Ynetimde Durumsallk Yaklam Sistem yaklam, 1970 ylndan itibaren yaplan bir takm aratrmalarla yerini durumsallk yaklam

ad verilen bir teoriye terk etti. Organizasyonun iinde bulunduu duruma ve evresel koullarn zelliklerine gre ynetim biimi ve sistemini etkileyen faktrlerin say, nitelik ve etkilerinin deitiini ortaya koymaya alan bu yaklama gre her rgtn durumu, faaliyet konusu ve evresi dier rgtlerden farkldr. rgtler zerine etki yapan koullar ve rgtn i durumu da farkl olduuna gre her rgtn ynetim ve organizasyon biimi ile sistemi de farkl ve kendine zg olacaktr. Sistem yaklamndaki gibi bir genelleme yapma imkansz olduu gibi u sistem yanl, u liderlik ve yneticilik biimi doru ve her yerde geerlidir diyemeyiz. Her rgtsel ortam ve ona uyan karar ve davran modelleri farkl olduuna gre ,her ynetici kendi rgtn bir rnek olay olarak ele alp ,bu rgte zg bir modeli,bu gne kadar ortaya atlm olan genel ve evrensel modellerden de kullanabilecei hususlar alarak oluturmak zorundadr. (Eren,2010 s.56) Durumsallk yaklamna gre; 1. letmenin i koullar

2. evresel koullar ve evreyle ilikisi 3. Kulland teknolojinin zellikleri 4. Personelin sosyo-kltrel zellikleriyle birlikte ele almak ve sorunlara zm aramak gerekir. Durumsallk yaklam ile ilgili aratrma yapan balca dnrler;Burns ve Stalker,Lawrence ve Lorsch,James Thompson,Farmer ve Richman,Negandhi ve Prasad,ngiliz Aston Grubu ve Khandwalla v.b. saylabilir. Burns ve Stalkern Aratrmalar evresel faktrlerin iletme ynetimini nasl etkiledii aratrlm ve farkl evresel koullara sahip bu rgtlerden elde edilen bilgiler nda ynetim sistemleri iki temel grupta toplanmtr. Mekanist rgt yaplarnda: Daha ok mekanik rgt yaplar olarak kabul edilen itfaiye, polis ve ordu kurulularnn haberleme tarzlarna uygunluk gsteren bu model(merkezi model), dier tip kurulularn balang veya kurulu aamalarna uygun dse bile deimekte ve gelimekte olan yaplarda etkili bir biimde kullanlamaz. 1. Uzmanlamaya nem verilmitir. 2. Fonksiyonel role ilikin teknik yntemleri anlatan, yetki ve sorumluluklarn belirleyen tanmlar vardr. 3. Otorite, kontrol ve haberleme hiyerarik bir yapya sahiptir. 4. rgt yeleri arasnda astlar ile stler arasnda haberleme

dikey ynde cereyan etmektedir 5. stlerin talimatlar ve onlar tarfndan alnan kararlarla ynetilir. 6. rgte yelik koulu olarak, sorunlara sahip kma ve stlere bamllk nem kazanmtr. 7. rgt ve hedefleri hakknda tek ve gerek bilgi sahibi olan tepe ynetimidir. 8. Ynetim karmak bir hiyerari olarak alglanr: Haberler belirli kanallaraadan szlerek st kanalara: emir ve talimatlar ayn kademelerden geerek en alt basamaklara kadar iner. Ynetim merkeziyeti bir nitelik arz etmektedir. Organik rgt sistemi deien koullara uygun sistemdir ve bir takm zellikleri vardr: a. Organik sistem: bireylerin zel bilgi ve deneyimlerinin ilerine katkda bulunabileceini kabul eden sistemdir. b. Bireyler aars haberleme ile bireysel ilerde srekli ayarlamalar yaplr: sk sk, yeniden iler tanmlanr. c. Dikey haberlemeden ok yatay haberlemeye nem verilir. d. Haberlemenin kapsamn emir, rapor verme ve almadan ziyade: bilgi alverii oluturur. e. Bireyleri genel olarak sahip olduklar ticarii teknik ve endstriyel konulardaki bilgi ve uzmalklar da nemlidir. f. Bireyler ilerini kendileirine sunulan kurallar erevesinde deil: tm rgt gerei ve hedeflerinin gz nnde tutlmas bilinciyle yaparlar.

g. Tepe ynetimin oluturan yneticiler, mutlaka her eyi en iyi bilen ve btn karalar almaya tam yetkili kiiler olarak dnlemezler. Burns ve Stalker ani Pazar ve teknolojik deiikle karlalan iletmelerde bu tr ynetime kar bir eilim olduunu grmlerdir. Srekli olarak yeni sorunlar doduu: istikrarn mevcut olmad bir sistemde bu tr rgt yaps(organik) en olumlu sonu veren yapdr. Lawrence ve Lorschun Aratrmalar Harward niversitesinde 1966 ylnda, 10 iletmede aratrmalar yapmlardr. Bu aratrmalarn bulgularna gre rgtlerin yap biimleri pazardaki talebin niteliiyle teknolojik evredeki deiim hzna gre deimektedir. Lawrence ve Lorsch, 1. talebin nitelii 2. teknolojik evredeki deiim hz zerinde durular ve iki kavram ortaya atarlar: 1. Farkllama, 2. Tamlama. 1. Farkllama:Farkl fonksiyonel departmanlardaki yneticilerin bilgisel ve duygusal farkllklarn kastetmektedir. 2. Tamlama: Uyum salamak amacyla farkl ilevsel departmanlar arasnda gerekletirmek zorunda olduklar bir ibirliidir. Farkllama ne kadar artarsa tamlama o kadar azalr. James Thompsonun yaklam 0rganizasyonda ya belirsiz ya da belirli evre koullar vardr. Ayn organizasyondaki deiik birimler arasnda da bu olabilir.

Belirsizlik nceden tahmin edilirse alnan kararlar daha rasyonel olur. Belirsizlik varsa snrl rasyonellik kullanlmaldr. Thompson homojen evre ile farkllamaya gitmeyen evreyi kasteder. Bunlar tek tip rn yapan ve belirli evrede satan iletmelerdir. Mteriler ve rn tipleri homojendir. Tek tip retim tarzyla belirli bir evreye hitap eder. Heterojende ise farkl rnler reten ve bunlar eitli pazarlarda satanlar kastedilir. Bir bakkaln evresi istikrarl ve homojendir, bir sper marketin evresi istikrarl ama heterojendir. Negandhi-Prasad Yaklam Dnrler yaptklar aratrmalarda ynetim fonksiyon ve sreleri zerine evresel faktrlerin ve ynetim felsefesinin yakn evre etkilerini incelemilerdir. evresel faktrlerin, ynetsel ve rgtsel etkinlie dolayl etkileri yannda dorudan etkileri olduunu da saptamlardr. Aston Grubu Yaklam Aston grubu modeli:52 iletme zerinde yaplan bir anket almasdr. Anket cevaplarnn deerlemesinde korelasyon yntemi uygulanmtr. Dnrler rgt evresi etkenleri bamsz deiken, deiken rgt yapsnn da baml deiken olduunu varsayarak modellerini kurmaktadrlar. Aston grubu rgtsel srelerin salanmas ile ilgili olan rgtsel sreleri de snflandrmlardr. a) Meydana getirici ve kimlik(kiilik) kazandrc sreler

b) Varl srekli srdren sreler c) akm sreci d) Denge kurma ve koruma sreci evresel deikenlerin, rgtsel yap deikenleri zerinde byk etkileri olduunu belirlemilerdir. Bu evresel deikenlerin rgtsel yapy etkilemeleri ile ilgili 4 faktr kmesi tespit etmilerdir. e) Faaliyetlerin biimlendirilmesi f) Otorite yaps g) akmn denetimi ile ilgili kme h) Kurmay birimlerin bykl Yakn ve genel evre elemanlarnn rgtsel evrenin deikenleri zerindeki(irilik, teknoloji, amalar, vb.) etkilerine deinilmemi, saptanan deikenler arasndaki ilikiler ise neden sonu ilikilerini aklayacak bir yoruma imkan verecek dzeyde olmamtr.

Khandwalla Yaklam Khandwallaya gre rgt yaps; yetki devri, yetki ve sorumluluklarn datm, rne gre blmlendirme, haberleme ve kontrol sistemlerini kapsar. Ayrca teknolojide yapnn iindedir. Halbuki Aston grubunda grdmz zere, teknolojik yapdan ayr olduu gibi, evresel deikenlerin bir alt elemandr. Yapsnn iinde deil, onu etkileyen bir elemandr. Ayrca

teknoloji ile, ne tr teknolojinin sz konusu edildii de ak deildir. rnein materyal mi? Fonksiyonel mi? Ara-gere mi? Belli deildir.

Durumsallk konusunda yaplan aratrma sonucunda, rgt evresi etkileimleri 3 ksmda inceleyebiliriz: 1. rgt i evre: rgtn %100 kendi denetimi altnda olan ve her an deiiklik yaplabilecei i evre unsurlardr. 2. Yakn evre: rgtn btnyle denetim altnda olmayan ama kuvvetle etkileme olana olan, rgtn faaliyet ve sonularndan etkilenebilen evresidir. 3. Genel evre: rgt tarafndan etkilenmesi son derece zor olan ama rgt, dier rgtsel ve yakn evre elemanlarn etkileyen hususlardan oluan ortamdr. rgtn almas deikenlerin karlkl etkileimleriyle meydana gelmektedir. Yaplan aratrmalar olaslk zellii olduunu gsterir.Yneticiler rgt iindeki ve dndaki baary etkileyen kural ve nedenleri ortaya karmakla ykmldrler.yi bir model olmak iin iyi bir analiz gerekmektedir.Ynetsel davran modelinin zaman iinde deiebilecei gz nnde bulundurulmaldr.nk rgt iindeki ve evredeki koullar zaman iinde deiime uramaktadr.Yneticiler deiimin farknda olmal ilk eve kurallarn esnek tutarak yeri geldike deitirebilmelidirler

Kaynaka 1. 2. Eren,E. (1996). Ynetim ve Organizasyon. stanbul:Beta. elik,A.,imek,M.S.,Akgemci,T.(1998). Davran Bilimlerine

Giri ve rgtsel Davran.Ankara:Nobel. 3. Eren ,E.(2010) rgtsel Davran ve Ynetim

Psikolojisi.stanbul:Beta.