ocuk Psikolojisinde dl ve Cezann Deerlendirilmesi

ocuk Psikolojisinde dl ve Cezann Deerlendirilmesi Kendi ocukluumu hatrlyorum, misafirlie gittiimizde annemin sadece gzlerine bakarak msaade alp alamayacam kestirirdim. "Dur, yapma" demesine bile gerek kalmazm demek ki. Benim ocuklarm byle mi, hayr deiller. Bir gzden bir gze akan iletiim ve anlama ekli elbette yetikinler dnyas iin ne kadar gzel, ne kadar anlaml. Ama ocuklar iin, u anki bak amla bunu fazla resmi, hatta disiplinst bulduumu syleyebilirim. Ka kere, evine gittiimiz ocuun odasna koarak gidip, o oyuncaklarla oynamak istediim halde; non-verbal (szl olmayan) bir kuraln altnda ezilip koltukta oturdum hatrlamyorum bile. ocuklara konulan kurallar mutlaka szl olmaldr, gerekesi bir ocuun alglayabilecei, ikna olabilecei bir erevede olmaldr. Maksadn aan kurallarn, bir disiplinden ziyade bir cezaya dnt de deerlendirilebilir. Doduumuz andan itibaren, nrolojik yaplandrmamz, dnyay tanmak iin konturlere ihtiya duyar. Bunu en somut haliyle, yeni doan bir bebein grme fonksiyonu ile rneklendirebiliriz. Bir bebek iin ekillerden nce snrlar, kenarlar, kontrler vardr. Bebeklerin en ok dikkat ettii grsel uyaranlar da keza, siyah beyaz ve kenarlar koyu renk belirlenmi izgilerden oluan resimlerdir. Sonraki dnemde ise, ereveleme insani boyuta geer.Bu anne Bu baba Bu dede Bu yabanc Demek ki, beynimiz, yaam daha ekonomik hale getirmek maksadyla baz snrlar ve tasniflemeler yapma yolunu seecektir. Snrlar, grld gibi doduumuz andan itibaren ihtiya duyduumuz referans noktalardr. Hibir kural ve snrn olmad bir ocuk terbiyesinden sz etmek de mmkn deildir. ocuun zihinsel, bedensel ve duygusal geliimini snrlamadan, ona dnsel ve hareki anlamda gvenli bir evre oluturacak ekilde snrlandrmalar getirmek gerektii deerlendirilmektedir. Ama bir ocuun, Bu anne, onu tandm o halde kendimi dllendireyim ya da Bu yabanc, cezay hak ettim gibi bir formulasyonu yok. Peki, biz, ocuklarmza kendi doamza dahi aykr olan dl ve cezay neden uygulama ihtiyac duyuyoruz. Neden, ocuklarmz suni yollardan doru davranlara yneltmeye alyoruz? Galiba, dl ve ceza, beynimizin akayla tabir edilecek olursa kurnaz lobundan km olmal! Bugn, istenilen bir davran yerine getirmesi iin 1 Lira verdiim ocuk, yarn ayn davran iin 1 lira ile yetinmeyecek; 2 Lira isteyecektir. Bir sonraki sefer 3, 5 TL derken tonla parayla bile istediimiz davran yaptramayacaz. Peki, ama neden? dller maddi kaynaa bal olduu mddete, doyma hz da ayn ivmeyle art gsterecektir de ondan. Tam tersini dnelim, hatal bulduumuz bir davranta azarladmz ocuk, muhakkak ilk seferinde ok etkilenecek, ikincisinde biraz zlse de, abuk toparlanacak; nc ve sonraki seferlerde ise, artk bu azar ya da daha kts daya zaten gze alm ve bizzat karnza dikilip Hadi ne yapacaksan yap yzszlnde yaamaya balayacaktr. Dayak arsz dediimiz ocuklarn ileke hikyesi byle balyor ne yazk ki. ocuklara dl ve ceza uygulamayacak myz? Trke bilgimin snrl oluu, dl ve ceza kelimeleri yerine alternatif kelime bulmam gletiriyor ancak dl ve ceza denilen kavramlarn ieriinde deiiklik yapacaz. imdi sizleri biraz gemie gtrelim, ocukken anneanneniz, nineniz sizi nasl severdi? Ya da gzlem yapma ans bulduysanz, kylerde byk ninelerin torunlarna nasl hitap ettiklerini belki bilirsiniz. Kuzum, yavrum, knal kekliim Bana sorarsanz, bu dnyada bundan daha scak, daha kalbe yakn bir hitap ekli yok. Bir insan bu ekilde arlmaya ka yana gelirse geldin doyamaz. Evet, ite bu Maddi olan her eye kar bir alkanlk kazanyorduk, ama sevilmeye, sevgi szcklerine, yani ksaca MANEV DLE doymuyorduk. Bir ocuu dllendirmek istiyorsanz, ona, hayatnzda ne kadar deerli olduunu, onu ne kadar sevdiinizi, nasl cannzn paras olduunu anlatn. Bundan daha etkili dl yoktur.

Peki, ceza nasl olacak, hakaret mi edeceiz diyenlerin sesini duyar gibiyim. Tabii ki hayr. Bir ocua hakaret etmek, elinize bir eki alp kemiklerini krmaktan farkszdr. Kulaa ne kadar korkun geliyor, yle deil mi? Kendi ocuunuzun kemiklerini ktr ktr krabilir misiniz? Azmzdan kan her sz, ocuumuzun bilinaltna kaydedilir ve ocuk, benlik geliimi srasnda kendisine sylenen tm szler ve yorumlar altnda kendini tarif etmeye; etiketlemeye balar. Komplekslerimizin, savunma mekanizmalarmzn, hrslarmzn, korkularmzn temelinde benlik algmz vardr. Ceza nedir? Bir su ilendiinde, hak edilen yaptrm ya da uygulamadr. Peki, su ile hata ayn ey midir? ocuklarmzn davranlarna, hangisi hata, hangisi su eklinde bir farkndalkla bakabiliyor muyuz? Hatalara ceza ile karlk veremezsiniz, hak edilmemi cezalar ocuklarda ilerleyen dnemde isyan duygusuna dnrler. Anne, baba olmann anlam, ocuklarmz sadece baarlarnda deil, hatalarnda da sahiplenmekte ortaya kyor. Hata yapt zaman, bir ocuu incitmeden, gururunu ayaklar altna almadan, onu utandrmadan konumal ve hatann nerede olduunu ocuun alg seviyesine gre izah edebiliyor olmalyz. Yaklak olarak yedi yandan nceki dnemde, ocuklar iin ahlaki geliim ve muhakeme becerisi tam olarak ilerlik kazanmamtr. Dolaysyla neyin doru, neyin yanl olduu henz ok geikendir. Arkadamn oyuncak arabasn almam benim iin doru, arkadam benim oyuncak arabam alrsa bu yanltr.(3 ya ocuu) Mlkiyet kavram henz tam anlamyla gelimemi ve benmerkezcilik tam anlamyla braklmamtr. Dnya hala, bu kk ocuun uydusu konumundadr. Bir NLP ilkesi olarak, Harita, arazinin kendisi deildir. ocua anlattklarmz ocuun alg dnyasnda doru bir harita oluturuyor mu? Hata yapan, grnrde ocuklarmz olsa bile, hatay pekitirenin daima ocukla birincil derecede ilgilenen biz ebeveynler olduunu aklmzda tutmalyz. dl ve ceza ile bir arada anlmas gereken nemli bir konu, pekitirme ve snme davrandr. Bugn hepimiz biliyoruz ki, pekitirilen davranlar sreklilik kazanr. Snmeye braklan davranlar ise giderek seyrekleerek, ortadan kalkmaya balar.. ocuum yapma, daha ka kere syleyeceim, yeter artk kurcalama dediimiz zaman, elde edeceimiz baar ise ocuun istenmeyen davranlarnn pekitirilmesi olacaktr. Pekitirmeyi sadece olumlu davranlar iin kullanmalyz. Eletiriler, bir davrann ortadan kalkmasn salamak yerine sadece devam etmesine yol aarlar. nk kullanlan kelimeler ve szler, ok etkili birer aratr. Amacnz aan szler ocuklarnzda istenmeyen davranlarn kuvvetlenmesine yol aabilir. Hatalarda eletirmek yerine, ben dili ile konumak gerekir. Ksaca sen dili ve ben dilinden bahsedecek olursak; sen dilinde hep karmzdakini hedef alan konumalar vardr. Sen hep bylesin .Sen yaramazsn..Sen yaptn.. ve benzeri gibi. Ben dilinde ise, ocuun davrannn, bizim zerimizdeki etkisini aklama niyeti yatar ve ocuun dikkati kendisi zerinden bizim zerimize geer. Yavrucuum, ben senin arkadann oyuncan krmandan dolay ok mutsuz oldum Ben, yemeini yemediin iin endie ediyorum ve benzeri cmleler kurmak, iletiim asndan daha az savunmasz bir ortam yaratr ve ocuun kendisine deil sadece istenmeyen DAVRANIINA ynelik olduu iin, ocuun zgvenini ykmadan davranna odaklanmasn salar. Son olarak, kre dnemi ocuklar, yani 2-3-4 ya aralndaki ocuklarla ilgili olarak bir ekleme daha yapmakta fayda olduu deerlendirilmektedir. Hata ve merak ok kartrlmaktadr. 4 yandaki bir ocuun, asansrde btn dmelere basmak istemesi hata mdr, merak mdr? Yryen merdiveni incelemesi hata mdr, merak mdr? Babasnda olmad halde annesinde olan gse dokunmak istemesi hata mdr, merak mdr? Hepsi ve daha sralayamadmz pek ok davran, yaramazlk deil sadece dnyay tanmak ve kendi alg dnyasnda bir anlam katmak isteyen ocuun merakdr. Merak ise, zihinsel, duygusal ve ruhsal ynden salkl gelimi ocuklarn tipik zelliidir. Fransz bilim adam Jean Piagetye gre, zek geliimi iin bir krizle karlamak ve o krizi zmek gerekir. te merak, kk ocuklarn zihninde; o zamana kadar ki mevcut bilgi ve deneyimiyle zemedii ve kriz yaad iin zmeye alt zihinsel ve bedensel bir eylemdir. Merak ettiklerini kefetme, sorgulama, inceleme ans tanmak ise anne-baba-ocuk ve mmknse ocuun evresindeki dier bykanne ve bykbabann da dahil olduu bir aile halkas ile ortaklaa alnan kararlar neticesinde oluturulmu snrlar ihlal etmeden de mmkndr.

ocuklarmzn merak eden, aratran, sorgulayan ve snrlarn bilen, ileride birer anne ve babaya dnerek kendi ocuklarna da ailelerinden aldklar rf ve adetler ile yaama salkl, objektif ve pozitif bak alarn yanstabilen bireyler olmasn pekitirmek dileiyle. Uzm.Psikolog Nalan EYN Kaynak