Elektro retim, 1930lu yllarda gelitirilen ve birok alanda deiik uygulamalar iin nano dzeyde lifli yap oluturmada

kullanlan bir ilemdir. Elektro retim yntemiyle elde edilen liflerin yzey alan ile lif uzunluu/ap oran (aspect ratio) byk; liflerin rastgele bir araya gelmesinden dolay porozite deerleri yksektir. Nanolifler, bu zellikleri nedeniyle tp, ila ve tekstil alanlarnda srasyla yara kapatc olarak, ila tanmnda ve salnmnda ve koruyucu giysi yapmnda baaryla kullanlmaktadr

Elektro retim ilemi yeni bir teknoloji deildir. Bu ilem 1600l yllarda, William Gilbertin manyetizma zerine almalarn srdrrken tesadf bir ekilde electromanyetizmann svlar zerine etkisini gzlemlemesiyle ortaya kmtr.
almasnda bir su damlasn elektriksel olarak kuru bir yzeyden belli bir mesafede, bir koni biiminde ekildiine iaret etmitir. te bu elektro spray ve elektro retim ileminin tarihinin balad noktadr. Elektro retim yntemiyle lif retimi hakkndaki ilk patent 1934 ylnda Anton Formhals (US Patent, 1-975-504) tarafndan alnmtr. Formhalsn icad svlar zerindeki alan kullanm ile suni ve sentetik filament retiminin bir tasarmyd.

1882de Lord Rayleigh Elektrik ykne sahip damlalarn elektro-retim srasnda gsterdii dzensiz hareketler zerinde almtr.
Elde ettii sonulara gre; damla zerine etkiyen iki kuvvetten biri elektrik kuvveti, dieri ise elektrik kuvvetine tam zt ynde damlay etkileyen yzey gerilimi kuvvetidir. Elektrik kuvvetinin yzey geriliminden kaynaklanan kuvveti yendii anda ise damla ince jetlere ayrlarak akmaya balar.
4

Elektrospinning cihaz, genel olarak Figure 1de grld zere yksek voltaj g kayna, besleme nitesi ve topraklanm bir toplaycdan olumaktadr. Besleme zeltisi, bir pompa ile besleme ucuna gnderilir.

Besleme ucuna bal olan bir yksek voltajl g kayna ile elektrik alan oluturulur. Uygulanan voltaj arttka, elektriksel kuvvetler, besleme ucundaki zeltinin viskoelastik kuvvetlerini yenmektedir. Kritik bir voltajdan sonra, besleme ucunda bir fskiye (jet) oluumu gzlenir.

Fskiye oluturan zelti, elektriksel alanda yaylarak ok kk apl lifler eklinde toplama plakasnda rastgele bir ekilde birikir. zeltideki zgen, liflerin plakada toplanmasndan nce veya sonra buharlamaktadr. Elde edilen liflerin kalnl mikrometre ile nanometre arasnda deimektedir.

Elektro retim ynteminde, polimer uygun bir zcde zlr veya s ile eritilir, ucunda kk bir delik bulunan cam bir pipetin veya rngann iine yerletirilir. Daha sonra polimer zeltisi/eriyii ile pipetin ak ucunun karsndaki bir toplayc levha arasna 50 kVa kadar gerilim uygulanr. Besleyici nitedeki inenin ucunda asl durumda duran polimer damlas kritik bir voltaj deerine kadar, yzey geriliminin uygulad kuvvetlerden dolay, kresel bir biimde bulunur.

Uygulanan potansiyel fark bir eik deerine ulat anda, elektrostatik kuvvetler yzey gerilimi kuvvetlerine eitlenir. Bu noktada polimer damlas ekil deitirerek koni biimini alr. Bu koniye Taylor konisi denir. Polimer damlas Taylor konisi halini aldktan sonra voltajdaki ok kk bir artla birlikte koni ucundan bir fskiye (jet) eklinde fkrr. Oluan fskiye, elektrik alandaki birbirine ters etkiyen kuvvetler nedeniyle kararsz hale gelebilir.
9

Yzey gerilimi kuvveti, fskiyeyi stabilize edip yzeyi kltrken, elektriksel ykler arasndaki itici kuvvet fskiyeyi kararsz hale getirir ve yzeyi arttrr. Oluabilecek kararszlklardan biri Whipping kararszl (bending instability) veya kvrlma/bklme kararszldr. Elektrik alanda hzla kvrlan fskiye gerilerek ok kk apl lifler oluturur. Balangta tek olan fskiye, daha kk filamentlere (iplik) ayrlarak, nano apl liflerin olumasna neden olmaktadr.
10

Fskiye yzeyinde elektriksel yk dalmna gre oluabilecek kararszlk hali daha bulunmaktadr. Bu kararszlk halleri; (i) Uygulanan elektriksel alan ve yzey yk younluu belli bir eik deerinin zerinde iken gerekleen klasik Rayleigh kararszl (eksenel simetrik kararszlk) (ii) Elektriksel alan byk olduunda gerekleen ikinci bir eksenel simetrik kararszlk

11

(iii) Maddedeki dipolar bileenin elektriksel yk dalmndaki deikenlie bal olarak gerekleen eksenel simetrik olmayan kararszlk olarak belirtilmektedir. Btn bu kararszlklar, matematiksel olarak modellenebilir ve istenen ekilde lif eldesi iin ilem parametrelerine karar verilmesi iin kullanlabilir.

12

13

Elektro retim yatay ve dey olmak zere iki ekilde uygulanabilmektedir. Dey uygulanan elektro retim de yukardan aaya (saft tipi, shaft type) veya aadan yukarya (zt tip, converse type) olabilmektedir. Bu uygulamalar arasndaki tek fark, elektriksel alana yerekiminin etkisinin farkl olmasdr. aft tipi ile yaplan bir almada yerekimi kuvveti, elektriksel alann etkisini glendirerek lifin uzamasna yardmc olduu iin en ince nanolif eldesi salanmtr.

14

Ancak bu durumda lif aplarnn ok deikenlik gsterdii belirlenmitir. Zt tipli dey elektro retim cihazyla elde edilen nanoliflerin ap byk olmakla beraber ap dalm aral dardr. Baka bir deyile elde edilen nanoliflerin aplar birbirine yakndr. Yatay elektro retim cihaznda ise dier iki tipin arasnda nanolif eldesi mmkn olmutur.

15

Elektro retim yntemiyle zeltiden veya eriyikten nanolif dnmne birok deiken etki etmektedir.
Bu parametreleri de alt balk altnda incelenebilir;
1) zelti veya eriyik deikenleri 2) lem deikenleri 3) evresel deikenler

16

1.

zelti veya eriyik deikenleri

Molekler arlk Molekler arlk dalm Polimerin yaps (lineer, dall, ag) zelti zellikleri Viskozite letkenlik Yzey gerilimi Elastiklik pH.

17

2.

lem deikenleri
Klcal boru ucundaki elektrik potansiyeli(uygulanan voltaj) Klcal boru iindeki hidrostatik basn Ak hz Toplama plakas ile dze arasndaki mesafe Toplama plakasnn hareketi

18

3.

evresel deikenler
Scaklk
Eriyik scakl zelti scakl evre scakl

Bal nem Hava ak hz Vakum

19

Voltajn artmasyla lif ap belli bir noktaya kadar azalrken, o noktadan sonra voltajn artmas daha fazla polimer beslenmesine neden olur. Taylor konisi inenin ucunda olma eilimi gsterirken, artan voltaj deeri ile koni ine iinde olumaya baslar ve daha fazla polimer ekilir. te yandan lif ap artarken, elektro retimde hata olarak nitelendirilen, lifler zerinde boncuklu yap olumaya baslar.

20

21

22

Konsantrasyonun lif ap zerindeki etkisi konsantrasyonun artmasyla lif apnn da artaca yndedir. Konsantrasyonun lif oluumu srasnda oluan hatalarda da byk etkisi vardr. Bu hatalara boncuksu yap veya tespih tanesi (bead) denmektedir. Bu hatalarn olumasnda en nemli ilem faktrleri syle sralanabilir; - Viskozite yksek olursa boncuk oluumu engellenebilir. - Net yk younluu boncuk oluumunu nlerken ayn zamanda daha ince lif oluumuna da yardm eder. - Yzey gerilimi boncuk oluumunu iten bir faktrdr, fakat dk bir yzey gerilimi boncuk oluumunu engelleyebilir. Lif oluumu iin konsantrasyon deerinin veya viskozitenin belli deerleri amas gerekmektedir. Aksi takdirde lif oluumu yerine damla oluumu meydana gelecektir. Dk konsantrasyon yzey geriliminden dolay damlacklar olutururken, yksek konsantrasyonlar ise yksek viskoziteden dolay lif oluumunu engeller.

23

Bu boncuklarn oluum sebebi olarak liflerin toplaycya ulatklarnda ksmen slak olmalar, dzensiz belseme oran ve ar akkanlk olarak sralanabilir.
24

Parametre ad Voltaj zelti Konsantrasyonu

Artmas nanoliflerde dzensizlik ve yksek ap dalm Viskozitenin ve lif apnn artmas ve liflerin daha dzgn bir yapda olumas lif apnn azalmas

Azalmas

Besleme nitesi le Toplayc Arasndaki Mesafe Nem Kuru havada damlack kurumaya meyillidir.

nanoliflerin incelmesi fakat hata olarak nitelendirilen boncuk yaplarnn olumas lifler toplaycya tam olarak kurumadan ulamaktadr

Scaklk

Viskozitedeki azalmadan dolay hem daha az gerilim uygulanma ihtiyac ortaya kmakta ve ayn zamanda lif aplar azalmaktadr.

Nemli havada %12,5luk deriime sahip zeltiden elde edilen lifler tamamen kurumaz ve toplama plakas zerinde birbirlerine karrlar.

25

Sonu olarak ; Polimer zeltisi polimer karmalarna neden olacak kadar yksek konsantrasyona sahip olmaldr. Ancak, ok yksek viskozite elektrik alanndan kaynaklanan polimer hareketini nler. zeltinin yzey gerilimi yeterince dk olmal, yk younluu yeterince yksek olmaldr. rngann klcal ucu ile toplayc arasndaki mesafenin azaltlmasyla morfolojik deiimler yaplabilir. Mesafeyi arttrarak veya elektrik alan gc azaltlarak damla younluu azaltlr. Ykl alanlar periyodik yollarla morfolojiyi etkileyebilir, yzey ekillerinde deiiklie sebep olabilir.

26

stanbul Teknik niversitesi,Mh. Gn Sazak KOZANOGLU, Yksek Lisans Tezi http://www.dunyagida.com.tr/haber.php?nid =2466 Yrd. Do. Dr. Filiz ALTAY Gda Mhendislii Blm, Kimya - Metalurji Fakltesi stanbul Teknik niversitesi, "Elektro retim yntemiyle elde edilen nano liflerin zelliklerine etki eden faktrler", Dnya Gda, No. 2011-, 02/2011, s. 74-78

27

Teekkrler.

28