijenayrtrlarak,artkslfrlerlebileimyaptrlp,zararldemirslfr oluumunlenir.Manganez,eliklerindvmevehaddelemezelliklerini iyiletirir.%0,35ekadarkkmiktarlardakiartileuygunoksijen ayrtrlmasteminedilir.Bununlaberaber,gerekmanganezlielikler bykmiktarlardamanganezierirveikigrubaayrlr. a) %11den14ekadarmanganezierenmanganezlielikler. b) %1den2yekadarmanganezierenmanganezlielikler.

(a)grubundakieliklerslilemdennce%1den1,3ekadarkarbon ierirler.oksertolup,sneklikleriyetersizdir.1050Cyekadarsl ilemetabitutulupsoutulduktansonratok,makulldesnekve nispetenyumuaktrlar.Soukekillendirmedehzlbirekildesertleirler srtnmeyemaruzkaldklarzamanoksertbirdkabukolutururlar. Anmayakarolandirenlerinedeniilebuelikler,trenyolubalant noktalarnda,taraklkovalarntaraklarndavetakrmamakinelerinin enelerivb.elemanlarnyapmndakullanlr. (b)grubundakieliklersadece%0,25den0,55ekadarkarbonierirlerve (a)grubundakinebenzerfakatdahadkderecedebenzerzellikler gsterirler.Bununlabirliktemaliyetleriokdahadktr.Dkkarbonlu dkmanganezalamleliklerdahayksekmaliyetlinikelkromlu elikleryerinebazotomobilparalarnnimalindekullanlrlar. Nikelelikleri Sadenikelelikleriyaygnekildekullanlrlarvedrtanagrubaayrlrlar. a) %6yakadarnikelierenyapelikleri. b) %2030larakadarnikelierenkorozyonakardirenlielikler. c) %3040larakadarnikelierendkgenlemelielikler. d) %50veyadahafazlanikelierenyksekgeirgenliesahipmanyetik elikler. Nikelkromluelikler Bueliklermuhtemelenenfazlakullanlanalamleliklerdir.Bileiminde temelolarak%0,1den0,55ekadarkarbon,%1den4,75ekadarnikel, %0,45den1,75ekadarkrom,%0,3den0,8ekadarmanganezkullanlr. Dkkarbonlueliklerin(%0,25karbonieren)yzey sertletirilmesindekullanlr.elikiindebulunankrom,eliidahasertve anmayadahadayanklyaparken,nikelincetanelizvemalzemenin tokluunukorumaktadr. Nikelkrommolibdenelikleri Nikelkromeliklerinintemperkrlganl%0,3den0,6yakadarmolibden ilavesiileyokedilebilir.Builave,eliektleseletkiyapmaktavebyk paralarnslilemleridahadakolaylamaktadr. Molibdeninbuzellii sayesindebykdvmeparalar,temperlemescaklndandayanmlarn yitirmedensoutulabilirler.Molibdenaynzamandadahahzlsoumaile oluanaragerilimlerideyavasoutmailegidermektedir. Molibdenin,nikelkromeliklerineilavesiylemanganezyzdesiartrlabilir.

Neticede,alamleliinvurudayanmndaazalmaolmaktadr.Manganez yzdesiniartrlrken,nikelmiktarazaltlabilirvebudaeliinmaliyetini ucuzlatr.Bylece%0,35karbon, %1,6manganez,%2nikel,%0,6 molibdenierenalamlbireliinbileimi%0,35karbon,%0,6 molibden,%3nikel,%0,8kromierenalamleliklerilezellikleriayn olupmaliyetibirazdahafazladr. Nikelkromvanadyumelikleri Vanadyum,elikiindetekbanaalamelementiolarakkullanlmaz. Fakatnikel,kromveyaherikisiilebirliktekullanlr.Vanadyumoketkili biroksijenayrtrcelementtir.Buzelliiileelikiindekidemiroksit gibiartklarbykldeazaltrveyatamamenyokeder.eliinmekanik zelliklerinivezellikleyorulmadayanmn gelitirir.Vanadyumun dorudanetkisimevcutkarbididengelemesiveeliisertletirmesidir. Takmvekalpelikleriharicindealamiinde%0,2denfazla kullanlmamaldr. Molibdenelikleri Molibdenelikleri%0,2den0,7yemolibden,%0,3den0,1emanganez, %0,1den0,35esilikonve%0,15den0,7yekadarkarboniermektedir. Bualamlarhadde,dvmevedkmclktekullanlmaktadr.Bu eliklerintanebyklkleriistenenekildekolaycakontrolaltnaalnabilir. Krommolibdenelikleri Bualamlardakrommiktar%0,4kadarkkbirdeerden%10akadar yksekdeeraralndadeiirken,molibdenoran%0,2ile%1,5 arasndadr.Bueliklerdedkyzeylerdekikromvemolibdeninmekanik zellikleridkalamlyapelikleriilebenzerdir.Dvme,dkmeve haddelemedekullanlabilirler.Yksekkrommiktar,eliinkorozyon direncinisondereceartrr.

Kromelikleri Kromelikleri%,2den1,6yakrom,%0,15den1,1ekarbonve%1e kadarmanganezierirler.Kromeliklerindekromuntaneoluumunaolan katksiinslilemlerdebykdikkatgsterilmelidir.Yksekmanganez butesirinbelliorandakalmasnayardmcolur.tenyanmalmotorlarn valflerinde%5den10akadarkrom,%1den4ekadarsilikonkullanlr. Buelikleresilikonkromelikleridenilir. Silikonelikleri Alamelementlerindeskskkk miktarlardasilikonkullanlr.Bu

miktargenelde%0,8iamamaktadr.Silikonmiktar%1,25ekadar artrldndayorulmadayanmmyksekbirelikeldeedilir.Butr elikler857ile900Cyekadaryadassgiderilip,475ile525Carasnda yayimalindekullanlrlar.

AINMAYAKARIDRENLELKLER Bueliklerbykmiktarlardanikelvekromierirler.Bukatkelemanlar dzgnbiriyapmetalyzeyindekorozyonadirenlioksittabakasfilm olutururlar. Nikelelikleri %0,4den0,5ekarbon,%20den%30akadarnikelierirler.Yavaa soutulduklarndastenityapyasahiptirler.Sonderecetokolmalarnn yannda,denizsuyu,buharvescakgazlarnandrmasnakaryksek direngstermektedirler.Dkslgenlemelernedeniylebuhar trbinlerininbaklarnda,itenyanmalmotorlarnvalflerindevb.yerlerde kullanlrlar.Alamdakikarbidiengellemekiin,alamlara%1,4 manganez,%0,5ekadarkromilaveedilir. %30dan40akadarnikelierenalamleliklerpiyasadamevcuttur. Fakatbueliklerinmaliyetleriokyksekolup,sgenlemekatsaylarok dkolduundandolayuzunlukparalarnda,sarkalardavehassa kronometrelerdehareketiletimmekanizmalarndakullanlr. KromMolibdenelikleri Krommolibdenelikleri%10akadarkrom,%1,5molibdeniermektedir. Buelikleryksekdayanmvetokluklaberaberzellikleasitlerekar yksekkorozyondirencinesahiptirler. Paslanmazelikler Birbirlerindenfarkleitlieliklerdepekokpaslanmazelikvardr. Paslanmazeliklerinhepsindeoldukabykorandakromvebazende nikelbulunur.Kromyzdesi%4den22ye,nikelin%0dan26ya kadardr.Paslanmazeliklerdrtanagrubaayrlrlar. 1 Martensitpaslanmazelikler:%10dan14ekadarkromierirler. 2 Ferritikpaslanmazelikler:%14den18eveya%23den30akadar kromierirler. 3 stenitikpaslanmazelikler:%15den20yekadarkrom%7den 10akadarnikelierirler.

4 Ykseksteniklipaslanmazelikler:%22den26yakadarkrom %12den14ekadarnikelierirler. Ennemlipaslanmazelikgurubu%15den%20yekromve%7den %10anikelierengruptur.

ISIYADRENLELKLER Isyadirenlialameliklerioksidasyonaveyksekscaklklardagazlarn tepkisinedirengstermekiintasarlanmlardr.Buelikleryksek scaklklardadayanmlarnkorurlar.Bunedenlebualamlara%30krom ve%3,5silikonbirlikteilaveedilir. Srekliyksekscaklklardaalacakalamlelikleryksekmiktarda kromierirler.Kromilavesininsonucundataneoluumunusnrlamakiin alamanikeldeilaveedilir.Isyadayankleliklerinyksekscaklklarda dayanmlarnkorumalariinalminyum,karbonmolibden,titanve tungstenilaveedilerekelikkatyaplhalegetirilir.Bualamelementleri karbidparacklarnnoluumunavemetallerarasbirleimleredestek olmaktadr.

TAKIMVEKALIPELKLER Sadekarbonlueliklerinkarbonmiktarlar%0,7den%1,5ekadar ykseltildiindebueliklerdenahapgibidkdayanmlmalzemelerin ilenmesiiinmkemmelkesicitakmyaplr.Bueliklermodernimalat ilemlerindeounluklakullanlantakmvekalpelikleriiinuygun deildir.Soutularaksertletirilmiyksekkarbonlueliklerokkrlgan olduklarndan,tokluklarngelitirmekiintemperlenmelidirler.Builem iseeliinsertliiniveanmadirencinidrr.Sadekarbonlueliklerin temperlenmesiileekilerekekillendirilmelerikolaylarkenyksek alamleliklerinyksekhzdailenmeleriiintemperlemeuygundeildir. Bununnedeniiseyksekscaklktr. Krom,kobalt,manganez,molibden,tungstenvevanadyumgibialam elementlerininilavesitakmvekalpeliklerinidahasertletiriranmaya dayanmnartrr.ekilbozulmasvearplmazellikleriniazaltr. Alamelementlerininounluu,yksekergimescaklnasahip,atee dayanklelementlerdir.Buelementlersertdengelikarbidoluturuphacim merkezlikbikkristalkafesyapsndadr.Scaklklarnnsnrelikteki stenityapyabalolupbyleceferritvemartensityapoluumu dengelenir.

MIKNATISELKLER

Mknatselikleriaadakigibisnflandrlr. 1 Sertmknatslmalzemeler Bumalzemelerdebalangtakimknatslamakuvvetikaldrldktansonra bilemalzemeninmknatsldevameder.Bunlarsreklimknats yapmndakullanlr. 2 Yumuakmknatslmalzemeler Bueliklermanyetikalaniineyerletirildiindekolaylklamknatslanrlar. Manyetikalandanuzaklatrldklarndaisemknatslkzelliklerigider.Bu metallergerilimfarkdntrc,bobinveelektromanyetik malzemelerdeekirdekdemirolarakkullanlr.

You might also like