T.C.

MLL ETM BAKANLII

MESLEK GELM

ORGANZASYONU
347CH0002

Ankara 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. YNETM ........................................................................................................................... 3 1.1. Ynetim ve Yneticinin Tanm..................................................................................... 4 1.2. Ynetimin Tarihi Geliimi ............................................................................................. 4 1.2.1. Trkiyede Durum ................................................................................................. 5 1.3. Ynetim ve Organizasyon likisi.................................................................................. 6 1.4. Ynetici zellikleri........................................................................................................ 6 1.5. Organizasyonda letiim likileri .................................................................................. 7 1.6. Farkl Sektr ve letmelerdeki Ynetim Modelleri ...................................................... 9 1.6.1. stisnalara Gre Ynetim....................................................................................... 9 1.6.2. Komite Ynetimi ................................................................................................. 10 1.6.3. Durumsallk Kuram ............................................................................................ 10 1.6.4. Sonulara Gre Ynetim ..................................................................................... 11 1.6.5. Amalara Gre Ynetim...................................................................................... 11 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 13 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 14 2. PLANLAMA...................................................................................................................... 14 2.1. Planlamann Tanm ..................................................................................................... 15 2.2. Planlamann Aamalar ................................................................................................ 15 2.2.1. Amalarn Tespit Edilmesi .................................................................................. 15 2.2.2. Kaynaklar............................................................................................................. 16 2.2.3. Yntemler ............................................................................................................ 17 2.2.4. Denetim ............................................................................................................... 18 2.3. Planlama eitleri ........................................................................................................ 18 2.3.1. Srelerine Gre Planlar........................................................................................ 18 2.3.2. Teknik Yaplarna Gre Planlar........................................................................... 19 2.3.3. Kullanm Biimine Gre Planlar ......................................................................... 20 2.3.4. Uygulama Biimine Gre Planlar........................................................................ 21 2.3.5. Biim Ynnden Planlar...................................................................................... 21 2.3.6. Kapsamlarna Gre Planlar.................................................................................. 21 2.4. eitli Sektrlere Ait Plan Tasla Oluturma ............................................................. 22 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 25 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 26 3. RGTLEME ................................................................................................................... 26 3.2. rgtlemenin zellikleri ............................................................................................. 27 3.3. rgtleme Trleri ........................................................................................................ 27 3.3.1. Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme ................................................ 28 3.3.2. retim Esaslarna Gre rgtlenme.................................................................... 28 3.3.3. Corafi Blge Esasna Gre (blgesel olarak) Yaplan rgtlenme................... 28 3.3.4. Hizmet Edilen Kurumlar Esas Alnarak Yaplan rgtlenme............................. 28 3.3.5. Karma Model....................................................................................................... 29 3.4. rgtlemenin Faydalar ............................................................................................... 29 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 30
i

RENME FAALYET4 .................................................................................................. 31 4. YNELTME...................................................................................................................... 31 4.1. Emir-Komuta ............................................................................................................... 32 4.2. Emir zellikleri............................................................................................................ 33 4.3. stn Emir Verme Trleri ........................................................................................... 33 4.3.1. Emir Aklc Ve Yerine Getirilmesi Mmkn Olmaldr...................................... 34 4.3.2. Emir Tam Olmaldr ............................................................................................ 34 4.3.3. Emir ok Ak Olmaldr .................................................................................... 34 4.3.4. Emir Yaplan Hizmetle lgili Olmaldr............................................................... 35 4.3.5. Etkili Bir Emirde kna Havas Bulunmaldr ....................................................... 35 4.3.6. Emrin Nedeni Aklanmaldr.............................................................................. 35 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 36 RENME FAALYET5 .................................................................................................. 37 5. DENETLEME.................................................................................................................... 37 5.1. Tanm .......................................................................................................................... 37 5.2. Denetimin zellikleri................................................................................................... 38 5.3. Denetimin eitleri ...................................................................................................... 38 5.3.1. Gzlem................................................................................................................. 38 5.3.2. Finansal Denetim................................................................................................. 38 5.3.3. Kontrol............................................................................................................. 39 5.4. Kalite Denetiminin zellikleri ..................................................................................... 39 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 40 RENME FAALYET6 .................................................................................................. 41 6. MODERN YNETM VE ORGANZASYON ................................................................ 41 6.1. Kalite Ynetimi Sistemi ............................................................................................... 41 6.1.1. Stratejik Ynetim................................................................................................. 42 6.1.2. Sre Ynetimi .................................................................................................... 42 6.1.3. Proje Ynetimi..................................................................................................... 42 6.1.4. Bireysel Faaliyetlerin Ynetimi........................................................................... 43 6.2. Toplam Kalite Ynetimi .............................................................................................. 43 6.3. Demokratik Organizasyon ........................................................................................... 45 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 46 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 47 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 48 KAYNAKA ......................................................................................................................... 50

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD

347CH0002 Tm Alanlar in Ortak Tm Dallar in Ortak Organizasyonu organizasyonu konularnn anlatld renme materyalidir. 40/16 yerinde plan, program ve i organizasyonu yapmak Genel Ama: Uygun ortam salandnda planlama kriterlerine uygun i organizasyonu yapabileceksiniz. Amalar: 1. Ynetim anlayn hatasz kavrayabileceksiniz. 2. eitli alanlarda hatasz planlamalar yapabileceksiniz. 3. Doru rgtleme tanmlar yapabileceksiniz. 4. Birimler aras yneltme kavramn doru yorumlayabileceksiniz. 5. hayatnda denetlemenin yararn kavrayabileceksiniz. 6. Sektrlere uygun modern ynetim ve organizasyonu yorumlayabileceksiniz. Snf, Bilgisayar donanm, Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen; modl sonunda sizin zerinizde lme arac uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek, deerlendirecektir.

ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Gerek kamu kurulularnda, gerek zel kesimde grlmekte olan iler, zellikle 20. yy. sonlarnda oalm ve karmak bir biim almtr. Ayrca teknoloji ve buna paralel olarak uzmanlk dallar da ok gelimitir. Bundan tr, ilerin yaplmas ve hedeflere ulalabilmesi iin organizasyon gerekmektedir. Amalar gerekletirmek, plan ve programlar hedeflerine ulatrmak iin bir ara olarak organizasyona gereksinme vardr. Bir organizasyonda ilerin saptanmas, tanmlanmas, i blmnn dzenlenmesi, yetki ve sorumluluk verilmesi vb. baz ilemlerin yaplmas gerekir. Bu modl planlama kriterlerine uygun i organizasyonu yapabilmek, aa uygun ynetim anlayn kavrayabilmek, eitli alanlarda hatasz planlamalar yapabilmek, birimler aras yneltme kavramn doru yorumlayabilmek, i hayatnda denetlemenin yararn kavrayabilmek, sektrlere uygun modern ynetim ve organizasyonu yorumlayabilmeyi etkin ve verimli bir ekilde retebilmeyi amalamaktadr. nsanlarn kariyerlerinde ilerleyebilmelerinde en nemli grev kendilerine der. Her ite kiisel aba, baarnn temelidir.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET1

AMA
Bu renme faaliyeti ile ynetim anlayn hatasz kavrayabileceksiniz

ARATIRMA

Finansman, tekstil ve gda sektrlerinde faaliyet gsteren iletmelerde alan yneticilerde bulunmas gereken zellikler nelerdir, aratrnz. Milli Eitim Bakanl (kamu) ve X letmesinin (zel) organizasyon emalarn aratrnz. naat ve turizm iletmelerindeki ynetim yaplarn, aratrnz. Ynetici asistann iletmedeki organizasyonu nasl olmaldr, aratrnz. Yaptnz aratrma sonularn dosyalaynz.

1. YNETM
nsanlarn toplu halde yaama zorunluluunun getirdii ilk ihtiya, ynetim konusudur. Bir toplumun ihtiyalarnn, dileklerinin, ulalmas istenen amalarnn bulunmas; toplumun bir dzene sahip olmas ve bunun srekli olarak gelitirilmek istenmesi, ok doal ve kanlmaz yaant kurallardr. Kukusuz bu kurallar toplumsal, ekonomik, kltrel ve teknolojik kkenlere dayanr ve zaman iinde deiip geliir. te, sz edilen yaant kurallarnn gerekletirilmesi, bu konularla ilgilenecek bir ya da birka kiinin var olmasna baldr. nsanln toplum olma bilinci ile birlikte ortaya kan ynetim olgusunun bir sanat olduu, btn bilimler tarafndan kabul edilmektedir. Ancak bu kavram her bilim kendi bak asyla deerlendirmektedir. eitli bilim alanlarna gre ynetimin anlam yle aklanabilir. Toplum bilimcilere nitelendirilebilir. gre ynetim; bir snf ve saygnlk sistemi olarak

ktisatlara gre ynetim; bilgi, tabiat, insan ve sermaye ile birlikte retim faktrlerinden biridir. Ynetim bilimcilerine gre ise, bir otorite sistemidir ve buna gre yneten ve ynetilen olarak iki gruptan oluur. Bu iki grup arasndaki iliki otorite ilikisidir. Dier bilim dallarnda (psikoloji, hukuk, muhasebe gibi) ynetim, ilgi alanlarnn amacna uygun olarak tanmlanmaktadr. Btn bu yaklamlarn birletikleri temel nokta ynetimin, belirlenen amalar dier kiilerin abalar ile gerekletirmesidir.

Resim 1.1: Bir i yeri

1.1. Ynetim ve Yneticinin Tanm

Ynetim; nceden saptanm iletme amalarna ulamada igc, para, zaman, malzeme, makine ve yer kaynaklar gibi girdilerin ekonomik, verimli ve etkin bir biimde kullanlmasn salayarak ktlara dntrlmesi iin gereksinim duyulacak doru, uygun ve uyumlu ortamn yaratlmasdr. Ynetici; bir insan grubunu, nceden saptanan amalara yneltip ulatrmak ve planlar gerekletirmek zere kumanda, koordine ve kontrol eden kiidir.

1.2. Ynetimin Tarihi Geliimi

nsanln toplum olma bilinci ile ortaya kan ynetim olgusu, gnmze kadar eitli evrelerden gemi ve bu sre ierisinde deiik yaklamlar asndan aklanmaya allmtr.

Ynetime ilk nemli katk, M. 5000 ylnda Smerler tarafndan yazl kaytlarn tutulmasyla yaplmtr. Msrllarn planlama, rgtleme ve kontrol gereksinimlerini anlam olmalar (M 4000), yerinden ynetim, ynetimde drstlk ve halka iyi davranma ilkesi (M. 2700), yazl dilekeyle bavurma ve danman kullanma (M. 2000) uygulamalar gnmz ynetiminin temel zellikleridir. Farabi; El Medinetl-Fazla (900) adl kitabnda liderlerin zellikleri, yerel ynetimevre ilikileri zerinde durmu, Nizaml-Mlk nl Siyasetnamesinde ikayet kapsnn halka ak olmas, astlarn alma ve davranlarnn denetlenmesi gerektiini belirtmi, lider-grup ilikilerini, statnn nemini, karar vermede iyi bir iletiim sisteminin roln ve danmann gereini vurgulamtr. 1100 yllarnda Gazalinin Nasihat el-Mlk adl kitabnda ynetici nitelikleri, ynetimde aratrmann nemi ve danmanlk konularnda grler ileri srdn, 1300 yllarnda ise bni Haldunun ynetim ilkelerinden, liderliin koullarndan ve lider-grup ilikilerinden sz ettiini reniyoruz. Machiavelli ise 1525de The Prens adl kitabnda ynetime ilikin olarak Ynetimin halk rzasna, yetkinin ynetilenlerin kabulne dayanmas, ynetimin sorumluluu, liderlik teknikleri, ynetimin sreklilii, rvet ve kayrmann sakncalarna deinmitir:

1.2.1. Trkiyede Durum

stanbul Defterdar Sar Mehmet Paa, 1715 ylnda yazd Nesayihl-Vzera Velmera isimli kitabnda, Osmanl ynetimini korkusuzca eletirmekte ve kamu grevlilerinin nitelikleri olarak zeka, bilgi, drstlk ve deneyimlere arlk vermektedir. Defterdar, ad geen kitabnda, gnmz ynetiminde bile nemini koruyan ie almada seim, rvet ve kayrmann sakncalar, hak ve adalet ilkeleri gibi konulara yer vermekte ve ynetimin halka dnk olmas gerektiini yazmaktadr. Osmanl mparatorluu ynetiminde nemli bir yeri olan Enderunu, ynetici de yetitiren bir Okul ve 1839 Tanzimat Fermannn baz hkmlerini de Ynetimi Gelitirme Amac Gden bir Belge olarak kabul edebiliriz. Bu arada: 1859da Mlkiye Mektebi kuruldu. 1953de Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits (TODAE) kuruldu ve kamu ynetimi eitimine balad. 1955-1957de Siyasal Bilimler Fakltesi (SBF) oluturuldu. 1957de Ankara ktisadi Ticari limler Akademisi (ATA), imdiki Gazi niversitesi, kuruldu ve eitime balad. stanbul niversitesinde Ynetim Bilimi uzun sre hukuk arlkl olarak okutuldu.

1970li yllardan bu yana kurulan niversitelerin ounda kamu ynetimiynetim bilimi vb. adlar altnda faklteler kurulmu ve bu konuda eitime balamlardr.

1.3. Ynetim ve Organizasyon likisi

Ynetim, belirlenen amalara ulamak iin bakalaryla ibirlii yapmak ve birlikte hareket etmektir. Organizasyon ise yaplacak ilerin kiilere datlacak ekilde blnmesi ve gruplandrlmasdr. Ynetim bir sretir, bilginin yannda sanat yetenei de gerektiren bir uratr. Bu nedenle ynetimi, insanlar araclyla hedeflere ulama sanat olarak da tanmlayabiliriz. Ynetimde asl ama belirli rgtsel faaliyetleri gerekletirmektir. rgtlerin kurulmas ve ynetim sreci bir ama gerekletirmek iindir. rgtlerin ve alanlarn baars, amaca ulamada ynetim sreci faaliyetlerinin etkinlii ile llr. yleyse, bireyler tek bana gerekletiremedikleri ortak amalarn yerine getirmek iin ncelikle rgtlere ve rgtn faaliyetlerini gerekletirmesi iin iyi bir ynetim sistemine ihtiya duyarlar. rgt ve ynetim kavramlar birbirinin tamamlaycs durumundadr. rgt, ynetimin var olduu ve faaliyetlerini srdrd bir yap, ynetim ise bu yap iindeki bir ilevdir. rgt bir anatomi ise ynetim bir fizyolojidir. Bunlardan biri olmazsa dieri bolukta kalr ve varln srdremez. rgt duraan ve kararl bir kalp, ynetim ise dinamik ve hareketli bir ilevdir. Ynetim, amalar belirleyen, temel ilkeleri ortaya koyan bir sre; rgt ise belirlenen amalara en etkin ve verimli ekilde nasl ulalacan gsteren bir sistemdir. Verimli takmlarda yeler, birbirleri ve takmn btnyle karlkl sayg iinde alrlar. Byle takmlar sadece i ile ilgili hedeflere ulamada deil, ayn zamanda yelerinin ihtiya ve karlarnn karlanmasnda da etkilidir. Takm yeleri, birbirlerinin ve takmn ihtiyalarna kar ilgilidir. Takm yeleri, sahip olduklar bilgileri saklamak yerine bakalar ile paylaarak, bildiklerini ya da yapabileceklerini aktararak birbirleri ile ibirlii yapmaya ve tm takm faaliyetlerinde birlikte almaya istekli davranrlar.

1.4. Ynetici zellikleri

letmeler, canl bir organizma gibidir. Bu organizma iinde i grenler, iletmenin sinir sistemi; para, damarlarda dolaan kan; ynetici de bu organizasyonun beynidir. Ynetici, iletmenin geleceini ilgilendiren en nemli kararlar alr, planlar, dzenler ve uygular. letmelerin yaama ve gelime gleri, sahip olduklar yneticilerin saylarna ve zelliklerine baldr. Yneticiler, iletmenin amacn belirler, kaynaklarn bu amaca yneltir, amaca ulamak iin yollar gsterir, karar verir, koordinasyonu salar ve sonular deerlendirir. Bu derece nemli ileri stlenen yneticinin, phesiz birok zellik ve yetenee sahip olmas gerekir.
6

Profesyonel bir ynetici, liderlik (nderlik) zelliklerine sahip olmaldr. Liderler, rgt amalara yneltirken karakter zellikleri ile gcn kullanrlar. Ynetici ise kendisine verilen hukuki g ile rgt amalarna yneltir. Liderlerin en nemli zellikleri bakalarn etkileme, iletiim ve ikna yeteneklerinin iyi olmasdr. Baarl bir yneticide bulunmas gereken zellikler u ekilde sralanabilir: Grevi ile ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olma, i ve i grenleri yakndan tanyabilme, Zamannda ve doru karar verebilme, Tarafsz ve insancl davranabilme, kna yeteneinin gl olmas, Sorun zme yeteneinin iyi olmas, Kendini gelitirmek ve yeniliklere ak olma, letiim ve insan ilikilerinde iyi olma, Sorumluluk alabilme, Hogrl olabilme, Grup almasn zendirebilme, Demokratik olabilme, yi bir eitici olabilme, Sabrl, kararl, iradeli, saduyulu ve cesur olabilmektir.

Ynetici ve mteebbis (giriimci) kavramlar farkl anlam tarlar. Giriimci, retim faaliyetine katlrken sermayenin bir ksmn ya da tamamn kendisi koyar. Kar elde etme amac gder ve her trl riske katlanr. Ynetici ise sermaye ve elde edilen karla bu ynde ilgisi olmayan ve riske katlanmayan bir kiidir. Ynetici, giriimciye kar sorumlu olup iletme amalarn en iyi biimde gerekletirmek zorunda olan kiidir.

1.5. Organizasyonda letiim likileri

Ynetim, dier kiilerin abalar yoluyla amalarn baarlmas olarak tanmlanabilir. Bir yneticinin karlat bir durumu analiz etmesi, bunun sonucunda yararl zmler bulmas, planlanan deiikliklerin etkilerini ve sonularn grmesi, gerekli eleri rgtlemesi ve denetimi salamas iyi bir iletiim sisteminin kurulmasyla mmkn olabilir. Bir fikrin gerek olabilmesi bir plana balanmasyla mmkndr. Plan gelitirildikten sonra, bunun uygulanmas iin kiilere iletilmesi gerekir. Bugn yneticilerin i arkadalarndan, stlerinden ve astlarndan aldklar en kt eletiri; etkili bir iletiimde bulunamadklar noktasndan toplanmaktadr. Yneticinin
7

amalarn baarabilmesi, her eyden nce birlikte alt kimselere amalarn neler olduunu iletebilmesine baldr. Bugn, amalar ile baarlanlar arasnda farkllk varsa bunun en byk nedenlerinin banda iletiim kopukluklar gelir. rgtlerde iletiimin iki amac vardr. lki, rgtn amalarn gerekletirmede arac olur. Planlarn uygulanmas ve belli bir amacn gerekletirilmesi iin faaliyetler grevi baaracak kiiye iletilmelidir. kincisi, rgt yeleri iletiim yoluyla rgtsel planlar istekli ve evkli bir biimde baarmak iin canlandrlrlar. letiimin yararlar unlardr: Yeni fikirlerin yaylmas, gelimeye olanak verir. Sorunlar kime ait olursa olsun dierleri tarafndan gerek anlamyla anlalr. Daha iyi bir anlama oluur. Karklklar ve yinelemeler nlenir. Var olan politika, plan ve ilkeler ayn ekilde anlalr. lerin dzenli bir ekilde yaplmas ilgililerin alma evkini artrr. Planlar daha iyi bir uygulanma olana bulur.

Ynetsel iletiimin nitelii hakknda iki gr vardr. Bazlarna gre iletiim bir insan davrandr; bu nedenle, bir grup iindeki karlkl etkileimleri birletiren bir sretir. Dier gre gre ise iletiim, ynetsel sistemi oluturan alt sistemlerden birisidir. Bu alt sistem, ayn zamanda tm ynetsel sistemi biimlendirir ve planlama ve kontrol gibi dier alt sistemleri birletirme grevini yerine getirir. nsanlar srekli olarak birbirleriyle etkileim iindedirler. Bu nedenle insan davranlar bir bakma, toplumsal davran olarak grlebilir. te, insanlar arasndaki etkileimi salayan ara iletiimdir. Bylelikle kiiler alglarn, isteklerini, duygu ve deerlerini, tutumlarn ve ihtiyalarn aa vurabilirler. Bu gibi davransal zellikler insan eylemleri yoluyla dierlerine iletilmektedir. Davran etkileyen d etmenler, rnein arkadalar, grup normlar, dierlerinin beklentileri kiinin neyi, nasl ileteceini belirler. Dier ynetsel ilevler gibi iletiim de bir sretir. Gerek iletiimden sz edilmek isteniyorsa iletiim iki ynl sre olarak grlmelidir. Bazen tek ynl iletiimden sz edilirse de byle bir ey olmaz. Tanm gerei, bilginin anlalmas ve paylalmas iki ynl bir sistemi gerekli klar. letiim, daima iki ya da daha fazla kii arasnda olur. lde yardm iin imdat diye barma iletiim deildir. Profesr, ders verirken kimse dinlemiyor ya da anlamyorsa iletiimden sz etmek mmkn deildir. Organizasyonda iletiim, yneticiler iin ok byk nem tar. nk alanlar bir ama etrafnda toplanmam, i ve gnl birlii oluturulmamsa o iletmede yaplan
8

ilerden sonu almak mmkn deildir. letiimde ama uyumlu ve uzlalm bir alma ortam yaratlmasdr.

1.6. Farkl Sektr ve letmelerdeki Ynetim Modelleri

1.6.1. stisnalara Gre Ynetim
Gnmz iletmeleri bydke, rn ve pazar eitlendirmesine gittike, teknik gelime ve firmalar aras rekabet arttka, ada yneticinin kontrol ve ynetmekle ykml bulunduu faaliyetlerin says oalmakta, kurulu iinde olan bitenle ilgili kararlar etkin ve verimli bir biimde karara balama ve uygulamaya koyma olanaklar azalmaktadr. Bu nedenle yneticiler, her konuda kendileri karar vermek yerine, gnlk veya periyodik olarak alnan olaan nitelikteki kararlar astlarna devretmek zorundadr. Ancak astlarn bilgi yetenek ve tecrbesiyle zmlenemeyecek nitelikte olan orijinal durumlar hakknda karar verme, zme kavuturma sorumluluu yneticilerin kendilerine kalmaldr. Yetki devrinden istisna edilen bu tr kararlardan adn alan ynetim biimine stisnalara Gre Ynetim ad verilmektedir. u halde modern yneticinin ayrntlarla uramadan zaman ve enerjisini hayati konulara yneltmesi baary arttracaktr. Ynetimin Basitletirilmesi ad da verilen bu yaklam, yneticinin yalnzca mdahale etmesi gereken zaman kararlara karmasn ngrr. stisnalara gre ynetim, kkl bir rgtsel dzenleme faaliyetidir. Yetikin ve tecrbeli astlar gerektirir. blm, yetki ve sorumluluklarn genel bir gzden geirilmesi veya yeniden dzenlenmesi datlmas zerine kurulur. Ynetici olarak bu modeli uygulayabilmeniz iin astlarnz srekli eitmeniz gerektii aktr. Akll bir ynetici, eitimden yararlanp, geliimi hzlandrr. Sonuta, ynetim sorumluluunu onlarla paylaarak hem daha baarl olacak hem de daha az yorulacaktr.

Resim 1.2: ortam 9

 e uygun eleman se + Yetitir + Ynetim sorumluluunu payla

1.6.2. Komite Ynetimi
Karar verme, uygulama ya da herhangi bir konuda danma, grev, yetki ve sorumluluun iki veya daha fazla kiiden oluan guruplara verilmesinden doan rgtsel birime komite ad verilmektedir. Komiteler ynetsel yetkinin bireyler tarafndan deil de bir grup tarafndan icra edilmesidir. Komiteler, bir rgtn ynetiminde koordinasyonun gerekli olduu, ynetime katlmann istendii, kararlarn gl klnmas gerektii ya da kuruluun btnn ilgilendiren kararlarda tm karlarn temsil edilmesi zorunlu olduunda meydana getirilmektedir. Komiteler koordinasyon, motivasyon, denge ve isabetli karar verme gibi birok konuda yararlar salarken, te yandan ok masrafl olmalar, kararlarn ge alnmas, yelerin asli grevlerini ihmal etmeleri ve asl nemlisi sorumluluu anonimletirmesi nedeniyle sakncalar tamaktadr. Buna ramen iletmelerde ilevsel birok alanlarla ve danma koullar ile ilgili komiteler meydana getirilmektedir. Son 15 yldr artan bir hzla ( ncelikle byk sanayi iletmelerimiz bata olmak zere) ciddi bir komite ynetimi modeline gidi vardr. Bu, son derece memnuniyet vericidir. Ekip almasna olan katks, kiileri hzla gelitirmesi son derece nemlidir.

Vizyon belirle + Ekip kur + Ekibi eit + Ekiplerle ynetim sorumluluunu payla
1.6.3. Durumsallk Kuram
Bu modele gre her kurulu, belirli birtakm ynetsel ve rgtsel koullarda ve onu evreleyen deiik ortamlarda faaliyette bulunur. Bu nedenle en uygun modelin seilmesi ya da gelitirilmesi gerekmektedir. Durumsallk modeli, kendinden nce ok moda olan sistem yaklamnn, soyut kavramlardan oluan genelletirilmi model ve varsaymlara dayandn ve bu nedenle kargaaya yol atn savunmutur. Bylece 1970li yllardan itibaren soyut kavramlar terk edilerek, uygulamada rgtsel faaliyetleri etkileyen zorluklar, g dengelerini ve basklar aratrp ortaya kararak buna uygun gereki bir ynetim modeli kurulmaya balanmtr.

Kaynaklar ekibi sektr deerlendir + modelini olutur + zgnlk yarat

10

1.6.4. Sonulara Gre Ynetim

Bir kuruluta faaliyetlere girimeden nce, onun ekonomik bir sistem olarak btn gl ve zayf taraflarn iyice aratrma, retim kapasitesini doru olarak bilme ve eldeki aralarla salanacak faaliyet sonularnn ne olabileceini ngrmeye dayanan bir ynetim biimidir. Yneticinin, gereki olmasna, tutumunu da eldeki g ve kaynaklarla elde edilmesi gereken sonular arasnda iliki kurarak ortaya koymas gerektiine iaret eder. Sonulara gre ynetim felsefesinde kuruluun, ksa dnemde mmkn olduu lde verimli altrlmas onun tm g ve olanaklarnn eksiksiz ortaya karlmas ve bunlardan eksiksiz yararlanlmas ile gelecekte meydana gelebilecek gelime ve deimelere intibak ettirilmesi fikirleri mevcuttur. Sonulara gre ynetim, belirlilik koullarn esas almaktadr. Bu nedenle kuruluun hali hazrdaki g ve olanaklarn mutlak etkileyecek sonularn aratrld ve bunlar arasnda fonksiyonel ilikilerin kurulduu iin, ksa dnemli ynetim felsefesine daha uygun bir modeldir.

Gcn l + Hedefini belirle + Verimlilii n plana al + Savurganlktan kan

Resim 1.3: Bir i yeri

1.6.5. Amalara Gre Ynetim

Bir kuruluta sorumluluk alanlarnn, ulalacak sonularn, amalarn, st ve astlar tarafndan birlikte tespit edilip sonra somut hale getirildii, yani rakamlara dkld ve gerekleip gereklemediinin devresel olarak yine birlikte takip edildii srece, amalara gre ynetim denmektedir.
11

AGY de yaplan iler, ilerin zamannda yerletirilip yerletirilemedii, aksayan hususlar, amaca giden yoldaki engeller tamamen rakamlarla ifade edilmektedir. AGY uygulayan ynetici, deerlendirmelerini duygular ile deil, gerek rakamlarla yapar. Bu nedenle AGY, geni bir uygulama alan bulmu ve bilhassa gerek kendisini, gerek astlarn iyi yetitirmek isteyen yneticiler tarafndan ok benimsenmitir. Ayrca AGY, ii ve ii baaran kiiyi birlikte deerlendirme olana verdii iin nemli bir ynetim aracdr. Avantajlar: Bireylerin g ve enerjilerinin israfn engeller. Motivasyon ve otokontrol salar. Yenilik, esneklik ve takm almas ile ihtiyalar arasnda denge salar. Ynetici deerlendirmede objektiftir. Daha adil dllendirme ve terfi alanlar yaratr. Haberlemeyi etkinletirir.

Dezavantajlar: Yatay koordinasyonu gletirebilir. Ksm ve kii amalar ile temel amalar arasndaki uyumsuzluklar atma yaratabilir. Sk grmeler ve raporlamalar zaman israfna ve brokrasiye neden olabilir. Sistem, yneticinin baarsn sadece belli koullarda lebilir.

Sistem, uzun vadeli planlama dncesinde olan yneticiler iin uygundur. Planlamaya isteksiz yneticiler iin ise uygun deildir.

Hedefleri birim/kiilerle birlikte sapta + Eitim destei ver + Performans l + dllendir.

12

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizi lnz

LME SORULARI
1. Bir insan grubunu, nceden saptanan amalara yneltip ulatrmak ve planlar gerekletirmek zere kumanda, koordine ve kontrol eden kiidir. Yukardaki cmlenin tanm aadakilerden hangisidir? A) Ynetici B) Ynetim C) Denetim D) Yneltme Aadakilerden hangisi ynetimin ana fonksiyonlarndan biri deildir? A) Planlama B) Organizasyon C) Finansman D) Denetim Aadakilerden hangisi baarl bir yneticide bulunmas gereken zelliklerden biri deildir? A) i ve i grenleri yakndan tanyabilme B) Tarafsz ve insancl davranabilme C) Kendini gelitirmek ve yeniliklere ak olma D) letiime nem vermeme Aadakilerden hangisi iletiimin yararlarndan biri deildir? A) Yeni fikirlerin yaylmas, gelimeye olanak verir B) Daha iyi bir anlama oluur. C) Karklklar ve yinelemeler nlenir D) Anlamalarda sorunlar yaanr. Aadakilerden hangisi amalara gre ynetimin dezavantajdr? A) Motivasyon ve otokontrol salar. B) Bireylerin g ve enerjilerinin israfn engeller. C) Sistem, yneticinin baarsn sadece belli koullarda lebilir. D) Ynetici deerlendirmede objektiftir.

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

13

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu renme faaliyeti ile eitli alanlarda hatasz planlamalar yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Uygun bir i plan (taslak) nasl olmaldr, aratrnz. Gelecekte yapmak istediiniz ile ilgili bir i plan hazrlaynz. evrenizdeki bir retim iletmesini gezerek retimin nasl yapldn ve neye gre planlama yapldn aratrnz. Ynetici Asistannn i planlamasn aratrnz.

2. PLANLAMA
letmelerin ounda iler, herhangi bir aksama olmadan yrr. Bu durumda doal olarak bir deiiklik yaplmas da dnlmez. Ama her zaman bir ii daha etkin ve verimli yapmann bir yolu vardr. Teknolojik gelimeler, iletmelerin hzl hareket ederek, deien ortam ve durumlara uyabilmeleri iin sorunlarn ortaya kmasn beklemeden, doabilecek olas sorunlar ngrme ve onlarla en iyi ekilde ba edebilmeleri gereini ortaya koymaktadr. alma yaamnda her gn teknolojik ve sosyolojik deiikliklerin zorlamalar ile karlarz. Ortaya kan sorunlar karsnda arp hatalar yapmadan k yollar ve zmler bulabilmek, daha nceden bunlar grebilmeyi ve nlemler almay gerektirir. Planszlk ve dzensizlik kargaay yaratr. Kargaa ise ileri oluruna brakmaktr. Planlama, yaamn her dneminde, her dzeyde yaplr. Planlama, sistemli ya da sistemsiz, resmi ya da resmi olmayan, ksa veya uzun sreli ekillerde olabilir ama kesinlikle olmaldr. Yneticiler iin planlama nemli bir beceridir. Bir ie balarken mutlaka planlama almas yaplmaldr. Yneticinin ya da ynetim kurulunun yapt planlar, rgtte nelerin gerekleip nelerin gereklemeyeceine dair bir ereve izer. Uygulanabilirlii olan
14

planlar; yksek mteri tatmini, alanlara yksek moral ve rgtn bymesini finanse edecek yksek kararlar gibi olumlu sonular douracaktr.

2.1. Planlamann Tanm

lerin aksamadan yrmesi iin beklenilmeyen olumsuz gelimeleri, ortaya kmadan nleme ya da zmlerini nceden dnp, hazrlkl olma ilemine planlama denir.

2.2. Planlamann Aamalar

Ynetici, planlama aamasnda gelecei dnr ve grmeye alr. Planlama ileriye bak, ileri grtr. Planlama gereksinmelerle kaynaklarn dengelendirilmesidir. Bir plan iinde alan ynetici, ani olaylarla karlamaz. leride karsna kabilecek her eyi nceden dnerek nlemlerini alm, kaynaklarn salam ve gerekli emirleri vermi, ynetmelikleri hazrlam olur. Bylece gnlk ve ani olaylar, rgtn amacna ynelen esas almalara engel olmaz. Ayrca planlama, aniden kacak problemler karsnda aknlk, tela ve baarszla urama olasln batan nlemi olur. rnein, bir hastane yneticisi uak dmesi, trafik kazas, tren arpmas, deprem, yangn gibi olaylar nedeniyle bir gece ya da gndz, hastanesine ani olarak yzlerce yaralnn gelebileceini dnerek buna kar her nlemi alr, ilgililere duyurur, hatta gerekli eitim ve denemeleri yaparsa, yarallarn bir anda hastaneye gelmeleri karsnda glk ekmez. Byle bir plan yoksa her ey birbirine karr, sonu almak ve baar gleir. Planlama, u temel aamalardan meydana gelir: Amalarn tespit edilmesi Kaynaklar Yntemler Denetim

2.2.1. Amalarn Tespit Edilmesi

Plan yapmak iin ilk nce bir amacn belirlenmi olmas gerekir. rnein iletmenin varln srdrmesi, topluma hizmet sunmas, bymesi ve bunlar gerekletirebilmek iin belirli bir lde kar elde etmek isteyii hedefledii amalardr. Amalar gereki olmad srece ie yarar sonular alnamaz. Gereki ve arzu ettiiniz amalar benimseyip, tasarlar oluturarak uygulanabilir planlar yapabilirsiniz.

15

2.2.2. Kaynaklar
ou kez arzu ettiimiz amalar benimseyebilir ve buna dayanarak tasarlar oluturabiliriz. Ne var ki, bu abalar ounlukla sonusuz kalr. nk arzu edilen tasarlar gereki yapan ikinci e olarak belirttiimiz kaynaklardr ki bunlarn nitelik ve nicelikleri amalarn gereklemesinde nemli rol oynar.

ekil: 2.1. Ktphanede aratrma

Kaynaklar; nsan gc Para Zaman Ara-gere Kullanlan yer

Gerekte var olmayan bir kaynaa dayanarak dnlen bir amatan sonu alnamaz. Planlamada ama ilerin daha etkin, verimli ve aksamadan yrmesini salamaktr. Bunu da var olmasn istediimiz veya olmas gereken duruma yani amacmza ulaabilmek iin kaynaklarmz bilerek, farknda olarak salayabiliriz. Buna da var olan durumumuzu yani mevcut kaynaklarmz tespit etmek denir. Mevcut durumunuzu tespit iin; Grev ve sorumluluklarnz listeleyin o Durum deerlendirmesi yaparken ncelikle, belirlenmi grev ve sorumluluklarnzla birlikte, sizden yaplmas beklenen ya da sizin gnll yaptnz ilerin de dkmn yapn.
16

Her bir i iin ne kadar sre ayrdnz, hangi zamanlarda yaptnz tespit ederek, nemine gre sralayn.

Kiisel deerlendirmenizi yapn o Kendinizi tanmanz, zayf ve gl ynlerinizi, olaylar karsndaki tavrlarnz bilmeniz, mevcut sorunlar dzeltmek iin gerekli becerileri kazanmanz salar. o Sahip olduunuz yetenek ve becerilerinizi bilerek yaptnz planlar, gereki ve uygulanabilir olur. Sorunlar ve aksaklklar listeleyin Karlatnz sorunlar konularna, ieriine, kaynana gre ayrn. o Daha ok hangi ileri yaparken sorunlar kyor? o Ne zaman sorunlarla karlayorsunuz? o Sorunlar neden, kim/kimlerden kaynaklanyor? Sorunlarn zm neye, kimlere bal? o Olas sorunlara kar hazrlkl olmak iin sezgilerinizi kullann. leri yapma ekliniz, olaylarn ak, ilerde ne gibi sorunlar yaratabilir? o imdiden dzeltebileceiniz eyler var m? o u an bir ey yapamyorsanz, sorun ortaya knca nasl zmleyeceinizi biliyor musunuz? letmenizi iyi tanyn

letmenizi, kii veya kurululara kar iyi temsil edebilmek ve ileri yaparken herhangi bir yanlla yol amamak iin iletmenizi her ynyle tanmanz gerekir. letmenizin faaliyet alann, faaliyetlerini, mterilerini, rakip firmalar renin. letmenizin organizasyon emas nasl? Personel says ne kadar? Hangi departmanlar (blmler) var? letmenizin politikas, ksa ve uzun vadeli planlar nedir? letmenizin alma kurallar, yazl talimat, prosedr ve ynetmelikleri nelerdir?

2.2.3. Yntemler
Planlama yaparken yntemin dnlmesi de nemlidir. Uygulamada yaplacak en kk bir deiim ya da doacak bir aksama, tm tasarda aksatc rol oynayabilir. Bu nedenle, uygulama alannda izlenecek yol, tasar aamasnda dnlm olmaldr.
17

2.2.4. Denetim
Planmzda belirtilen yntemlere uyup uymadmz, belirli kaynaklardan gerektii gibi yararlanmaya alp almadmz, yapm olduumuz etkinlik ve hareketlerle arzu ettiimiz amaca ulap ulamadmz ya da ulalamayaca hakknda bir karara varmamz gerekir. Bu konularda ne kadar kesin bilgilere sahip olursak, hareket ynmz ve durumumuzu o kadar iyi belirleyip, salam yarglar gelitirebiliriz. Bu olana da bize denetim salar.

2.3. Planlama eitleri

Plann, devletten kiilere kadar geni bir kullanm alannn bulunmas, plan eitleri zerinde durulmasn gletirmektedir. Bu nedenle plan eitlerinin incelenmesinde, sadece iletme planlarn ele alarak sreleri, teknik yaplar, kullanm biimleri, uygulama biimleri, biim ynnden ve kapsamlar asndan plan eitleri zerinde durmak uygun olacaktr. Aslnda bir iletmede uygulanan siyaset, yntem ve kurallar da plan kavram ile badatrmak mmkndr. rnein iletmede izlenen siyaset, kararlarn verilecei alan belirlemesi ve seenek saysn snrlayarak amalara uygun kararlara yer verilmesini salamas asndan, planlamann kimi zelliklerine sahiptir. zlenecek yolun belirlenmesine rehberlik ettiinden, uygulanan yntemler de benzer zellik gstermektedir. te yandan seenekler arasndan tespit olunan ve uyulmas zorunlu bulunan kurallarn izlenecek yolu gstermeleri bakmndan planlama ile ortak bir yan olacaktr. Yoksa kurallara uyulmasnn zorunlu olmamas, kiilere tercih hakk vermek demek olacandan, bu yaklam yaplamayacaktr. letmelerde plan almalarnn, sz edilebilecek niteliklerine gre balca eitleri aada belirtilmitir: Srelerine Gre Planlar Teknik Yaplarna Gre Planlar Kullanm Biimine Gre Planlar Uygulama Biimine Gre Planlar Biim Ynnden Planlar Kapsamlarna Gre Planlar

2.3.1. Srelerine Gre Planlar

Ksa Sreli Planlar

Ksa sreli planlar, genellikle bir dnemliktir. Uygulamada bir dnem, ou zaman bir yl olarak karmza kmaktadr. Yllk programlar buna rnek olarak gsterilebilir. Ksa
18

srede tahminde bulunma kolay olduundan, bu planlarla gerekleebilir sonulara ulalmas, orta ve uzun sreli planlara gre daha fazla mmkndr. Ksa sreli planlar, orta ve uzun sreli planlarn bir blmn oluturabilecei gibi, bamsz bir nitelik de tayabilirler. Uzun sreli plann bir basaman oluturacak ekilde, o dneme den iletme almalarnn koordineli bir ekilde ele alnmas ve uygulayc ynnden fazla olmas halinde, yllk programlar ortaya kacaktr. Bununla beraber ksa sre denilince, bir yldan daha ksa dnemlerin de sz konusu olabileceini unutmamak gerekmektedir. letme almalar alt aylk, aylk ve giderek daha ksa srelerde planlarn yaplmasn gerekli klabilir. Dier bir ifade ile ksa sreli planlara programlama da denilebilir. Gnmzde hzla gelien teknolojik gelimeler ve deien evre artlar iletmeleri uzun sreli planlamalar yapmak yerine, ksa sreli planlar yapmaya itmektedir. Orta Sreli Planlar

Birka yllk sreyi kapsayan planlardr. Bu sre genellikle be yla kadardr. Ksa sreli planlara gre daha uzun sreli tahminlere dayandndan, bu planlarn daha az kesin rakamlar kapsamas sz konusudur. Bununla beraber uzun sreli planlarn uygulama arac niteliinde de olabilirler. Birka yllk sreyi kapsayan yatrmlar, gelir, gider vb. hususlar iin dzenlenen planlar bu niteliktedirler. Uzun Sreli Planlar

Uzun sreli planlar, iletmenin stratejik amalarnn ve genel politikalarnn belirlendii planlardr. Bu planlarda sre, genellikle be yldan balar ve etkenlere gre artar. Bu etkenler iletme ve i kolu ile ya da iktisadi, teknik evre ile ilgili olabilir. Uygulamada, bu planlarda belirsizlik hakimdir. Bu nedenle kesinlik tamayacak olan bu planlarla, uzun sreli hedeflerin ve ana politikalarn belirlenmesi, hedeflere ulamak iin izlenecek genel ilkelerin tespiti ve sadece bir blmnn deil iletmenin bir btn olarak ele alnmas sz konusudur. Uzun sreli iletme planlarnn ortaya koyduu hedeflere uygun olarak iletme almalarnn srdrlmesi, yani uygulama, ksa ve orta sreli planlarla mmkn olacaktr.

2.3.2. Teknik Yaplarna Gre Planlar

Deimez Planlar

Uygulama srasnda tahminlerde ortaya kan deimeler karsnda izlenecek yollar, teknik yaplarna gre plan eitlerini oluturacaktr. letme planlar, daha ok belirli varsaymlara dayanlarak amaca ulalacak biimde hazrlanrlar. Deimez planlarda varsaymlar, plann uygulama sresi iinde deiiklik gsterdikleri takdirde, deien varsaymlara gre planda deiiklik yapmak sz konusu deildir. Sapmalar zaman zaman tespit olunurken, sapmalarn sebebi olarak da bu deiiklerin gsterilmesi ile yetinilecektir. Ancak kabul edilen varsaymlarda ok nemli deiiklik olursa, plann yeniden yaplmas sz konusu olur.

19

Varsaymlardaki deiikliklere gre plann dzeltme ileminin ok zaman almas ve plann iletmeye maliyetinin oluunun artma ihtimalinin bulunmas, iletme planlarnda bu yntemin geni lde uygulanmasna neden olmaktadr. Seeneklere Gre Deimez Planlar

Plan yapmnda seeneklerin her birisi iin tedbir almak ve birden ok seenei gz nnde bulundurmak zorunluluu olabilir. Bu durumda, her seenek iin ayr plan yapm sz konusu olacaktr. Hazrlanan planlardan gerekleen seenekle ilgili olan uygulamaya konulacak, tekiler uygulama d tutulacaktr. Bu nedenle her seenek iin ayr plan yapmna genellikle gidilmeyecek ve gereklemesi beklenen seenek saysn azaltarak iki, seenee gre, ya da en ok gerekleme ihtimali olan tek seenee gre plan yapm daha geerli olacaktr. Deiken Planlar

Teknik yapsna gre baka bir planlama usul de, gereklemesi beklenen her i hacmi dzeyinde rakamlar ayarlanabilir plan yapmdr. Gelir ve gider tahminlerinin gruplandrlmalarnda bu ayarlamaya olanak salanmas gerekmektedir. Bunun iin de zellikle gider kalemlerinin eitli i hacmi seviyelerine gre nitelikleri ve deime durumlar saptanmaldr. Bu usulden iletme planlamasnda yllk programlarn yapmnda yararlanlmaktadr. Uygulamada esnek bte kavram ile ifade edilen almalar buna rnek gsterilebilir. Daha ok sanayi iletmelerinde uygulama alan bulan bu tr planlama almas, belirli i hacmi dzeyinde yaplan giderlerle elde edilen mamuller arasnda ksa devrede iliki kurulmas mmkn olduu takdirde yaplabilir. Deiken planlamann en nemli yarar, sapmalarn ve bunun sorumlularnn zamannda tespitine ksa srede yardmc olmasdr.

2.3.3. Kullanm Biimine Gre Planlar

Bir Kez Kullanlacak Planlar

Bir kez kullanlacak planlar, belli ama ve hedeflere ulalmak iin hazrlanan, o ama ve hedefe ulalnca sona eren ve bir daha kullanlmayan planlardr (bte gibi). Srekli Planlar

Yneticinin btn faaliyetler iin ayr ayr planlar hazrlamas mmkn deildir. Bunu nleyebilmek ve yneticiye kolaylk salamak amacyla, benzer durumlarla karlaldnda devreye girecek planlardr.

20

2.3.4. Uygulama Biimine Gre Planlar

Demokratik Planlar

Bu tr planlar, iletmenin alanlar, mterileri, rakipleri ve evresini dikkate alarak hazrlanan planlardr. zellikle alanlarn gr ve dncelerinin alnarak hazrlanmalarnda yarar grlmektedir. nk iletmenin veya alanlarn zararna yaplan bir planlama, doal olarak amalara ulamada baarszla neden olacaktr. Zorlayc Planlar

Zorlayc planlarn, hazrlanmas ve uygulanmas aamasnda alanlarn, mterilerin, rakiplerin ve iletmenin evresi dikkate alnmaz. Genellikle bu tr planlara otokratik bir ynetime sahip iletmelerde rastlanmaktadr.

2.3.5. Biim Ynnden Planlar

Yazl Planlar

Yazl planlar, aklda tutulamayacak kadar uzun sreyi kapsayan ve genel ilke ve politikalar kapsayan planlardr. Yazl planlar ile kimin ne yapaca belli olur. Sorumlular bulmak kolaydr. Yetki karmaas ortadan kalkar. Yazl Olmayan Planlar (Szl Planlar)

Genel olarak planlar yazl olmak zorundadr. Ancak iletmeler, yapsna gre ksa sreyi kapsayan baz planlarn yazl hale getirmezler. Bir baka ifade ile yazl olmayan planlar, zorunluluk hallerinde bavurulan ve uygulanan bir plan trdr.

2.3.6. Kapsamlarna Gre Planlar

letme Blmleriyle lgili Planlar

letme planlar, iletmenin bir blmn ya da bir ksm ileri kapsayabilecei gibi btn iletme ile de ilgili olabilirler. letmenin bir blmnn ya da belirli ileri kapsayan planlarla i gc, finansman vb. almalar iin ya da satn alma, retim ve sat ksmlar iin ayr ayr yaplan planlar rnek gsterilebilir. Bu almalar, iletmeyi bir btn olarak ele alan plann iinde yer alacak ve onun bir parasn oluturacaktr. Genel Planlar

letmeyi bir btn olarak ele alan planlardr. Bunlar eitli sreler iin tespit olunan hedefleri ve bunlara ulama yollarn gsteren planlardr. Uzun sreli iletme planlar, yllk iletme program bu niteliktedirler.

21

2.4. eitli Sektrlere Ait Plan Tasla Oluturma

RNEK PLAN ALIMASI A-GR: Amac belirleme, kapsam belirleme B-EVRENN NCELENMES VE HPOTEZLER: Performans: Ynetim, elinde mevcut tm kaynaklaryla 5-10 sene arasnda hangi performans seviyesine ulamtr? Hissedarlara hisseleri zerinden ve eitli yatrmlardan ne kadar gelir salanmtr?

Pazarlar: irket hangi pazarlara, hangi miktarda mamul ve hizmet arz etmektedir? Hangi pazarn trendi nedir? Her mamuln kendi pazarndaki hissesi nedir? Her mamul kullanm sresi bakmndan hangi safhadadr?

Kaynaklar: Para, insan, malzeme ve tesis imkanlar Her bir mamul veya faaliyete bu kaynaklarn ne kadar tahsis edilmitir? Maliyetleri nedir? Gelirleri giderlere oranlayarak her mamuln veya hizmetin nispi net karn bulabiliriz.

Verimlilik: irket kaynaklar ne kadar deerlendirilebiliyor? sraf, nerede ve ne kadar miktardadr.

Organizasyon: irket nasl organize olmutur? irket amalar departman amalar olarak belirlenmi midir? Departman amalar teker teker herkes iin kiisel amalar olarak belirlenmi midir? Kalite ve teknik stnlkler saptanm mdr?

Fiyatlarn genel seviyesi, enflasyon oran, krediler ve sermaye piyasas, hkmet programlar, kalknma planlar, i kolunun durumu ve ekonomideki yeri, ithalat, hammadde fiyatlar, vergiler vb.

22

C- ANA HEDEFLERN BELRLENMES % ... Byme hedefine varmak Dnem sonunda net kar ......................YTL ye kartmak Hedeflerin gerekelerinin ksa izah vb.

D- TAL HEDEFLERN BELRLENMES: Mteri ilikilerinin belirlenmesi, kalitenin iyiletirilmesi, mali bnyenin bor deme kapasitesinin kuvvetlendirilmesi vb. E- KUVVETL YNLERN TESPT-BELRTLMES F- ZAYIF YNLERN TESPT-BELRTLMES: Sat ve karda mevsimlik oynamalar, sat ve karn hangi rnlerden elde edilebildii, ynetimde bilgi ak eksiklii, imalatta teknoloji zayfl, personel zayfl, iade oranlar. G- ANA FAALYET SONULARININ ZETLENMES: Satlar faaliyet gruplar ve yllara gre dalm, mamullere gre karllk, vergi ncesi kar, vergiler, temett ve ihtiyat gibi deerler, karllk, verimlilik ve ana faaliyet rasyolardr. H- STRATEJLERN ZAHI: Strateji konular ( Genel, Mamul, Pazarlama, Finansman, Yetki ve Sorumluluk) Durumlar deiik olduu hallerde alnacak stratejik kararlar, rakiplerin kararlar ve kar stratejilere gre uygulanacak kararlar. Planlamada 10 Adm Hedefi tanmlayn Hedefi dilimlere ayrn Dilimleri detaylandrn Detaylar ngrlen termin iinde zamana bal ve alternatifli olarak belirleyin Zamanl detaylar esnek zamana tabi tutun ans faktrne asla yer vermeyin Eldeki kaynaklar gereki olarak belirleyin Olas aksiliklere kar tedbirli olun Planlar, ii fiilen yapacak kiilere net bir ekilde anlatn Planlamada detaylar belirlerken detaya boulmayn ancak nemli detaylar da gzden karmayn

23

Planlamada 10 Adm , yneticinin bu fonksiyonu yerine getirmede kullanaca etkili bir yol haritasdr. Neyi planlarsanz planlayn, bu admlar unutmayn!

Resim 2.1. Bir iyeri

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizi lnz

LME SORULARI 1. lerin aksamadan yrmesi iin beklenilmeyen olumsuz gelimeleri, ortaya kmadan nleme ya da zmlerini nceden dnp, hazrlkl olma ilemine ne denir?

A) B) C) D) 2.

Planlama Ynetim Denetim Yneltme

Aadakilerden hangisi planlamann temel aamalarndan biri deildir? A) Amalarn tespit edilmesi B) Kaynaklar C) Finansman D) Denetim Aadakilerden hangisi kaynaklardan biri deildir? A) nsan gc B) Para C) Veri D) Zaman Aadakilerden hangisi Planlama eitlerinden deildir? A) Srelerine Gre Planlar B) Ksmi Planlar C) Kullanm Biimine Gre Planlar D) Uygulama Biimine Gre Planlar

3.

4.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahta ryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

25

RENME FAALYET3 RENME FAALYET-3

AMA
Bu renme faaliyeti ile doru rgtleme tanmlar yapabileceksiniz.

ARATIRMA

rgtleme ihtiyac hangi nedenlerden dolay karmza kmaktadr? Aklaynz. Milli Eitim Bakanlnn rgtlenme modelini aratrnz. Turizm sektrnn farkl iletmelerinde alan yneticilerine rgtlenmenin faydalarnn neler olduunu sorarak, sonucu rapor haline getiriniz. Ynetici Asistannn rgtleme aamasndaki yerini aratrnz.

3. RGTLEME
letme bydke faaliyetler artmakta, faaliyetleri (ileri) yapmak zere iletmeye pek ok insan katlmakta, sonu olarak da iletmede yaplacak pek ok i ve bu ileri grmek zere pek ok insan bir araya gelmektedir. letmenin amalarna uygun bir ekilde kimlerin hangi ilerde grev alacaklarnn ve aralarndaki i ilikilerinin belirlenmesine, btn iktisadi faaliyetlerin dzenlenmesine iletmenin rgtlenmesi denir. rgtlenme srecinin temel amac, rgtsel baar iin gerekli eleri etkili ve verimli bir biimde uyum iinde bir araya getirmektir. yi bir rgtlenmenin bulunmay, amalar baarmak bir yana, karklklarn ortaya kmasna neden olur. rgtleme ilevi etkili bir biimde yerine getirilirken, personel kendisinden beklenen rol ve ilevleri anlayaca gibi, rgtn amacn da anlam olacaktr. stelik alanlarn her biri, grevlerinin rgtn dier blmlerinde alanlarn grevleriyle olan ilikisini anlayaca gibi, kime rapor ve hesap verip, sorumluluklarnn ne olacan da greceklerdir.

3.1. Tanm
Bir rgt oluturma veya rgtn etkili olarak alabilmesi iin seilen iler, bireyler ve iyerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne rgtlenme denir. Bu adan rgtleme, maddi ve beeri unsurlarn bir ama dorultusunda dzenlenmesi biiminde de tanmlanabilmektedir.

26

Resim 3.1. Bir iyeri

3.2. rgtlemenin zellikleri

rgtlemede dikkat edilecek noktalar alanlarn uzmanlama durumlar, iin mahiyeti ve denetim imknlardr. Bir rgtn yapsnn iin durumuna gre dzenlenmemesi halinde mevcut planlarn sonuca ulamas dnlemez. rgtlenme zellikleri: rgtn yaps amalarn gerekletirmeye uygun olmaldr. rgtn yaps evresine uyum salamaldr. rgtn yaps, i grenlerin niteliine ve niceliine uygun olmaldr. rgtn yapsn oluturan blmler ve birimler arasnda denge olmaldr. rgtn yaps, i grenlerin ynetime katlmasna uygun olmaldr. rgtn yapsnda sra dizini basamaklar ok olmamaldr. nsan kaynaklarnn deerlendirilmesi gerekir. Fiziksel olanaklarn deerlendirilmesi gerekir. levlerin, fiziksel olanaklarn ve insan kaynaklarnn rgtsel bir yap iinde gruplandrlmas gerekir. Belli bir ii yapma ykmllnn (sorumluluk) ve bu ii yapmak iin gerekli kararlar verme ve harekete geme hakknn (yetki) saptanmas gerekir. in baarlp baarlamadnn belirlenmesi (hesap verme) gerekir.

3.3. rgtleme Trleri

rgtler, gerek kamu ynetiminde, gerek zel kesimde (iletmelerde) amalarna ve yapacaklar hizmetlerin niteliklerine bal olarak baz modellere gre kurulurlar. rgtlendirmede kullanlan balca rgt modelleri (biimleri) drd esas, biri karma model olmak zere unlardr:

27

Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme retim Esaslarna Gre rgtlenme Corafi Blge Esasna Gre (Blgesel) rgtlenme Hizmet Edilen Kurumlar (gruplar ya da mteri) Esas Alnarak Oluturulan rgtlenme Karma Model

3.3.1. Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme

Bu model, benzer nitelikteki grevlerin (ilerin) bir araya toplanmas suretiyle rgtlendirme yaplmasna dayanr. Dier bir deyile, bir rgtn birimlerinin her biri belli zellii tayan trdeki ileri (grevleri) yapacak biimde oluturulursa grevsel (fonksiyonel) bir rgtlenme yaplm olur. Fonksiyonel modele rnek olarak kamu hizmetlerinin bakanlklar arasndaki dalm, bakanlklarn i kuruluu gsterilebilir. Salk ileri Salk, gvenlik ileri ileri, dileri konular Dileri, bayndrlk ileri Bayndrlk ve skn Bakanlklarnda toplanmtr. Genellikle bakanlklarn i rgtlenmeleri de ayn modeldir.

3.3.2. retim Esaslarna Gre rgtlenme

Bu tr rgtlenme, rgtn (kuruluun) rettii rn esasna dayanr. Bu modelde retilen ayn ya da benzer rnler iin bir birim kurulur. rnein: Bir otomobil fabrikas motor, lastik, karoseri, elektrik donanm vb servisleri esasna gre rgtlenebilecei gibi, bir tekstil fabrikas da ipekli, ynl, sentetik, perdelik kumalar reten servisler olarak rgtlenirlerse sz edilen modelde bir rgtlenme yaplm olur.

3.3.3. Corafi Blge Esasna Gre (blgesel olarak) Yaplan rgtlenme

Bu modelde rgt oluturan birimler, belli bir blge halkna ya da belli bir blgedeki kurululara hizmet edecek biimde kurulmaktadr. rnein bakanlklarn blge, il ve ile kurulular; baz kurulularn merkez rgtlerinin dou, bat, kuzey, gney, merkez blgeleri brolar biiminde kurulmas, bu modele uygun bir rgtlenmedir. Belediye, polis ve jandarma rgtleri de belli bir alanda yetkili ve sorumludurlar. Bunun gibi bir kamu iktisadi teebbsnn ya da zel sektrde bir fabrikann ynetsel yapsnn, lkenin belli bir corafi blgesinin gereksinmelerini saptayarak, yalnz bu blgeden sipari alacak ve rettii maddeleri de yalnz o corafi blgeye satacak biimde rgtlenmesi de sz edilen modele uyan bir rgtlenme olur.

3.3.4. Hizmet Edilen Kurumlar Esas Alnarak Yaplan rgtlenme

Bu modelde, her birim belli kurululara ya da gruplara (halka, mteriye) hizmet edecek biimde bir yapya sahiptir. rnein; Emekli Sand, Sosyal Sigortalar Kurumu,
28

BA-KUR. Bu kurumlar deiik ve farkl gruplara hizmet etmektedir. Kzlay, Askerlik ubeleri, Emniyet ocuk Brosu, OYAK, MKE bu rgtlenme modeli iin rneklerdir. Byk bir spermarketin ocuk reyonunun ocuklara, kadn reyonunun kadnlara, erkek reyonunun da erkeklere hizmet etmesi gibi.

3.3.5. Karma Model

Bu model, yukarda aklanan modellerden iki ya da nn birlikte kullanlmasdr. Karma modele gre kurulan bir rgtte, her alt (dikey) kademe iin deiik bir model esas alnr. Gnmzde modern rgtler kendileri iin saptanan amalar gerekletirmek, verilen hizmetleri (ileri) baarmak zere ounlukla karma modelde kurulmaktadr. Bylece rgt daha kapsaml olmakta, iler uzmanln salad avantajlardan yararlanlarak daha sratli, ekonomik ve kaliteli biimde yaplabilmektedir.

3.4. rgtlemenin Faydalar

rgtlemenin faydalar: Personel, ama ve grevini daha kolay anlar, renir ve bu amaca ynelir, verim artar. Uzmanlama salanr. Blgenin iklimi, insan kaynaklar ile ulatrma, eitim vb. karakter ve olanaklar bilinir. Buna gre i, hizmet ya da retim daha olumlu olarak ve gvenle yaplr. lgililer halk, kurulular (mterileri) daha yakndan tanyabilir. Hizmette baar ans artar. Hizmetten yararlanacak kurumlarn (gruplarn, mterilerin) istek ve arzular daha iyi bilinir. Belli konularda inceleme yapmak kolaydr. Kiiler ve birimler arasnda rasyonel i blmne msaittir. Ara, gere, makine-malzeme verimli olarak kullanlabilir. alma ve retim teknikleri gelitirilebilir. Denetim kolaydr. akmnn dzenlenmesi kolaydr.

29

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizi lnz

LME SORULARI
1. Bir rgt oluturma veya rgtn etkili olarak alabilmesi iin seilen iler, bireyler ve iyerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne rgtlenme denir.

Yukardaki cmlenin tanm aadakilerden hangisidir. A) Planlama B) Ynetim C) Denetim D) rgtlenme 2. Aadakilerden hangisi rgtlemenin zelliklerinden deildir? A) Amalarn tespit edilmesi B) rgtn yaps, evresine uyum salamaldr. C) nsan kaynaklarnn deerlendirilmesi gerekir. D) Fiziksel olanaklarn deerlendirilmesi gerekir. Aadakilerden hangisi rgtlenme trlerinden deildir? A) Fonksiyonel (Grevsel) Esasa Gre rgtlenme B) Planlama Esasna Gre rgtlenme C) retim Esasna Gre rgtlenme D) Hizmet Edilen Kurumlar (gruplar ya da mteri) Esas Alnarak Oluturulan rgtlenme Aadakilerden hangisi rgtlenmenin faydalarndan deildir? A) Denetim kolaydr. B) rgtn yaps, evresine uyum salamaldr. C) Belli konularda inceleme yapmak kolaydr. D) Uzmanlama salanr.

3.

4.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

30

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Bu renme yorumlayabilceksiniz. faaliyeti ile birimler aras yneltme kavramn doru

ARATIRMA
Bir banka ubesindeki i blmn (kimin kimden emir aldn, kime emir verdiini, ne gibi ara ve gereler kullanarak hangi ii yaptn) aratrnz. eitli sektrlerde grev yapan insan kaynaklar yneticilerine iyi bir emrin zelliklerinin neler olduunu sorarak aratrnz. Etkin bir ynetme sistemi kurmak iin hangi koullar dikkate alnmaldr? Aratrnz. Yneltmenin fonksiyonlar nelerdir? Aratrnz.

4. YNELTME
Ynetimde planlama ve rgtlemeden sonra kurulan sistemin ilemesine, bir dier ifadeyle rgtn harekete geirilmesine sra gelmektedir. Yani ynetici plann yaparak rgtn oluturduktan sonra harekete geirmeye hazr durumdadr. Bu ii yerine getirecek olan ynetim fonksiyonu, yneltme (yrtme)dir. Emir-kumanda, emir-komuta adlar da verilen bu fonksiyonda ynetici ilk defa, plan uygulamak iin rgtn eitli basamaklarna yerletirdii personel ile kar karya gelmektedir. Bu nedenledir ki, ynetme fonksiyonu, planlama ve rgtlemenin yannda daha dinamik bir sre biimindedir. Yneltme; organizasyonda yer alan grevlere elemanlarn seimi, eitilmesi, kendilerine gerekli yetkilerin devredilmesi, bu kiilere ilerin yaplmas ile ilgili olarak gerekli emir/direktiflerin (ynergelerin) verilmesidir. Yneltme fonksiyonu, planlara gre bir rgt yrten ynetim faaliyetidir. Yneltme almas, bir pilotun ua havaalanna veya kaptann gemiyi limana gtrmesine benzemektedir. Fakat yolculuk plannn izilmesi, yn ve yolunun tespit edilmesi yeterli deildir. Yolculuk sresince, arac kazasz bir ekilde amaca eritirmek iin gereken her trl tedbiri de almak durumu sz konusudur. letmelerin ynetimi bu rnee ok benzemektedir. Planda belirlenen genel yn takip etmek tek bana yetersizdir. Yolculuk boyunca ok sayda ayrntyla da ilgilenmek gerei vardr. Src, bu cansz aralar, teknik ve fiziki
31

imkanlar ierisinde istedii ekilde ynetebilir. letme yneticisi ise rgtte yer alan ve psiko-sosyal yaplar ayr olan eitli insanlar yneltmek durumundadr. Burada yneticilerin, astlarna emir vermesi veya dier yollarla ne yapmas gerektiini onlara iletmeleri sz konusudur. Yneltme fonksiyonunun zellik ve nemi konunun insan olmasndan kaynaklanmaktadr. Baarl iletmelerin yneticilerine baarlarnn srlar sorulduunda, Biz anslyz, en iyi elemanlar bizde. diye cevap verirler. Gerekte, iyi performans yakalama konusunda ansn etkisi olduka kktr. Bu iletmelerin baarsnda alanlar gerektii gibi ynlendiren iyi yneticilerin pay byktr.

4.1. Emir-Komuta
Her organizasyonun bnyesinde emir-komuta zinciri vardr. Ancak iletmenin kltr yapsna, yneticilerin liderlik anlaylarna bal olarak emir-komuta zincirinin ilemesi byk deiiklikler gsterir. Yneticiniz, sorumluluunda olan baz ilerin takip ve bitirilmesi grevini size devrettii zaman, i ve grevleri dier insanlara nasl yneltebileceinizi, direktifleri nasl vereceinizi bilmelisiniz. letmenizin amacna uygun sonular elde edebilmek iin gerekli ortam nasl yaratacak ve yrteceksiniz? Gnmz aratrmaclarndan Clauswitz yle demektedir: nsanlarn zamanlarn satn alabilirsiniz ama sevgi ve sayglarn asla, onlar kazanmanz gerekir. Genel olarak insanlar emir almaktan holanmazlar. zellikle mevki ve yaa kendilerinden kk ya da eit kiilerden emir almay hi istemezler. Birlikte altnz insanlardan bu nedenlerle tepkiler almak istemiyorsanz, ncelikle onlarn sevgi ve saygsn kazann ve yneltme ilevinin inceliklerini iyi bilerek, uygulayn. Yneltme ilevinde nemli iki kavram vardr; Emir ve Direktif (Ynerge) Emir, bir iin amacna uygun olarak sonuca ulamas iin Ne yaplacan; Direktif (Ynerge) ise yaplacak iin Nasl yaplacan belirtir. Komuta; bir rgtte farkl kademelerdeki dikey ve dolaysz ilikileri gsteren yap trdr. Yani, temel emir-komuta zincirini temsil eder ve yetki kavramyla zdeleir. Komuta yetkisinden sz etmek, st ile ast arasndaki dolaysz emir verme ilikisini belirtmek demektir. Bu zincir, rgtn banda bulunan kiiden en alt kademedeki iilere kadar uzanr. Bu zincirde yetki kanallar kesiksizdir. Yani stlerin, astlar zerinde dorudan kumanda yetkisi vardr ve her bir ast yalnz bir tek ste boyun eme durumundadr. Komuta rgtnde her bir ast, kimin emirlerini dinleyeceini ve kimlere emir vereceini rgt emasndaki izgilere bakarak kolayca bilir. Bylece ilerin sonular kesin
32

ve tez elde edilir. Komuta rgt yatay ve dikey olmak zere iki ynde byr. Dikey byme yetki devre yoluyla, yatay byme ise iblm ve uzmanlama yoluyla gerekleir.

4.2. Emir zellikleri

nsan direktifin ieriini anlamal, nedenini bilmelidir. st ile ast arasnda yz yze ilikilerin olduu durumlarda, zamandan tasarruf ve dnce birlii salamak gibi yararlarndan dolay szl emirler, yazl emirlere gre stnlk gsterir. Szl ve yazl emirler, kesin ve ak olmal, asla kararszlk oluturmamaldr. Emrin amac asta aklanmal ve gerektiinde onun da dnceleri alnmaldr. Astlarn duygu ve inanlarnda iletmenin amacna uygun deiiklikler meydana getirmeli ve bunun iin inan alamaya allmaldr. st, yerine getirilmesi olanaksz veya herhangi bir nedenle yerine getirilmeyecek olan emirler vermemelidir. nsan, direktifi yerine getirecek yeterli zihinsel, psikolojik ve bedensel gce sahip olmaldr. Direktifi yerine getirecek yeterli maddesel eler ara-gereci olmaldr. Direktifler eitli sebeplerle engellenmemeli, deitirilmemelidir. (Komuta birlii) Direktifler yazl veya szl olarak verilebilmelidir. rgtteki yetki ve sorumluluk ilikilerini aka ve basit bir biimde ortaya koymal,. personelin yetki ve sorumluluk dereceleri kesin ve anlalr biimde olmaldr. Bir sorun ktnda o sorunla uraacak kiilerin says az olduundan abuk karar vermeye yardmc olur ve rgt deiim ynlerine kolayca uyarlar. Salt komuta rgtleri kk olacandan ynetim ile alanlarn yaknlamas daha fazladr. rgtte alan herkes neler olup bittiini kolayca grebilir.

4.3. stn Emir Verme Trleri

Ynetme fonksiyonunun iyi bir biimde yerine getirilmesi, geni lde emirlerin niteliine baldr. zellii bakmndan emirler, demokratik ve otokratik olmak zere iki trde incelenebilir. Emrin ve emir-komuta fonksiyonunun demokratik ya da otokratik olmas, geni lde toplumun sosyal ve kltrel yaps ile ilikilidir. Yneticilerin yetitikleri ve iinde yaadklar toplumun kltr, deiik bir ynetim anlay ve felsefesi
33

domasna yol amtr. Bu adan yaplacak bir inceleme bize toplumun iinde bulunduu sosyolojik, kltrel ve siyasal durumun aileden balamak zere btn kurumlar ve doal olarak da iletmeleri etkileyeceini gsterecektir. Yneticiler, emir verirken baz noktalara dikkat etmek zorundadrlar. Bir emrin nitelii ve organizasyon kademelerinde hareket ekli bu emrin yerine getirilmesinde balca etken olur. Bu bakmdan emirlerin hazrlan ve verilmesinde uygulanmas gereken baz ilkeler vardr. Bunlar zet olarak yle aklamak mmkndr. Emir aklc ve yerine getirilmesi mmkn olmaldr. Emir tam olmaldr. Emir ok ak olmaldr. Emir, yaplan hizmetle ilgili olmaldr. Etkili bir emirde ikna havas bulunmaldr. Emrin nedeni aklanmaldr.

4.3.1. Emir Aklc Ve Yerine Getirilmesi Mmkn Olmaldr

Emir, aklc olmaldr. Bir kimseden aklc olmayan herhangi bir ey istemek, moral bakmndan kt etki yapar. Verilen emir, astn gcn ve yeteneini, grgsn ve terbiyesini amayacak nitelikte olmaldr. Bu nedenle aklc olmayan bir emrin yerine getirilmesinden dolay ast sorumlu tutmak mmkn olmayacandan, aklc olmayan bir emir, denetimi de aksatr.

4.3.2. Emir Tam Olmaldr

Tam bir emir, emir alan kimsenin kafasnda ne yaplmas gerektii konusunda herhangi bir tereddt brakmamaldr. Ayrca yaplacak iin miktar ve kalitesi, hangi yntemlerle ve ne zaman yaplaca da belirtilmelidir.

4.3.3. Emir ok Ak Olmaldr

Verilen emir, bunlar alacak kiiler iin anlalacak biimde olmaldr. Bir emrin ak olup olmamasn, emir alan kiinin bunu anlayp anlamamas belirler. Emir veren kii iin ak olan bir emir, emri alan kii iin ak olmayabilir. Zira emir veren st, kafasnda ne yaplmas gerektiine ilikin kesin bir fikri bulunduundan, emrin ak olduunu zanneder. Bu bakmdan st, emir verirken kendisini emir alan kiinin yerine koymal ve ne sylemesi gerektiini buna gre belirlemelidir. Kullanlan dil de kolaylkla anlalabilecek biimde olmaldr.

34

4.3.4. Emir Yaplan Hizmetle lgili Olmaldr

Kendisiyle ve iiyle ilgili olmayan herhangi bir emir alan ast, bunu arzu etmeyerek yerine getirecektir. alanlar verilen emrin kendi iiyle ilgili olduuna inanmaldr. Aksi durumda, ynetici ile alan arasnda bir takm srtmeler meydana gelebilir.

4.3.5. Etkili Bir Emirde kna Havas Bulunmaldr

Yneticiler, organizasyonun amacna uygun biimde astlarnn duygu ve inanlarnda deiiklikler meydana getirmeye almal ve bu amala ikna ve inan alama glerini artrmaya almaldr.

4.3.6. Emrin Nedeni Aklanmaldr

Emrin nedenini aklama, moral zerinde de nemli olumlu etkiler yapar. Emri alan kii, anlad ve nedenini bildii emirleri daha kolaylkla yerine getirir. Bunun yannda emri alan kiinin, bu ii yaparken bir plan hazrlayaca iin, yapaca iin niin ve hangi ama ile yapldn bilmesi, nceden dnlmeyen olaylarn ortaya knda nasl hareket edeceine dair bir fikre sahip olmasn salar.

Resim: 4.1. Bir iyeri

35

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizi lnz

LME SORULARI
1. Bir rgtte farkl kademelerdeki dikey ve dolaysz ilikileri gsteren yap tr aadakilerden hangisidir. A) Komuta B) Emir C) Yneltme D) rgtlenme 2. Aadakilerden hangisi emirlerin verilmesinde uyulmas gereken ilkelerden deildir? A) Emir tam olmaldr. B) Emir ok ak olmaldr C) Emrin nedeni aklanmaldr. D) Emirde ikna havas olmak zorunda deildir Aadaki cmlelerden hangisi dorudur? A) Emrin nedeni aklanmamaldr. B) nsan direktifin ieriini anlamal, nedenini bilmelidir. C) Emirler ak ve net bir ekilde sylenmek zorunda deildir. D) Yneltme organizasyonda yer alan grevlerin eleman seimlerinde kullanlmaz. Aadakilerden hangisi emir zelliklerinden deildir? A) Direktifler yazl ve szl olarak verilmelidir. B) st, yerine getirilmesi olanaksz veya herhangi bir nedenle yerine getirilmeyecek olan emirler verebilir. C) nsan, direktifin ieriini anlamal, nedenini bilmelidir. D) Szl ve yazl emirler, kesin ve ak olmak, hatta kararszlk oluturmamaldr. Aadaki cmlelerden hangisi dorudur? A) Yneltme, ynetim fonksiyonlarndan biridir. B) Emirleri ast makamlar verir. C) Emirler ak ve net bir ekilde sylenmek zorunda deildir. D) Yneltme organizasyonda yer alan grevlerin eleman seimlerinde kullanlmaz.

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.
36

RENME FAALYET5 RENME FAALYET5

AMA
Bu renme faaliyeti ile i hayatnda denetlemenin yararn kavrayabileceksiniz

ARATIRMA
Denetimle neler gerekletirilebilir? Aratrnz. Ynetici asistannn gnlk almalarnda yapaca kontroller nasl olmaldr? Aratrnz. Kalite kontrol ile hangi standartlar belirlenir? Aratrnz. Finansal denetlemenin kapsamn aratrnz.

5. DENETLEME
Denetim, iletmelerde belirlenen ama ve hedefler dorultusunda yaplan planlar erevesinde alnan kararlarn ve uygulamalarn, ne lde baarya ulatn lmeye yarar. Bu adan denetim, ne yaptmz, nereye ulatmz, nerede bulunduumuzu belirlemeye yarayan bir fonksiyondur. Ynetim srecinin tamamlanmas, denetimin baaryla sonulanmasna baldr. Denetim, olaylarn planlarla karlatrlmas ve olaylar planlardan uzaklat taktirde gerekli dzenlemelerin yaplmasdr. Denetim, ynetim esnasnda meydana gelen olaylarla, meydana gelmesi muhtemel olaylarn birbirleriyle uyuup uyumadnn aratrlmas ile ilgili bir kavramdr. Eer bu uyuma gereklememise, gerekli dzenlemeler yaplr. Denetim kavram, bazen yanl olarak olumsuz sapmalara neden olanlarn cezalandrlmas ile ayn anlamda kullanlmaktadr. Ancak denetimin dzeltici, gelitirici bir rol stlendiini unutmamak gerekir. Aslnda denetim, belirlenen amalar gerekletirmek iin iletmenin sahip olduu kaynak, imkan ve koullarn mevcut esas ve ilkelere uygun kullanlp kullanlmayacan belirlemek, eer hata ve eksiklik varsa bunlarn dzeltilmesini salamak iin giriilen bir eylemdir.

5.1. Tanm
Denetim; faaliyet sonularnn planlarla karlatrlmas ve sapmalar tespit edildike gereken dzeltici nlemlerin alnmasdr.

37

5.2. Denetimin zellikleri

Yanl veya hatal yaplan bir iin dzeltilmesini salar. Dzenli kontroller hatalarn tekrarlanmamasnda etkendir. Sorumluluk ve yetkilerin gerekli kiilerde olup olmad saptanr. in yaplmas srasnda neler yaplmal veya neler yaplmamal sorularnn aratrmas kolaylar. Tasarruf salar; zaman, para ve emek savurganl nlenir. in nitelik ve nicelik olarak istenen zellikte olup olmad saptanr. Hata ve verimsizliklerin belirlenerek en aa dzeyde tutulmalar salanr. in arzu edilen ve tasarlanan ekilde yaplp yaplmad belirlenir. Aklc bir alma yaplp yaplmad belirlenir. Yntemlere uyulup uyulmad renilir.

5.3. Denetimin eitleri

Denetim eitlerini grupta incelemek mmkndr. Gzlem Finansal Denetim Kontrol

5.3.1. Gzlem
Denetim eitlerinden gzlem yntemi ile alanlarn yaptklar ileri planlar dorultusunda yerine getirip getirmedikleri kontrol edilebilir. Yneticiler bu ilemi bizzat kendileri yerine getirebilecei gibi, bu grevi alanlara da verebilir. Gzlem yntemi ile alanlar arasndaki ilikiler belirlenir ve denetlenebilir. Gzlem yntemi kontrol arac olarak ok etkilidir.

5.3.2. Finansal Denetim

Finansal denetim, denetim konusunun nemli bir blmn oluturur. Finansal kontroln iki zel blm muhasebe ve bte kontroldr. Denetim srecinin byk bir blmn oluturan muhasebe denetiminin birok ekli vardr. Finansal muhasebenin derledii bilgiler belli sreler iindeki kar veya zarar gsterir. Bunlar gemi dneme ait bilgilerdir veya gemite belli bir tarihteki bilanoyu gsterebilirler. Finansal muhasebenin byk lde yardmc olmasna ramen, ynetim muhasebesi, ynetim organizasyonunu denetim altnda tutmaya yardm eden zel bilgiler retir.

38

5.3.3. Kontrol
kontrol, zellikle organizasyonun finansal ve saysal ilemlerinin denetimi asndan byk bir nem tar. Ayrca i kontrol organizasyonun politikalarn, yntemlerini, programlarn, ynetim organlarnn kalitesini de konu alr.

5.4. Kalite Denetiminin zellikleri

Fiili performansn llmesini, Planlanan ile gerekleen arasndaki farkn belirlenip, sapmalarn

yorumlanmasn, Sapmalardaki farkla ilgili dzeltici nlemlerin alnmasn, Nelerin kontrol edileceinin belirlenmesini, lm birimlerinin seimini, ltlerin oluturulmasn, Performans standartlarnn belirlenmesini, Kalite iyiletirme ile ilgili olarak ihtiyalarn belirlenmesini, Kalite iyiletirme ile ilgili zel projelerin tanmlanmasn, Kalite iyiletirme ile ilgili projelerin organize edilmesini, Sebepleri bulmak iin tehis hareketinin gerekletirilmesini, yiletirme ile ilgili tedavilerin gerekletirilmesi ve etkinliinin onaylanmasn, Kalitenin iyiletirilmesi ile ilgili faydann tespiti iin gerekli kontrollerin salanmasn kapsar.

Resim 5.1. Bir i yeri

39

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak bu faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizi lnz

LME SORULARI
1. Faaliyet sonularnn planlarla karlatrlmas ve sapmalar tespit edildike gereken dzeltici nlemlerin alnmasna ne denir? A) Denetim B) Komuta C) Emir D) Yneltme Aadakilerden hangisi denetimin eitlerinden deildir? A) Gzlem B) Finansal Denetim C) Kontrol D) D Denetim Aadakilerden hangisi kalite denetiminin zelliidir? A) ltlerin oluturulmasn salar. B) Teorik performanslar belirler. C) Performans standartlarn belirtmez. D) Kalite, iyiletirme ile ilgili zel projeler tanmlanmaz. Aadakilerden hangisi denetim zelliklerinden deildir? A) Yanl veya hatal yaplan bir iin dzeltilmesini salar. B) Yntemlere uyulup uyulmad renilir. C) Aklc bir alma yaplp yaplmad belirlenir. D) Zaman, para ve emek savurganl nlenemez.

2.

3.

4.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

40

RENME FAALYET6 RENME FAALYET6

AMA

Bu renme faaliyeti ile sektrlere uygun modern ynetim ve organizasyonu yorumlayabileceksiniz

ARATIRMA
Toplam kalite ynetiminin renci zerindeki etkilerini aratrnz. Toplam kalite ynetiminin okul rgtnde uygulanmasnn yararlarn aratrnz. X iletmesinde toplam kalite ynetiminin rgt zerindeki etkilerini aratrnz. Toplam kalite ynetimi ile geleneksel ynetim arasndaki farkllklar aratrnz.

6. MODERN YNETM VE ORGANZASYON

amzn beenilen, istenen ve zlenen anlaydr. Modern ynetim ve organizasyonda yneticiler, ynetilenlere deer ve nem verirler. Ynetilenler, ynetimin merkezine gelmitir. Ynetimde ama kadar, insan esi de nemlidir. Bu tip yneticinin rgtnde verim, insana verilen deere bal olarak ykselir. Ynetilenler, ynetime (kararlara) katlr. Uzmanlarn gr ve raporlarndan yararlanma, ynetim srecinin nemli bir etkeni olmutur. Modern ynetim ve organizasyonda ynetici, bilimin verilerine dayanarak, koordinasyon ve fikir alverii yaplan toplantlar sonucunda karar verir. Tm ilgili, bilgili ve deneyimli kiilerin grlerinden yararlanr. Kukusuz, byle bir sre sonunda verilen kararlarn uygulanma ans yksek olur. En uygun kararlarn alnmas salanm olur. Bu uygulamada verimin de ykseldii grlr.

6.1. Kalite Ynetimi Sistemi

Toplam Kalite Ynetimi (TKY) sisteminin alt sistemini oluturan kalite ynetimi sistemi, btnletirici ve bir araya getirici bir rol stlenir. Bu sistem, kuruluun politikalarn ve bunlarn uygulama yntem ve prosedrlerini belirler, srekliliini salar. Kalite ynetimi sistemi ayn zamanda, yneticilere ve alanlara kendilerini ve yaptklar ileri deerlendirebilmeleri ve lebilmeleri iin lm sistemi ve kriterleri verir.
41

Kalite ynetimi sistemi, sosyal ve teknik sistemler iin bir araya getirici ve btnletirici roln aadaki drt ynetim ilevi aracl ile yerine getirir.

Resim 6.1: Bir iyeri

Stratejik Ynetim Sre Ynetimi Proje Ynetimi Bireysel Faaliyetlerin Ynetimi

6.1.1. Stratejik Ynetim

Stratejik ynetim, btn alanlarnn ortak deerler sistemi iinde kalite hedefleri dorultusunda ynlendirilmesi ve abalarnn btnletirilmesi iin kuruluun misyon, vizyon ve politikalarn tanmlar. Bu amala hazrlanacak stratejik planlar 3-5 yllk dnemleri kapsar ve kuruluun ksa ve orta vadeli planlar, stratejik plann ortaya koyduu hedefleri gerekletirecek ekilde hazrlanr ve uygulanr.

6.1.2. Sre Ynetimi

Sre ynetiminin amac, kuruluun tm srelerinin ve bunlarla ilikili operasyonlarn maksimum verimle, optimum maliyet dzeyinde ve en yksek mteri tatmini ile ilerliini garanti altna almaktr. TKY sistemi iinde sre ynetiminin baars, iletme organizasyonu bnyesinde var olan dikey kademeler arasndaki kuvvetli ve tanmlanm ilikiler karsnda, yatay dzlemde blmler, birimler ve fonksiyonlar aras iletiim ve ibirliini glendirebilmesi ile ilgilidir.

6.1.3. Proje Ynetimi

TKY, iletme organizasyonu bnyesinde birimler, blmler ve fonksiyonlar aras ibirliini, sorunlara ortaklaa zmler getirmeyi ve srekli iyiletirme anlaynn tm srelere yerletirilmesini ngrr. Bu amala, iletme fonksiyonlarnn hepsinde
42

karlalan sorunlar ve iyiletirme hedefleri ile ilgili grevlerin yerine getirilmesi amac ile eitli projelerin yrtlmesi gerekir. TKY sisteminde proje ynetimi; sorunlarn analizi, zm nerilerinin gelitirilmesi, iyiletirme hedeflerinin belirlenmesi ve bunlar iin uygun projelerin planlanmas, projeler iin gerekli kaynaklarn belirlenmesi, kullanm ve proje sonularnn izlenerek deerlendirilmesi ile ilgilidir. Tm bu faaliyetlerin yrtlmesindeki temel ilke; birimler, blmler ve fonksiyonlar aras ibirlii, iletiim ve bilgi akn glendirerek ekiplerin ve otonom alma (proje) gruplarnn olumasna izin verebilecek bir organizasyon kltr, yaps ve ynetim anlaynn gelimesini salamaktr.

6.1.4. Bireysel Faaliyetlerin Ynetimi

TKY sisteminde kalite ynetimi; tm alanlarn grevleri, bunlara ilikin kontrol faaliyetleri ve kalite iyiletirme metot ve uygulamalar iin politikalar, planlar ve prosedrleri oluturur. rnek olarak kalite gvencesi prosedrlerini, i talimatlarn, i ak planlarn, grev, yetki ve sorumluluk tanmlarn verebiliriz. Kalite ynetimi sistemi, kendisi ile birlikte dier iki alt sistemin kuruluun misyonuna, politikalarna, planlarna ve hedeflerine uygunluunu denetlemek, iyiletirme frsatlarn yakalamak ve mteri tatmininin srekliliini gvence altna almak amacn izler ve deerlendirir.

6.2. Toplam Kalite Ynetimi

TKY, ok eitli anlamlar olmakla birlikte, bir kurum iinde mal ve hizmet sunumunda kaliteyi hedef alan, kurumun btn yelerinin katlmn salayan, gerek kurum ierisinde grev yapanlarn, gerekse kendisine hizmet sunulanlarn beklentisini n planda tutan, ayn zamanda ileriye ynelik ihtiyalarnn karlanmasn da hedefleyen, ekip almasn ngren, tm srelerin ksa aralklarla gzden geirilmesini ve iyiletirilmesini salayan, kurumun btn yelerine ve topluma maksimum yarar salayan ynetim anlaydr diye tanmlanabilir. TKYnin Tsi toplam, tm alanlarn katlmn, yaplan ilerin tm ynlerini, mterilerin ve retilen rn ve hizmetlerin tmn kapsamaktadr. Ks kaliteyi, mterilerin bugnk beklenti ve ihtiyalarn tam ve zamannda karlayp, onlara gelecekteki beklentilerini aan rn ve hizmetler sunmay ifade etmektedir. Ysi ise, ynetimin her konuda alanlara nderlik yapmas, alanlara rnek oluturmas ve rgt apnda katlmc ynetimin salanmas anlamna gelmektedir. TKY kavramnn mimarlarndan olan Edward Demings kalitenin ynetilmesi gerektiini ve bunun iin 14 ilkenin uygulanmasnn art olduunu ileri srmtr. Ynetim srekli gelimeyi hedeflemeli ve bunu gerekletirecek ortam yaratmaldr. Bu felsefe, en st kademeden en alt kademeye kadar tm alanlar tarafndan benimsenmelidir.
43

Kalite analiz ve incelemelerinde istatistiki teknikler kullanlmaldr. rgt faaliyetleri sadece fiyat boyutuna gre deerlendirilmelidir. retim ve hizmetlerle ilgili srekli sorunlar aranmal ve sistem srekli deitirilmelidir. banda eitim verilmelidir. nderlik retilmeli, dikkat sadece rakamlara deil, kaliteye de kaydrlmaldr. Korku yerine gven esas olmal ve yaratclk hedeflenmelidir. alanlar ve blmler arasndaki engeller ortadan kaldrlmaldr. Verimlilik art metot gelitirerek salanmaldr. Rakamsal hedef koyan uygulamalardan vazgeilmelidir. alanlarn ilerinden gurur duymalarn nleyecek engeller kaldrlmaldr. En iyi yatrm insana yaplandr. Herkesin kendini gelitirmesi tevik edilmelidir. Deiimin baarlmas iin ynetim btn nlemleri almaldr.

TKYde mteri, para karlnda bir mal veya hizmeti elde eden kii tanmndan geni tutulmu, i mteri ve d mteri olmak zere ikiye ayrlmtr. D mteri, maln sunulduu nihai tketici, i mteri ise retim aamalarnda katks olan nitelerdir. Eer, retim srecinde her alt birim birbirini mteri olarak alglarsa, her nitede dier mteriye en kaliteliyi sunmak iin bir zen olacak ve bu da kalitenin en etkili olarak uygulanmasna olanak verecektir. TKY ile en alt birimdeki alanlarn, kalitenin iyiletirilmesine katkda bulunduklarndan, gdlenmeleri de artacaktr. Hiyerariyi azaltan bu kavram, problem zme tekniini uzun dneme yaymakta ve belirli almalar yerine, srekli daha iyisini bulma ve dzeltme abalarn beraberinde getirmektedir. Bu da temel hedefe sfr hata ile yaklama imkan tanmaktadr. Buraya kadar anlatlanlarn nda TKY ile Geleneksel Ynetim (GY) arasndaki farkllklar yle sralanabilir. GYde rn zellikleri genellikle ynetici olan uzmanlarca belirlenirken, TKYde mteriler tarafndan belirlenir. Bu bakmdan TKYni uygulayan rgtlerde mteri odakllk esastr. GYde baz snrlar iinde kalan hatalar ve kayplar kabul edilebilirken, TKYde rnn deerini artrmayan iler, hatalar ve kayplar kesinlikle kabul edilemez. Bu durum TKYde sfr hata prensibi olarak ifade edilir. GYde rn ile ilgili sorunlar, retim yapldktan sonra saptanrken, TKYde ii ilk seferde doru yapmak, yani sorunlar balangta nlemek temel amatr. GYde bte engellerine bal ksa dnemli planlama, TKYde ise performansn iyiletirilmesini hedefleyen uzun dnemli planlama sz konusudur.
44

GYde grev ve hizmetler birbirini izleyen bamsz blmlerce, TKYde birbirinin mterisi (i mteri) olan takmlarca (ekip almas) yerine getirir. GYde iyileme, teknolojik gelimelere bal olarak ortaya karken, TKY, her alanda srekli iyileme ve gelimeye ayak uydurabilecek bir anlay hakim klmaktadr. GYde sk kontrole bal, dikey bir rgtsel yap szkonusu iken, TKYde deiime ak, hzl karar almaya olanak tanyan yatay bir yap szkonusudur.

TKY uygulamalarndaki baarszlk nedenleri ise yle sralanabilir. o o Ynetimin tutumu: zellikle st ynetimin ilgisiz kalmas, nclk yapmamas, alanlarn tutumu: alanlarn TKY uygulamasn benimsememesi, uygulamann gerektirdii deiime diren gstermesi, rgtsel altyap kurulmadan TKY uygulamasna geilmesi: Yeni ynetim anlay benimsenmeden, rgt yapsnda gerekli deiiklikler yaplmadan, rnein blmler aras kopukluk giderilmeden, toplam kaliteyi yeterince anlamadan ve gerekli eitimler verilmeden uygulamaya geilmesi, Hedeflerin gereki olmamas ya da st ynetim tarafndan belirlenen hedeflerin alt kademelere ulatrlamamas: Hedeflerin TKYnin srekli iyiletirme felsefesine ters decek ekilde belirlenmesi ya da alt kademelere ulatrlamamas nedeniyle, alanlarn abalarnn TKY amalarna hizmet edememesidir.

6.3. Demokratik Organizasyon

Organizasyonlarn ama ve hedeflerini gerekletirme srelerinden biri olan demokratik organizasyonun yararlarn u ekilde sralamak mmkndr.

Yeni fikirlerin olumasna, yaylmasna ve gelimesine ortam hazrlar. Problemler hangi kademede ve kime ait olursa olsun, bakalar tarafndan da gerek ynyle anlalr. Meydana gelen ve gelmesi muhtemel karklklar, kargaalar ve tekrarlar nlenir. Mevcut planlar, politikalar ve prensipler gerek ynyle anlalr. Yaplacak ilerin dzenli bir biimde yaplmasn ve alanlarn azmini artrr. Planlar daha iyi uygulanr.
45

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplayarak bu faaliyetle kazandnz bilgi ve becerilerinizi lnz
LME SORULARI

1.

Bir kurum iinde mal ve hizmet sunumunda kaliteyi hedef alan, kurumun btn yelerinin katlmn salayan, gerek kurum ierisinde grev yapanlarn, gerekse kendisine hizmet sunulanlarn beklentisini n planda tutan, ayn zamanda ileriye ynelik ihtiyalarnn karlanmasn da hedefleyen, ekip almasn ngren, tm srelerin ksa aralklarla gzden geirilmesini ve iyiletirilmesini salayan, kurumun btn yelerine ve topluma maksimum yarar salayan ynetim anlayna ne denir? A) Denetim B) Kalite C) Toplam Kalite Ynetimi D) Yneltme Kalite ynetimi sistemi , sosyal ve teknik sistemler iin btnletirici roln aadaki hangi ynetim ilevi araclyla yerine getirir? A) Planlama B) Denetim C) Organizasyon D) Stratejik Ynetim Aadakilerden hangisi toplam kalite ynetiminin ilkelerinden deildir? A) banda eitimin verilmemesi B) Verimlilik art metod gelitirerek salanmaldr. C) Rakamsal hedef koyan uygulamalardan vazgeilmelidir. D) Kalite analiz ve incelemelerinde istatistiki teknikler kullanlmaldr. E) Zaman, para ve emek savurganl nlenemez.

2.

3.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz.

46

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

1. Bir insan grubunu, nceden saptanan amalara yneltip ulatrmak ve planlar gerekletirmek zere kumanda, koordine ve kontrol eden kiiye ne denir? A) Planlama uzman B) Ynetici C) Organizatr D) Stratejik Ynetim Yetki devrinden istisna edilen ve kararlardan adn alan ynetim biimine ne denir? A) stisnalara Gre Ynetim B) Genel Ynetim C) Yerel Ynetim D) Merkezi Ynetim 3Karar verme, uygulama ya da herhangi bir konuda danma, grev, yetki ve sorumluluun iki veya daha fazla kiiden oluan guruplara verilmesinden doan rgtsel birime ne denir? A) Komite B) Ynetim C) Denetim D) Ynetim Kurulu faaliyet sonularnn planlarla karlatrlmas ve sapmalar tespit edildike gereken dzeltici nlemlerin alnmasna ne denir? A) Koordinasyon B) Ynetim C) Denetim D) Organizasyon Aadakilerden hangisi denetim eidi deildir? A.) Gzlem B.) Finansal Denetim C.) Kontrol D.) Giriim

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz yantlar modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz

47

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 A C D D C

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 A C C B

RENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 D A B B

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 D D B B A

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 A D A D

48

RENME FAALYET-6NIN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 C D A

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 B A A C D

49

KAYNAKA KAYNAKA
AR, A. Fikret. Bro Ynetimi Teknikleri, Yarg Yaynevi, Ankara, 1999 BOZAN, Osman. letme Bilgisi, Tutibay Yaynlar, Ankara, 2002 CAN, Halil. Organizasyon ve Ynetim, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1999 GRAL, Glbin. Bro Yneticilii ve Ynetici Asistanl, letiim Yaynlar, stanbul, 2001 MRE, M. Kemal. Ynetmeye Balamak, Arkan Yaynevi, stanbul, 2005 NAZK, M. Hamil. Mine ARLI, Aratrma Teknikleri, Ya-Pa Yaynlar, stanbul, 2001 OKUR, Abdurrahman. Giriimcilik, Ya-Pa Yaynlar, stanbul, 2002 ZARSLAN, Nihal. Etkili ve Verimli Sekreter, MESS Eitim Vakf ktisadi letmesi Yaynlar, 1996 TENGLMOLU, Dilaver. Pnar COAN, Ynetici Asistanl, Asil Yayn Datm, Ankara, 2004 TOPALOLU, Melih. Hakan KO, Bro Ynetimi (Kavramlar ve lkeler), Sekin Yaynevi

50