ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 1

TRSTRN SALAMLIK KONTROL ve ULARININ TESBT

DENEYN AMACI TEORK BLGLER : Tristrn AVOmetre ile salamlk kontroln yapmak ve ularn bulmak. : Tristr lmnde dijital AVOmetre kullanlmas kesin sonu vermeyebilir. nk

dijital l aletlerinin i direnleri ok yksek olduundan lm srasnda ok az akm harcarlar. Bu seviyedeki bir akm tristr iletimde tutma akmnn altnda bir deerde olduundan A - K aras iletime geemez. Bu da lm sonucunu etkiler. Doru bir lm iin analog tip l aletinin ohmmetre ksmnn dk kademesi kullanlr. Anot - Katot aras iki ynl ok yksek diren gsterir. ( Yani l aletinin ibresi sapmaz, deer gstermez ) Yine ayn ekilde A - G aras iki ynl diren deeri gstermez. Sadece K - G aras tek ynl kk diren gsterir. K - G aras kk diren gsterdii anda katotta bulunan u l aletinin eksi ucudur. Art ucun bulunduu u geyt dier u anottur. Aadaki tabloya gre eksi prob katotta, art prob geytte iken 600 diren llm, bunun dnda diren lm yaplamamtr. Yani ok yksek diren llmtr. Bu lm sonucunda tristrn ular belirlenmitir. Ancak salamlk kontrol yeterince test edilememitir.

Tristrn Salamlk Kontrol: Analog AVOmetre ohm kademesine alnr. Ohmmetrenin eksi ucu (krmz prob ) tristrn katoduna; art ucu tristrn anoduna tutulur. l aletinin ibresi sapmaz. Herhangi bir iletkenle Anot ile Geyt aras ksa devre yapldnda l aleti ibresi hareket ederek bir deer gsterir. Anot-Geyt arasndaki ksa devre alsa bile ohmmetre deer gstermeye devam eder. (Tristr tetiklendii iin iletimdedir. Tetikleme bir defa yapldktan sonra, kesilse bile tristr iletimde kalmaya devam eder.) Ulardan birisi ayrlp tekrar dedirildiinde tristr kesime gider. Ohmmetre deer gstermez.
DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-Tristr ( TIC106D, BTI49G ) 2-Analog AVOmetre

DENEYN YAPILII :

1- leceiniz tristrn ayaklarn rasgele numaralandrnz. eklini Tablo1 in yanna iziniz. 2- Analog AVOmetreyi 0 konumuna ( rnein x 100 kademesine ) alnz. 3- Tablo1 i dolduracak ekilde ayaklar karlkl olarak lnz. Tabloya kaydediniz. 4- Tablodaki deerlere gre Tristrn ayak isimlerini tablonun altna yaznz. eklini izerek ayaklar ekil zerinde belirtiniz. 5- Belirlediiniz ayaklara gre, ohmmetrenin eksi probu tristrn katoduna; art probunu tristrn anoduna tutunuz. Ohmmetre bir deer gstermeyecektir. Anot ile Geyt arasn bir an iin ksa devre yapp, anz. Tristr iletime geeceinden ohmmetre deer gsterecektir. Ulardan birisi ayrlp tekrar temas ettirildiinde tristr kesime gideceinden ohmmetre deer gstermez. 6- Ohmmetrenin art probunu katoda; eksi probunu anoda temas ettirerek 5.ilem basaman tekrarlaynz. Tristr iletime gemediini grnz. ( Her iki ynde tetikleniyorsa bunun triyak olduu anlalr).
GZLEM TABLOSU :

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 2

TRSTRN DC GERLMDE R DRENC ZERNDEN TETKLENMES

DENEYN AMACI : Tristrn DC gerilimde tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : Tristrler doru gerilimde doru polarize edildiklerinde geytine kk bir pozitif gerilim gelirse iletime giderler. Tristrler doru gerilimde LDR, termistr, foto transistr gibi elemanlarla tetiklenebilir. DENEY BALANTI EMASI: S1
R1
220R

R3
220R

D1
LED-YELLOW

S2

U1
T106M1

BAT1
12V

R2
100R

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : S1 anahtar kapal S2 anahtar ak iken devreye enerji uygulandnda doru polarize edilen tristr geyt gerilimi alamadndan kesimdedir ve led yanmaz. S2 anahtar kapatldnda tristrn geyt ucuna R1,R2 gerilim blc direnler zerinden pozitif bir gerilim gelir. Tristr iletime gider ve led yanar. Bu durumda S2 anahtar alsa dahi tristr iletimde kalmaya ve led yanmaya devam eder. Tristr kesime gtrmek iin S1 anahtarnn almas gerekir. Tristr tekrar iletime gtrmek iin nce S1 daha sonra S2 anahtar kapatlmaldr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 ve S2 anahtarlar ak iken devreye enerji uygulaynz. LED in yanmadn gzleyiniz. 4- S1 ak iken, S2 anahtar kapatldnda Led in yanmadn gzleyiniz. 5- S1 ve S2 anahtar kapatldnda Led in yandn gzleyiniz. 6- S2 anahtarn anz. Bu durumda Led in yanmaya devam ettiini gzleyiniz. 7- S1 anahtarn anz. Led in yanmadn gzleyiniz. 8- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : LEDin S1 S2 Durumu Ak Ak Kapal Ak Kapal Kapal SORULAR : 1- S1 ve S2 anahtar kapal iken R1 direnci ksa devre edilirse ne olur? 2- S1 ve S2 anahtar kapal iken R2 direnci ksa devre edilirse ne olur? 3- S1 ve S2 anahtar kapal iken R1 direnci ak devre edilirse ne olur? 4- S1 ve S2 anahtar kapal iken R2 direnci ak devre edilirse ne olur? 5- S1 ve S2 anahtar kapal iken R3 direnci ksa devre edilirse ne olur? CEVAPLAR :

N ADI: Tristrn DC Gerilimde R Direnci zerinden Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Yazyla Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 3

DC GERLMDE ALIAN TRSTR SER ANAHTARLA DURDURMA

DENEYN AMACI : DC Gerilimde alan tristrn seri anahtarla durdurulmasn incelemek. TEORK BLGLER : Bu yntemde tristrn anot akm seri anahtarla kesilir. SW-SPST S1 DENEY BALANTI EMASI:

S2
SW-SPST

D
LED-YELLOW

KAYNAK
12V

R1
1k

R3
470R

U?
T106M1

R2
100R

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-G Kayna 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : nce S1 anahtar daha sonra S2 anahtar kapatldnda tristr iletime giderek ledin yanmasn salar. Bu durumda S2 anahtar alsa dahi tristr iletimde kalmaya devam eder. S1 anahtar alarak tristrn anot akm kesilir ve tristr yaltkan yaplr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 anahtarn kapatnz. Bu durumda LED in yanmadn gzleyiniz. 4- S2 anahtarn kapatnz. Bu LEDin durumda Led in yandn S1 S2 Durumu gzleyiniz. Ak Ak 5- S2 anahtarn anz. Led in Kapal Ak yanmaya devam ettiini Kapal Kapal gzleyiniz. 6- S1 anahtarn anz. Led in sndn gzleyiniz. 7- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU :

SORULAR : 1- Seri anahtarla tristr durdurma ynteminin olumlu ve olumsuz ynleri nelerdir? CEVAPLAR :

N ADI: DC Gerilimde alan Tristr Seri Anahtarla Durdurma e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Yazyla Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 4

DC GERLMDE ALIAN TRSTR PARALEL ANAHTARLA DURDURMA

DENEYN AMACI : Tristrn anot katot arasn ksa devre ederek kesime gtrme yntemlerini incelemek. TEORK BLGLER : Kk gl DC yklerin tristrle kumanda edilmesinde anot katot arasn ksa devre S1 ederek durdurma yntemi kullanlr. DENEY BALANTI EMASI:
SW-SPST

R1 BAT?
12V 1k

D
LED-YELLOW

R3 S2
470R

U
T106M1

S3

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-G Kayna 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar

R2
100R

DEVRENN ALIMASI : S1 anahtar ve S2 butonu ak olduunda devreye enerji uygulanrsa tristr yaltkandr. S1 anahtar kapatldnda tristrn anot ve katoduna doru ynl polarma uygulanmasna ramen tristr geyt polarmas almad iin iletime gitmez. S1 anahtar kapal olduunda S2 butonuna baslrsa led yanar. S2 butonu brakld halde led yanmaya devam eder. S3 butonuna baslp brakldnda led sner. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 anahtarn kapatp LED in yanmadn gzleyiniz. 4- S1 anahtarn kapal iken S2 LEDin butonuna basp braktmzda S1 S2 S3 Durumu Led in yandn gzleyiniz. Ak Ak Ak 5- S1 anahtarn anz. Led in Kapal Ak Ak sndn gzleyiniz. Kapal Ak 6- S1 anahtarn kapatp Led in Kapal Ak Kapal yanp yanmadn Kapal Kapal Ak Ak gzlemleyiniz. 7- S2 butonuna basp ledi yeniden yaknz. 8- S3 butonuna basn ve ledi gzleyiniz. 9- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU :

SORULAR : 1- Anot akmn keserek durdurma ynteminin olumlu ve olumsuz ynleri nelerdir? 2- Tristrn anot katot arasn ksa devre ederek durdurma ynteminin olumlu ve olumsuz ynleri nelerdir? CEVAPLAR :

N ADI: DC Gerilimde alan Tristr Paralel Anahtarla Durdurma e Balama: RENCNN: Atelye DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : retmeni Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Yazyla Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 5

DC GERLMDE ALIAN TRSTR KAPASTF ANAHTARLA DURDURMA

DENEYN AMACI : DC gerilimde alan Tristrn kapasitif yntemle durdurulmasn incelemek. TEORK BLGLER : Byk akmlar kontrol eden tristrleri durdurmak iin kapasitif yntemle anot-katot arasn ters polarize ederek durdurma yntemi kullanlr. DENEY BALANTI EMASI:
R1
10k

D
LED-YELLOW

R3
1k

G KAYNAI C
12V 4u7

R2
220R

S1

S2

U
T106M1

R4
1k

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-G Kayna 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : S1 butonuna basldnda tristr iletime gider ve led yanar.Tristrn iletken olmas C kondansatrnn, anoda bal ucu ( - ), R1 direncine bal ucu ise ( + ) olacak ekilde arj olur. S2 butonuna basldnda tristrn anoduna kondansatr zerindeki gerilimin eksisi, katoduna ise arts gelir. Bylece tristrn anot-katot ular ters polarize edilerek tristr kesime gtrlr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 butonuna basarak LED in yanmadn gzleyiniz. 4- S2 butonuna basp Led in sndn gzleyiniz. 5- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal Ak S2 Ak Ak Kapal LEDin Durumu

SORULAR : 1-Kapasitif durdurma yntemlerinin olumlu ve olumsuz ynleri nelerdir? CEVAPLAR :

N ADI: DC Gerilimde alan Tristr Kapasitif Anahtarla Durdurma e Balama: RENCNN: Atelye DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : retmeni Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Yazyla Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 6

AC GERLMDE TRSTRN DREN VE KONDANSATR LE TETKLENMES

DENEYN AMACI : AC gerilimde Tristrn diren ve kondansatr yardmyla tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : Bu yntemle AC gerilimde alan tristrn, dolaysyla ykn faz kaymal tetiklenmesi yaplr. S1 DENEY BALANTI EMASI:
LED R1
1k

R2
330R

P1
10k

S2
SW-SPST

TRSTR
T106M1

DYOT
1N4001

C
1u DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-220/12 V AC Transformatr 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : S1 ve S2 anahtarlar ak iken veya S1 kapal, S2 ak iken, tristr kesimdedir ve yk almaz. S1 kapal iken S2 de kapatlrsa; C1 kondansatr R1 ve P1 zerinden arj olmaya balar. C1 kondansatr ularndaki gerilim tristr tetikleme gerilimine ulatnda diyot zerinden pozitif geyt polarmas alan tristr iletime gider, dolaysyla led yanar. Pozitif alternansn sonunda tristr kesime gider. Negatif alternans sresince kesimde kalmaya devam eder. kinci pozitif alternansta C1 kondansatr pozitif ynde yeniden arj olmaya balar ve tristr pozitif geyt polarmas alarak yeniden iletken olur. Led negatif alternansta snmekte pozitif alternansta yanmay srdrr. P1 potansiyometresinin konumu, dolaysyla zaman sabitesi deitirilerek lambann parlakl ayarlanr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 anahtarna kapatarak devreye enerji uygulaynz. Bu anda LED in yanmadn gzleyiniz. 4- S2 anahtarn kapatp Led in yandn gzleyiniz. 5- Potansiyometrenin konumunu deitirerek lambann parlakln gzleyiniz. 6- Sonular gzlem tablosuna yaznz.

GZLEM TABLOSU

S1 Ak Kapal Kapal

S2 Kapal Ak Kapal

LEDin Durumu

SORULAR : 1-C1 kondansatr ksa devre edilirse ne olur? 2-C1 kondansatr ak devre edilirse ne olur? 3-D1 diyotunun yn deitirilirse ne olur? 4-Lambann parlakl hangi elemanlara bal olarak deiir? CEVAPLAR :

N ADI: AC Gerilimde Tristrn Diren ve Kondansatrle Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: Atelye DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : retmeni Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Yazyla Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 7

AC GERLMDE TRSTRN UJT LE TETKLENMES

DENEYN AMACI : AC gerilimde Tristrn UJT ile tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : UJT li osilatrn kndaki pozitif darbe gerilimleri ile tristr tetiklenebilir. DENEY BALANTI EMASI: 12 V
S1
220V SW-SPST

R1
1k

R2
680R

LAMBA

P1
50k

220 V
50 HZ

2N2646
UJT

TRSTR
T106M1

C1
100n

R3
100R

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-DC G Kayna 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Devreye enerji uygulandnda S1 anahtar ak olduu srece UJT osilasyon yapmaz. UJT nin B1 ucunda bir darbe gerilimi olduundan geyt tetiklemesi alamayan tristr kesimdedir. S1 anahtar kapatlp osilatr devresine enerji uygulandnda B1 ucunda oluan darbe gerilimleri tristr pozitif alternanslarda iletken yapar ve yk alr. Negatif alternanslarda tristr ters polarize olduu iin kesimdedir ve yk almaz. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 anahtar ak iken devreye enerji uygulaynz. Bu durumda lambann yanmadn gzleyiniz. 4- S1 anahtarn kapatp lambann yandn gzleyiniz. 5- Potansiyometrenin konumunu deitirerek lambann parlakln gzleyiniz. 6- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal SORULAR : 1-C1 kondansatr ksa devre edilirse ne olur? 2-C1 kondansatr ak devre edilirse ne olur? 3-Yk olarak lamba yerine ne balanabilir? CEVAPLAR : Lambann Durumu

N ADI: AC Gerilimde Tristrn UJT ile Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 8

AC GERLMDE TRSTRN DYAK LE TETKLENMES

DENEYN AMACI : AC gerilimde Tristrn Diyak ile tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : Tristrn diyak ile tetiklenmesi, neon lamba ile tetiklenmesine benzer. Fark diyan neon lambaya gre daha yksek gerilimde iletime gitmesidir. DENEY BALANTI EMASI:
L1
220V

S1
SW-SPST

R1
22k

DIYAK TRISTR
T106M1

C1
33nF

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : S1 anahtar akken her iki alternansta da tristr kesimdedir. S1 anahtar kapatldnda pozitif alternansta tristr iletime gitmeye hazrdr. letime gitmesi iin R1 zerinden arj olan C1 kondansatr ularndaki gerilimin diyak ateleme gerilimine ulamas gerekir. Bu anda diyak iletken olur ve tristr iletime gider. C1 kondansatr diyak zerinden dearj olmaya balar. Bir sre sonra diyak yaltkan olur. Tristr pozitif alternansn sonuna kadar iletimde kalr. Pozitif alternansn sonunda tristr kesime gider ve negatif alternans boyunca kesimde kalr. kinci pozitif alternansn gelmesi ile ayn olaylar tekrarlanr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 anahtar ak iken devreye enerji uygulaynz. Bu durumda lambann yanmadn gzleyiniz. 4- S1 anahtarn kapatp lambann yandn gzleyiniz. 5- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal SORULAR : 1-Diyak ksa devre edilirse ne olur? 2-Diyak ak devre edilirse ne olur? 3-C1 kondansatrnn deeri kltlrse ne olur? 4- C1 kondansatrnn deeri byltlrse ne olur? CEVAPLAR : Lambann Durumu

N ADI: AC Gerilimde Tristrn Diyak ile Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 9

TRSTR LE DC MOTOR ALITIRMA VE DURDURMA

DENEYN AMACI : DC motorun anahtarlama elemanlarndan olan tristr ile altrp durdurulmasn incelemek. TEORK BLGLER : DC motorun altrlmas ve durdurulmas aslnda tristrn tetiklenmesi ve seri anahtarla durdurulmas devresinden pek fark yoktur. B1 S1 DENEY BALANTI EMASI:
SW-SPST

220R

+88.8

R1

DC MOTOR

BAT1
12V

U1
T106M1

R2
100R

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Devreye enerji uygulandnda S1 anahtar ve B1 butonu ak olduundan tristr tetiklenmez ve dolaysyla motor almaz. nce S1 anahtar kapatlr ve B1 butonuna basld anda tristr geyti pozitif gerimle tetiklenir. Geyti tetiklenen tristr iletime geer. Tristr iletime getiinden ona seri bal DC motorda almaya balar. DC motorun durdurulmas iin S1 anahtar alr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- S1 anahtar kapatnz. 4- B1 Butonuna basnz ve motorun altn gzlemleyiniz. 5- S1 anahtarn anz ve motorun durduunu gzlemleyiniz. 6- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal SORULAR : 1-Tristr tetikleme yntemleri nelerdir? 2-Tristr durdurma yntemlerini yaznz. CEVAPLAR : DC Motorun Durumu

N ADI: Tristr ile DC Motorun altrlmas ve Durdurulmas e Balama: RENCNN: S DEERLENDRME Tarih://200.. R Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Soyad: SW -SPST 1k i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. LAMBA No : Saati: Sre:.. 12V

Atelye retmeni
Yazyla

P
50k

12 V 50 HZ TRISTR YAPRAI NO: 10 ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ D T106M1

TRSTR LE LAMBA KARARTMA UYGULAMA DEVRES 1N4001

DENEYN AMACI : Tristr ile lmba karartma devresini izme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. DENEY BALANTI EMASI:

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 11

TRSTR LE DC MOTOR HIZ KONTROL

DENEYN AMACI : Tristr ile doru akm motor hz kontrol devresini izme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Tristr ile doru akm motor hz kontrol, yaygn bir uygulama alanna sahiptir. Gnmzde tristrl DA motor hz kontrol srcleri (Yol Vericileri), reostalarn yerini almtr. En nemli avantaj, reostal yol vericilere gre enerji tasarrufu salamas ve maliyetlerinin dk olmasdr. ekildeki devrede tam dalga dorultma yapldktan sonra, 12 volt doru gerilim ile motorun hz kontrol edilir. Motor hz (Devir Says), potansiyometre ile ayarlanr. D diyodu, motor bobini zerinden devreye dnen regeneratif gerilimi ortadan kaldrr. Devre, kpr tipi tam dalga dorultma devresi ile beslenmelidir. Eer regleli g kaynandan beslenecek olursa devre almaz. Dorultucuda kondansatr bulunmamaldr. Regleli g kaynaklar, iddeti deimeyen doru gerilim verir. Kpr tipi dorultmacn ise, kndan iddeti deien (Gerilimin 0 'a Dt) gerilim elde edilir. DENEYN YAPILII : 1. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yapnz. 2. Bread - Board zerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doruluunu kontrol ediniz. 4. retmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. Devrede potansiyometrenin deerini deitirerek, motor devir saysnn deitiini gzleyiniz. 6. Potansiyometreyi en byk diren deerine alarak, DA motoru ularndaki gerilimi DA voltmetresi ile lnz. 7. Potansiyometreyi en kk diren deerine alarak, DA motoru ularndaki gerilimi DA voltmetresi ile lnz. 8. D5 diyodunu sknz. 6. ve 7. maddelerdeki ilemleri tekrar ediniz ve ltnz deerleri karlatrnz. 9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sknz. 10. Bu temrine ait sorular cevaplandrnz. SORULAR : 1. Devredeki tristr doru gerilim uygulanmasna ramen neden 16. temrinde alt gibi almamaktadr? 2. Devredeki potansiyometrenin grevini aklaynz. 3. Devredeki D diyodu ters balanrsa ne olur? CEVAPLAR :

N ADI: Tristr ile DC Motorun Hz Kontrol e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 12

DYAK IN AVOMETRE LE SALAMLIK KONTROL

DENEYN AMACI : Diyak n AVOmetre ile salamlk kontroln yapmak ve ularn bulmak. TEORK BLGLER : Diyak iki adet zener diyodun (rnein 33 voltluk) birbirine ters olarak paralel (ya da seri) balanmasyla oluan elektronik devre elemandr. Krlma gerilimi her iki ynde eit olup, ounlukla triyakl devrelerde tetikleme amacyla kullanlrlar. l aleti ohm kademesine (veya -) kademesine) alnr. l aletinin problar diyak ularna dedirilir. Bu durumda yksek diren grlr. Yani l aleti deer gstermez. Ular deitirildiinde ayn durum oluur. Diyak' n devrede kullanm srasnda yn farketmez. Piyasada bulunan diyaklardan bazlar BR100, DB3, MPT32 'dir DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-Diyak 2-AVOmetre
DENEYN YAPILII : 1- leceiniz diyak n ayaklarn 1 ve 2 olarak isimlendiriniz. 2- AVOmetreyi Ohm konumuna (ya da kademesine) alnz. 3- Tabloyu dolduracak ekilde ayaklar karlkl lnz, tabloya kaydediniz. GZLEM TABLOSU :

SORULAR

1- lm sonucuna gre diyak n A2-A1 ularn nasl bulursunuz? 2- Diyak n eik geriliminin ka volt olduunu nasl lersiniz? 3- Dorultma amacyla diyak kullanmak mmkn mdr? CEVAPLAR :

N ADI: Diyak n Avometre ile Salamlk Testi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 13

DYAK LE ALIAN FLR DEVRES UYGULAMASI

DENEYN AMACI : Diyak ile alan devreleri kurup altrmak ve bu konuda bilgi ve beceri kazanmak.
D2 R1
1K DIAC

DENEY BALANTI EMASI:

220V
5 HZ

R2 C1
1000nF 330R

D4
LED-YELLOW

D1
1N4004

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI :

Flar devresinde C kondansatr 1 Klk diren zerinden arj olur. C kondansatr ularndaki gerilim 32 Volt olduunda diyak iletken olur LED yanar. D1 diyodu negatif gerilimlere kar korumak iin konulmutur. LED in yanma sresi 1 K lk direncin ve kondansatrn deeri deitirilerek ayarlanabilir.
DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- Devreye enerji veriniz. 4- Led in durumunu gzlemleyiniz.

SORULAR

1-Diyak tanmlaynz. 2-Diyak hangi gerilim deerleri arasnda iletime geer? 3-Diyaklar nerelerde kullanlrlar?
CEVAPLAR :

N ADI: Diyak ile alan Flar Devre e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 14

DYAK LE YAPILAN OSLATR DEVRES UYGULAMASI

DENEYN AMACI : Diyak ile yaplan osilatr devresini incelemek. TEORK BLGLER : Diyak ksaca iki ynl tetikleme elemandr. Birbirine ters ynde seri balanm iki adet 33 V zener diyota edeer elemandr. 33 V a kadar zerinden akm geirmez. Ularndaki gerilim 33 V un zerine ktnda iletken olur. Diyaklar bu zelliinden dolay triyak ve tristrlerin tetiklenmesinde bu elemanlarn geytlerine seri olarak balanr. DENEY BALANTI EMASI: A S1
SW-SPST B

P1
1k

C D

D1

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-G kayna 4-Osilaskop 5-Devre emasnda belirtilen elemanlar

BAT1
12V

DIAC

C1
100n

R1
1k

DEVRENN ALIMASI : S1 anahtar kapatldnda C1 kondansatr P1 zerinden arj olmaya balar. C1 ularndaki gerilim diyak ateleme gerilimine ulat anda diyak iletken olur. C1 kondansatr diyak zerinden dearj olmaya balar. Dearj annda C1 ularndaki gerilim diyak ateleme geriliminin % 75'ine dnce diyak yaltkan olur. C1 kondansatr yeniden arj olmaya balar ve ayn olaylar tekrarlanr. DENEYN YAPILII : 1-AVO metre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2-Devreyi Bread Board zerine kurunuz. 3-Osilaskobu 1-ase arasna balaynz. 4-Potansiyometreyi maksimum konumuna alp 1(Diyak Girii)-ase arasndaki sinyali gzleyiniz. 5-Potansiyometreyi minimum konumuna alp 1(Diyak Girii)-ase arasndaki sinyali gzleyiniz. 6-Osilaskobu 2 (Diyak k)-ase arasna balaynz. 7-Potansiyometrenin maksimum ve minimum konumlar iin 2(Diyak k)-ase arasndaki sinyali gzleyiniz. 8-lm tablosundaki lmleri yapnz. GZLEM TABLOSU :

SORULAR : 1-C1 ak devre olursa 1 ve 2 klarndaki dalga ekilleri nasl olur? 2- C1 ksa devre olursa 1 ve 2 klarndaki dalga ekilleri nasl olur? CEVAPLAR :

N ADI: Diyak ile Yaplan Osilatr Devresi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 15

TRYAKIN SALAMLIK KONTROL ve ULARININ TESBT

DENEYN AMACI : Triyak n AVOmetre ile salamlk kontroln yapar ve ularnn bulunmasn bilir. TEORK BLGLER : Triyak iki adet tristrn birbirine ters olarak paralel balanmasyla oluan elektronik devre elemandr. ift ynl akm geirir.

Tablo incelendiinde Geyt e A2 ile ayn polarite de gerilim uygulandnda en iyi verim alnmaktadr. Triyak n iletime geebilmesi iin A2 A1 arasna DC gerilim uygulandnda geyt ucunun ksa sreli bir kez tetiklenmesi yeterlidir. Triyak lmnde Analog l aleti kullanlmas tercih edilir. lm srasnda A2 A1 aras iki ynl ok yksek diren gsterir. (l aletinin ibresi sapmaz). A ile G aras ise iki ynl dk diren gsterir. rnek lm tablosu aada verilmitir.

Tablodaki verilere gre A1 - G aras iki ynl 150 diren gstermitir. Dier ular kendi arasnda lldnde ok yksek diren llmtr.(l aleti deer gstermemitir) Tablodaki lm sonucuna gre deer gstermeyen ular dndaki u A2dir. Dier ulardan biri A1 ve dieri G 'dir. Ancak hangisinin A1 ya da G olduu belli deildir. Bu ularn kesin tespiti kataloglardan ya da l aleti ile deneme yanlma yoluyla bulunur. Triyak n salamlk kontrol: Analog AVOmetre ohm kademesine alnr. l aletinin bir ucu A2ye dier ucu A1e tutulur. Bu durumda l aleti deer gstermez. Bir an iin A2 - G aras ksa devre yaplp alr. l aletinin ibresi sapar. dk diren gsterir. Hatta ksa devre gibi olur. ( Eer Triyak iletime gemediyse geriye kalan dier u A1 olarak kabul edilerek ilem tekrarlanr). l aleti ular deitirilerek A2 - A1e tekrar tutulur. l aleti deer gstermez. Bir an iin A2 - G aras ksa devre yaplarak alr. l aletinin ibresi sapar. Bu durumda triyak iletime gemitir. Ulardan birinin temas kesilip tekrar ayn yere dedirildiinde triyak n iletkenlii sona erer. nk akm kesilmitir. DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-Triyak ( TIC206, BT134 ) 2-Analog AVOmetre

DENEYN YAPILII : 1- leceiniz triyak n bacaklarn rasgele numaralandrnz. eklini Tablo- 1 in yanna iziniz. 2- Analog AVOmetreyi ohm konumuna (rnein xl kademesine ) alnz. 3- Tablo- 1 i dolduracak ekilde ayaklar karlkl olarak lnz, tabloya kaydediniz. 4- Tablodaki deerlere gre triyakn ayak isimlerini tablonun altna yaznz. (Tabloya gre A2 ucu kesin; dierlerinden hangisinin G veya A1 olduu tahminidir)

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 16

TRYAK IN DC GEYT GERLM LE TETKLENMES

DENEYN AMACI : Triyak n DC geyt gerilimi ile tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : Triyaklarn DC geyt gerilimi ile tetiklenmesi, AC gerilimde alan ykn; DC gerilimle kumanda edilecei yerlerde kullanlr. DENEY BALANTI EMASI: 100 W LAMBA

220V

220 V

12 v

S1
SW-SPST

R1
150R

TRYAK
L4008L6

R2
3k3

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-G Kayna 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : S1 anahtar akken geyt tetiklemesi alamayan triyak, yaltkandr. S1 anahtar kapatldnda G-A1 arasndan akan geyt akm, triya AC nin her iki alternansnn banda iletken yapar. Bu durumda hem triyaktan hemde ykten bir akm geii olur. S1 anahtar aldnda ise ilk alternansn hemen sonunda triyak kesime gider. DC g kayna ters evrildiinde de triyak ayn alma zellii gsterir. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- Devreye enerji uygulayarak S1 anahtarn kapatnz. Bu anda lambann yandn gzleyiniz. 4-S1 anahtarn anz. Lambann sndn gzleyiniz. 5- DC g kayna ularn ters evirip ayn ilemleri tekrarlaynz. Sonularn ayn olduunu gzleyiniz. 6- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal A2- ACV ACV G- DCV DCV

SORULAR : 1-Triyak yerine tristr takldnda lamba neden snk yanar? 2-G-A1 aras ksa devre edilirse triyak iletken olur mu? 3-R1 ksa devre olursa ne olur? 4-S1 anahtar yerine hangi elemanlar balanabilir? CEVAPLAR :

N ADI: Triyak n DC Geyt Gerilimi le Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 17

TRYAK IN AC GEYT GERLM LE R DRENC ZERNDEN TETKLENMES

DENEYN AMACI : Triyak n AC geyt gerilimi ile R direnci zerinden tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : Bu yntem Triyaklarn AC geyt gerilimi ile dorudan ama/kapama anahtar olarak kullanld yerlerde tercih edilir. LAMBA DENEY BALANTI EMASI:

220V

S1
SW-SPST

220 V
50 HZ

R TRIYAK
BT136 200R

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : S1 anahtar ak olduu srece geyt polarmas alamayan triyak, yaltkandr. S1 anahtar kapatldnda triyan geytine pozitif alternanslarda pozitif, negatif alternanslarda ise negatif gerilim gelecek ve triyak iletken olacaktr. Bu her iki alternansta da akm geecek ve yk alacaktr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- Devreye enerji uygulayarak S1 anahtarn kapatnz. Bu anda lambann yandn gzleyiniz. 4-S1 anahtarn anz. Lambann sndn gzleyiniz. 5-DC g kayna ularn ters evirip ayn ilemleri tekrarlaynz. Sonularn ayn olduunu gzleyiniz. 5- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal A2- ACV ACV G- ACV ACV

SORULAR : 1-R direnci ksa devre edilirse ne olur? 2-R direnci ak devre edilirse ne olur? 3-R direncine seri bir diyot balanrsa lambann parlaklnda bir deime olur mu? 4-S1 anahtar kapal iken yk ksa devre edilirse ne olur? CEVAPLAR :

N ADI: Triyan AC Geyt Gerilimi ile R Direnci zerinden Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: Atelye DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : retmeni Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Rakamla Yazyla Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 18

TRYAK IN DYAK LE TETKLENMES

DENEYN AMACI : Triyak n diyak ile tetiklenmesini incelemek. TEORK BLGLER : Triyan diyak ile tetiklenmesi ekonomik olmas, basit olmas ve kararl almas nedeniyle en yaygn kullanlan tetikleme yntemidir. Diyan ateleme geriliminin yksek olmas nedeniyle geni faz asyla g kontrol yaplabilir. DENEY BALANTI EMASI:
LAMBA
220V

S1
SW-SPST

R1 220 V
50 HZ 2k2

TRYAK
BT137

P1
500k

DIYAK

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar 4-Osilaskop

C1
0,1u/400V

DEVRENN ALIMASI : Devreye enerji uygulandnda triyak ularnda deeri pozitif veya negatif maksimuma doru ykselen bir gerilim grlr. Ancak C1 kondansatr bo olduundan dolay diyak yaltkandr ve geyt tetiklenmez. Bu yzden tiryak ve ykten akm gemez. C1 kondansatr R1 ve P1 zerinden arj olur. Ularndaki gerilim, diyak ateleme gerilimine ulatnda diyak, dolaysyla geyt tetiklemesi alan triyak iletken olur. Triyak ve yk zerinden geen akm ykn almasn salar. Alternansn sonunda triyak kesime gider. kinci alternansta C1 ter ynde arj olur. Yukarda anlatlan olaylar tekrarlanr. Potansiyometrenin konumu deitirilerek C1 ularndaki gerilimin diyak ateleme gerilimine kma sresi ayarlanabilir. Bu ekilde triyaktan akm geme sresi deitirilerek yk kontrol salanr. DENEYN YAPILII : 1- AVOmetre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2- Devreyi Bread board zerine monte ediniz. 3- Devreye enerji uygulayarak S1 anahtarn kapatnz. Bu anda lambann yandn gzleyiniz. 4- P1 potansiyometresinin konumunu deitiriniz. Lamba parlaklndaki deiimi gzleyiniz. 5- Sonular gzlem tablosuna yaznz. GZLEM TABLOSU : S1 Ak Kapal A2- ACV ACV G- ACV ACV

SORULAR : 1-C1 kondansatr ksa devre olursa lamba yanar m? Neden? 2-C1 kondansatr ak devre olursa lamba yanar m? Neden? 3-R2 direnci ak devre olursa lamba yanar m? Neden? 4-S1 anahtarna seri bir diyot balanrsa lambann parlakl deiir mi? Neden? CEVAPLAR :

N ADI: Triyan Diyak le Tetiklenmesi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 19

TRYAK LE LAMBA KARARTMA DEVRES

DENEYN AMACI : Triyak ile lmba karartma devresini izme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. DENEY BALANTI EMASI:

220V

LAMBA

R
5k6

220 V
50 HZ
54%

P
250k

DIYAK

TRIYAK

BT136

C
0,1uF

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Triyak ile yaplan lmba karartma (Dimmer) devresi, lmbann parlakln kontrol eder. Alternatif akmn pozitif ve negatif palslerinin dey olarak kylmas, dolaysyla alternatif akmn etkin deerinin deitirilmesiyle kontrol ilemi yaplr.P1 potansiyometresi ayarlanarak lmbann parlakl azaltlr veya oaltlr. Potansiyometrenin en kk diren deerinde lmba parlak yanar, en byk diren deerinde lmba sner. DENEYN YAPILII : 1. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yapnz. 2. Bread - Board zerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doruluunu kontrol ediniz. 4. retmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. P1 potansiyometresini en kk ve en byk diren deerine ayarlayarak, lmbann parlaklnn deitiini gzleyiniz. 6. Potansiyometrenin en byk, orta ve en kk diren deerlerinde A noktasndaki gerilim deerini, alternatif akm voltmetresi ile lnz. 7. Lmba parlak durumda iken triyak ularndaki gerilimi lnz. 8. Lmba snk durumda iken triyak ularndaki gerilimi lnz. 9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sknz. 10. Bu temrine ait sorular cevaplandrnz. SORULAR : 1. Devredeki lmba ak devre (Kopuk) ise triyak iletime geer mi? Nedenini aklaynz. 2. Diyak ksa devre olursa, devrenin almasn nasl etkiler? 3. Lmba karartma devresinin nerelerde ve hangi tip lmbalarda kullanldn yaznz. CEVAPLAR :

N ADI: Triyak ile Lamba Karartma Devresi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 20

TRYAK LE LAMBA KARARTMA DEVRES (K AYRI LAMBALI)

DENEYN AMACI : Lamba karartma devresini incelemek. TEORK BLGLER : Lamba karartma devreleri, diyaklar yardm ile faz kaydrma prensibinden yararlanlarak dzenlenen devrelerdir. Bu devreler tiyatro, sinema, dn salonu ve evlerde kullanlabilir. ki ayr lamba veya lamba gurubunu kontrol edebilir. Devrede kullanlan triyak, ykn ekecei akma gre seilir. DENEY BALANTI EMASI:
L1
220V

L2
220V

R1
27k

220 V
50 HZ

TH1
BT137

D1 R2
33R DIAC

P1
500k
51%

D2 R3
33R DIAC

TH2
BT137

100nF 100nF DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Devreye enerji uygulandnda her iki kondansatr de bo olduundan triyaklarn her ikisi de kesimdedir. Kondansatrler R1 direnci ve P1 potansiyometresi zerinden arj olmaya balar. Potansiyometrenin orta ucunun bulunduu konuma, kondansatrlerden hangisi yakn ise o kondansatr daha abuk arj olur. Potansiyometrenin orta ucunun bulunduu konuma C1 kondansatrnn yakn olduunu kabul edelim. Bu durumda C1, R1 ve P1 potansiyometresi zerinden daha abuk arj olur. Ularndaki gerilim + alternansn banda diyak ateleme gerilimine ulaacandan, D1 diya iletken olur. Th1 triya alternansn banda iletime gider. Bu durumda birinci yk alt halde C2 kondansatr ularndaki gerilim diyak ateleme gerilimine ulamad iin ikinci yk almaz. Alternansn sonuna doru C2 kondansatr de arj olur, ularndaki gerilim diyak ateleme gerilimine ulatndan D2 diya ve Th2 triya iletken olur. Bylece ikinci yk de alr. Birinci ykten uzun sreli akm geecei iin lamba parlak yanar. kinci ykten ise alternansn sonuna doru akm gemeye balayacandan geen akmn efektif deeri kk olur. Bu nedenle lamba snk yanar. Alternans sonunda her iki triyak da yaltkan olur. Balayan yeni alternansta ayn olaylar C1 ve C2 ters ynde arj olacak ekilde tekrarlanr. Potansiyometre ters ynde evrildiinde C1' in arj sresi uzayp C2' nin arj sresi ksalaca iin yukarda belirtilen nedenlerden dolay ikinci lamba parlak birinci lamba snk yanar. DENEYN YAPILII : 1-AVO metre ile devre elemanlarnn salamln kontrol ediniz. 2-Devreyi Bread Board zerine kurunuz. 3-Devreye enerji uygulayp, lambalarn parlakln gzleyiniz. 4-Potansiyometreyi saat ibresi ynnde eviriniz. Lambalarn parlakln gzleyiniz. 5-Potansiyometreyi saat ibresinin tersi ynnde eviriniz. Lambalarn parlakln gzleyiniz. SORULAR : 1-C1 kondansatr ksa devre olursa devre nasl alr? 2-C1 kondansatr ksa devre olursa devre nasl alr? 3-Diyaklar ksa devre olursa devre nasl alr? 4-Devredeki triyaklarn yerine tristr balanrsa devre nasl alr? CEVAPLAR :

C1

C2

N ADI: Triyak ile Lamba Karartma Devresi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 21

ISI SENSR ve TRANSDSERLERN SALAMLIK KONTROL

DENEYN AMACI : PTC, NTC ve Termokupullarn AVOmetre ile salamlk kontroln yapmak. TEORK BLGLER : Elektronik devrelerle scaklk kontrol yapabilmek, ortam scakln belirlemek, alclar yksek scaklktan korumak vb. gibi amalar iin s sensr ve transdserleri kullanlr. DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER:

1-NTC, PTC, Termokupl 2-AVOmetre 3-Mum

DENEYN YAPILII : 1- PTC yi ekilde grld ohmmetreye balaynz. lk olarak oda scaklnda PTC nin zerinde yazl deeri okumanz gerekiyor. Daha sonra mum veya benzeri bir ara ile sttnzda direnci ykseliyor ise PTC salamdr. Bunun dnda bir durum gerekleiyor ise PTC arzaldr. 2-NTC yi ekilde grld ohmmetreye balaynz. lk olarak oda scaklnda NTC nin zerinde yazl deeri okumanz gerekiyor. Daha sonra mum veya benzeri bir ara ile sttnzda direnci azalyor ise NTC salamdr. Bunun dnda bir durum gerekleiyor ise NTC arzaldr. 3-Avometre milivolt (rnein;200mV.) kademesine alnz. Termokuplun ularna avometrenin prop ularna sabitleyiniz. Termokuplun ucu havya ya da akmakla stlr. Avometrenin ekrannda gerilim deiimi olup olmad gzlenir. Gerilim deiimi varsa termokupl salamdr. 4-ltnz deerleri tabloya kaydederek uygulamaya son veriniz. GZLEM TABLOSU lm Yaplan Sensr veya Transdser PTC NTC Termokupl (Islift) SORULAR : : Avometre ile oda scaklndaki deeri Istldktan sonra en son okuduunuz deer Sonu

1- Sensr ve Transdser kavramlarn aklaynz. 2- Termistr nedir? eitleri nelerdir? 3- PTC, NTC ve Termokuplu tanmlaynz.
CEVAPLAR :

N ADI: Is Sensr ve Transdserlerin Salamlk Testi e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 22

ISI ALARM DEVRES (SICAKTA ALIAN DEVRE)

DENEYN AMACI: Transistrl anahtarlama devrelerinden s alrm devresini izmek, uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. TEORK BLGLER : Is alarm devreleri, s ykseldiinde ya da dtnde alan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi iin s deiimini alglayacak elemanlara ihtiya vardr DENEY BALANTI EMASI:
R1
15k

R3
680R

LAMBA
12V

R4
680R

TR2
BC238BP

R2
330R

TR1
BC238BP

BATARYA
12V

-tc

NTC
10K

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Besleme kaynandan (+12 V) gelen akm, R1 direnci zerinden NTC ile R2 nin birletii noktaya gelir. NTC nin scak olduu anda i direnci azalr ve Tr1 transistrnn beyz ucuna negatif (-) potansiyeli geleceinden sfrlanan IB1 akm, Tr1 transistrn kesime gtrr. Bu anda Tr1 in kolektr-emiter direnci maksimum deere ular. Tr2 transistrnn beyzine R3 ve R4 direnlerinden geen bir + akm gelecei iin Tr2 transistr iletime geer ve lmba yanar. NTC nin souk olduu ortamda ise NTC nin i direnci yksek olaca iin R1 ve R2 direnleri zerinden geen IB akm, Tr1 in beyz ucuna giderek Tr1 transistrn iletime geirir. Bu durumda kolektr - emiter direnci azalan Tr1 in kolektr gerilimi negatif potansiyel seviyesine iner. Bu anda R3 direncinin st ucu + , alt ucu - gerilim potansiyeline ular. Sonuta Tr2 nin beyz potansiyelinin negatif seviyeye dmesi ve bunun etkisi ile beyz akmnn + iken - deere inmesiyle, Tr2 transistr kesime gider ve lmba sner. DENEYN YAPILII : 1. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yapnz. 2. Bread - Board zerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doruluunu kontrol ediniz. 4. retmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. Ortam scaklnda lmbann yanp yanmadn kontrol ediniz ve gerekli lmeleri yaparak tabloya kaydediniz. 6. NTC 'yi starak lambann durumunu gzleyiniz ve gerekli lmeleri yaparak tabloya kaydediniz. 7. Devredeki NTC yerine PTC balayarak souk ve scak durumdaki lmbann durumunu gzleyiniz. 8. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sknz. 9. Bu temrine ait sorular cevaplandrnz. SORULAR : 1. NTC 'nin zellii nedir? 2. Devrede NTC yerine PTC kullanlmas, devrenin almasn nasl etkiler? CEVAPLAR :

N ADI: Is Alarm Devresi (Scakta alan Devre) e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 23

ISI ALARM DEVRES (SOUKTA ALIAN DEVRE)

DENEYN AMACI: Transistrl anahtarlama devrelerinden s alrm devresini izmek, uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. TEORK BLGLER : Is alarm devreleri, s ykseldiinde ya da dtnde alan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi iin s deiimini alglayacak elemanlara ihtiya vardr DENEY BALANTI EMASI:
-tc

NTC
10K

R3
680R

LAMBA
12V

R4
680R

TR2
BC238BP

R2
330R

TR1
BC238BP

BATARYA
12V

R1

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : NTC nin yaps gerei souk ortamda i direnci yksektir. Bu nedenle Tr1 in beyzine gelen IB1 akm, NTC nin akma byk diren gstermesinden dolay sfra yakn bir deerde bulunur. Bu akm Tr1 i iletime geirmeye yeterli olmadndan, Tr1 bu anda kesimdedir. Tr2, R3 ve R4 direnleri zerinden + IB2 akmn beyz ucundan alaca iin iletime geerek lmbann yanmasna neden olur. NTC scak ortamda iken i direnci der ve akma kar gsterecei zorluk azalarak byk bir akm geiine izin verir. Bu durumda, + IB1 akm artarak Tr1 i kesim durumundan iletim durumuna geirir. Kolektr-emiter direnci sfra yaklaan Tr1 in kolektr ucunda, emiterden gelen (-) potansiyel olmas nedeniyle, Tr2 nin beyzine gelen IB2 akm deeri azalp negatif (-) deere derek Tr2 yi kesime gtrr ve lmba sner. DENEYN YAPILII : 1. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yapnz. 2. Bread - Board zerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doruluunu kontrol ediniz. 4. retmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. Ortam scaklnda lmbann yanp yanmadn kontrol ediniz ve gerekli lmeleri yaparak tabloya kaydediniz. 6. NTC 'yi starak lambann durumunu gzleyiniz ve gerekli lmeleri yaparak tabloya kaydediniz. 7. Devredeki NTC yerine PTC balayarak souk ve scak durumdaki lmbann durumunu gzleyiniz. 8. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sknz. 9. Bu temrine ait sorular cevaplandrnz. SORULAR : 1. Devredeki Tr1 ve Tr2 transistrlerinin grevini yaznz. CEVAPLAR :

100R

N ADI: Is Alarm Devresi (Scakta alan Devre) e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 24

REZSTANSIN OTOMATK KONTROL

DENEYN AMACI: Triyak ve PTC ile stc kontrol devresini incelemek. TEORK BLGLER: Triyak ile stc kontrol yaplrken istenirse belirli bir sdan sonra yk altrlr veya durdurulur. Is duyarl elemann bulunduu ortamdaki s deiimine bal olarak, faz kaydrlarak yk kontrol gerekletirilir. Bu ekilde ortam ss belirli seviyede kalmas salanabilir. DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Istc 4-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : Devreye enerji uygulandnda PTC nin i direnci kk olduundan C1 kondansatr alternans banda arj olur ve triya ateler. Dolaysyla erken tetiklenen triyak her alternansta uzun sreli olarak ykten akm geiine izin verir. Bu durumda stcnn etrafa yayd s fazla olur. Bir sre sonra stcnn yayd s PTC nin i direncinin bymesine neden olur. direnci byyen PTC, C1 kondansatrnn arj sresini geciktireceinden diyak ve triyak daha ge iletken olur ve ykten daha ksa sreli akm geer. Buna bal olarak stcnn yayd s miktar azalr. Bylece ortam ss sabit tutulmu olur. DENEYN YAPILII : 1. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yapnz. 2. Bread - Board zerine devreyi kurunuz. 3. Istc yk yerine lamba balaynz. 4. Devreye enerji veriniz. 5. PTC yi havya ile stn ve lamba parlaklndaki deiimi gzleyiniz. 6. Lambay skp yerine stc balaynz.. 7.PTC yi stcdan etkilenecek ekilde devreye monte edip enerji uygulaynz. Istcnn etrafa yayd s deiimini gzleyiniz. SORULAR : 1.Istc yk olarak neler kullanlabilir. 2.Devrede tetikleme eleman olarak diyak yerine neon lamba kullanlabilir mi? 3.Triyak yerine tristr kullanlrsa devre nasl alr. 4.Devrede PTC yerine ayn deerde NTC kullanlrsa devre nasl alr. CEVAPLAR :

N ADI: Rezistansn Otomatik Kontrol e Balama: RENCNN: DEERLENDRME Tarih://200.. Ad : Saati: Sre:.. Al. Biim. Sre lemler Top. Soyad: i Bitirme: 30 30 20 20 100 Snf : Tarih://200.. No : Saati: Sre:..

Atelye retmeni
Rakamla Yazyla

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL ve ARIZA ANALZ

YAPRAI NO: 25

IIK ALARM DEVRES (KARANLIKTA ALIAN)

DENEYN AMACI: Transistrl anahtarlama devrelerinden k alrm devresini izme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. TEORK BLGLER: Ik alarm devreleri k kesildiinde ya da k geldiinde alarm veren LDR, fototransistr gibi optik elemanlarn sensr olarak kullanld devrelerdir. DENEY BALANTI EMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre emasnda belirtilen elemanlar DEVRENN ALIMASI : lk anda LDR karanlk ortamda olup i direnci yksektir. Bu durumda Tr1 in beyz akm, LDR zerinden + 12 voltluk kaynaktan gelen + akmn LDR nin i direncinin yksek olmasndan dolay yetersiz seviyededir. Dolaysyla Tr1 kesimdedir. Tr1 in kolektr ucunun + potansiyelinin artmas, Tr2 nin beyz akmnn (+ IB2) R3 ve R4 direnleri zerinden geerek Tr2 yi iletime geirmesine neden olur ve lmba yanar. LDR aydnlkta iken i direnci derek elektrik akmnn geiine izin verir. Tr1 in beyzinden IB1 akm geeceinden Tr1 kesim durumundan iletim durumuna geer. Bu anda Tr1 in kolektr ucu, kaynan (-) kutbundan, Tr2 nin emiter ucu zerinden negatif potansiyel alaca iin Tr2 nin beyz potansiyeli + dan - ye geerek IB2 akmn - yapar. Sonuta Tr2 kesime gider ve lmba sner. DENEYN YAPILII : 1. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yapnz. 2. Bread - Board zerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doruluunu kontrol ediniz. 4. retmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. Ortam aydnlnda lambann yanp yanmadn kontrol ediniz. 6. LDR 'nin zerini kapatarak karanlk ortamda lambann yanp yanmadn kontrol ediniz. 7. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sknz. 8. Bu temrine ait sorular cevaplandrnz. SORULAR : 1. LDR 'nin zelliini yaznz. 2. LDR kontroll devrelerin nerelerde kullanldn aklaynz.

CEVAPLAR

R2(2) 12 V+

U1(V-)

RF RF
RF 22k RF
10k

N ADI: Ik RENCNN: Ad : Soyad: Snf : No :

Alarm Devresi ( Karanlkta alan Devre) U1(12 V-) 10k R1 R2

12 V+

e Balama: Tarih://200.. Saati: Sre:.. i Bitirme: Ug1-3V Tarih://200.. Ug1-3V Saati: Sre:..

47k

R3
2k2

1k

12 (V-) 20k

41 15 5

Al.
Ug

30
FM FM

R3 R3 2k2 Uref Biim. Sre 10k RG R4 20 R1 + 30

+

. U1 U1(12 V-) DEERLENDRME 12 (V-)

4 4 1 1 5 22 U1(12 V-) . lemler Top. 6 3 2
3

A B A

Atelye retmeni
D2
LED-BLUE

202
3 3

4 1 77 5

10k 10k 10k

.
2 3

100 741 .
U

Ug<Uref Ug>Uref Rakamla C Yazyla

B

ATELYE: ENDSTRYEL KONTROL

AM AM

POT Ug2- 1V ve100kZENER ARIZA

1N4372A
1N4372A
AM FM

Ug2- 1V

ANALZ D110k + R2
1N4735A 10k

R1 R2 10k

UA741

6 6

D C

4 1 5

D3

10k 3 U1(V+)

R1

100
-

ZENER

R1

R4
10k

YAPRAI NO: B26 C

7

6 UA741 UA741 U2(12 V+)

LED-YELLOW 6

AD B

A B A C

UA741 V+) UA741 U2(12

12 (V+)

D C
D

R5
680

IIK ALARM DEVRES (AYDINLIKTAV+) ALIAN) U2(12

12 (V+)

DENEYN AMACI: Transistrl anahtarlama devrelerinden k alrm devresini izme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.