You are on page 1of 130

MTTEFK VE ORTAK DEVLETLERLE TRKYE ARASINDA 10 AUSTOS 1920'DE SEVRES'DE MZALANAN BARI ANDLAMASI Bir yandan, bu Andlamada Balca

Mttefik Devletler olarak belirtilen, BRTANYA MPARATORLUU, FRANSA, TALYA ve JAPONYA; yukarda ad geen balca Devletlerle, Mttefik Devletleri oluturan, ERMENSTAN, BELKA, YUNANSTAN, HCAZ, POLONYA, ROMANYA, SIRP-HIRVAT-SLOVEN DEVLET ve EKOSLOVAKYA; ve te yandan, TRKYE; Osmanl mparatorluu Hkmetinin istemesi zerine, bir Bar Andlamas yaplabilmesi iin, Balca Mttefik Devletlerce, 30 Ekim 1919'da, Trkiye'ye bir Barrakma [Mtareke] salanm olduunu gz nnde tutarak, Mttefik Devletlerin, aralarndan kimilerinin, Trkiye'ye kar dorudan ya da dolayl biimde ard arda srklenmi olduklar ve kkeni eski Avusturya-Macaristan imparatorluk ve Krallk Hkmetinin 28 Temmuz 1914'de Srbistan'a kar sava ilnnda ve Trkiye'nin 29 Ekim 1914'de Mttefik Devletlere kar at ve mttefiki, Almanyann yrtt dmanca eylemlerde bulunan savan, yerini, salam, adaletli1 ve srekli bir bara brakmasn istediklerini gz nnde tutarak, Bu amala, BAITLI YKSEK TARAFLAR, Tam yetkili Temsilcilerini aada belirtildii zere atamlardr: MAJESTE BYK BRTANYA VE RLANDA BRLEK-KRALLII VE DENZLER TES BRTANYA LKELER KRALI, HNDSTAN MPARATORU: Sir George Dixon GRAHAME, K.C.V.O., Majestelerinin Tamyetkili Paris Ortaelisi: ve: KANADA DOMNYONU iin: Sayn Sir George Halsey PERLEY, K.C.M.G., Birleik-Krallk'da Kanada Yksek Komiseri; AVUSTRALYA COMMONWEALTH'i iin: ok Sayn Andrew FSHER, Birleik-Krallk'da Avustralya Yksek Komiseri; YEN-ZELANDA DOMNYONU iin: Sir George Dixon GRAHAME, K.C.V.O., Majestelerinin Tamyetkili Paris Ortaelisi; GNEY-AFRKA BRL iin: B. Reginald Andrew BLANKENBERG, O.B.E., Birleik-Krallk'da Gney-Afrika Birlii Yksek Komiser Vekili;
Franszca metinde une paix solide et durable", ngilizce metinde "a firm, just and durable peace", talyanca metinde "una pace salda, giusta e duratura" denilmektedir. Matbaa-i Amire ve Konya metinlerinde "muhkem ve mstakar bir sulh", Erim metninde ise "muhkem ve mstahkem bir sulh" biiminde evrilmitir. (evirenler)
l

-1-

HNDSTAN iin: Sir Arthur HRTZEL, K.C.B., Hindistan leri Mstear; FRANSA CUMHURYET BAKANI: B. Alexandre MLLERAND, Babakan, Dileri Bakan; B. Frezene FRANOS-MARSAL, Maliye Bakan: B. Auguste Paul-Louis ISAAG, Ticaret ve Endstri Bakan; B. Jules CAMBON, Fransa Bykelisi; B. Georges Maurice PALEOLOGUE, Fransa Bykelisi, Dileri Bakanl Genel Sekreteri; MAJESTE TALYA KRALI: Kont LELO BONN LONGARE, Krallk Senatr, Majeste talya Kralnn Paris'de Olaanst ve Tamyetkili Bykelisi; General Giovanni MARETT, Yksek Sava Konseyinde talya Asker Temsilcisi; MAJESTE JAPONYA MPARATORU:2 Vikont CHNDA, Majeste Japon imparatorunun Londra'da Olaanst ve Tamyetkili Bykelisi; B. K. MATSU, Majeste Japon imparatorunun Paris'de Olaanst ve Tamyetkili Bykelisi; ERMENSTAN: B.Avetis AHARONAN, Ermenistan Cumhuriyeti Temsilci Heyetinin Bakan; MAJESTE BELKA'LILAR KRALI: B. Jules VAN DEN HEUVEL, Olaanst Temsilci ve Tamyetkili Ortaeli, Devlet Bakan; B. ROLN JACQUEMYNS, Uluslararas zel Hukuk Enstits yesi, Belika Temsilci Heyeti Genel Sekreteri; MAJESTE ELENLER KRALI: B. Eleftherios K. VENlSELOS, Babakan; B. Athos ROMANOS, Majeste Yunanllar Kralnn Paris'de Olaanst Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi; MAJESTE HCAZ KRALI: ................................................. POLONYA CUMHURYET BAKANI: Kont Maurice ZAMOYSKl, Polonya Cumhuriyeti'nin Paris'de Olaanst Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi; B. Erasme PLTZ; PORTEKZ CUMHURYET BAKANI: Dr. Affonso Augusto da COSTA, eski Babakan; MAJESTE ROMANYA KRALI: B. Nicolae TTULESCO, Maliye Bakan; Prens DlMlTRlE GHlKA, Majeste Romanya Kralnn Paris'de Olaanst Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi;
2 Franszca metinde "Le Roi du Japon", ngilizce metinde "Emperor of Japan", talyanca Metinde lImperatore del Giaponne" denilmektedir; Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "Japonya mparatoru". (evirenler)

-2-

MAJESTE SIRPLAR, HIRVATLAR VE SLOVENLER KRALI: B. Nicolas P. PACHlTCH, eski Babakan; B. Ante RUMBC, Dileri Bakan; EKO-SLOVAKYA CUMHURYET BAKANI: B. Fidouard BENES, Dileri Bakan; B. Stephen OSUSKY, eko-Slovakya Cumhuriyeti'nin Londra'da Olaanst Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi; TRKYE: General HAD PAA3, Senatr4; Rza TEVFlK BEY, Senatr5; READ HALS BEY, Trkiye'nin Bern'de Olaanst Temsilcisi ve Tamyetkili Ortaelisi. BU TEMSLCLER, usulne uygun ve geerli kabul edilen yetki belgelerini veritikten sonra, AAIDAK HKMLER ZERNDE ANLAMAYA VARMILARDIR: bu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak, sava durumu sona erecektir. Bu andan balayarak ve i bu Andlamann hkmlerine bal olarak, Mttefik Devletlerle Trkiye arasnda resm ilikiler olacaktr. BLM I. MLLETLER CEMYET MSAKI BAITLI YKSEK TARAFLAR, Uluslar arasnda ibirliini gelitirmek ve uluslararas6 bar ve gvenlii salamak iin, savaa bavurmamak konusunda birtakm ykmllkler kabul etmek, gizlilikten uzak, adaletli ve onurlu uluslararas ilikiler srdrmek, Hkmetlerce, bundan byle eylemsel davran kural kabul edilen uluslararas hukuk kurallarna kesinlikle uymak, rgtlenmi halklarn karlkl ilikilerinde adaleti korumak ve andlamalardan doan btn ykmllklere titizlikle sayg gstermek gerektiini gz nnde tutarak, Milletler Cemiyeti'ni kuran ibu Misak' kabul etmilerdir; MADDE 1. bu Misak'a bal Ek'de adlar yazl imzac Devletlerle, yine Ek'de adlar belirtilen Devletlerden, Misak'n yrrle girmesinden balayarak iki ay iinde Sekreterlie sunacaklar ve Cemiyet'in teki yelerine yapacaklar bir bildiri ile, hibir ekince ne srmeksizin ibu Misak'a katlanlar, Milletler Cemiyeti'nin asl yeleridir. Kendini zgrce yneten ve Ek'de ad gsterilmemi bulunan herhangi bir Devlet, Dominyon ya da Smrge, uluslararas ykmllklerini itenlikle yerine getirme niyeti konusunda etkin gvenceler vermesi, ve hava, kara ve deniz kuvvetleriyle silhlar konusunda Cemiyet'in koyduu dzenlemeleri kabul etmesi kouluyla, yelie kabul Genel Kurulun te iki ounluuyla kararlatrlrsa, Cemiyet yesi olabilir.
Franszca metinde Le General Haadi Pacha", ngilizce metinde "General Haadi Pasha", talyanca metinde Generale Haadi Pacha", Erim metninde "Hadi Paa". (evirenler) 4 Ayan zas. (evirenler) 5 Ayan zas. (evirenler) 6 ngilizce metne gre "uluslararas bar", Franszca metne gre "kendilerine bar", talyanca metne gre "Devletlere bar" biiminde evirmek gerekmektedir. Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "milletlere sulh" denilmektedir. (evirenler)
3

-3-

Cemiyet'in her yesi, iki yl nceden haber vermek ve ayrld anda, bu Misak'n yklediklerini de iermek, zere, uluslararas btn ykmllklerini yerine getirmi bulunmak kouluyla, Cemiyet'ten ekilebilir. MADDE 2. Cemiyet, bu Misak'da ngrlen eylemini, bir Genel Kurul, bir Konsey ve.bunlara yardm eden bir Srekli Sekreterlik araclyla yerine getirir. MADDE 3. Genel Kurul, Cemiyet yelerinin Temsilcilerinden oluur. Genel Kurul, belirli zamanlarda ve durum gerektirirse baka herhangi bir anda, Cemiyet'in Merkezinde ya da kararlatrlacak bir baka yerde toplanr. Genel Kurul, Cemiyet'in grev alanna giren ya da dnya barn ilgilendiren her soruna bakmaya yetkilidir. Cemiyet'in her yesi Genel Kurulda en ok Temsilci bulundurabilir; her yenin yalnz bir oyu vardr. MADDE 4. Konsey, Mttefik ve Ortak Balca Devletlerin Temsilcileri ile, Cemiyet'in baka drt yesinden oluur. Cemiyet'in bu drt yesini Genel Kurul diledii gibi ve diledii zamanlarda seer. Genel Kurulca bu drt yenin ilk seimine kadar, Belika, Brezilya, spanya ve Yunanistan Temsilcileri Konsey yesi olacaklardr. Konsey, Genel Kurul ounluunun uygun bulmasyla, bundan byle Konseyde srekli olarak temsil edilmek zere baka yeler de seebilir. Konsey, yine Genel Kurul ounluunun uygun bulmasyla, Konseyde temsil edilmek zere Genel Kurulca seilecek Cemiyet yelerinin saysn arttrabilir. Konsey, koullar gerekli kld zamanlarda ve ylda en az bir kez, Cemiyet Merkezinde ya da kararlatrlacak bir baka yerde toplanr. . Konsey, toplantlarnda, Cemiyet'in grev alanna giren ya da dnya barn ilgilendiren her sorunu ele almaa yetkilidir. Konseyde temsil edilmeyen herhangi bir Cemiyet yesi, kendisini zellikle ilgilendiren bir sorun Konseyde grld zaman, Konseye bir Temsilci gndererek, Konsey yesi sfatyla katlmaa arlr. Konseyde temsil edilen her Cemiyet yesinin yalnz bir oyu ve bir Temsilcisi vardr. MADDE 5. bu Misak'da ya da bu Andlama hkmlerinde aka baka trl ngrlen durumlar dnda, Genel Kurulun ya da Konseyin kararlan, toplantda temsil edilen Cemiyet yelerinin oybirliiyle alnr. Belirli sorunlara ilikin olarak soruturma yapmakla grevlendirilmi komisyonlarn atanmasn da kapsamak zere, Genel Kurul ya da Konsey toplantlarnda ortaya kan btn usul sorunlar, Genel Kurulca ya da Konseyce dzenlenir ve toplantda temsil edilen Cemiyet yelerinin ounluuyla karara balanr. Genel Kurulun ilk toplants ile Konseyin ilk toplants, Amerika Birleik Devletleri Bakannn ars zerine yaplacaktr. -4-

MADDE 6. Srekli Sekreterlik, Cemiyet'in Merkezinde kurulmutur. Srekli Sekreterlik, bir Genel Sekreter ile gerekli grlecek sekreterlerden ve personelden oluur. lk Genel Sekreter Ek'de gsterilmitir. Bundan sonras iin, Genel Sekreter, Genel Kurulun ounluk kararyla uygun bulmas zerine, Konseyce atanacaktr. Sekreterler ve Sekreterlik personeli, Konseyin uygun bulmas zerine, Genel Sekreterce atanrlar. Cemiyet'in Genel Sekreteri, bu sfatyla, Genel Kurulun ve Konseyin de Genel Sekreterliini yapacaktr. Sekreterliin giderleri, Evrensel Posta Birlii'nin Uluslararas Brosu iin saptanm oranlar iinde, Cemiyet yelerince paylalacaktr. MADDE 7. Cemiyet'in Merkezi, Cenevre'de kurulmutur. Konsey, bu Merkezi bir baka yerde kurmaa her an karar verebilir. Cemiyet'in btn hizmetlerinde ya da, Sekreterlii de kapsamak zere, bunlara bal btn dairelerde, kadnlarla erkekler eit olarak grev alabileceklerdir. Cemiyet yelerinin Temsilcileri ve Cemiyet grevlileri, grevlerini yaptklar srada, diplomasi ayrcalklarndan ve baklklarndan yararlanrlar. Cemiyet'in, Cemiyet brolarnn yerlemi bulunduu, ya da Cemiyet'in toplantlarnn yapld yaplarn ve alanlarn dokunulmazl vardr. MADDE 8. Cemiyet yeleri, barn sregtrlmesi iin, ulusal silhlarn, ulusal gvenlikle ortak bir eylemin gerekli kld uluslararas ykmllklerin yerine getirilmesiyle badaabilecek en dk bir dzeye indirilmesi zorunluluunu kabul ederler. Konsey, her Devletin corafya durumunu ve iinde bulunduu zel koullar gz nnde tutarak, eitli Hkmetlerin incelemesine ve kararna sunulmak zere, bu indirimin plnlarn hazrlar. Bu plnlar, en az her on ylda bir, yeniden incelenecek ve, gerekirse, deitirilecektir. eitli Hkmetlerin bu plnlar kabulnden sonra, bylece saptanan silhlarn snr, Konseyin rzas olmadka aslamayacaktr. Cemiyet yeleri, silhlarn ve sava gerelerinin zel giriimce yapmnn byk sakncalara yol at gryle, Konseyi, Cemiyet yelerinin gvenliklerine yetecek silhlarla sava gerelerini kendileri yapamayan Cemiyet yelerinin gereksinmelerini de gz nnde tutarak, bunun kt sonularn nleyecek nlemleri salk vermekle grevlendirirler. Cemiyet yeleri, silhlarnn erimi olduu dzeye, kara, deniz ve hava kuvvetlerinin programlarna ve savata kullanlmaa elverili olan endstrilerinin durumuna ilikin btn bilgileri en ak yreklilikle ve eksiksiz olarak birbirlerine vermei ykmlenirler.

-5-

MADDE 9. Misak'n 1. ve 8. Maddeleri hkmlerinin yrtlmesi ve, genel olarak, kara, de niz ve hava kuvvetlerine ilikin sorunlar zerinde Konseye grn bildirmek zere srekli bir Komisyon kuracaklardr. MADDE 10. Cemiyet yeleri, btn Cemiyet yelerinin lke btnlklerine ve imdiki siyasal bamszlklarna sayg gstermei ve bunlar dardan gelecek herhangi bir saldrya kar korumay ykmlenirler. Saldr, saldr tehdidi ya da tehlikesi durumunda, Konsey, bu ykmlln yerine getirilmesini salayacak yollar belirtir. MADDE 11. Cemiyet yelerinden birine dorudan doruya dokunsun ya da dokunmasn, her savan ya da sava tehdidinin btn Cemiyet'i ilgilendirdii, ve Cemiyet'in uluslarn barn etkin bir biimde korumaya zg nlemleri almakla ykml olduu kesin olarak aklanr. Byle bir durumda, Cemiyet'in herhangi bir yesinin istemesi zerine, Genel Sekreter, Konseyi hemen toplantya arr. Bundan baka, Cemiyet'in herhangi bir yesinin, uluslararas ilikileri etkileyecek nitelikte olan ve sonu olarak uluslar arasndaki bar ve bansn dayand iyi geinmeyi bozacak bir durum zerine Genel Kurulun ya da Konseyin dikkatini dosta ekmek hakk olduu da aklanr. MADDE 12. Cemiyet'in btn yeleri, aralarnda ilikilerin kesilmesine varabilecek nitelikte bir anlamazlk karsa, bu anlamazl ya hakemlie ya da Konseyin incelemesine sunmay kabul etmektedirler. Cemiyet yeleri, hakemlerin kararndan ya da Konseyin raporundan sonra aylk bir sre geinceye kadar, hibir durumda savaa bavurmama da kabul ederler. Bu maddede ngrlen btn durumlarda, hakemlerin kararnn akla yatkn bir sre iinde verilmesi ve Konsey raporunun, anlamazlk Konseye sunulduu gnden balayarak, alt ay iinde hazrlanm bulunmas gerekir. MADDE 13. Cemiyet yeleri, aralarnda, hakemlikle zme elverili saydklar bir anlamazlk karsa, ve bu anlamazlk diplomasi yoluyla istekleri karlar bir biimde zlemezse, bu sorunun tmyle hakemlie sunulacan kabul ederler. Genel olarak hakemlikle zme elverili anlamazlklar arasnda, bir andlamann yorumlanmasna, herhangi bir uluslararas hukuk sorununa, doruluu saptanrsa uluslararas bir ykmlle aykrlk oluturabilecek bir olgunun gerekliine ya da byle bir aykrln getirdii dencenin7 [tazminatn] niteliine ya da kapsamna ilikin anlamazlklar gsterilebilir.
Sayn Ord. Prof. Dr. Hfz Veldet Velidedeolu, "tazminat" karl olarak "dence" terimini kullanmaktadr: Trkeletirilmi Metinleriyle. Birlikte Trk Meden Kanunu ve Borlar Kanunu. nc cilt: Terim ve Szckler Klavuzu, Trk Dil Kurumu yayn, Ankara, 1975, s. 1065. (evirenler)
7

-6-

Anlamazln sunulduu Hakemlik Mahkemesi, Taraflarn gsterdikleri ya da daha nce yaplm szlemelerde ngrlen mahkemedir. Cemiyet yeleri, verilen kararlar iyi niyetle yerine getirmei, bu kararlara uyacak hibir Cemiyet yesine kar savaa bavurmama ykmlenirler. Kararn yerine getirilmemesi durumunda, Konsey bunu salayacak nlemleri nerir. MADDE 14. Konsey, bir Uluslararas Srekli Adalet Divan tasars hazrlamakla ve bu tasary Cemiyet yelerine sunmakla grevlendirilmitir. Bu Divan, Taraflarn kendisine sunacaklar uluslararas nitelikte her trl anlamazlklara bakacaktr. Divan, Konseyin ya da Genel Kurulun kendisine gnderecei her trl anlamazlk ya da sorun zerinde danma grleri [istiar mtalaalar] de verecektir. MADDE 15. Cemiyet yeleri, aralarnda ilikilerin kesilmesini dourabilecek nitelikte bir anlamazlk karsa, ve bu anlamazlk 13. Maddede ngrlen hakemlie sunulmazsa, anlamazl Konseye gtrmeyi kabul ederler. Bu bakmdan, yelerden birinin, tam bir soruturma ve inceleme iin her trl nlemleri alacak olan Genel Sekretere bu anlamazl bildirmesi yeterlidir. Taraflar, dvalarnn aklanmasn, kantlayc btn olgular ve belgelerle birlikte, en ksa sre iinde Genel Sekretere vermelidirler. Konsey, bunlarn hemen yaynlanmasn buyurabilir. Konsey, anlamazln zlmesini salamaa alr; Konsey bunu baarrsa, yararl sayd lde, olgular, bunlarn aklamlarm ve nerdii zm gsteren bir aklama yaynlar. Anlamazlk zlememise, Konsey, anlamazlkla ilgili olgular, hakgzetirlie8 ve bu anlamazla en uygun sayarak salk verdii zmleri bildirmek zere, oybirliiyle ya da ounlukla kabul edilen, bir rapor kaleme alr ve bu raporu yaynlar. Konseyde temsil edilen Cemiyet yelerinden herbiri de, anlamazln olgularna ve kendisinin varm olduu sonulara ilikin bir aklama yaynlayabilir. Konseyin raporu, anlamazla Taraf bulunan Devletlerin Temsilcilerinin oylan hesaba katlmakszn, oybirlii ile kabul edilmise, Cemiyet yeleri, hukuku ve adaleti korumak iin gerekli grecekleri biimde davranmak hakkn ellerinde tutarlar. Taraflardan biri, anlamazln uluslararas hukukun yalnz bu Tarafn ulusal yetkisine brakt bir soruna ilikin olduunu ne srerse ve Konsey de bunu kabul ederse, Konsey bunu raporunda belirtecek, ancak hibir zm salk vermeyecektir. bu Maddede ngrlen btn durumlarda, Konsey anlamazl Genel Kurula gtrebilir. Taraflardan birinin istemesi zerine de, Genel Kurul -bu istem, anlamazln Konseye sunulmasndan balayarak ondrt gn iinde yaplm olmak kouluylaanlamazla bakacaktr. Genel Kurula sunulan her sorunda, Konseyin eylemine ve yetkilerine ilikin ibu Maddenin ve 12. Maddenin hkmleri, Genel Kurulun eylemine ve yetkilerine de uygulanr. Genel Kurulda her soruna ilikin olarak, Taraflarn Temsilcileri dnda, Konseyde temsil edilen btn Cemiyet yelerinin ve Cemiyet'in teki yelerinden bir ounluun uygun bulmasyla hazrlanm olan bir rapor, Konseyde Taraflarn Temsilcileri dnda, yelerin oybirliiyle hazrlanm olan bir raporla edeerde olacaktr.
8 Franszca metinde "le plus quitables", ngilizce metinde "just", talyanca metinde "pi giuste", Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "en mukarin-i adalet". (evirenler)

-7-

MADDE 16. Cemiyet yelerinden biri, 12., 13. ya da 15. maddelerdeki ykmllklerine aykr olarak savaa bavurursa, Cemiyet'in btn teki yelerine kar, bu davranyla \ipsofacto\ bir sava eyleminde bulunmu saylr. Bu yeler onunla, ticaret ya da maliye ilikilerini hemen kesmei, kendi uyruklaryla Misak'a aykr davranan Devletin uyruklar arasnda her trl ilikileri yasaklama ve Misak'a aykr davranan bu Devletin uyruklar ile, Cemiyet yesi olsun ya da olmasn, baka herhangi bir Devletin uyruklar arasnda ticaret, maliye ilikileriyle kiisel ilikileri kesmei ykmlenirler. Bu durumda, Konsey, ilgili eitli Hkmetlere, Cemiyet ykmllklerine sayg gstermei salayacak Silhl Kuvvetlere Cemiyet yelerinden herbirinin kataca kara, deniz ve hava birlikleri konusunda tlemelerde [tavsiyelerde] bulunmakla grevlidir. Cemiyet yeleri, bundan baka, ibu madde gereince alnacak ekonomik ve mal nlemlerin uygulanmasnda, bunlardan doabilecek zararlar ve sakncalar enaz [minimum] dzeye indirmek iin, birbirlerine karlkl yardmda bulunma kabul etmektedirler. Bunun gibi, ye Devletler, Misak'a aykr davranan Devlete ilerinden birine yneltilen herhangi bir zel nleme kar direnmek iin de, birbirlerine karlkl yardmda bulunacaklardr. ye Devletler, Cemiyet'in ykmllklerine sayg gsterilmesini salamak iin ortak eyleme katlan her Cemiyet yesinin kuvvetlerinin kendi lkesinden gemesini kolaylatrmak zere gerekli nlemleri alacaklardr. Misak'dan doan ykmllklerden herhangi birine aykr davranmaktan sulu olan her ye, Cemiyet'ten kartlabilir. Bu kartmaya, Konseyde temsil edilen btn teki yelerin oybirliiyle karar verilir. MADDE 17. Yalnz biri Cemiyet yesi olan ya da hibiri Cemiyet yesi olmayan iki Devlet arasnda bir anlamazlk kmas durumunda, Cemiyet yesi olmayan Devlet ya da Devletler, anlamazl zmek iin, Konseyin uygun grecei koullar altnda, Cemiyet yeleri iin uyulmas zorunlu olan ykmllklere bal olmaya arlrlar. Bu an kabul edilirse, 12. maddeden 16. maddeye kadar olan maddeler, Konseyin gerekli grecei deiikliklerle, uygulanr. Bu anda bulunur bulunmaz, Konsey, hemen anlamazln eitli ynleri zerinde bir soruturma aar ve bu zel duruma, kendisine en uygun ve en etkin grnen nlemi nerir. arlan Devlet, anlamazln zm iin Cemiyet yelerine den ykm-llkleri kabul etmeyerek, Cemiyet'e ye Devletlerden birine kar savaa bavurursa, bu Devlete, 16. Madde hkmleri uygulanr. arlan iki Taraf da, anlamazln zm iin Cemiyet yelerine den ykmllkleri kabul etmezlerse, Konsey, atmalar nleyecek ve anlamazln zme balanmasn salayacak her trl nlemleri alabilir ve her trl nerilerde bulunabilir. MADDE 18. Cemiyet yelerinden birinin ileride yapaca her andlama ya da uluslararas batlanma, Sekreterlike kte yazlacak [tescil edilecek] ve olabilen en ksa sre iinde yaynlanacaktr. Bu andlamalardari ya da uluslararas batlanmalardan hibiri, kte yazlmadan nce balayc gte olmayacaktr. MADDE 19. Genel Kurul, zaman zaman, Cemiyet yelerini, uygulanmaz duruma gelmi andlamalarn ve sregitmesi dnya barn tehlikeye sokabilecek uluslararas durumlarn yeniden gzden geirilmesine arabilir. -8-

MADDE 20. Cemiyet yeleri, ibu Misak'n, Misak hkmleriyle badamayan, aralarndaki btn ykmllkleri ya da andlamalar sona erdirdiim, herbiri kendi bakmndan kabul ederler ve gelecekte bu eit hibir batlanmaya girmemeyi resmen ykmlenirler. ye Devletlerden biri, Cemiyet'e ye oluundan nce, Misak hkmleriyle badamaz ykmllkler altna girmise, bu ykmllklerden kurtulmak iin hemen gerekli nlemleri almak zorundadr. MADDE 21. Barn sregitmesini salayan hakemlik andlamalar gibi uluslararas stlenmeler ve Monroe Doktrini gibi blgesel anlamalar, ibu Misak'n hibir hkmyle badamaz saylmayacaktr. MADDE 22. Savatan sonra, daha nce kendilerini yneten Devletlerin egemenliine bal olmaktan km ve ada dnyann zellikle g koullar altnda kendi kendilerini ynetme yeteneinden henz yoksun halklarn oturduu smrgelere ve lkelere u ilkeler uygulanr: Bu haklarn gnenleri ve gelimeleri kutsal bir uygarlk grevidir ve bu grevin yerine getirilmesi iin ibu Misaka gvenceler konulmas gerekir. Bu ilkenin uygulamada gerekletirilmesi iin en iyi yntem, bu halklarn korunmanl [vesayetini], kaynaklar, grgleri ya da corafya durumlar bakmndan, bu sorumluluu yklenmee en elverili bulunan ve bunu kabule raz olan uluslara emanet etmektir. Bunlar mandaty9 , mandataire10 sfatyla ve Cemiyet adna yapacaklardr. Mandataireliin nitelii, halkn gelime derecesine, lkenin corafya durumuna, ekonomik koullarna ve buna benzer btn teki durumlara gre deiik olmasn gerektirmektedir. Eskiden Osmanl mparatorluuna bal bulunan kimi topluluklar, kendi kendilerini ynetmeye yetenekli olacaklar zamana kadar, ynetimlerine bir mandatairein tleri ve yardm klavuz olmak kouluyla, bamsz uluslar olarak varlklar geici nitelikte tannabilecek bir gelime dzeyine erimilerdir. Mandatairein seilmesinde, hereyden nce, bu topluluklarn dilekleri gz nnde tutulmaldr. teki halklarn, zellikle Orta Afrika halklarnn, iinde bulunduklar gelime derecesi, mandatairein, buralarda lkenin ynetimini, kle ticareti, silah ve alkol almsatm gibi ktye kullanmalar yasaklamay; kamu dzeniyle ahlak kurallarnn sregtrlmesinin gerektirdiklerinden baka kstlamalara bal olmakszn, inan ve din zgrln salamay; berkitilmi yerler [tahkimat] ya da kara ve deniz sleri kurmay ve yerli halka lkenin kolluk [zabta] dzenini ve savunmasn salamak amac dnda, askerlik eitimini yasaklama gvence altna alacak ve, ayn zamanda, Cemiyetin teki yelerine de alveri ve ticaret konularnda eit olanaklar salayacak koullar iinde, stne almasn gerektirmektedir. Son olarak, Afrikann Gney Bats ve kimi Gney Pasifik Adalar gibi lkeler vardr ki, bunlar, nfus younluunun azl, yzlmnn kkl, uygarlk merkezlerinden uzakl, mandatairein lkesine bitiiklii ya da birtakm baka durumlar yznden, yerli halkn yararna, yukarda sz edilen gvenceler sakl kalmak kouluyla, en iyi biimde ancak mandatairein yasalar ile ve sanki kendi lkesinin bir parasym gibi ynetebilirler.
Franszca metinde mandat, ngilizce metinde mandate, talyanca metinde mandato, Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde vesayet denilmektedir. Biz, dilimizde manda biiminde kt bir n olan bu szc olduu gibi almay uygun grdk; ancak, Franszca yazln kullandk. (evirenler) 10 Franszca metinde mandataire, ngilizce metinde Mandatories, talyanca metinde mandatorie, Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde mandater. (evirenler)
9

-9-

Her bir durumda, mandataire, ynetimini zerine ald lkeye ilikin olarak, Konseye yllk bir rapor gnderecektir. Mandatairein kullanaca yetkenin [otoritenin], denetimin ya da ynetimin derecesi, Cemiyet yeleri arasnda nceden yaplm bir szlemeye konu olmamsa, bunlar, her bir durumda, konseyce kesin olarak saptanacaktr. Mandatairelerin yllk raporlarn almak, incelemek ve mandatlarn yrtlmesine ilikin btn sorunlar zerinde Konseye gr bildirmekle grevli, bir srekli Komisyon kurulacaktr. MADDE 23. Milletler Cemiyeti yeleri, imdi varolan ya da sonradan yaplabilecek uluslararas szlemelerin hkmlerine uygun olmak ve bunlar sakl tutulmak kouluyla: a) kendi lkelerinde olduu gibi, ticaret ve endstri ilikilerinin kapsamna giren btn teki lkelerde, erkeklere, kadnlara ve ocuklara hakgzetir11 ve insancl alma koullar salamaa ve bu koullar srdrmee ve bu amaca erimek zere, gerekli uluslararas rgtleri kurmaa ve yaatmaa aba gstereceklerdir; b) ynetimleri altndaki lkelerde yerli halka hakgzetir12 davranmay ykmlenirler; c) kadn ve ocuk ticaretine, afyon ve buna benzer zararl maddelerin alm-satmna ilikin anlamalarn genel denetimi ile Cemiyet'i grevlendirirler; d) silh ve cephane ticaretinin denetiminin kamu yarar iin zorunlu bulunduu lkelerde, bu ticaretin genel denetimi ile Cemiyet'i grevlendirirler; e) ulam ve transit zgrlnn gvence altna alnmas ve srdrlmesi ve Cemiyet'in btn yelerine ticaret konusunda hakgzetir13 bir ilem yaplmasn salamak iin gerekli nlemleri alacaklardr. Bu konuyla ilgili olarak, 1914-1918 sava srasnda yaklp yklm olan blgelerin zel gereksinmeleri gz nnde tutulacaktr; f) hastalklar nlemek ve bunlarla savamak iin uluslararas nlemler almaya alacaklardr. MADDE 24. ok tarafl andlamalarla daha nce kurulmu btn uluslararas brolar, Taraflarn kabul etmeleri kouluyla, Cemiyet'in yetkisi altna konulacaktr, leride kurulacak btn baka uluslararas brolar ve uluslararas nitelikte sorunlarn zlmesiyle ilgili Komisyonlar Cemiyet'in yetkisi altna konulacaktr. Genel szlemelerle dzenlenen, ancak uluslararas brolarn ya da komisyonlarn denetimine girmeyen uluslararas nitelikteki btn sorunlar iin, Cemiyet Sekreterlii, Taraflar isterlerse ve Konsey kabul ederse, yararl tm bilgileri toplamak, datmak ve gereken ya da istenen yardmlarda bulunmak zorundadr. Konsey, Cemiyet'in yetkisi altnda bulunan herhangi bir bronun ya da komisyonun giderlerini sekreterlik giderleri iine sokabilir. MADDE 25. Cemiyet yeleri, saln gelitirilmesi, hastalklara kar nleyici nlemler alnmas ve btn dnyada ekilen aclarn azaltlmas amalarn gden, gerei gibi yetkili klnm ulusal Kzl-Ha gnll rgtlerinin kurulmasn ve bunlarn aralarnda ibirlii yapmalarn desteklemei ve kolaylatrma ykmlenirler.
Franszca metinde "equitables", ngilizce metinde "fair", talyanca metinde "eque" denilmektedir. Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "hakkaniyet". (evirenler) 12 Franszca metinde **equitable", ngilizce metinde "just", talyanca metinde "equo" denilmektedir. Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "dilne". (evirenler) 13 Franszca metinde **equitable", ngilizce metinde "equitable", talyanca metinde "equo", Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde **muhikkane". (evirenler)
11

-10-

MADDE 26. bu Misak'da yaplacak deiiklikler, Temsilcileri Konseyi oluturan Cemiyet yelerince ve Temsilcileri Genel Kurulu oluturan yelerin ounluunca onaylanr onaylanmaz yrrle girecektir. Cemiyet'in her yesi, Misak'da yaplan deiiklikleri kabul etmemekte zgrdr; bu durumda, Cemiyet'in yesi olmaktan km olur. EK I. MLLETLER CEMYET'NN ASIL YELER14 AMERKA BRLEK DEVLETLER BELKA BOLVYA BREZLYA BRTANYA MPARATORLUU KANADA AVUSTRALYA GNEY AFRKA YEN-ZELANDA HNDSTAN N KBA EKUVADOR FRANSA YUNANSTAN GUATEMALA HAT HCAZ HONDURAS TALYA JAPONYA LBERYA NKARAGUA PANAMA PERU POLONYA PORTEKZ ROMANYA SIRP-HIRVAT-SLOVEN SAM EKO-SLOVAKYA URUGUAY

DEVLET

MSAK'A KATILMAYA AIRILAN DEVLETLER15 ARJANTN L KOLOMBYA DANMARKA SPANYA NORVE PARAGUAY HOLLANDA IRAN SALVADOR SVE SVRE VENEZUELA

II. MLLETLER CEMYETNN LK GENEL SEKRETER Sayn Sir James Eric DRUMMOND, K.C.M.G., C.B. Birinci Blmn (Milletler Cemiyeti Misak) 4. Maddesinde belirtilen Balca Mttefik ve Ortak Devletler, Almanya ile yaplan 28 Haziran 1919 tarihli Bar Andlamasnda belirtilen Balca Mttefik ve Ortak Devletlerdir.
14

ve

15

Fransz abecesine gre. (evirenler)

-11-

BLM II. TRKYE'NN SINIRLARI MADDE 27. I. Avrupa'da, Trkiye'nin snrlar aadaki gibi saptanacaktr (ekli I sayl haritaya baklmas) :16 1. Karadeniz: Karadeniz Boaz'nn giriinden aada belirtilen noktaya kadar. 2. Yunanistan ile: Podima'nm aa yukar 7 kilometre kuzey-batsnda bulunan Byk Dere'nin aznda Karadeniz zerinde seilecek bir noktadan balayarak, gney-batya doru ve stranca dere havzas snrlarnn en kuzey-bat noktasna kadar (stranca'nn aa yukar 8 kilometre kuzey-batsnda bulunan nokta): Kaplca da ile Upnar tepesi noktalarndan gemek zere, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, gney-gney-dou dorultusunda ve Sinekli demiryolu istasyonunun aa yukar l kilometre batsnda, orlu-atalca demiryolu zerinde seilecek bir noktaya kadar: stranca Dere havzasnn bat snrn olabildiince izleyen bir izgi; oradan, gney-douya doru ve kuzey-douda, Byk ekmece Gl'ne akan rmaklar havzalaryla, gney-batda dorudan doruya Marmara Denizi'ne dklen rmaklarn havzas arasndaki su blm izgisi zerinde Fener ve Kurfal arasnda seilecek bir noktaya kadar: Sinekli'nin gneyinden gemek zere toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, gney-douya doru ve Kalikratia'nn aa yukar l kilometre gneybatsnda Marmara Denizi zerinde seilecek bir noktaya kadar: yukarda tanmlanan su blm izgisini olabildiince izleyen bir izgi. 3. Marmara Denizi: Yukarda tanmlanan noktadan Karadeniz Boaz'nn giriine kadar. II. Asya'da, Trkiye'nin snrlar aadaki gibi saptanacaktr (ekli 2 sayl haritaya baklmas): 1. Batda ve Gneyde: Marmara Denizi zerinde, Karadeniz Boaz'nn giriinden balayarak Dou Akdeniz'de iskenderun Krfezi dolaylarnda Karata-Burnu yaknnda aadaki gibi tanmlanan bir noktaya kadar: Marmara Denizi, anakkale Boaz ve Dou Akdeniz; III. Blmn (Siyasal Hkmler) IV. Kesimi ile 84. ve 122. Maddeleri hkmleri Sakl kalmak zere, Marmara Denizi adalar ve Osmanl17 kalan kylardan 3 mil kadar uzaklk iinde bulunan adalar. 2. Suriye ile: Kuzey-douya doru, Hasan Dede geidinin dou kys zerinde ve Karata Burnu'ndan aa yukar 3 kilometre kuzey-batda seilecek bir noktann Ceyhan rma zerinde Babeli'nin aa yukar l kilometre kuzeyinde seilecek bir noktaya kadar.
Yer, da, dere adlar olarak, genellikle, 1920 evirisindeki adlar kullanlmtr. (evirenler) Franszca metinde **ottoman", talyanca metinde "ottomano", denirken, ngilizce metinde, genellikle, hep "Turkish" denilmektedir. (evirenler)
17 16

-12-

Karatan kuzeyinden gemek zere, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, Kesik Kale'ye kadar: Ceyhan rmann kaynana doru akm yolu; oradan, kuzey douya doru ve Ceyhan rma zerinde Karapazar'n aa yukar 15 kilometre dou-gney-dousunda seilecek bir noktaya kadar: Karatepe'nin kuzeyinden gemek zere, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan ve Dldl Da'nn batsnda bulunan, Ceyhan rmann dirseine kadar : Ceyhan rmann kaynana doru akm yolu; oradan, gney-dou genel dorultusunda ve Gvur Gl'n aa yukar 15 kilometre gney-gney-batsnda, Emir Musa Da zerinde seilecek bir noktaya kadar: demiryolundan aa yukar 18 kilometre uzaklktan gemek ve Dldl Da'n Suriye'de brakmak zere izlenecek bir izgi; oradan, douya doru ve Urfa'nn aa yukar 5 kilometre kuzeyine kadar: Bahe, Ayntap, Birecik ve Urfa kentlerini birbirine balayan yollarn kuzeyinden gemek ve bu kentlerden son n Suriye'de brakmak zere, batdan douya genel bir dorultuda ve olduka dz biimde toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, douya doru ve (Cezire-i bn-i mer'in 27 kilometre18) batsnda Azeh'in aa yukar 6 kilometre kuzeyinde Dicle'nin oluturduu dirsein en gney-bat noktasna kadar: batdan douya genel dorultuda ve Mardin kentini Suriye'de brakmak zere olduka dz biimde toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, ve Habur Su ile Dicle'nin kesitikleri yerle, bu yerin aa yukar 10 kilometre kuzeyinde Dicle dirsei arasnda ve Dicle zerinde seilecek bir noktaya kadar: Cezire-i bn-i, mer kentinin bulunduu aday Suriye'de brakmak zere Diclenin azna doru akm yolu. 3. Irak19 ile: Oradan, batdan douya doru genel bir dorultuda Musul linin [Vilyetinin]20 dou snr zerinde seilecek bir noktaya kadar: toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, bu izginin douya doru Trkiye ile ran arasndaki snra rastlad noktaya kadar: madiye'nin21 gneyinden geecek biimde deitirilmi, Musul linin [Vilyetinin] kuzey snr. 4. Douda ve Kuzey-Douda: Yukarda tanmlanan noktadan ve Karadeniz'e kadar, 89. Madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, Trkiye ile Iran arasndaki imdiki snrla, Trkiye ile Rusya arasndaki eski snrlar. 5. Karadeniz. MADDE 28. bu Andlamada tanmlanan snrlar, ibu Andlamaya ekli 1/1.000.000 lekli haritalara izilmitir. Metinle harita arasnda uyumazlk durumunda, metin geerli olacaktr.
18

Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "27 kilometre", 1920 evirilerinde "10 kilometre". (evi-

renler)

19 Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia" denilmektedir. Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde **Irak". (evirenler) 20 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Vilayet". (evirenler) 21 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Amadiye", 1920 evirilerinde "Imadiye". (evirenler)

-13-

MADDE 29. Kurulu biimi ibu Andlama ile saptanan ya da tamamlayc andlamalar ve szlemelerle saptanacak olan Snrlandrma Komisyonlar, bu snrlar toprak [arazi] zerinde izeceklerdir. Bu Komisyonlar, yalnz "toprak [arazi] zerinde saptanacak izgi" diye tanmlanan kesimleri deil, gerekli grrlerse, ynetimsel snrlarla ya da baka biimde tanmlanan kesimlere de, ayrntlar bakmndan, dzeltmeler yapmakta tam yetkili olacaklardr. Komisyonlar, btn durumlarda, Andlamalarda verilen tanmlamalar, ynetimsel snrlarla yerel ekonomik karlar olabildiince gz nnde tutarak, en yakndan izlemee alacaklardr. Komisyonlarn kararlar oyokluuyla alnacak ve ilgili taraflar iin uyulmas zorunlu olacaktr. Snrlandrma Komisyonlarnn giderleri ilgili Taraflarca eit paylar olarak karlanacaktr. MADDE 30. Bir akm yolu ile tanmlanan snrlar bakmndan, ibu Andlamadaki tanmlamalarda kullanlan "akm yolu"22 ya da "gidi-geli yolu"23 terimleri u anlama gelmektedir: Bir yandan, gemilerin gidi-geliine (ulama) elverili olmayan nehirlerde, akar suyun ya da bunun ana kolunun ortay izgisi24, ve te yandan, gemilerin gidi-geliine (ulama) elverili nehirlerde, ana gidi-geli yolunun ortay izgisi. Bununla birlikte, akm ya da gidi-geli yolunda deiiklikler olmas durumunda, snr izgisinin, bu biimde tanmlanm olan akm yoluyla gidi-geli yolunu mu izleyeceim, yoksa bu yolun, ibu Andlamann yrrle giri anndaki durumunda olduu gibi kesin olarak saptanm m kalacan kararlatrmaya, ibu Andlamada ngrlen Snrlandrma Komisyonlar yetkili olacaklardr. bu Andlamada aykr bir hkm bulunmadka, deniz snrlar, kyya milden daha yakn bulunan adalar ve adacklar da iine alacaktr. MADDE 31. lgili eitli Devletler, Snrlandrma Komisyonuna, almalar iin gerekli btn belgeleri, zellikle imdiki y da eski snrlarn saptanmasna ilikin tutanaklarn doruluu onaylanm rneklerini, elde bulunan byk lekli btn haritalar, geodezik verileri, yaplm ancak yaynlanmam yerlmesi [mesaha] haritalarn, snrdaki akar sularn yatak deitirmelerine ilikin bilgileri vermei ykmlenirler. Osmanl makamlarnn elinde bulunan haritalar, geodezik veriler, yaynlanmam olsa bile yerlmesi haritalar, ibu Andlamann yrrle konulmasndan sonra otuz gn iinde, stanbul'da25, Balca Mttefik Devletlerin gsterecei ilgili Komisyonlarn temsilcisine teslim edilecektir. lgili Devletler, bundan baka, btn belgeleri, zellikle plnlar, kadastrolarla tapu ktklerini ve, Komisyonlar isterse, mlkiyet durumuna ve ekonomik akmlara ilikin bilgilerle gerekli her eit bilgileri Komisyonlara iletmeleri iin yerel makamlara ynergeler [talimat] vermeyi de ykmlenirler.
Franszca metinde "cours", ngilizce metinde "course", talyanca metinde "corso", 1920 evirilerinde "mecra". (evirenler) 23 Franszca metinde "chenal", ngilizce metinde "channel", talyanca metinde "canale"; 1920 evirilerinde "kanal". (evirenler) 24 Franszca metinde "ligne mediane", ngilizce metinde "median line", talyanca metinde "linea media-na". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde hat- vasati", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Hat-t mutavasst" biiminde evrilmitir. (evirenler) 25 Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli", 1920 evirilerinde "stanbul". (evirenler)
22

-14-

MADDE 32. lgili eitli Devletler, Snrlandrma Komisyonlarna, grevlerim yerine getirmeleri iin gerekli olan ulam, igc ve ara ve gerelere (direkler ve snr talar) ilikin her trl yardm gerek dorudan gerekse yerel makamlann araclyla yapma ykmlenirler. zellikle, Osmanl Hkmeti, Snrlandrma Komisyonlarnn grevlerinin yerine getirilmesinde, Balca Mttefik Devletlere, gerekli grecekleri teknik personel yardmnda bulunmay ykmlenir. MADDE 33. lgili eitli Devletler, Komisyonlarca konulmu nirengi noktalarnn, snr iaretlerini [talarn] ya da direklerini korumay ykmlenirler. MADDE 34. Snr iaretleri [talar], birbirinden gzle grlecek uzaklklara konulacaktr; bunlara say verilecek ve yerleriyle saylar bir haritaya ilenecektir. MADDE 35. Snrlandrmaya ilikin kesin tutanaklar, bunlara ekli haritalar ve belgeler, her-biri de asl nsha saylmak zere, nsha olarak dzenlenecektir; bunlardan ikisi snrda Devletlere, ncs de, doruluu onaylanm birer rneini ibu Andlamay imzalam olan Devletlere gnderecek olan, Fransz Cumhuriyeti Hkmetine verilecektir. BLM III. SYASAL HKMLER KESM I STANBUL26 MADDE 36. bu Andlamann hkmleri sakl kalmak kouluyla, Batl Yksek Taraflar, Osmanl Hkmetinin stanbul27 zerindeki haklarna ve sfatlarna dokunulmamas, ve bu Hkmetle Majeste Padiah'in28 bu kentte oturmak ve bu kenti Osmanl Devletinin bakenti tutmak bakmndan zgr olduklarnda gr birlii iindedirler. Bununla birlikte, Trkiye29, ibu Andlama ile bunu tamamlayan andlamalarn ve szlemelerin hkmlerine, zellikle soy, din ve dil aznlklarnn haklarna drst, bir biimde sayg gstermekte kusur ederse, Mttefik Devletler, yukarda belirtilen hkm deitirmek hakkn kesinlikle sakl tutarlar, ve Trkiye, bu bakmdan alnacak btn kararlar kabul etmei imdiden ykmlenir.
Bir nceki nota baklmas. (evirenler) Baknz: Not 25. (evirenler) 28 Franszca metinde Sa Majeste le Sultan", ngilizce metinde "His Majesty the Sultan", talyanca metinde "ua Maesta il Sultano"; 1920 evirilerinde "Zt- Hazret-i Padiah". (evirenler) 29 Franszca metinde "La Turquie", ngilizce metinde Turkey, talyanca metinde "Turchia". Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde Hkmet-i Osmaniye", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye". (evirenler)
27 26

-15-

KESM II. BOAZLAR MADDE 37. anakkale Boaz, Marmara Denizi ve Karadeniz Boazn kapsayan Boazlarda gemilerin gidi-gelii (ulam), gelecekte, gerek bar zamannda gerek sava zamannda, bayrak ayrm yapmakszn, btn ticaret ve sava gemileriyle askerlik ve ticaret uaklarna ak olacaktr. Milletler Cemiyeti Konseyinin bir kararnn uygulanmas dnda, bu sular abluka edilemez, buralarda hibir sava hakk kullanlamaz ve hibir dmanca eylemde bulunulamaz. MADDE 38. Osmanl Hkmeti, 37. Maddede ngrlen gidi-geli (ulam) zgrln salamak iin yeni nlemler alnmas gerektiini kabul eder ve, bunun sonucu olarak, kendisini ilgilendirdii lde, "Boazlar Komisyonu" adn alacak olan ve aada "Komisyon" szc ile anlacak bir Komisyonu, 39. Maddede belirtilen sularn denetimine yetkili klar. Yunan Hkmeti, kendisini ilgilendirdii lde, ayn yetkileri Komisyona brakr ve bu Komisyona her bakmdan ayn kolaylklar gstermei ykmlenir. Denetim, Osmanl ve Yunan Hkmetlerinden herbiri adna ve ibu kesimde belirlenen biimde yrtlecektir. MADDE 39. Komisyonun yetki [otorite] alan, Akdeniz ynnde anakkale Boaz'nn girii 41e, Karadeniz ynnde Karadeniz Boaznn girii arasndaki sular, bu girilerin herbirinden mil aklara kadar kapsayacaktr. Bu yetki [otorite], ibu Kesim hkmlerinin yerine getirilmesi gerektike, ky zerinde de kullanlabilecektir. MADDE 40. Komisyon -bir gn Komisyona katlmak isterse ve katld gnden balayarak-Amerika Birleik Devletleri'nin, Britanya mparatorluu'nun, Fransa'nn, talya'nn, Japonya'nn, -bir gn Milletler Cemiyeti'ne ye olursa ve olduu gnden balayarak-Rusya'nn, Yunanistan'n, Romanya'nn ve -bir gn Milletler Cemiyeti'ne ye olurlarsa ve olduklar gnden balayarak- Bulgaristan'la Trkiye'nin30 gsterecekleri temsilcilerden oluacaktr. Amerika Birleik Devletleri, Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya ve Rusya Temsilcilerinden herbirinin ikier oyu olacaktr. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Trkiye31 Temsilcilerinden herbirinin birer oyu olacaktr. Komisyon yelerinden [komiserlerden] hibiri, kendisim atayan Hkmetten bakasnca grevinden alnamaz.
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde Trkiye'nin ad gemesine karlk, Matbaa-i mire, Konya ve Erim eviri metinlerinde Trkiye'nin ad yoktur. Mttefiklerin deiiklik nerisinde yle denilmektedir: "Muahede lyihasnn mevadnda icra edilen tadilat bervech-i tidir: 40 nc maddenin drdnc satrnda "Bulgaristan" kelimesinden sonra "Trkiye" kelimesi ilve edilecek ve cmlenin mabaadi u suretle tashih edilecektir: "Eer bu iki Devlet!., olurlar ise". Ayn maddenin sekizinci son satrnn nihayetinde "Bulgaristan" kelimesinden sonra "ve Trkiye'nin" kelimesi ilve edilecektir". (evirenler) 31 Bir nceki nota baklmas. (evirenler)
30

-16-

MADDE 41. Komisyon yeleri [komiserler], 39. Maddede belirtilen snrlar iinde, diplomasi ayrcalklarndan ve dokunulmazlklarndan yararlanacaklardr. MADDE 42. Komisyon, ibu Andlama ile kendisine tannan yetkileri, yerel Hkmetten tmyle bamsz olarak kullanacaktr. Komisyonun zel bir bayra, zel bir btesi ve kendisine zg bir rgt olacaktr. MADDE 43. Komisyon, 39. Maddede saptanan yetkisi snrlar iinde, aadaki grevleri yapmakla ykml olacaktr: a) Geitlerin ya da limanlara girilerin iyiletirilmesi iin gerekli grlecek btn almalarn yaplmas; b) Geitlerin aydnlatlmas, s ve tehlikeli yerlerin iaretlenmesi; c) Klavuzluk ve yedek ektirme32 ilerinin denetimi; d) Gemilerin demirledikleri yerlerin denetimi; e) bu Andlamann XI. Blmnn (Limanlar, Su Yollar ve Demiryollar) 335. Maddesinden 344. Maddesine kadar olan Maddelerinde ngrlen rejimin, stanbul ve Haydarpaa limanlarna uygulanmasn salamak iin gerekli denetim; f) Kazaya uram gemilerin kalntlarna ve gemilerle yklerin kurtarlmasna ilikin her trl denetim ileri; g) Mavnalara ilikin denetim. MADDE 44. Komisyon, Boazlardan zgrce geiin engellendii kansna varacak olursa, 178. maddede ngrlen igal kuvvetlerini bulunduran Mttefik Devletlerin stanbul'daki Temsilcilerini durumdan haberli klacaktr. O vakit, bu Temsilciler, Boazlar'da gei zgrln korumak iin alnmas gerekli grlecek nlemler konusunda, bu kuvvetlerin deniz ve kara kuvvetleri Komutanlaryla anlaacaklardr. Dardan gelecek bir eylemin Boazlar'da gei zgrln tehdit etmesi durumunda da bu Temsilciler ayn biimde davranacaklardr. MADDE 45. Komisyonun, gereksinme duyulabilecek mallarn alnmas ve srekli ilerin yaplmas iin gerekli grecei borlanmalara girime hakk olacaktr. Bu borlanmalara, olabildii lde, 53. maddede belirtildii zere, Boazlar'dan geecek gemilerden alnacak harlar gvence olarak gsterilecektir. MADDE 46. stanbul Salk Yksek Meclisi ve bu Meclisin ynettii Osmanl Salk Ynetimince34 eskiden yaplan grevlerle, Karadeniz Boaz'ndaki Kurtarma Gemileri Ulusal Ynetimince35 yaplan grevler, 39. Maddede saptanan snrlar iinde, Komisyonun denetimi altnda ve Komisyonca saptanacak biimde yaplacaktr.
33

Franszca metinde "remorquage", ngilizce metinde "tovvage", talyanca metinde "rimorchio". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "yedek ekdirme", Vakit vePeyam- Sabah metinlerinde "ekdirme gemileri". (evirenler) 33 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "stanbul Shhiye Meclis-i lisi", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "stanbul Meclis-i Shh-i lisi". (evirenler) 34 1920 evirilerinde "Osmanl Shhiye idaresi". (evirenler) 35 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Karadeniz Boazndaki Sefain-i Tahlisiye daresi", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Boazii Tahlisiye daresi". (evirenler)
32

-17-

Komisyon, hastalklar nlemek ve hastalklarla savamak zere Milletler Cemiyeti Konseyinin kabul ettii ortaklaa her politikann gerekletirilmesinde ibirliinde bulunacaktr. MADDE 47. imdiki durumda fenerlere, havuzlara, rhtmlara ve bunlara benzer iletmelere ilikin ayrcalklar ellerinde bulunduran kiilerin ve ortaklklarn haklar, Komisyona tannan denetime ilikin genel yetkiler sakl kalmak kouluyla, korunacaktr. Bununla birlikte, Komisyon, genel yararlar bakmndan gerekli sayarsa, ibu Andlamann IX, Blmnn (Ekonomik Hkmler) 311. Maddesinde belirtilen koullara uygun dav-ranlarak, sz edilen haklar satn almaa ya da deitirmee ya da yeni bir ayrcalk stlenmee yetkili olacaktr. MADDE 48. Komisyon, bu Kesimin kendisine ykledii grevlerin yerine getirilmesini kolaylatrmak amacyla, gerekli grecei zel polis gcn kurmaya yetkili olacaktr. Bu polis gc, Limni [Lemnosy Lemno], Gkeada [tmroz, Imbros, Imbro], Semadirek [Semendirek, Samothracey Samotracia], Bozcaada [Tenedos, Tenedo] ve Midilli [Mityl ney Mitylene, Mitilene] adalar dnda, olabildii lde, V. Blmn (Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine ilikin Hkmler) 178. Maddesinde ngrlen, Boazlar ve Adalar blgesinin yerli halkndan derlenecek ve Komisyonca atanm yabanc polis stlerinin komutas altna verilecektir. MADDE 49. Marmara Denizi adalarn da kapsamak zere, Boazlar blgesinin Osmanl kalan kesiminde ve 136. Maddede ngrlen Osmanl yarg rgt reformunun yrrle konulmasn beklerken, Kapitlasyonlardan yararlanan Devletlerin uyruklarndan, Komisyonun koyduu kurallara ve hkmlere aykr davrananlar, sz edilen Devletlerin Konsolosluklar Mahkemelerine verileceklerdir. Mttefik Devletler, kendi Konsolosluk Mahkemelerini ve grevlilerini bu bakmdan yetkili klmak konusunda anlam bulunmaktadrlar. Osmanl uyruklar ile Kapitlasyonlardan yararlanmayan Devletlerin uyruklarnca ilenecek sulara, yetkili Osmanl yarg makamlar bakacaklardr. Sz edilen blgenin Yunan egemenlii altna konulmu kesiminde, sz konusu sulara, Yunan yarg makamlar bakacaklardr. MADDE 50. Komisyonun yetki snrlar iinde, karada ya da denizde ilenmi her eit sular36 yznden, sz edilen yetki snr iinde bulunan herhangi bir ticaret gemisinin subaylar ve gemi adamlar karada tutuklanacak olurlarsa, Komisyon polisince, yetkili yarg makamlanna teslim edileceklerdir. Sank, Komisyon polisinden baka birince tutuk-lanmsa, gecikmeden Komisyon polisine teslim olunacaktr. MADDE 51. Komisyon, zerine alm olduu grevleri yerine getirmek iin kendisine yardmc olmalarn vazgeilmez sayd btn st ve ast grevlileri atayacaktr. MADDE 52. Komisyonun yetki alan snrlar iinde gemilerin gidi-geliine ilikin btn konularda, 37. maddede belirtilen her trl gemiler tam bir eitlik dzeyinde ilem greceklerdir.
Franszca metinde "pour tout erime, delit u contravention", ngilizce metinde "for any offense", talyanca metinde "per qualsiasi reato". Matbaa-i mre, Konya ve Erim metinlerinde "cinayet, cnha ve kabahatten na", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "cinayet, crm veyahut muhalefet-i mukarrarat herhangi hareket". (evirenler)
36

-18-

MADDE 53. 47. madde hkmleri sakl kalmak zere, Komisyonun yetki snrlar iinde, gemilerden ya da gemilerdeki yklerden gerek Osmanl Hkmetince dorudan doruya, gerek uluslararas kurulularca ya da zel ortaklklarca alnmakta bulunan harlara ya da teki vergilere dayanak oluturan ve imdi varolan haklar, Komisyona aktarlacaktr. Komisyon, bu harlar ve vergileri -Komisyonun genel ynetim giderleriyle, ibu Kesime bal Ek'in 3. paragrafnda ngrlen maa ve cretleri de kapsamak zere- yerine getirilmi hizmetleri ve yaplm ileri karlamak amacyla yaplm harcamalar iin ar olmayacak bir tarifeye gre saptayacaktr. Komisyon, yalnz bu amalarla ve Milletler Cemiyeti Konseyinin n rzasyla, imdi varolanlardan baka harlar ve vergiler de koyabilecek ve bunlarn miktarn saptayabilecektir. MADDE 54. Komisyonca konulacak btn vergiler ve harlar, gemiler arasnda, balama, var ya da k limanlar, bayraklar ya da malikleri, ya da yklerinin uyrukluu ya da malikleri bakmndan hibir ayrm gzetilmeksizin ve tam bir eitlik dzeyinde alnacaktr. bu hkm, Komisyonun, bu kesimde ngrlen harlar tonaja gre saptama hakkn hibir bakmdan sarsmaz. MADDE 55. Osmanl Hkmeti ile Yunan Hkmeti, herbiri kendi bakmlarndan, Komisyonun, kendisine verilmi grevlerin yararl bir biimde yerine getirilmesi iin gerekli grecei btn topraklar ve yaplar edinmesini kolaylatrma ykmlenirler. MADDE 56. 39. Maddede belirlenen sulardan transit geecek sava gemileri, her bakmdan, gemilerin olaan geli-gidii (ulam) kurallaryla salk gereklerine uymay salamak zere Komisyonca kartlm olan ynetim kurallarna uygun davranacaklardr. MADDE 57. I. Savaan Devletlerin sava gemileri, ancak Boazlar'dan geilerini tamamlamalarn ve yanaabilecekleri en yakn limana varabilmelerini salamak iin kesinlikle zorunlu olan ller iinde yeniden komanya [yiyecek] alabilirler ve depolayabilirler; bu gemiler, Komisyonun denetimi altndaki sularda kumanyalarm [yiyeceklerini] ya da sava gerelerini tamamlayamazlar ve arttramazlar, ya da gemi adamlarnn saysn tamamlayamazlar. Bu gemiler, yalnz yolculua elverili olmalar iin kesinlikle zorunlu onarmlar yapabilirler; onarmlarn, gemilerin sava gcn hibir biimde arttrmamas gerekir. Zorunlu onarmlarn neler olduunu Komisyon kararlatracaktr; bu onarmlarn olabildiince en ksa sre iinde yaplmas gerekir. II. Savaan Devletlerin sava gemilerinin, Komisyonunun denetimine bal sularda transit geii olabildiince en ksa sre iinde ve, hizmet gereklerinden doabilecekler dnda hibir duruta bulunmakszn yaplmaldr. III. Sz edilen sava gemilerinin Komisyonun denetimine bal limanlarda kallar, kaza durumu dnda, 24 saati gemeyecektir. Byle bir durumda, bu gemiler

-19-

en ksa sre iinde [limandan] ayrlmak zorunda olacaklardr. Savaan bir Devletin sava gemisinin Komisyonun denetimine bal sulardan k ile, dman tarafn bir sava gemisinin kalk arasnda, her zaman, enaz yirmi-drt saatlik bir srenin gemesi gerekecektir. IV. Sava zamannda Komisyonun denetimine bal sulara ilikin ve zellikle Trkiye'nin dmanlarna gnderilen sava gereleri ile sava kaa nesnelerin geiine ya da bu sularda yeniden yiyecek almalara, gereksinmelerinin karlanmasna ya da onarmlara ilikin baka btn kurallar Milletler Cemiyeti'nce saptanacaktr. MADDE 58. Savaan Devletlerin ganimetleri, her bakmdan, savaan Devletlerin sava gemilerine uygulanan koullara bal olacaktr. MADDE 59. Hibir savaan Devlet, Komisyonun denetimine bal bulunan sularda, asker birlikleri, cephane ya da sava gereleri ykleyemez ya da boaltamaz, ancak, geii engelleyen bir kaza durumu bunun dnda kalmaktadr; bu durumda, transitin, olabildiince hzla tamamlanmas gerekecektir. MADDE 60. 57., 58. ve 59. Maddeler hkmlerinden hibiri, Milletler Gemiyeti'nce alnm bir karat uyarnca davranan bir ya da birka savaan Devletin yetkilerini snrlayacak biimde yorumlanmayacaktr. MADDE 61. bu Kesimin hkmleriyle, stanbul37 ve Haydarpaa limanlarna ilikin olarak XI. Blmn (Limanlar, Su Yollar ve Demiryollar) 335. Maddesinden 344. Maddesine kadar olan Maddeleri hkmlerinin yorumlanmasnda ya da uygulanmasnda Devletler arasnda kabilecek btn anlamazlklar Komisyona sunulacaktr. Komisyon kararnn bir Devlete kabul edilmemesi durumunda, sorun, ilgili Devletlerden herhangi birinin istemesi zerine, Milletler Cemiyetince ngrlen biimde zme balanacak ve o zamana kadar da Komisyonun karar uygulanacaktr. EK 1. Boazlar Komisyonunun Bakanl, iki yl sreyle ve srayla, iki oyu olan Komisyon yelerince yaplacaktr. Komisyon, kararlarn oyokluuyla alacak ve oylarn eit blnmesinde Bakann oyuna stnlk tannacaktr. ekimser her oy, tartlan neriye kart bir oy saylacaktr. Komisyon yelerinden herbirinin, toplantda bulunamayaca zaman, kendisini bir vekille temsil ettirme hakk olacaktr. 2. Komisyon yelerinin cretleri kendilerini atayan Hkmetlerce karlanacaktr; bu cretler, Komisyonda temsil edilen Hkmetlerce gr birlii iinde kabul edilen ve vakit vakit yeniden gzden geirilecek rakamlar gz nnde tutularak, hak gzetir bir biimde saptanacaktr.
37 Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli", 1920 evirilerinde "stanbul". (evirenler)

-20-

3. 48. maddede belirtilen polis st grevlilerinin cretleri ile, 51. madde uyarnca atanacak teki st grevlilerin ya da grevlilerin, ve yine sz geen 48. maddede belirtilen yerel polis personelinin cretleri, gemilerin gidi-geliinden alnan vergiler ve harlar gelirinden karlanacaktr. Komisyon, atayaca st grevlilerin ve grevlilerin ie alnma koullarna ilikin ynetmelikleri hazrlayacaktr. 4. Komisyon, ibu Kesim ile ibu Ek uyarnca, grevlerini yapabilmesi iin gereksinme duyaca gemileri buyruu altnda bulunduracaktr. 5. Komisyon, ibu Kesim ile ibu Ek hkmlerinin kendisine ykledii btn grevleri, saptanan snrlar iinde, yerine getirebilmesi iin gerekli ynetmelikleri hazrlamaa, yaymlamaa ve uygulamaa yetkili olacaktr. Bu yetki, imdi yrrlkte olan ynetmelikleri, gerekirse, deitirme ya da sona erdirme hakkn da kapsayacaktr. Komisyon, denetimi altna konulan btn gelir ve gider hesaplarn?n ne biimde tutulacana, bu hesaplarn incelenmesine ve bu hesaplar konusunda her yl tam doru bir rapor yaynlanmasna ilikin ynetmelikler hazrlayacaktr. KESM III. KRDSTAN MADDE 62. Frat'n dousunda, ileride saptanacak Ermenistan'n gney snrnn gneyinde ve 27. maddenin II/2. ve 3. fkralarndaki tanma uygun olarak saptanan Suriye ve Irak38 ile Trkiye snrnn kuzeyinde, Krtlerin sayca stn bulunduu blgelerin yerel zerkliini, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak alt ay iinde, stanbul'da39 toplanan ve ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinden herbirinin atad yeden oluan bir Komisyon hazrlayacaktr. Herhangi bir sorun zerinde oybirlii oluamazsa, bu sorun, Komisyon yelerince,- bal olduklar Hkmetlerine gtrlecektir. Bu pln, SryanGeldanler40 ile, bu blgelerin iindeki teki etnik ve dinsel aznlklarn korunmasna ilikin tam gvenceler de kapsayacaktr; bu amala, ngiliz, Fransz, talyan, Iran'l ve Krt temsilcilerden oluan bir Komisyon incelemelerde bulunmak ve, ibu Andlama uyarnca, Trkiye snrnn Iran snr ile birlemesi durumlarnda, Trkiye snrnda yaplmas gerekebilecek dzeltmeleri kararlatrmak zere bu yerleri ziyaret edecektir. MADDE 63. Osmanl Hkmeti, 62. Maddede ngrlen komisyonlardan birinin ya da tekinin kararlarn, kendisine bildirildiinden balayarak ay iinde kabul etmei ye yrrle koyma imdiden ykmlenir.
Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Irak". (evirenler) 39 Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli". 1920 evirilerinde "stanbul". (evirenler) 40 Franszca metinde "Assyro-Chalde'ens", ngilizce metinde "Assyro-Chaldeans", talyanca metinde "Assiro-Caldei". 1920 evirilerinde "Sryan-Gildanler". (evirenler)
38

-21-

MADDE 64. bu Andlamann yrrle konuundan bir yl sonra, 62. Maddede belirtilen blgelerdeki Krtler, bu blgelerdeki nfusun ounluunun Trkiye'den bamsz olmak istediklerini kantlayarak Milletler Cemiyeti Konseyine bavururlarsa ve Konsey de bu nfusun bu bamszla yetenekli olduu grne varrsa ve bu bamszl onlara tanmay Trkiye'ye salk verirse, Trkiye, bu tlemeye [tavsiyeye] uyma ve bu blgeler zerinde btn haklarndan ve sfatlarndan vazgemei, imdiden ykmlenir. Bu vazgemenin ayrntlar Balca Mttefik Devletlerle Trkiye arasnda yaplacak zel bir szlemeye konu olacaktr. Bu vazgeme gerekleirse ve gerekleecei zaman, Krdistann imdiye dek Musul ilinde [Vilyetinde41] kalm kesiminde oturan Krtlerin, bu bamsz Krt Devletine kendi istekleriyle katlmalarna, Balca Mttefik Devletlerce hibir kar kta bulunulmayacaktr. KESM IV. ZMR MADDE 65. zmir kenti ile 56. Maddede belirtilen ve bu kente bitiik topraklara, 83. Madde uyarnca kesin statleri saptanncaya kadar, ibu Kesimin hkmleri uygulanacaktr. MADDE 66. zmir kentine bitiik topraklarn corafya snrlar aadaki gibi saptanacaktr (ekli l sayl haritaya baklmas): Kuadas'nn42 5 kilometre kadar kuzeyinde Ege Denizi'ne dklen rman azndan balayarak, douya doru: bu rman kaynana doru akm yolu; sonra, gney-douya doru: bu rman gney kolunun akm yolu; oradan, gney-douya doru ve Gm Da tepesinin bat bitimine kadar: narkale'nin batsnda ve Akaova'nn dousundan gemek zere toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, kuzey-douya doru: tepeler izgisini olabildii lde izleyecek bir izgi; sonra, kuzeye doru ve Ayasoluk'dan Deirmencik demiryolunun zerinde Balatck43 istasyonunun aa yukar l kilometre batsnda seilecek bir noktaya kadar:
Franszca metinde "Vilayet de Mossoul", ngilizce metinde "Mosul Vilayet", talyanca metinde "Vilayet di Mossul, 1920 evirilerinde "Musul Vilyeti". (evirenler) 42 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Skalanova". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Iskalanova (Kuadas)", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Kuadas". (evirenler) 43 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Balachik", Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Balatk"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Balack". (evirenler)
41

-22-

Ske-Balatk yolunu ve demiryolunu44 Trk topraklarnda brakacak biimde, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, kuzeye doru ve zmir Sancann45 gney snr zerinde seilecek bir noktaya kadar: toprak [arazi] zerinde seilecek bir izgi; oradan, ve demi'in aa yukar 15 kilometre kuzey-dousundaki Bozda dolaylarnda seilecek bir noktaya kadar: zmir Sancann gney ve dou snr; oradan, kuzeye doru ve Manisa-Alaehir demiryolu zerinde ve Salihli'nin aa yukar 8 kilometre batsnda seilecek bir noktaya kadar: toprak [arazi] zerinde seilecek bir izgi; oradan, kuzeye doru ve Gerenez Da'na kadar: Mermer Gln dousundan, Kemer'in batsndan, Akealan'n46 aa yukar gneyinden Kumay' gemek ve oradan Kavakalan'n batsnda sular blme izgisini izlemek zere, toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, kuzey-batya doru ve Krkaa ile Akhisar ileleri [kazalar]47 arasndaki snr zerinde, Krkaac'n aa yukar 16 kilometre dousunda ve Akhisar'n 20 kilometre kuzeyinde seilecek bir noktaya kadar: toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, batya doru ve Soma ilesinin snr ile birletii yere kadar Krkaa ilesinin [kazasnn] gney snn; oradan, batya doru ve zmir Sanca snr ile kavuuncaya kadar: Soma ilesinin [kazasnn] gney snr; oradan, kuzeye doru ve zmir li [Vilyeti48] snr ile kavuuncaya kadar: zmir Sancann kuzey-dou snr; oradan, batya doru ve arpack (Tepe) dolaylarnda seilecek bir noktaya kadar: zmir ilinin [Vilyetinin] kuzey snr; oradan, kuzeye doru ve Kylce'nin aa yukar 4 kilometre gney-batsmda toprak [arazi] zerinde seilecek bir noktaya kadar: toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi; oradan, batya doru ve Dahline Burnu ile Kemer iskele arasnda saptanacak bir noktaya kadar: Kemer ile Kemer iskele5nin ve bu iki yeri birbirine balayan yolun gneyinden gemek toprak [arazi] zerinde saptanacak bir izgi.
44 Franszca metinde "la route et la voie ferree", ngilizce metinde "the road and railvvay", talyanca metinde "la strade e la ferrovia". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "imendifer hatt" 'denilmesine karlk, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "tarikini ve imendifer hattn". 45 Franszca ve ngilizce metinlerde "Sandjak", talyanca metinde "sangiaccato". 1920 evirilerinde "Sancak". (evirenler) 46 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Akshalan", 1920 evirilerinde "Akealan". (evirenler) 47 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Caza", 1920 evirilerinde "kaza". (evirenler) 48 Fransa, ngilizce ve talyanca metinlerde "Vilayet", 1920 evirilerinde "Vilyet". (evirenler)

-23-

MADDE 67. 66. Maddede belirtilen topraklarn snrn toprak [arazi] zerinde saptamak zere, ibu Andlamann yrrle konuluunu izleyecek onbe gn iinde bir Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerince atanacak ye ve Yunan Hkmetince atanacak bir ye ile Osmanl Hkmetince atanacak bir yeden oluacaktr. MADDE 68. bu Kesimin hkmleri sakl kalmak zere, zmir kenti ve 66. Maddede belirtilen toprak paras, ibu Andlamann uygulanmas bakmndan, Trkiye'den ayrlm topraklarla bir tutulacaktr. MADDE 69. zmir kenti ve 66. Maddede tanmlanan topraklar Osmanl egemenlii altnda kalmaktadr. Bununla birlikte, Trkiye, zmir kenti ile sz edilen topraklar zerindeki egemenlik haklarnn kullanmn Yunanistan'a aktaracaktr. Bu egemenliin simgesi olmak zere, Osmanl bayra49 kentin dndaki bir kaleye srekli olarak ekilecektir. Bu kale, Balca Mttefik Devletlerce saptanacaktr. MADDE 70. Yunan Hkmeti, zmir kentiyle 66. Maddede belirtilen topraklarn ynetiminden sorumlu olacak ve bu ynetimi zel olarak bu amala atayaca bir grevliler kurulunca yrtecektir. MADDE 71. Yunan Hkmeti, zmir kentiyle 66. Maddede tanmlanan topraklarda kamu dzeninin ve gvenliin korunmas iin gerekli asker kuvvetleri bulundurmak hakkna sahip olacaktr. MADDE 72. Soy, dil ve din aznlklarm da ieren ve halkn btn kesimlerinin oransal temsilini salayacak nitelikte bir seim sistemiyle, yerel bir Parlamento kurulacaktr. Yunan Hkmetinin, ibu Andlamann yrrle girmesini izleyen alt ay iinde, Milletler Cemiyeti Konseyine, yukarda ngrlen koullara uygun bir seim sistemi tasars sunmas gerekecektir; bu sistem, ancak ad geen Konseyce oyounluuyla onayland zaman yrrle girebilecektir. Yunan Hkmeti, Osmanl makamlarnca kovulmu ya da srlm kiilerin oturduklar yerlere dnleri iin gereken sre iinde seimleri -bu sre ibu Andlamanm yrrle giriinden sonra bir yl gememek zere- erteleyebilecektir. MADDE 73. Yunan ynetimi ile yerel Parlamento arasndaki ilikiler, ad geen ynetimce, Yunan Anayasas ilkelerine uygun decek biimde dzenlenecektir.50
Franszca metinde le pavillon ottoman", ngilizce metinde "the Turkish flag", talyanca metinde "la bandiera ottomana". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Osmanl sanca"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde Osmanl bayra". (evirenler) 50 Matbaa- mire, Konya ve Erim metinlerinde bu madde yle evrilmitir: "Yunanistan idaresi ile mahall parlmento arasndaki mnasebet mezkr idare tarafndan vazolunan kanun-u esasi usul ve kavaidine tevfikan tanzim edilecektir". Oysa Vakit ve Peyam- Sabah metinleri yledir: "Yunan idaresiyle mahalli Parlamento arasndaki mnasebet mezkr idare tarafndan, Yunan kanun-u esasisinin desatirine tevfikan, tanzim olunacaktr". (evirenler)
49

-24-

MADDE 74. 83. Maddede ngrlen kesin Stat kuruluncaya kadar, zmir kentinde ve 66. Maddede tanmlanan topraklarda hibir biimde zorunlu askerlik hizmeti uygulanmayacaktr. MADDE 75. 86. Maddede sz edilen ve soy, dil ve din aznlklarnn korunmas ile, ticaret ve transit zgrlne ilikin zel Andlamada ngrlen hkmler zmir kenti ile 66. Maddede tanmlanan topraklarda da uygulanacaktr. MADDE 76. Yunan Hkmeti, 66. Maddede tanmlanan snr zerinde bir gmrk izgisi kurabilecek ve zmir kenti ile sz geen Maddede tanmlanan topraklar Yunan gmrk sistemi iine sokabilecektir. MADDE 77. Yunan Hkmeti, Trk parasnn imdiki deerini drmek sonucunu verebilecek hibir nlem almamay ykmlenir. Bu para, 83. Maddede ngrlen kesin Stat kuruluncaya kadar yasal ake niteliini koruyacaktr. MADDE 78. Uluslararas nemi olan limanlarla, serbest limanlar rejimine ve transite ilikin olan XI. Blmn (Limanlar, Su Yollar ve Demiryollar) hkmleri, zmir kenti ile 66. Maddede tanmlanan topraklara uygulanacaktr. MADDE 79. Uyrukluk bakmndan, Osmanl uyruu olan ve ibu Andlama hkmleri gereince baka herhangi bir uyrukluk savnda bulunamayacak olan tzmir kenti ve 66. Maddede tanmlanan topraklarda oturanlar, her bakmdan Yunan uyruu ilemi greceklerdir. Bunlarn lke dndaki diplomasi ve konsolosluk korunmalarn Yunanistan salayacaktr. MADDE 80. VIII. Blmn (Mal Hkmler) 241. Maddesi hkmleri zmir kentiyle 66. Maddede tanmlanan topraklara uygulanacaktr. IX. Blmn (Ekonomik Hkmler) 293. Maddesi hkmleri zmir kentiyle sz geen topraklara uygulanmayacaktr51. MADDE 81. 83. Maddede ngrlen kesin Statnn kuruluuna dein, Osmanl Devlet Borlar [Dyun-u Umumiye] Ynetiminin olan btn aralar ve gereler, makineler, kara ve deniz tatlar ile, Foa52 tuzlalarnn iletme haklar hibir biimde ne deitirilecek ne de bunlara karlacaktr. Bu sre iinde, sz geen tuzlalarda elde edilen tuzun retimi, da sat ve tanmasndan hibir vergi ya da har alnmayacaktr. Yunan ynetimi zmir'de ve 66. Maddede tanmlanan topraklarda tuz tketimini dzenlemek ve vergilendirmek hakkna sahip olacaktr.
51 Prof. Erim, u dipnotu vermektedir: "Bu sonuncu fkra Trke metinlerde unutulmutur. Franszca metinden tercme edilerek alnmtr". Oysa, andlama tasarsndan sonra, Mttefiklerin deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, bu fkra da evrilmitir: "Dokuzuncu Ksmn (Ahkm- ktisadiye) 293 nc maddesinin ahkm zmir ehrinde ve arazi-i mezkrede kabil-i tatbik deildir. (evirenler) 52 Franszca metinde "Phocee, ngilizce metinde "Phocea", talyanca metinde "Focea", 1920 evirilerinde "Foa". (evirenler)

-25-

Bir nceki fkrada ngrlen srenin bitiminde, Yunanistan, yukardaki hkmleri deitirmei uygun grrse, Foa tuzlalar ayrcalklardan saylacak ve bunlara IX. Blmn (Ekonomik Hkmler) 312. Maddesinde ngrlen gvenceler, ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 246. Maddesi hkmlerine dokunulmamak kouluyla, uygulanacaktr. MADDE 82. bu Andlama ile zme balanamayan ve ibu Kesimin uygulanmasndan doabilecek btn sorunlar daha sonra yaplacak szlemelerle zme balanacaklardr. MADDE 83. bu Andlamann yrrle giriinden be yllk bir sre getikten sonra, 72. Maddede ngrlen yerel Parlamento, oy okluuna dayanan bir kararla, Milletler Cemiyeti Konseyinden, zmir kentiyle 66. Maddede tanmlanan topraklarn kesin olarak Yunanistan Krallna balanmasn isteyebilecektir. Konsey, kendi gsterecei koullar iinde, daha nce bir halk oylamas [plebisit] yaplmasn isteyebilecektir. Sz geen balanma, bir nceki fkrann uygulanmas sonucu gerekleecek olursa, 69. Maddede sz edilen, Trkiye'nin egemenlik hakk sona erecektir. Bu durumda, Trkiye, zmir kenti ile 66. Maddede tanmlanan topraklar zerindeki haklarndan ve sfatlarndan, Yunanistan yararna, vazgetiini imdiden bildirir. KESM V. YUNANSTAN MADDE 84. 27 Kasm 1919'da Neuilly-sur-Seine'de imzalanan Bar Andlamas ile Bulgaristan'a tannan snrlar sakl kalmak zere, Trkiye, eski Osmanl Imparatorluu'nun Avrupa ktasnda ve ibu Andlama ile saptanan Trkiye snrlar tesindeki btn haklarndan ve sfatlarndan Yunanistan yararna vazgeer. Bir nceki fkrada belirtilen egemenlik aktarlmasna Marmara Denizi adalar girmez. Trkiye, ayrca Gkeada [mroz, Imbros, mbro], Bozcaada [Tenedos, Tenedo] adalar zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan Yunanistan yararna vazgeer. Yunanistan'n Dou Akdeniz'deki teki adalar, zellikle Limni [Lemnos, Lemno\ Semadirek [Semendirek, Samothrace, Samotracia], Midilli \Mitylene, Mitylene, Mitilene], Sakz [Chios, Chio], Sisam [Samos, Samo] veNikarya [Nicaria] zerinde egemenliine ilikin, 17/30 Mays 1913 tarihli Londra Andlamasmn 5. Maddesi ve 1/14 Kasm 1913 tarihli Atina Andlamasmn 15. Maddesi uyarnca, Londra'da Bykeliler Konferan-snca alnan ve Yunan Hkmetine 13 ubat 1914'de bildirilen karar, ibu Andla-mann 122. Maddesinde sz edilen ve talya'nn egemenlii altna konulan adalar ile Asya kysndan milden daha az bir uzaklkta bulunan adalara ilikin hkmlere dokunulmamak kouluyla, dorulanmtr (l sayl haritaya baklmas). Bununla birlikte, ibu Andlama uyarnca Yunan egemenlii altna konulmu, 178. Maddede ngrlen Boazlar blgesi kesimi ile Adalarda, Yunanistan, ibu Andlamamn tersine hkmleri olmadka, sz geen blgenin, Marmara Denizi adalarn da ieren, Osmanl egemenlii altnda kalan kesiminde ibu Andlamann Boazlar'n zgrln salamak iin Trkiye'ye ykledii btn ykmllkleri kabul eder ve bunlar yerine getirmei ykmlenir.

-26-

MADDE 85. 27. Maddenin I (2) fkrasnda tanmlanan snr izgisini yerinde saptamak zere, ibu Andlamann yrrle girmesini izleyecek onbe gn iinde bir Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, Balca Mttefik Devletlerin atayacaklar drt ye ile, Yunanistan'n atayaca bir yeden ve Trkiye'nin atayaca bir yeden oluacaktr. MADDE 86. Yunanistan, zellikle Edirne'ye ilikin olarak, Yunanistan'da oturanlarn ounluundan soy, dil ya da din bakmndan ayr olanlarn karlarn korumak iin, gerekli grlecek hkmleri, bunlarn zel bir Andlamaya konulmasna rza gstererek, kabul eder. Yunanistan, ayrca, transit zgrln ve teki uluslarn ticareti iin hakgzetir bir rejimi korumak iin gerekli grlecek hkmlerin zel bir Andlamaya konulmasn da kabul eder. MADDE 87. Yunan Devletinin, kendi egemenlii altna girmi olan topraklar yznden stlenmesi gerekecek, Trkiye'ye ait mal ykmllklerin oran ve nitelii, ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 241. Maddesinden 244. Maddesine kadar olan Maddeleri53 uyarnca saptanacaktr. bu Andlama ile zme balanamayan ve sz geen topraklarn aktarlmasn dan doabilecek btn sorunlar daha sonra yaplacak szlemelerle zme balanacak tr. KESM VI. ERMENSTAN MADDE 88. Trkiye, teki, Mttefik Devletlerin yapm olduklar gibi, Ermenistan' zgr ve bamsz bir Devlet olarak tandn bildirir. MADDE 89. teki Batl Yksek Taraflar gibi, Trkiye54 ile Ermenistan da, Erzurum, Trabzon, Van ve Bitlis illerinde [Vilyetlerinde55], Trkiye ile Ermenistan arasndaki snrn saptanmas iini Amerika Birleik Devletleri Bakannn hakemliine sunmay ve bu konudaki kararn olduu kadar, Ermenistan'n denize k ile sz geen snra bitiik btn Osmanl topraklarnn askersizletirilmesine ilikin ileri srebilecei btn hkmleri kabul etmeyi kararlatrmlardr. MADDE 90. 89. Madde uyarnca snr saptanmas, sz geen iller [Vilyetler] topraklarnn tmnn ya da bir kesiminin Ermenistan'a aktarlmasna yol aacak olursa, Trkiye, aktarlan toprak zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan, karar tarihinden balamak zere geerli olarak, vazgetiini imdiden bildirir, bu Andlamanm, Trkiye'den ayrlan topraklara uygulanacak hkmleri, o andan balayarak, bu topraklara da uygulanacaktr.
53 1920 evirilerinde "241 ve 244 nc maddeleri" denilmektedir. (evirenler) 54 Franszca metinde "la Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "la Turchia". Mat-baff-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Devlet-i Osmaniye"; Vakit vePeyam-t Sabah metinlerinde "Trkiye". (evirenler) 55 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Vilayet". (evirenler)

-27-

Ermenistan'n, kendi egemenlii altna girmi topraklar nedeniyle stlenmesi gerekecek, Trkiye'ye ait mal ykmllklerin ya da haklarn oram ve nitelii, ibu Andlamanm VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 241. Maddesinden 244. Maddesine kadarki Maddeleri uyarnca saptanacaktr56. bu Andlama ile zme balanamayan ve sz geen topran aktarlmasndan doabilecek btn sorunlar, gerekirse, daha sonra yaplacak szlemelerle zme ba lanacaktr. MADDE 91. 89. Maddede belirtilen topran bir kesiminin Ermenistan'a aktarlmas durumunda, sz geer; Maddede ngrlen karardan sonra ay iinde, Ermenistan ile Trkiye arasnda, bu kararn ortaya karaca snr toprak [arazi] zerinde izmek iin, kurulu biimi daha sonra saptanacak, bir Snrlandrma Komisyonu kurulacaktr. MADDE 92. Ermenistan'n, Azerbeycan ve Grcistan ile snrlar, ilgili Devletler arasnda, herbiriyle ortaklaa anlama yoluyla saptanacaktr. 89. Maddede ngrlen karar alndnda, ilgili Devletler, iki durumdan birinde, snrlarn ortaklaa anlamayla saptayamamlarsa, bu snr, Balca Mttefik Devletlerce saptanacak ve snrn toprak [arazi] zerinde izilmesini de bu Devletler yapacaklardr. MADDE 93. Ermenistan, Ermenistan'da oturanlarn ounluundan soy, dil ya da din bakmndan ayr olanlarn karlarn korumak iin, Balca Mttefik Devletlerin gerekli grecekleri hkmleri, bunlar bu Devletlerle yapaca bir Andlamaya da geirmee rza gstererek, kabul eder. Ermenistan, ayrca, transit zgrln ve teki uluslarn ticareti iin hakgzetir bir rejimi korumak zere Balca Mttefik Devletlerce gerekli grlecek hkmlerin bu Devletlerle yaplacak bir Andlamaya konulmasn kabul eder. KESM VII. SURYE, IRAK57, FLSTN MADDE 94. Batl Yksek Taraflar, kendi balarna yaayacak duruma gelinceye kadar, bir mandataire'in tleri ve yardm ynetimlerine yn vermek kouluyla, I. Blmn (Milletler Cemiyeti Misak) 22. Maddesinin 4. paragraf uyarnca, Suriye ile Mezopotamya'nn bamsz Devlet olarak geici tannmalar konusunda karara varmlardr. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak onbe gn iinde, 27. Maddenin II/2. ve 3. fkralarnda tanmlanan snr izgisini toprak [arazi] zerinde saptamak zere, bir Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, Fransa, ngiltere ve talya'nn herbirince atanacak ye ile, Trkiye'nin58 atayaca bir yeden oluacaktr. Bu Komisyona, gereine gre, Suriye ile snra ilikin olarak Suriye'nin bir temsilcisi, Irak ile snra ilikin olarak Irak'n bir temsilcisi yardmc olacaktr.
1920 evirilerinde "241 ve 244 nc maddeler" denilmektedir. (evirenler) Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia". Matbaa- mire, Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde ''Irak". (evirenler) 58 Franszca metinde "la Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "la Turchia". Matbaa-i Amire, Konya ve Erim metinlerinde "Devlet-i Osmaniye"; Vakit vcPeyam- Sabah metinlerinde "Trkiye". evirenler)
57 56

-28-

Ad geen Devletlerin teki snrlar ile mandataire'in seimi, Balca Mttefik Devletlerce saptanacaktr. MADDE 95. Batl Yksek Taraflar, 22. Madde hkmlerinin uygulanmasyla, Balca Mttefik Devletlerce saptanacak snrlar iinde Filistin'in ynetimini, sz edilen Devletlerce seilecek bir Mandataire'e vermei kararlatrmlardr. Mandataire, Yahudi halk iin Filistin'de bir ulusal yurt kurulmasndan yana ngiliz Hkmetince daha nce 2 Kasm 1917'de aklanan ve teki Mttefik Devletlerce kabul edilen bildirinin uygulanmasndan sorumlu olacaktr; u kadar ki, Filistin'deki Yahudi olmayan toplumlarn yurttalk [meden] haklaryla dinsel haklanna ve baka herhangi bir lkedeki Yahudilerin yararlandklar haklara ve siyasal statye zarar verecek hibir ey yaplmayacaktr. Mandataire Devlet, eitli dinsel toplumlara ilikin btn sorunlar ve istemleri incelemek ve bunlarn zmn salamak iin en ksa srede bir Komisyon kurmak ykmlln kabul eder. Bu Komisyonun kuruluunda ilgili dinsel karlar gz nnde tutulacaktr. Komisyon Bakan, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacaktr. MADDE 96. Yukarda sz edilen topraklara ilikin mandaterin koullar, Balca Mttefik Devletlerce saptanacak ve onaylanmak zere Milletler Cemiyeti Konseyine sunulacaktr. MADDE 97. Trkiye, bu Blmde sz edilen sorunlara ilikin olarak alnabilecek her trl karar, 132. Madde hkmlerine uygun olarak, kabul etmeyi imdiden ykmlenir. KESM VIII. HCAZ MADDE 98. Trkiye, Mttefik Devletlerin yapm olduklar gibi, Hicaz' zgr ve bamsz bir Devlet olarak tandn ve, Trkiye'nin ibu Andlama ile saptanm snrlar tesinde bulunan ve ileride saptanacak snrlar iinde bulunacak eski Osmanl imparatorluu topraklar zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan Hicaz yararna vazgetiini bildirir. MADDE 99. Mekke ve Medine kentlerine ve bu kentlerin kutsal yerlerine btn lkelerdeki Mslmanlarn tandklar kutsal nitelik nedeniyle, Majeste Hicaz Sultan, Hac amacyla ya da baka herhangi bir dinsel amala buralara gitmek isteyen btn lkelerdeki Mslmanlara giri zgrl ve kolayl salamay, Kur'an yasas gereince btn lkelerdeki Mslmanlarn buralarda kurmu olduklar ya da kuracaklar vakf kurumlarna sayg gstermeyi ve gstertmeyi ykmlenir. MADDE 100. Majeste Hicaz Sultan, Hicaz lkesinde, Mttefik Devletlerden birinin ya da eski Osmanl imparatorluu topraklar zerinde kurulan Devletlerden herhangi birinin uyrukluundaki gemilere, mallara ve kiilere, ve Milletler Cemiyeti yesi Devletlerin uyrukluundaki gemilere, mallara ve kiilere, ticaret bakmndan tam bir ilem eitlii yaplmasn salamay. ykmlenir. -29-

KESM IX. MISIR, SUDAN VE KIBRIS 1. MISIR MADDE 101. Trkiye, Msr'daki ve Msr zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan vazgeer. Bu vazgeme, 5 Kasm 1914'den balayarak geerli saylacaktr. Trkiye, Mttefik Devletlerce giriilen eyleme uygun olarak, ngiltere'nin 18 Aralk 1914'de Msr zerinde iln ettii koruyuculuu59 tandn bildirir. MADDE 102. 18 Aralk 1914'de Msr'da yerlemi bulunan Osmanl uyruklar -o tarihte geici olarak Msr'da bulunmayp da, o tarihten sonra dnmemi olanlar dnda- Msr uyrukluunu btn haklaryla60 elde edecekler ve Osmanl uyrukluunu yitireceklerdir. Bu son durumdakiler, Msr uyrukluunu ancak Msr Hkmetinin zel izniyle alabileceklerdir. MADDE 103. 18 Aralk 1914'den sonra Msr'a yerleen ve ibu Andlamann yrrle giri tarihinde yerlemi durumda olan Osmanl uyruklar, seme hakk61 iin 105. Maddede yer alan koullar altnda, Msr uyrukluunu elde etmek zere hak ne srebileceklerdir. Bununla birlikte, bireysel durumlarda bu istem, yetkili Msr makamlannca redd edilebilecektir. MADDE 104. bu Andlamaya ilikin btn sorunlarda, Msr ve Msr uyruklar ile bunlarn mallar ve gemileri, l Austos 1914 tarihinden balayarak, tpk Mttefik Devletler ve bunlarn uyruklar ile mallar ve gemileri gibi ilem grecektir. Osmanl egemenlii altndaki topraklar ya da ibu Andlama ile Trkiye'den ayrlan topraklar konusundaki hkmler Msr'a uygulanmayacaktr. MADDE 105. 102. Madde hkmleri uyarnca Msr uyrukluunu alan 18 yandan byk kiiler, ibu Andlamann yrrle girmesinden sonra geecek bir yl iinde Osmanl uyrukluunu semek hakkna sahip olacaklardr. Sz edilen kiilerle 103. Madde gereince Msr uyrukluunu isteme hakkna sahip olanlar, Msr halknn ounluunu oluturanlardan deiik bir soydan iseler, ayn sre iinde, kendileri yararna Osmanl topraklarnn ayrlm bulunduu Devletlerden birinin uyrukluunu -bu Devlet halknn ounluu seme hakkn kullanan kiiyle ayn soydan ise- seebilirler.
Franszca metinde "protectorat", ngilizce metinde "Protectorate", talyanca metinde "protettorato". 1920 evirilerinde "himaye". (evirenler) 60 Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto', talyanca metinde "di pieno diritto". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "bihakkn"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "hukuk-u kmile ile". (evirenler) 61 Franszca metinde "droit d'option", ngilizce metinde "right of option", talyanca metinde "diritto di opzione". 1920 evirilerinde "hak-k hiyar". (evirenler)
59

-30-

Kocann yapt seme, karnn durumunu, ve ana-babann semesi 18 yandan kk ocuklarn durumunu kapsar. Yukarda ngrlen seme hakkn kullanm olan kiiler, Msr'da oturmalarn srdrmee izin verilmi deillerse, bundan sonraki oniki ay iinde, oturma yerlerini semi olduklar Devlete tamak zorundadrlar. Bunlar, tanmaz mallarn Msr'da ellerinde tutmak ve her eit tanr mallarn da birlikte gtrmek hakkna sahip olacaklardr. Bu yzden, kendilerine k ya da giri iin hibir vergi ya da har yklenmeyecektir. MADDE 106. Msr Hkmeti, Osmanl uyruklarnn Msr'daki statlerini ve Msr topraklarnda hangi koullarla yerleebileceklerini dzenlemekte tam bir davran zgrlne sahip olacaktr. MADDE 107. Msr uyruklarnn, yurt dnda, ngiltere'nin diplomasi ve konsolosluk korumasna haklar olacaktr. MADDE 108. Trkiye'ye giren Msr mallar ngiliz mallarna salanan ilemlerden yararlanacaktr. MADDE 109. Trkiye, Svey Kanal'nda gei zgrlne ilikin olarak 29 Ekim 1888'de stanbul'da62 imzalanan Szleme ile Padiah'a63 tannan yetkilerden ngiltere yararna vazgeer. MADDE 110. Msr'da Osmanl Hkmetine ait btn tanr ve tanmaz mallar karl den meksizin Msr Hkmetine geecektir. MADDE 111. Msr'da, Msr uyrukluunu almayan Osmanl uyruklarna ait her eit tanr ya da tanmaz mallar, ibu Andlamanm IX. Blm (Ekonomik Hkmler) hkmlerine gre ilem grecektir. MADDE 112. Trkiye, Msr'n daha nceleri demekte olduu vergi zerindeki btn haklarndan vazgeer. ngiltere, Msr vergisi gvencesine dayanan ykmllklerinden Trkiye'yi kurtarmay stlenir. Bu borlanmalar unlardr: 1855 gvenceli borlanmas; l 854 ve 1871 deitirilmi borlanmasnn yerini alan 1894 borlanmas; 1877 deitirilmi borlanmasnn yerini alan 1891 borlanmas.
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopo". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Dersaadet"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde kent ad gememekte, "1888 senesi terin-i evvelin dokuzunda imza olunan mukavele" denilmektedir. (evirenler) 63 Franszca.metinde **Sa Majeste* Imperiale le Sultan", ngilizce metinde "His Imperial Majesty the Sultan", talyanca metinde "ua Maesta Imperiale il Sultano". 1920 evirilerinde Zat- Hazret-i Padiah". (evirenler)
62

Trk

borlanmalarnn

tm

-31-

Msr Hidivlerinin birok kez, sz edilen borlanmalarn piyasaya karlmasn zerlerine alan kurumlara demeyi ykmlendikleri paralar, eskiden olduu gibi, borlar deninceye dek, 1894 ve 1891 borlanmalarnn faiz ve amortismanlarnda kullanlacaktr. Msr Hkmeti de gvenceli 1855 borlanmasnn faizlerinin denmesine eskiden yapmakta olduu demeleri yapma srdrecektir. Bu 1894, 1891 ve 1855 borlanmalarnn denmesinin sona ermesinde, Msr Hkmetinin, eskiden Msr'n Trkiye'ye dedii vergiden doan btn ykmllkleri sona erecektir64. 2. SUDAN MADDE 113. Batl Yksek Taraflar, ngiltere Hkmeti ile Msr Hkmeti arasnda, Sudann statsn saptayan ve ynetimini dzenleyen 19 Ocak 1899'da imzalanm Szleme ile, Suakin65 kentine ilikin olarak bu szlemeyi deitiren 10 Temmuz 1899'da imzalanm ek Szleme konusunda bilgi edindiklerini ve bunu kaydettiklerini bildirirler. MADDE 114. Sudan uyruklarnn yabanc lkelerde ngiltere'nin diplomasi ve konsolosluk korumasna haklar olacaktr.
Prof. Erim, Sevres andlamasnn eviri metnini, Konya basksndan verirken, burada yle bir aklama yapmaktadr: "Trke metinde "Muvakkat" kayd altnda gsterilen bu hkmler, Franszca, ngilizce ve ttalyanca olan asl metinlerde yoktur. 110 ncu maddeden itibaren 120 nci maddeye kadar, madde numaralan da asl metne uymamaktadr. Buraya "Muvakkat" hkmler aynen alnm, fakat madde numaralar Franszca metne gre dzeltilmitir". Gerekten de, teki Trke metinlerde de (Matbaa-i mire, Konya, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de) bu "Muvakkat" maddeler (Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinin evirisi deiik olmakla birlikte) bulunmaktadr. "Muvakkat" bal altnda Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinleri yledir:
64

MUVAKKAT 1855 istikraz faizinin tesviyesi ngiltere ile Fransa Hkmetleri tarafndan tekeffl olmala akideyn-i liye ngiltere hkmetinin bu faizlere mteallik bilcmle mebali hakknda Fransa hkmetine tazminat ita etmei kabul ettiini ve binabern Fransa hkmetini taht- tekeflndeki her taahhtten azade kldn kaydederler. Madde 112 (Muvakkat). ngiltere hkmeti, Msr hkmeti tarafndan mevki-i tedavle ihra edilmi olan is ikrazata ait tahvilt hmillerinin menafiini muhafaza iin teminatl dyunun taksit-i senevisi veyahut imtiyazl dyunun veya dyun-u muvahhidenin faizleri Msr hkmeti tarafndan tesviye olunmad takdirde Msr'da tevazn-i maliyi iade eylemek ve Msr dyun-u umumiyes tahvilt hmillerinin menafiini tediye etmek zere Msr tedabir-i lzmaya tevessl edeceini beyan eyler. Madde 113 (Muvakkat). Yz on ikinci maddede ngiltere hkmeti tarafndan vukubulan beyanat zerine Msr dyun-u umumiyes hmillerinin muhafaza-i menafii iin Msr dyun-u umumiyesi komisyonuna ihtiya kalmad cihetle tarafeyn-i akideyn-i liye Hidiv hazretlerinin 28 terin-i sani 1904 tarihli emirnamelerinin Msr hkmetince lzum grlecei vehile lav veya tadilini kabul ederler. Madde 114 (Muvakkat). ngiltere .hkmeti Msr idare-yi siyasiyesinin tebeddl zerine 18 Mart 1885 tarihinde Londra'da imza ve sene-i merkume temmuzunun yirmi bei tarihinde tadil edilen mukavelename mucibince Msr hkmeti tarafndan 1885 senesinde akdedilmi olan dokuz milyon ngiliz liralk istikrazn faizleriyle amortisman hakknda Almanya, Avusturya, Fransa, talya, Rusya ve Osmanl hkmetlerinin deruhte etmi ol duklar her gna taahhdattan hkmat- mezkreyi azade klma kabul eder. ngiltere hkmeti mezkr istikrazlara tahsis edilen 315.000 ngiliz lirasna bali olan taksit-i senevinin muntazaman tediyesini tekeffl eylemek mecburiyetinde olduunu tasdik eder." (evirenler) 65 Franszca metinde "Souakin", ngilizce ve talyanca metinlerde "Suakin". Prof. Erim, eski harflerle yazl Konya metninden aktarma yaparken, "Sevakin" biiminde almtr.. Byle okunaca gibi, "Suvakin" de okunabilir Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde bu kentin ad gememektedir. (evirenler).

-32-

3. KIBRIS MADDE 115. Batl Yksek Taraflar, ngiliz Hkmetince 5 Kasm 1914'de iln edilmi olan Kbrs'n kendisine balanmasn tandklarn bildirirler. MADDE 116. Trkiye, bu adann Padiah'a denen vergiye olan.hakk da iermek zere, Kbrs zerinde ya da Kbrs'a ilikin btn haklarndan ve sfatlanndan vazgeer. MADDE 117. Kbrs adasnda domu ya da orada oturan Osmanl uyruklar, yerel yasa koullar iinde, Osmanl uyrukluundan ayrlarak, ngiliz uyrukluunu alacaklardr. KESM X. FAS, TUNUS MADDE 118. Trkiye, Fas'da Fransa'nn koruyuculuunu [himayesini] tanr ve bunun btn sonularn kabul eder. Bu tanma, 30 Mart 1912 tarihinden balayarak geerli olacaktr. MADDE 119. Fas mallarna, Trkiye'ye girite, tpk Fransz mallarna uygulanan rejim uygulanacaktr. MADDE 120. Trkiye, Tunus zerinde Fransa'nn koruyuculuunu tanr ve bunun btn sonularn kabul eder. Bu tanma, 12 Mays 1881 tarihinden balayarak geerli olacaktr. Tunus mallarna, Trkiye'ye girite, tpk Fransz mallarna uygulanan rejim uygulanacaktr. KESM XI. LlBYA67 VE EGE DENZ68 ADALARI MADDE 121. Trkiye, 12 Ekim 1912 tarihli Lozan69 Andlamas gereince, Libya'da Padiah'a70 braklm olan btn haklardan ve sfatlardan kesinlikle vazgeer.
1920 evirilerinde "Zat- ahane'ye". (evirenler) Franszca metinde "Libye", ngilizce metinde "Libya", talyanca metinde "Libia". 1920 evirilerinde "Bingazi". (evirenler) 68 Franszca metinde "Iles de la mer Egee", ngilizce metinde "Aegean Islands", talyanca metinde "Iso-le del Mare Egeo". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Adalar Denizi Adalar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Adalar". (evirenler) 69 Ouchy andlamas. (evirenler) 70 1920 evirilerinde "Zat- ahane". (evirenler)
66 67

66

-33-

MADDE 122. Trkiye, imdi talya'nn igalinde bulunan Ege Denizi adalar, baka bir deyimle Stampalia [Astropalia], Rodos [Rhodes, Rhodos, Rodi, Rodos], Herkit [Calki, Kharki, Calc-hi], Kerpe [Scrapanto], Kaot [Casos, Casso], Piskopis [Piscopis, Tilos, Piscopio], ncirli [Misiros, Nisyros, Misiro, Mysiros], Kalimnos [Calimnos, Kalymnos, Calymnos, Calimno], Loryos [Leros, Lero], Patnos [Patmos, Patmo], Limpos [Lipsos, Lipso], Smbeki [Simi, Symi, Sini], stanky [Co, Ko] adalar ile bunlara bal adacklar ve Kastellorizo [Cas-telorizzo]71 adas zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan talya yararna vazgeer (l sayl haritaya baklmas). KESM XII. UYRUKLUK MADDE 123. bu Andlamann hkmleri uyarnca, Trkiye'den ayrlm lkelerde yerlemi Osmanl uyruklar hukuka ve yerel yasalarn ngrd koullarla, bu lke hangi Devlete braklmsa o Devletin uyruu olacaklardr. MADDE 124. Onsekiz yan am olup da Osmanl uyrukluunu yitiren ve 123. Madde uyarnca hukuka yeni bir uyrukluk edinmi bulunan kimseler, ibu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak, iki yllk bir sre iinde Osmanl uyrukluunu seme hakkna sahip olacaklardr. MADDE 125. bu Andlama uyarnca, Trkiye'den ayrlan bir lkede yerlemi ve bu lkede halkn ounluundan soy [rk] bakmndan ayr olan, onsekiz yan am kimseler, ibu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak bir yllk bir sre iinde, seilen Devletin halknn ounluu seme hakkn kullanan kiiyle ayn soydan ise, Ermenistan, Azerbeycan, Grcistan, Yunanistan, Hicaz, Irak72, Suriye, Bulgaristan ya da Trkiye'yi seebileceklerdir. MADDE 126. 124. ve 125. Maddelerdeki hkmler uyarnca, seme haklarn kullanan kimseler, bunu izleyen oniki ay iinde konutlarn [ikametghlarn], seme haklarn hangi Devletten yana kullanmlarsa o Devletin lkesine tamak zorundadrlar. Bu gibi kimselerin, seme haklarn kullanmazdan nce, oturmakta olduklar teki Devletin lkesinde malik olduklar tanmaz mallar ellerinde tutmaa haklar olacaktr. Bu gibi kimseler, her eit tanr mallarn yanlarnda gtrebileceklerdir. Bu yzden, kendilerinden, bu mallarn karl ya da sokuluu iin hibir vergi ya da har alnmayacaktr.
1920 evirilerinde "Kastellorizon: Meyis" denilmektedir. Erim metninde "Kastellorizon: Mis" denilmektedir. Eski harflerle "Meis" yazl "Mis" de okunabilir. (evirenler) 72 Franszca metinde "Mesopotamie", ngilizce ve talyanca metinlerde "Mesopotamia". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Elcezire"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Irak". (evirenler)
71

-34-

MADDE 127. Batl Yksek Taraflar, ibu Andlamada, ya da Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan ile yaplm Bar Andlamalarnda, ya da Mttefik Devletlerle, ya da onlardan biriyle Rusya arasnda, ya da Mttefik Devletlerden herhangi birileri aralarnda yaplm bir Andlamada,ngrlen ve ilgililere, edinme yolu ak bulunan herhangi bir uyruklua geme olanan salayan seme hakkn kullanmasna, herhangi bir engel kartmamay ykmlenirler. zellikle, Trkiye, 125. Maddede ngrlen seme hakkn kullanmak isteyen kiilerin isteyerek g etmelerini, elindeki btn olanaklarla kolaylatrmay ve bu amala Milletler Cemiyeti Konseyince ngrlecek btn nlemleri almay ykmleMADDE 128. Trkiye, ister bir baka uyruklua geme, ister bir Andlama hkmyle Mttefik Devletlerin ya da yeni Devletlerin yasalar gereince ve bu Devletlerin yetkili makamlarnn kararlar uyarnca kendi uyrukluundan herhangi bir yeni uyruklua gemi ya da geecek olanlarn bu uyrukluunu tanmay ve bu yeni uyrukluu almalaryla bu uyruklar asl [kken] Devletlerine kar her bakmdan her trl ballktan kurtulmu saymay ykmlenir. zellikle, ibu Andlamann yrrle girmesinden nce, Mttefik Devletlerden birinin yasas uyarnca bu Devletin uyrukluunu alm olan kiiler, Osmanl yasasnn buna aykr hkm ne olursa olsun, Osmanl Hkmetince, ad geen Devletin uyruu olmu ve Osmanl uyrukluunu yitirmi saylacaklardr. Bu uyrukluun alnmas nedeniyle, Osmanl yasasnca ngrlen hibir mala elkoyma ya da baka ceza uygulanmayacaktr. MADDE 129. Osmanl uyrukluu dnda bir uyrukluu bulunan ve ibu Andlamann yrrle girdii tarihte, 95. Madde uyarnca saptanaca biimde, Filistin snrlar iinde yerlemi olan Yahudiler, herhangi bir baka uyrukluk sz konusu olmakszn, hukuka Filistin uyruu olacaklardr. MADDE 130. b Kesimdeki hkmlerin uygulanmasnda, her bakmdan, evli kadnlarn durumu kocalarnn, onsekiz yandan kk ocuklarn durumu da ana-babann durumuna gre ayarlanacaktr. MADDE 131. Bu Kesimin hkmleri, 83. Maddede ngrlen kesin stat kurulur kurulmaz zmir kenti ile, 66. Maddede tanmlanan topraklara da uygulanacaktr. KESM XIII. GENEL HKMLER MADDE 132. Trkiye, ibu Andlama ile saptanan snrlar dnda, ibu Andlama gereince baka herhangi bir dzenleme konusu yaplmam Avrupa dndaki btn topraklar zerinde, ya da topraklara ilikin olarak, ileri srebilecei tm haklarndan ve sfatlarndan, her bakmdan, Balca Mttefik Devletler yararna vazgetiini bildirir.

-35-

Trkiye, yukardaki hkmn sonularn dzenlemek iin, Balca Mttefik Devletlerin, gerektiinde nc Devletlerle anlaarak, aldklar ya da alacaklar nlemleri tanmay ve kabul etmeyi ykmlenir. MADDE 133. Trkiye, Mttefik Devletlerce, Trkiye'nin yannda savaa katlan Devletlerle yaplan Bar Andlamalannn ve Ek Szlemelerin tm geerliliini tanmay, eski Alman mparatorluu'nun, Avusturya'nn, Macaristan'n ve Bulgaristan'n topraklarna ilikin olarak varolan ya da varolacak hkmleri kabul etmeyi ve yeni Devletleri, bu biimde saptanan snrlar iinde tanmay ykmlenir. MADDE 134. Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Yunanistan, Macaristan, Polonya, Romanya, SrpHrvat-Sloven Devleti ve eko-Slovakya Devletinin snrlarn, Trkiye, 133. Maddede ngrlen Andlamalar ya da ek her trl szlemelerle saptanacak biim-leriyle tandn ve kabul ettiini imdiden bildirir. MADDE 135. Trkiye, Mttefik Devletlerin l Austos 1914 tarihindeki eski Rusya mparatorluu topraklarnn tm ya da bir blm zerinde kurulmu ya da kurulacak olan Devletlerle yapabilecekleri btn andlamalarn ya da anlamalarn tam geerliliini ve bu Devletlerin bu biimde saptanacak snrlarn tanmay ykmlenir. Trkiye, sz edilen bu Devletlerin bamszln, srekli ve dokunulmaz olarak tanr ve buna sayg gstermei ykmlenir. bu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 259. Maddesinde ve IX. Blmnn (Ekonomik Hkmler) 277. Maddesinde yer alan hkmler uyannca, Trkiye, kendisiyle Rusya'daki Maksimalist73 Hkmet arasnda yaplan Brest-Litovsk Andlamalaryla btn teki andlamalarn, anlamalarn ya da szlemelerin ortadan kaldrlm olduunu kesinlikle kabul eder. MADDE 136. bu Andlamann yrrle giriini izleyen ay74 iinde, Britanya imparatorluu, Fransa, talya ve Japonya Hkmetlerinin herbirince atanacak drt yeden oluan ve, herbiri bu amala birer uzman gstermee arlacak, mttefik ve tarafsz teki Kapitlasyoncu75 Devletlerin teknik uzmanlarnn da yardmyla, Trkiye'de bugnk adalet konularndaki Kapitlasyonlar rejiminin yerini alacak bir adalet reformu tasars hazrlamak iin bir Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, Osmanl Hkmetiyle dantktan sonra, ya karma ya da birletirilmi bir adalet rejiminin benimsenmesini tleyecektir.
Rusya'da, Sosyal Demokrat Parti'nin, Lenin'in nderliinde ounluk (Bolevik) kanad. Bunlarn karsnda Minimalist (Menevik) aznlk vard. Andlamann Franszca ve ngilizce metinlerinde "Maximalist", talyanca metninde "massimalista", 1920 Trke evirilerinde "maksimalist" denilmektedir. (evirenler) 74 Franszca, ngilizce ve talyanca son metinlerde " ay" denirken, 1920 Trke evirilerinde "alt ay'* denilmektedir. Mttefik Devletlerin sonradan sunduklar deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, y'e denilmektedir: "136 nc maddede mevzu-u bahis mddet alt aydan aya tenzil olunmutur". (evirenler) 75 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, yalnz, "sair bitaraf devletlerin tayinine davet edecekleri mtehassisin-i fenniyenin inzimam- muavenetiyle" denilmektedir; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Kapitlasyonlardan mstefid dier Mttefik ve tarafsz..." szckleri de vardr. (evirenler)
73

-36-

Komisyonun hazrlayaca tasar ilgili Mttefik ya da tarafsz Devletlerin Hkmetlerine sunulacaktr. Balca Mttefik Devletler bunu kabul eder etmez, yeni rejimi kabul etmeyi imdiden ykmlenen Osmanl Hkmetine bildireceklerdir. Yeni rejimin yrrle girmesi sresi konusunda, Balca Mttefik Devletler kendi aralarnda ve, gerekirse, ilgili teki ya da tarafsz Devletlerle anlamak haklarn sakl tutarlar. MADDE 137. VII. Blm (Yaptrmlar)76 hkmleri sakl kalmak zere, Trkiye'de oturanlarn hibiri, l Austos 1914 tarihinden sonra, ibu Andlamann yrrle giriine kadar, askerlik ya da siyasal davranlar, ya da Mttefik Devletlere ya da bunlarn uyruklarna yaptklar herhangi bir yardmdan tr, hibir bahane ile rahatsz edilemeyecek ve incitilmeyecektir; Trkiye'de oturan bir kiiye-ilikin olarak, bu nedenle, verilen herhangi bir yarg karar tmyle yok saylacak ve balam herhangi bir kovuturma durdurulacaktr. MADDE 138. bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklarda oturanlardan hibiri, l Austos 1914 tarihinden bu yana gstermi olduu siyasal tutumu yznden ya da ibu Andlama uyarnca uyrukluunun dzenlenmesi nedeniyle rahatsz edilmeyecek ya da incitilmeyecektir. MADDE 139. Trkiye, baka herhangi bir Devletin egemenlii ya da koruyuculuu [himayesi] altnda bulunan Mslmanlar zerinde, ne nitelikte olursa olsun, her eit egemenlik ve yarg hakkndan kesinlikle vazgeer. bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan ya da imdi Trkiye'nin tand bir stats bulunan topraklarda hibir Osmanl makamnca dorudan doruya ya da dolayl olarak hibir yetki kullanlmayacaktr.

B L M IV. AZINLIKLARIN KORUNMASI MADDE 140. Trkiye, 141., 145. ve 147. Maddelerin kapsad hkmlerin temel yasalar olarak tannmasn ve hibir yasann, hibir tzn ve hibir Padiah Buyruunun77 ya da resm ilemin, bu hkmlere aykr ya da bunlarla eliir olmamasn, hibir yasann, hibir tzn, hibir Padiah Buyruunun ve hibir resm ilemin sz konusu hkmlerden stn saylmamasn ykmlenir.
Franszca metinde "Sanctions", ngilizce metinde "Penalties", talyanca metinde "Sanzioni", 1920 evirilerinde "Mcazat". (evirenler) 77 Franszca metinde "irade imperial", ngilizce metinde "imperial Iradeh", talyanca metinde "irade imperiale", 1920 evirilerinde "rade-i Seniye". (evirenler)
76

-37-

MADDE 141. Trkiye, Trkiye'de oturan herkesin, doum, bir ulusal topluluktan olmak, dil, soy ya da din ayrm yaplmakszn, yaamlarn ve zgrlklerini korumay, tam ve eksiksiz olarak salamay ykmlenir. Trkiye'de oturan herkes, her inancn, dinin ya da mezhebin gereklerini, ister akta ister zel olarak, zgrce yerine getirme hakkna sahip olacaktr. Yukardaki paragrafta ngrlen hakkn zgrce yerine getirilmesine kar herhangi bir saldr, ilgili mezhep hangisi olursa olsun, ayn cezalarla cezalandrlacaktr. MADDE 142. l Kasm 1914'den beri Trkiye'de bir rk (tedhi)78 rejimi bulunduu iin, slam dinine geilerden hibiri olaan koullar altnda gereklemi olamayacandan bu tarihten sonraki islam' benimsemelerin79 tannmamas ve, l Kasm 1914'den nce Mslman olmayan bir kimsenin, zgrlne kavutuktan sonra, kendi isteiyle slam' benimsemesi iin gerekli ilemleri yerine getirmedike Mslman saylmamas sregidecektir. Osmanl Hkmeti, sava sresince Trkiye'de yaplan topluca ldrmeler srasnda kiilere verilen zararlar en geni lde karlamak iin, l Kasm 1914'den beri herhangi bir soydan ya da dinden olursa olsun, ortadan yok olmu, zorla gtrlm, gzalt [enterne] edilmi ya da tutuklanm kiilerin aranmas ve kurtarlmas iin, kendisinin ve Osmanl makamlarnn tm desteini salamay ykmlenir. Osmanl Hkmeti, zarar grenlerin, ailelerinin ve yaknlarnn yaknmalarn dinlemek, gerekli soruturmalarda bulunmak ve sz edilen.kiileri zgrlklerine kavuturmalar iin buyruk karmak amacyla, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak karma komisyonlarn almalarn kolaylatrma ykmlenir. Osmanl Hkmeti, bu komisyonlarn kararlarna sayg gsterilmesini ve zgrlkleri geri verilmi herkesin gvenliini ve zgrln salamay ykmlenir. MADDE 143. Trkiye, soy aznlklarndan olan kiilerin karlkl ve gnll glerine ilikin olarak Mttefik Devletlerin uygun grecekleri hkmleri tanmay ykmlenir. Trkiye, karlkl g konusunda, Yunanistan'la Bulgaristan arasnda 27 Kasm 1919'da Neuilly-sur-Seine'de imzalanan Szlemenin 16. Maddesinden yararlanmamay ykmlenir, bu Andlamann yrrle giriini izleyecek alt ay iinde, Yunanistan ile Trkiye, Yunanistan'a aktarlan ya da Osmanl kalan topraklardaki Trk ve Yunan soylu halkn karlkl ve gnll gne ilikin zel bir anlama yapacaklardr. Bir anlamaya varlamamas durumunda, Yunanistan ve Trkiye, Milletler Cemiyeti Konseyine bavurmak hakkna sahip olacaklar ve Konsey sz edilen anlamann koullarn saptayacaktr.
78 Franszca metinde "regime terroriste'', ngilizce metinde "terrorist regime", talyanca metinde "regi-' me terrorista". Mtbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "usul-i idare-i tedhi"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "tedhi idaresi". (evirenler) 79 Franszca metinde "embrasser l'islamisme", ngilizce metinde "embracing the Islamic faith", talyanca metinde "abbraciare IIslamismo". 1920 Trke evirilerinde "ihtida". (evirenler)

-38-

MADDE 144. Osmanl Hkmeti, Braklm Mallar [Emval-i Metruke80] konusundaki 1915 tarihli yasa ile ek hkmlerin hakszln kabul eder ve bunlarn tmyle hkmsz ve, gelecekte olduu gibi gemite de, geersiz olduklarn bildirir. Osmanl Hkmeti, l Ocak 1914'den81 beri, topluca ldrlme korkusuyla ya da baka herhangi'bir zorlama yznden, yurtlarndan kovulmu, Trk soyundan olmayan Osmanl uyruklarnn yurtlarna dnlerini ve yeniden ilerine balayabilmelerini, olabildii lde kolaylatrma resmen ykmlenir. Sz edilen Osmanl uy-ruklaryla, bunlarn yesi bulunduklar topluluklarn mal olan ve yeniden bulunabilecek tanr ya da tanmaz mallarn, kimin elinde bulunurlarsa bulunsunlar, bir an nce geri verilmesi gerektiini Osmanl Hkmeti kabul eder. Bu mallar, onlara ykletilmi olabilecek her trl kstlamadan ve vergiden syrlm olarak ve bugn onlara sahip olanlara ya da onlar ellerinde tutanlara hibir dence [tazminat] denmeksizin, geri verilecektir; u kadar ki, bunlarn, mlkiyet ya da elde bulundurma hakkn kendilerinden edindikleri kimselere kar dva haklar sakl tutulacaktr. Osmanl Hkmeti, gerekli grlecek her yerde, Milletler Cemiyeti Konseyince hakemlik komisyonlar atanmasn kabul eder. Bu komisyonlarn herbiri, Osmanl Hkmetinin bir temsilcisi ile, zarara uradn ne sren ya da yelerinden birinin zarara urad savnda bulunan topluluun bir temsilcisinden ve Milletler Cemiyeti Konseyince atanan bir Bakandan oluacaktr. Hakemlik komisyonlar, ibu Maddede ngrlen btn istemleri inceleyecek ve bunlar basit yntemle karara balayacaktr. Sz edilen hakemlik komisyonlar aadaki konularda buyurma yetkisine sahip olacaklardr: 1. Gerekli grecekleri her eit yeniden yapm ve onarm ileri iin Osmanl Hkmetince igc salanmas. Bu igc, hakemlik komisyonunca sz geen ilerin yaplmasna gerek grd topraklarda yaayan soylardan kiiler arasndan salanacaktr; 2. Soruturma sonucu, topluca ldrmeler ya da zorla yerinden etmelere eylemsel olarak katld, ya da bunlara yol at kantlanan her kiinin grevinden uzaklatrlmas; bu gibi kimselerin mallar konusunda alnacak nlemleri komisyon gsterecektir; 3. Bir topluluun, l Ocak 1914'den82 beri, mirassz olarak lm ya da yitik bulunan yelerinin btn tanr ya da tanmaz mallarn kime aktarlaca. Bu mallar, Devlet83 yerine, toplulua aktarlabilecektir; 4. l Ocak 1914'den84 sonra, tanmaz mallar zerinde yaplan btn sat ilemleriyle, hak yaratan ilemlerin geersiz saylmas. Bu mallar ellerinde bulunduranlara dence [tazminat] denmesi, geri vermenin geciktirilmesine bahane olarak kullanlamayacak biimde, Osmanl Hkmetinin ykmllnde olacaktr. Ancak, sz edilen mallar imdi ellerinde bulunduranlarca bir demede bulunulmusa, hakemlik komisyonunun ilgililer arasnda hakgzetirlie uygun bir zm yolu kabul ettirme yetkisi olacaktr.
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde bu deyim kullanlmaktadr. (evirenler) Franszca metinde "ler janvier 1914", ngilizce metinde "Jariuary l, 1914", talyanca metinde 1 gen-naio 1914". Trke 1920 evirilerinde "l Austos 1914". Ancak, Mttefiklerin sonradan verdikleri deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "144 nc madde ikinci fkradaki l Austos 914 tarihi yerine l knun-u sani 914 tarihi ikame olunacaktr". (evirenler) 82 Bir nceki nota baklmas. (evirenler) 83 Prof. Erim, Konya basksndan bu metni verirken, dipnotta, Franszca metinde "grouvernement" deil "Etat" szcnn bulunduunu belirtmektedir. Gerekten, ngilizce metinde de "the State", talyanca metinde "Stato" denilmektedir. Oysa Matbaa-i mire ve Konya metinlerinde "hkmet" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de "hkmet" szc kullanlmaktadr. (evirenler) 84 Franszca, ngilizce ve talyanca son metinlerde "Ocak" sz konusu iken, 1920 Trke evirilerinde "l Austos 1920" denilmektedir. (evirenler)
80 81

-39-

Osmanl Hkmeti, komisyonlarn ileyiini ve kesin nitelikte olacak kararlarnn yerine getirilmesini, olanak lsnde, kolaylatrmay ykmlenir. Bunlara kar, yargsal ya da ynetimsel, hibir Osmanl makamnn karar ne srlmeyecektir. MADDE 145. Btn Osmanl uyruklar, yasa nnde eit olacaklar ve soy, dil ya da din ayrl gzetilmeksizin ayn yurttalk [meden] haklaryla siyasal haklardan yararlanacaklardr. Din, inan ya da mezhep ayrl, hibir Osmanl uyruunun yurttalk haklaryla [meden haklaryla] siyasal haklardan yararlanmasna, zellikle kamu hizmetlerine ve grevlerine kabul edilme, ykseltilme, onurlanma ya da eitli mesleklerde ve i kollarnda alma bakmndan, bir engel saylmayacaktr. Osmanl Hkmeti, ibu Andlamann yrrle girmesinden balayarak iki yllk bir sre iinde, Mttefik Devletlere, soy aznlklarnn orantl temsili ilkesine dayal bir seim sistemi dzenlenmesi tasars sunacaktr. Herhangi bir Osmanl uyruunun, gerek zel gerekse ticaret ilikilerinde, din, basn ya da her eit yayn konularyla ak toplantlarnda, diledii bir dili kullanmasna kar hibir kstlama konulmayacaktr. Trkeden baka bir dil konuan Osmanl uyruklarna, mahkemelerde, ister szl ister yazl olsun, kendi dillerini kullanabilmeleri bakmndan uygun den kolaylklar salanacaktr. MADDE 146. Osmanl Hkmeti, tannm yabanc niversitelerden ve okullardan verilen diplomalarn geerliliini tanmay ve, bunlar alm olanlarn, bu diplomalarn tand yetenei gerektiren mesleklerde ve sanatlarda zgrce almalarm kabul etmeyi ykmlenir. Bu hkm, Trkiye'de oturan Mttefik Devletler uyruklarna da uygulanacaktr. MADDE 147. Soy, din ya da dil aznlklarndan olan Osmanl uyruklar, hem hukuk bakmndan hem de uygulamada, teki Osmanl uyruklaryla ayn ilemlerden ve ayn gvencelerden yararlanacaklardr. Bunlarn, zellikle, bamsz olarak ve Osmanl makamlar hibir biimde karmaksz n, giderlerini kendileri demek zere, her trl hayr kurumlaryla, dinsel ya da sosyal kurumlar, ilk, orta ve yksek okullarla, baka her eit retim kurumlar -buralarda kendi dillerini zgrce kullanmak ve kendi dinlerini zgrce uygulamak hakkna da sahip olarak- kurmak, ynetmek ve denetlemek konularnda eit hakka sahip olacaklardr. MADDE 148. Soy, dil ya da din bakmndan aznlklardan olan Osmanl uyruklarnn nemli bir oranda bulunduklar kentlerde ya da blgelerde, sz konusu aznlklar, Devlet btesi ile, belediyeler btesi ya da teki btelerce eitim ya da hayr ilerine genel gelirlerden [kamu gelirlerinden] salanacak paralardan yararlanmaya hakgzetirlie uygun bir lde katlacaklardr. Sz konusu bu paralar, ilgili topluluklarn yetkili temsilcilerine verilecektir85.
85 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerdeki bu tmce, Matbaa-i Armret Konya ve Erim metinlerinde yoktur. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde vardr: "Mebla-i mezkre alkadar cemaatlarn resmi mmessillerine tediye olunacaktr". (evirenler)

-40-

MADDE 149. Osmanl Hkmeti, Trkiye'deki btn soy aznlklarnn kilise ve okul konularnda zerkliini tanmay ve buna sayg gstermeyi ykmlenir. Osmanl Hkmeti, bu amala ve ibu Andlamann aykr den hkmleri sakl kalmak zere, Mslman olmayan soylara kilise, okul ya da adalet konulannda Sultanlarca verilmi fermanlar, hat'lar, beratlar86 ve bu gibi zel buyruklar ya da fermanlarla, Bakanlk ya da Sadrazamlk87 buyruklar ile tannm ayrcalklarla baklklar tmyle dorular ve gelecekte de destekleyeceini bildirir. Osmanl Hkmetinin kard ve sz edilen ayrcalklarla baklklarn kaldrlmasn, kstlanmasn ya da deitirilmesini ngren btn kararnameler, yasalar, ynetmelikler ya da genelgeler geersiz saylacaktr. bu Andlama hkmlerine uygun olarak Osmanl adalet rejiminde yaplacak her deiiklik -bu deiiklik soy aznlklarndan kiileri etkilemekte ise- ibu Madde88 hkmlerinden stn saylacaktr. MADDE 150. Hristiyan ya da Yahudi dininden Osmanl uyruklarnn nemli oranda oturduklar kentlerde ve blgelerde, Osmanl Hkmeti, bu Osmanl uyruklarnn inanlarna ya da dinsel uygulamalarna bir saldr saylabilecek herhangi bir eylemi yapmaya zorlanmamalarn, ve hafta tatili gnlerinde mahkemelerde hazr bulunmamalar ya da yasal bir ilemi yerine getirmemeleri yznden, haklarn hibir biimde yitirmemelerini ykmlenir. Bununla birlikte, bu hkm, bu Hristiyan ya da Yahudi Osmanl uyruklarn, kamu dzeninin korunmas iin, btn teki Osmanl uyruklarna ykletilen ykmllkler dnda tutar anlamna gelmeyecektir. MADDE 151. Balca Mttefik Devletler, bu Blmdeki hkmlerin yerine getirilmesini gvence altna almak iin ne gibi nlemler alnmas gerektiini, Milletler Cemiyeti Konseyi ile birlikte inceledikten sonra saptayacaklardr. Osmanl Hkmeti, bu konuda alnacak btn kararlar imdiden kabul ettiini bildirir. B L M V. KARA89, DENZ VE HAVA KUVVETLERNE LKN HKMLER

Trkiye, btn Uluslarn silhlarnn genel bir snrlanmasna hazrlk yaplmasna olanak salamak iin, aada saylan kara, deniz ve hava kuvvetlerine ilikin hkmleri kesinlikle yerine getirmeyi ykmlenir.
86 Franszca ve ngilizce metinde "firmans, hattis, berats", talyanca metinde "firmani, hattis, berats". (evirenler) 87 Franszca metinde "Grand Vizir", ngilizce metinde "Grand Vizier", talyanca metinde "Gran Vi-sir". 1920 Trke evirilerinde "tezkere-i samiyeler". (evirenler) 88 ngilizce metinde Article", Franszca metinde "article", talyanca metinde "articolo", 1920 evirilerinde "muahede". evirenler) 89 Franszca metinde "militaires", ngilizce metinde "military", talyanca metinde "militari" szckleri, 1920 evirisinde "askeriye" biiminde evrilmitir. "Kara kuvvetleri" biiminde evirmenin daha doru olacan dndk. (evirenler)

-41-

KESM I. KARA KUVVETLERNE LKN HKMLER

ALT-KESM I. GENEL HKMLER

MADDE 152. Trkiyenin bulundurabilecei kara kuvvetleri yalnz unlar olacaktr: 1. Padiahsn90 zel koruma birlii [Hassa Ktaat]; 2. eride dzen ve gvenlii salamakla ve aznlklarn korunmasn gvence altna almakla grevli, jandarma birlikleri; 3. nemli karklk durumunda, jandarma birliklerini destekleyecek ve gerektiinde snrlarn denetlenmesini salayacak zel birlikler. MADDE 153. bu Andlamanm yrrle giriini izleyecek alt ay91 iinde, 152. Maddede ngrlenler dnda kara kuvvetleri terhis edilecek ve datlacaktr. ALT-KESlM II. OSMANLI KARA KUVVETlNlN PERSONEL SAYISI, RGT VE KADROSU MADDE 154. Padiah'n zel koruma birlii bir kurmay kurulu ile, personel says, subay ve er olarak, 700' gemeyecek yaya [piyade] ve atl [svari] birliklerinden kurulacaktr. Bu kuvvet, 155. Maddede ngrlen toplam personel saysnn iinde saylmayacaktr. Bu koruma birliinin kuruluu, bu Blme ekli I sayl izelgede gsterilmitir. MADDE 155. 152. Maddenin 2. ve 3. fkralarnda saylan kuvvetlerin toplam personeli, kurmay kurullar, subaylar, eitim personeli ve donatm birliklerim de kapsamak zere, 50,000 kiiyi gemeyecektir. MADDE 156. Jandarma birlikleri, Trkiye lkesi zerine datlacaktr; Trkiye lkesi, bu amala, snrlar 200. Maddede ngrld gibi saptanacak yersel blgelere blnecektir.
1920 Trke evirilerinde "Zat- ahane". (evirenler) Prof. Erim, Konya basksndan aktard metinde " ay" yazl iken, Franszca metne uygun olarak "alt ay" biiminde dzelttiini belirtmektedir. u var ki, Mttefiklerin deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "153, 164, 171 ve 173 nc maddelerde mevzu-u bahis mddet aydan alt aya ibla edilmitir". (evirenler)
90 91

-42-

Her yersel blgede yaya [piyade] ve atl [svari], makineli tfekle silhlandrlm, ynetim ve salk hizmetleriyle donatlm birliklerden oluan bir jandarma birlii kurulacaktr; bu jandarma birlii, illerde [vilyetlerde], sancaklarda ve ilelerde [kazalarda92], vb., bulunduu yere bal bir gvenlik hizmeti kurulmas iin gerekli birlikleri salayacak ve blgenin bir ya da birka noktasnda gezici yedek kuvvetler bulunduracaktr. zel grevleri yznden, bu jandarma birliklerinin, topusu da, teknik silhlar93 da olmayacaktr. Bu jandarma birliklerinin toplam personel says, 155. Maddede ngrlen kara kuvvetinin toplam personelinin iinde saylmak zere, 35.000 kiiyi gemeyecektir. Tek bir jandarma birliinin toplam personel says, jandarma birlikleri toplam personelinin drtte birini amayacaktr. Herhangi bir jandarma birliinin eleri, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun zel izni olmadka, kendi blgesinin topraklar dnda kullanlmayacaktr. MADDE 157. zel glendirme [takviye] birliklerinde yaya, atl, da topusu, istihkm birlikleriyle, bunlarn herbirine uygun den teknik ve genel hizmetler de bulunabilecektir; bunlarn toplam personeli, 155. Maddede ngrlen toplam personelin iinde saylmak zere, 15.000 kiiyi amayacaktr. Tek bir birliin zel glendirme eleriyle desteklenmesi, bu elerin, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun zel izni olmadka, toplam personelinin te birini amayacaktr. Bu zel glendirme elerinin kuruluuna girecek eitli silhlar ve hizmetler oran, bu Kesime ekli II sayl izelgede saptanmtr. Bunlarn [klalara] yerletirilii, 200. Maddede ngrld biimde saptanacaktr. MADDE 158. 156. ve 157. Maddelerde sz edilen kurulularda, kurmay ve hizmetler personeli de saylmak kouluyla, subay oran, hizmetteki personel toplam saysnn yirmide birini, astsubay oran da, hizmetteki toplam personel saysnn onikide birini amayacaktr. MADDE 159. eitli Mttefik ya da tarafsz Devletlerin verecekleri subaylar, Osmanl Hkmetinin ynetiminde, jandarmann komutasna, rgtlenmesine ve eitimine katlacaktr. Bu subaylar, 158. Maddede ngrlen jandarma subaylar says iinde saylmayacaklardr; ancak,bunlarn says bu personelin yzde onbeini gemeyecektir. 200. Maddede sz edilen Mttefikleraras Komisyonun hazrlayaca zel anlamalar, bu subaylarn uyrukluk bakmndan oranlarn saptayacak ve bu Madde ile kendileri iin ngrlm olan eitli grevlere katlma koullarn dzenleyecektir. MADDE 160. Ayn yersel blgede, 159. Maddede ngrlen koullar iinde Osmanl Hkmeti buyruuna verilen btn [yabanc] subaylar, ilke olarak, ayn uyruklukta olacaklardr.
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "vilayete, sandjaks, cazas". (evirenler) Franszca metinde "armes techniques", ngilizce metinde "technical services", talyanca metinde armi tecniche". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "esliha"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "esliha-i fenniye". (evirenler)
92 93

-43-

MADDE 161. Limni [Lemnos, Lemno], Gkeada [mroz, Embros, Imbros, mbro], Semadirek94 [Semendirek, Samothrace, Samotracia], Bozcaada [Te'nedos, Tenedos, Tenedo] ve Midilli \Mity tene, Mitvlene, Mitilene] dnda, 178. Maddede ngrlen Boazlar ve adalar blgesinde, Yunan ve Osmanl jandarma kuvvetleri, bu blgedeki Mttefikler-Aras gal Komutanlna bal bulunacaktr. MADDE 162. bu Alt-kesimde, hangi nitelikte olursa olsun, sz edilen kuvvetlerin ya da bu kuvvetlerin tama aralarnn her eit seferberlik nlemleri ya da bunlarn seferberliine ilikin, ya da glendirilmesi yolundaki btn nlemler yasaktr. eitli kurulularn, kurmay kurullarnn ve hizmetlerin hibir durumda ek kadrolar bulunmayacaktr. MADDE 163. 153. Maddede saptanan sre iinde, imdi varolan tm jandarma kuvvetleri, 156. Maddede ngrlen jandarma birlikleri iinde birletirilecektir. MADDE 164. bu Kesimde ngrlmemi herhangi bir birliin kurulmas yasaktr. Padiahn zel koruma birlii dnda, izin verilen 50.000 kiilik personel saysn aan kurulularn ortadan kaldrlmas, ibu Andlamanm imzalanmasndan balayarak, 153. Madde hkmlerine uygun olarak, ibu Andlamann yrrle girmesinden en ge alt ay95 sonra tmyle gerekleecek biimde, giderek yaplacaktr. Osmanl Sava Bakanl [Harbiye Nezareti] ile Genel Kurmay ve onlara bal ynetim birimlerindeki subay ve benzeri personel, ayn sre iinde, 200. Maddede sz edilen Mttefikler-Aras Komisyonca Osmanl Silhl kuvvetlerinin genel hizmetlerinin iyi ilemesi iin kesin olarak gerektii saptanacak personel saysna indirilecek ve bu personel 158. Maddede ngrlen en yksek say iinde olacaktr. ALT-KESM III. ASKERE ALMA MADDE 165. Osmanl kara kuvvetleri [silhl kuvvetleri] gelecekte yalnz gnll olarak askere yazlanlardan kurulacaktr. Askere yazlma, soy ve din ayrl gzetilmeksizin, Osmanl Devletinin btn uyruklarna eit olarak ak bulunacaktr. 156. Maddede sz edilen birliklere gelince, bunlarn kuruluu, ilke olarak, blgesel olacak ve her blgedeki halkn Mslman olan ya da olmayan elerinin, olanak lsnde, ilgili her birlik personelinde temsil edilmelerini salayacak biimde dzenlenecektir. Yukardaki hkmler, hem subaylara hem de erlere uygulanacaktr.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Somatras"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Semendirek". (evirenler) 95 Baknz: Not 91. (evirenler)
94

-44-

MADDE 166. Astsubaylarn ve erlerin hizmet sresi aralksz oniki ay olacaktr. Hizmet sreleri bitmeden, hangi nedenle olursa olsun, hizmetten balanan erlerin yerine her yl konulacaklarn oran, 155. Maddede saptanan toplam personel saysnn yzde beini gemeyecektir. MADDE 167. Btn subaylar meslekten [muvazzaf] subay olacaktr. u srada orduda ve jandarmada hizmet gren ve yeni kara kuvvetinde kalacak olan subaylar en az krkbe yana kadar hizmette kalmay ykmleneceklerdir. u srada orduda ve jandarmada hizmet gren ve yeni kara kuvvetine alnmayacak olan subaylar, her eit asker hizmet ykmllnden balanacaklar ve kuramsal ya da uygulamal hibir askerlik altrmasna [tlime] katlmayacaklardr. Yeni atanan subaylar, aralksz en az yirmi be yl eylemsel hizmette bulunmay ykmleneceklerdir. Hizmet sreleri bitmeden, hangi nedenle olursa olsun, hizmetten ayrlan subaylarn yerine her yl konulacaklarn oran, 158. Maddede ngrlen toplam subay saysnn yzde beini gemeyecektir. ALT-KESM IV. OKULLAR, ETM KURUMLARI, ASKER KURUMLAR96 VE DERNEKLER MADDE 168. bu Andlamann yrrle giriinden97 balayarak aylk bir srenin gemesinden sonra, Trkiye'de, ancak izin verilen birlikler iin gerekli subay ve astsubaylarn yetitirilmesi iin kesinlikle zorunlu bulunan aada belirtilen okullar kalacaktr: l subay okulu; her yersel blge iin l astsubay okulu. Bu okullarda renim grmesine izin verilecek renci says, subay ve astsubay kadrolarndaki doldurulacak boluklarla kesin orantl olacaktr. MADDE 169. 168. Maddede sz geen renim kurumlarnn dnda kalanlarla, her eit spor kurumlar ya da baka kurumlar, hibir asker konuyla ilgilenmeyeceklerdir.
96 Franszca metinde "socie'tes et associations militaires", ngilizce metinde "military clubs and societies", talyanca metinde "societa e associazioni militan". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "askeri irekt ve cemiyat";Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Cemiyat- askeriye". (evirenler) 97 Franszca metinde dater de la mise en vigueur", ngilizce metinde "from the coming into force", talyanca metinde "dall'entrata in vigore". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "imzasndan itibaren"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde mevki-i mer'iyete vaz'ndan itibaren". (evirenler)

-45-

ALT-KESlM V. GMRKLER, YEREL KENT VE KIR POLS, ORMAN BEKLER MADDE 170. III. Blmn (Siyasal Hkmler) 48. Maddesi hkmlerine dokunulmamak kouluyla, gmrk grevlilerinin, yerel kent ve kr polisi grevlilerinin, orman bekilerinin, ya da benzeri grevlilerin says, ibu Andlama ile saptanan Trkiye lkesi snrlar iinde, 1913'de, benzer grevlerde alanlarn saysn gemeyecektir. Gelecekte bu gibi grevlilerin says, ancak, grevli bulunduklar yerlerdeki ya da belediyelerdeki nfus artna uygun bir oranda arttrlabilecektir. Bu hizmetliler ya da grevlilerle, demiryolu hizmetinde alanlar, herhangi bir askerlik altrmasna [tlimine] katlmak iin toplanamayacaklardr. Her ynetim evresinde, ister kent ister kr polisi olsun, yerel polis ile orman bekileri, jandarmaya ilikin 165. Maddedeki ilkeler uyarnca greve alnacak ve bu ilkeler uyarnca komuta ve ynetime bal olacaklardr. Trkiye'nin sivil ynetiminin bir paras olarak, Osmanl kara kuvvetinden ayr kalacak Osmanl polisinde Mttefik ya da tarafsz Devletlerce verilecek subaylar ya da grevliler, Osmanl Hkmetinin ynetimi altnda, sz edilen polisin komutasna ve eitimine katlacaklardr. Bu subaylarn ve grevlilerin says, benzeri Osmanl personelinin yzde onbeini gemeyecektir. ALT-KESlM VI. SLAHLAR, CEPHANE VE GERELER MADDE 171. bu Andlamanm yrrle giriini izleyecek alt ayn98 bitiminde, Osmanl kara [silhl] kuvvetlerinin eitli kurulularnda hizmette ya da yedekte bulundurulan silhlar, bu Kesime ekli III sayl izelgede bin kii iin saptanm olan sayy gemeyecektir". MADDE 172. Trkiye'nin elinde bulundurabilecei cephane, bu Kesime ekli III sayl izelgede saptananlar gemeyecektir. MADDE 173. bu Andlamann yrrle giriini izleyecek alt aylk100 sre iinde, izin verilen sayy aan silahlar, her eit cephane ile sava aralar ve gereleri, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Asker Denetim Komisyonuna bu Komisyonca gsterilecek yerlerde teslim edilecektir. Bu aralarn ve gerelerin ne yaplacana, Balca Mttefik Devletler karar vereceklerdir.
Baknz: not 91. (evirenler) Erim metninde, "cetvelde muharrer miktar tecavz etmemelidir" denilmekte, bin kiiden sz edilmemektedir. Oysa, Matbaa-i Amire ve Konya metinlerinde "cetvelde beher 1.000 nefer iin muayyen erkan tecavz etmemelidir" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de tabloda muharrer olduu vehile bin nefer iin tayin edilmi olan mikdar tecavz edemeyecektir" deniliyor. evirenler) 100 Prof. Erim, Konya basksndan aktard metinde " ay" yazlrken, Franszca metne gre "alt ay" olarak dzelttiini belirtmektedir. Oysa baknz: Not 91. (evirenler)
99 98

-46-

MADDE 174. Silhlar, cephane, sava aralar ve gereleri ile uaklar ve her eit uak paralar yapm, ancak, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun izin verecei fabrikalarda ve kurumlarda yaplabilecektir. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak alt aylk101 bir sre iinde her eit silhlarn, cephanenin, sava aralarnn ve gerelerinin yapm, hazrlanmas, depolanmas ya da incelenmesi ile uraan btn teki kurumlar ortadan kaldrlacak ya da yalnz ticaret amacyla kullanlmaya yarar biime dntrlecektir. zin verilen cephane stoklar iin depo olarak kullanlanlar dndaki btn silh depolarna da ayn ilem uygulanacaktr. zin verilen yapm gereksinmelerini aan kurumlardaki ve silh depolarndaki aygtlar, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Asker Denetim Komisyonu kararlar uyarnca kullanlamaz duruma getirilecek ya da yalnz ticaret amacyla kullanlr biime sokulacaktr. MADDE 175. Trkiye'ye her eit silhlar, cephane ile sava aralar ve gereleri, uaklar ve uak paralar getirilmesi, 200. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Komisyonun zel izni olmadka, kesinlikle yasaktr102. Ayn biimde, yabanc lkelere gnderilmek zere, her eit silhlar, cephane, sava aralar ve gereleri yapm ve bunlarn dsatm [ihracat] da yasaktr. MADDE 176. Alev-makinelerinin, boucu ya da zehirleyici ya da benzeri gazlarn ve her trl benzer svlarn, maddelerin ve hazrlanm bileimlerin kullanlmas yasak olduundan, bunlarn Trkiye'de yapm ya da Trkiye'ye sokulmas kesinlikle yasaktr. Sz geen maddelerin ya da bileimlerin yapmna, saklanmasna ya da kullanlmasna yarayan zel aralar ve gereler de yasaklanmtr. Zrhl tatlarn, tanklarn ya da sava amalar iin kullanlan bunlara benzer her trl aralarn Trkiye'de yapm ya da Trkiye'ye sokulmas da yasaktr. ALT-KESM VII. BERKTLM YERLER (TAHKMAT) MADDE 177. 178. Maddede ngrlen Boazlar ve adalar blgesinde, sz geen Maddede ngrld zere, berkitilmi yerler [tahkimat, istihkmlar] silhszlandrlacak ve yklacaktr. Bu blge dnda ve 89. Madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, u srada varolan berkitilmi yerler [mstahkem mevkiler] imdiki durumlaryla olduu gibi tutulabilecek, ancak ayn aylk sre iinde silhtan arndrlacaktr.
Baknz: Not 91. (evirenler) Matbaa-imire ve Konya metinlerinde, burada yle bir fkra vardr: "Silh ve mhimmat ve malzeme-i harbiye ile sair her nevi bu gibi malzeme imalat da kat'iyyen memnudur". Prof. Erim, yabanc dildeki metinlerde bu satrlarn bulunmadn hakl olarak belirtmektedir. Bu satrlar, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de yoktur. (evirenler)
102 101

-47-

ALT-KESM VIII. BOAZLARIN ZGRLNN KORUNMASI MADDE 178. Boazlarn zgrln gvence altna almak zere, Batl Yksek Taraflar, aadaki hkmleri kararlatrmlardr: 1. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak aylk bir sre iinde, aadaki 179. Maddede belirtildii gibi snrlandrlan ve Marmara Denizi kylar ile adalarn ve Boazlar'n kylarn iine alan bir blge ile, Limni [Lemnos, Lemno], Gkeada [mroz, mbros, Imbro], Semadirek103 [Samothrace, Samotracia], Bozcaada [Tenedosy Tenedo] ve Midilli [Mityl ne, Mitylene, Mitilene] adalarnda tm yaplarn, berkitilmi yerlerin [tahkimatn] ve bataryalarn silahszlandrlmas ve yklmas gerekletirilecektir. Sz geen blgede ve adalarda, bu yaplarn yeniden yaplmas ve benzer yaplar yaplmas yasaktr104. Fransa, ngiltere ve talya, sz geen blgede ve Limni, Gkeada [mroz], Semadirek105 ve Bozcaada'da yerletirilmesi yasak kalan gezginci bataryalar hzla getirmekte kullanlabilecek imdiki yollarn ve demiryollarnn kullanlmaz duruma sokulmasn hazrlamak hakkna sahip olacaklardr. Limni, Gkeada [mroz], Semadirek106 ve Bozcaada adalarnda107 yeni yollar ve demiryollar yapmna ancak yukarda sz edilen Devletin izniyle giriilebilecektir. 2. Birinci paragrafn ilk fkrasnda ngrlen nlemler, Yunanistan'ca ve Trkiye'ce, herbiri kendi topraklan bakmndan ve giderlerini kendileri demek zere, ve 203. Maddede ngrlen denetim altnda, uygulanacaktr. 3. Blge topraklar ile Limni, Gkeada [mroz], Semadirek [Semendirek], Bozcaada ve Midilli adalar108, asker amalarla, ancak, birlikte davranan yukarda ad geen Mttefik Devlete kullanlabilecektir. Bu hkm, sz edilen blgede ve adalarda, 161. Madde hkmleri uyarnca Mttefikler-Aras igal Kuvvetleri Komutanlna bal bulunacak Yunan ve Osmanl jandarma kuvvetlerinin kullanlmasna engel olmayaca gibi, Midilli adasnda bir Yunan garnizonunun kalmasna ve, 152. Maddede ngrlen, Padiahn zel koruma birliinin109 varlna da engel saylmayacaktr110.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Semendirek", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Semadirek". (evirenler) 104 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, burada, yle bir tmce paras vardr: "seyyar bataryalarn oralarda sr'atle evkine hadim yollar V2 mendferler inas erait-i tiye tahtnda..." Vakit ve Peyam- Sabah metninde bu tmce paras yledir: "yahut oralara sr'atle mteharrik bataryalar isaline msaid yollar ve demiryollar tesisi..." Mttefiklerin sonradan yaptklar neriler arasnda, Vakit ve Peyam- Sabah metnine gre, bu szcklerin metinden kartld belirtilmektedir. (evirenler) 105 Baknz: Not 103. (evirenler) 106 Baknz: Not 103. (evirenler) 107 Franszca, ngilizce ve talyanca son metinlerde Midilli adas yazs olmamakla birlikte, 1920 Trke evirilerinde Midilli de gsterilmektedir. Oysa, Mttefiklerin sonradan yaptklar deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, bu kartma belirtilmektedir. (evirenler) 108 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerden deiik olarak, yalnz "adalar" denilmekte, adalarn adlar belirtilmemektedir. Vakit ve Peyam- Sabah metinleri de byledir. Mttefiklerin sonradan yaptklar deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, adalarn adlaryla belirtildii aklanmaktadr. (evirenler) 109 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "maiyet-i seniye hassa muhafaza ktaat", Vckit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Zat- ahanenin nefs-i hmayunlarna mahsus kuwe-i muhafaza". (evirenler) 110 Vakit ve Peyam- Sabahda., Mttefiklerin deiiklik notasnda, yle bir dzeltme de vardr: **178 nci maddenin numara h fkrasnn sondan bir evvelki satrnda 161 nci madde kelimesinden sonra tideki cmle ilve olunacaktr: "Bu Midilli adasnda bir Yunan muhafaza kuvvetiyle 152 nci maddede mevzu-u bahis olduu zere havali-i mezkrede asakir-i hassa-i ahane bulundurulmasna mani deildir" cmlesi yazlacaktr". (evirenler)
103

-48-

4. Birlikte davranan111 sz geen Devletler, dorudan doruya ya da dolayl olarak, Boazlarm zgrlne dokunabilecek bir eylemin yaplmasn ya da hazrlanmasn nlemek iin gerekli grecekleri kara ve hava kuvvetlerini sz konusu topraklarda ve adalarda bulundurmak hakkna sahip olacaklardr. Bu denetleme, denizden, ad geen Mttefik Devletlerden herbirinin birer karakol gemisi112 araclyla yaplacaktr. Yukarda sz edilen igal kuvvetleri, gerektiinde, 1907 tarihli La Haye IV. Szlemesine ekli Ynetmelikte ya da bunun yerine geecek ve sz edilen btn Devletlerin taraf olacaklar baka herhangi bir Szlemede ngrlen koullar altnda, karada elkoyma113 hakkn kullanabileceklerdir. Bununla birlikte, bu elkoymalar ancak hemen demede bulunma karlnda yaplabilecektir. MADDE 179. 178. Maddede ngrlen blge, aada belirtildii gibi snrlandrlmtr (l sayl haritaya baklmas): 1. Avrupa'da: Saros114 Krfezi'nde Karaal'dan kuzey-douya doru: yaklak olarak kuzey-douya ynelen ve Beylik Dere havzasnn gney snrn Kuru Da doruuna kadar izleyen bir izgi; oradan, tepeler izgisini izleyen bir izgi; sonra, Emirli'nin kuzeyinden ve Dereler'in gneyinden geen dz bir izgi; ku-zeykuzey-douya dnerek Tekirda115-Malkara yolunu Aynarak'n116 3 kilometre batsnda kesen ve oradan Ortaky'n117 6 kilometre dousundan geen bir izgi; sonra, kuzey-douya dnen ve Tekirda-Hayrabolu yolunu Tekirda'n 18 kilometre kuzey-batsmda kesen bir izgi; oradan, Muradl-Tekirda yolunun Muradl'nn yaklak l kilometre gneyindeki bir noktaya kadar: bir dz izgi; oradan, dou-kuzey-douya doru ve Yenikye kadar: orlu-atalca demiryolunun en az 2 kilometre kuzeyinden geecek biimde deitirilmi bir dz izgi;
Vakit ve Peyam- Sabah'da., Mttefiklerin deiiklik nerileri arasnda yle bir dzeltme de vardr: "Mezkr maddenin [madde 178] drdnc fkrasnn birinci satrndaki "Devletler" kelimesinden mukaddem "mtte-fiken hareket eden" kelimeleri vaz olunacaktr". (evirenler) 112 Franszca metinde "stationnaire", ngilizce metinde "guard-ship", talyanca metinde "stazionario". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "istasyon"; Vakit ye Peyam- Sabah metinlerinde "karakol sefinesi". (evirenler) 113 Franszca metinde "re*quisition", ngilizce metinde "requisition", talyanca metinde "requisizione". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "vaz- yed (istimval)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde Vaz- yed ve msadere". (evirenler) 114 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Xeros". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Saros"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Ikseros". (evirenler) 115 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Rodosto". 1920 Trke evirilerinde "Tekfurda". (evirenler) 116 Franszca", ngilizce ve talyanca metinlerde "Ainarjik". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Aynarck"; Vakit ve Peyam-t Sabah metinlerinde "Aynack". (evirenler) 117 Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Ortaja Keui"; 1920 Trke evirilerinde "Ortaky". (evirenler)
111

-49-

oradan, kuzey-kuzey-douya doru ve 27. Maddenin 1-2. fkrasnda tanmlanan Trkiye'nin snrnda, Istranca'nn batsnda bir noktaya kadar: Yeniky' blgede brakan bir dz izgi; oradan, ve Karadeniz'e kadar: 27. Maddenin 1-2. fkrasnda tanmlanan Avrupa Trkiye'sinin snr. 2. Asya'da: Balca Mttefik Devletlerce, Edremit118 Krfezi'nde, Dahlina Burnu ile Kemer skele arasnda saptanacak bir noktadan dou-kuzey-douya doru: Kemer skele ile Kemer'in ve bu iki yeri birbirine balayan yolun gneyinden geen bir izgi; sonra, Osmanlar-Orhanlar119 dekovil demiryolunun Deirmendere'yi kestii noktann hemen gneyindeki bir noktaya kadar: bir dz izgi; oradan, kuzey-douya doru ve Manyas Gl'ne kadar: Deirmendere ile Karadere Suyu'nun sa kysn izleyen bir izgi; oradan, Bandrma - Susrl demiryolunun Karadere yatan kestii noktaya kadar: bu rman azna doru akm yolu; oradan, douya doru, Atranos ay'nn Karaolan'a doru azndan yaklak 3 kilometredeki bir noktaya kadar: bir dz izgi; oradan, kuzey-douya doru, bu rman azna doru akm yolu; sonra, Apolyont Gl'nn gney kys; sonra, Mudanya-Bursa demiryolunun, Bursa'mn yaklak olarak 5 kilometre kuzeybatsnda Nilfer120 ay'n kestii noktaya kadar: bir dz izgi; oradan, kuzey-douya doru ve Bursa'mn yaklak olarak 6 kilometre kuzeyinde nehirlerin kesime yerine kadar: Nilfer ay'nn azna doru, akm yolu; oradan, kuzey-douya doru ve iznik Gl'nn en gney noktasna kadar: bir dz izgi; oradan, znik'in 2 kilometre kuzeyindeki bir noktaya kadar: bu gln gney ve dou kylar; oradan, kuzey-douya doru, Sapanca Gl'nn en bat ucuna kadar: rr eme-Srada-Elmalda-Kalpakda-Aytepe-Hekimtepe tepeler izgisini izleyen bir izgi; oradan, kuzeye doru ve zmit-Armaa yolunun, Armaa'nn 8 kilometre gneybatsndaki bir noktaya kadar: olanak lsnde ocal Dere havzasnn dou snrn izleyen bir izgi; oradan, Akabedr'in Karadeniz'e dkld yerin 2 kilometre dousundaki bir noktaya kadar: bir dz izgi.
Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Adramid". (evirenler) Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde "Urchanlar". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Oranlar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Orhanlar". (evirenler)
118 119

-50-

MADDE 180. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak onbe gn iinde, 178. Maddede ngrlen blgenin snrlarn, bu snrlarn 27. Maddenin 1-2. fikrasnda tanmlanan snrla st ste geldii kesimler dnda, yerinde saptamak zere bir Komisyon kurulacaktr. Bu Komisyon, Fransa, ngiltere ve talya asker makamlarndan herbi-rince atanacak er ye ile, gerektiinde, blgenin Yunan egemenlii altna giren kesimiyle ilgili olarak, Yunan Hkmetince atanacak bir yeden, ya da blgenin Osmanl egemenlii altnda kalan kesimiyle ilgili olarak Osmanl Hkmetince atanacak bir yeden kurulu olacaktr. Oy ounluuyla karar verecek olan Komisyonun kararlar, ilgili taraflar iin uyulmas zorunlu olacaktr. Bu Komisyonun giderleri, ad geen blgenin igal giderleri hesabna geirilecektir.

ZELGE I. PADAHIN ZEL KORUMA BRLNN (HASSA KITAATININ) KURULUU


EN YKSEK PERSONEL DNCELER SAYISI Karargah..................... 101 1. Bu personel saysna unlar girmektedir. Yaya(Piyade).............. 425 a) Sultann zel Koruma Birlii Atl (Svari)................ 125 Subay ve Karargah (Kurmay Kurulu); Hizmet........................ 50 erler b) Sultann zel Koruma Birliine TOPLAM........ 700 bal generaller, her rtbeden ve snftan subaylar ile askeri grevliler. BRLKLER

ZELGE II ZEL GLENDRME (TAKVYE) BRLKLERNN KURULUUNA GREN ETL SINIFLAR VE HZMETLER KURULULARININ PERSONEL SAYISI BRLKLER Karargah (Komutanlk: Subaylar ve Personel)..... Yaya (Piyade)....................................................... Topu ............................................................... Atl (Svari).......................................................... stihkam ve teknik bilgiler.................................... Teknik ve genel hizmetler.................................... TOPLAM ................ EN YKSEK PERSONEL SAYISI 100 8.200 2.500 700 2.000 1 .500 15.000

120

Yabanc dildeki metinlerde "Ulfer". (evirenler)

-51-

ZELGE III. ZN VERLEN EN YKSEK SLAH VE CEPHANE MKTARI MiKTAR Her 1.000 kiiye1 (Jandarma) zel gGERELER Sultann zel koruma birlikleri. lendirme birlii (Has(takviye) sa ktaat) birlikleri. Tfekler ya da 1 .150 1 .150 1.150 filintalar2 ..... Tabancalar ... Subay bana ve bindirilmi astsubay bana 1 tabanca Ar ya da hafif makineli 15 15 15 tfekler1. Da 54 toplar' MiKTAR Silh (tfek ya da top) bana Sultan'n (Jandarma) zel gzel koruma birlikleri. lendirme birlii (Has(takviye) sa ktaat) birlikleri. 1.000 1.000 1 .000 Tabanca bana 100 mermi

50.000 -

50.000 -

50.000 -

1) Yedekler iin artlar da kapsamak zere. 2) Otomatik tfekler ve filintalar hafif makineli tfekler saylmaktadr. 3) Hibir sahra topuna ya da ar topa izin verilmemektedir. 4) Drt toplu bir batarya -f- bir yedek top: toplam 15 batarya.

KESM II. DENZ KUVVETLERNE LKN HKMLER MADDE 181. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak, 30 Ekim 1918 Brakmas [Mtarekesi] uyarnca Osmanl limanlarnda gzalt121 edilmi bulunan btn sava gemilerinin Balca Mttefik Devletlere kesin olarak teslim edilmi sayldklar bildirilir. Bununla birlikte, Trkiye, balklk ve polis hizmeti iin kylar boyunca, 7 ganbot122, 6 torpidoyu123 gemeyecek sayda gemi bulundurmak hakkna sahip olacaktr. Bu gemiler Osmanl Deniz Kuvvetlerini oluturacak ve 201. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonunca, aadaki gemiler arasndan seilecektir:
Franszca metinde internees", ngilizce metinde "interned", talyanca metinde "internate". Matbaa-i miret Konya ve Erim metinlerinde "tevkif edilmi"; Vakit ve Peyam- Safa metinlerinde "mevkuf". (evirenler) 122 Franszca metinde "sloops", ngilizce metinde "sloops", talyanca metinde "Cannonieri (sloops)". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "ganbot (Sloops)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Islup". (evirenler) 123 Franszca metinde "torpilleurs", ngilizce metinde "torpedo-boats", talyanca metinde "torpedinieri". 1920 Trke evirilerinde "torpido". (evirenler)
121

-52-

GANBOTLAR: Aydn Reis. Burak Reis. Sakz. Preveze. Hzr Reis. Kemal Reis. sa Reis. TORPDOLAR: Sivrihisar. Sultanhisar. Dra. Musul. Akhisar. Yunus. Gmrklerin denetlenmesi iin kurulacak ynetim, ilgili hizmetlerin iyi ilemesi iin bir art zorunlu grrse, daha byk bir kuvvet salamak zere, 178. Maddede sz edilen Mttefik Devlete bavurmak hakkna sahip olacaktr. Ganbotlar, 77 milimetreden daha kk apta iki top ile, makineli tfekten oluan hafif silhlar tayabilirler. Torpidolar ( ya da devriye gemileri124), ap 77 milimetreden kk bir toptan oluan hafif silhlar tayabilirler. Bu gemilerde bulunan btn torpillerle torpil kovanlar kaldrlacaktr. MADDE 182. Trkiye'nin, 181. Maddede ngrlen gemilerin yerine geecekler dnda, baka sava gemisi yapmas ya da edinmesi yasaktr. Torpidolarn yerine devriye [karakol] gemileri konulacaktr. Bu gemilerin yerini alacak gemilerden ganbotlar 600 tonu; devriye [karakol] gemileri 100 tonu gemeyecektir. Bir geminin yitirilmesi durumu dnda, ganbotlar ve torpidolar, denize indirilmelerinden balayarak, ancak yirmi yllk bir sre MADDE 183. Aada belirtilerek saylan Osmanl silhl deniz tatlaryla yardmc silhl gemileri silhszlandrlacaklar ve ticaret gemisi ilemi greceklerdir: Reit Paa (eski Port Antonio). Tir-i Mjgn (eski Pembroke Gastle). Giresun (eski Warwick Gastle). Millet (eski Seagull). Akdeniz. 60, 61, 63 ve 70 sayl Boazii yk [araba] vapurlar125. sonunda deitirilebileceklerdir.
Franszca metinde "le torpilleurs (ou vedettes de patrouilles)", ngilizce metinde "torpedo-boats (r patrol launches)", talyanca metinde "le torpedinieri (o navi-vedetta)". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "torpidolar (yahut devriye sefaini)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "torpidolar (yahut karakol gemileri)". (evirenler) 125 Franszca metinde "ferry-boats du Bosphore", ngilizce metinde "Bosphorus ferry-boats", talyanca metinde "ferry-boats del Bosforo". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "yk vapurlar (ferry-boats du Bosphore)"; VaJcit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Boazii vapurlar". (evirenler)
124

-53-

MADDE 184. Ticaret amacyla kullanlmak zere yapm bitirilebilecek su st gemileri dnda, u srada Trkiye'de yaplmakta olan denizaltlarn da iine almak zere- btn gemiler yok edilecektir. Gemileri yok etme iine ibu Andlamann yrrle giriiyle balanlacaktr. MADDE 185. Su st ya da su alt her eit Osmanl sava gemilerinin yok edilmesinden elde edilecek eya, makineler ve gereler ancak yalnz sanayide ve ticarette kullanlabilecektir. Bunlar yabanc lkelere ne satlabilir ne de verilebilir. MADDE 186. Trkiye'de, ticarette kullanlmak iin bile olsa, denizalt yapm ya da edinilmesi yasaktr. MADDE 187. 181. Maddede saylan Osmanl deniz kuvvetleri gemilerinde, tayacaklar ya da yedek bulunduracaklar sava gereleri ve silhlar, ancak, 201. Maddede ngrlen MttefiklerAras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonunca saptanacak miktarda olacaktr. Yukardaki miktarlarn saptanmasn izleyen ay iinde, 30 Ekim 1918 Brakmasnn [Mtarekesinin] imzalanmas tarihinde Trkiye'ye ait olan btn silhlar, cephane ya da baka deniz sava gereleri ile maynlar ve torpiller kesin olarak Balca Mttefik Devletlere teslim edilmi olacaktr. Sz geen nesnelerin Osmanl topraklarnda yapm ya da yabanc lkelere gnderilmesi yasaklanacaktr. Her eit deniz sava silhlar, cephane ve gerelerin baka her trl stok edilmesi, depolanmas ya da yedekte tutulmas yasaktr. MADDE 188. Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonu, 189. Madde hkmleri uyarnca Osmanl Deniz Kuvvetlerine alnacak her rtbeden ve her snftan subaylarn ve erlerin saysn saptayacaktr. Bu personel iinde, 181. Madde uyarnca Trkiyeye braklan gemilerin silhl personeli, kolluk [polis] ve balklk hizmetleri ynetim personeli, semafor istasyonlar personeli bulunacaktr. Yukardaki saynn saptanmasndan balayarak, iki ay iinde, eski Osmanl Deniz Kuvvetlerinin, yukardaki fkrada ngrlen sayy aan personeli terhis edilecektir. Yukarda ngrlen personel dnda, Trkiye'de, Deniz Kuvvetlerine bal hizmetler iin, hibir kara ya da deniz kuvveti birlii, ya da herhangi bir yedek birlik kurulamayacaktr. MADDE 189. Osmanl Deniz Kuvvetleri personeli, subaylar iin aralksz en az yirmi be yllk, deniz assubaylar ve erler iin aralksz en az on iki yllk bir sre iin, tm gnll olarak salanacaktr. Ykmlenilen srenin bitiminden baka herhangi bir nedenle hizmetten ayrlan personelin yerini alacak olan yllk personel says, Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetleri Denetleme Komisyonunca saptanan toplam personel saysnn yllk yzde beini gemeyecektir. -54-

Eski Osmanl Deniz Kuvvetlerinden terhis edilen personel, ne eit olursa olsun, hibir askerlik ya da denizcilik eitimi grmeyecektir. Eski Osmanl Deniz Kuvvetlerine bal olan ve hizmette tutulan subaylar, hakl nedenlerle terhis edilmemilerse, krk be yana kadar hizmet etmeyi ykmlenecek-lerdir. Osmanl ticaret filosunda hizmet gren subaylar ve erler, ne biimde olursa olsun, hibir askerlik eitimi grmeyeceklerdir. MADDE 190. 178. Maddede ngrlen blgenin telsiz telgraf istasyonlar, ibu Andlama yrrle girer girmez, Balca Mttefik Devletlere teslim edilecektir. Yunanistan ve Trkiye, sz edilen blgede hibir telsiz telgraf istasyonu kuramayacaklardr. NC KESM KARA VE DENZ HAVACILIINA LKN HKMLER126 MADDE 191. Trkiyenin asker kuvvetlerinde hibir kara ya da deniz hava kuvveti bulunmayacaktr. Gdml hibir balon elde bulundurulmayacaktr. MADDE 192. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak iki ay iinde, u srada Trk kara ve deniz kuvvetlerinin kadrosunda grlen btn havac personel terhis edilecek tir. MADDE 193. Osmanl lkesinin Mttefik birliklerinden tm boaltlmasna dein, Mttefik Devletlerin uaklar127, Trkiye'nin btn lkesi zerinde havalardan gei, transit ve ini zgrlne sahip olacaklardr. MADDE 194. bu Andlamanm yrrle giriini izleyecek alt ay sresince, her eit uaklarn, -uak paralarnn ve uak motorlaryla uak motoru paralarnn yapm, lkeye sokuluu ve lkeden kartl btn Trkiye lkesinde yasaklanacaktr.
Franszca balk Glauses concernant l'aeronautique militaire et navale", ngilizce balk "Air Clauses", talyanca balk Clausole concernenti l'aeronotica militare e navale". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Berrl ve bahri sefain-i havaiyeye mteallik mevad"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Asker ve bahri tayyarecilie dair ahkm". (evirenler) 127 Franszca metinde "appareils d'aeronautique", ngilizce metinde "aircraft", talyanca metinde "apparecchi aeronautici", 1920 evirilerinde "tayyare". (evirenler)
126

-55-

MADDE 195. bu Andlama yrrle girer girmez, kara ve deniz hava kuvvetlerinin btn gerelerini, Trkiye, giderlerini kendi yklenmek zere, Balca Mttefik Devletlere teslim edecektir. Bu teslim ii alt aylk128 bir sre iinde tamamlanacak ve Mttefikler-Aras. Denetleme Komisyonunca gsterilecek yerlerde yaplacaktr. Bu gerelere ne yaplacana Balca Mttefik Devletler Hkmetleri karar vereceklerdir. Bu gereler iinde, zellikle, sava iin kullanlmakta, kullanlm ya da kullanlabilecek olan aadaki gereler de yer alacaktr: Tamamlanm, yapm, onarm ya da montaj durumundaki uaklar ve deniz uaklar; Uabilecek durumda, yapm, onarm ya da montaj durumundaki gdml balonlar; drojen yapmnda kullanlan aygtlar; Gdml balon hangarlar ile her eit uak barnaklar; Gdml balonlar, teslim edilinceye kadar, Trkiye hesabna idrojenle iirilmi olarak sakl tutulacaklardr; gdml balonlar teslim edilinceye kadar, idrojen yapmnda kullanlan aygtlar ile gdml balonlarn barnaklar, ad geen Devletlerce, isterlerse, Trkiye'ye braklabilecektir. Uak motorlar; Uak gvdeleri129; Silhlar (toplar, makineli tfekler, bomba-atarlar, torpil-atarlar, zamanlama ve nian aygtlar); Cephane (mermiler, obsler, dolu bombalar, bomba gvdeleri, patlayc madde stoklar ya da bunlarn yapmnda kullanlan maddeler); Uaklarda kullanlan ynetim aygtlar (gverte aygtlar); Havaclkta kullanlan telsiz telgraf, fotoraf ve sinema aygtlar; Yukarda saylan btn kategorilerden herbirinin yedek paralar130. Trkiye'de bulunan, ne eit olursa olsun, tm havaclk gereleri, sava gereci saylacak ve bu nedenle ne yurt dna kartlabilecek, ne bakasna aktarlacak, ne dn verilebilecek, ne kullanlabilecek, ne de yok edilebilecektir; bu gereler, 202. Maddede ngrlen Mttefikler-Aras Havaclk Denetleme Komisyonunca bunlara ilikin olarak bir karara vanlncaya kadar, bulunduklar yerde olduu gibi tutulacaktr; bu konuda karar vermee tek yetkili, bu Komisyon olacaktr.
1920 evirilerinde " ay" denmekteyken, Prof. Erim, yabanc dildeki metinlere uygun olarak "alt ay" biiminde dzeltmitir. (evirenler) 129 Franszca metinde "le cellules", ngilizce metinde "nacelles and fuselages", talyanca metinde "le navicelle e le cellule". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tayyare muhafazalar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "selller". (evirenler) 130 Prof. Erim, bu fikrann Konya metninde bulunmadn hakl olarak belirtmektedir. Matbaa-i mire metninde de yoktur. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "maruzzikr cihazlara mahsus ayr paralar" denilmektedir. (evirenler)
128

-56-

KESM IV. MTTEFlKLER-ARASI DENETLEME VE RGTLEME KOMSYONLARI. MADDE 196. bu blmn zel hkmleri dnda, ibu Andlamadaki kara, deniz ve hava kuvvetlerine ilikin hkmler, bu amala Balca Mttefik Devletlerce atanacak Mttefikler-Aras Komisyonlarn denetimi altnda Trkiye'ce ve giderlerini Trkiye yklenmek zere, yerine getirilecektir. Yukarda sz edilen Komisyonlar, kara, deniz ve hava kuvvetleriyle ilgili hkmlerin yerine getirilmesine ilikin her konuda, Balca Mttefik Devletleri, Osmanl Hkmeti katnda temsil edeceklerdir. Bunlar, Trkiye makamlarna, Balca Mttefik Devletlerin almay kendi yetkilerinde tuttuklar kararlar ya da sz edilen hkmlerin yerine getirilmesinin gerekli klabilecei kararlar bildireceklerdir. MADDE 197. Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlar rgtlerini stanbul'da yerletirebilecekler ve gerekli grdke, Osmanl lkesinin herhangi bir yerine gitmek ya da buralara alt-komisyonlar gndermek, bir ya da birka yelerini buralara gitmekle grevlendirmek yetkisine sahip olacaklardr. MADDE 198. Osmanl Hkmeti, Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlarnn grevlerini yerine getirebilmek iin gerekli grecekleri her eit bilgiyi ve belgeyi kendilerine verecek ve kara, deniz ve hava kuvvetlerine ilikin hkmlerin tmyle yerine getirilmesini salamak iin, yukarda ad geen Komisyonlann gereksinme duyabilecekleri btn olanaklar, gerek personel gerek ara olarak, giderleri kendisi yklenmek zere verecektir. Osmanl Hkmeti, her Komisyonun yanna, bu Komisyonun Osmanl Hkmetine gnderebilecei bildirimleri almak ve isteyebilecekleri her eit bilgileri ve belgeleri vermek ya da salamakla grevli, yetkili bir temsilci atayacaktr. MADDE 199. Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlarnn ynetim ve giderleri ile ilemlerinden doan harcamalarn Trkiye karlayacaktr. MADDE 200. Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtlenme Komisyonu, bir yandan, Osmanl kuvvetlerinin izin verilen snrlar iine indirilmesine olduu kadar, I. Kesimin VI AltKesiminde ngrlen sava silhlarnn ve gerelerinin teslimi ve sz edilen Kesimin VII. ve VIII. Alt-Kesimlerinde ngrlen berkitilmi [mstahkem] blgelerin silhszlandrlmasn a da ilikin asker hkmlerin yerine getirilmesi; te yandan da, yeni Osmanl [silhl] kara kuvvetinin rgtlenmesi ve kullanlnn denetlenmesi ile grevli olacaktr. 1. Mttefikler-Aras Kara Kuvvetleri Denetleme Komisyonu olarak, grevleri zellikle unlar olacaktr: a) Trkiye'nin, 170. Madde uyarnca elinde bulundurmasna izin verilecek gmrk polisi, yerel kent ve kr polisi grevlilerinin, orman bekilerinin ve benzeri grevlilerinin saysn saptamak; -57-

b) Osmanl Hkmetinden, cephane stoklarnn ve depolarnn yerlerine, berkitilmi [mstahkem] yaplarn, kalelerin ve berkitilmi yerlerin silhlarna, silh, cephane ve sava gereleri fabrikalarnn ya da yapmevlerinin yerlerine ve ileyilerine ilikin bildirimleri almak; c) Silh, cephare, sava gereleri ve bunlarn yapmna yarayacak aygtlar tes-lim almak, bu teslimin nerelerde yaplacan saptamak ve ibu Andlama ile ngrlen ie yaramaz duruma getirme ya da biim deitirme ilerini denetim altnda tutmak. 2. Mttefikler-Aras Kara Kuvvetleri rgtleme Komisyonu olarak grevleri zellikle unlar olacaktr: a) Osmanl Hkmeti ile ibirlii ederek, bu Blmn I. Kesiminin I-IV. AltKesimlerinde ngrlen temeller zerinde Osmanl kara kuvvetlerini dzenlemek ve 156. Maddede ngrlen yersel blgeleri snrlandrmak ve, son olarak, eitli yersel blgeler arasnda jandarma birliklerinin datmm salamak; b) 156. ve 157. Maddelerde ngrld zere, bu jandarma birlikleri ile zel birliklerin kullanln ve sz edilen Maddeler uyarnca saptanm olan bu kuvvetlerin olaan datmnda Osmanl Hkmetinin geici deiiklikler getirilmesi ynndeki istekleri konusunu karara balamak; c) 159. Maddede ngrlen koullar altnda Osmanl jandarmasnda greve kabul edilecek Mttefik ya da tarafsz Devletler subaylarnn uyruklarna gre orann saptamak ve sz edilen Maddede bunlarn eitli grevlere katlmalar koullarn dzenlemek. MADDE 201. Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetlerini Denetleme Komisyonunun grevi, zellikle, tersanelere giderek gemilerin ykmn denetlemek, deniz sava silhlarn, cephaneyi ve gerelerini teslim almak ve bunlarn yok edilmesini ye ykmn denetlemektir. Osmanl Hkmeti, Mttefikler-Aras Deniz Kuvvetlerini Denetleme Komisyonuna, Komisyonun, deniz kuvvetlerine ilikin hkmlerin tam yerine getirilmesini salamak iin, gerekli grecei btn bilgileri ve belgeleri ve, zellikle, sava gemilerinin plnlarn, silhlarnn nelerden olutuunu, top, cephane, torpil, mayn, patlayc madde, telsiz telgraf aygtlarnn ayrntlarn ve modellerini ve genellikle deniz sava gerelerine ilikin her eyle, yasal ya da ynetimsel belgeleri ve ynetmelikleri verecektir. MADDE 202. Mttefikler-Aras Havaclk Denetleme Komisyonunun grevi, zellikle, u srada Osmanl Hkmetinin elinde bulunan havaclk gerelerinin saymn yapmak ve uak, balon ve uak motoru fabrikalarn ve uaklarn kullanabilecekleri silhlar, cephaneyi ve patlayc maddeleri yapan fabrikalar denetlemek, Osmanl lkesi zerindeki tm hava alanlarn, hangarlar, ini alanlarn, parklar ve depolar gezmek ve gerektiinde, ngrlen gerelerin tanmasn ve teslim alnmasn salamaktr. Osmanl Hkmeti, Mttefikler-Aras Havaclk Denetleme Komisyonuna, havaclk hkmlerinin tam olarak yerine getirilmesini salamak iin gerekli grecei btn bilgilerle, yasal, ynetimsel ya da baka belgeleri ve zellikle, Trkiye'deki btn havaclk hizmetlerinde alan personelin says ile, varolan, yaplmakta ya da smarlanm bulunan gerelerin saysn ve havaclk iin alan btn kurumlarn yerlerinin, btn hangarlarn ve ini alanlarnn tam bir dizelgesini [listesini] salayacaktr. MADDE 203. Mttefikler-Aras Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Denetleme Komisyonlar, 178. Maddenin 1. ve 2. paragraflarnda ngrlen ilemlerin yerine getirilmesini ortaklaa denetlemekle grevlendirilecek temsilciler atayacaklardr. -58-

MADDE 204. 89. Maddede sz konusu olan topraklarn siyasal stats kesin olarak dzenleninceye dein, Mttefikler-Aras Denetleme ve rgtleme Komisyonlarnn kararlar, ancak bu dzenleme yznden sz geen Komisyonlann yaplmasn gerekli grecekleri deiiklikler gz nnde tutulmak kouluyla, alnabilecektir. MADDE 205. Mttefikler-Aras Denizcilik ve Havaclk Denetleme Komisyonlar, 201. ve 202. Maddelerde kendileri iin ngrlen grevler sona erer ermez, ilerine son vereceklerdir. 200. Maddenin 1. paragrafnda ngrlen denetleme ilemleriyle grevli MttefiklerAras Kara Kuvvetleri Komisyonunun ilgili blmnn de durumu byle olacaktr. Ad geen Komisyonun, 200. Maddenin 2. paragranda ngrld zere, yeni Osmanl kara kuvvetinin rgtlenmesiyle grevli blm, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, be yllk bir sre boyunca alacaktr. Balca Mttefik Devletler, bu srenin bitiminde, ad geen Komisyonun bu blmnn varln srdrmesinin ya da sona erdirmesinin uygun olup olmayacan deerlendirmek haklarn sakl tutmaktadrlar. KESM V. GENEL HKMLER MADDE 206. 30 Ekim 1918 tarihli Brakmann [Mtarekenin], srasyla 7., 10., 12., 13. ve 24. Maddeleri, ibu Andlamann hkmlerine aykr dmedike, yrrlkte kalmaktadrlar131. MADDE 207. Trkiye, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, hibir yabanc lkeye, herhangi bir kara, deniz ya da hava kuvvetlerine ilikin heyeti grevle atamamay, gndermemeyi ve gidiine izin vermemeyi ykmlenir; ayrca, Osmanl uyruklarnn, herhangi bir yabanc Devletin ordusuna, donanmasna ya da hava kuvvetlerine katlmak ya da eitimine yardm etmek iin ona balanmak ya da, genellikle, yabanc bir lkede kara, deniz ya da hava kuvvetlerinde eitime katkda bulunmak iin lkeden ayrlmasn nlemek zere uygun grecei nlemleri almay ykmlenir. Mttefik Devletler de, kendi bakmlarndan, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, kendi ordularna, donanmalarna ya da hava kuvvetlerine hibir Osmanl uyruu almayacaklarn, ya da askerlik eitimine yardm iin kabul etmeyeceklerini, ya da, genellikle, bir Osmanl uyruunu, kara, deniz ya da hava kuvvetleri eitmeni olarak kullanmayacaklarn kararlatrmlardr.
131 Prof. Erim, Sevres andlamas metninden nce, Mondros Mtarekenamesi metnini de vermektedir (ss. 519-524). Bu metnin, Ali Trkgeldi'nin (Moudros ve Mudanya Mtarekelerinin Tarihi, Ankara 1948) adl yaptnda aynen alndn (s.69) belirtmektedir. Burada sz geen Mondros Brakmasnn (Mtarekesinin) ilgili maddeleri, bu metne gre, yledir: "Madde 7. Mttefikler emniyetlerini tehdit edecek vaziyet zuhurunda herhangi sevkulcey noktasn igal hakkn haiz olacaklardr. Madde 10.Toros tnellerinin Mttefikler tarafndan igali. Madde 12. Hkmet muhaberat mstesna olmak zere telsiz ve telgraf ve kablolarn itilf memurlar tarafndan murakabesi. Madde 13. Bahr, asker ve ticar mevad ve malzemenin men-i tahribi. Madde 24. Vilyat- sittede itia zuhurunda mezkr vilyetlerin herhangi bir ksmnn igali hakkn itilf devletleri muhafaza ederler." Ayrca bu maddelerin, bugnk dile evirileri iin bu kitabn 2,3 ve 4nc sayfalarna bak. (evirenler)

-59-

Bununla birlikte, bu hkm, Fransa'nn Yabanclar Alay'na132, Fransz askerlik yasalar ve ynetim kurallar uyarnca asker alma hakkna hibir bakmdan aykr dmemektedir. BLM VI. SAVA TUTSAKLARI VE MEZARLIKLAR. KESM I. SAVA TUTSAKLARI MADDE 208. Henz yurtlarna geri gnderilmemi olan Osmanl sava tutsaklaryla, gzalt [enterne] edilmi sivillerin geri gnderilmesi, ibu Andlamann yrrle giriinden sonra, olabildiince hzla srdrlecektir. MADDE 209. Osmanl makamlarna teslim edilir edilmez, sava tutsaklar ile gzalt edilmi siviller, bu makamlarca vakit yitirilmeden yurtlarna133 gnderileceklerdir. Sava ncesi konullar [ikmetghlar] Mttefik Devletler birliklerinin igalindeki topraklarda olanlar da, Mttefik igal ordular asker makamlarnn kabul etmesi ve denetlemesi kouluyla, yerlerine gnderileceklerdir. MADDE 210. 30 Ekim 1918 tarihinden balayarak, btn geri gnderme giderleri Osmanl Hkmetince karlanacaktr. MADDE 211. Disipline aykr kabahatlar yznden hkm giyebilecek ya da hkm giymi olan sava tutsaklar ve gzalt edilmi siviller, cezalarnn ya da kendilerine kar balatlm kovuturmann sona ermesini beklemeksizin, yurtlarna geri verileceklerdir. Bu hkm, 15 Haziran 1920'den134 sonraki eylemlerinden dolay ceza gren sava tutsaklaryla gzalt edilmi sivillere uygulanmaz. Yurda geri dnnceye kadar btn sava tutsaklaryla gzalt edilmi siviller, zellikle alma ve disiplin asndan, yrrlkteki ynetim kurallarna bal kalacaklardr.
132 Franszca metinde "Legion e'trangere", ngilizce metinde "Foreign Legion", talyanca metinde "legi-one straniera". Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "lejyon etranjer (ecnebi alay)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "lejyon etranjer". (evirenler) 133 Franszca metinde "foyers", ngilizce metinde "homes", talyanca metinde "proprie case". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "memleketlerine"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "yurtlarna". (eviren-ler) 134 Konya metninden aktarmada bulunan Prof. Erim, bu metinde "l knunu sni" yazl olduunu, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak dzelttiini belirtmektedir. Gerekten, Matbaa-i mire, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de 1 knunu sani" yazldr. Ancak, Mttefiklerin sonradan sunduklar deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "211 nci maddesinde ikinci fkradaki "l knunu sani 920 tarihi", 15 Haziran 920 suretinde tdil olunmutur". Andlamann kesin metnine (yabanc dillerde) bu son tarih alnmtr. (evirenler)

-60-

MADDE 212. Disiplin sularndan baka olaylar yznden hkm giyebilecek ya da hkm giymi olan sava tutsaklaryla gzalt edilmi siviller tutuklu olarak kalabileceklerdir135. MADDE 213. Osmanl Hkmeti, yurda dnebilecek durumda olan herkesi, ayrm gzetmeksizin, lkesine kabul etmeyi ykmlenir. Yurda dnmeyi istemeyecek olan Osmanl sava tutsaklar ya da uyruklar, bu geri gnderme ilemi dnda tutulabilirler; ancak, Mttefik Hkmetler, bunlar ya geri gndermek, ya bir tarafsz lkeye yollamak, ya da kendi lkelerinde oturmalarna izin vermek hakkn sakl tutarlar. Osmanl Hkmeti, bu kimselere ya da ailelerine kar kurald hibir nlem almamay ve bu yzden kendilerine, ne biim olursa olsun, hibir baskda ya da rahatsz edici ilemde bulunmamay ykmlenir. MADDE 214. Mttefik Hkmetler, ellerinde bulunan Osmanl sava tutsaklaryla uyruklarnn geri gnderilmelerini, Osmanl Hkmetince, isteklerine aykr olarak, Trkiye'de tutulmalar sregiden Mttefik Devletlerin btn sava tutsaklaryla baka uyruklarnn hemen bildirilmesine ve bunlarn zgrlklerine kavuturulmalarna balamak hakkn sakl tutarlar. MADDE 215. Osmanl Hkmeti unlar ykmlenir: 1. Mttefik Devletlerce yitiklerin aranmas ya da Osmanl lkesinde kalmak isteini belirtmi Mttefik uyruklarnn kimliinin saptanmasyla grevlendirilmi Komisyonlara her trl kolayl gstermek; bu Komisyonlara yarayacak tatlar salamak; bunlarn kamplara, cezaevlerine, hastanelere ve baka her yere girmelerine izin vermek; aratrmalarnda kendilerine yardmc olabilecek btn kamusal ya da zel nitelikteki belgeleri bu Komisyonlara vermek; 2. Mttefik Devletlerden birinin uyrukluunda olan bir kimsenin varln gizleyen ya da rendikten sonra bunu bildirmeyi savsaklayan Osmanl grevlilerine ya da zel kiilere cezalar dzenlemek; 3. bu Andlamann VII. Blmnde (Yaptrmlar) ngrlen cezalar gerektiren ve Trklerin, sava srasnda, Mttefik sava tutsaklarnn ya da uyruklarnn kiiliine kar iledikleri su saylacak eylemlerin saptanmasn kolaylatrmak. MADDE 216. Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlerin subaylarna, erlerine ve denizcileriyle baka uyruklarna ait olan ve Osmanl makamlarnca alkonmu bulunan her trl eyann, donatmn, silhlarn, parann, deerli ktlarn, belgelerin ya da kiisel eyann, ibu Andlama yrrle girer girmez, vakit geirmeksizin geri verilmesini y kmlenir. MADDE 217. Batl Yksek Taraflar, herbirinin kendi lkelerinde sava tutsaklarnn bakm iin harcanan paralarn denmesinden karlkl olarak vazgetiklerini bildirirler.
Franszca metinde "pourront fitre maintenus en detention", ngilizce metinde "may be detained", talyanca metinde "potranno essere mantenuti in detenzione". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "mevkuf kalacaklardr"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "mevkuf tutulabileceklerdir". (evirenler)
135

-61-

KESM II. MEZARLAR. MADDE 218. Osmanl Hkmeti, ibu Andlama ile saptanan Trkiye snrlar iinde olan ve sava alannda can vermi, ya da aldklar yaralar, kaza ya da hastalk sonucu lm askerlerin ya da denizcilerin mezarlarnn bulunduu toprak paralaryla, bu askerlere ve denizcilere mezarlk ya da ant yaplmas iin gerekecek toprak paralarnn olduu kadar, bu mezarlklara ya da antlara gidecek yollarn tm ve tekelci mlkiyetini ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinin herbirine aktaracaktr. Yunan Hkmeti, Boazlar blgesinin ve adalarn kendi egemenlii altna konulmu olan kesimi bakmndan ayn ykmll yerine getirmeyi kabul eder. MADDE 219. bu Andlamanm yrrle giriinden balayarak, alt aylk bir sre iinde, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinden herbiri, Osmanl Hkmeti ile Yunan Hkmetine, 218. Madde uyarnca mlkiyeti kendilerine aktarlmas gereken toprak paralarn bildireceklerdir136, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinden herbiri, llerin gmld ya da gmlm olabilecei blgeleri aratrmak ve mezarlarn bir araya getirilmesini ve, gerektiinde, mezarlklar kurulacak yerlerin nerilmesi bakmndan tek yetkili olacak bir Komisyon atamak hakkna sahip olacaktr. Osmanl Hkmetiyle Yunan Hkmeti, kendilerini bu Komisyonlarda temsil ettirebilecekler ve bunlara, grevlerini yerine getirebilmeleri iin, tm yardmlarn salayacaklardr. Sz edilen toprak paralar arasnda zellikle 3 sayl haritada gsterilen Gelibolu Yarmadasndaki toprak paralan da yer alacaktr; bu toprak paralarnn snrlar, nceki fkrada da ngrld gibi, Yunan Hkmetine bildirilecektir. Bu toprak paralarnn kendisine geirilmi olduu Hkmet, bunlar verili amalar dnda baka herhangi bir amala kullanmamay ve kullandrmamay ykmlenir. Bunlarn kys da, hibir askerlik, denizcilik ya da ticaret amacyla kullanlamaz. MADDE 220. 219. Madde gereince belirtilecek olan toprak paralarnn tm ve tekelci mlkiyetinin ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerine aktarlmas iin gerekli yasal ve ynetimsel nlemler, bu belirtmenin yaplmasn izleyecek alt ay iinde, Osmanl ve Yunan Hkmetlerinden herbirince alnacaktr. Kamulatrma gerektiinde, duruma gre, Osmanl Hkmeti ya da Yunan Hkmeti, giderleri bu Hkmetlerce karlanmak zere, kamulatrmay gerekletireceklerdir. MADDE 221. 218. Maddede sz edilen toprak paralarnda bulunan mezarlklarn, antlarn ya da mezarlarn kurulmasn, dzenlenmesini, bakmn ve korunmasn, herbirinin uygun grecei bir Komisyona ya da rgte brakmak, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinin yetkisi iinde olacaktr. Bu Komisyonlar ya da rgtleri hem Osmanl Hkmeti hem de Yunan Hkmeti resmen tanyacaklardr. Bu Komisyonlarn, mezarlarn bir araya toplanmasn ve mezarlklar
136 1920 evirisinde Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde, bu fkra biraz deiik olarak yledir: "lngiltere, Fransa ve talya Hkmetleri 218. madde mucibince hakk- tasarrufu kendilerine ita olunan arazinin bu muahedenin mevki-i meriyete vazndan itibaren alt ay mddet zarfnda kendilerine devir ve fera edilmesi lzm geldiini Hkmet-i Osmaniye ile Yunan Hkmetine bildireceklerdir." (evirenler)

-62-

kurulmasn salamak iin gerekli grdkleri mezardan karma137 ve lleri baka yere tama ilemlerini yapmaya haklar olacaktr; ilgili Hkmetin Komisyonunun ya da rgtnn izni olmadka, hangi bahaneyle olursa olsun, erlerin ve denizcilerin cesetleri mezardan kartlmayacaktr. MADDE 222. bu Kesimde sz konusu olan toprak paralan iin, Trkiye ya da Osmanl makamlar138, ya da duruma gre, Yunanistan ya da Yunan makamlar hibir eit vergi ya da har almayacaklardr. Buralara gidi geli her zaman, ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerinin Temsilcileri ile mezarlklar, antlar ve mezarlar gezmek isteyenlere ak bulundurulacaktr. Osmanl Hkmeti ve Yunan Hkmeti, bu toprak paralarna giden yollar srekli olarak bakm altnda tutmay ykmlenirler. Osmanl ve Yunan Hkmetlerinden herbiri, sz edilen mezarlklarn ya da antlarn bakm ya da korunmasyla grevli personelin gereksinmeleri ve topraklarn sulanmas iin yeterli miktarda su salamak zere gereken kolaylklar ngiliz, Fransz ve talyan Hkmetlerine salamay ykmlenirler. MADDE 223. bu Kesimdeki hkmler, mlkiyeti aktarlm olan bu toprak paralar zerindeki, duruma gre, Osmanl ya da Yunan egemenliini sarsmaz. Osmanl ve Yunan Hkmetlerinden herbiri, Mttefik Hkmetlere verilen hakka bir aykrlkta, ya da mezarlklara, antlara ya da mezarlara kar bir saygszlkta bulunmak suunu ilemi, kendi yarg yetkileri altndaki kiilerin cezalandrlmasn salamak iin gereken btn nlemleri alacaklardr. MADDE 224. bu Kesimin teki hkmlerine dokunulmamak kouluyla, Mttefik Hkmetler ile Osmanl Hkmeti, Milletler Cemiyeti Misak gereince zerinde mandat kuracaklar topraklar da kapsamak zere, kendi topraklarnda gml askerlerin ve denizcilerin mezarlarna sayg gsterilmesini ve bunlarn bakmn salayacaklardr. MADDE 225. Savaan eitli Devletlerin uyruklarndan, tutuklu iken lm sava tutsaklar ile gzalt edilmi sivillerin mezarlar, 224. Maddede ngrlen koullar altnda, gerektii gibi bakm grecektir139. Bir yandan Mttefik Hkmetler, te yandan Osmanl Hkmeti, karlkl olarak, birbirlerine unlar vermei ykmlenirler: 1. lenlerin kimliklerinin saptanmasna yarayacak btn bilgilerle, bunlarn eksiksiz bir dizelgesini [listesini]; 2. Kimlii saptanmadan gmlm btn llerin mezarlarnn says ve yerleri konusunda btn bilgileri.
Franszca ve ngilizce metinlerde exhumation", talyanca metinde "esumazione". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "emvat defn"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "feth-i makber. evirenler) 138 Franszca metinde "la Turquie ou le autorites ottomanes", ngilizce metinde "Turkey or the Turkish authorities", talyanca metinde "Turchia o dalle autorita ottomane". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "hkmet veya memurin-i Osmaniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye ve Osmanl memurlar". (evirenler) 139 Matbaa-i mire, Konya ve Enm metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca meinlerle Vakit vcPeyam- Sabah metinlerinde bulunmayan u tmce yer almaktadr: "Vefat edenler haklarnda tayin-i hviyetlerine hadim malmat havi mkemmel bir liste ve hviyetleri tayin edilmeksizin defn olunan ehasn miktar ve kabirlerinin mevkii ve haklarnda malmat itasn mtekabilen taahht ederler". Burada bir eviri yanllnn sz konusu olduu dnlebilir. (evirenler)
137

-63-

BLM

VII.

YAPTIRIMLAR140. MADDE 226. Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlere, sava yasalarna ve yaplageli [teaml] kurallarna aykr eylemlerde bulunmakla sulanan kiileri, kendi asker mahkemelerine vermek hakkn tanr. Sululuu kantlanan kiilere, yasalarn ngrd cezalar uygulanacaktr141. Bu hkm, Trkiye'nin ya da Mttefiklerinin mahkemeleri nndeki her eit kovuturmalar ya da dvalardan ayr olarak, uygulanacaktr142. Osmanl Hkmeti, sava yasalarna ve yaplageli kurallarna aykr bir eylem ilemi bulunmakla sulanm olup, adyla, ya da Osmanl makamlarnca kendilerine verilmi rtbe, grev ya da i tanmlanarak belirtilmi olan btn kiileri, Mttefik Devletlere ya da Mttefik Devletlerden bu kimseleri istemi olduunu bildirmi olana teslim edecektir. MADDE 227. Mttefik Devletlerden birinin uyruklarna kar [su saylacak bir] eylemde bulunanlar, bu Devletin asker mahkemelerinde yarglanacaklardr. Mttefik Devletlerden birkann uyruklarna kar [su saylacak bir] eylem ilemi olanlar, ilgili Devletlerin asker mahkemeleri yelerinden kurulu asker mahkemelerde yarglanacaklardr. Btn bu durumlarda, sank, kendi avukatn semek hakkna sahip olacaktr. MADDE 228. Osmanl Hkmeti, sulama konusu olan olaylarn tam bilinmesi, sulularn aranmas ve sorumluluklarn kesinlikle saptanmas iin ortaya konulmas gerekli grlebilecek, ne eit olursa olsun, btn bilgileri ve belgeleri salamay ykmlenir. MADDE 229. 226. Maddeden 228. Maddeye kadar olan Maddelerin143 hkmleri, sava yasalarna ve yaplageli [teaml] kurallarna aykr eylemler ilemi olmakla sulanan ve kendi topraklarnda ya da buyruklar altnda bulunan kiiler bakmndan, eski Osmanl mparatorluu'nun topraklar kendilerine verilen ya da verilecek olan Devletlerin Hkmetlerine de uygulanacaktr. Sz edilen kiiler, bu Devletlerden birinin uyrukluunu almsa, ilgili Devletin istemesi zerine ve onunla anlaarak, ya da btn Mttefik Devletlerin topluca istemeleri zerine, bu kiilerin kovuturulmasn ve cezalandrlmasn salamak iin gerekli btn nlemleri almay, bu Devletin Hkmeti ykmlenir.
Franszca metinde "Sanctions", ngilizce metinde "Penalties", talyanca metinde "Sanzioni". Mat-baa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "mcazat"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Ahkm- cezaiye". (evirenler) 141 Prof. Erim, bu tmcenin, Konya metninde bulunmadn belirtmektedir; Matbaa-i mire metninde de yoktur. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde vardr. (evirenler) 142 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, bu tmce ters anlamda yle evrilmi bulunmaktadr: "ibu madde ahkm mehakim-i osmaniyede veya mttefikin mehakiminde derdest-i icra bulunan bilcmle muhakemat veya takibata dahi temil edilecektir". Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir: "Bu karar, Trkiye yahut Mttefikler nezdinde icra edilecek muhakeme veya takibattan, ayrca tatbik olunacaktr". (evirenler) 143 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "226 ve 228 nci madde"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde 226 nc maddeden 228 nci maddeye kadar olan ahkm". (evirenler)
140

-64-

MADDE 230. Osmanl Hkmeti, l Austos 1914 tarihinde Osmanl mparatorluu'nun paras bulunan herhangi bir toprak zerinde, sava durumu srasnda ilenen topluca ldrmelerden sorumlu olan Mttefik Devletlerce istenen kiileri kendilerine teslim etmeyi ykmlenir. Mttefik Devletler, bu nedenle sulanan kiileri yarglamakla grevlendirilecek mahkemeyi gstermek hakkn sakl tutarlar ve Osmanl Hkmeti bu Mahkemeyi tanmay ykmlenir. Uygun bir sre iinde, Milletler Cemiyeti, sz edilen topluca ldrmeleri yarglamaya yetkili bir mahkeme kurarsa, Mttefik Devletler, sz geen sanklar bu mahkemeye vermek haklarn sakl tutarlar ve Osmanl Hkmeti bu mahkemeyi tanmay da ykmlenir. 228. Madde hkmleri, bu Maddede ngrlen durumlara da uygulanr. B L M VIII. MAL HKMLER. MADDE 231. Trkiye144, Almanya ile Avusturya-Macaristann Mttefik Devletlere kar am olduu saldr savana katlmakla, Mttefik Devletleri, tmyle demesi gereken her eit yitimlere [kayplara] ve zverilere urattn kabul eder. te yandan, Mttefik Devletler, Trkiye'nin kaynaklarnn bu denceyi [tazminat] tmyle karlamaa yeterli olmadn kabul ederler. Bu durumda ve ibu Andlamann sonucu olarak ortaya kan yeni toprak dalmnn, Trkiye'ye, eski Osmanl imparatorluu gelirlerinden ancak bir blmn brakaca gz nnde tutularak, Mttefik Devletlerce, Osmanl Hkmetinden, yalnz ibu Andlamann bu Blmndeki hkmlerle, IX. Blm (Ekonomik Hkmler) sakl kalmak kouluyla, tm dence istemelerinden vazgeilmitir. Trkiyeye bir lde destek olmak ve yardmda bulunmak isteyen Mttefik Devletler, Osmanl Hkmetiyle, danma oyu bulunacak bir Osmanl Komiserinin de katlaca ve balca ilgili Mttefik Devletler olan Fransa, Britanya mparatorluu ve talya'nn birer temsilcisinin bulunaca, bir Maliye Komisyonu kurulmasn kararlatrmlardr. Bu Komisyonun yetkileri ve grevleri aadaki maddelerde belirtilmitir. MADDE 232. Maliye Komisyonu, Trkiye'nin kaynaklarn korumak ve arttrmak iin uygun grecei nlemleri alacaktr. Maliye Bakannca, her yl, Osmanl Parlamentosuna sunulacak bte, ilk nce, Maliye Komisyonuna sunulacak ve Komisyonca uygun bulunan biimde Parlamento'ya sunulacaktr. Parlamento'nun getirecei hibir deiiklik, Maliye Komisyonunun uygun bulmas alnmadka, yrrle giremeyecektir.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet-i Osmaniye"; Vakit vePeyam- Sabah metinlerinde Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak- "Trkiye". (evirenler)
144

-65-

Maliye Komisyonu, Trkiye'nin bteleriyle mal yasalarnn ve ynetmeliklerin uygulanmasn denetleyecektir. Bu denetleme, Maliye Komisyonunun dorudan doruya buyruu altnda bulunacak ve yeleri bu Komisyonun uygun bulmasyla atanabilecek olan Osmanl Maliye Mfettilii araclyla yaplacaktr. Osmanl Hkmeti, bu mfettilere, grevlerini yapabilmeleri iin gerekli btn kolaylklar salamay ve Hkmetin maliye hizmetlerinde alan yetersiz grevlilere ilikin olarak Maliye Komisyonunun nerebilecei nlemleri almay ykmlenir. MADDE 233. Maliye Komisyonu, ayrca, Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Konseyi ve imparatorluk Osmanl Bankas ile anlam olarak, Trkiye'de para srmn dzenlemekle ve, uygun ve hakgzetir grlecek btn yollarla, bunu salkl bir duruma sokmakla grevli olacaktr. MADDE 234. Osmanl Hkmeti, Maliye Komisyonunun izni olmadka, hibir i ya da d borlanmaya girimemeyi ykmlenir. MADDE 235. Osmanl Hkmeti, sava srasnda ve ibu Andlama yrrle girinceye kadar, Osmanl makamlarnn herhangi bir eylemi ya da savsaklamas sonucu, Mttefik Devletler sivil uyruklarnn kiiliklerinde ya da mallarnda uradklar ve 236. Maddede ngrlen her trl zarar ve yitimi [kayb], ibu Andlama hkmleri uyarnca parayla demeyi ykmlenir. Osmanl Hkmeti, Tuna Avrupa Komisyonu'na kar, bu Komisyonun sava srasnda urad zararlar yznden, Maliye Komisyonunca saptanacak btn geri-verme, onarm ve dence [tazminat] ile ykml olacaktr. MADDE 236. Trkiye'nin, Osmanl Devlet Borcu'nun [Dyun-u Umumiye'sinin] faiz ve anapara [sermaye] demelerinin gvencesi olarak ayrlm ya da verilmi (I sayl Ek'e baklmas) gelirler dndaki tm kaynaklar, bunlar gereine gre aadaki biimde kullanacak olan, Maliye Komisyonunun buyruu altna konulacaktr: 1. Birinci srada, Maliye Komisyonunun aylklar ve gnlk giderleri ile ibu Andlamanm yrrle konmasndan sonra da Osmanl kalan topraklar zerinde bulundurulabilecek Mttefik igal kuvvetlerinin olaan giderlerinin denmesinden sonra, Osmanl kalan topraklar zerinde 30 Ekim 1918'den beri bulunan Mttefik igal kuvvetlerinin giderleri ile, igal giderlerini yapm olandan baka bir Devlet yararna Trkiye'den ayrlm olan topraklar zerindeki Mttefik igal kuvvetlerinin giderleri denecektir. Bu giderlerin tutar ile yllk dentilerin [taksitlerin] tutarlar Maliye Komisyonunca saptanacak ve bu Komisyon, bu yllk dentileri, bu Kesim gereince Trkiye'ye, Osmanl Devlet Borcu'nn kendi stnde kalacak faizlerinin denebilmesi iin gerekecek parada olabilecek herhangi bir eksiklii kapatmasna olanak verecek biimde ayarlanacaktr. 2. kinci srada, Trkiye'nin mal durumu ve ynetiminin temel giderlerinin karlanmas zorunluluu gz nnde tutulmak kouluyla, Osmanl Hkmetinin, 235. Madde gereince, IX. Blmn (Ekonomik Hkmler) 317. Maddesinde tanmland zere, l Austos 1914'de Osmanl uyrukluunda olanlar dndaki kendi uyruklarnn, sava srasnda Osmanl makamlarnn eylemi ya da savsaklamas sonucu, kiiliklerinde ya da mallarnda -66-

uradklar yitimler [kayplar] ya da zararlar yznden, Mttefik Devletlerce ne srlen istemlere karlk olarak denmesi gerekecek denceler [tazminat] gelecektir. Maliye Komisyonu, kiisel zarar yznden ne srlen istemlerin tm tutarn saptayacak ve bunlarn denmelerini salayacaktr. Mala ilikin istemler, IX. Blmn (Ekonomik Hkmler) 287. Maddesi gereince incelenecek, saptanacak ve denecektir. Maliye Komisyonu, sz geen 287. Madde gereince, Mttefik Devletler buyruuna verilen paralar, bu ykmlln yerine getirilmesinde yetersiz kalrsa, gerek kiilere gerek mallara ilikin istemlerin denmesi iin ayrlacak yllk dentiyi [taksidi] saptayacak ve bu yllk dentinin hangi ake ile deneceine karar verecektir. MADDE 237. Osmanl Hkmetince sava srasnda stlenilen mal ykmllklerin (i borlar da iine almak zere) gvencesi olarak, sava srasnda Trkiye'nin gelirleri zerinde konan ipotekler kaldrlmtr. MADDE 238. Trkiye, 28 Haziran 1919'da Almanya ile imzalanan Versailles Bar Andlamasnn 261. Maddesi, ve Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan ile yaplm Bar Andlamalarnn bunun karl olan Maddeleri uyarnca, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'n, kendisinden olan tm alacaklarnn Mttefik Devletlere getiini kabul eder. Mttefik Devletler, kendilerine bu yoldan gemi olan alacaklar karl Trkiye'den hibir deme isteinde bulunmamay kararlatrmlardr. MADDE 239. Maliye Komisyonu uygun bulmadka, Osmanl Hkmetince, ister Osmanl uyruklarna ister herhangi bir kimseye, hibir yeni ayrcalk verilmeyecektir. MADDE 240. Kendileri yararna Trkiye'den toprak alnm olan Devletler, bu topraklar zerinde Osmanl imparatorluu ya da Hazine-i Hassa145 adna kte yazlm her eit mal ve mlk parasz olarak elde edeceklerdir. MADDE 241. Kendilerinden yana, gerek 1913'de Balkan Savalar sonunda gerek ibu Andlama gereince Trkiye'den toprak alnm olan Devletler, Osmanl Devlet Borcu'nun l Kasm 1914 tarihinden nce borlanlm anapara ve faiz yllk dentilerine [taksitlerine] katlacaklardr. Kendilerine Trkiye'den toprak ayrlm bulunan ya da ayrlmakta olan Balkan Yarmadas Devletleri ile, Asya'da yeni kurulan Devletler, yukarda sz konusu edilen yllk dentilerden herbirinin payna denin denmesine ilikin olarak yeterli gvenceler vereceklerdir. MADDE 242. Bu Blmn uygulanmasnda, Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye], imdiye kadar Muharrem Kararnamesi'ne bal olan Bor ile, bu Blmn I sayl Ek'inde belirtilen borlanmalar ierir saylacaktr.
Franszca metinde "Liste ivile", ngilizce metinde "Civil List", talyanca metinde "Lista civile' %1920 evirilerinde "hazine-i hassa". (evirenler)
145

-67-

l Kasm 1914'den nce yaplan borlanmalar, Osmanl Devlet Borcu'nun Trkiye, Balkan Yarmadas Devletleri ve Asya'da yeni kurulan Devletler arasnda bl-trlmesinde gz nnde tutulacaktr. Bu bltrme yle yaplacaktr: 1. 13 Ekim 1912'den (Balkan Savalarndan) nceki borlanmalara ilikin yllk dentiler [taksitler], Trkiye ile Arnavutluk da iinde olmak zere, Osmanl topraklarndan alan ya da alm bulunan Balkan Devletleri arasnda bltrlecektir; 2. Bu ilk bltrmeden sonra, Trkiye'nin stnde kalan yllk denti artklar ile, buna eklenecek, Trkiye'nin 17 Ekim 1912 ile l Kasm 1914 arasnda ald borlarn yllk dentileri tutar, Trkiye ile ibu Andlama gereince kendilerinden yana Trkiye'den toprak ayrlm bulunan Devletler arasnda bltrlecektir. MADDE 243. Her Devletin deyecei yllk dentinin [taksitin] tutarn saptamak iin u genel ilkeye dayanlacaktr: Saptanacak miktarn, borcun anapara ve faiz demesi iin gerekli toplam tutara olan oran, aktarlan toprak parasnn ortalama gelirinin, Trkiye'nin, her bir durumda 1907'de konulan gmrk ek vergilerinin gelirini de iermek zere, 1909-1910, 1910-1911, 1911-1912 mal yl ortalama gelirine olan oran kadar olacaktr. MADDE 244. Maliye Komisyonu, ibu Andlamann yrrle giriinden sonra, olabildiince en ksa sre iinde, 243. Maddede konulan ilke uyarnca, sz edilen Maddeye konu olan yllk dentileri [taksitleri] saptayacak ve buna ilikin kararlarn Batl Yksek Taraflara bildirecektir. Maliye Komisyonu, Bulgaristan'la olan 27 Kasm 1919 tarihli Bar Andlama-smn 134. Maddesinde ngrlen grevleri yerine getirecektir. MADDE 245. Yukarda ngrlen biimde hesaplanacak yllk dentiler [taksitler], Trkiyeden toprak ayrlmasna yol aan Andlamalarn yrrle girii tarihinden, ve ibu Andlama gereince ayrlan topraklara ilikinse, l Mart 1920'den balayarak denecektir; 252. Maddede ngrlen kuraldlk sakl kalmak zere, Borc'un kesin olarak ortadan kalkna kadar demeler srdrlecektir. Bununla birlikte, Borc'u oluturan borlanmalar giderek dendike, yllk dentiler, bunlarla orantl olarak azaltlacaktr. MADDE 246. Osmanl Hkmeti, Muharrem Kararnamesi ve onu izleyen kararnamelerle sahip olduu btn haklarn Maliye Komisyonuna aktarr. Osmanl Devlet Borlar Konseyi, ngiliz, Fransz ve talyan temsilcileriyle imparatorluk Osmanl Bankas temsilcisinden kurulacak ve grevini eskiden olduu gibi yapacaktr. Muharrem Kararnamesi ile kendisine verilen tm gelirleri ve l Kasm 1914'den nceki tm borlanma anlamalarnn ynetimini kendisine brakt btn teki gelirleri toplayacak ve ynetecektir Mttefik Devletler, aadaki programn olanak lsnde gerekletirilmesi amacyla, Maliye Komisyonunca saptanacak koullar iinde, Konsey'in Osmanl Maliye Bakanlna ynetim yardmnda bulunmasna izin verirler: [Bu koullar unlardr:] -68-

imdiki Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Ynetimince kimi gelirlerin dorudan doruya toplanmas sistemi, Maliye Komisyonunca saptanacak koullar altnda olabildiince geniletilecek ve Osmanl kalan tm illerde uygulanacaktr. Maliye Komisyonunun uygun bulmasyla, yeni gelirler ya da dolayl [vastal] vergiler konduka, ad geen Komisyon bunlarn Osmanl Hkmeti adna ynetiminin Devlet Borcu Konseyine braklmas olanan aratracaktr. Gmrk Ynetimi, Maliye Komisyonunca atanacak ve grevden alnabilecek, Maliye Komisyonuna kar sorumlu bir Genel Mdrn ynetimi altna konulacaktr. Gmrk vergileri tarifesi, ancak Maliye Komisyonunun uygun bulmasyla deitirilebilecektir. Konsey'in imdiki grev sresi sonunda, bu Konsey'in sregitmesi ya da yerine Maliye Komisyonunun getirilmesi konusunda Fransa, ngiltere ve talya Hkmetleri, hisse senedi sahipleriyle dantktan sonra, oyokluuyla karara varacaklardr. Hkmetlerin bu karar, bu srenin bitiminde denk gelen tarihten en az alt ay nce alnm olacaktr. MADDE 247. Komisyon, ilerideki bir tarihte, borlanma senetleri tayclarna anlamalar ya da imdiki kararnameler gereince verilmi gvenceler yerine yeterli baka gvenceler ya da Trkiye'nin genel gelirleri zerinden bir ipotek konmasn nermeye yetkilidir. Mttefik Hkmetler, Maliye Komisyonunun bu konuda o zaman ileri srebilecei tm nerileri incelemei ykmlenirler. MADDE 248. Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Ynetiminin, tanr ya da tanmaz, btn mallar, nerede olurlarsa olsunlar, tmyle bu kurumun yararlanma yetkisi altnda kalacaktr. Devlet Borcu Konseyi, mallarn paraya evrilmesinden doacak her geliri, ister Birletirilmi Bor [Dyun-u Muvahhide], ister kramiyeli Trk Tahvillerinin146 olaanst amortismannda kullanmaya yetkili olacaktr. MADDE 249. Osmanl Hkmeti, Trablus Yedek Akesi ve dencesi [Tazminat] zerindeki btn haklarn Maliye Komisyonuna aktarmay ykmlenir. MADDE 250. Osmanl Hkmeti, Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Konseyine, Osmanl kalan topraklarda imdiye kadar Osmanl Devlet Borcu'nun anapara ve faiz demesine ayrlm olup, Devlet Borcu Konseyine denmesi gerekmekle birlikte henz denmemi gelirlerin tutarma eit bir para (sz geen topraklar Mttefik kuvvetlerin igali altnda bulunmu iseler, igal sresi hesap d tutulmak kouluyla) deyecektir. Bu deme, Maliye Komisyonunun kansna gre, Trkiye'nin mal durumu elverdiinde yaplacaktr. MADDE 251. Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] Konseyi, Konsey'in sava srasndaki btn ilemlerini gzden geirecektir. Devlet Borcu Konseyinin, savatan nce Muharrem Kararnamesi ile ya da baka trl saptanm olan yetkilerine ve ykmllklerine uygun dmeyen giderleri, Maliye Komisyonu bunlarn denmesine olanak bulunduu kansna varr
Franszca ve ngilizce metinlerde "Lots Turcs", talyanca metinde "Lotti turchi". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "ark demiryollar tahvilat; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trk Tahvilt". (evirenler)
146

-69-

varmaz, Osmanl Hkmetince, Devlet Borcu Konseyine denecektir. Konsey, sava srasnda Konseyce alnan btn nlemleri yeniden gzden geirmek ve, kansnca, borlanma senetlerini tayanlarn karlarna zarar verici nitelikte olan ve Devlet Borcu Konseyi yetkilerine aykr den ykmllkleri geersiz klmak yetkisine sahip olacaktr. MADDE 252. bu Andlama hkmleri gereince, her yl, Osmanl Devlet Borcu'nun anapara ve faiz demelerinden bir blmn zerine almak durumunda bulunan Devletlerden herbiri, Bor Konseyine alt ay nce haber vermek kouluyla, sz konusu yllk dentinin [taksidin] ilgili Devlet ile Bor Konseyinin ortaklaa saptayacaklar faiz oran zerinden anaparaya evrilmesinden ortaya kacak bir para tutarnn denmesiyle bu ykmllkten kurtulabilecektir. Bor Konseyinin byle bir ykmllkten kurtulma isteminde bulunmaya hakk yoktur. MADDE 253. Almanya ile yaplan Bar Andlamasnn 259. Maddesinin 1, 2., 4. ve 7. paragraflar, ve Avusturya ile yaplan Bar Andlamasnn 210. Maddesinin 1. paragraf gereince, Almanya ile Avusturya'nn aktarmalar gereken altn para tutarlar Maliye Komisyonunun buyruu altna konulacaktr. MADDE 254. Almanya ile yaplan Bar Andlamasnn 259. Maddesinin 3. paragraf gereince, Almanya'nn aktarmas gereken paralar hemen Bor [Dyun-u Umumiye] Konseyinin buyruu altna konulacaktr. MADDE 255. Osmanl Hkmeti, Osmanl Salk Ynetiminin [Umur- Shhiye-i Osmaniye idaresinin] ve eski Yksek Salk Konseyinin [Meclis-i. li-i Shh'nin] paralan ile, eski Yksek Salk Konseyinin Osmanl Hkmetine kar olan istemi, ve Karadeniz ile Boazii Kurtarma Gemileri Ynetiminin [Karadeniz ve Boazii Tahsiliye Vapurlar idaresinin] paralar konusunda, Mttefik Devletlerin, gerektiinde baka Devletlerle anlaarak, alacaklar kararlan kabul etmeyi ykmlenir. Mttefik Devletler, bu konuda, Maliye Komisyonuna kendilerini temsil etme yetkisini verirler. MADDE 256. Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlerle anlam olarak, savatan sonra Almanya'dan Trkiye'ye gnderilecek mallarn denmesinde, Osmanl Hkmetince belli bir kambiyo fiyat ile srme karlan kt paralar kabul etmek konusunda, sava srasnda stlendii ykmllkten Alman Hkmetini aklanm sayar. MADDE 257. bu Blmde belirtilen, Mttefik Devletlerin Osmanl Hkmetinden olan istemleri karlanr karlanmaz ve, sava ncesi Osmanl Borcu denir denmez, Maliye Komisyonunun grevi son bulacaktr. O zaman, Osmanl Hkmeti, Milletler Cemiyeti yesi olan Devletlerin, Trkiye'nin yararna olarak Osmanl Hkmetine ynetim desteklerinde ye yardmlarda yeniden bulunmalar gerekip gerekmediini ve, gerekiyorsa, bu yardmn ve destein alabilecei biimi, Milletler Cemiyeti Konseyi ile birlikte inceleyecektir.

-70-

MADDE 258. 1. 147 Trkiye, l Austos 1914'den sonra Osmanl bayra altna geirilmi bulunan btn Alman gemilerini ulama elverili durumda ve Mttefik Devletler Hkmetlerinin gsterecekleri Mttefik Devletler limanlarnda teslim edecektir; bu gemiler, Almanya ile Bar Andlamasnn 233. Maddesinde ngrlen Onarmlar Komisyonuna teslim edilecektir; bu konuda, sava srasnda tarafsz bir bayraa yaplm olan btn geirimler, Mttefik Devletler bakmndan, hkmsz saylacaktr. 2. 148 Osmanl Hkmeti, birinci paragrafta ngrlen gemilerle birlikte, gine bu paragrafta sz konusu edilen Onarmlar Komisyonunun, ne eit olursa olsun, her trl ayrcalklardan, ipoteklerden, rehinlerden, vergilerden ve ykmllklerden aklanm olarak, gemilerin mlkiyetinin tam aktarlmasn salamak iin gerekli grecei btn ktlar ve belgeleri de verecektir. Gerekebilecek btn yeniden satn almalar yapmak ve dence [tazminat] demelerinde bulunmak, Osmanl Hkmetine decektir. Osmanl. Hkmeti, teslim edilen gemi konusunda yaplabilecek her eit geri alma istemine ya da baka herhangi bir isteme kar sorumlu taraf olacak ve, her durumda, hangi nedenle olursa olsun, alacak dvaya ya da mahkeme kararyla malndan edilmeye kar, birinci paragrafta sz geen Onarmlar Komisyonunu gvence altnda bulunduracaktr. MADDE 259. bu Andlamann IX. Blmnn (Ekonomik Hkmler) 277. Maddesine dokunulmakszn, Trkiye, Brest-Litovsk ve Bkre Andlamalaryla bunlara ek Andlamalarda yer alan hkmlerin tmnden yararlanmaktan vazgeer. Trkiye, yukarda ad geen Andlamalarn uygulanmas sonucunda, alm olduu tm parasal belgeleri, maden paralar, deerli ktlar ve srme karlabilir senetleri ya da mallar, Romanya'ya, ya da Balca Mttefik Devletlere aktarmay ykmlenir. MADDE 260. Bu Blm hkmlerinin uygulanmas iin yasal nlemler, Osmanl Hkmeti ve ilgili Devletlerce, ibu Andlamanm imzalanmasndan balayarak alt ay gemeyecek bir sre iinde yaymlanacaktr.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, bu fkrann ba tarafnda, Franszca, ngilizce ve talyan-ce kesin metinlerde bulunmayan bir tmce paras vardr. Bu fkra bu evirilerde yledir: "Trkiye evvel gayri safi 1600 ton ve daha fazla hacm-i istiabisinde olup dvel-i mttefika hkmetlerine teslim edilecek olan bilumum buharl Osmanl sefainini ve saniyen..." Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de, deiik biimde evrilmi olsa da, bu szler vardr. Oysa, Mttefiklerin sunduklar deiiklik nerileri arasnda, bu szlerin kartlmas da bulunmaktadr. Bu neriler, Vahit ve Peyam- Sabah metinlerine gre yledir: "258 nci maddenin birinci fkrasnn evvel iaretiyle ve "her nevi buharl sefain" kelimeleriyle balayan cmle "btn Alman sefaini" kelimelerine kadar tayedilmitir". (evirenler) 148 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde olduu gibi, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de -deiik bir eviriyle olsa da- Franszca, tngilizce ve talyanca kesin andlama metinlerinde bulunmayan bir ikinci fkra vardr. Asl yabanc dillerdeki metinlerde 2. fkra, 1920 Trke evirilerinde 3. fkra olarak verilmektedir. Yabanc dildeki kesin andlama metinlerde bulunmayan ve Trke metinlerde 2. fkra olarak yer alan fkrann metni Matbaa-i mirey Konya ve Erim metinlerine gre yledir: "Birinci fkrada musarrah sefain unlardr: a) Harp esnasnda bitaraf bir sancaa nakil keyfiyeti dvel-i mttefika nazarnda hkmsz olmala 29 terin-i evvel 1914 tarihinde Osmanl sancan hmil bulunmu olan Veya halen Osmanl sancan hmil bulunan bilumum sefain-i ticariye; b) Tebaa-i Osmaniyeden bir ahs veya bir irkete ait veyahut tebaa-i Osmaniyenin taht- idare ve murakabesinde bulunup dvel-i mttefikadan gayri bir memlekete mensup bir irkete ait bilumum sefain". (evirenler)
147

-71-

I. SAVATAN NCEK OSMANLI DEVLET BORCU [DYUN-U UMUMYES] (5 KASIM 1914) Altn Trk Liras
BORLANMA 1 SZLEME TARH 2 FAZ 3 AMORTSMAN FONU 4 % NOMNAL LK ANAPARA 5 altn T.L. 5 KASIM 1914'DEK ANAPARA 6 YILLIK DENT AMOR(KOMSYON CRE- TSMAN TN ERMEK DNEM ZERE) 8 7 altn T.L. altn T.L. IKARAN BANKA 9

% Birletirilmi Bor....... Ikramiyeli Trk Tahvilleri . . Osmaniye 1903 1870 18/30 Nisan 1890 % 5 1896..... 29 ubat / 12 Mart 1893 % 4 1903. Balk avcl . . . 3 Ekim 1888; 21 ubat / 6 Mart 1903 Badat Tertip I ... % 4 1904.... 20 ubat / 5 Mart 1903 4/17 Eyl.1903 4 4 5 4 4 4 "

.4.644 " 1

42 .275 .772 15.632.548 4 .999 .500

36 .799 .840 10.666.975 2 .952 .400

1 .887 .375 270 .000 _ 249 .975 1931 _ mparatorluk Osmanl Bankas mparatorluk Osmanl Bankas Deutsche Bank

..50 .50

3 .272 .720 2 .640 .000

2.814.020 2 .439 .228

180.450 1946 119.097 1958

.087538

2 .376 .000

2 .342 .252

97.120 2001

Deutsche Bank mparatorluk Osmanl Bankas

.50

2 .750 .000

2 .594 .064

124.059 1960

% 4 1901-5...

21 Kas /4 Aralk 1901. 6/19 Kas. 1903. 25 Nis/8 Mays 1905

.50

5 .306 .664

4.976.422

239.397 1961

mparatorluk Osmanl Bankas

Techizat- Askeriye .... Badat. Tertip II Badat Tertip III % 4 1908.....

4/17 Nisan 1905 20 Mays/2 Haziran 1908 6/19 Eyl.1908 4 4 4

.50

2.640.000

2 .441 .340

119.097 1961

Deutsche Bank

.087538 .087538 .50

4.752.000 5 .236 .000 4.711.124

4.718.120 5 .221 .700 4.538.908

200 .500 2006 220 .550 2010 212.000 1965

Deutsche Bank Deutsche Bank mparatorluk Osmanl Bankas mparatorluk Osmanl Bankas Trkiye Milli Bankas mparatorluk Osmanl Bankas Deutsche Bank ve grubu (Banque Internationale ile birlikte) imparatorluk

% 5 1914....

13/26 Nisan 1914

.50

22 .000 .000

22 .000 .000

1.213.025

Doklar, tersaneler ve denizcilikle ilgili yaplar . 1913 Tmbeki ncelikli 26 Nisan/8 Borlanmas . . Mays 1893 Krk milyon Frank (Dou Demiryollar) Gmrkler 1902 1/13 Mart 1894

5.5 4

1.5 1

1 .485 .000 1 .000 .000

1 .485 .000 664.510

88 .550 1943 50.250 1934

.35

1 .760 .000

1 .567.192

76.751 1957

17/29 Mays 1886; 28 Eyl/llEk.1902 4 .50 8 .600 .020 7.923.234 387 .976 1958

Osmanl Bankas

-72-

% 4 1909 ..... stanbul Kenti

30 Eyll/13 Ekim 1909 3/16 Kasm 5 5 .50 .50 1.100.000 1 .073 .490 1 .100.000 1 .094 .500 60.651 60 .500 1958 4 1 7.000.004 6 .550 .698 350 .864 1950

mparatorluk Osmanl Bankas Trkiye Mill Bankas Banque P rier ve Ortakl

Belediyesi 1909 1909 stanbul Kenti Belediyesi 1913 1913 Hudeyde-San'a 24 ubat /9 Mart 1911 Soma-Bandrma 20 Kasm /3 Aralk 1910 % 4 Gmrkler 1911....... Badat Kenti Belediyesi imparatorluk Osmanl Bankas nm Hazine Tah- 1912 villeri (bonolar) P rier ve Ortakl hazine tah- 1913 villeri (bonolar) Hazine tahvilleri (bonolar) 1911 1911 (sava gemileri sat aln) Ttn Rejisi ndelii (avans) Konya Ovas sulamas , . . 1912 27 Ekim/9 Kasm 1910

.098738

1.000.010

1.000.010

40 .988

2006

Banque Franaise mparatorluk Osmanl Bankas Deutsche Bank

.16715

1.712.304 1 .700 .644

71 .532

1992

7 .040 .000 6 .699 .880

352 .440

1952

14.285

33 .000

26 .070

6.000

Trkiye Mill Bankas mparatorluk

33 .333

2 .724 .893 1 .063 .664

1 .000 .003

1915

Osmanl Bankas Banque P rier

.20

4.400.0002

4.400.000

1 .100.000

1918

ve Ortakl Trkiye Mill Bankas

"

1 .778 .587 1 .778 .587

125.058

"

"

1 .700 .000 818 .970

890 .039 818 .970

1 10 .000 50 .006

1932 Deutsche Bank. (Anadolu De-

miryollar) TOPLAM 161.845.116 143.241 1) 5 Kasm 1914 tarihinde varolan anapara rakamlar yerine, ibu Andlamanm yrrle girii tarihinde, bu tarihte geriye kalan amorti edilecek anapara rakamlar konulacaktr. 2) Bu bonolarn (tahvillerin) karl zerinden 833.147 Trk liras alnm bulunmaktadr.

I SAYILI EK'E AIKLAYICI NOT149 5., 6. ve 7. stunlarn rakamlar altn Trk liras olarak gsterilmitir. Trkiye'de bugn, savatan nceki altn para yerine, kt para srmdedir. Borlanma szlemelerinin hkmleri uyarnca (Eyll 1903 tarihli "Ek-Kararname" nin 1. Maddesine ve sz geen borlanma szlemelerine baklmas), borlanmann srme karld ve Avrupa'da faizlerin ve amortismanlarn denmesi gereken paraya oranla kt Trk liras bugnk kambiyo deeriyle savatan nceki altn Trk lirasnn deerini gstermekten uzaktr. Bu stunlarda, altn Trk liras gsterilmi olmas, kupon ve amortisman fonlarna gerekli paralarn altn olarak karlanmas gerektii anlamna gelmemektedir; ancak, Trk liras olarak gsterilen rakamlarn, borlanma senetlerini tayclarn haklar olan parayla denebilmeleri iin gerekli bir kambiyo deeriyle hesap edilmesi gerekeceini anlatmaktadr.
149 Prof. Erim'in verdii metinde, I sayl Ek'in Trke metinde bulunmad ve Franszca metinden evrilerek alnd belirtilmektedir. Prof.Erim'in aktard metinde, bu Aklayc Not'tan nce Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde bu Ummayan "Merbut I" bal altnda u satrlar yer almaktadr: "bu tablonun erkam tashihat- tiye mstesna olarak irae edilmitir. (ibu tablo Msr vergisi ve Kbrs fazla-i varidatile temin edilmi olan istikrazlardan gayr dier bilumum istikrazat ihtiva ve reslmal-i i-asli itibarilerini 162.120.631 liradan ibaret olmak zere irae eylemektedir.)" (evirenler)

-73-

EK II 1. Komisyon, kurallarn ve yntemlerini saptayacaktr. Bakanlk, yllk olarak, Fransz, ngiliz, ve talyan Temsilcilerince srayla yaplacaktr. Her Temsilcinin, yokluunda yerini alacak bir vekil-temsilci gstermeye hakk olacaktr. Kararlar oyokluuyla alnacaktr. ekimser oy, grlmekte olan neriye kar bir oy saylacaktr. Komisyon, almalar iin gerekli grebilecei grevlileri ve hizmetleri atayacak ve uygun grecei cretleri ve hizmet koullarn saptayacaktr.n Komisyonun demelerini ve giderlerini, 236. Maddenin birinci fkras gereince, Trkiye karlayacaktr. Komisyonun yeleri ile grevlilerinin cretleri akla yatkn bir dzeyde saptanacak ve zaman zaman, Komisyonda temsiledilen Hkmetler arasnda anlama ile gzden geirilecektir. Komisyon yeleri, dost Devletlerce Trkiye'de grevlendirilmi olan diplomasi grevlilerinin yararlandklar ayn haklardan ve baklklardan yararlanacaklardr. 2. Trkiye, Komisyon yelerine, grevlilerine ve ajanlarna, her zaman ve her yerde, Trkiye'de tm bayndrlk ilerini ve iletmelerini gezmek ve denetlemek iin tam yetki tanmay ve Komisyonun isteyebilecei btn arivleri, belgeleri ve bilgileri salamay ykmlenir. 3. Komisyon, Osmanl Hkmeti ile anlama iinde, ve bu Hkmetin ykmllklerini yerine getirmemesinden de bamsz olarak, btn dolayl vergilerin denetlenmesini, ynetilmesini ve alnmasn stlenmee yetkilidir. 4. Herhangi bir Komisyon yesi, grevinden doan tm eylemlerden ya da savsaklamalardan, ancak kendisini atayan Hkmete kar sorumlu olacaktr. Hibir Mttefik Hkmet, baka bir Hkmet adna sorumluluk tamayacaktr. 5. Komisyon, ileri, yntemleri ve Trkiye'nin maliyesinin yeniden dzenlenmesi konusundaki nerileriyle, hesaplarna ilikin olarak her yl ayrntl bir rapor yaynla yacaktr. . 6. Komisyon, gerek ibu Andlama gereince, gerek Osmanl Hkmeti ile anlaarak, kendisine verilebilecek her eit grevi stlenecektir.

-74-

BLM IX. EKONOMK HKMLER KESM I. TCARET LKLER MADDE 261. Andlamalardan, szlemelerden ve yaplagelilerden [teamllerden] doan Kapitlasyonlar rejimi150, l Austos 1914'den nce, bu rejimden dorudan doruya ya da dolayl olarak yararlanan Mttefik Devletler yararna yeniden kurulacak ve l Austos 1914'de bu rejimden yararlanmayan Mttefik Devletler yararna geniletilecektir. MADDE 262. l Austos 1914'den nce, eski Osmanl mparatorluu'nda posta brolar bulunan Mttefik Devletler, Trkiye'de posta brolarn yeniden amak yetkisine sahip olacaklardr. MADDE 263. 25 Nisan 1907 Szlemesinin, Trkiye'de dalm [ithalat] vergilen tarifesine ilikin hkmleri, Mttefik Devletler yararna yeniden yrrle konulacaktr. Bununla birlikte, ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 231. Maddesi uyarnca kurulan Maliye Komisyonu, bu dalm [ithalat] vergilerinin deitirilmesine ya da tketim vergileri konmasna -bu yeni deiiklikler ya da vergilendirmeler, k yeri neresi ya da sahibi kim olursa olsun, btn mallara uygulanmak kouluyla- herhangi bir anda izin verebilecektir. Bu madde gereince Maliye Komisyonunun izin verdii, imdiki vergilerin deitirilmesi ya da yeni vergiler konulmas, btn Mttefik Devletlere yaplmas gereken bildirimlerden alt ay gemedike, uygulanamaz. Bu sre iinde, Komisyon, Mttefik Devletlerden herhangi birinin, bu konuyla ilgili olarak ne srm olabilecei gzlemleri inceleyecektir. MADDE 264. l Austos 1914'den nceki ayrcalk [imtiyaz] szlemelerinden doan haklar ve baklklar sakl kalmak zere, Maliye Komisyonunun, 263. Maddedeki eitlik koullar iinde, Trkiye'nin ekonomik dengesi ve iyi ynetilmesi yararna Osmanl uyruklarndan da alnan vergilerin ve harlarn, Mttefik Devletler uyruklarnn kiiliklerinden ya da mallarndan da alnmas konusunda Trkiye'ye izin vermee hakk olacaktr. Ayn amala ve ayn koullar altnda, Maliye Komisyonunun, Mttefik Devletler uyruklarna kar her eit dalm [ithalat] ya da dsatm [ihracat] yasa konulmasna izin vermee de hakk olacaktr. Bu vergiler, harlar ya da yasaklamalar, btn Mttefik Devletlere yaplmas gerekecek bildirimden sonra alt ay gemedike uygulanmayacaktr. Bu sre iinde Komisyon, Mttefik Devletlerden herhangi birinin, bu konuyla ilgili olarak ne srebilecei gzlemleri inceleyecektir.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "imtiyazat- ecnebiye usul" ; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Kapitlasyon usul". (evirenler)
150

-75-

MADDE 265. Mttefik Devletlerin gemileri151 konusunda, gemilere152 savatan nce Trkiye'nin geerli saym olduu ya da balca denizci Devletlerin ileride geerli sayabilecekleri her eit kantlama ktlar ya da belgeleri, Trkiye'ce geerli ve Trk gemilerine verilen benzeri belgelerle edeerde saylacaktr. Deniz kys olsun ya da olmasn, yeni Devletler Hkmetlerince kendi gemilerine verilen kantlama belgeleri ve teki belgeler de, balca denizci Devletlerce uygulanan yntemlere uygun olarak verilmi olmalar kouluyla, ayn biimde tannacaktr. Batl Yksek Taraflar, deniz kys olmayan herhangi bir Mttefik Devletin ya da yeni Devletin gemilerinin -bunlar, kendi lkelerinde belirli bir tek yerde kte yazl iselerbayraklarn tanmay kabul ederler; bu yer, bu gemilerin kte yazlma liman153 saylacaktr. MADDE 266. Trkiye, Mttefik Devletlerden ya da yeni Devletlerden herhangi birinin lkesinde kan doal ya da ilenmi rnleri, ticaret ilemlerinde her eit haksz rekabete kar korumak zere gerekli yasal ya da ynetimsel nlemleri alma ykmlenir. Trkiye, zerlerinde, i ya da d anbalajlarnda, k yeri, cinsi, nitelii ya da zelliklerine ilikin dorudan doruya ya da dolayl olarak yanltma amacyla konulmu her trl markalar, adlar, yazlar ya da iaretler de tayan btn rnlerin ya da mallarn dalmn ve dsatmn [ithalini ve ihracn], yurt iinde satmn, srmn, ya da sata kartlmasn, elkoymakla ve baka her eit uygun decek nlemlerle cezalandrmay ^ve yasaklamay ykmlenir. MADDE 267. Trkiye, bu konuda kendisine karlkl ilemde bulunulmas koulu ile, Mttefik bir lkede ya da yeni bir Devlette yrrlkte olup yetkili makamlarca usulne uygun olarak Trkiye'ye bildirilmbulunan ve bu blgenin bal olduu lkede kan arap ve alkoll ikilerin blgesel bir ad tamak hakkn ya da bu blgesel adn kullanlmasna hangi koullarla izin verilebileceini tanmlayan ya da dzenleyen yasalara ya da bu yasalara dayanlarak alnan ynetimsel ya da yargsal kararlara uymay ykmlenir; sz edilen yasalarla kararlara aykr olarak, blgesel adlar tayan rnlerin ya da mallarn dalm [ithali], dsatm [ihrac] ile, yurt iinde yapm, datm, satm ve saa kartlmas Trkiye'de yasaklanacak ve 266. Maddede ngrlen nlemlerle cezalandrlacaktr. MADDE 268. Osmanl Hkmeti uluslararas ticarete giriecek olursa, bu bakmdan egemenlikten doan hibir hakk, ayrcal ya da dokunulmazl olmayacak, ya da olmayaca kabul edilecektir.
151 Franszca metinde "navires", ngilizce metinde "vessels", talyanca metinde "navi": 1920 Trke evirilerinde "sefain". (evirenler) 152 Franszca metinde "navires et bateaux", ngilizce metinde "vessels", talyanca metinde burada bir szck kullanlmamaktadr. Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "sefine ve vapurlar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "vapur ve gemiler", ilerideki maddelerde de biz daha ok ngilizce metni gznnde tutarak, "gemiler" szcyle yetinmede bir saknca grmedik. (evirenler) 153 Franszca metinde "port d'enregistrement", ngilizce metinde "port of registry", talyanca metinde "porto d'inscrizioni". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tescil liman"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "kayt liman". (evirenler)

-76-

KESM II. ANDLAMALAR MADDE 269. bu Andlamann yrrle girmesiyle ve Andlamadaki hkmlere bal olarak, aada belirtilen ekonomik ya da teknik nitelikteki ok-tarafl Andlamalar, Szlemeler ve Anlamalar, Trkiye ile Mttefik Devletlerden bunlara taraf olanlar arasnda uygulanacaktr: 1. Denizalt kablolarnn korunmasna ilikin 14 Mart 1884, l Aralk 1886 ve 23 Mart 1887 tarihli Szlemelerle, 7 Temmuz 1887 tarihli Kapan [Son] Protokol; 2. Gmrk tarifelerinin yaynlanmasna ve gmrk tarifelerinin yaynlanmas iin bir Uluslararas Birlik kurulmasna ilikin, 5 Temmuz 1890 tarihli Szleme; 3. Paris'te Kamu Sal Uluslararas Kurumu kurulmasna ilikin, 9 Aralk 1907 tarihli Anlama154; 4. Romada bir Uluslararas Tarm Enstits kurulmasna ilikin, 7 Haziran 1905 tarihli Szleme; 5. Trk Borlanmasna155 ilikin 27 Haziran 1855 tarihli Szleme; 6. Escault rma zerinde gei harlarnn geri satn alnmasna ilikin, 16 Temmuz 1863 tarihli Szleme; 7. Svey Kanal'nn zgrce kullanlmasn gvence altna alan bir rejim kurulmasna ilikin, 29 Ekim 1888 tarihli Szleme. MADDE 270. bu Andlama yrrle girer girmez, Trkiye'nin156, bu Maddedeki zel hkmleri yerine getirmesi kouluyla, Batl Yksek Taraflar, aada saylan szlemeleri ve dzenlemeleri157, kendilerini ilgilendirdii lde, yeniden uygulayacaklardr: Posta Szlemeleri 4 Temmuz 1891'de Viyana'da imzalanan Evrensel Posta Birlii Szlemeleri ve Andlamalar; . 15 Haziran 1897'de Washington'da imzalanan Posta Birlii Szlemeleri ve Anlamalar; 26 Mays 1906'da Roma'da imzalanan Posta Birlii Szlemeleri ve Andlamalar. Telgraf Szlemeleri 10-22 Temmuz Szlemeleri; 1875'de Saint-Petersbourg'da imzalanan Uluslararas Telgraf

11 Haziran 1908 tarihli Lizbon Uluslararas Telgraf Konferansnda kararlatrlan Ynetmelikler ve Tarifeler.
Franszca ve ngilizce metinlerde "Arrangement", talyanca metinde "Accordo". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Itilfname"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "tesviyename". (evirenler) 155 Franszca metinde Temprunt tre", ngilizce metinde "Turkish Loan", talyanca metinde "prestito turco". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Osmanl istikraz"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trk. istikraz". (evirenler) 156 Franszca metinde "Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "Turchia". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Devlet-i Osmaniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye". (evirenler) 157 Franszca metinde "arrangements", ngilizce metinde "agreements", talyanca metinde "accordi". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "itilfname"; Vakit ye Peyam- Sabah metinlerinde "itilfat". (evirenler)
154

-77-

Trkiye158, yeni Devletlerin taraf olduklar ya da katlacaklar Evrensel Posta Birlii'ne ve Uluslararas Telgraf Birlii'ne ilikin Szlemelerde ve Andlamalarda ngrlen zel andlamalarn bu yeni Devletlerle yaplmasn kabul etmeyi reddetmemeyi ykmlenir. MADDE 271. bu Andlama yrrle girer girmez, Batl Yksek Taraflar, Mttefik Devletlerce Trkiye'ye gsterilecek geici kurallar Trkiye'nin uygulamas kouluyla, 5 Temmuz 1912 tarihli Uluslararas Radyo-telgraf Szlemesini, kendilerini ilgilendirdii lde, yeniden uygulayacaklardr. bu Andlamann yrrle girmesini izleyecek be yl iinde, 5 Temmuz 1912 Szlemesinin yerine, uluslararas radyo-telgraf ilikilerini dzenleyen yeni bir szleme yaplrsa, bu szleme -Trkiye bu szlemenin hazrlanmasna katlmay ya da bunu kabul reddetmi olsa bile- Trkiye'yi balayacaktr. Bu yeni szleme, yrrlkteki geici kurallarn da yerine geecektir. MADDE 272. bu Andlamann yrrle girmesinden balayarak oniki aylk bir sre dolmadan, Trkiye: 1. Washington'da 2 Haziran 1911de gzden geirilen 20 Mart 1883 tarihli, endstri mlkiyetinin korunmasna ilikin Uluslararas Paris Szlemesi ile, 13 Kasm 1908'de Berlin'de gzden geirilen 9 Eyll 1886 tarihli yazn [edebiyat] ve sanat yaptlarnn korunmasna ilikin Uluslararas Bern Szlemesine ve 20 Mart 1914 tarihli Bern EkProtokolne, usulne uygun olarak katlmay; 2. Ad geen Szlemelerdeki ilkelere uygun olarak konacak yasal hkmlerle, Mttefik Devletlerin ya da herhangi bir yeni Devletin uyruklarnn endstri, yazn [edebiyat] ya da sanat mlkiyetlerini tanmay ve korumay ykmlenir. Ayrca ve yukardaki ykmllklerden bamsz olarak, Trkiye, Mttefik Devletlerden herbirinin ya da herhangi bir yeni Devletin uyruklarnn endstri, yazn ya da sanat mlkiyetlerinin tmnn, en az l Austos 1914'deki lde ve ayn koullar altnda, tannmasn ve korunmasn salamay srdrmeyi ykmlenir. MADDE 273. Trkiye, aada belirtilen Szlemelere ya da Andlamalara katlmay ya da bunlar onaylamay ykmlenir: 1. Otomobillerin uluslararas dolamna ilikin, 11 Ekim 1909 Szlemesi; 2. Gmrk uygulanacak vagonlarn kurunlanmasna ilikin, 15 Mays 1886 tarihli Arlama ve 18 Mays 1907 tarihli Protokol; 3. Ticaret istatistiklerinin birletirilmesine ilikin, 31 Aralk 1913 tarihli Szleme; 4. Denizde atmalar, deniz kazalarnda yardm ve kurtarma konusundaki kurallarn birletirilmesine ilikin, 23 Eyll 1910 tarihli Szleme; 5. Hastane gemilerinin liman vergilerinden ve harlarndan bak tutulmasna ilikin, 21 Aralk 1904 tarihli Szleme; 6. Beyaz kadn ticaretinin yasaklanp nlenmesine ilikin, 18 Mays 1904 ve 4 Mays 1910 tarihli Szlemeler;
158

Baknz: Not 156. (evirenler)

-78-

7. Ak-sak [mstehcen] yaynlarn159 yasaklanp nlenmesine ilikin, 4 Mays 1910 tarihli Szleme; 8. 30 Ocak 1892, 15 Nisan 1893, 3 Nisan 1894, 19 Mart 1897 ve 3 Aralk 1903 tarihli Salk Szlemeleri; . 9. Gl etkisi olan illarn formllerinin birletirilmesine ilikin, 29 Kasm 1906 tarihli Szleme; 10. Filoksera'ya kar alnacak nlemlere ilikin, 3 Kasm 1881 ve 15 Nisan 1889 tarihli Szlemeler; 11. Tarma yararl kularn-korunmasna ilikin, 19 Mart 1902 tarihli Szleme. MADDE 274. Mttefik Devletlerden herbiri, ibu Andlamann genel ilkelerinden ya da zel hkmlerinden esinlenerek, Trkiye ile yeniden yrrle konulmasn istedii ikili szlemelerin ya da andlamalarn hangileri olduunu Trkiyeye bildirecektir. Bu Maddede ngrlen bildirme, ya dorudan doruya ya da baka bir Devlet araclyla yaplacaktr. Trkiye bu bildiriyi aldn yazl olarak bildirecektir. Yeniden yrrle girme tarihi, bildirinin tarihi olacaktr. Mttefik Devletler, Trkiye ile, yalnz ibu Andlama hkmlerine uygun olan szlemelerin ya da andlamalarn yeniden yrrle konulmasn kararlatrmlardr. Bildiride, ibu Andlamann hkmlerine uygun olmadklar iin bu szlemelerin ya da andlamalarn yrrle yeniden girmi saylmayacak hkmleri de olaslkla gsterilecektir. Gr ayrl durumunda, karar Milletler Cemiyeti'ne braklacaktr. Bildirme ilemine girimek iin, Mttefik Devletlere, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak alt aylk bir sre tannmtr. Yalnz byle bir bildirmeye konu olmu bulunan ikili szlemelerle ikili andlamalar, Mttefik Devletlerle Trkiye arasnda yeniden yrrle konulacaktr; btn tekiler bozulmu saylacak ve yle kalacaklardr. Yukardaki kurallar btn Mttefik Devletlerle -sz geen Mttefik Devletler Trkiye ile sava durumunda olmam bulunsalar bile- Trkiye arasndaki tm ikili szlemelere ya da ikili andlamalara uygulanacaktr. Bu Madde hkmleri, 261. Madde hkmlerini sarsmaz. MADDE 275. Trkiye, ibu Andlama ile, l Austos 1914'den ibu Andlamann yrrle girmesine kadar, kendisi ile Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan arasnda imzalanm bulunan tm andlamalarn, szlemelerin ya da anlamalarn bozulmu olduunu ve yle kalacan kabul eder. MADDE 276. Trkiye, l Austos 1914'den nce yapt andlamalar, szlemeler ya da anlamalar ile, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan'a, ya da bu Devletlerin grevlilerine ve uyruklarna tanm olabilecei her trl haklar ve karlar, bu andlamalar, szlemeler ya
Franszca metinde "publications pornographiques", ngilizce metinde "obscene publications", talyanca metinde "publiczioni pornografiche"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "calib-i ehvet resimler"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "fuhmiz neriyat". (evirenler)
159

-79-

da anlamalar yrrlkte kald srece, Mttefik Devletlerle bu Devletlerin grevlilerine ve uyruklarna da btn haklaryla160 yararlanmalar iin salamay ykmlenir. Mttefik Devletler, bu haklardan ve karlardan yararlanmay kabul edip etmemek hakkn sakl tutarlar. MADDE 277. Trkiye, l Austos 1914 tarihinden nce ya da o tarihten bu yana, ibu Andlama yrrle girinceye kadar, Rusya ile ya da topraklar nceleri Rusya'nn bir paras olan herhangi bir Devlet ya da da Hkmetle, ve 15 Austos 1916'dan sonra ibu Andlamann yrrle giriine kadar Romanya ile yaplm btn andlamalannn, szlemelerinin ya da anlamalarnn bozulmu olduunu ve yle kalacan kabul eder. MADDE 278. l Austos 1914'den161 bu yana, bir Mttefik Devlet, Rusya ya da topraklan nceleri Rusya'nn bir paras olan bir Devlet ya da Hkmet, asker igal ya da herhangi bir baka yolla ya da bir baka nedenle herhangi bir kamu makamnn bir eylemi yznden Trkiye'ye ya da bir Osmanl uyruuna herhangi eit bir ayrcalk, kar ya da kayrma tanmak, ya da tannmasna izin vermek zorunda braklm ise, ibu Andlama ile, bu ayrcalk, karlar ve kayrmalar hukuka162 geersiz klnmtr. Bu geersiz klnmalardan doabilecek her trl parasal istemler ve denceler [tazminat] hibir biinide Mttefik Devletlere ya da bu Madde ile ykmllklerinden kurtulan Devletlere, Hkmetlere ya da kamu makamlarna ykletilemeyecektir. MADDE 279. bu Andlama yrrle girer girmez, Trkiye, l Austos 1914'den ibu Andlamann yrrle girdii tarihe kadar, andlamalar, szlemeler ya da anlamalar ile, savaa katlmayan Devletlere ya da bu Devletlerin uyruklarna tanm olduu her trl haklardan ve karlardan, bu andlamalar, szlemeler ya da anlamalar yrrlkte kald srece, Mttefik Devletlerle, onlarn uyruklarnn da yararlanmalarn salamay ykmlenir. MADDE 280. Batl Yksek Taraflardan, 23 Ocak 1912 tarihinde La Haye'de imzalanan Afyon Szlemesini imzalamam ya da imzaladktan sonra henz onaylamam olanlar, ibu Szlemeyi yrrle koymak konusunda anlamlar, ve bu amala gerekli yasalar olabildiince gecikmeden ve en ge ibu Andlamann yrrle girmesini izleyecek oniki ay iinde karma kararlatrmlardr. Bundan baka Batl Yksek Taraflar, aralarndan, ad geen Szlemeyi henz onaylamam bulunanlar bakmndan, ibu Andlamann onaylanmasnn bu Szlemenin de onayland, ve sz edilen Szlemenin yrrle konmas iin 1914'de toplanan nc Afyon Konferans'nn kararlar uyarnca La Hayede alan zel Protokoln de imzaland anlamna geleceini kararlatrmlardr.
160 Franszca metinde "de plein droit"; ngilizce metinde byle bir deyim yoktur; talyanca metinde "di pieno diritto". Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "tamamen"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "hukuk-u kmile ile". (evirenler) 161 Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde bu tarih yoktur. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "l Austos 1914 tarihinden itibaren" denilmektedir. (evirenler) 162 Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto", talyanca metinde "di pieno diritto". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "keenlemyekn addolunacaktr" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "bihakkn mlgadr". (evirenler)

-80-

Fransz Cumhuriyeti Hkmeti, ibu Andlamann onay belgelerinin yatrlmas tutanann doruluu onaylanm bir rneini Hollanda Hkmetine iletecek ve Hollanda Hkmetini, bu belgeyi, 23 Ocak 1912 Szlemesinin onay belgelerinin yatrlmas, belgesi ve 1914 tarihli Ek Protokoln imzalanmas olarak kabul etmee ve saklamaa aracaktr. KESM III. ENDSTR MLKYET MADDE 281. bu Andlamann hkmleri sakl kalmak zere, 272. Maddede sz edilen Uluslararas Paris ve Bern Szlemelerinde tanmland biimde, endstri, yazn [edebiyat] ve sanat mlkiyeti haklar, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, Batl Yksek Taraflarn lkelerinde, bu haklardan sava durumunun balad srada yararlanmakta olan kiiler, ya da onlarn hak aktardklar kiiler yararna yeniden tannacak ya da geerli saylacaktr. Bunun gibi, sava kmam olsayd, endstri mlkiyetini, ya da yazn ya da sanat yaptlarnn yaynlanmasn korumak iin bavurulmas zerine, sava sresince edinilebilecek haklar da, ibu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak) kendilerine hak aktarlm durumunda olan kiiler yararna yeniden tannacak ve geerli saylacaktr. Bununla birlikte, bir Mttefik Devletin yasama, yrtme ya da ynetim makamnca, sava srasnda alnan zel nlemler gereince, Osmanl uyruklarnn endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti konusundaki haklarna kar yaplm ilemler yrrlkte kalacak ve hukuk asndan tam geerli saylacaklardr. Sava sresi iinde, bir Mttefik Devlet Hkmetince, ya da bu Hkmetin adna ya da onun izniyle, herhangi bir kiinin endstri, yazn ve sanat mlkiyeti haklarn kullanmasna, ya da bu haklarn uyguland herhangi bir rnn, aygtn, maddenin ya da nesnenin satna, sata sunulmasna ya da kullanlmasna kar, Trkiyece ya da Osmanl uyruklarnca hibir istemde bulunulmayacak, ya da dva alamayacaktr. bu Andlamann imzaland srada Mttefik Devletlerden birinin yrrlkte olan yasalar baka bir hkm koymamsa, bu Maddenin 2. fkrasnda ngrlen zel nlemlerin uygulanmas iin giriilen her eit eylem ya da ilem yznden denmesi gereken ya da denen paralar, ibu Andlama hkmleri gereince, Osmanl uyruklarnn teki alacaklar gibi ilem grecek ve Mttefik Devletler uyruklarnn endstri, yazn [edebiyat] ve sanat mlkiyeti haklar konusunda, Osmanl Hkmetince alnan zel nlemlerden ortaya kan paralar da, Osmanl uyruklarnn teki borlar gibi saylp ilem grecektir. Mttefik Devletlerden herbiri, savatan nce ya da sava srasnda, ya da sonradan, kendi yasalarna gre, Osmanl uyruklarnca edinilmi olan (endstri ya da ticaret markalar dnda), endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna, ulusal savunma gereksinmeleri ya da kamu yarar, ya da kendi uyruklarnn Osmanl topraklarnda sa hip olduklar endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna Trkiye'de eit hak sa lamak, ya da Trkiye'nin ibu Andlama gereince stlenmi olduu tm ykmllk lerin tam olarak yerine getirilmesini gvence altna almak iin, bu haklar iletmek ya da bunlarn iletilmesine izin vermek, ya da bu iletmenin denetimini elinde tutmak, ya da baka yoldan, gerekli grlebilecek herhangi bir snrlamay, koulu ya da kstlamay getirmek yetkisini sakl tutar, bu Andlamann yrrle girmesinden sonra elde edilecek endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklar konusunda, Mttefik Devletlere yukarda tannan yetki, ancak ulusal savunma ve kamu yarar gereksinmeleri iin snrlamalarn, koullarn ya da kstlamalarn gerekli grnd durumlarda uygulanabilecektir. -81-

Mttefik Devletlerce, yukardaki hkmlerin uygulanmasna geilirse, akla yatkn dencelerde [tazminatta] ya da demelerde bulunulacak ve bunlar, ibu Andlama hkmleri gereince, Osmanl uyruklarna denmesi gerekli btn teki paralar gibi ilem grecektir. Mttefik Devletlerden herbiri, l Austos 1914'den bu yana yaplm ya da ileride yaplabilecek plan, ve bu Madde hkmlerinin uygulanmasn engelleme sonucunu verecek olan her eit endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti hakknn tmnn ya da bir blmnn bakasna geirilmesini ya da zerinde ilem yaplmasn geersiz saymak yetkisini sakl tutar. Bu madde hkmleri, Mttefik Devletlerce olaanst sava yasalar gereince ortadan kaldrlan, ya da 289. Madde gereince kaldrlacak olan ortaklklarn-ya da giriimlerin endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna uygulanmaz. MADDE 282. l Austos 1914 tarihine kadar edinilmi bulunan, ya da sava kmam olsayd, savatan nce ya da sava sresi iinde yaplm bir istem zerine, o tarihten bu yana edinilebilecek olan endstri mlkiyetine ilikin haklarn sakl tutulmas ya da geri verilebilmeleri, ya da bu konuda bir kar kta bulunabilmeleri amacyla, Batl Yksek Taraflardan herbirinin uyruklarna, ek verg' ya da herhangi bir ceza olmakszn, gerekli btn ilemleri yapmak, her trl yntem gereklerini yerine getirmek, her eit vergi demek ve, genel olarak, her Devletin yasalarnda ve tzklerinde (ynetmeliklerinde) ngrlen her trl ykmll yerine getirmek iin, ibu Andlamamn yrrle giri tarihinden balayarak, en az bir yllk bir sre tannacaktr. Herhangi bir ilemin yaplmasndan, bir usul gereinin yerine getirilmemesinden, ya da bir harcn denmemi olmas yznden, endstri mlkiyetine ilikin olarak, yitirilmi saylan haklar yeniden geerli saylacaktr; bununla birlikte, bulu belgeleri163 ile desenler konularnda, bunlar, geersiz sayldklar sre iinde iletmi ya da kullanm olan nc kiilerin haklarn korumak iin, her Devletin hakgzetirlik bakmndan gerekli sayaca nlemleri alabilmek hakk sakldr. stelik, Osmanl uyruklarna ait olan ve yeniden uygulanacak bulu belgeleri ve desenler, sava srasnda kendilerine uygulanacak olan lisans verilmesine ilikin hkmlerle, ibu Andlamamn btn hkmlerine bal kalacaklardr. Bir bulu belgesinin iletmeye konulmas, ya da fabrika ve ticaret markalarnn, ya da desenlerin kullanlmas iin tannan sre bakmndan, l Austos 1914 tarihi ile ibu Andlamamn yrrle giri tarihi arasndaki dnem hesaba katlmayacaktr; bundan baka, l Austos 1914 tarihinde geerli bulunmakta olan hibir bulu belgesinin, fabrika ya da ticaret markasnn ya da desenin, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak iki yllk bir sre gemedike, salt iletmeye konulmam ya da kullanlmam olmas yznden, geerli olmaktan km ya da hkmsz saylmayaca da kararlatrlmtr. MADDE 283. Bir yandan Osmanl uyruklar ya da Trkiye'de oturmakta olan ya da Trkiye'de bir i tutmu kimselerle, te yandan Mttefik Devletler uyruklar ya da Mttefiklerin lkesinde oturan ya da bu lkede bir i tutmu kimselerce, ya da bu kimselerin sava srasnda haklarn kendilerinden yana brakm olabilecekleri nc kiilerce, sava durumunun balama tarihi ile ibu Andlamann yrrle konulu tarihi arasnda geen sre iinde, teki tarafn
163 Franszca metinde "brevets", ngilizce metinde "patente", talyanca metinde "brevetti". 1920 Trke evirilerinde "ihtira beratlar". (evirenler)

-82-

lkesinde meydana gelmi olabilecek ve sava sresinin herhangi bir annda varolmu ya da 282. Madde uyarnca yeniden tannacak endstri, yazn [edebiyat] ya da sanat yaptlar mlkiyeti haklarn bozmu saylacak olaylar yznden hibir dva alamayacak, hibir istemde bulunulmayacaktr164. Bunun gibi, ayn kiilerin, sava durumunun balang tarihi ile ibu Andlamann imzas tarihi arasndaki sre iinde retilmi maddeler ya da mallarla, yaynlanm yazn ya da sanat yaptlarnn, ibu Andlamann imzasndan balayarak bir yl iinde, bir yandan Mttefik Devletler topraklar ya da te yandan Trkiye topraklar zerinde satlmas, ya da sata sunulmas, ya da elde edinilmeleri ya da kullanlmalar nedeniyle, endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklar inendii konusunda, herhangi bir zaman aabilecekleri dvalara bakamayacaktr; u kadar ki, bu hkm, hakkn sahipleri sava srasnda Trkiye'nin igal etmi olduu blgelerde yerlemi ya da endstri ya da ticaret kurumlar orada bulunmakta idiyse uygulanmayacaktr165. MADDE 284. Bir yandan Mttefik Devletler uyruklar ya da bu Devletlerin lkelerinde oturan ya da orada bir i tutmu kimselerle, te yandan Osmanl uyruklar arasnda, sava durumundan nce yaplm olan endstri mlkiyet haklarna ilikin iletme lisanslar, ya da yazn [edebiyat] ya da sanat yaptlarnn oaltlmas konularndaki szlemeler, Trkiye ile Mttefik bir Devlet arasnda sava durumunun balamas tarihinde sona ermi saylacaktr. Ancak her konuyla ilgili olarak, daha nceleri bu eit bir szlemeden yararlanmakta olan kimsenin, ibu Andlamann yrrle giri tarihinden balayarak alt ay iinde, hak sahibinden yeni bir lisans ayrcal istemee hakk olacak ve bunun koullar, taraflar arasnda anlama olmazsa, Osmanl yasalarnn verdii haklar gereince edinilen lisanslar
Maddenin bu fkras, Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde deiik biimde, yledir: "Bir taraftan Osmanl tebaas.veya Trkiye'de mukim olan veya icra-y sanat eden ehas tarafndan ve dier cihetten Dvel-i Mttefika tebaas ve dvel-i mezkre arazisinde sakin olan veya orada icra-y sanat eden ehas tarafndan ve ne de ehas- mezkrenin esna-y harpte dier ksm arazisinde hal-i harf tarihiyle ibu muahedenamenin meriyeti tarihi arasnda geen mddet zarfnda vukua gelen ve esna-y harpte herhangi bir zamanda mevcut veya 282 nci madde nkmne tevfikan yeniden iktisab- meriyet edecek olan mlkiyet-i snaiye ve edebiye ve bediye hukukuna iras- halel edebilecek mahiyette telkki olunabilen vukuat sebebiyle haklarn devir ve fera eyledikleri ehast selse canibinden hibir dva ikame olunamayacak ve istihkak talep edilemeyecektir". Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir: "Bir cihetten: Osmanl tebaas, yahut Trkiye'de ikamet ve icra-i san'at eden ehas tarafndan, dier cihetten de; dvel-i mttefika tebaas yahut bu devletlerin arazisinde ikamet veya icra-i san'at eyleyen ehas veyahut bu ehasn hukukunu devr ve terk ettikleri ehas- slise tarafndan dier tarafn arazisi dahilinde hal-i harb ile muahede-i hazirann mevki-i mer'iyete vaz' tarihleri arasmda zuhur etmi olmas muhtemel bulunup harb esnasnda herhangi bir zamanda mevcud, yahud 282 nci maddeye tevfikan iade edilecek mlkiyet-i snaiye yahud mlkiyet-i edebiye hukukunu ihlal mahiyetinde telkki olunacak olan vekayiden dolay hibir dva ikame ve hibir iddia dermeyan edilemeyecektir." (evirenler) 165 Bu fkra, Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, ters bir anlamda, yle verilmektedir: "Kezalik ibu muahedenamenin imzas tarihinden itibaren bir sene zarfnda baz mstahzarat ve mamulatn veya iln tarihiyle ibu muahedenin tarih-i imzas arasnda mrur eden mddet zarfnda neir olunan sr- edebiye ve bediyenin gerek dvel-i mttefika ve gerek Trkiye arazisinde furuhat veya mevki-i furuhta vaz' veya istimali ihlalinden dolay ikame olunacak deavi ehas- mezkrece nazar- itibara alnmayacaktr. Mamafih eshab- hukuk harp esnasnda Trkiye tarafndan igal olunan havalide bir ikametgha veya bir messese-i ticariyeye malik bulunmular ise haklarnda bu hkm ve karar tatbik edilmeyecektir." Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir: "Kezalik ayn ehas tarafndan muahede-i hazirann tarih-i imzasndan bir sene sonraya kadar, hi taraftan mttefik devletler arazisinde, dier taraftan Trkiye arazisi dahilinde mamulat- snaiyenin, sr- edebiye ve sanaiyenin, hal-i harb ile muahede-i hazirann imzas tarihleri arasnda vuku bulan fruhat ve mzaede-i aleniye ile fruhat muamelatndan dolay mlkiyet-i edebiye ve snaiyeye tecavz hususatmdan dolay hibir deavi ayan- kabul deildir. Mamafih harb esnasnda, ibu hukuk sahihlerinin ikametgh, sanaatgh veya ticaretghlar Trkiye tarafndan igal olunan arazi dahilinde bulunduu takdirde, ibu karar tatbik olunmayacaktr." (evirenler)
164

-83-

dnda, yasalar gereince hak edinildii lkede, bu konuda tam yetkili saylan mahkemece saptanacaktr; ayn koullar, Osmanl yasalar uyarnca edinilen lisanslar konusunda, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonunca saptanacaktr. Mahkeme ya da Komisyon, gerekirse, sava sresince haklarn kullanlm olmas yznden, denmesini adalete uygun grecei paray da saptayabilecektir. Bir Mttefik Devletin zel sava yasalar gereince verilmi endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti haklarna ilikin lisanslar, savatan nce varolan bir lisansn sregitmesi nedeniyle zarar grmeyecektir; bu lisanslar yrrlkte kalacaklar ve tm etkilerini srdreceklerdir; bu lisanslardan biri, savatan nce yaplm bir lisans szlemesinden ilk yararlanan bir kimseye verilmise, yeni lisans eskisinin, y erini alm saylacaktr. Savatan nceki herhangi bir szlemeye ya da lisansa gre, endstri mlkiyeti haklarn iletmek ya da yazn, tiyatro166 ya da sanat yaptlarn oaltmak ya da gstermek iin, sava srasnda demelerde bulunulmu ise, bu paralara, ibu Andlama gereince Osmanl uyruklarnn teki borlarna ve alacaklarna uygulanacak ayni ilem uygulanacaktr. MADDE 285. bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlm bulunan topraklarda oturanlar -bu ayrlma ve bunun dourduu uyrukluk deiiklii gz nnde tutulmakszn- Osmanl yasalarna gre, bu toprak geirimi annda sahip olduklar endstri, yazn ve sanat yaptlar mlkiyetine ilikin haklardan, Trkiye'de tam ve eksiksiz olarak yararlanmay srdreceklerdir. bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlm topraklarda, bu ayrlma annda geerli olan, ya da 281. Madde uyarnca yeniden tannacak ya da geerli saylacak olan endstri, yazn ve sanat yaptlar mlkiyetine ilikin haklar, sz konusu topran geecei Devletlerce tannacak ve Osmanl yasalar uyarnca kendilerine verilecek sre iinde bu lkede geerli olacaklardr. MADDE 286. Endstri, yazn ya da sanat mlkiyeti hizmetlerine ilikin arivlerle, ktklerle ve plnlarla ilgili btn konularda, bunlarn, gereinde Trkiye makamlarnca, kendilerine Trkiye'den toprak ayrlm olan Devletlerin makamlarna aktarlmas ya da bildirilmesi konular zel bir szlemede dzenlenecektir. KESM IV. MALLAR, HAKLAR VE IKARLAR. MADDE 287. l Austos 1914 tarihinde Osmanl egemenlii altndaki bir toprakta, sava srasnda Osmanl uyrukluunda bulunmayan Mttefik Devletler uyruklarnn ya da onlarn denetimi altndaki ortaklklarn mallan, haklar ve karlar, Osmanl Hkmetince ya da Osmanl makamlarnca, ya da onlarn adna -Kapitlasyonlar gereince uygulanabilecek olanlarn dnda- hibir vergi alnmakszn, hak sahiplerine derhal geri verilecektir. Mallara sava srasnda elkonulmu ya da sahipleri bunlardan hi yararlanamadan zoralm uygulanmsa, bu mallar her eit vergiden bak olarak geri verilecektir.
Franszca metinde "dramatique", ngilizce metinde "dramatic", talyanca metinde "drammatiche". Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "tiyatro facias" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde bu szck atlanmtr. (evirenler)
166

-84-

Osmanl Hkmeti, mallar elinden alnm mal sahibim, kendi rzas olmakszn yklenen her eit vergilerden ve kstlamalardan arnm olarak, malna yeniden sahip klmak iin elinden gelen her eit nlemi alacaktr. Bu geri verme ileminden zarar grecek nc kiilerin zararlarn ad geen Hkmet karlayacaktr. Bu Maddede ngrlen geri verme yaplmazsa, ya da mallar, haklar ve karlar, el konmu olsun ya da olmasn zarar ya da hasar grm olursa, sahibinin denceye [tazminata] hakk olacaktr. Bu konuda, Mttefik uyruklarnca ya da onlarn denetimindeki ortaklklarca ne srlecek istemler, dence tutarn da saptayacak olan, Milletler Cemiyeti Konseyince gsterilecek bir Hakemlik Komisyonunca incelenecektir. Bu dence, Osmanl Hkmetinin borcu olacak ve karl, istemde bulunann bal olduu Devletin topraklarnda ya da onun denetimi altnda bulunan Osmanl uyruklarnn mallarndan alnabilecektir, dence bu kaynaktan alnmad lde, ibu And-lamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236. Maddesinin 2. fkrasnda ngrlen yllk dentiden [taksitten] karlanacaktr. Yukardaki hkmler, Mttefik Devletlerin etkin igali altnda olan ve ibu Andlama ile Trkiye'den ayrlm bulunan topraklarda, 30 Ekim 1918'den bu yana mallara, haklara ve karlara verilmi olan zararlar yznden, dencede bulunmak zorunluluunu Osmanl Hkmetine yklemez. O tarihten balayarak, sz edilen mallara, haklara ve karlara igal Devleti makamlarnca verilen dorudan zararlarn denmesi, sorumlu Mttefik makamlarna decektir. MADDE 288. bu Andlama ya da Trkiye'den ayrlan topraklarn yazgsn dzenleyen baka bir Andlama hkmleri gereince, bir Mttefik Devletin ya da yeni bir Devletin uyrukluunu hukuka167 alan eski Osmanl uyruklarnn Trkiye'deki mallar, haklar ve karlar, bu mallarn, haklarn ve karlarn bulunduklar durumda168 kendilerine geri verilecektir. MADDE 289. bu Andlamadan doabilecek aykr hkmler sakl kalmak kouluyla, Mttefik Devletler, 17 Ekim 1912 tarihinde169, Osmanl egemenlii altnda bulunan toprak lar dnda, kendi topraklarnda ve smrgelerinde, mlkiyetleri ya da korumalar al tndaki lkelerde bulunan Osmanh uyruklarnn ya da onlarn denetimi altndaki or taklklarn btn mallarna, haklarna ve karlarna elkoyarak, bunlar tasfiye etmek hakkn sakl tutmaktadr. Tasfiye, ilgili Mttefik Devletin yasalar gereince yaplacak ve Osmanl [mal hak ya da kar] sahibi, bu Devletin izni olmakszn, bu mallar, haklar ve karlar [diledii gibi] kullanamayacak ve bunlara hibir ykmllk koyamayacaktr.
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto", talyanca metinde "di pieno diritto". Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "bihakkn"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "bir devlet tabiiyeti hakkn". (evirenler) 168 Prof. Erim, Konya ve dolaysyla Matbaa-i mire metinleri bakmndan, hakl olarak yle demektedir: "Trke metinde bir terceme yanl grlm ve dzeltilmitir. Yanl, franszca "etat" ve "Etat" kelimeleri arasndaki fark gzden karmaktan ve "e'tat" kelimesini "hkmet" diye Trkeye evirmekten domutur". Gerekten, Matbaa-i mire ve Konya metinlerinde, "bilahare bulunaca hkmet arazisi dahilinde iade olunacaktr denilmektedir. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, bu parann evirisi yledir: "... hukuk ve manafiinin bulunduu hal ve vaziyette iade olunacaktr". (evirenler) 169 Prof. Erim, Konya metninde "l Austos 1914" yazl olduunu, Franszca metne gre "17 Ekim 1912" biiminde dzelttiini belirtmektedir. Btn 1920 Trke evirilerinde "l Austos 1914" denilmektedir. Bu ilk tasarya Mttefiklerin ekledikleri deiiklik nerilerinde, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir:" 289 ncu maddedeki "l Austos 1914 tarihinde", "17 Terinievvel 1912 tarihinde" suretinde tdil olunacaktr". (evirenler)
167

-85-

MADDE 290. bu Andlamann ya da Trkiye'den ayrlan topraklarn yazgsn dzenleyen baka bir Andlamann uygulanmasyla, bir Mttefik Devletin ya da yeni bir Devletin uyrukluunu hukuka170 alan Osmanl uyruklar, 281. Maddenin 5. fkras, 282., 284., 287. Maddenin 3. fkras171, 289., 291., 292., 293., 301., 302 ve 308. Maddeler anlamnda Osmanl uyruu saylmayacaklardr. MADDE 291. 17 Ekim 1912'de172 Osmanl egemenlii altnda bulunan topraklar dnda, bir Mttefik Devletin topraklarndaki Osmanl uyruklarnn mallan, haklar ve karlar ile, bunlarn sat, tasfiyesi ya da baka biimdeki kullanmlar sonucu elde edilecek salt gelir zerinden, sz geen Mttefik Devlete, 287. Madde gereince bu Devletin uyruklarnca ne srlen istemler yznden denmesi gereken dence [tazminat] tutarlar ya da bu uyruklarn Osmanl uyruklarndan olan alacaklar tutar alnabilecektir. 289. Maddede ve ibu Maddenin birinci fkrasnda belirtildii biimde kullanlmam olan bu gibi mallarn, haklarn ve karlarn tasfiyesinden doan gelir, Maliye Komisyonuna yatrlacak ve ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236. Maddesinin 2. fkras hkmlerine gre kullanlacaktr. MADDE 292. Osmanl Hkmeti, kendi uyruklarnn, Mttefik.lkelerdeki mallarnn, haklarnn ya da karlarnn tasfiyesi, ya da bunlara elkonulmas yznden doacak zararlarn karlamay ykmlenir. MADDE 293. bu Andlama ya da 17 Ekim 1912'den sonra yaplm bir Andlama gereince Trkiye'den ayrlm topraklar zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan bir Mttefik Devletin ya da yeni bir Devletin Hkmetleri173, bu topraklar zerinde Osmanl ortaklklarnn ya da Osmanl uyruklarnn denetimindeki ortaklklarn mallarn, haklarn ve karlarn tasfiye edebileceklerdir; tasfiyeden elde edilecek gelir, dorudan doruya bu ortakla verilecektir. Bu Madde, l Austos 1914 tarihinde, Mttefik Devletlerin, mandatlar altndaki lkelerin uyruklarn da kapsamak zere, uyruklarnn kar ounluunu ellerinde bulundurduklar ortaklklara uygulanmaz. Tasfiyeden elde edilen gelirin denmesine ilikin bu Maddenin ilk fkras hkm, ya dorudan doruya, ya da denetimleri altndaki bir ortaklktaki karlar nedeniyle, anapara ya da denetimi Almanya Avusturya, Macaristan ya da Bulgaristan uyruklarnn elinde bulunan, ya da l Austos 1914'de bulunmakta olan, bir Osmanl ortaklnn maliki bulunduu demiryolu ortaklklarna uygulanmaz. Bu gibi durumlarda, tasfiyeden elde edilecek gelir Maliye Komisyonuna yatrlacaktr.
170 Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipsofocto", talyanca metinde "di pieno dirit-to". 1920 Trke evirilerinde "hukukan". (evirenler) 171 1920 Trke evirilerinde "ikinci fkras" yazldr. Mttefiklerin deiiklik nerileri arasnda, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "290 nc madde ikinci satrnda fkra kelimesinden sonra rakam iki yerine olacaktr". (evirenler) 172 Baknz: Not 169. (evirenler) 173 1920 Trke evirilerinde bu szckler yoktur; Mttefiklerin ilk tasarsnda da olmad anlalmaktadr. Mttefiklerin bu tasarya nerdikleri deiiklikler arasnda, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "293 nc madde birinci satrdaki "Hkmet" kelimesinden sonra "mttefik bir devlet veya yeni bir hkmet", ikinci satrdaki "muahede" kelimesinden sonra "yahut 17 Terinievvel 1912 tarihinden sonra akdolunmu bilcmle muahedat" kelimeleri ilve olunacaktr". (evirenler)

-86-

MADDE 294. bu Andlama sonucu olarak Osmanl kalan topraklar zerinde demiryolu ayrcal [imtiyaz] bulunan herhangi bir Osmanl ortaklnn iletmelerini, mallarn, haklarn ve karlarn, Balca Mttefik Devletlerin isteiyle, Osmanl Hkmeti kendi zerine alacaktr. Osmanl Hkmeti, Maliye Komisyonunun tlemesine uygun olarak, sz konusu iletmeleri, mallar, haklar ve karlar, bu demiryolunda ya da yukarda sz edilen iletmede olabilecek btn karlaryla birlikte aktaracaktr; bu aktar, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak bir hakemin saptayaca fiyat zerinden olacaktr. Bu fiyat tutar Maliye Komisyonuna yatrlacak, Komisyon da bunu, 293. Madde gereince yatrlan btn teki paralarla birlikte, ortaklkla dorudan ya da dolayl ilgisi olabilecek kiiler arasnda bltrecektir; Alman, Avusturyal, Macar ya da Bulgar uyruklarna decek paylar, Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'n herbiriyle yaplm Bar Andlamalaryla kurulan Onarmlar Komisyonuna yatrlacaktr. Bununla birlikte, Osmanl Hkmetinin payna debilecek olan paralar, ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236. Maddesinde ngrlen amalar iin, Maliye Komisyonunca alkonacaktr. MADDE 295. bu Andlamann yrrle giriinden balayarak alt aylk bir srenin bitimine kadar, Osmanl Hkmeti -Almanya ile imzalanan Bar Andlamasnn 260. Maddesi hkmleri, ya da Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ile imzalanan Bar Andla-malarnn bunun karl olan hkmlerinin yerine getirilmesi iin gerekli olabilecek nlemler dnda- ibu Andlamann yrrle girdii tarihte kendi lkesinde bulunan, Almanya'ya, Avusturya'ya, Macaristan'a ve Bulgaristan'a, ya da bunlarn uyruklarna ait mallarn, haklarn ya da karlarn mlkiyetine ilikin her trl ilemi yasaklayacaklardr. bu Andlamann ad geen Devletlere ait mallara ilikin zel hkmleri sakl kalmak kouluyla, Osmanl Hkmeti, sz edilen alt aylk sre iinde, Balca Mttefik Devletlerce kendisine bildirilecek, yukarda sz konusu olan mallar, haklar ve karlar tasfiye edecektir. Bu tasfiye, ad geen Devletlerin ynetimi altnda ve onlarn gsterecei biimde yaplacaktr. Bu mallar zerinde ilem yapma yasa, mallarn tasfiyesi bitirilinceye kadar srdrlecektir. Tasfiyeden elde edilecek gelir -tasfiye edilen mallarn sahipleri Alman, Avusturya Macar ya da Bulgar Devletleri olduu durumlar dnda -dorudan doruya sahiplerine denecektir. Bu durumlarda, gelir, mallarn sahibi olan Devlet ile yaplan Bar Andlamasnda kurulmu olan Ormanlar Komisyonuna aktarlacaktr. MADDE 296. bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan bir toprak zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan Hkmetler, sz edilen toprak .zerinde bulunan ve ibu Andlamann yrrle konulduu tarihte Almanya'ya, Avusturya'ya, Macaristan'a ya da Bulgaristan'a, ya da bu Devletlerin uyruklarna ait btn mallar, haklar ve karlar, Almanya ile imzalanan Bar Andlamasnn 260. Maddesi gereince, ya da Avusturya, Macaristan ya da Bulgaristan'la imzalanan Bar Andlamalarnn bunun karl olan hkmleri uyarnca bir ilem grmemilerse, tasfiye etmek hakkna sahip olacaklardr. Tasfiyeden elde edilecek gelir, 295. Maddede ngrlen koullar iinde kullanlacaktr. MADDE 297. Mal sahibi, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonu "nnde, 293., 295. ya da 296. Maddeler gereince tasfiye edilmi mallarn sat koullarnn ya da bu mallarn bulunduu topraklar zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan Hkmetin, genel yasalar -87-

dnda alm olduu nlemlerin, fiyat zerinde hakszcasna zararl bir etkide bulunduunu kantlayacak olursa, bu Komisyonun, mal sahibine hakgzetirlie uygun bir dence [tazminat] tanmak yetkisi olacak ve bu dence ad geen Hkmete denecektir. MADDE 298. Mttefik Devletlerden birinin mahkemesi ya da ynetimince, kendi topraklar zerinde, dman mallarna, haklarna ya da karlarna ilikin olarak, sava yasalarnn uygulanmas yoluyla verilen ya da alnan, ya da verildii ya da alnd varsaylan mlkiyet hakkn bir bakasna geiren btn nlemlerin, iletmelerin ya da ortaklklarn tasfiyesine ilikin buyruklarn ya da teki buyruklarn, tzklerin (ynetmeliklerin), kararlarn ya da ynergelerin [talimatn] geerlilii dorulanr. Herkesin karlar, sz edilen mallara ilikin btn tzklerde (ynetmeliklerde), buyruklarda, kararlarda ve ynergelerde -bu karlar, buyruklarda, tzklerde (ynetmeliklerde), kararlarda ve ynergelerde aka belirtilmi olsun ya da olmasn- geerli biimde gz nnde tutulmu varsaylacaktr. Yukarda sz edilen tzkler (ynetmelikler), buyruklar, kararlar ya da ynergeler gereinc.e yaplm bir mal, hak ya da kar aktarmasnn kurallara uygunluu konusunda hibir kar k ne srlemeyecektir. Bunun gibi, Mttefik Devletlerden birinin mahkemelerince ya da ynetimince, dman mallarna, haklarna ya da karlarna ilikin olarak, kurald sava yasaklarnn uygulanmas ile verilen, alnan ya da uygulanan buyruklar, tzkler (ynetmelikler), kararlar ya da ynergeler zerine, Mttefik Devletler topraklar zerindeki bir mal, bir iletme ya da bir ortaklk konusunda alnan -kovuturma, elkoyma, zorunlu ynetim, kullanma, sava salmas [istimval], gzetim ya da tasfiye olsun; mallarn, haklarn ve karlarn sat ya da ynetimi olsun; borlarn toplanmas ya da denmesi olsun; giderlerin, vergilerin ve gerekli harcamalarn denmesi olsun- her trl nlemlerin geerlilii dorulanr. MADDE 299. Bir ya da birka Mttefik Devlet adna, ya da bunlarn buyruu ya da onam ile, Almanya, Avusturya, Macaristan ya da Bulgaristan'n, ya da bunlarn uyruklarnn Osmanl topraklarndaki mallarna, haklarna ve karlarna ilikin olup, 30 Ekim 1918 ile ibu Andlamann yrrle girdii tarih arasnda alman nlemlerin geerliligi zellikle dorulanr. Sz edilen nlemler sonucunda Mttefik Devletlerin elinde kalacak paralar konusunda, 295. Maddenin son paragrafnda ngrlen biimde ilem yaplacaktr. MADDE 300. Mttefik Devletlerden birinin ya da bu Devletin mahkemesi ya da ynetim kurumu adna, ya da bunlarn buyruklaryla davranan bir kiiye kar, sava srasnda ya da savaa hazrlk iin Osmanl uyruklarnn mallarna, haklarna ya da karlarna ilikin bir eylem ya da savsaklama yznden, Trkiye'nin ya da l Austos 1914'de Osmanl uyrukluunda olan, ya da bu tarihten sonra Osmanl uyrukluuna geen kiinin hibir istemi ya da dvas, ya da oturduu yer neresi olursa olsun- bu kii adna yaplacak hibir istem ya da alacak dva dinlenemez. Bunun gibi, herhangi bir Mttefik Devletin zel sava nlemleri, yasalar ya da ynetim kurallar (ynetmelikleri) sonucu ortaya kan eylemler ya da savsaklamalar yznden herhangi bir kiiye kar ileri srlecek istemler ve alacak dvalar da dinlenemez.

-88-

MADDE 301. bu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak alt aylk bir sre iinde, Osmanl Hkmeti, istenmesi zerine, Mttefik Devletlerden herbirine, ibu Andlama hkmleri gereince tasfiyesi gereken, bu Devletin yasalarnn izin verdii her eit ortakln hisse senetlerini, bor senetlerini [tahvillerini] ya da tanabilir deerlerini de ieren, mallara, haklara ve karlara ilikin ve kendi uyruklarnn elinde bulunan btn szlemeleri belgeleri, senetleri ve baka btn mlkiyet belgelerini teslim edecektir. Osmanl Hkmeti, her an, ilgili Mttefik Devletin istemesi zerine, yukarda sz edilen mallara, haklara ve karlara ilikin btn bilgilerle, sz geen mallara, haklara ve karlara ilikin, l Temmuz 1914'den174 beri yaplm olan ilemlerle ilgili bilgileri verecektir. MADDE 302. Mttefik gruplarnca ya da uyruklarnca denetim altnda bulundurulan Osmanl ortaklklar dnda, bir yandan Osmanl Hkmeti ya da ibu Andlamann yrrle konma tarihinde Osmanl topraklarnda oturan uyruklar, te yandan Mttefik Devletler Hkmetleri ya da bunlarn l Austos 1914'de ne Osmanl uyrukluunda olan, ne (aylklar, emeklilik ya da resm denekleri bakmndan Trkiye175 hizmetinde bulunan yabanc grevlilerin dnda)176 Trkiye'de oturan, ne de Trkiye'de ileri bulunan uyruklar arasnda varolan ve ibu Andlamann VIII. Blmnn (Mal Hkmler) 236. Maddesi ve I sayl Ek'inde sz konusu edilen Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye] dndaki borlar - bu borlarn savatan nce mi, yoksa tmyle ya da bir blmyle yerine getirilmesi sava yznden durdurulmu ticaret ilemleri ya da szlemeler sonucu olduu iin sava srasnda m denmesi gerekli duruma geldiine baklmakszn- ilgili Mttefik Devletlerin, smrgelerinin ve korumalar altndaki lkelerin, ngiliz Dominiyonlarn ve Hindistan' da ieren, kendi paralar ile denecek ya da bor hesabna geirilecektir. Bir borcun baka bir para ile denmesi gerektii durumlarda, parann deitirilmesi, sava ncesi kambiyo deeri zerinden yaplacaktr. Bu hkmn uygulanmasnda, sava ncesi kambiyo deerinin, ilgili Devletle Trkiye arasnda sava durumunun balamasndan hemen bir nceki ay iinde, sz geen Devletin telgrafla yapt para aktarmalarndaki deer ortalamasdr. Bir szlemede, borcun belirtilmi olduu parann ilgili Mttefik Devletin parasna deitirilmesinde zellikle duraan bir kambiyo oran saptanm bulunuyorsa, kambiyo deerine ilikin yukardaki hkm uygulanmaz. bu Blmde sz edilen, dman mallarnn, haklarnn ve karlarnn tasfiyesinden elde edilecek gelir ile dmann para olarak varl da yukarda belirtilen para birimi ve kambiyo deeri ile hesaplanacaktr. bu Maddenin kambiyo deerlerine ilikin hkmleri, ibu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklarda oturan kiilerin alacaklarna ya da borlarna uygulanmayacaktr.
Franszca metinde "ler juillet 1914'', ngilizce metinde "July l, 1914", talyanca metinde "1 luglio 1914". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "1914 Austos bidayetinden". Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "l Temmuz 1914 tarihinden beri". (evirenler) 175 Franszca metinde "Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "Turchia". 1920 Trke evirilerinde "Devlet-i Aliye". (evirenler) 176 1920 Trke evirilerinde bu ( ) iindeki szckler yoktur. Mttefiklerin sonradan sunduklar deiiklik nerilerinde, bununla ilgili olarak, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine gre, yle denilmektedir: "302 nci maddenin yedinci satrndaki "mukim" kelimesinden evvel, **Devlet-i Aliye hizmetinde bulunan ecnebi memurlarnn maa ve mahsusat ve cerat- resmiyeleri mstesna olmak zere" kelimeleri ilve olunacaktr". (evirenler)
174

-89-

MADDE 303. 287. Maddeden 302. Maddeye kadar177 olan maddelerin hkmleri, Mttefik Devletlerce zel sava yasalarnn uygulanmas ya da ibu Andlamann hkmlerinin uygulanmas ile ortaklklarn ve iletmelerin mallarnn, haklarnn ve karlarnn tasfiyesine giren ya da girecek olan endstri, yazn [edebiyat] ve sanat mlkiyeti haklarna uygulanr. KESM V. SZLEMELER, SRE AIMLARI VE MAHKEME KARARLARI MADDE 304. Bal ekte ngrlen szlemelere (contrats) ya da szleme trlerine ilikin kuraldlklar ve zel kurallar sakl kalmak zere, dmanlar arasnda yaplm her szleme, l Austos 1914 tarihinde Osmanl uyruu bulunmayan batl tarafn uyruu bulunduu Mttefik Devletin yasalar uyarnca ve bu yasada ngrlen koullar altnda, ya olduu gibi tutulacak ya da bozulacaktr. MADDE 305. Batl Yksek Taraflarn lkesinde, dmanlar arasndaki ilikilerde, sre amna, yasada ngrlen srelere uyulmamas yznden dava ama hakknn snrlanmasna ya da yitirilmesine ilikin btn sreler, ister savan balangcndan nce ister sonra ilemee balam bulunsun, 29 Ekim 1914 tarihinden balayarak, ibu Andlamann yrrle giriine kadar ertelenmi saylacaktr; bu sreler, ibu Andlamann yrrle konulmasndan en erken ay sonra yeniden ilemee balayacaktr. Bu hkm, faiz ve kazan [temett] kuponlarnn sunulmas srelerine ve ad ekme ile ya da baka herhangi bir nedenle denmesi gerekli her trl bonolarn sunulma srelerine uygulanacaktr. Japonya yasalar hkmleri nedeniyle, bu Madde ve 304. Madde ile aadaki Ek, Japon uyruklaryla Osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere uygulanMADDE 306. Dmanlar arasndaki ilikilerde, savatan nce yaplm olan hibir ticaret senedi, salt kabul ya da deme iin gerekli olan sre iinde sunulmam olmas, ya da denmembulunmas yznden, ya da sava srasnda ekicilerle178 ykleneceklere179 kabul etmeme ya da dememe bildirisinde bulunulmamas nedeniyle, ya da protestoda bulunulmam olmasndan, ya da baka herhangi bir ilemi yerine getirmemi olmas yznden, geersiz saylmayacaktr. Bir ticaret senedinin kabul ya da denmesi iin sunulmas gerekli olan sre, ya da kabul edilmeme ve denmemenin ekicilerle ykleneceklere bildirilmesi gerekli sre, ya da senedin protesto edilmesi iin gerekli olan sre, sava iinde gemise ve senedi sunmas, protesto etmesi ya da kabul edilmediini, ya da denmediini bildirmesi gereken taraf, sava srasnda byle bir davranta bulunmamsa, senedin sunulmas, kabul edilmediinin ya da denmediinin bildirilmesi ya da protesto dzenlenmesi iin, kendisine, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak, en az aylk bir sre tannacaktr.
1920 evirilerinde "287 ve 302 inci madde" denilmektedir. (evirenler) Franszca metinde "tireurs", ngilizce metinde "drawers", talyanca metinde "traenti", 1920 evirilerinde "keideciler". (evirenler) 179 Franszca metinde "endosseurs", ngilizce metinde "endorsers", talyanca metinde "giratari", 1920 evirilerinde "cirantalar". (evirenler)
178 177

-90-

MADDE 307. Sava srasnda, herhangi bir Osmanl mahkemesince ya da ynetim makamnca, o srada bir Mttefik Devlet uyruu bulunan bir kiinin, ya da iinde bir Mttefik uyruunun ilikisi bulunduu bir ortakln karlarna aykr, ya da bu karlara zarar verici nitelikte alnm bir mahkeme karar ya da buyrulan yrtme nlemleri, bu [yabanc] uyruun bavurmas zerine, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonunca yeniden gzden geirilebilecektir. Byle bir durumda, taraflar, olabilirse ve hakgzetirlie uygun derse, Osmanl makamnca buyrulan yrtme nleminden ya da alnan mahkeme kararndan nceki duruma getirileceklerdir; buna olanak bulunamazsa, mahkeme karar ya da yrtme nlemi nedeniyle zarar grm olan Mttefik Devlet uyruu, Hakemlik Komisyonunun hakgzetirlie uygun bulaca dence [tazminat] alabilecek ve bu dencenin denmesi de Osmanl Hkmetine decektir. Bir szleme, ister taraflardan birinin szleme hkmlerinden birini yerine getirmemesi yznden, ister szlemede yer alan bir hakkn kullanlmas sonucu bozulmu olursa, zarar gren taraf, Hakemlik Komisyonuna bavurabilecektir. Bu Komisyon, zarar gren tarafa, dence [tazminat] tanyabilecei gibi, hkmsz duruma gelmekle zarara urayan Trkiye'deki haklarn, iin koullar bunu hakgzetirlie uygun ve olanakl klmaktaysa, her kezinde bunlarn onarlmasna da karar verebilecektir. Trkiye, bu madde hkmleri gereince, geri verme ya da onarma ilemlerinden zarar grecek nc kiilere dence verecektir. MADDE 308. bu Andlamann yrrle konulmasndan nce, bir yandan Mttefik Devletlerin, ya da lkesi Trkiye'den ayrlm yeni Devletlerin uyruu bulunan, ya da sonradan uyruu olan kiiler ile, te yandan Osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere ilikin btn sorunlar, taraflardan birinin uyruu bulunduu Mttefik Devletin ya da yeni Devletin ulusal mahkemelerince ya da konsolosluk mahkemelerince karara balanacaktr; Osmanl mahkemeleri bu konuda yetkili olmayacaklardr. MADDE 309. Bir Mttefik Devletin ya da lkesi Trkiye'den ayrlm yeni bir Devletin ulusal ya da konsolosluk mahkemelerinin karar ile, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonu kararlar, ibu Andlama hkmleri gereince yetkili iseler, Trkiye'de kesin yarg karar gcnde saylacak ve yrtme buyrultusuna (exequatur] gerek grlmeden yrtlecektir. EK I. GENEL HKMLER 1. 304. Maddeden 306. Maddeye kadar180 olan maddeler anlamnda ve ibu Ek hkmlerince, bir szlemede taraf olan kiilerin aralarnda ticaret yapmalar eylemsel olarak olanaksz duruma gelmi, ya da taraflardan birinin bal bulunduu yasalar, kararnameler ya da tzkler (ynetmelikler) gereince yasaklanm, ya da yasad olmu ise, bu kiiler, bu ticaretin eylemsel olarak olanaksz duruma geldii, ya da . herhangi bir biimde yasakland, ya da yasa-d olduu gnden balayarak, dman saylacaklardr.
180

1920 evirilerinde 304 ve 306 mc maddeler" .(evirenler)

-91-

2. Mttefik Devletlerce sava srasnda kartlan ulusal yasalar, kararnameler ve tzkler (ynetmelikler) ile, szleme hkmlerinin uygulanmas sakl kalmak kouluyla: a) emlkin, tanr ya da tanmaz mallarn, ya da kiisel mallarn bakasna geirilmesi amacn gden szlemelerde, emlkin aktarlmas ya da eyann teslimi, taraflar dman olmazdan nce yaplmsa, bu szlemeler; b) kira szlemeleri, toprak ve yap kiralama szverisi szlemeleri181; c) potek, rehin ve tanmaz mal gvencesi szlemeleri182; d) bu Andlamada ngrlen ayrcalklara [imtiyazlara] ilikin tm zel hkmler sakl kalmak kouluyla, zel kiiler ve ortaklklarla Devlet, iller, belediyeler ile benzen ynetim tzel kiileri arasndaki szlemeler, ve Devlete ya da illerce, belediyelerce ya da baka benzeri ynetim tzel kiilerince verilen ayrcalklar, yrrlkte kalacaktr. Bylece yrrlkte tutulan szlemelerin yerine getirilmesi, ekonomik koullardaki deiiklikler yznden, taraflardan birine nemli bir zarar verecekse, 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonu, zarar gren tarafn istemesi zerine, kendisine zarar onarmak iin hakgzetirlie uygun bir dence [tazminat] hkmedebilecektir. II. BRTAKIM SZLEME TRLERNE ZG HKMLER: Deerli ktlar [tahviller] ve Ticaret Borsalarndaki Durumlar183 3. a) Tannm deerli ktlar [tahviller] ya da ticaret borsalarnca, savatan nce zel bir dman kiinin yapm olduu szlemelerin tasfiyesini ngren ve sava srasnda yaplm kurallarla, bu kurallarn uygulanmas iin alman nlemler Batl Yksek Taraflarca u ekincelerle dorulanr: 1. lemin sz edilen borsalarn ynetim kurallarna bal olacann aka belirtilmi olmas; 2. Bu kurallarn herkes iin zorunlu bulunmas; 3. Tasfiye koullarnn hakgzetirlie ve akla uygun olmu bulunmas; b) 31 Temmuz 1914'de, Liverpool Pamuk Birlii'nin karar zerine, pamuk zerinde yaplan, sreye balanm ilemlerin tasfiyesi dorulanmtr.

Bu fkrann Franszcas, "le baux, locations et promesses de location"; Ingilizcesi, "leases and agreements fpr leases of land and houses", Italyancas, gli affitti, le locazioni o promesse di locazioni". Matbaai- mire, Konya ve Erim metinlerinde "bedelat- icar ve icarat ve mevid-i icar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "icar, isticar, vaad-i icar mukavele ve senedat". (evirenler) 182 Bu fkrann Franszcas, "le contrats d'hypotheque, de gage et de nantissement"; ngilizcesi, "contracts of mortgage, pledge, r lien"; talyancas, "i contratti d'ipoteca, di peagno e di garanzia reale". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, "ipotek (vefaen beyi) ve rehin ve nantisman mukaveleleri"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, "rehin, vedia ve emanet mukaveleleri"..(evirenler) 183 Franszcas, "Positions dans le bourses de valeurs et de commerce"; ngilizcesi, "Stock exchange and commercial exchange contracts"; talyancas, "Pozisioni nelle borse di titoli e di merci". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Tahvilt ve ticaret borsalarndaki vaziyetler"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Esham ve ticaret borsalarnda vaziyet". (evirenler)

181

-92-

Rehin 4. Bir dmann borcunun gvencesi olarak verilmi bir rehinin, borcun denmemesi durumunda, satl, rehin sahibine haber verilememi olsa bile, alacakl iyi niyetle davranm ve gerekli nlemleri almaa zen gstermi ise, geerli saylacak ve byle bir durumda, rehin sahibi, rehinin sat yznden hibir hak isteminde bulunamayacaktr. Ticaret senetleri 5. Bir kii, ister savatan nce ister sava srasnda, dman olan bir baka kiice kendisine kar olan bir ykmllkten tr bir ticaret senedinin denmesini yklenmi ise, bu teki kii, sava durumunun balamasna karn, ykmllnn sonularna kar birinci kiiyi gvence altna almak zorunluundadr. III. SGORTA SZLEMELER 6. Aadaki paragraflarn hkmleri, Trkiye ile ticaretin yasakland zaman, yalnz Osmanl uyruklaryla, onlarla sigorta ve yeniden-sigorta184 yapm olan Mttefik Devletler uyruklar arasndaki szlemelere uygulanacaktr. Bu hkmler, Mttefik Devletler uyruklar olsalar bile, ibu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan bir toprak zerinde yerlemi olan ortaklklar ya da zel kiiler ile Osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere uygulanmayacaktr. Aadaki paragraflardaki hkmlerin uygulanmamas durumunda, sigorta ve yenidensigorta185 szlemeleri, 304. Madde hkmlerine baldr. Yangna kar sigortalar 7. Emlke ilikin olup, bu emlkte karlar bulunan bir kii ile, sonradan dman olan bir kii arasnda yaplan yangn sigortas szlemeleri, savan balamasyla, ya da o kiinin dman olmas yznden, ya da taraflardan birinin sava srasnda ya da savatan sonra aylk bir sre iinde szleme hkmlerinden birini yerine getirmemesi yznden, sona erdirilmi saylmayacaklardr; ancak, ibu Andlamann yrrle konmasndan ay sonraki yllk ilk prim demesi zamannn gelmesinden balayarak sona erdirilecektir. denme sresi sava srasna rastlayan denmemi primler, ya da sava srasnda uranlan zararlara ilikin istemler iin bir deme biimi185 saptanacaktr. Ynetimsel ya da yasal bir ilem sonucunda, savatan nce yaplm bir yangn sigortas, sava srasnda ilk sigortacdan baka bir sigortacya aktarlm ise, bu aktarma tannacak ve
184 Franszca metinde, "rdassurance"; ngilizce metinde "reinsurance"; talyanca metinde "riassicurazio-ne". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde bu szck atlanmtr; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "akd veya tecdit edilen sigorta mukavelenameleri" denilmektedir. (evirenler) 185 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tekrar sigorta (re"assurance)"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "akd veya tecdit edilmi sigorta mukavelenameleri" denilmektedir. (evirenler) 186 Franszca metinde "reglement" szc, Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "talimatname", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "nizamname" biiminde evrilmitir. Oysa, burada "deme" anlamnda kullanlan bu szck, ngilizce metinde "settlement", ttalyanca metinde "sistemazione" szckleri ile karlanmaktadr. (evirenler)

-93-

ilk sigortacnn sorumluluu, aktarma gnnden balayarak sona ermi saylacaktr. Bununla birlikte, ilk sigortacnn istemesi zerine, kendisine aktarma koullar konusunda tam bilgi verilmesine hakk bulunacak ve bu koullarn hak-gzetirlie uymad anlalacak olursa, hakgzetirlie yguri duruma getirilmesi iin gerekli biimde deitirilecektir. Ayrca, sigortalnn, ilk sigortac ile anlaarak, istem gnnden balamak zere, szlemeyi ilk sigortacya yeniden aktarmaa da hakk olacaktr. Yaam [hayat] sigortalar 9. Bir sigortac ile, sonradan dman olan bir kimse arasnda yaplm yaam [hayat] sigortas szlemeleri, savan balamas ya da bu kimsenin dman durumuna girmesi yznden sona erdirilmi saylmayacaktr. Bir nceki fkra uyarnca sona erdirilmi saylmayan bir szleme gereince, sava srasnda denmesi gerekli olmu herhangi bir para tutarnn, savatan sonra, denmesi istenebilecektir. Bu para tutarna, denmesi gerekli olduu tarihten deme gnne kadar, yllk % 5 faiz eklenecektir. Sigorta cretlerinin (primlerinin) denmemesi, ya da szleme hkmlerinin yerine getirilmemesi yznden, bir szleme sava srasnda geersiz duruma dmse, sigortalnn ya da vekillerinin ya da hak sahiplerinin, ibu Andlamann yrrle giriinden balayarak oniki aylk bir sre iinde her an, sigorta senedinin (poliesinin) geersiz ya da sona erdirilmi sayld gnk deerini sigortacdan istemee haklar olacaktr. 10. Yaam sigortas szlemeleri, sonradan dman olan bir lkede yerlemi bir sigorta ortaklnn bir ubesince yaplmsa, bu szlemenin iinde tersine herhangi bir hkm yoksa, szlemeler, yerel yasalara gre ilem greceklerdir; ancak, sigortacnn, sigortaldan ya da temsilcilerinden, szlemenin kendi hkmlerine ve yapld srada yrrlkte olan yasalara ve anlamalara aykr olarak, sava srasnda alnm nlemlerin uygulanmasyla, yaplan ilemler zerine ya da zorunlu olarak yaplan demelere ilikin paralarn geri verilmesini istemek hakk olacaktr. 11. Szlemeye uygulanabilecek yasann, primler denmemi olsa bile, sigortalya szlemenin hkmszl bildirilinceye kadar, sigortacy, szlemeye gre ykml sayma srdrd durumlarda, sigortac, bu haberi sava nedenleriyle verememi ise, sigortaldan, denmemi primleri, ylda % 5 faizleri eklenmi olarak almak hakkna sahip olacaktr187.
Bu fkrann Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerine uymayan, Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerindeki evirisi yledir: "Bilcmle ahvalde kontratoya tatbiki kaabil olan kanun hkmne tevfikan sigortac primlerin adem-i tediyesine ramen kontratonun hkmszln sigorta edilmi olan kimseye ihbar edinceye kadar, sigorta edilen ahsa kar bal kalrsa bu ihtar ancak hal-i harpten dolay icra edilemedii takdirde sigortac tediye edilmemi olan primleri senevi yzde be faiz zammiyle ol ahstan istihsal etmek hakkn haiz
187

olacaktr."
Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinleri, yabanc dillerdeki metinlere daha uygun olarak evrilmitir: "Mukavelenameye kaabil-i tatbik bulunan kanun mucibince sigorta eden, bedeltn adem-i tediyesine ramen, sigorta edilmi olan mukavelenin infisah tebli edilinceye kadar mukavele ahkm ile bal kald ahvalde, hal-i harb dolaysyla ibu tebligat icra edemedii takdirde sigorta olandan tediye edilmemi bedelt senevi yzde be fazlasyla taleb etmek hakkn haiz bulunacaktr." (evirenler)

-94-

12. 9. paragraftan 11. paragrafa kadar olan paragraflarn uygulanmas bakmndan, yaam sigortas szlemesi saylacak szlemeler, iki tarafn karlkl ykmllklerini hesaplamak iin, insan yaantsnn olaslklarna dayanan ve bunlarn faiz tutarlar eklenerek hesaplanan sigorta szlemeleridir. Deniz sigortalar 13. Bir sigortac ile, sonradan dman olmu bir kii arasnda yaplan ve gerek sreyi gerekse yolculuu gz nnde tutan sigorta senetlerini [polielerini] de iermek zere, deniz sigortas szlemeleri -szlemede ngrlen riskin dman olmadan daha nce balam olmas durumu dnda- bu kiinin dman olduu andan balayarak sona erdirilmi saylacaktr. Risk henz ilemeye balamamsa, prim olarak ya da baka biimde denen paralar sigortacdan geri alnabilecektir. Riskin ilemee balad durumlarda, bir taraf dman durumuna gemi olsa da, szleme geerli saylacak ve szleme gereince gerek prim olarak, gerekse zarar karl olarak denmesi gereken paralar ibu Andlamamn yrrle konulmasndan sonra istenebilecektir. Savaan Devletler uyruklarnn savatan sonra denmi, sava ncesi denmesi gereken alacaklar iin faiz denmesi konusunda bir szleme imzalanmsa, deniz sigortas szlemesi gereince denmesi gereken zararlar sz konusu olduunda, bu faiz, bu zararlarn ortaya kt tarihten balayarak bir yllk sre getikten sonra ileyecektir. 14. Sonradan dman olmu bir sigortalyla yaplm hibir deniz sigortas szlemesi, sigortacnn uyruu bulunduu Devletin ya da bu Devletin Mttefiklerinin sava eylemlerinden doan deniz zararlarn da kapsarm gibi saylmayacaktr. Sonradan dman olan bir sigortac ile, savatan nce bir deniz sigortas szlemesi yapm olan bir kiinin, sava baladktan sonra, dman olmayan bir sigortacyla ayn riskleri kapsayan yeni bir szleme yapt kantlanacak olursa, yeni szleme, yapld gnden balayarak, ilk szlemenin yerine gemi saylacak ve denmesi gereken primler, ilk sigortacnn szleme nedeniyle ancak yeni szleme yaplncaya kadar sorumlu bulunabilecei ilkesine dayanlarak, hesaplanacak ve denecektir. Baka sigortalar 16. 7. paragraftan 15. paragrafa kadar olan paragraflarda sz konusu edilen szlemeler dnda, savatan nce bir sigortac ile, sonradan dman olan bir kii arasnda yaplan sigorta szlemeleri, ayn taraflar arasnda, sz edilen paragraflar gereince, yangna kar sigorta szlemeleriyle, her bakmdan, ayn biimde ilem grecektir.

-95-

Yeniden-sigortalar188 [Reassurances] 17. Dman olmu bir kiiyle yaplm yeniden-sigorta [reassurance] szlemelerinin tm, bu kiinin, dmana dnmesi yznden sona erdirilmi saylacaktr; ancak, yaama ya da denize ilikin ve sava ncesinde ilemee balam riskler durumunda, bu riskler yznden yaplmas gereken demelerin savatan sonra alnmas hakkna dokunulmam olacaktr. Bununla birlikte, yeniden-sigorta edilmi kii saldr nedeniyle baka bir yeniden-sigorta eden sigortac bulmak olanandan yoksun braklmsa, sigorta szlemesi, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak aylk bir srenin gemesine kadar yrrlkte kalacaktr. Bu paragraf uyarnca bir yeniden-sigorta szlemesi bozulacak olursa, taraflar arasnda hem denen ya da denebilecek primler, hem savatan nce ilemee balam olabilecek yaam ve deniz riskleri iin uranlan zararlarn sorumluluuna ilikin bir hesap alacaktr. 9. paragraftan 15. paragrafa kadar olan paragraflarda sz edilenlerden baka riskler iin, hesaplar taraflarn dman olduklar tarihten balayarak ve bu tarihten beri uranlan zararlar iin yaplan istemler dikkate alnmakszn, tutulacaktr. 18. 17. paragrafn hkmleri, yaam ve deniz riskleri dnda bir sigorta szlemesinde sigortacnn kabul ettii zel risklere ilikin ve taraflarn dman olduklar gn varolan yeniden-sigortalar da kapsamaktadr. 19. zel szleme ile yaplm ve genel bir yeniden-sigorta anlamasnda yer almam bir yaam sigortas szlemesinin yeniden-sigorta edilmesi yrrlkte kalacaktr. 20. Bir deniz sigortas szlemesinin savatan nce yaplm yeniden-sigorta edilmesinde, yeniden-sigorta eden kiiye aktarlm risk -bu risk savan balamasndan nce iler duruma gelmise- geerli olmay srdrr ve szleme sava balam olsa da, yrrlkte kalr. Yeniden-sigorta szlemesi gereince, gerek prim gerek uranlan zarar karl denmesi gereken paralar, savatan sonra da alnabilecektir. 21. 14. ve 15. paragraflarn hkmleriyle, 13. paragrafn son fkras, deniz risklerine ilikin yeniden-sigorta szlemelerine uygulanacaktr. KESM VI. ORTAKLIKLAR VE AYRICALIKLAR MADDE 310. 29 Ekim 1914'den189 nce Osmanl Hkmetince ya da herhangi bir Osmanl makamnca, ibu Andlama gereince Osmanl kalan topraklar zerinde verilmi ayrcalklardan ve 294.
Franszca metinde "Reassurances", ngilizce metinde "Reinsurance", talyanca metinde "Riassicurazioni". 1920 Trke evirilerinde "Mkerrer sigortalar". (evirenler) 189 Prof. Erim, Konya-dolaysyla Matbaa-i mire-metinlerinde "1912" yazl olduunu belirtiyor; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, 1914 denilmektedir. (evirenler)
188

-96-

Madde uyarnca Maliye Komisyonunun kendilerine verebilecei ayrcalklardan yararlanan Mttefik uyruklar ile Mttefik gruplarnn, ya da uyruklarnn denetimi altndaki ortaklklarn, 29 Ekim 1914'den nce yaplm olmak kouluyla, ayrcalk szlemelerinden ve ondan sonraki anlamalardan doan haklarnn tm, sz geen Hkmete ya da makamlarca, 287. Madde hkmlerinin uygulanmasyla190, kendilerine geri verilecektir. Osmanl Hkmeti, bu szlemeleri ve anlamalar, yeni ekonomik koullara uydurmay ve ayrca bunlarn sresini, 29 Ekim 1914 tarihi ile ibu Andlamann yrrle giri tarihi arasnda geen sreye eit bir sre iin uzatmay ykmlenir. Osmanl Hkmeti ile anlamazlk durumunda, bu anlamazlk 287. Maddede ngrlen Hakemlik Komisyonuna sunulacaktr191. Yukardaki fkrada belirtilen haklara zarar verebilecek, 29 Ekim 1914den sonra karlan yasal ya da baka nitelikte her eit hkm ile, bu tarihten sonra verilen btn ayrcalklarn ya da anlamalarn, Osmanl Hkmetince hkmsz ve geersiz olduu bildirilecektir. Bu Maddede sz edilen ayrcalk sahipleri, Maliye Komisyonunun olumlu gr zerine, szlemeyle elde edebilecekleri dence [tazminat] karlnda, sava srasnda uradklar zarar ya da ziyan iin, Hakemlik Komisyonunca 287. Maddede saptanan koullar altnda, kendilerine tannan dencenin tmnden ya da bir blmnden vazgeebileceklerdir. MADDE 311. Balca Mttefik Devletlerden birinin yetkesine [otoritesine] ya da korumanlna [vesayetine] konulmak zere Trkiye'den ayrlan topraklarda, 29 Ekim 1914den nce Osmanl Hkmeti ya da herhangi bir yerel Osmanl makamnca kendilerine ayrcalk tannm Mttefik uyruklar ile Mttefik gruplarnn ya da uyruklarnn denetimi altndaki ortaklklarn usulne uygun olarak elde ettikleri haklar, ilgili Devlete tmyle olduu gibi korunacaktr; sz geen Devlet, kendilerine verilen gvenceleri olduu gibi tutacak ya da edeerde gvenceler verecektir. Bununla birlikte, sz geen Devlet bu ayrcalklardan herhangi birinin srdrlmesinin kamu karlarna aykr olduu kansnda olursa, topraklarn kendi yetkesi [otoritesi] ya da korumanl [vesayeti] altna getii tarihten balayarak alt aylk bir sre iinde, bu ayrcal satn almak ya da deitirilmesini nermek yetkisine sahip olacaktr; bu durumda, ayrcalk sahibine, aadaki hkmler uyarnca, hakgzetirlie uygun bir dence vermekle ykml olacaktr. Yukarda ngrlen dencenin [tazminatn] tutar zerinde dosta bir anlamaya varlamazsa, bunun saptanmas yeden kurulu hakemlik mahkemelerine braklacaktr: yelerden biri, ayrcalk sahibinin -ya da sz konusu bir ortaklksa- anaparann ounluuna sahip olanlarn uyruu bulunduklar Devlete atanacaktr; ikinci ye, ilgili toprak zerinde yetkesini kullanan Hkmete atanacaktr; nc yeyi ise, ilgililer arasnda anlama olmazsa, Milletler Cemiyeti Konseyi atayacaktr. Hem hukuka hem de hakgzetirlie gre dvaya bakacak olan mahkeme, sonraki paragrafta da gsterildii gibi, szlemenin duruma uydurularak korunmas temeli zerinden tm deerlendirme elerini gz nnde tutacaktr192.
Prof. Erim, Konya -dolaysyla Matbaa-i mire- metinlerinde bu son tmceden sz edilmediini belirtiyor. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "287 nci maddenin ahkmna tevfikan" denilmektedir. (evirenler) 191 Prof. Erim, bu son tmcenin Konya -Matbaa-i mire- evirisinde bulunmadn hakl olarak belirtmektedir. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde yle denilmektedir: Hkmet-i Osmaniye ile ihtilf zuhurunda, ihtilf 287 nci maddede musarrah Hakem Komisyonuna havale olunacaktr." (evirenler) 192 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinin bu fkrasnda da, sonuncu fkradaki "yeni ekonomik koullar" ("erait-i iktisadiye-i cedide") deyimi kullanlmaktadr. Oysa, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlerde bu deyim olmad gibi, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de yoktur. (evirenler)
190

-97-

Ayrcalk olduu gibi kalacaksa, ibu Maddenin ikinci fkrasnda ngrlen srenin bitiminden sonra alt aylk bir sre iinde, ayrcalk sahibi, szlemenin yeni ekonomik koullara uydurulmasn istemek hakkna sahip olacak ve ilgili Hkmetle dorudan doruya bir anlamaya varamazsa, karar, yukarda sz edilen mahkemeye braklacaktr. MADDE 312. ster 1913'de Balkan Savalar sonunda ister ibu Andlama ile Trkiye'den ayrlm olan 311. Maddede belirtilenlerin dndaki- topraklarda, bu topraklar kesinlikle elde etmi durumunda olan Devlet, 311. Maddenin l. fkrasnda sz konusu olan ayrcalk sahiplerine ve szlemelerden yararlananlara kar, Trkiye'nin haklarn ve ykmllklerini hukuka193 zerine alacak ve bunlara tannan gvenceleri kendilerine sakl tutacak ya da bunlarn yerine edeerde bakalarn tanyacaktr. Bu yerini alma194, topra edinmi Devlet bakmndan, toprak aktarmasn ngren Andlamanm yrrle konmas tarihinden balayarak, geerli olacaktr. Sz geen Devlet, ara verilmeden, ayrcalklarn iletilmesi ve szlemelerin yerine getirilebilmesi iin yararl btn nlemleri alacaktr Bununla birlikte, ibu Andlama yrrle konulur konulmaz, sz edilen ayrcalklarn ve szlemelerin hkmlerini bu Devletlerin yasalarna ve yeni ekonomik koullara uygun duruma getirmek amacyla ortaklaa bir anlamaya varlmak iin, [sz konusu topra] edinmi olan Devletlerle ayrcalklardan ve szlemelerden yararlananlar arasnda grmeler balayabilecektir. Alt ay iinde bir anlamaya varlamazsa, Devlet ya da yararlananlar, bu konudaki anlamazlklarn, 311. Maddede gsterilen biimde kurulmu bir hakemlik mahkemesine sunabileceklerdir. MADDE 313. 311. ve 312. Maddelerin uygulanmas, kt-para karmak hakkna ilikin olarak dence [tazminat] verilmesine yol amayacaktr. MADDE 314. Mttefik Devletler, Trkiye'den ayrlan topraklarda, Osmanl Hkmetince ya da yerel Osmanl makamlarnca, 29 Ekim 1914den sonra verilmi ayrcalklarn ve bu tarihten sonraki ayrcalk aktarmalarnn geerliliini tanmak zorunluluunda olmayacaklardr. Bu ayrcalklarn ve ayrcalk aktarmalarnn geersizlii bildirilebile-cek ve bunlarn sona erdirilmesi dence verilmesine yol amayacaktr. MADDE 315. bu Andlamann yrrle konduu tarihe kadar, Osmanl Hkmetince, 30 Ekim 1918'den beri verilmi tm ayrcalklar ya da bir ayrcalk iindeki haklarla, l Austos 1914'den beri Alman, Avusturya'l, Macar, Bulgar ya da Osmanl uyruklar ya da bunlarn denetimindeki ortaklklar yararna verilen tm ayrcalklar, ya da bir ayrcalk iindeki haklar sona erdirilmitir. MADDE 316. a) Osmanl yasasna uygun olarak kurulmu, Trkiye'de alan ve Mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da olacak olan, her ortaklk, ibu Andlamann yrrle girmesinden balayarak be yl iinde, mallarn, haklarn ve karlarn bir Mttefik Devlet
Franszca metinde "de plein droit", ngilizce metinde "ipso facto"; talyanca metinde ve 1920 Trke evirilerinde bu szck karl yoktur. (evirenler) 194 Franszca metinde "subrogation", ngilizce metinde "succession", talyanca metinde "surrogazione". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "kaimiyet"; Vakit vePeyam- Sabah metihlerinde "kaymakamlk" denilmektedir. (evirenler)
193

-98-

yasasna gre kurulmu ve bu Devletin uyruklarnn denetiminde olan herhangi bir baka ortakla aktarmak hakkna sahip olacaktr. Mallar195 kendisine aktarlan ortaklk, eski ortakln Osmanl yasas altnda yararlanmakta olduu ve ibu Andlama gereince yararlanm olabilecei haklarn ve ayrcalklarn tpksndan, eskiden borlu olduu ykmllkleri yerine getirmek kouluyla, yararlanmay srdrecektir. Osmanl Hkmeti, Mttefik uyrukluundaki ortaklklarn Trkiye'de ayrcalklardan ya da szlemelerden yararlanmalarn salayacak biimde yasalarn deitirmeyi ykmlenir. b) Osmanl yasasna gre kurulmu ve Trkiye'den ayrlm topraklar zerinde alan ve Mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da olacak olan, her ortaklk, ayn sre iinde, mallarn, haklarn ve karlarn, gerek sz edilen toprak zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan, gerek ortakl denetimleri altnda tutanlarn uyrukluunda bulunduu Mttefik Devletlerden birinin yasasna gre kurulmu herhangi bir baka ortakla aktarmak hakkna sahip olacaktr. Mallar, haklar ve karlar196 kendisine aktarlan ortaklk, eski ortakln, ibu Andlama hkmlerinin kendisine tandklarn da iermek zere, yararland haklarn ve ayrcalklarn tpksndan yararlanacaktr. c) Trkiye'de, bu maddenin a) paragraf gereince kendilerine Osmanl ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlm olan Mttefik Devletler uyrukluundaki ortaklklar ve Trkiye'den ayrlan topraklarda bu maddenin b) paragraf gereince kendilerine Osmanl ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlm olan Mttefik gruplarnca ya da uyruklarnca denetlenen Osmanl uyruu ortaklklar ile, sz edilen toprak zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan Devletten bakasnn uy-rukluundaki ortaklklara, Trkiye'de Osmanl uyrukluunda olan ya da Trkiye'den ayrlm topraklarda, bu toprak zerinde yetkesini kullanan Devletin uyruu olan benzeri ortaklklara uygulanan yasalardan ya da benzeri hkmlerden, ya da vergilerden, harlardan ya da ykmllklerden daha arlar yklenemez. d) b Maddenin a) ve b) paragraflar gereince, kendilerine Osmanl ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlacak olan ortaklklardan, bu aktarma yznden hibir zel vergi alnmayacaktr. KESM VII. GENEL HKM MADDE 317. bu Blm ile VIII. Blm (Mal Hkmler) bakmndan, "Mttefik Devletler uyruklar" deyimi unlara uygulanr: 1. Bir Mttefik Devletin, ya da bir Mttefik Devlet koruyuculuu altndaki bir Devletin ya da lkenin ortaklklarn ve kurumlarn da iermek zere, btn uyruklarna; 2. Ellerindeki koruma belgesi l Austos 1914'den nceki bir tarihli olan Mttefik Devletlerin koruyuculuu altndaki kiilere; 3.
195

Mttefik gruplarnn ya da Mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da ilerinde

Franszca metinde les biens", ngilizce metinde "property, rights and interests", talyanca metinde "i beni", Matbaa-imire, Konya ve Erim metinlerinde "emval"; Vakit vcPeyam- Sabah metinlerinde "emval ve emlk" denilmektedir. (evirenler) 196 Franszca metinde les biens, droits et interets", ngilizce metinde "the property, rights and interests", talyanca metinde "i beni, diritti e interessi". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "emval", Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "emval ve emlk" denilmektedir. (evirenler)

bu gruplarn ya da uyruklarn l Austos 1914'de ounlukta bulunduu Osmanl maliye, -99-

endstri ve ticaret ortaklklarna; 4. Mttefik Devletler uyrukluu ya da korumas altnda bulunan kiilerin ilgili bulunduklar din ya da hayr vakflarna ve retim kurumlarna. Mttefik Devletler, ibu Andlamann yrrle konmasndan balayarak bir yllk bir sre iinde, kendi uyruklarnn ilgili olduklar, ya da ounluk payna sahip olduklarn sandklar ortaklklarn, kurumlarn, ve vakflarn bir dizelgesini [listesini] Maliye Komisyonuna bildireceklerdir. B L M X. HAVA ULAIMI MADDE 318. Mttefik Devletlerin uaklar197, Trkiye'nin karalar ve karasular zerinde umak ve konmak bakmndan tam zgr olacaklar ve, zellikle karada ya da denizde kaza durumunda, Osmanl uaklar ile ayn kolaylklardan yararlanacaklardr. MADDE 319. Herhangi bir yabana lkeye transit198 gemekte olan Mttefik Devletlerin uaklar, Trkiye'nin, Balca Mttefik Devletlerin onam ile koyabilecei ve hem Osmanl hem de Mttefik lkelerin uaklarna ayn biimde uygulanacak olan kurallara bal kalmak kouluyla, Trkiye'nin karalar ve karasular zerinden, konmadan gemek hakkndan yararlanacaklardr. MADDE 320. Trkiye'de kurulmu ve ulusal kamu ulamna ak olan hava alanlar, Mttefik Devletler uyrukluundaki uaklara da ak bulundurulacaktr; bu uaklar, ini ve yer dzenleri konusundaki vergilen de ieren, her eit vergiler bakmndan Osmanl uaklar ile eit ilem greceklerdir. Yukarda belirtilen hava alanlarndan baka, Trkiye, ibu Andlamann yrrle girmesinden balayarak bir yllk sre iinde, Mttefik Devletlerce gsterilebilecek yerlerde, kendilerine, ibu Madde hkmleri uygulanacak olan hava alanlar kurmay da ykmlenir. Mttefik Devletler, bu Madde hkmleri yerine getirilmezse, Trk topraklar ve karasular zerinden uluslararas hava ulamna olanak vermek iin gereken btn nlemleri almak haklarn sakl tutarlar. MADDE 321. Bu hkmler sakl kalmakla birlikte, 318., 319. ve 320. Maddelerde ngrlen, geit, transit ve ini haklar, Trkiye'nin karmay zorunlu grebilecei tzk (ynetmelik) kurallarna uyulmasna baldr; u kadar ki, bunlar, Balca Mttefik Devletlerin onamn alm bulunacak ve ayrm gzetilmeksizin hem Osmanl hem de Mttefik Devletler uaklarna uygulanacaktr.
Franszca metinde "aeYonefs", ngilizce metinde "aircraft", talyanca metinde "aeronavi". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "tayyare"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "sefain-i havaiye". (evirenler) 198 Franszca metinde in transit", ngilizce metinde in transit", talyanca metinde in transite", Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde dier bir devletin arazisi zerinden uma suretiyle ecnebi bir memlekete gidecek..."; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "herhangi bir ecnebi memlekete giderler iken..." (evirenler) 199 Franszca ve ngilizce metinlerde "national", talyanca metinde "nazionale", Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "beynelmilel"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "milli". (evirenler)
197

199

-100-

MADDE 322. Mttefik Devletlerden herhangi birince verilen ya da geerli saylan uyrukluk, uu belgeleri, yeterlik brveleri ile lisanslar Trkiye'de tannacak ve Trkiye'nin verdii belgelere, brvelere ve lisanslara eit saylacaktr. MADDE 323. hava ticaret ulam bakmndan, Mttefik Devletler uyrukluundaki uaklar, Trkiye'de, en ok gzetilen ulus ileminden yararlanacaklardr. MADDE 324. Trkiye, Mttefik Devletlerin izni olmadka, 1914-1919 Savana kendi yannda katlm olan Devletlere200, bu Devletler Milletler Cemiyeti yesi olmadka, ya da 13 Ekim 1919'da Paris'de, hava ulam konusunda imzalanan Szlemeye katlmalarna izin verilmedike, 318. ve 319. Maddeden yararlanma hakk tanmayacaktr. MADDE 325. Trkiye, Mttefik Devletlerin izni olmadka, 1914-1919 Savama kendi yannda katlm olan Devletlerin uyruklarna201, bu Devletler Milletler Cemiyeti yesi olmadka, ya da 13 Ekim 1919'da Paris'de, hava ulam konusunda imzalanan Szlemeye katlmalarna izin verilmedike, sivil havaclk ulamna ilikin hibir ayrcalk ya da bir ayrcalk iinde hak tanmayacaktr. MADDE 326. Trkiye, hava ulam konusunda 13 Ekim 1919'da Paris'de imzalanan Szlemede saptand biimde, kendi topraklar zerinde uan Osmanl uaklarnn fener ve iaretlere ilikin kurallara, hava kurallarna ve hava alanlar zerinde ve erevesindeki uu kurallarna uymasn salayacak btn nlemleri yrrle koyma ykmlenir. MADDE 327. Bu Blm hkmlerinin zorunlu kld ykmllkler, Trkiye Milletler Cemiyetine kabul edilinceye, ya da 13 Ekim 1919da Paris'de imzalanan hava ulam konusundaki Szleme hkmleri gereince bu Szlemeye katlmasna izin verilinceye kadar, yrrlkte kalacaktr. B L M XI. LMANLAR, SU YOLLARI VE DEMRYOLLARI MADDE 328. Trkiye, kendisi ile snrda olsun ya da olmasn, Mttefik Devletlerden herhangi birinin lkesinden gelen ya da oraya giden kiilere, mallara, gemilere202, arabalara, vagonlara ve
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, tam ters anlamda, yle denilmektedir: "Dvel-i Mttefika yannda 1914-1919 harbine girimi olan hkmetler Cemiyet-i Akvama dahil olmadka..." Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, yle evrilmitir: "Trkiye.,. 1914-1919 harbi esnasnda kendisinin yannda harb etmi olan Devletlere..." (evirenler) 201 Baknz: Not 200. (evirenler) 202 Franszca metinde "navires, bateaux", ngilizce metinde "vessels", talyanca metinde "navi e gallegi-anti" denilmektedir. Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "vapurlar, gemiler"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "sefain, gemiler". (evirenler)
200

-101-

posta hizmetlerine, kendi lkesi zerinden uluslararas transite en elverili yollardan, demiryolundan, ulama elverili su yollarndan ya da kanallardan transit zgrl tanmay ykmlenir; bu amala, karasularndan geie izin verilecektir203. Kiilerden, mallardan, gemilerden204, arabalardan, vagonlardan ve posta hizmetlerinden hibir transit vergisi istenmeyecei gibi, bunlar gereksiz gecikmelere ve engellemelere uratlmayacak, Trkiye'de vergiler ve kolaylklar bakmndan ve baka her bakmdan ulusal ilem greceklerdir. Transit mallar, her eit gmrk vergilerinden ya da benzeri vergilerden bak olacaktr. Transit tanmasna uygulanan btn vergiler ya da harlar, trafik koullar gz nnde tutularak akla uygun bir dzeyde olacaktr. Hibir borlandrma, kolaylk ya da kstlama, dorudan doruya ya da dolayl olarak, btn yolun herhangi bir kesimi zerinde kullanlan ya da kullanlmas gereken geminin ya da baka bir tat aracnn uyrukluuna ya da sahibinin niteliine bal bulunmayacaktr. MADDE 329. Trkiye, yolcularn gerekten transit geip gemediklerini saptamak iin gereken nlemler dnda, lkesinden geen gmenlerin gidi ve gelilerinde, tama iletmeleri zerinde herhangi bir denetleme zorunluunu koymama ya da byle bir denetlemeyi srdrmemei ykmlenir; ayrca, bu amala dzenlenecek ynetim hizmetlerine hibir biimde hibir gemicilik ortaklnn ya da tama iiyle ilgili hibir baka rgtn, ortakln ya da zel kiinin karmasna ya da bu alanda dorudan doruya ya da dolayl olarak etkide bulunmasna izin vermeyecektir. MADDE 330. Trkiye205, lkesinde yaplacak dalma [ithalata] ya da dsatma [ihracata] ilikin olarak vergilerde, harlarda ve yasaklamalarda ve, ibu Andlamanm ierdii zel hkmler sakl kalmak kouluyla, lkesine giren ya da lkesinden kan mallarn ve kiilerin tanma koullarnda ve cretlerinde, gerek giri ya da k snr nedeniyle, gerek kullanlan -uaklar da iine almak zere- tatn nitelii, mlkiyeti ya da bayra, gerek geminin, vagonun, uan ya da baka tat aracnn ilk k noktas ya da snrdan nceki k noktas, son gidecei ya da arada urayaca yer, izleyecei yol ya da mal boaltaca yerler, gerek mallarn d lkelerden getirildii ya da d lkelere gnderildii limann bir Osmanl liman ya da baka herhangi bir yabanc liman olmas yznden, gerekse mallarn denizden, karadan ya da havadan d lkelerden getirilmesi ya da d lkelere gnderilmesi nedeniyle dorudan doruya ya da dolayl olarak bir ayrm ya da yeleme gzetmemeyi ykmlenir. Trkiye, zellikle Mttefik Devletlerden herhangi birinin limanlar, gemileri zararna, Osmanl limanlarna, gemilerine ya da baka Devletinkilere yaplacak dsatmda ya da dalmda, zellikle bileik tarife uygulamas yoluyla hibir ek vergi, hibir dorudan ya da dolayl prim koymamay ve Mttefik Devletlerden herhangi birinin limanlarndan geen ya da gemiyi kullanan kii ve bu kiinin mallar, bir Osmanl limanndan ya da baka Devlet limanndan geseydi, ya da bir Osmanl ya da baka bir Devlet gemisini kullansayd, kendilerine uygulanmayacak ilemlere ya da gecikmelere uratmamay ykmlenir.
Karasular ile ilgili bu tmce Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yoktur; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki asllarna uygun olarak, bu tmce de evrilmitir. (evirenler) 204 Baknz: Not 202. (evirenler) 205 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet-i seniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak "Trkiye". (evirenler)
203

-102-

MADDE 331. Ynetimsel ve teknik bakmdan, mallarn Trkiye snrlarndan206 olabildiince ksa bir srede gemesini ve sz edilen snrlardan balayarak, bu mallarn, Mttefik Devletler lkelerinden gelip o lkelere gitmesine, ya da bu lkelerden, ya da bu lkelere transit geip gememesine baklmakszn, zellikle hz ve yolda gsterilen zen bakmndan, benzer tama koullar altnda Osmanl topraklar zerinde tanan ayn nitelikte mallarn yararland nesnel koullar altnda gnderilip tanmasn salamak iin yararl btn nlemler alnacaktr. zellikle bozulmaya elverili mallarn tanmas vakit yitirmeden ve dzenli olarak yaplacak ve gmrk ilemleri, eya tanmasnn aktarmal katarlarda aralksz srdrlmesini salayacak biimde yaplacaktr. MADDE 332. Ayrcalktan yararlanan ortaklklarn haklan zarar grmemek kouluyla, Mttefik Devletlerin deniz limanlar, Trkiye'nin demiryollarnda ya da ulama elverili su yollarnda Osmanl limanlarna ya da baka bir Devletin herhangi bir limanna tannan tm kayrmalardan ve indirimli tarifelerden yararlanacaklardr. MADDE 333. Ayrcalktan yararlanan ortaklklarn haklar sakl kalmak kouluyla, amac Mttefik Devletlerden birinin limanlarna, kendi limanlarna ya da bir baka Devletin limanlarna tand benzer kolaylklar tanmakta olan, tarifelere ya da tarife birletirmelerine katlmaya Trkiye yanamazlk etmeyecektir. KESM II. DENZ ULAIMI ALT-KESM I. DENZ ULAIMI ZGRL MADDE 334. Mttefik Devletler uyruklar ile bunlarn mallar, gemileri, Trkiye'nin btn limanlarnda ve i su yollarnda207 Osmanl uyruklarna, mallarna, gemilerine yaplana hi olmazsa eit olacak ilemlerden yararlanacaklardr. zellikle Mttefik Devletlerden herhangi birinin gemileri, Trkiye lkesinde, Osmanl gemilerinin gidebildii btn limanlardan ve yerlerden gelen ya da oralara giden her eit mallar ve yolcular, ulusal gemilerinden daha ar olmayan koullarla, tamak hakkna sahip olacaklardr; bunlar, durma, ykleme ve boaltma kolaylklar, tonilto, rhtm, klavuzluk, fener, karantina ve benzeri nitelikte, Hkmet, kamu grevlileri, zel kiiler ya da ne eit
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "hudud-u Osmaniye"; ayrca bu metinlerde, neyin karl olduu anlalmayan, yabanc dillerdeki metinlerde karl bulunmayan bir de "hudud-u Hakan" deyimi vardr. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak, yalnz "Trkiye hududu" denilmektedir. (evirenler) 207 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "karasularndaki seyir ve sefer yollarnda" denilmektedir; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, "dahili turuk-u seyrsefer" biiminde evrilmitir. Franszca metinde "voies de navigation interieure", ngilizce metinde "inland navigation routes", talyanca metinde "vie di navigazione interno" denilmektedir. (evirenler)
206

-103-

olursa olsun ortaklklar ve esnaf dernekleri208 adna ve yararna alnan her trl vergileri ve harlar da ieren, her eit rhtm ve liman kolaylklar ve ykmllkleri bakmndan, ulusal gemilerle eit ilem greceklerdir. Trkiye209, Mttefik Devletlerden herhangi birine ya da herhangi bir yabanc Devlete, ayrm gzetici bir ilem yapacak olursa, bu rejim hemen, hibir koula balan-makszn, btn Mttefik Devletlere de tannacaktr. Kiilerin ve gemilerin dolamna, gmre, polise, salk hkmlerine, i ve d g ile, yasak mallarn yurda sokulmasna ve yurt dna gnderilmesine ilikin hkmlerden doanlar dnda, hibir engel konmayacaktr. Akla yatkn ve bir rnek biimde uygulanacak olan bu hkmler gidi-gelii (ulam) gereksiz olarak engellemeyecektir. ALT-KESlM II. ULUSLARARASI NEM OLAN LMANLAR MADDE 335. Adlar aada gsterilen Dou limanlarnn uluslararas nemde olduklar bildirilir ve ibu Kesimin aadaki maddelerinde ngrlen rejime bal olacaklar aklanr : stanbul, Yeilky'den [Ayastafanos'dan] Dolmabahe'ye kadar; Haydarpaa; zmir; skenderun; Hayfa; Basra; Trabzon (352. Maddede ngrlen koullar iinde); Batum, ileride belirtilecek hkmler sakl kalmak zere. Bu limanlarda serbest blgeler bulunacaktr. bu Andlamadaki tersine hkmler dnda, yukarda saylan limanlar iin ngrlen rejim, ulusal egemenlie aykr dmemektedir. 1. Deniz ulam MADDE 336. Uluslararas nem tadklar bildirilen limanlarda, Milletler Cemiyeti'ne ye olan btn Devletlerin uyruklar, mallar ve bayraklar [gemileri] liman kullanmakta tm zgrlkten yararlanacaklardr. Bunlar, bu adan ve her bakmdan -zellikle durma, ykleme ve boaltma kolaylklar, tonilato, rhtm, klavuzluk, fener, karantina ve benzeri konularda- Hkmet, kamu grevlileri, zel kiiler ya da ne eit olursa olsun ortaklklar ve esnaf dernekleri adna ve yararna alnan her trden vergileri ve harlar da ieren, tm liman ve rhtm kolaylklar ve ykmllkleri bakmndan tam eit ilem grecekler ve limann egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduu Devletinkilerle, eitli Devletlerin uyruklar, mallar ve bayraklar [gemileri] arasnda hibir ayrm gzetilmeyecektir.
208 Fraaszca ve ngilizce metinlerde "corporation", talyanca metinde "corporazioni"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "esnaf cemiyetleri"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "cemiyat ve messesat" denilmektedir. (evirenler) 209 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet-i-seniye"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Trkiye". (evirenler)

-104-

Kiilerin ve gemilerin dolamna, gmrk, polise, salk hkmlerine, i ve d g ile yasak mallarn yurda sokulmasna ve yurt dna gnderilmene ilikin hkmlerden doanlar dnda, hibir engel konmayacaktr. Akla yatkn ve birrnek biimde uygulanacak olan bu hkmler, dolam hakl bir neden olmadka engellemeyecektir. 2. Vergiler ve parasal ykmllkler MADDE 337. Limandan ya da limana girilerinden, ya da limanda gsterilen kolaylklardan yararlanma karl tm vergiler ve parasal ykmllkler, 336. Maddede ngrlen eitlik koullan iinde dettirilecek ve gerek bunlarn oranlar, gerek alnma biimleri bakmndan, liman makamlarnca, liman ve girilerinin ynetimi, bakm ve iyiletirilmesi, ya da deniz ulamnn yararlar iin yaplan harcamalara uygun olacaktr. bu Andiamann III. Blmnn (Siyasal Hkmler) 54. Maddesi hkmleri sakl kalmak kouluyla, bu maddede ve 338., 342. ve 343. Maddelerde belirtilenler dndaki btn vergiler ve parasal ykmllkler yasaklanmtr. MADDE 338. Uluslararas rejime bal bir limanda, dtan satn alnan ya da da satlan mallardan, kurallara uygun olarak izin verilmi olup da alnan her eit gmrk vergisi, yerel giri vergisi [duhul resmi, octroi] ya da tketim vergileri, tamay yapan ya da yapacak olan geminin bayra ister liman zerinde egemenlik ya da yetke [otorite] kullanan Devletin olsun, isterse bambaka bir bayrak olsun, ayn olacaktr. Ekonomik zorunluluklar yznden bir kuraldl hakl gsterecek koullar dnda, bu vergiler, ilgili Devletin teki gmrk snrlarnda alnan benzer vergilerle ayn temellere ve ayn oranlara gre hesaplanacaktr. Bu Devlete, baka kara ya da su yollar zerinde, ya da baka limanlardan yaplan dalmda ya da dsatmda gsterilen kolaylklar, uluslararas rejime bal limandaki dalm ya da dsatm ilemlerinde de gsterilecektir. 3. Yap ileri MADDE 339. Limann bakm ve iyiletirilmesi ilerinin yaplmas konusunda zel bir rgtn yokluunda, liman egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduran Devlet, her eit engelleri, deniz ulamna kar btn tehlikeleri kaldrmak ve liman iinde gemilerin hareketlerine kolayl salamakla ykmldr. MADDE 340. Liman egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduran Devlet, hibir zaman limann ya da liman girilerinin kullanlma kolaylklarn tehlikeye drecek nitelikte hibir yapm iine girimeyecektir. 4. Serbest blgeler MADDE 341. Serbest bir blgede ambarlarn yapm ya da kullanlmas ve mallarn denklen-mesi ya da denklerin zlmesi iin salanan kolaylklar, o sradaki ticaretin gereksinmelerini karlamaldr. Serbest blgede tketimine izin verilen her eit nesne, 342. Maddede ngrlen istatistik vergisi dnda, gmrk, tketim vergileriyle baka her trl vergiden bak olacaktr, ibu Andlamada tersine hkmler yoksa, liman egemenliini ya da yetkesini [otoritesini] elinde bulunduran Devlet, serbest blgede yapm izni tanmak ya da yasa koymak yetkisine sahip -105-

olacaktr, bu Madde hkmlerinden herhangi birisi iin, eitli uyrukluklardan olan kiiler arasnda olduu gibi, kt ya da gidecei yerleri deiik olan rnler arasnda da hibir ayrm gzetilmeyecektir. MADDE 342. Geldikleri ya da gidecekleri yabanc lke hangisi olursa olsun, serbest blgeye giren ya da bu blgeden kan mallardan, 336. Maddede ngrlenlerden baka, deer zerinden [advalorem] binde biri gemeyecek bir istatistik vergisi dnda, hibir vergi ya da har alnmayacaktr. Bu istatistik vergisinden elde edilen gelirin tutar, yalnz ticaret ve deniz ulam hareketlerinin hesaplarn tutmakla grevli hizmetin srdrlmesi iin kullanlacaktr. MADDE 343. 344. Madde hkmleri sakl kalmak zere, 338. Maddede ngrlen vergiler, sz geen bu Maddede saptanan koullar altnda, serbest blgeden gelen ya da oraya giden mallar zerinden, liman egemenliini ya da yetkesini [otoritesini] elinde bulunduran Devlet210 lkesi topraklarna girite ya da bu topraklardan kta alnabilecektir. MADDE 344. Geli ya da gidi yerleri serbest blge olan ve liman egemenlii ya da yetkesi altnda bulunduran Devletin lkesinden geen kiiler, mallar, posta hizmetleri, gemiler, arabalar, vagonlar ve baka tat aralar, bir baka Devletten gelmekteyseler, ya da bir baka Devlete gitmekteyseler, liman Devletinin lkesinden transit gemekte saylacaklardr. 5. Anlamazlklarn zlmesi MADDE 345. III. Blmn (Siyasal Hkmler) 61. Maddesi hkmleri sakl kalmak zere, 335. Maddeden 344. Maddeye kadar olan Maddelerin yorumu ya da uygulanmas konusunda ilgili Devletler arasnda kabilecek anlamazlklarla, limann kullanlmasna ilikin olarak ilgili Devletler arasnda genellikle kabilecek her eit anlamazlk, Milletler Cemiyeti'nce saptanacak koullar iinde zlecektir. Limann ya da liman girilerinin kullanlma kolaylklarn tehlikeye drebilecek yapm ilerinin gerekletirilmesine ilikin anlamazlklar zel bir hzl usule balanacak ve, anlamazln z konusundaki son ve kesin tlemeyi [tavsiyeyi] ya da karan etkilememek kouluyla, sz edilen ilerin hemen durdurulmasn ya da kaldrlmasn gerektiren geici bir tlemeye ya da karara konu olabileceklerdir. ALT-KESM III. MER'E VE TUNAYA LKN HKMLER MADDE 346. Kyda Devletlerden birinin Milletler Cemiyeti Konseyine bavurmas zerine211, Meri, uluslararas rmak iln edilecek ve Almanya ile 28 Haziran 191.9'da imzalanan Bar Andlamasnm 332. Maddesinden 338. Maddesine kadar olan Maddelerinde ngrlen uluslararas rmaklar rejimine bal olacaktr.

210 Franszca metinde "l'Etat", ngilizce metinde "the State", talyanca metinde "dello Stato"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Hkmet"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Devlet". (evirenler) 211 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Mcavir bulunan hkmattan biri Cemiyet-i Akvam Heyet-i idaresinden talep eyledii..." denilmektedir; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, Franszca, ngilizce ve talyanca metinlere uygun olarak, Dvel-i sahiliyeden biri tarafndan Milletler Cemiyeti Meclisine bilisti-da..." denilmektedir. (evirenler)

-106-

MADDE 347. Kyda Devletlerden birinin Milletler Cemiyeti Konseyine bavurmas zerine, Meri, kyda Devletlerden herbirinin birer temsilcisi ile, ngiltere'nin bir temsilcisinden, Fransa'nn bir temsilcisinden ve talya'nn bir temsilcisinden oluacak bir Uluslararas Komisyonun ynetimi altna konulacaktr. MADDE 348. III. Blmn (Siyasal Hkmler) 133. Maddesindeki hkm sakl kalmak zere, Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ile imzalanan Bar Andlamalarn-daki Tuna'ya ilikin tm hkmlerle, bu rmak iin bu hkmlerden doan rejimi tandn, Trkiye212 bildirir. ALT-KESlM IV. KM DEVLETLERE BRTAKIM LMANLARI KULLANMA HAKKINI TANIYAN HKMLER MADDE 349. Trkiyeye213, Akdeniz'e ve Ege Denizi'ne zgrce k salamak iin, Trkiye'den aynlan topraklardan ve limanlardan transit zgrl tannr. Transit zgrl, bu konuda genel bir Szleme yaplncaya kadar, 328. Maddede tanmlanan zgrlktr; bu Szleme yapldktan sonra, bu Szlemenin hkmleri bu tanmn yerini alacaktr. Yukanda tannan hakkn kullanlmas koullarn, ilgili Devletler ya da ynetimler, Trkiye sz konusu olduunda Maliye Komisyonunun da izniyle, aralarnda zel szlemelerle saptayacaklardr; zellikle limanlarla, bu limanlardaki serbest blgelerin kullanlma biimini, aktarmasz bilet ve yk belgelerini de ieren (ortaklaa) uluslararas hizmetlerin ve tarifelerin kurulmasn ve, yeni bir Szleme ile deitirilinceye kadar, 14 Ekim 1890 tarihli Bern Szlemesi hkmleri ile ek hkmlerin uygulanmasn dzenleyeceklerdir. Transit zgrl, posta, telgraf ve telefon hizmetlerine de geniletilecektir. MADDE 350. zmir limannda, 341. Maddeden 344. Maddeye kadar olan Maddelerde ngrlen serbest blge genel rejimi altnda olacak ve Trkiye'ye giden ya da Trkiye'den gelen mallarn dorudan doruya transitinde kullanlacak bir alan, Trkiye'ye -Milletler Cemiyeti'nce bir sre saptanmaz ise- sresiz olarak kiralanacaktr. Yukardaki fkrada sz edilen alann snrlar, bu alann varolan demiryollaryla balantlar, dzenlenmesi, iletilme biimi ve genellikle btn kullanlma koullar ile kira tutar, Trkiye'nin bir temsilcisinden, Yunanistan'n bir temsilcisinden ve Milletler Cemiyeti'nin atayaca bir temsilciden kurulacak, bir Komisyonca saptanacaktr. Bu koullar, her on ylda bir, ayn biim iinde gzden geirilebilecektir.
212 213

Baknz: Not 209. (evirenler) Baknz: Not 209. (evirenler)

-107-

MADDE 351. Batum limanndan Karadeniz'e zgrce gei, Grcistan'a, Azerbeycan'a, ran'a olduu gibi, Ermenistan'a da tannacaktr. Bu gei hakk, 349. Maddede ngrlen koullar altnda kullanlacaktr. MADDE 352. III. Blmn (Siyasal Hkmler) 89. Maddesinde ngrlen karar sakl kalmak kouluyla, Ermenistan'a, Karadeniz'e zgrce k Trabzon liman zerinden tannmtr; bu k hakk, 349. Maddede ngrlen koullar altnda kullanlacaktr. Bu durumda, Trabzon limannda, 341. Maddeden 344. Maddeye kadar olan Maddelerde ngrlen serbest blge genel rejimi altnda olacak ve Ermenistan'a giden ya da bu Devletten gelen mallarn dorudan doruya transitinde kullanlacak bir alan, Ermenistan'a Milletler Cemiyeti'nce bir sre saptanmazsa- sresiz olarak kiralanacaktr. Yukardaki fkrada sz edilen alann snrlar, bu alann varolan demiryollaryla balantlar, dzenlenmesi, iletilme biimi ve genellikle btn kullanlma koullar ile kira tutar, Ermenistan'n bir temsilcisiyle, Trkiye'nin bir temsilcisinden ve Milletler Cemiyeti'nin atayaca bir temsilciden kurulacak bir Komisyonca saptanacaktr. Bu koullar her on ylda bir, ayn biim iinde gzden geirilebilecektir. KESM III. DEMRYOLLARI ALT-KESM I. ULUSLARARASI TAIMAYA LKN HKMLER MADDE 353. Ayrcalkl [imtiyazl] ortaklklarn haklar sakl kalmak zere, Mttefik Devletler lkelerinden Trkiye'ye gelen ve Trkiye'den bu Devletler lkelerine giden mallarla,Mttefik Devletler lkelerine gitmekte ya da bu lkelerden gelmekte olup da Trkiyeden transit geen mallar, Osmanl demiryollarnda (risturnlar ve primler hesaba katlarak) alnacak vergiler, kolaylklar bakmndan olduu kadar her bakmdan da -eit tama koullan altnda, zellikle yolun uzunluu bakmndan- ayn nitelikteki mallara, herhangi bir Osmanl demiryolunda, gerek i tamada, gerekse dsatmda, dalmda [ihracatta, ithalatta], ya da transitte uygulanan en elverili rejimden tam hakla yararlanacaktr. Yukardaki fkrada ngrlen oranlara gre saptanacak ve dorudan gndermeyi salayan yk belgelerini de ieren uluslararas tarifeleri, Trkiye, Mttefik Devletlerden birince istendiinde, dzenleyecektir. MADDE 354. bu Andlamann yrrle konmasndan balayarak, Trkiye, bu Maddenin ikinci fkrasnda belirtilen ekincelerle, mallarn demiryollarnda tanmasna ilikin ve Bern'de imzalanan, 14 Ekim 1890, 20 Eyll 1893, 16 Temmuz 1895, 16 Haziran 1898 ve 19 Eyll 1906 tarihli Szlemeleri ve Dzenlemeleri kabul etmeyi stlenir. bu Andlamann yrrle konmasndan balayarak be yllk bir sre iinde, yukarda sz edilen 14 Ekim 1890 tarihli Bern Szlemesi ile bu Szlemeye sonradan getirilen eklemelerin yerine gemek zere, demiryollar ile yolcu, yolcu eyas ve mal tanmas iin -108-

yeni bir szleme imzalanacak olursa, bu yeni szleme ve buna dayanlarak demiryoluyla uluslararas tamann dzenlenmesi konusunda konulabilecek ek hkmler, Trkiye bu Szlemenin hazrlanmasna ya da Szlemenin kendisine katlmay reddetmi olsa bile, Trkiye'yi balayacaktr. Yeni bir Szleme yaplncaya kadar, Trkiye, Bern Szlemesi ile yukarda sz edilen sonradan yaplm eklemelerin hkmlerine ve tamamlayc hkmlere uygun davranacaktr. MADDE 355. Ayrcalkl ortaklklarn haklar sakl kalmak zere, bir ya da birka Mttefik Devletin istei zerine, bu Devletlerin kendi aralarndaki ya da baka btn lkelerle balantlarn, Osmanl topraklar zerinden transit geerek demiryolu ile salamak iin,Trkiye, yolcular ve bunlarn eyas iin dorudan biletli seferler kurulmasnda ibirligi yapmak zorunluundadr; Trkiye, zellikle, bu amala, Mttefik Devletler topraklarndan gelen katarlar ve arabalar kabul etmek ve bunlar en az ayn hatlar zerindeki kendi uzun seferlerinin en iyi katarlarndakine eit bir hzla yola karmak zorundadr. Bu doru [aktarmasz] yolculuklarda uygulanacak cretler, ayn hz ve rahatlk koullar altnda, Osmanl yurtii yolculuklarnda ayn yol iin alman cretten, hibir zaman, yksek olmayacaktr. Mttefik Devletler limanlarna gidecek ya da bu limanlardan gelecek olan gmenlerin Osmanl demiryollarnda ayn hz ve rahatlk koullar altnda tanmasmda uygulanacak tarife, baka herhangi bir limana gidecek ya da oradan gelecek gmenlerin, sz edilen demiryollarnda, tm primler ya da risturnlar hesaba katlarak, yararlanacaklar en elverili tarifedekinden daha yksek bir kilometre harc (vergisi) tutarnda olmayacaktr. MADDE 356. Trkiye, 355. Maddede ngrlen dorudan [aktarmasz] yolculuklara zg ya da Mttefik Devletler limanlarna, ya da limanlarndan gmen tanmasnda, bu yolculuklar engelleme ya da geciktirme sonucunu douracak, gmrk denetimi, genel polis, salk ya da denetleme polisi nlemleri gibi, hibir teknik, akal ya da ynetim nlemi almamay ykmlenir. MADDE 357. Doru [aktarmasz] yk belgeleriyle olsun ya da olmasn, bir blm demiryolu, bir blm de yurtii gemilerle yaplan tamalarda, yukardaki hkmler, demiryoluyla yaplan tama blmne uygulanr. ALT-KESM II. VAGONLAR VE YK VAGONLARI214 MADDE 358. Trkiye, uluslararas yolculuklarda kullanlacak Osmanl vagonlarnn: 1. 18 Mays 1907'de deitirilen, 15 Mays 1886 tarihli Bern Szlemesine taraf olan Mttefik Devletlerin demiryollarnda ileyen yk katarlarnn iine, ibu Andlamann yrrle konmasndan balayarak on yl iinde, bu lkelerde kabul edilebilecek olan srekli fren aygtnn ilemesine engel olmayacak biimde sokulmalarn;
Franszca metinde "Materiel roulant", ngilizce metinde "Rolling-stock", talyanca metinde "Materiale rotabile". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde uEdevat- mteharrike"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "mendfer". (evirenler)
214

-109-

2. Bu Devletlerin vagonlarnn Osmanl demiryollarnda ileyen btn yk katarlarna katlmalarn salayacak aygtlarla donatlmasn ykmlenir. Mttefik Devletlerin vagonlar ve yk vagonlar, Osmanl demiryollarnda, gidi-geli bakm ye onarm konularnda Osmanl vagonlar ve yk vagonlaryla eit ilemden yararlanacaktr. ALT-KESM III. DEMRYOLU HATLARININ BAKASINA GERLMES MADDE 359. bu Andlama uyarnca Trkiyeden ayrlan topraklar zerinde bulunan, gerek Osmanl Hkmetine215, gerek zel ortaklklara ait limanlarla demiryollarnn bakasna geirilmesine ilikin zel hkmlerle, ayrcalk sahiplerini ilgilendiren ve personelin emekliliine ilikin akal hkmler sakl kalmak zere, demiryollarnn bakasna geirilmesi aadaki koullar iinde yaplacaktr: 1. Btn demiryollarnn yaplar ve demleri [tesisat] eksiksiz ve olabildiince iyi durumda braklacaktr. 2. Kendine zg vagonlar ve yk vagonlar bulunan bir ebeke tmyle bakasna geirilmi topraklar zerindeyse, bu tatlar, 30 Ekim 1914 tarihli son sayma uygun olarak eksiksiz ve olaan bakm durumunda braklacak ve kendi denetimi altndaki nedenlerden doabilecek yitiklerden Trkiye sorumlu tutulacaktr. 3. bu Andlama uyarnca, ynetimi blnm olan hatlarda, vagonlarn ve yk vagonlarn bllmesi, eitli blmler paylarna den ynetimler arasnda anlama ile kararlatrlacaktr. Bu anlama, 30 Ekim 1918'deki son sayma gre bu hatlarda kte yazl tatlarn nemini, manevra yollar da saylmak zere, hatlarn uzunluunu, trafiin niteliini ve nemini gz nnde tutacaktr. Anlamazlk durumunda, uyumazlklar Milletler Cemiyeti'nin atayaca bir hakemce zme balanacaktr; bu hakem, gerektiinde; her bir blme braklmas gereken lokomotifleri, arabalar ve vagonlar belirtecek, bunlarn kabul koullarn saptayacak ve belirli bir sre iinde, varolan iliklere [atelyelere] aktarlan tatlarn bakm iin gereken dzenin alnmasn salayacaktr. 4. Ara ve gereler, mobilya ve avadanlklar da, vagonlar ve yk vagonlaryla ayn durumda braklacaktr. MADDE 360. Osmanl Hkmeti, Hicaz demiryolunda sahip olduu tm haklardan vazgetiini ve ilgili Hkmetlerce bunun iletilmesi ve bu demiryoluna bal ve bu demiryolu- iin kullanlan mallarn bltrlmesi iin yaplan btn dzenlemeleri kabul ettiini bildirir. Bu dzenlemelerde, demiryolunun dinsel bakmdan zel durumu tam olarak tannacak ve korunacaktr.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde yalnz "Hkmet" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere de uygun olarak, Osmanl Hkmeti" denilmektedir. (evirenler)
215

-110-

ALT-KESM V. DEMRYOLLARININ LETLMESNE LKN DZENLEMELER MADDE 361. bu Andlamadaki zel hkmler sakl kalmak zere, yeni snrlarn izilmesi sonucu, bir lkenin iki kesimini birbirine balayan bir demiryolu baka bir lkeden geecek olursa, ya da bir lkede balayan bir demiryolu kolu baka bir lkede bitecek olursa, iletme koullar, ilgili demiryolu ynetimleri arasnda bir anlamayla dzenlenecektir. Bu ynetimler, bu anlama koullan zerinde anlaamazlarsa, uyumazlklar, 359. Maddede gsterildii biimde atanacak bir hakemce zme balanacaktr. Trkiye ile Mttefik Devletler, ya da snrda olan yeni Devletler arasnda kurulacak btn yeni snr istasyonlar ve bu istasyonlar arasndaki demiryollarnn iletilmesi, ayn koullarda yaplacak anlamalarla dzenlenecektir. MADDE 362. Birok lke arasndaki gidi-geli, vagon dei-tokular, birok lke zerinden geileri ngren tarifeler ve l Austos 1914de Osmanl imparatorluu iinde olan topraklardaki demiryollarna ilikin benzer btn sorunlar konusunda ortak anlamalara varmak yetkisiyle, ilgili Hkmetlerce atanacak-teknik temsilcilerden oluan srekli bir konferans kurulacaktr. KESM IV. ETL KONULAR ALT-KESM I. SULAR REJM MADDE 363. Tersine hkmler yoksa, yeni bir snr izilmesi sonucunda, bir Devletteki sular rejimi (kanalizasyon, su baskn, sulama, akalama [drenaj] ya da benzer konular), baka bir Devlet topraklarnda yaplan ilere bal ise, ya da bir Devletin topraklar zerinde, sava ncesinden kalma yaplageliler [teamller] gereince, baka bir Devlet topraklarndan gelen sular ya da su gc kullamlmaktaysa, ilgili Devletler arasnda, her birinin karlarn ve kazanlm haklarn koruyacak nitelikte bir anlama yaplmas gerekir. Anlamaya varlamazsa, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak bir hakem sorunu karara balayacaktr.

ALT-KESM II. TELGRAFLAR VE TELEFONLAR MADDE 364. Mttefik Devletlerden herhangi birinin istei zerine, Trkiye, Osmanl topraklarndan geen balca telgraf ya da telefon hatlarnn yapm ve bakm iin gereken kolaylklar gstermeyi ykmlenir.

-111-

Sz konusu kolaylklar arasnda, Mttefik Devletlerden birinin gsterecei herhangi bir telgraf ya da telefon ortaklna u haklarn tannmas da bulunacaktr: 1. Osmanl topraklan zerinde demiryollar ya da baka ulam yollar boyunca yeni telgraf ya da telefon direkleri ve telleri hatlarnn kurulmas; 2. Sz edilen telgraf ya da telefon direkleri ve telleri hatlaryla, anlama zerine, varolan direklere balanm tellere her an yaklaabilmek ve bunlar iyi iler durumda tutmak iin gereken nlemleri almak; 3. Sz edilen telgraf ya da telefon hatlarnn kullanlmasnda kendi grevlilerinin hizmetinden yararlanmak. Sz edilen hatlarn kuruluuyla, zellikle zel kiilere dn ya da dence [tazminat] verilmesiyle ilgili btn sorunlar, Osmanl Hkmetinin kendisinin kurmu olduu bir telgraf ya da telefon hatt konusundaki ayn koullar iinde zme balanacaktr. MADDE 365. Varolan szlemelerdeki kart hkmlere baklmakszn, Trkiye, snrda olsun ya da olmasn, Mttefik Devletlerden herhangi birinden gelen, ya da oraya giden telgraf yazmalarna ve telefon grmelerine, uluslararas transite en elverili hatlar zerinden ve yrrlkteki tarifeler uyarnca, transit zgrl tanmay ykmlenir. Bu yazmalar ve grmeler gereksiz hibir gecikmeye ve engellemeyle uratlmayacaktr; bu yazmalar ve grmeler, Trkiye'de kolaylklar ve zellikle balantlarn hz bakmndan ulusal ilemden yararlanacaktr. Hibir, deme, kolaylk ya da kstlama, ne dorudan doruya ne de dolayl olarak, gnderenin ya da alcnn uyrukluu yznden etkilenmeyecektir216. bu Andlama hkmleri nedeniyle, nceleri tm Osmanl topraklan zerinde olan hatlar, birok Devletin topraklarndan gemekteyse, telgraf tarifelerinin yeni bir uluslararas szlemede gzden geirilmesine dein, birok lkede eklenen harlarn tutar, geilen topraklarn tm Osmanl egemenlii altnda kalsayd, varm olaca tutar amayacak ve har tutarnn geilen Devletler arasnda bltrlmesi, ilgili eitli ynetimler arasnda anlamalarla dzenlenecektir. ALT-KESM III. DENZALTI KABLOLARI MADDE 366. Trkiye217, stanbul218 - Kstence kablosunun stanbul'da219 karaya balanmas haklarn Mttefik Devletlerce gsterilecek ynetime ya da ortakla aktarmay kabul eder. MADDE 367. Trkiye, Cidde -Suakin [Zuakkin] ve Kbrs- Lazkiye kablolarnn tm ya da bir blm zerindeki btn haklarndan, yetkilerinden ve her eit ayrcalklarndan, gerek kendi adna gerek uyruklar adna, Balca Mttefik Devletler yararna vazgeer.
Prof. Erim, bir dipnotta, Konya -dolaysyla Matbaa-i mire- metinlerinde bu tmcenin iyi evrilmediini belirtmekte ve tmcenin Franszcasm vermektedir, te yandan, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerindeki eviri yledir: "Aidat, teshilat veya tahdidat hibir vehile gerek bilvasta gerek bilavasta olsun mrsilin, yahud mrsi-lnleyhin tbiiyetine merbut olmayacaktr". (evirenler) 217 Franszca metinde "Turquie", ngilizce metinde "Turkey", talyanca metinde "Turchia"; 1920 Trke evirilerinde "Hkmet-i Osmaniye". (evirenler) 218 Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Dersaadet";. Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "stanbul". (evirenler) 219 1920 Trke evirilerinde "stanbul". (evirenler)
216

-112-

Bir nceki fkra gereince aktarlan kablolar ya da kablo kesimleri zel mlkiyette iseler, bunlarn ilk malolduklar para tutarndan amortisman iin pay dldkten sonra hesaplanacak deer Trkiye'nin alacana geirilecektir. ALT-KESlM IV. BRTAKIM YRTME NLEMLERNE LKN HKMLER MADDE 368. Trkiye, tama konularnda Mttefik Devletler adna davranan bir makamn: 1. bu Andlamann yrtlmesi erevesinde yaplan asker tanmas ile, ordularn kullanaca aralar ve gereler, cephane ve yiyecek tanmas; 2. Geici olarak da, kimi blgelere ikmal maddelerinin tanmas, tat ilerinin olaan koullara olabildiince abuk dnebilmesi ve posta ve telgraf hizmetlerinin rgtlenmesi iin, kendisine verecei ynergeleri [talimat] yerine getirecektir. KESM V. ANLAMAZLIKLARIN ZM VE SREKL HKMLERN YENDEN GZDEN GElRlLMESl MADDE 369. b Andlamada tersine hkm bulunmadka, ibu Andlamann bu Blmn oluturan hkmlerin yorumu ve uygulanmas konusunda ilgili Devletler arasnda kabilecek anlamazlklar Milletler Cemiyeti'nce ngrlen biimde zme balanacaktr. MADDE 370. Milletler Cemiyeti, herhangi bir zamanda, yukardaki maddelerden srekli bir ynetim rejimine ilikin olanlarn gzden geirilmesini nerebilecektir. MADDE 371. bu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak yllk bir srenin bitiminde, 328. Maddeden 334. Maddeye kadar olan Maddelerle, 353. Maddenin, ve 355. Maddeden 357. Maddeye kadar olan Maddelerin hkmleri, Milletler Cemiyeti Konseyince herhangi bir zamanda yeniden gzden geirilebilecektir. 373. Madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, karlkl olma tannmadka, bu topraklardan herhangi bir blm yararna, yukarda saylan Maddelerdeki hkmlerin hibirinden yararlanmay Mttefik Devletlerden biri isteyemez.

-113-

KESM VI. ZEL HKMLER.

MADDE 372. Mttefik Devletler yararna ibu Andlama ile kendisine yklenen zel ykmllklere dokunmamak kouluyla, Trkiye, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak be yllk bir sre iinde, Milletler Cemiyeti'nin onaylamasyla, uluslararas transit, ulama elverili su yollar, limanlar ve demiryollar rejimlerine ilikin olarak yaplabilecek herhangi bir genel szlemeye katlmay ykmlenir. MADDE 373. bu Andlamann tersine zel hkmleri bulunmadka, bu Blmn hkmleri, Mttefik Devletler uyruklarnn, kapitlasyonlar rejimi ya da ad geen kapitlasyonlarn yerini alacak her eit dzenlemeler gereince yararlanabilecekleri daha geni haklan kullanmalarna engel olmayacaktr. B L M XII220. ALIMA KESM I. ALIMANIN RGTLENMES Milletler Cemiyeti'nin amacnn evrensel bar korumak olduunu ve byle bir barn ancak sosyal adalet temeline dayanabileceini; Pek ok kimse iin adaletsizlii, yoksulluu ve yoksunluklar yaratan alma koullarnn varln ve bunun evrensel bar ve uyumu tehlikeye sokacak lde bir memnunsuzluk dourduunu, rnein, alma saatlerinin dzenlenmesi, gnlk ve haftalk bir alma sresi tavannn saptanmas, iilerin ie alnmas, isizlie kar savam, uygun geim koullar salayacak bir cret denmesinin gvence altna alnmas, iilerin genel hastalklarla meslek hastalklarna ve i kazalarna kar korunmas, ocuklarn, genlerin ve kadnlarn korunmas, yallk ve igrmezlik emeklilii cretleri balanmas, yabanc lkelerde alan iilerin karlarnn savunulmas, sendika zgrl ilkesinin dorulanmas, meslek ve teknik retimin rgtlenmesi ve bunlara benzer daha baka nlemlerle, bu koullarn iyiletirilmesinin kanlmaz olduunu; Gerekten insanca bir alma dzeninin herhangi bir ulusa kabul edilmemesi nin, kendi lkelerindeki iilerin yazgsn iyiletirmek isteyen baka uluslarn abala rna engel olduunu; Gz nnde tutarak; BAITLI YKSEK TARAFLAR, adalet ve insanlk duygularyla olduu kadar, srekli bir dnya barn salamak isteiyle de davranarak, aadaki hkmleri kararlatrmlardr:
220 Bu Blmn Trkeye evirilmesinde "Milletleraras alma Tekilt Statsnde yaplan deiikliklerin onanmas hakknda Kanun" a ekli Stat evirisinden yararlanlmtr. Dstur, tertip III, c. 29, ss. 793-811. (evirenler)

-114-

ALT-KESM I. RGT MADDE 374. Balangta aklanan programn gerekletirilmesine almakla grevli srekli bir rgt kurulmutur. Milletler Cemiyeti'nin asl yeleri, bu rgtn de asl yeleridir, ve bundan byle, Milletler Cemiyeti yesi sfat, sz edilen rgtn de asl yelii hakkn verecektir. MADDE 375. Srekli rgt: 1. yelerin temsilcilerinden oluan bir Genel Konferans;

2. 380. Maddede ngrlen Ynetim Kurulunun ynetimi altnda bir Uluslararas alma Brosu ierecektir. MADDE 376. yelerin temsilcilerinin Genel Konferans, gerek grldke ve enaz ylda bir kez toplanacaktr. Konferans, yelerin herbirinin drt temsilcisinden oluacaktr; bunlardan ikisi Hkmet temsilcileri olacak ve teki ikisi, karlkl olarak, bir yandan yelerden herbirinin uyrukluunda olan iverenleri ve te yandan iileri temsil edecektir. Her temsilcinin yannda, toplant gndeminde yazl ayr konularn herbiri iin enok iki kii olmak zere, teknik danmanlar bulunabilecektir. Kadnlar zellikle ilgilendiren sorunlarn Konferansda grlmesi srasnda, teknik danman olarak atanan kimselerden enaz biri kadn olacaktr. yeler, Hkmete bal olmayan temsilcileri ve teknik danmanlar, lkelerindeki iveren ve ii meslek rgtlerinden -byle rgtlerin varolmas kouluyla- en byk temsil gc bulunanlarla anlaarak atamay ykmlenirler. Teknik danmanlar, ancak bal bulunduklar Temsilcinin istei zerine ve Konferans Bakannn zel izniyle sz alabilirler; teknik danmanlar oylamaya katlmazlar. Bir Temsilci, Bakana yazyla bavurarak, teknik danmanlardan birisini kendisine vekil atayabilir ve bu vekil, bu sfatla, grmelere ve oylamaya katlabilir. Temsilcilerin ve teknik danmanlarn adlan, yelerin herbirinin Hkmetlerince Uluslararas alma Brosuna bildirilecektir. Temsilcilerin ve teknik danmanlarn yetki belgeleri Konferansn incelemesine sunulacak ve Konferans, hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn te iki ounluuyla, ibu Maddenin hkmlerine uygun olarak atanm saymayaca herhangi bir Temsilciyi ya da teknik danman kabul etmeyebilecektir. MADDE 377. Her Temsilcinin, Konferans grmelerine sunulan btn sorunlarda kiisel oy kullanma hakk olacaktr. yelerden biri, atamaya hakk olduu, Hkmete bal bulunmayan temsilcilerden birini atamamssa, Hkmete bah olmayan teki Temsilcinin Konferans tartmalar na katlmaa hakk olacak, ancak oy verme hakk bulunmayacaktr. -115-

Konferans, 376. Maddenin kendisine verdii yetkilere dayanarak, yelerden birinin bir Temsilcisini kabul etmezse, ibu Madde hkmleri, sz konusu Temsilci atan-mamcasna uygulanacaktr. MADDE 378. Konferansn toplantlar, Milletler Cemiyeti merkezinde ya da hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn te iki ounluuyla, bir nceki toplantda Konferansa kararlatnlabilecek herhangi baka bir yerde yaplabilecektir. MADDE 379. Uluslararas alma Brosu, Milletler Cemiyeti merkezinde kurulacak ve Cemiyet kurumlan topluluunun bir paras olacaktr. MADDE 380. Uluslararas alma Brosu, aadaki hkmler uyarnca seilmi, yirmi drt kiiden oluan bir Ynetim Kurulunun ynetimi altnda bulunacaktr: Hkmetleri temsil eden oniki kii; Konferansda iverenleri [patronlar221] temsil eden temsilcilerce seilmi alt kii; Konferansda grevlileri ve iileri temsil eden temsilcilerce seilmi alt kii. Hkmetleri temsil eden oniki kiiden sekizi, endstriyel nemi en byk olan yelerce, drd, yukarda sz geen yelerin temsilcileri dnda, Konferansa atanm Hkmet temsilcilerince bu amala seilen yelerden atanacaktr. Endstriyel nemi en byk olan yelerin hangileri olduunun saptanmas sorununda doabilecek anlamazlklar, Milletler Cemiyeti Konseyince zme balanacaktr. Ynetim Kurulu yelerinin grev sreleri yl olacaktr. Bo yerlerin doldurulmas biimi, yedeklerin atanmas ve ayn nitelikteki teki sorunlar, Konferansn uygun bulmas kouluyla, Ynetim Kurulunca dzenlenebilecektir. Ynetim Kurulu, yeleri arasndan bir Bakan seecek ve itzn yapacaktr. Ynetim Kurulu, kendi saptad tarihlerde toplanacaktr. Ynetim Kurulunun enaz on yesinin yazl bir istemde bulunmalar zerine, zel bir toplant yaplmas gerekecektir. MADDE 381. Uluslararas alma Brosunun bana bir Mdr getirilecektir; Mdr, Ynetim Kurulunca atanacak, Ynetim Kurulundan ynerge [talimat] alacak, Bronun iyi ilemesi ve grevlendirilecei btn teki ilerin yaplmas konusunda Ynetim Kuruluna kar sorumlu olacaktr. Mdr ya da vekili, Ynetim Kurulunun btn oturumlarnda bulunacaklardr. MADDE 382. Uluslararas alma Brosunun grevlilerini Mdr seecektir. Bu seim, en iyi verim almak amacyla badatrlabilecek bir lde, eitli uyruklukta kiiler arasndan yaplacaktr. Bunlardan bir blm kadn olacaktr.
Franszca metinde "patrons", ngilizce metinde "employers", talyanca metinde "padroni"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "sermayedarlar"; Vakit ve* Peyam- Sabah metinlerinde "messesat- snaiye". (evirenler)
221

-116-

MADDE 383. Uluslararas alma Brosunun grevleri, iilerin iinde bulunduklar koullarn ve alma rejiminin, uluslararas alanda dzenlenmesine ve zellikle uluslararas szlemeler yaplmas iin, Konferansn grmelerine sunulacak sorunlarn incelenmesine ve ayn zamanda, Konferansa istenilecek zel soruturmalarn yaplmasna ilikin her trl bilgilerin toplanp datlmasn kapsayacaktr. Bro, Konferans toplantlarnn gndemlerini hazrlamakla grevli olacaktr. Bro, her trl uluslararas anlamazlklara ilikin olmak zere, ibu Andlama-nn bu Blmndeki hkmleri gereince kendisine den devleri yerine getirecektir. Bro, Franszca, ngilizce ve Ynetim Kurulunun uygun grecei herhangi bir baka dilde, endstri ve alma ile ilgili uluslararas bir nemi olan sorunlarn incelenmesine zg, belirli srelerde kacak bir dergi hazrlayacak ve yaynlayacaktr. Genel olarak, Bronun, bu Maddede gsterilen grevlere ek olarak, Konferansn kendisine vermeyi uygun grecei her trl baka yetkileri ve grevleri olacaktr. MADDE 384. yelerin ii sorunlaryla uraan Bakanlklar, Uluslararas alma Brosu Ynetim Kurulundaki kendi Hkmet temsilcileri araclyla ya da byle bir temsilci yoksa, ilgili Hkmete bu konuda gereken biimde yetkili klnan ve atanm bulunan herhangi bir baka grevli araclyla, Mdrle dorudan doruya haberleebilecektir. MADDE 385. Uluslararas alma Brosu, yardmda bulunulmak olasl olan222, her trl sorunlar iin Milletler Cemiyeti Genel Sekreterliinin yardmn isteyebilecektir. MADDE 386. yelerden her biri, duruma gre, Konferans ve Ynetim Kurulu toplantlarna katlan Delegelerinin, bunlarn teknik danmanlarnn ve Temsilcilerinin yol ve oturma giderlerini deyecektir. Uluslararas alma Brosunun, Konferans ya da Ynetim Kurulu toplantlarnn btn teki giderleri, Uluslararas alma Brosu Mdrne, Milletler Cemiyeti btesinden Cemiyet Genel Sekreterince denecektir. Uluslararas alma Brosu Mdr, ibu Madde gereince kendisine denen deneklerin kullanlmas konusunda Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine kar sorumlu olacaktr. ALT-KESM II. LEY MADDE 387 Ynetim Kurulu, yelerden birinin Hkmetince ya da 376. Madde'de tanmlanan baka herhangi bir rgte gndeme konacak konular hakknda yaplacak tm nerileri inceledikten sonra Konferans toplantlarnn gndemini hazrlayacaktr.
Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, iki virgl arasndaki bu szckler yoktur. Oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak, yle denilmektedir:... mzaheret gsterilmesi mmkn olan..." (evirenler)
222

-117-

MADDE 388. Mdr, Konferansn Sekreterlii grevini yapacak ve her toplantnn gndemini, bu toplantnn balangcndan drt ay nce, her bir yeye ve bunlar aracl ile, atandklarnda, Hkmete bal olmayan temsilcilere iletmesi gerekecektir. MADDE 389. yelerin Hkmetlerinin her birinin ngrlen konulardan birinin ya da birkann, toplant gndemine yazlmasna kar kmaa hakk bulunacaktr. Bu kar k hakl gsteren nedenler Mdre sunulacak aklayc bir [andn] muhtrada yer alacak ve bu belge Mdr tarafndan srekli rgt yelerine bildirilecekiir. Bununla birlikte, hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn te iki ounluu ile Konferans karar verdii takdirde, kar klm olunan konular gndemde kalacaktr. Konferansn, ayni te iki ounlukla, incelenmesi gerektiine karar verecei (nceki paragrafta ngrlenlerden baka) her konu bir sonraki toplant gndemine alnacaktr. MADDE 390. Konferans kendi ileyi kurallarn dzenleyecektir: bakann seecek; incelenmesi gerektii kansnda olduu tm konular hakknda rapor sunmakla grevli komisyonlar kurabilecektir. bu Andlamann ibu Blmnn baka maddeleri gereince zellikle daha byk bir ounluu gerektirmeyen tm hallerde kararlar Konferansta hazr bulunan yelerin kullandklar oylarn salt ounluu ile alnacaktr. Kullanlan oylarn says toplantda hazr bulunan Temsilcilerin saysnn yarsndan az olursa hibir karar alnamaz. MADDE 391. Konferans, kurduu komisyonlara, grmelere katlmak hakk olan, ancak oy haklar bulunmayan teknik danmanlar katabilecektir. MADDE 392. Konferans, gndemindeki bir konuya ilikin nerilerin kabulne karar verirse, bu nerilerin: a) ulusal yasa yoluyla ya da bir baka yoldan uygulanmas iin yelerin incelenmesine sunulacak bir "tleme" ["tavsiye"]; b) ya da yelerce onaylanacak uluslararas bir szleme tasars biimini mi alacam kararlatracaktr. Her iki durumda, bir tlemenin [tavsiyenin] ya da bir szleme tasarsnn son oylanmasnda Konferansa kabul edilebilmesi iin, hazr bulunan Temsilcilerin oylarnn te iki ounluunu toplamas zorunludur. Konferans, uygulanmas genel olacak bir tleme ya da szleme tasars hazrlarken, iklimin, endstri rgtlenmesinin eksik gelimbulunmasnn ya da baka zel durumlann, endstri koullarn temelden deiik kld lkeleri gz nnde tutacak ve bu lkelere zg koullar karlayabilmek iin gerekli sayd deiiklikleri ne srebilecektir. tlemenin ya da szleme tasarsnn bir rnei Konferans Bakan ile Mdrce imzalanarak, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine verilecektir. Genel Sekreter, tlemenin ya da szleme tasarsnn doruluu onaylanm bir rneini yelerden herbirine gnderecektir.

-118-

yelerden herbiri, Konferans toplantsnn kapanmasndan balayarak bir yl iinde (ya da kurald durumlar yznden, bu sre iinde olamazsa, olanak bulunur bulunmaz - ancak Konferansn kapanndan balayarak kesinlikle 18 aydan daha uzun bir sre gemeden), tlemeyi ya da szleme tasarsn bir yasa biimine sokmak ya da baka trl bir nlem almak zere, bunlar, bu konuda yetkili makama ya da makamlara sunmay ykmlenirler. Bir tleme sz konusuysa, yeler, alnan nlemler konusunda Genel Sekretere bilgi vereceklerdir. Sz konusu olan bir szleme tasarsysa, yetkili makamn ya da makamlarn uygun buluunu salayan ye, szlemeyi kesin biimde onadn Genel Sekretere bildirecek ve bu szlemenin hkmlerini yerine getirmek iin gerekli nlemleri alacaktr. Bir tlemeye ilikin olarak bir yasama karar ya da bu tleme hkmlerinin yerine getirilmesini salayacak nitelikte baka trl nlemler alnmazsa, ya da bir szleme tasars, bu konuda yetkili bulunan makamn ya da makamlarn uygun bulmasyla karlanmazsa, ye, baka hibir ykm altnda bulunmayacaktr. almaya ilikin konulardaki bir szlemeye katlmak yetkisi birtakm kstlamalara balanm bulunan federal bir Devletin sz konusu olduu durumlarda, Hkmetin, bu kstlamalarn uyguland szleme tasarsn yalnz bir tleme biiminde alma hakk olacak ve, bu durumda, bu Maddenin tlemeler konusundaki hkmleri uygulanacaktr. Yukardaki madde aadaki ilkeye uygun biimde yorumlanacaktr: Hibir durumda, bir tlemenin ya da szleme tasarsnn Konferansa kabulnn sonucu olarak, yelerden herhangi birinden, sz konusu iilere ilikin olarak, kendi yasal kurallaryla daha nce salanm bulunan korumay azaltmas istenmeyecektir. MADDE 393. Bylece onaylanm olan her szleme, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterliince kte yazlacak [tescil edilecek], ancak, yalnz onu onaylam olan yeleri balayacaktr. MADDE 394. Tm zerinde son oylamada, hazr bulunan yelerin te iki ounluunu kazanamayan bir tasan, Srekli rgt yelerinden isteyenler arasnda zel bir szlemeye konu olabilir. Bu nitelikteki her zel szleme, ilgili Hkmetlerce, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine gnderilecek ve Genel Sekreter bu szlemeyi kte yazdrtacaktr. MADDE 395. yelerden herbiri, katlm olduu szlemeleri yrrle koymak iin ald nlemler konusunda Uluslararas alma Brosuna yllk bir rapor gndermeyi ykmlenir. Bu raporlar, Ynetim Kurulunca gsterilen biimde yazlacak ve Ynetim Kurulunun istedii kesin bilgileri ierecektir. Mdr, bu raporlarn bir zetini, Konferansn en yakn toplantsna sunacaktr. MADDE 396. yelerden herhangi birinin, katlm olduu bir szlemenin istenir biimde uygulanmasn salamadn ne srerek, bir ii ya da iveren meslek rgtnce, Uluslararas alma Brosuna yaplan bir yaknma, Ynetim Kurulunca, yaknma konusu Hkmete ulatrlacak ve bu Hkmet, soruna ilikin uygun grecei bildiride bulunmaa arlabilecektir.

-119-

MADDE 397. Yaknma konusu Hkmetten akla yatkn bir sre iinde hibir bildiri alnmazsa, ya da alnan bildiri Ynetim Kurulunca yeterli grlmezse, Ynetim Kurulu, alnan yaknma bildirisini ve gerekirse verilen yant aa vurmak hakkna sahip olacaktr. MADDE 398. yelerden herbiri, bundan nceki Maddeler gereince, birlikte onayladklar bir szlemenin uygulanmasn, kendi grne gre, istenir biimde salamayan bir yeye ilikin olarak, Uluslararas alma Brosuna bir yaknma gnderebilir. Ynetim Kurulu, yerinde grrse ve aada gsterilen yntem uyarnca, durumu, bir Soruturma Komisyonuna bildirmeden nce, 396. Maddede yazl olduu biimde, yaknma konusu Hkmetle iliki kurabilir. Ynetim Kurulu, yaknmay, sz konusu Hkmete bildirmeyi gerekli grmezse ya da bu bildiride bulunulduu zaman, akla yatkn bir sre iinde, kendisini doyuracak bir yant alnmazsa, ortaya atlan sorunu incelemek ve bu konuda bir rapor ver-: meke grevli bir Soruturma Komisyonu kurulmasn isteyebilecektir. Ayn yntem, gerek dorudan doruya, gerek Konferansdaki bir Temsilcinin yaknmas zerine, Ynetim Kurulunca uygulanabilecektir. 397. ya da 398. Maddelerin uygulanmasnn ortaya kard bir sorun Ynetim Kuruluna geldii zaman, yaknma konusu Hkmet, Ynetim Kurulunda daha nceden atanm bir Temsilcisi yoksa, Ynetim Kurulunun bu soruna ilikin grmelerine katlmak zere bir Temsilci atama hakkna sahip olacaktr. Bu grmelerin yaplaca tarih, yaknma konusu Hkmete zamannda bildirilecektir. MADDE 399. Soruturma Komisyonu aadaki biimde kurulacaktr: yelerden herbiri, ibu Andlamann yrrle girmesini izleyen alt ay iinde, endstriyel konularda yetkili olan, biri iverenleri [patronlar223], ikincisi iileri temsil eden ve ncs her ikisine kar bamsz bulunan, kii atamay ykmlenir. Bunlarn hepsi, iinden Soruturma Komisyonunun yeleri seilecek olan, bir dizelge [liste] oluturacaktr. Ynetim Kurulunun, sz geen kiilerin niteliklerini incelemeye ve nitelikleri ibu Madde hkmlerine uymayanlarn atanmasn, hazr bulunan Temsilcilerin te iki ounluuyla reddetmeye hakk olacaktr. Ynetim Kurulunun istei zerine, Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri, Soruturma Komisyonunu oluturmak zere, dizelgedeki [listedeki] kategoriden herbiri iinden birer kii olmak zere, kii atayacak ve ayrca bu kiiden birini anlan Komisyonun Bakan olarak seecektir. Bylece atanan kiiden hibiri, yaknmayla dorudan doruya ilgili bulunan yelerden birine bal olmayacaktr. MADDE 400. Bir yaknma, 398. Madde gereince, bir Soruturma Komisyonuna gnderilecek olursa, yaknmayla dorudan doruya ilgisi bulunsun ya da bulunmasn, yelerden herbiri, yaknma konusuna ilikin olarak elindeki btn bilgileri Komisyonun yararlanmasna hazr bulundurma ykmlenir.
223 Franszca metinde "le patrons", ngilizce metinde "employers", talyanca metinde "i padroni". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde, bu szckler karl olarak 380. maddede "sermayedar" szc kullanlmken, burada "patronlar" denilmektedir; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde de "patronlar" denilmektedir. (evirenler)

-120-

MADDE 401. Soruturma Komisyonu, yaknmann derinlemesine incelenmesinden sonra bir rapor kaleme alarak, bunda, yaknmann kapsamn belirtmeye yarayacak btn olgusal noktalara ilikin gzlemleriyle birlikte, yaknan Hkmetin isteini yerine getirmek iin alnmas gereken nlemler ve bu nlemlerin alnmas iin verilmesi gereken sreler konusunda uygun grd tlemeler [tavsiyeler] bildirecektir. Bu rapor, ayn zamanda, gerekirse yaknlan Hkmete, Komisyonca uygun ve teki Hkmetlerce uygulanmas kendisine hakl grlecek ekonomik yaptrmlar da belirtecektir. MADDE 402. Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri, Soruturma Komisyonunun raporunu, anlamazlkla ilgili Hkmetlerin herbirine bildirecek ve raporun yaynlanmasn salayacaktr. lgili Hkmetlerden herbiri, Komisyon raporundaki tlemeleri kabul edip etmediini ve bunlar kabul etmiyorsa, anlamazl Milletler Cemiyeti'nin Uluslararas Srekli Adalet Divan'na sunmak isteinde olup olmadn, bir ayhk bir sre iinde, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine bildirecektir. MADDE 403. yelerden biri, bir tlemeye ya da szleme tasarsna ilikin olarak, 392. Maddede yazl nlemleri almazsa, baka herhangi bir yenin, bu konuda Uluslararas Srekli Adalet Divan'na bavurmaa hakk olacaktr. MADDE 404. Uluslararas Srekli Adalet Divan'mn 402. ya da 403. Maddeler gereince, kendisine sunulan bir yaknmaya ya da soruna ilikin karar kesindir. MADDE 405. Soruturma Komisyonunun varabilecei sonular ya da tlemeler, Uluslararas Srekli Adalet Divan'nca dorulanabilecek, deitirilebilecek ya da bozulabilecektir; Divan, gerekirse, kusurlu Hkmete kar uygun grecei ve baka Hkmetlerce uygulanmas Divan'a hakl grlebilecek, ekonomik yaptrmlar bildirecektir. MADDE 406. Herhangi bir ye, Soruturma Komisyonu raporunda olsun, Uluslararas Srekli Adalet Divan kararnda olsun, bulunabilecek tlemelere, saptanacak sre iinde uymazsa, baka herhangi bir ye, Komisyon raporunda ya da Adalet Divan kararnda bu konuda uygulanmas bildirilen ekonomik yaptrmlar o yeye kar uygulayabilecektir. MADDE 407. Kusurlu Hkmet, gerek Soruturma Komisyonunun tlemelerine, gerek Uluslararas Srekli Adalet Divan'nm kararndaki tlemelere uymak iin gerekli nlemleri ald konusunda Ynetim Kuruluna her zaman bilgi verebilir ve Ynetim Kurulundan, sylediklerinin doruluunu incelemek zere, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterince bir Soruturma Komisyonu kurduruimasn isteyebilir. Bu durumda, 399., 400., 401., 402., 404. ve 405. Maddeler hkmleri uygulanacaktr; Soruturma Komisyonu raporu ya da Uluslararas Srekli Adalet Divan karar kusurlu Hkmetten yana ise, teki Hkmetler, sz konusu Devlete kar aldklar ekonomik nlemlere hemen son vereceklerdir. -121-

ALT-KESM III. GENEL HKMLER. MADDE 408. yeler, ibu Andlamann bu Blmnn hkmleri gereince katlm olduklar szlemeleri, smrgelerinden ya da sahibi bulunduklar lkelerden ve koruyuculuklar altndaki lkelerden kendilerini kendi balarna ynetmeyenlere, aadaki ekincelerle, uygulama ykmlenirler: 1. Szlemenin yerel koullar yznden uygulanmasna olanak bulunmamas,

2. Szlemenin yerel koullara uydurulmas iin szlemede gerekli deiikliklerin yaplabilmesi; yelerden herbiri, kendilerini kendi balarna tam olarak ynetmeyen smrgelerinden, ya da sahip olduklar lkelerden, ya da koruyuculuklar altnda bulunan lkelerden herbiri iin almay tasarladklar karar Uluslararas alma Brosuna bildirecektir. MADDE 409. bu Andlamann ibu Blmne, Konferansa, hazr bulunan Temsilcilerinin oylarnn te iki ounluuyla yaplmas kabul edilen deiiklikler, temsilcileri Mil letler Cemiyeti Konseyini oluturan Devletlerce ve yelerin drtte nce onaylan d zaman yrrle gireceklerdir. MADDE 410. bu Andlamann ibu Blmnn ve yelerce sonradan ibu Blme dayanlarak yaplm szlemelerin yorumlanmasna ilikin her trl sorunlar ve glkler Uluslararas Srekli Adalet Divan'nm deerlendirmesine sunulacaktr. ALT-KESM IV. Almanya ile 28 Haziran 1919'da yaplm Andlamada ngrlen GEC NLEMLER MADDE 411. Konferansn ilk toplants 1919 Ekim aynda yaplacaktr. Bu toplantnn yeri ve gndemi iliik Ek'de saptanacaktr. Bu ilk toplantnn ar ve dzenlenmesi, sz geen Ek'te bu bakmdan gsterilen Hkmete salanacaktr. Belgelerin hazrlanmasnda, bu Hkmete, ayn Ek'te gsterilen yelerden oluan bir Uluslararas Komisyon yardm edecektir. Bu ilk toplantnn ve, Milletler Cemiyeti btesine gerekli denekler konuluncaya kadar, bundan sonraki toplantlarn giderleri, Temsilcilerin ve teknik danmanlarn yolluklar dnda, Uluslararas Posta Birlii'nin Uluslararas Brosu iin saptanm oranlar zerinden yeler arasnda paylatrlacaktr. MADDE 412. Milletler Cemiyeti kuruluncaya kadar, bundan nceki maddeler gereince, Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine yaplmas gereken bildiriler, Uluslararas alma Brosu Mdrnce saklanacak ve bunlara ilikin olarak Genel Sekretere bilgi verilecektir.

-122-

MADDE 413. Uluslararas Srekli Adalet Divan kuruluncaya kadar, ibu Andlamann ibu Blm gereince Divan'a sunulmas gereken anlamazlklar, Milletler Cemiyeti Konseyinin kuraca kiilik bir mahkemeye gtrlecektir. EK. ALIMA KONFERANSININ BlRNC TOPLANTISI, 1919

Konferansn toplant yeri Washington olacaktr. Amerika Birleik Devletleri Hkmetinin, Konferans toplantya armas istenecektir. Uluslararas Dzenleme Komitesi, Birleik-Devletler, Byk-Britanya, Fransa, talya, Japonya, Belika ve svire Hkmetlerinden herbirince seilen yedi kiiden oluacaktr. Komite, gerekli grrse, baka yeleri de Komitede temsil edilmee a-rabilecektir. Gndem yle olacaktr: 1. 2. 3. Sekiz saatlik gn ya da 48 saatlik hafta ilkesinin uygulanmas; sizlii nlemeye ve isizliin sonularna are bulmaya ilikin sorunlar; Kadnlarn altrlmas: a) doumdan nce ve sonra (analk dentisi sorununu da kapsamak zere); b) gece almas; c) sala elverili olmayan ilerde alma. 4. ocuklarn altrlmas: a) ie alm ya; b) gece almas; c) sala elverili olmayan ilerde alma. 5. Endstride altrlan kadnlarn gece altrlmalarnn ve beyaz (san) fosforun kibrit endstrisinde kullanlmasnn yasaklanmasna ilikin 1906'da Bern'de kabul edilen Uluslararas Szlemelerin kapsamlarnn geniletilmesi ve uygulanmas. KESM II. GENEL LKELER. MADDE 414. Batl Yksek Taraflar, cretle alan iilerin fizik, moral ve dnsel ynlerden iyi durumda bulunmalarnn, uluslararas bakmdan temel nemde olduunu kabul ederek, bu yksek amaca ulamak iin, Milletler Cemiyeti rgtne bal olmak zere, birinci Kesimde ngrlen srekli rgt kurmulardr. Batl Yksek Taraflar, iklim, grenek, ekonomik olanak ve endstriyel gelenek bakalklarnn, alma koullarnda kesin bir tekdzenin hemen salanmasn gletirdiini kabul etmektedirler. Ancak, Batl Yksek Taraflar, emein yalnz bir ticaret nesnesi biiminde saylmamas gerektii kansndan esinlenerek, alma koullarnn dzenlenmesi iin, btn endstriyel topluluklarn iinde bulunduklar zel durumlarn elverdii lde uygulamaya aba gstermeleri gereken birtakm yntemler ve ilkeler bulunduu grndedirler. -123-

Bu yntemler ve ilkeler arasnda, aada yazl olanlar. Batl Yksek Taraflara zel ve ivedi bir nemde grnmektedir: 1. Yukarda belirtilen ve emein yalnz bir mal ya da ticaret nesnesi saylmamasn isteyen ana ilke. 2. Yasaya aykr olmayan btn konularda, gerek iiler gerek iverenler iin bir araya gelme hakk. 3. ilere, iinde yaadklar zaman ve lke anlayna gre uygun saylacak bir yaam dzeyi salayacak bir cret denmesi. 4. Sekiz saatlik gn ya da 48 saatlik haftann henz salanmad lkelerde, bunun, ulalmas gereken bir ama olarak kabul. 5. Olabildiince, pazar gnne rastlamak zere, en az yirmi drt saatlik bir hafta dinlencesinin kabul. 6. ocuklarn altrlmasnn yasaklanmas ve her iki cinsiyetten genlere eitimlerini srdrmeleri ve fizik gelimelerini salamak olanan vermek iin, onlarn almalarnn gerekli olan kstlamalara bal tutulmas. 7. Eit deerde bir i iin, cinsiyet fark gzetilmeksizin, eit cret ilkesi.

8. Her lkede alma koullan konusunda konulan yasal kurallar, bu lkede yasalara uygun olarak oturmakta olan btn iiler iin adaletli bir ekonomik ilem salamaldr. 9. Her Devlet, iilerin korunmasna ilikin yasalarn ve ynetim kurallarnn uygulanmasn salamak iin, kadnlar da kapsayan bir denetim rgt kuracaktr. Bu ilkelerin ve yntemlerin tm ya da kesin olduklarn ne srmemekle birlikte, Batl Yksek Taraflar o grtedirler ki bu yntemler ve ilkeler, Milletler Cemiyeti'nin politikasna klavuzluk edebilirler ve Milletler Cemiyeti yeleri olan endstriyel topluluklarca kabul edilirlerse ve tm olarak uygulanmalar uygun den bir denetim rgtnce tam bir biimde salanrsa, dnya iileri iin srekli iyilikler yaratabileceklerdir. B L M XIII. ETL HKMLER. MADDE 415. Trkiye, Mttefik Devletler ya da bunlardan kimileriyle baka herhangi bir Devlet arasnda, 26 ubat 1885 tarihli Berlin ve 2 Temmuz 1890 tarihli Brksel Genel Senetlerinde ve bunlar tamamlayan ya da deitiren szlemelerde ele alnan silh ve ispirtolu maddeler ticaretiyle, teki konulara ilikin olarak yaplan ya da yaplacak olan szlemeleri tanmay ve bunlar kabul etmeyi ykmlenir. MADDE 416. Batl Yksek Taraflar, 17 Temmuz 1918'de, Fransa Cumhuriyeti Hkmeti ile Altes Monako Prensi224 arasnda imzalanan ve Fransa ile Prensliin ilikilerini saptayan Andlama konusunda bilgi edindiklerini ve bunu tutanaa geirdiklerini bildirirler.
Franszca metinde Altesse Sre'nissime", ngilizce metinde "Serene Highness", talyanca metinde "Altezza Serenissima"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Prens Cenaplar"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "Prens Hazretleri". (evirenler)
224

-124-

MADDE 417. bu Andlama hkmleri sakl kalmak zere, Trkiye, hibir Mttefik Devlete kar, dorudan doruya ya da dolayl olarak, ibu Andlamann yrrle konmasndan nceki hibir olay nedeniyle, hibir para isteminde bulunmamay ykmlenir. bu hkm, ilgilileri kim olursa olsun, bundan byle ortadan kalkm bu tr btn istemlerden tam ve kesin vazgeme anlamn tamaktadr. MADDE 418. Trkiye, Mttefik Devletler ganimet mahkemelerinden herhangi birince, Osmanl gemilerine ve Osmanl mallarna ilikin olarak verilmi her trl kararlar ve buyruklarla, bu mahkemelerin giderlerine ilikin btn kararlar ve buyruklar geerli ve uyulmas zorunlu kabul eder, ve bu kararlarla buyruklara kar, uyruklar adna hibir istemde bulunmamay yklenir. Mttefik Devletler, saptayacaklar koullar altnda, ganimet konusunda Osmanl mahkemelerinin kararlarn ve buyruklarn -bu kararlar ve buyruklar ister ad geen Devletlerin uyruklarnn, ister tarafsz lkeler uyruklarnn haklarn etkilesin- incelemek haklarn sakl tutarlar. Trkiye, sorunlarn dosyasn oluturan btn belgelerin rneklerini, verilen kararlar ve buyruklar da iermek zere, salamay ve bunlarn sz edilen incelenmesinden sonra yaplacak tlemeleri [tavsiyeleri] kabul edip yerine getirmeyi ykmlenir. MADDE 419. Gemilerin ve yklerin sava srasnda batmasndan doan zararlar enaz dzeye indirebilmek ve kurtarlabilecek gemilerin ve yklerin225 ele geirilmesini ve bunlara ilikin zel istemlerin zme balanmasn kolaylatrmak iin, Osmanl Hkmeti, sava srasnda Osmanl deniz kuvvetlerince batrlan ya da hasara uratlan gemiler konusunda Mttefik Devletler Hkmetlerinin ya da uyruklarnn iine yarayacak, elindeki btn bilgileri vermeyi ykmlenir. MADDE 420. bu Andlamann yrrle konmasn izleyecek alt ay iinde, Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletler Hkmetlerine, 29 Ekim 1914'den bu yana, bu Devletlerden ya da -bu Devletlerin uyruklarnca denetlenen her eit ortaklklar ya da dernekleri de iermek zereuyruklarndan alnm ganimetleri, arivleri, tarihsel anlar ya da sanat yaptlarn geri verecektir. Bunlarn geri verilmesi, geri alacak Hkmetlerce gsterilecek yerlerde ve koullar iinde yaplacaktr. MADDE 421. bu Andlamann yrrle konmasn izleyecek oniki ay iinde, Osmanl Hkmeti eski yaptlara ilikin imdiki Osmanl yasalarn yrrlkten kaldracak ve bunlarn yerine, bal Ek'teki kurallara dayanan ve Parlamentonun oyuna sunulmazdan nce Maliye Komisyonunun uygun bulmasna sunulmas gerekecek ve Osman h Hkmetince btn uluslar arasnda tam eitlikle uygulanmasnn salanaca ykmlenecek, yeni yasalar kartlmas iin gerekli nlemleri alacaktr.
225

Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "kurtarlabilecek gemilerin ve yklerin" szckleri yoktur; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde yle denilmektedir: "tahlisi kaabil olan sefain ve hamulelerin". (evirenler)

-125-

EK 1. "Eski yapt"226 szc, 1700 ylndan nceki her eit yapt ya da insan emei rn anlamna gelir. 2. Eski yaptlarn korunmas yasalar korkutucu olmaktan ok, zendirici yntemleri stn tutmaldr. 5. Paragrafta sz edilen izni elde etmeksizin bir eski yapt bulup da, bu buluunu yetkili Osmanl Bakanlnn bir grevlisine bildiren her kiiye, buluunun deeriyle orantl parasal bir dl verilmelidir. 3. Yetkili Osmanl Bakanl almaktan vazgemedike, hibir eski yapt bu Bakanlktan bakasna aktarlamaz. Hibir eski yapt sz edilen Bakanlktan izin belgesi alnmakszn lke dna kartlamaz. 4. Kt niyetle ya da savsaklama sonucu, bir eski yapt yok eden ya da ona zarar veren kiiye saptanacak bir ceza verilecektir. 5. Yetkili Osmanl Bakanlnn izin belgesini tayanlar dnda, eski yapt bulmak amacyla toprak amak ya da kaz yapmak yasaktr ve para cezas gerektirir. 6. Tarih ya da arkeoloji bakmndan nemli grlebilecek alanlarn geici ya da srekli olarak kamulatrlmasna olanak verebilecek, hakgzetirlie uygun koullar saptanacaktr. 7. Kaz yapmak izni yalnz yeterli arkeoloji deneyi olduu konusunda gvence gsteren kiilere verilecektir. Bu izinleri verirken, Osmanl Hkmeti, geerli neden olmakszn, hibir ulusun bilginlerini izinden yoksun klacak biimde davranmayacaktr. Kazdan elde edilecekler, kazy yapan kii ile Osmanl Bakanl arasnda, Bakanln saptayaca oranda bllecektir. Bilimsel nedenlerle, blnme olanak d grlecek olursa, bulana, kazdan elde edilenin bir blm yerine, hakgzetirlie uygun bir dence [tazminat] verilmesi gerekecektir. MADDE 422. Bugn Trkiye'nin bir paras olmaktan km bulunan topraklardan, l Austos 1914'den sonra alnm din, arkeoloji, tarih ya da sanat nemi olan btn nesneler, ibu Andlmann yrrle konmasn izleyen oniki ay iinde, Osmanl Hkmetince, sz edilen nesnelerin alnd topran Hkmetine geri verilecektir.
Franszca metinde "antiquitcs, ngilizce metinde "Antiquity", talyanca metinde "antichita". Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "antika"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "sar- atika". (evirenler)
226

-126-

Bu nesneler zel bir kiinin mlkiyetine gemise, bu Maddede ngrlen ykmll yerine getirmek iin, kamulatrma yoluyla ya da baka bir yolla, gerekli nlemleri almak Osmanl Hkmetine decektir. bu Andlamann yrrle konmasn izleyecek alt ay iinde, bu Madde gereince geri verilecek nesnelerin dizelgeleri [listeleri] ilgili Hkmetlerce Osmanl Hkmetine verilecektir. MADDE 423. Osmanl Hkmeti, u anda elinde bulunan, stanbul'daki Rus Arkeoloji Ensti-ts'nn Kitaplmdaki kitaplar, belgeleri ve elyazmalarn saklamay ve Mttefik Devletlerin, Rusya'nn haklarn korumak zere, belirtmek hakkn sakl tuttuklar makama vermeyi ykmlenir. O zamana kadar, Osmanl Hkmeti, Mttefik Devletlerden herhangi birince resmen yetkili klnm her kiinin, sz geen kitaplara, belgelere ve elyazmalarna zgrce bavurabilmesini salayacaktr. MADDE 424. bu Andlama yrrle girer girmez, Trkiye, kendisinden ayrlan topraklarn sivil, asker, maliye, adalet ya da baka ynetimlerinin arivlerini, ktklerini [defterlerini], plnlarn, senetlerini ve her eit belgelerini, ilgili Hkmetlere vakit geirmeden verecektir. Bu belgeler, arivler, ktkler, senetler ya da plnlar baka yere kald-rlmsa, ilgili Hkmetin istemesi zerine, Trkiye bunlar geri verecektir. Birinci fkrada sz edilen arivler, ktkler, plnlar, senetler ve belgelerden asker nitelikte olmayanlar, ayn zamanda Osmanl ynetimlerini de ilgilendirmekteyse ve, bu yzden, bunlarn sz edilen ynetimler zarara uratlmakszn verilmesi olana yoksa, Trkiye, karlkl olma kouluyla, ilgili Hkmetlere bunlarn ieriini bildir-meyi ykmlenir. 1912'den sonra Yunanistan'a geirilen Osmanl imparatorluu blgelerindeki tanmaz mallara ilikin olup da, boaltma srasnda Osmanl makamlarnn gtrdkleri ya da gtrm olabilecekleri yerel tapu ktkleriyle teki kamusal ktkleri Yunan Hkmetine geri vermeyi Osmanl Hkmeti zellikle ykmlenir. Bir ya da birka ktk defterinin yitirilmi olmas yznden ya da baka bir nedenle geri verilmesi olana bulunamayacak olursa ve Yunan makamlarna sunulan senetlerin dorulanmas bakmndan bunlarn incelenmesi gerekiyorsa, Yunan Hkmetinin stanbul'daki227 merkez tapu ktnden [sicilinden] gereken yazlarn rneklerini almaya hakk olacaktr. MADDE 425. bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlan topraklar zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan ya da ibu Andlama gereince imdiki statsn Trkiye'nin tand Hkmetlere, karlkl olma kouluyla, Osmanl Hkmeti, sz geen topraklardaki Vakf ynetimine ilikin ya da bu topraklarda yerlemi kiilerin ya da kurumlarn ilgilendikleri -bulunduklar yerler nerede olursa olsun- zel vakflara ilikin her trl arivlere ve belgelere bavurabilmelerini salamay ykmlenir.
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli"; Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde "Dersaadet"; Vakit ve Peyam- Sabah metinlerinde "stanbul". (evirenler)
227

-127-

MADDE 426. 30 Ekim 1918'den, III. Blmn (Siyasal Hkmler) 136. Maddesinde ngrlen yeni yarg rejiminin yrrle girmesine kadar, Mttefik Devletlerden herbirinin bir yargcnca ya da mahkemesince Trkiye'de verilmi olan kararlar Osmanl Hkmeti tanyacaktr; gerektiinde, bunlarn yerine getirilmesini salamay bu Hkmet [Osmanl Hkmeti] ykmlenir. MADDE 427. III. Blmn (Siyasal Hkmler) 46. Maddesi hkmleri sakl kalmak kouluyla, Trkiye, 27. Maddede tanmlanan snrlar iindeki topraklar bakmndan, stanbul228 Yksek Salk Kurulunca [Shhiye Meclis-i lisi'nce] ya da bu Kurulun ynetimi altndaki Osmanl Salk Ynetimince daha nce ele alnm herhangi bir soruna ilikin olarak Mttefik Devletlerce, gerektiinde baka Devletlerle de anlaarak, alnm btn kararlar kabul etmeyi ve bunlarn yrtlmesi iin ibirliinde bulunmay ykmlenir. MADDE 428. bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklar ile, ibu Andlama gereince Trkiye'nin egemenlii altndan kan topraklar bakmndan, Trkiye, imdiden, stanbul Yksek Salk Kurulunca ya da bu Kurulun ynetimi altndaki Osmanl Salk Ynetimince, ya da skenderiye Denizcilik ve Karantina Salk Kurulunca daha nce ele alnm herhangi bir soruna ilikin olarak Mttefik Devletlerce, gerektiinde baka Devletlerle de anlaarak, alnm, aadaki btn kararlar kabul etmeyi ykmlenir. Bir nceki fkrada sz edilen ilkeler unlardr: a) Trkiye'den ayrlp Mttefik Devletlerden birinin denetimi altna konulan topraklarda ilgili Mttefik Devlet -ister egemen Devlet, ya da mandataire, ya da koruyucu olarak, isterse sz geen topraklarn ynetiminden sorumlu Devlet olarak davransn- uluslararas salk szlemeleri hkmlerine uyarak, kendi karantina istasyonlarn kurmakla ve bunlar ynetmekle ykml olacaktr. b) Hicaz'da Hac Salk denetimine 229 ilikin olarak, stanbul Yksek Salk Kurulu, ya da Osmanl Salk Ynetimince, ya da ynetimleri altnda, ya da skenderiye Denizcilik ve Karantina Salk Kurulunca alnan nlemler, bundan byle, bu nlemlerin uygulanmas iin gerekli karantina istasyonlaryla salk kurumlarnn bulunduu topraklarn egemenlii, mandat's, koruyuculuu ya da sorumluluu altnda bulunduklar Mttefik Devlete alnacaktr. Bu nlemler, uluslararas salk Szlemeleri hkmlerine uygun olacak ve uygulamada tam bir tekdzen salamak iin, hac ziyaretlerinin denetlenmesiyle ilgili herbir Mttefik Devlet, Milletler Cemiyeti'nin denetimi altnda bulunacak bir Hac Ziyaretleri Karantina Egdm [Koordinasyon] Komisyonunda temsil edilecektir. MADDE 429. Batl Yksek Taraflar, sonradan aykr bir hkm konmadka, ibu Andlama ile kurulan her Komisyonun Bakannn, oynlarn eit blnmesi durumunda, ikinci bir oy kullanma hakk olacan kabul ederler.
Franszca ve ngilizce metinlerde "Constantinople", talyanca metinde "Constantinopoli"; 1920 Trke evirilerinde "stanbul". (evirenler) 229 Matbaa-i mire, Konya ve Erim metinlerinde Hicaz makamat- mbarekesi zvvarnn teftiat- shhiyesi" denilmektedir; bu szlerin karl yabanc dillerdeki metinlerde de vardr; oysa, Vakit ve Peyam- Sabah metinlerine bu szler alnmamtr. (evirenler)
228

-128-

MADDE 430. bu Andlamada tersine bir hkm yoksa, ibu Andlamann kimi Devletleri ilgilendiren belirli bir sorunun ilgili Devletler arasnda yaplacak zel bir szleme ile zlmesini ngrd durumlarda, bu konuda kacak glklerin, Trkiye Milletler Cemiyeti'ne ye olarak kabul edilinceye kadar, Balca Mttefik Devletlerce zme balanaca Batl Yksek Taraflar arasnda kararlatrlmtr. MADDE 431. bu Andlamann zel hkmleri sakl kalmak kouluyla, ve ibu Andlamann yrrle konmasndan balayarak alt aylk bir srenin bitiminde, Osmanl yasalar nn Osmanl Hkmetince ibu Andlamaya uygun olarak deitirilmi olmas ve deimi tutulmas gerekecektir. Ayn sre iinde, ibu Andlamann hkmlerinin yrtlmesine ilikin btn ynetimsel ve baka nlemlerin Osmanl Hkmetince alnm olmas gerekecektir. MADDE 432. bu Andlamann uygulanmasna dorudan doruya ya da dolayl olarak ilikin her konuda, Trkiye, ounluk kararyla davranan Milletler Cemiyeti Konseyinin gerekli grecei her trl soruturmay kabul etmekle ykml kalacaktr. MADDE 433. Batl Yksek Taraflar, Rusya'ya, Milletler Cemiyeti'ne ye kabul edilir edilmez, Balca Mttefik Devletler ile Rusya'nn, aralannda anlaacaklar koullar iinde ve ibu Andlama ile kendisine kesinlikle tannan haklara zarar verilmeksizin, ibu Andlamaya katlma yeteneini tanmay kararlatrmlardr. Franszca, ngilizce ve talyanca yazlm olan ibu Andlama onaylanacaktr. Anlamazlk durumunda, Franszca ve ngilizce metinlerin eit deerde saylaca I. Blm (Milletler Cemiyeti Misak) ile XII. Blm (alma) dnda, Franszca metin geerli olacaktr. Onama belgeleri olabildiince en ksa sre iinde Paris'te sunulacaktr. Hkmet merkezleri Avrupa dnda olan Devletler, onamalarnn yapldm Paris'teki diplomasi temsilcileri araclyla, Fransa Cumhuriyeti Hkmetine bildirmekle yetinmeye yetkili olacaklar ve bu durumda, onama belgelerini olabildiince erken ulatracaklardr. Andlama, bir yandan Trkiye ile, te yandan Balca Mttefik Devletlerden nce onaylanr onaylanmaz, onama belgelerinin bir ilk sunu tutana dzenlenecektir. Bu tutanak tarihinden balayarak, Andlama, onu bylece onaylam olacak Batl Yksek Taraflar arasnda yrrle girecektir. bu Andlamada ngrlen btn srelerin hesaplanmasnda, bu tarih, Andlamann yrrle konma tarihi saylacaktr. Btn teki bakmlardan, Andlama, her Devlet iin, bu Devletin onama belgesinin sunulma tarihinde yrrle girecektir. Fransz Hkmeti, onama belgelerini sunu tutanaklarnn doruluu onaylanm birer rneini btn imzac Devletlere teslim edecektir. BU HKMLERE OLAN NANLA, yukarda adlar belirtilen Tamyetkili Temsilciler, ibu Andlamay imzalamlardr.

-129-

Sevres'de, On Austos Bin Dokuz Yz Yirmi tarihinde, tek bir nsha olarak DZENLENMlTlR; bu nsha Fransa Cumhuriyeti Hkmetinin arivlerine konulacak ve bu Hkmet, imzac Devletlerden herbirine, bunun, doruluu onaylanm birer rneini verecektir. (L.S.)230GEORGE GRAHAME. (L.S.) GEORGE H. PERLEY. (L.S.) ANDREW FlSHER. (L.S.) GEORGE GRAHAME. (L.S.) R. A. BLANKENBERG. (L.S.) ARTHUR HlRTZEL. (L.S.) A. MlLLERAND. (L.S.) F. FRANOS-MARSAL. (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.; (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) (L.S.) JULES CAMBON. PALEOLOGUE. BONN. MARETT. K. MATSU. A. AHARONlAN. J. VAN DEN HEUVEL. ROLlN JACQUEMYNS. E. K. VENSELOS. A. ROMANOS. MAURlCE ZAMOYSK. ERASME PLTZ. AFFONSO GOSTA. D. J. GHKA. STEFAN OSUSKY. HAD. Dr. RIZA TEWFK RECHAD HALSS.

230

"Mhr yeri" anlamna "Locus Sigilli" szcklerinin ksaltlp. (evirenler)

-130-

You might also like