You are on page 1of 49

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MESLEK GELM

HAYATINDA LETM

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. ETKL LETM ............................................................................................................... 3 1.1. letiimin Tanm........................................................................................................... 3 1.2. letiimin eleri .......................................................................................................... 5 1.2.1. Kaynak (Gnderici) ............................................................................................... 5 1.2.2. Mesaj (Bilgi, haber) ............................................................................................... 6 1.2.3. Kanal (Ara) .......................................................................................................... 7 1.2.4. Alc (Hedef).......................................................................................................... 7 1.2.5. Kodlama-Kod Ama.............................................................................................. 8 1.2.6. Dnt(Geri besleme) ............................................................................................. 9 1.2.7. Filtre (Alglama ve Deerlendirme) .................................................................... 10 1.3. Etkili letiim .............................................................................................................. 10 1.3.1. letiimin Engelleri .............................................................................................. 11 1.3.2. letiimi Kolaylatran Yntemler ....................................................................... 14 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 LME DEERLENDRME........................................................................................... 17 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 19 2. HAYATINDA LKLER ........................................................................................... 19 2.1. letmelerin Yaps ...................................................................................................... 19 2.1.1. letmenin Tanm................................................................................................ 19 2.1.2. letmelerin Organizasyonu (rgtleme) ............................................................. 20 2.1.3. letmelerin Ynetimi .......................................................................................... 22 2.1.4. Ynetimin zellikleri .......................................................................................... 23 2.1.5. Ynetimin Fonksiyonlar ..................................................................................... 24 2.2. likiler .................................................................................................................... 26 2.2.1. Liderlik ................................................................................................................ 26 2.2.2. Yetki .................................................................................................................... 27 2.2.3. Disiplin ................................................................................................................ 28 2.2.4. Yetki Devri .......................................................................................................... 28 2.2.5. alanlarn Eitimi ............................................................................................. 29 2.2.6. Tevik Tedbirleri ................................................................................................. 30 2.3. alanlarn Birbirleri le likileri.............................................................................. 30 2.3.1. Dayanma ........................................................................................................... 30 2.3.2. Davran Tahmini ................................................................................................ 31 2.3.3. e ve evreye Uyma........................................................................................... 32 2.3.4. Ortak Amal Kurulular ..................................................................................... 32 2.4. D likiler.................................................................................................................. 33 2.4.1. Mterilerle likiler ............................................................................................ 33 2.4.2. Ortaklarla likiler................................................................................................ 34 2.4.3. Rekabet ................................................................................................................ 34 2.5. Hayatnda letiimin Fonksiyonlar......................................................................... 35 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 37 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 40 i

CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 41 KAYNAKA ......................................................................................................................... 42

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 90KG00003 Tm Alanlar in Ortak Tm Dallar in Ortak Hayatnda letiim letmelerin toplumsal yaps, iletiimin eleri, hayatndaki iletiimin tantld retim materyalidir. 40/8 Sosyal hayatta iletiim modln baarm olmak yerinde etkili iletiim kurmak Genel Ama: letiim yntemlerini kullanarak i hayatnda etkili iletiim kurabileceksiniz. Amalar: 1. letiimi kolaylatran yntemleri kullanarak insanlarla salkl ilikiler kurabileceksiniz. 2. yaamndaki kurallar kullanarak kurum politikasna uygun etkili ilikiler kurabileceksiniz. Ortam: bro ynetimi snf Donanm: TV, video, CD,VCD player Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazand bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmeniniz modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. i

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Gnmz koullarnda, i yaamnda baarya ulamak iin salkl iletiim kurmak kanlmazdr. yaamnn koullar dnyann her yerinde sosyal bir evreyi gerektirmektedir. Sosyal evreye uyum salamak; bilgi ve becerilerinizi arttrmak iin salkl iletiim yntemlerini renmeli ve uygulamalsnz. Bunun iin de iletiim engellerini tanyarak ortadan kaldrmay ve iletiimi kolaylatran yntemleri kullanmanz gerekmektedir. inde bulunduumuz toplumda btn mesajlar net ve ak olarak iletilememektedir. Tm mesajlar doru alglayabilmek iin toplum kltrn ve i yeri kltrn gerek anlamda tanmak gerekmektedir. Bu modlde size, i yaamndaki baary arttrmak iin gerekli olan kurallar ve ileyiler aklanmtr. Bu kurallar dorultusunda, alma hayatnzdaki her evrede, renmenin snrnn olmadn, dayanmann sizi baarya nasl gtrdn greceksiniz. Bu dorultuda uygun insana uygun i vermenin nemini, salkl ilikilerde; davran tahmininin gerekliliini anlayacaksnz. alanlarn ie ve evreye uyum saladnda daha mutlu altklarnn farkna varacaksnz. yerinin devamllnn mteri hizmetine bal olduunu renmi olacaksnz. Dnyadaki gelimelerden kardmz sonuca gre rekabet ortam yerine, dayanma ortamnn oluturulmas daha byk baarlara ulamay salayacaktr. te bu modl size bu bilgileri ve becerileri kazandracaktr.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET1


AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda iletiimi kolaylatran yntemleri kullanarak insanlarla salkl ilikiler kurabileceksiniz.

ARATIRMA
Snfta bir nceki derste ( tarih, edebiyat vb.) ilenen konuyu anlayanlar ile anlamayanlar ayr ayr gruplar oluturarak iletiimin etkin olarak gerekleip gereklemediini kaynak, mesaj, alc zelliklerini deerlendirerek tartnz. rnek bir olay ( kendinizin setii bir konu) snf iinde sunarak iletiimi engelleyen unsurlar belirleyiniz. nsanlarn iletiimlerini gzleyerek tespitlerinizi bir kada yazp snf ortamnda retmeniniz ve renci arkadalarnzla paylanz.

1. ETKL LETM
1.1. letiimin Tanm
letiim communis kelimesinden tretilmitir. Commun, ortaklk, ortak gibi anlamlara gelmektedir Bu nedenle iletiim kurulabilmesi iin ortak anlaml sembollerin ve kavramlarn bulunmasna ihtiya vardr. Gnmzde bat dillerindeki communication szcnn karl olan iletiim kavramnn girmedii alan ve saha hemen hemen kalmad gibi, gnlk yaantmzn da vazgeilmez bir paras olmutur. inde bulunduumuz 21. Yy. bu nedenle bilgi ve iletiim a olarak isimlendirilmektedir. Yaamn z ile i ie gemi, iletiime net bir tanm yapmak gerekten zordur. letiim kavramnn ok sayda tanm vardr. Bunlardan bazlar unlardr: letiim, tutum, bilgi, dnce, duygu ve davranlarn kaynaktan hedefe doru aktarlmasdr. letiim, bir kiiden veya gruptan, bir baka kii veya gruba bilgilerin aktarlmasdr. letiim, insanlarn duygu, dnce, inan, tutum ve davranlarn szl, yazl ve szsz olarak iletilmesidir. letiim, kaynaktan hedefe bilgi ve anlamlarn aktarlmasdr. letiim, semboller yoluyla anlamlarn iletilmesidir. 3

letiim esas olarak simgeler araclyla bir kiiden ya da gruptan dierine bilginin, fikirlerin veya duygularn iletimidir.

Toplumsal yaam ierisinde iletiime herkesin ihtiyac vardr. nk iletiim, insanlarn birbirini anlamalar iin gerekli olan bir kprdr. nsan ister tek bana, ister toplumla birlikte yaasn, iletiim kurarak amalarna ular. nsanda iletiim kurma ihtiyac, evreyi etkileme isteinden kaynaklanr. Bu nedenle iletiim, ister bilgiyi yaymak, ister eitmek, ister elendirmek ya da yalnzca anlatmak iin olsun, asl ama, bilgi verme ve karsndakini etkilemektir. nsan yaamn iletiim kurarak srdrr. Yaam bir bakma iletiim kurma servenidir. Normal zihinsel fonksiyonlara sahip bir insan, iletiim kurmadan yaayamaz. letiim, insann bireysel ve sosyal yaamnn vazgeilmez unsurudur. nsan, gnlk yaamnda dier insanlarla, kurumlarla, kurulularla, gruplarla veya kendisiyle iletiim kurarak yaar. letiim, insann kendini bir insan olarak gerekletirmesi ve sosyal srelere girmesi bakmndan da nemlidir. Gnmzde iletiimin neminin artmasnn bir dier nedeni, iletiimin bugn bir g kayna olan bilgi iletiminin temel arac olmasdr. Yaygn bir tanmla iinde bulunduumuz a enformasyon a olarak nitelendirilmektedir. amza adn veren bilginin bir deer olarak ortaya kmas ve iletilmesi, iletiim sayesinde mmkn olabilmektedir. letiim, nsann kendini sosyal bir varlk olarak ifade etmesi iin de zorunludur.

1.2. letiimin eleri


letiim srecinin gereklemesi iin gerekli olan iki kiiden biri gnderici yani kaynak, dieri ise alcdr. Gnderici, ilk olarak gndermek istedii mesaj fikir olarak zihninde oluturur ve daha sonra bu fikri kodlar, yani szcklere, rakamlara, ekillere veya beden diline dntrr. letiimde buna sembol oluturma denir. Semboller belli kodlara dntrlerek iletiim kanal vastas ile alcya gnderilir. letiimin tam olarak gerekletirilebilmesi iin, temel faktrn bulunmas gerekir. letiimin temel faktrleri; kaynak, alc ve ileti(mesaj)dr. Bu faktr temel olmakla birlikte drt faktr daha vardr ki onlar da kanal, kod, dnt ve filtredir. rnek: Ykselen iletmesinin mdr Ahmet Bey, tm alanlara nmzdeki ay iletmemizde denetim yaplacaktr, herkes kollar svasn. eklinde elektronik posta (mail)gndermitir. Bu iletiimde eler unlardr: Kaynak (verici) : Ahmet Bey, Alc (hedef) : Tm alanlar, Mesaj (bilgi, haber) : Denetimin yaplaca, Kanal (ara) : nternet Kod : Herkes kollar svasn! Filtre (alg) : Herkes denetime hazrlansn! Dnt (Geribildirim): Herkesin sk bir ekilde denetime hazrlanmas

Eer btn alanlar denetim iin ilerinde hazrla balamazlarsa, iletiim amacna ulamam olur.

1.2.1. Kaynak (Gnderici)


Gnderici, mesajn kayna, iletiimin balatcsdr. Gnderici iletiimi balatan veya iletiyi gnderendir. Gnderici olmadan iletiim kurulamaz. letiimde en nemli sorumluluk gndericiye aittir. letiim nce gndericinin zihnindeki dncelerle ortaya kar. Kaynak, sahip olduu tecrbe ve bilgilere gre mesaj olarak iletecek bir dnce oluturur. Yani, mesaj iletmeden nce onu kodlar. Bir dnceyi formle eder ve mesaj kanal kullanarak alcya gnderir. letiimin baarl bir ekilde gereklemesinin temel koullarndan biri, gndericinin uygunluudur. Gnderici mesaj, alcnn zihinsel alg yeteneine gre kodlamaldr. Alcnn alglayamayaca bir mesaj, sadece bir grltdr.

Kaynan Tamas Gereken zellikler

letiim, kaynan mesaj gndermeye balamas ile ortaya kar. Kaynak, mesaj ileten kii veya mesajn k noktas olarak tanmlanabilir. yi bir iletiim iin kaynan tamas gereken zellikler vardr. Bu zellikleri ksaca u ekilde belirtebiliriz: Kaynak bilgili olmaldr. Kaynak kodlama zelliine sahip olmaldr. Kaynak bulunduu konumdaki rolne uygun davranmaldr. Kaynak tannmaldr. Tannmayan veya olumsuz tannan kaynan gnderecei mesajlar, alclar zerinde gerekli etkiyi oluturmaz.

1.2.2. Mesaj (Bilgi, haber)


Mesaj, alc iin uyaran olarak ilev gren bir sinyal, ya da sinyaller birleimidir. letiim, kaynan gnderdii mesajn alc tarafndan alglanmasdr. Dnce, duyu ya da bilginin kaynak tarafndan kodlanm biimi olarak tanmlanan mesaj, bir duygu veya dnceyi aktarmay isteyen kaynan rettii szel, grsel ve iitsel simgelerden oluan somut bir rndr. Mesaj, gndericinin alcya gnderdii veri iletileridir. Mesaj bir konuma ise duyulan, mesaj yazl ise okunan, mesaj jest ise grlen ve hissedilen bir mesajdr. rnein; ie ge gelen bir memura kalarn atarak: Gnaydn! diyen bir mdr, bir selamn tesinde bir eyler sylemektedir. Gndericinin sembollerini alc tanyamyorsa iletiim gereklemez. Mesajn tamas gereken zellikler: Mesaj anlalr olmaldr. Anlalamayan sz, deyim ve mimiklerden oluan mesajlar alglanamayacak iletiim salanmayacaktr. Mesaj ak olmaldr. Kaynak, gnderecei mesajla alcdan ne istediini belirtmelidir. 6

Mesaj doru zamanda iletilmelidir. Mesajn gnderilecei zaman iyi belirlenmelidir. Ayrca, alcdan beklenen davran da zamanl olmaldr. Mesaj uygun kanal izlemelidir. Mesaj, uygun yolu izlemeden alcya varrsa, etkinliini kaybeder; alc ile kaynak arasndaki iliki yetersiz olur. zel ilaveler veya davranlarla, mesaj ek anlaml hale getirilirse, kaynak zerindeki etkisi istenilenin dnda gerekleir ve hedefte beklenmeyen dnce ve davranlar oluturur. Mesaj, kaynak ve alc arasnda kalmaldr: Mesaj, kaynaktan alcya ulancaya kadar deiik kii ve kademelerden geebilir. Yz yze olmayan iletiim bu tr mesajlara dayanr. Bu durumda asl mesaj anlamnn dnda alglanr. ocuklarn oynad kulaktan kulaa oyununu hatrlaynz.

1.2.3. Kanal (Ara)


Kanal, sinyalleri tayan herhangi bir fiziksel aratr. Kanal mesajn gndericiden alcya iletildii yoldur. Ik dalgalar, radyo dalgalar, ses dalgalar, telefon kablolar ve sinir sistemi olabilir. fade edilen uygunluk, mesajn trne gre seilecek kanaln uygunluudur. Gzel ekilde ina edilmi bir karayolu, bir otomobil iin nemlidir; ancak bir tren asndan hibir anlam ifade etmez. Bu bakmdan iletiimin gerek anlamda salanabilmesi iin mesajn uygun kanalla gnderilmesi nemli bir unsurdur. rgtlerde iletiim kanallar, resmi ve gayri resmi olabilir. letme iindeki resmi iletiim kanallar; emir-komuta zinciri, neri-ikayet kutular, irket dergisi ya da iletme toplantlar olabilir. Gayri resmi iletiim kanallar ise; dedikodu, sylenti haberleridir. letme d iletiim ise, iletiim alar ile birbirine bal olan milyonlarca bilgisayar, insanlara ve rgtlere ok gelimi bir iletiim olana salamtr. Ana kural, iletiimin etkili ve verimli olabilmesi iin kullanlan aracn mesaja uygun olmasdr. nsanlar iitsel, grsel ve duygusal zekl olabilirler. letiimde mmkn olduu kadar ok eitli kanal birlikte kullanlmaldr.

1.2.4. Alc (Hedef)


Vericinin mesajn alglayan kii alcdr. Alc tek veya ok kii olabilir, belirli ve belirsiz olabilir. Ancak, mesaj birisine ulamamsa iletiim olay gereklememi demektir.

Kodlanm mesaj alan ve kodunu aan kii alcdr. Alc, mesaj tayan sembolleri alglayp anlam vererek iletiimi sonlandrr ya da kendisi bir mesaj gndererek gnderici 7

konumuna geer. letiimin gereklemesi iin en az iki kiiye ihtiya vardr. Bunlardan biri kaynak, dieri alcdr. nsan kendisiyle kurduu iletiimin dnda, tek bana bir iletiim kuramayacana gre, (Dnme ve hayal kurma, kiinin kendi kendisiyle kurduu iletiimdir.) mutlaka alc veya alclar gerekir. letiimde gnderilen mesaj tek olmasna ramen, ayn mesajn bir tek alcs bulunduu gibi, birok alcs da bulunabilir. Ayn ekilde bir mesajn bir veya birok gndericisi de olabilir. Mesajn alcs oaldka, mesaj aslndan uzaklar ve iletiimde balangta arzu edilen ama gereklemez. Alclarn, aktif dinleyici olmasn engelleyen unsurlar ise, alcnn gndericiye kar olan tutumu, gveni ve inancdr. Bunlar mesajn farkl deerlendirilmesine neden olabilir. Etkin iletiim iin alcnn tamas gereken zelikler ise unlardr: Alc mesaj alglayabilmelidir. Alc gnderilen mesaj alglayacak dzeyde olmal, alglama engeli olmamaldr. Ayrca alcnn arzulu olmas gerekir. Eer alc, kaynan gnderdii mesaja kar kaytsz ise, mesaj alglanmayacak; iletiim gereklese bile etkin iletiim olmayacaktr. Alc bilgili olmal ve geri-besleme sistemine sahip olmaldr. Alc seici olmaldr. Alc, bulunduu konuma uyabilmelidir. rnein; renci retmenin rehber olduunu kabul ederse kaynan isteklerini kabul edebilecek, ayrca kendi davranlarnn snrlarn bilecek ve mesaj etkin bir ekilde alabilecektir. Alc kaynak olabilme zellii tamaldr. Zaman zaman alc, kaynak; kaynak ise alc durumuna geer. Bu nedenle alcnn da kaynak olma zelliini tamas gerekir.

1.2.5. Kodlama-Kod Ama


Kodlama, basit bir el hareketinden, karmak bir matematik formlne kadar ok geni bir anlam kapsayabilir. Bilginin, dncenin duygunun iletmeye uygun, mesaj haline getirilmesine kodlama denir. Mesajn yorumlanarak anlaml bir ekilde alglanmas srecine kod-ama denir. Kodlamada anlam birliine dikkat etmek gerekir. Gnderici, alcnn kendisi gibi ayn anlamlar verecei sembolleri ve hareketleri kullanmaldr. rnein, baz lkelerde ba ne emek hayr anlamna saa sola sallamak evet anlamna gelir. Bu lkelerin birinde yaayan insanlarn lkemize turist olarak gelmeleri halinde yanl anlalmalarn olumas kanlmazdr. Alcnn mesaj yorumlayp anlaml bilgilere dntrme sreci kod zmeyi oluturur. Bu sre alcnn gemi tecrbelerinden, sembol ve hareketlere verdii kiisel yorumlardan, beklentilerden ve anlam birliinden etkilenir. Mesaj alcnn bildii bir lisanla yazlmamsa alc bunun kodunu zemez. Mesela dilimizde gerek anlamnn dnda 8

baka anlam ya da anlamlarda kullanlan szck veya cmleler vardr. Avucunu yala. diyen bir kiiye, Hayr, yalamam demek mesajn anlalmadn gsterir.

1.2.6. Dnt(Geri besleme)


Dnt, hedef alcnn kaynan ilettii mesaja verdii cevap olarak adlandrlr. letiim srecinin son aamasdr. Geri besleme araclyla kaynak, iletiimin etkin olup olmad konusunda bilgi edinir. Geri besleme ile iletiim sreci tersine dner ve bu sefer hedef kaynak, kaynak hedef durumuna geer. Yz yze iletiimde hemen geri besleme alrz ki, buna Gecikmesiz Geri Besleme denir. Kitle iletiiminde ise iletiim srecinde geri besleme almak belirli bir zaman sonra olduu iin buna da Gecikmeli Geri Besleme denir.

Olumlu ve olumsuz olmak zere iki tr geri beslemeden sz edilebilir. Olumlu geri besleme, kaynan amalam olduu etkiye ulaldn kaynaa bildirirken olumsuz geri besleme, kaynaa alc zerinde amalanan etkinin salanmadn syler. Kaynak, bu noktada amalad etkiyi elde etmek istediinde, davrann ve mesajn, ald olumsuz geri beslemeye gre yeniden dzenler. Ancak, bireyler ve kurumlar arasnda ou kez tek ynl iletiim uyguland izlenir. Daha dorusu iletiim srecinin gerekletirdii dnlrken ileti sreci gerekletirilir. letiim sreci iki perdelik oyun gibidir. Birinci perdesi mesajn gnderilmesi, ikinci perdesi ise, mesajn kaynana dndr. Geri Besleme letiim Srecine Ne Kazandrr? letiimin amacna ulap ulamadn ortaya koyar. Mesajn amaland gibi; doru zamanda, doru hedefe, doru anlamda ulap ulamadn ortaya koyar. Kaynan baarl olup olmadn ortaya koyar. Mesaj iletmede kullanlan kanaln doru olup olmadn ortaya koyar. Geri beslemenin doru ekilde, doru aralarla alnp alnmadn ortaya koyar. 9

Sre iinde hangi aamada niin baarsz olunduunu ortaya koyar. Bir sonraki iletiim srecinde kullanabileceimiz bilgileri salar. Bir sonraki iletiim srecini doru bilgilerle oluturmamz salar.

1.2.7. Filtre (Alglama ve Deerlendirme)


Filtre, gndericinin ve alcnn kendine ulaan mesajlar deerlendirmeleriyle ilgilidir. Burada devreye alglama girer. Alg, insann evresindeki uyaranlarn, ya da olaylarn farkna varmas ve onlar yorumlamas srecidir. Alg, kiinin belli bir bilgiyi duyma, anlama ve deerlendirme srecidir. Kiinin iinde bulunduu durum kiinin beklentilerini, gemi yaamn, toplumsal ve kltrel unsurlar alglama srecini etkilemektedir. Btn bu unsurlar, kiilerin ayn mesaj farkl yorumlamasna sebep olmaktadr. Alglamadaki farkll, dsal ve isel faktrler olmak zere iki unsura balayabiliriz. Alglamada dsal faktrler; farkllk, younluk, sklk, hareketlilik, tekrarlama, kontrast, yenilik, benzerlik gibi faktrlerdir. Alglamada isel faktrler; kiilik, ihtiyalar, amalar, motivasyon, inanlar, deerler ve tutumlar, umutlar, beklentiler, arzu ve istekler, gemi tecrbeler ve alkanlklar gibi faktrlerdir. Mesajn tam olarak alglanabilmesi iin, kaynak ve hedefin mesaj kodlayacak ve kodu zecek dzeyde bilgi birikimine sahip olmas gerekir. Mevlanann Sen ne kadar bilirsen bil, senin bildiin bakasnn anlad kadardr. sz iletiimde alglamann nemini belirtmektedir. Eer gnderici ve alc, sembollere ayn anlam vermiyorlarsa, iletiim sreci kusurlu olur, bazen ayn uyar farkl kiiler tarafndan deiik ekilde alglanabilir.

1.3. Etkili letiim


Her dnemde ve ortamda organize olmann ve ileri yoluna koymann en nemli unsurlarndan biri, yaygn ve etkili iletiim salayabilme yeteneidir. Etkili iletiim, bir zaman ynetimi unsurudur. letiimde yeteri derecede ak olunursa, iletilmek istenen mesaj, etkin bir biimde, alcya ulam olur. letiimi zayf olanlar, srekli olarak karkla neden olurlar. Toplum yaam iletiimle daha gzel hale getirilir. Birey, grup ya da toplumlarn kendi aralarnda kurduklar eitli ilikileri dzenleyen kurallar, mevkileri gereince tanyp onlara uygun davranta bulunabilmeleri, kendi aralarnda etkin bir iletiimin bulunmasna baldr. Etkin iletiimin aamalar unlardr: Hedefi bilgilendirmek Hedefin tutum ve davranlarn deitirmek 10

Hedefin tutum ve davranlarn devam ettirmek

letiim srecimizin etkin iletiim olmasn isteriz. Etkin iletiim sonucunda hedef zerinde u iletiim etkilerinin olutuu grlr: Hedefin bilgi dzeyinde ortaya kan deime Hedefin tutum ve davranlarnda grlen deime Hedefin ak davranlarnda grlen deime Bir iletiim etkinliinin be temel amac vardr; letilecek mesajn kodlanmas ve iletilmesi Mesajn kodunun zlmesi ve filtre edilmesi Mesajn alglanmas ve deerlendirilmesi Mesajn kabul edilmesi Mesaj dorultusunda alcnn harekete gemesi

Yukarda saylan unsurlar dikkate alndnda, iletiimin asl amacnn kaynan gnderdii mesajn, alc tarafndan kodunun zlp alglanmas deil, mesajn ierii dorultusunda alcnn mesaja gre olumlu geri bildirimde bulunmasn salamaktr.

1.3.1. letiimin Engelleri


letiim srecini engelleyen bir takm unsurlar vardr. Bu engelleri ortadan kaldrabilmek iin neler olduunu bilmek ve iletiim srecini etkili bir biimde ynetmek gerekir: letiim engelleri u nedenlerden kaynaklanr: nsanlarn, iletiime olan ihtiyalarnn farknda olmamalar, nsanlarn iletiimin nemini yeterince kavrayamamalar, nsanlarn etkin iletiim yntemlerini bilmemeleri nsanlar arasnda etkin iletiimin en nemli engellerinden biri, mesaj tam anlamadan nyargyla yaklamaktr. Bunun sonucu olarak atma, ztlama, anlamazlk, bazen de ar ve anlamsz bir uyumculuk ortaya kar. Etkin iletiim, bir mesajn aka iletilmesi, alcnn da onu etkin dinleme ve alglamasyla gerekleir. Gnderilen mesaj srekli olarak reddetmek ve ona olumsuz geri bildirimde bulunmak, bir iletiim engeli olduu gibi, onu srekli kabul etmek ve mesaja katkda bulunmamak da bir iletiim engelidir. Kiiler arasndaki iletiimi engelleyen ve i yerinde de insanlarn uyum iinde almasn bozan baz engeller unlardr:

11

Szcklere boulma (Verbalizm): Kaynak hedefle paylamak istedii dnce, bilgi, haber, duygu ya da tutumu hedefin anlayaca bir biimde iletmezse bu bir kiisel iletiim engeli oluturur. Srekli olarak szcklerle, mesajlarla anlatlan bir konuyu dinleyenler zamanla izleyemeyecek duruma derler. Hedef iyice bilmedii bir takm yeni kavramlarla karlaacandan gelen mesajlar anlayamaz. Anlatlanlarn Kartrlmas: Kaynak, szl anlatm srasnda yalnzca szl, ya da yazl szckleri kullanrsa, hedef anlamn bilmedii szckleri, nceden bildii ya da onlara benzeyen szcklerle kartrabilir. letiimin bu yoldan engellenii, dier aralarn destei olmadan yalnzca szl iletiim kullanlmas durumunda daha ok grlr. Mesaj Alglayamama: Kaynak, szl anlatm srasnda hedefin alg hzn hesaba katmadan ve anlayp anlamadn gzlemeden, mesajlarn pe pee iletirse hedef daha ilk cmlenin anlamn kavrayamadan dier cmlelerle kar karya kalr. Bu durumda bir iki cmleden sonra anlatlmak isteneni izleyemez ve iletiim engellenir. lgi Duymama: iletiim srecinde alcnn ilgi duymamas ya konuyu nceden bilmemesinden ya da o zamana kadar hi uramam olduu ve zor sand yabanc bir konuyla karlamasndan doabilir kaynan anlattklar, hedefin bildii, bilmedii ya da zor sand konularsa ve yalnzca szcklerle, monoton bir biimde anlatlyorsa hedef dinlemek istemeyecektir. Dinlememek de iletiimin en nemli engelidir. Fiziksel evrenin verdii Rahatszlklar: Ortamdaki ar scak souk havadaki nemin yksek olmas kt k dzeni ve grltl evre iletiimi engelleyen fiziksel etkenlerden bazlardr. Fizyolojik ve psikolojik rahatszlklar: Hedefin fizyolojik ve psikolojik rahatszl, ok zntl veya ok sevinli olmak gibi, sreci btnlk iinde alglayamamas durumlar da, iletiimin kiisel engelleridir.

1.3.1.1. letiimin Yapc Engelleri


letiimin yapc engelleri, yollarn kenarndaki bariyerler gibi dnlebilir. Bariyerler yoldan kmay engellemek amacyla konur. Bunlar engeldir; ancak yoldan kmann nndeki engellerdir. Bireysel, toplumsal veya rgtsel iletiimde de eitli yanllklarn yaplmasn nleyen engeller vardr. Toplumsal kurallar ve okulda ve snfta uyulmas gereken kurallar bu tr yapc engellerdendir. rgtlerde tmyle serbest braklan bir iletiim ak, pek ok karklk ve dzensizlie neden olur. Bu nedenle serbest iletiime bir akm engeller getirilmelidir. Bilgi aktarmnda seicilik iletiimin etkinliini artrc olabilir. Yatay iletiimde belli nezaket kural, dikey iletiimde ise, aadan yukarya doru 12

sayg ve nezaket, yukardan aaya doru ise efkat ve nezaket kurallarna dikkat edilerek iletiim kurulmaldr.

1.3.1.2. letiimin Bozucu Engelleri


letiimin birok bozucu engeli vardr; tutarszlk, gvensizlik, isteksizlik, yetersiz dinleme, ar bilgi ykleme, stat, ya ve cinsiyet uyumazl, grlt ve dier evresel faktrler vb letiim engellerinden bazlar bizzat insan psikolojisinden, onun inan, tutum ve davranlarndan kaynaklanr. Bu tr iletiim engellerini aadaki gibi gsterebiliriz. nsanlar genel olarak duymak istediklerini duyar, grmek istediklerini grrler ve iletiim konusunda semeci davranrlar. Stat farkllklar gzeterek stlerin mesajna, astlarn mesajndan daha fazla nem verirler, Gven eksiklii, kar tarafa inanmama etkin iletiimin kurulmasn engelleyen nemli bir faktrdr, Anlalmazla ve karkla neden olan ifade glkleri de iletiim engelleri olarak saylabilir.

1.3.1.3. letiimin Kiisel Engelleri


nsanla aldklar mesajlar, kendi bilgi ve tecrbelerine gre alglarlar ve yorumlarlar. Yorumlarken de ou zaman olaylar olduu gibi deil, olmasn istedikleri gibi deerlendirirler. nsanlarn mesaj olduu gibi deil, kabul ettikleri biimde alglamalarnn nedeni, kiisel zelliklerinin yan sra, seici dikkatlerinin younlamasdr. Ayn olay izleyen kiilerin farkl deerlendirme yapmalar veya benzer mesaj alan alclarn deiik davran gstermelerinde seici dikkatlerin deiik ynlerinin nemli bir pay vardr. letiimin nemli kiisel engellerinden biri mesajn anlamnn kasten arptlmasdr. Bu farkl biilmede ortaya kabilir. Amal yalanlar bunun u rneidir. Amal yalanlarda, mesajn anlam ile dourduu sonu arasnda anlaml hibir iliki yoktur. letiimde bulunmann asl amac, verilen mesajla insanlar belli bir davranta, bir edimde bulunmaya yneltmektir. Yalan, bir iletiim sapmasdr ve mesajn etkinliini ortadan kaldrr. letiimin kiisel engellerinden en nemlilerinden biri, alglama farkllklardr. Alglama farkll, dsal ve isel olmak zere iki faktrden kaynaklanr. Dsal faktrler; dzlem farkll, younluk, hareketlilik, tekrarlama, yenilik, benzerlik gibi faktrlerdir. sel faktrler ise; kiilik, ihtiyalar, amalar, motivasyon, deerler ve tutumlar, gemi tecrbeler ve alkanlklardr. letiimin kiisel engellerini yle sralayabiliriz: Dil ve Anlatm Glkleri Dinleme ve Alglama Yetersizlii Bilgi Eksiklii Stat Farkllklar 13

Cinsiyet ve Kltrel Farkllklar Hatal Tanmlama Alglama farkllar Grlt engeli Duygusal faktrler Szlerle mimikler arasndaki uyumsuzluk Yetersiz bilgi Eksik pekitirme Yz yze iletiim olana bulamamak letiimde farkl ve yetersiz kanal kullanmak

Bu engellerin uygun ara ve yntemlerle ortadan kaldrlmas etkin iletiim olana salar.

1.3.2. letiimi Kolaylatran Yntemler


letiimi kolaylatrmak iin DAA formln kullannz. Dikkatleri kazann. ok ilgin bir sz veya anekdot aktararak sze balayn. lgi ekin. Dinleyenlere konunuzun neden nemli olduunu anlatn. Arzu yaratn. Sizin grlerinizi dinlemenin onlar iin nasl yararl olacan belirtin. Anlama salayn. Dinleyicilere, anlatacanz eyin onlar iin de aslnda ne kadar yararl olduunu kabul etmelerini salayn.

letiimi kolaylatrmak iin, alcnn iyi ve aktif bir dinleyici olmas gerekir. Aktif dinleyici olabilmek iin: Konumay kesin; hi kimse konuarak dinleyemez. Konumacya rahatlamas iin kolaylk salayn. 14

Konumacya dinleme isteinde olduunuzu gsterin, baka eylerle megul olmayn, saatinize bakmayn. Dikkati datan eyleri ortadan kaldrn. Parazit konumalar dinlemeyin. Konumacy empatik dinleyin, kendinizi onun yerine koyun, Sabrl olun baka hibir ey dnmemeye aln. Kendinizi rahat hissetmeye aln, hafif tutun, baka eylerle oyalanmayn. Eletiriyi sonraya brakn, eletiri iletiimi engeller. Soru sorun, konumacnn mesajn baka szcklerle aklayn. Konumay brakn, bu aamada konumak ok ekici olabilir; ancak bunu yapmayn, konumacnn szn bitirmesini bekleyin. letiimi kolaylatrmak iin iletiimin engellerini ortadan kaldrn.

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aadaki ilemleri tamamladnzda gndelik hayatta nsanlarla etkili iletiim kurabileceksiniz.

lem basamaklar

neriler
letiimi kolaylatran yntemlerden Aktif Dinlemeyi okuyunuz. Dinlerken aktif dinlemedeki kurallara uyarak dinleyiniz. letiim engellerini okuyunuz.

nsanlar dikkatli dinleyiniz.

letiim engellerini ortadan kaldrnz.

Gz konta kurunuz, Sessizlii salaynz. Aamadnz kodlar kaynaa sorunuz. Soru iin mesajn bitmesini bekleyiniz. Anladnza emin olunuz. Kodlama konusunu okuyunuz.

Varsa kodlar anz.

Mesaj doru anladnzdan, kodlarn Geri ileti veriniz. (Verilen mesaj tam zdnzden emin olunuz. (bilgiyi, haberi) anladnz davranlarnzla, konumalarnzla ifade Geri ileti verirken doru ara gereler kullanmaya, doru zaman semeye ediniz.) dikkat ediniz.

16

LME VE DEERLENDRME LME DEERLENDRME


Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki metni okuduktan sonra sorular cevaplandrarak lnz. RNEK OLAY Mehmet rahatszl nedeniyle cuma gn okula gelememiti. Fen bilgisi retmeni, pazartesi gn snav yapacan aklad. Bunun zerine Ali, Mehmete cep telefonu ile bir mesaj gnderdi: Mehmet, fen bilgisi retmeni pazartesi gn snav yapacak, sorular da klk olacak bilgin olsun. Mehmet ald mesajdan sorularn zor olacan anlad iin sk bir ekilde fen bilgisi dersini alt. Yukardaki rnek olay okuyarak aadaki sorular cevaplaynz. rnekte KAYNAK (verici) kimdir? rnekte ALICI (hedef) kimdir? rnekte MESAJ (bilgi, haber) nedir? rnekte KANAL (ara) nedir.? rnekte KOD ifadesi hangisidir? rnekte FLTERE (alg) Mehmetin alglad anlam nedir? rnekte DNT (geri bildirim) nedir?

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz sorularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz.

17

UYGULAMALI TEST
Ders saati ierisinde aadaki haberi arkadalarnza sunun. retmeninizin gzetiminde snfa sunduunuz bu konumann ieriini arkadalarnzn ne kadar anladn, sizin mesaj iletmede ne kadar salkl iletiim kurduunuzu, aadaki sorularla test ediniz. Uygulamanz aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri evet ve hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. MESAJ Okulunuzun Mdr Ba Yardmcs Hseyin Doru, 10 Kasm Atatrk Anma Treninde btn rencilerin saat 08.30 da okulda hazr bulunmalar iin sizden duyuru yapmanz istemitir. Siz bu duyuruyu hazrlayp arkadalarnza okuyunuz. Duyuru sonucu arkadalarnzdan gelen tepkilere gre aadaki formu doldurunuz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Snftakilerin dikkatini toplayabildiniz mi? Snftaki btn arkadalarna sesinizi duyurabildiniz mi? Snfta o anda sessizlik salayabildiniz mi? Kelimeleri doru telaffuz edebildiniz mi? Herkes mesaj doru alabildi mi? Szl ifade dnda baka bir kanal kullandnz m? Geri bildirim iin onlara uygun soru sordunuz mu? Evet Hayr

DEERLENDRME Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz evetler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayrlarnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

18

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2


AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda i yaamndaki kurallar kullanarak kurum politikasna uygun etkili ilikiler kurabileceksiniz

ARATIRMA
nsanlarn ihtiyalar olan mal ve hizmetleri retmek iin hangi tr iletmeleri kurmanz gerekir? Snflandrnz. yi bir yneticinin sahip olmas gereken zellikleri renmek iin okul yneticileri ile grerek aldnz bilgileri yazp snfa getiriniz. Disiplin kurallarna neden gerek duyulduunu, bu kurallarn olmamas halinde hangi sorunlarn yaanacan dnerek yaznz. Bir mteri olarak iletme alanlarnn size nasl davranmas gerektiini rneklerle tartnz.

2. HAYATINDA LKLER
2.1. letmelerin Yaps
2.1.1. letmenin Tanm
nce iletme ile ayn anlamda kullanlan dier terimleri belirtelim. Bunlar; firma, kurulu, teebbs ve kurumdur. letme; bilgi, fikir, teebbs, emek, para, makine, malzeme gibi i unsurlarndan hepsinin veya birkann bir araya getirilerek planl olarak kurulmu bir dzen iinde, bunlardan bir retim veya hizmetin elde edildii, sistemlerdir. O halde; fabrikalar askeri birlikler, hastaneler, oteller, restoranlar, okullar, nakliye irketleri, turizm irketleri, sigorta irketleri, matbaalar, yayn evleri, inaat irketleri, maden ocaklar, devletler, ithalat ve ihracat firmalar, pazarlama irketleri, devlet kurulular birer iletmelerdir. Evden devlete, pazarlamacsndan otomobil fabrikasna kadar deiik trde, deiik zellikte ve byklkte olan birimler hep birer iletmedir. alanlar, iletmenin hayatlarnda olduka fazla nem tamas nedeniyle u sorularn cevaplarn bilmek isterler: letmenin temsil ettii ayrt edici ya da temel inanlar nelerdir? 19

DEERLER letme bu gn ne durumdadr ne duruma gelmeye almaktadr?

AMA letme nasl bir ballk tamaktadr ve nereye doru gitmektedir?

HEDEFLER

2.1.2. letmelerin Organizasyonu (rgtleme)


Organizasyon terimi Yunanca organon yani uzuv kelimesinden gelmektedir. Uzuv bir btnn veya canl bir varln yaamn srdrebilmek iin ihtiya duyduu bir fonksiyondur. letmelerde ise organ ve uzuv bir sistemin onu amalarna ulatrmak zere belirli faaliyetler yapmak zere kurulmu bir ksm veya parasdr. Organizasyon ise, olgunlatrma sisteminin amacna ulamak iin eitli grevleri yapmak zere oluturduu ve dier ksmlarla ahenkli bir ekilde i gren blmlerinin oluturulmasdr. Organizasyon, iletmelerde yaplacak ileri, bu ileri yapacak kiileri ve eitli ilikileri kt zerine dker ve bu unsurlar belirli bir sistem iinde iletme amalarna yneltir. Ayn zamanda, organizasyon ileminde ilerin yetki ve sorumluluklar belirlenir ve devredilir. Bu aamalarn belirlenmesi beklenen verimin gereklemesi iin yeterli olmayabilir. alanlarn beklentilerini nemseyerek rgt ileyiini salamak gerekir. alanlarn, alacaklar maan tesinde bir baka beklentileri daha vardr: Saygnlk. Bir kuruluta hizmet veriminin artmas insan gc ile salanr. Saygn bir konuma oturtulan bir bireyin gtrecei hizmet ile horlanan, tepeden baklan bir bireyin gtrecei hizmet arasnda nemli farkllklar bulunmaktadr. yapana deer vermek ve verilen deeri gstermek motive edici olacaktr. Yaplan aratrmalarn bazlar, amalarn belirlenmesinde alanlarn dahil edilmesinin en gl motivasyon faktr olduunu gstermitir. nsanlar motive etmek, onlar hangi drtlerin daha iyi almaya ittiini anlamaktr. Bu, onlarn kiisel ihtiyalarn anlamak ve daha iyi alma arzusu gsterecekleri alma koullarn yaratmakla mmkn olur. Bir firmada rgtsel ynetim sz konusu ise orada yksek motivasyondan ve sinerjiden bahsedilebilir. Sinerji; birden fazla olumlu enerjinin birlemesidir. Yani, rgt ii alanlarn birlik ve beraberlik iinde bir takm halinde hareket etmesidir. Olumsuz (negatif) enerji ise asinerji oluturur.

20

Yksek Motivasyon: Tm alanlarn glmseyen baklar, Dier alanlara ve mterilere itenlikle yardmc olma, Sorumluluk alma ve paylama istei, alanlar arasnda salkl bir iletiim, Katlm ve ibirlii, Problem zmnde ibirlii, Birbirine pozitif yaklama ve destek olma, Olumlu bak as, Sevgi ve sayg, e adapte olma ve baary paylama, e isteyerek gelme,

Mesai bitse de gitsek

Dk Motivasyon Ask suratlar, Birbirini engelleme, ten kama, birbirine sorumluluk atma, Hiyerari, gerginlik, yapay iletiim, Yardmdan kanma, Gereksiz problemler yaratma, Her konunun olumsuz ynlerini grmek, Nedensiz atmalar, Mesai bitse de gitsek dncesi, e gelirken isteksizlik 21

2.1.3. letmelerin Ynetimi


Bakalarnn araclyla amaca ulama ve bakalarna i grdrme faaliyeti eklindeki tanmda; ynetimin esas itibariyle insan ilikilerine dayanan bir sre olduu anlalmaktadr. Ynetim:

letme amalarnn etkili ve verimli olarak gerekletirilmesi amacyla planlama, rgtleme, yrtme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarna ilikin, kavram, ilke teori, model ve tekniklerin, sistematik ve bilinli bir biimde maharetle uygulanmas ile ilgili faaliyetlerin tmdr. Ksaca ynetim belirli insani amalara erimeye yarayan, planl insani faaliyetlerdir. Gnmzde zellikle zel iletmeler, artk tek kii tarafndan kurulan ve iletilen bir ekonomik model olmay oktan am ve ok kii tarafndan kurulan, iletilen ve ynetilen yaplar olarak gelimektedir. Ynetim, amalara ynelik beeri ve psiko-sosyal bir sretir. Yneticilik:

Daha ok belirlenen amalar dorultusunda gcn yetkiden alan bakalarna i yaptrma sanatdr. yi bir yneticinin sahip olmas gereken zellikleri klasik bir ekilde saymak yerine u rnek olay aktarmak, grevin nemini daha etkin bir ekilde kavratacaktr. (Gemi bir tarihte yaynlanan ve btn dnyann ilgisini eken bir dialogtan alnmtr.) Bir gn, odama giren bir memur bana: -Efendim, siz birlikte altm arkadalarn birini bir derece terfi ettirdiniz. Ya ve kademe bakmndan aramzda bir fark yoktur. renimimiz de ayn. O benden daha yakkl da deil. Byle olduu halde beni terfi ettirmiyorsunuz,dedi.. e dalm ekilde mrldandm: -Sokakta grltler var, duyuyor musunuz, nedir acaba? Memur can sknts ile cevap verdi: -Gidip soraym efendim. Efendim Biraz sonra dnd, -Bir arabaym efendim, -Yk neymi? -Gidip bakaym efendim. Dndnde: 22

-Arabann yk bir sr uval efendim. -uvallarda ne varm? -Gidip bakaym efendim. Biraz sonra dndnde: -uvallarda imento varm efendim. -Bu araba nereye gidiyormu? -Gidip bakaym efendim. Biraz sonra dnp cevap verdi. - X ve Y inaat irketinin merkez antiyesine gidiyormu efendim. - ok gzel. imdi bana terfi eden arkadan arr msnz? Hani u haksz yere terfi eden arkadanz. Dieri geldi. Ben mrldandm: - Sokakta bir takm grltler oluyor. Nedir acaba? - Gidip bakaym efendim. Dnd zaman yle cevap verdi. - Krk uval portland imentosu ykl bir araba. imentolarn menei New Orleans. X ve Y inaat irketinin merkez antiyesine gidiyormu. Uluslararas ulama ait kamyon, uvallar istasyondan alm, uvallardan biri yolda patlad iin imdi bunun yerini deitirmeye alyorlarm.

2.1.4. Ynetimin zellikleri


Ynetimde, ulalmas dnlen belli bir ama vardr, Ynetim bir grup faaliyetidir. Ynetimin beeri zellii vardr. Ynetim bir ibirlii ve uzmanlama faaliyetidir. Ynetim bir yetki faaliyetidir. Ynetimle yetkili klnan kii emir verme ve bakalarnn davranlarn ynlendirme hakkna sahiptir. Ynetim bir karar verme srecidir.

23

ekil 1.1

2.1.5. Ynetimin Fonksiyonlar

Ynetimin Temel Fonksiyonlar: Planlama Organizasyon (rgtleme) Yneltme (emir- kumanda) Koordinasyon (uyumlatrma-dzenletirme) Denetim (kontrol) Ynetimde Destekleyici Fonksiyonlar: letiim Bte Karar verme

2.5.1.1. letmelerde Denetim (Kontrol)


Kontrol, ynetim srecini tamamlayan ve tm srecin geri beslenmesini alan edir. Kontrol yaplabilmesi ncelikle bir plann olmasn gerektirir ki, sre sonunda hedeflere ulalp ulalmad kontrol edilsin. Bu aamaya durum deerlendirmesi demek stlendii grev asndan uygun olacaktr. Nasl ki iletiim srecinde etkinlik iin (feed-back) geri bildirim nemli ise, ynetim srecinde de en nemli enin kontrol olmas gerekir. 24

Kontrol, planlama, organizasyon, yneltme grevlerinin nasl ve hangi lde baarldnn belirlenmesi, gerektiinde dzeltici nlemlerin alnmasdr. Bir baka ifadeyle kontrol; belirli hale getirilmi bir istek, bir karar, bir plann uygulamaya konmas srasnda, uygulamann sz konusu istek veya plana uygunluunu temin etme abasdr. Bir plann uygulanmas srasnda, kontrol faaliyetleri bu plan dzeltici fonksiyon olarak vardr. Denetim fonksiyonu, birbirini izleyen aamalardan oluur. Denetimin yaplmas srasnda 4 aama belirlenir. Denetimin standartlarnn belirlenmesi Gerekleen durumun llmesi Gerekleen durum ile hedeflenen durumun karlatrlmas Farkllklarn (sapmalarn) nedenlerinin belirlenerek dzeltici nlemlerin alnmas

2.5.1.2. Denetim eitleri


Drt eit denetim vardr: nleyici denetim: letmeyi olumsuz ynde etkileyen faktrlerin hangi artlarda ne zaman, nerede meydana gelebileceini tahmin etmek ve bunlara kar tedbir almaktr. Dzenleyici denetim: Belirli bir dnem sonunda, belirli bir standarttan ne kadar sapldn aratrmak ve sapmalarn belirli bir snr amsa gelecek dnem iin gerekli dzeltmeleri yapmaktr. Bte denetimi: Btelerin, belirli dnemlere ilikin iletme amalarn rahatlkla anlamaktr. Belli bir dnem sonunda elde edilen sonular, daha nce tespit edilmi rakamlarla karlatrlr ve bylece bte denetimi gerekletirilir. Proje denetimi: Uygulamalarn belirlenen sre ve fiyat llerine gre gereklemekte olup olmadn gsteren bir denetim trdr.

25

Denetimde dikkat edilmesi gereken husus, denetimin srekli bir bask haline getirilmemesidir.

2.2. likiler
Bir i yerinde alan insanlarn birbirleriyle ve altranlaryla olan ilikilerini ifade eder. alanlar personel, altranlar ise iverenler ve yneticilerdir. ilikiler, kiiler arasnda veya kiilerle gruplar arasnda veya gruplarla gerekleir. Bir iletmenin hedeflenen baarya ulaabilmesi, i ilikilerinde astlarn ve stlerin bulunduklar konumda grevlerini en iyi ekilde yapabilmelerine ve birbirleriyle olumlu ilikilerine baldr.

2.2.1. Liderlik
Liderlik, rgtlenmi bir grubu, belli bir amac yerine getirmek amacyla insan davranlarn etkileme faaliyetidir. Bu tanmlar oaltmak mmkndr. Ancak tanmlarn birletii noktalar genelde ayndr. Ortak payda durumundaki ltler: Belli bir amacn olmas Belli bir grup insann olmas Bu grubu ynlendirecek bir liderin bulunmasdr.

Aslnda, bir kiiye bir eyi yaptrmak o kadar zor deildir. Onlara, para dl veya iyi bir sicil vaat ederek i yaptrlabilir. Eer bunlar ie yaramazsa, ceza, makamn drme, iten kovmayla tehdit etme gibi yntemlerle de kiiye i yaptrabilir. Zaten, yneticilerin ou da bunlar yapmaktadr. Burada en nemli husus istektir. nemli olan bir kiiye bir eyi isteyerek yaptrmaktr. Buna gre liderlik, yaplmas gerektiine inanlan eyi bakasna istekle yaptrabilme sanatdr. Lider; zeks, bilgisi, becerisi ile kendisini izleyen grup yelerinden daha yeteneklidir. Bu yetenekleri ile grubun gvenini kazanr, grubun kendisine inanmasn salar ve grubun haklar adna hareket ederek onlar temsil eder. Yaplan bir aratrmada bir liderde bulunmas gereken ve ounluk tarafndan istenen zellikler unlardr: Drst, doru syleyen, gvenilir, karakterli, inanl Rekabeti, yetenekli, retken Tevik edici, kararl, ynlendirici olarak sralanmaktadr.

Uygulamada ok deiik zellikler tayan lider tiplerine rastlanr. Bu tipler ynetim anlay ve felsefesine bal olarak orta kar.

26

Bu konuda yaplan aratrma sonucu yledir: Otokratik lider: grenler zerinde bask ve kat denetim uygulayarak sadece retim amacn tayan lider tipi. Liberal lider: nsana ve retime pek deer vermeyen sadece zgrl savunan lider tipi. Hmanist lider: nsana ar nem veren her ey insan iin diyen ve retimi ikinci plana iten lider tipi. Tatl-sert lider: nsana ve retime eit ekilde nem veren ve biraz da orta yolu benimsemi lider tipi. Demokratik lider: Kiiye maksimum dzeyde nem verilmesini savunan lider tipidir.

2.2.2. Yetki
Yetki, bakalarna i yaptrma gc, iin yaplmasn bakalarnda isteme hakkdr. Yetki karar alma ve uygulama hakkdr. O halde yetkili klnan kii, emir verme, bakalarnn davranlarn ynlendirme hakkna sahiptir. Tanm incelediimizde, yetkinin zellii ortaya kmaktadr: Birincisi, yetki bir haktr. kincisi, yetkili kii hakkn kullanlmas ile dolaysz olarak kendi davranlar zerinde, dolayl olarak da bakalarnn davranlar zerinde sz sahibidir. ncs ise, alana istedii davranlar yaptrabilmesi iin yetkili kiinin dllendirme ve cezalandrma gcne sahip olmasdr.

stn (yneticinin) verdii bir emri astn (ynetilenin) yerine getirmesi ya da reddetmesi mmkndr. Ast bu iki seenek arasnda tercih yapmadan ve karar vermeden nce dnecek, kabul ya da reddetmekle salayaca stnlklerden hangisi ar basyorsa, o ynde bir davran gsterecektir. Astlar, stlerin yetkilerini u nedenlerden dolay kabul edecektir: yi olduuna inandklar bir amacn gereklemesine yardmc olmak, arkadalarnn onayn almak stleri tarafndan dllendirilmek Ahlak standartlarna uygun hareket etmek Sorumluluk kabul etmekten syrlmak stlerin liderliklerini beendikleri

Yetki ile grevi kartrmamak gerekir. Grev, alanlarn yapmakla zorunlu olduklar ilerdir. Yetki ise alanlardan grevle ilgili iin yaplmasn isteme hakkdr. 27

rnein, okul mdrnn retmenden derse girmesini istemesi mdrn yetkisi, retmenin derse girmesi onun grevidir.

2.2.3. Disiplin
Maddi rgtsel faktrlerde olaan ve olaanst koullardan dolay meydana gelen kayp ve zararlar kolayca giderilebilecei halde, insan alkanlk ve davranlarndan dolay ortaya kan zarar ve kayplar gidermek ve arzu edilen alkanlk ve davranlar kazandrmak son derece g bir itir. rnein, bozulan veya bakmszlktan dolay iyi almayan bir makine veya tezgh tamir edildikten ya da bakm yapldktan sonra istenen biimde alabilmektedir. Ancak; dzeni bozan, iyeri koullarna uygun hareket etmeyen, ie ge gelen veya devamszlk yapan, iyeri koullarna uygun hareket etmeyen bir kiiyi bu uygunsuz davranlardan vazgeirmek ve bunlarn yerine o kiiye uygun alkanlk ve davranlar kazandrmak son derece gtr. Disiplin, Latince birini izleyen ya da birinin peinden giden anlamna gelen disciple kknden tretilmi. Peinden gtrme, kendisini takip ettirme fiillerini ise yetenekli ve becerikli bir ynetici yapabilir. Bu aklamalardan sonra disiplin kavramn, personelin inanarak ve arzu ederek i yeri kurallarna ve dzenine uygun davran gstermesini salayan g olarak tanmlayabiliriz. Burada vurgulanmas gereken ok nemli bir husus, personelin inanarak ve arzu ederek iyeri kurallarna ve rgt dzenine uymas gerektiidir. Etrafna g gsterisinde bulunan ve astlarn tehdit eden bir ynetici belki ksa sre iinde etkili olabilir. Astlar, rgtsel dzene ve iyeri kurallarna grnte uygun davran gsteriyorlarm gibi hareket ederler. Ancak duygusal bir doyumsuzluk ve ksknlk belirli bir zaman sonra yerini bilinalt krgnlk ve kine brakacaktr.

2.2.4. Yetki Devri


Yetki devri, iletmenin byklne ve verilen yetkinin geniliine baklmakszn byk nem tar. Yetki devri, st ynetim tarafndan belli bir yetkinin alt basamaklara devredilmesidir. letmede baar salamak, yetki ve sorumluluklarn ak bir eklide belirlenmesi ve gerektiinde yetkinin planl bir ekilde alt kademelere devredilmesi ile yakndan ilgilidir. Bir kuruluta baarl insan ilikilerinin geliebilmesi iin yetki devrinde u kurallara uyulmas gerekir: Devredilen yetki, iin yapm iin uygun olmaldr, snrl yetki iin baarlmasn engeller. Devredilen yetkinin ktye kullanlmamas iin yetki gvenilir, yetenekli, baarl olanlara devredilmelidir. Devredilen yetkilerin snrlar belirlenerek bakalarnn yetkilerine mdahale nlenir. Devredilen yetki ile birlikte kiiye sorumluluk da yklenmelidir. Ancak yetki ile sorumluluk denk olmaldr. 28

Devredilen yetki kiinin makamna uygun olmaldr. st dzey ynetici, yetkileri alt kademelere aktarrken makam atlamamaldr. Bir alt makama onun st olan makamdan daha fazla yetki devredilmemelidir.

2.2.5. alanlarn Eitimi


nsan yapt ey ne olursa olsun, renmeyi srdrrse kendisini gelitirebilir. letmeler iin de benzeri bir durum geerlidir. Bir ite uzmanlatna inanlarak konuyla ilgili her eyin renildii sanlp mcadele brakld takdirde, rakipler sizin nnze geeceklerdir.

Baar iin, doru zamanda, doru yerde, doru bilgi ve beceriye sahip insanlarn bulunmas gerekir. Bu ise eitimle kazandrlabilir. Eitim, bakalarnn deneyimlerinden bir eyler renmenin yolu olarak tanmlanabilir. Doktorlarn sk bir eitimden gemeden insanlar tedavi etmeye kalktklarnda olabilecekleri dnn. Her eyden nce ie adam alrken renmeye doymayan; snfta, broda ya da evde olsun renmenin yaam boyu sona ermeyen bir sre olduunu dnen insanlar alnp istihdam edilmelidir. Eitimli yneticiler ve elemanlar, eitim grmemi rakiplerini kolayca gemektedirler. alanlarn eitimi u ekillerde gerekletirilebilir: Personel giderleri karlanarak alanlar okula, kursa gnderilmelidir. letmede bir ktphane kurularak ktphane kitaplarla, kasetlerle doldurulmaldr. Bilgisayar kurslarna personel gnderilmeli, onlarn yaptklar ii daha ucuz ve daha kaliteli yapmalarnda bu teknolojik imknlardan yararlanlmaldr. nsanlara grev vererek ve projeler hazrlatarak insanlar daha fazla sorumluluk testinden geirilmelidir. Yararlanabilecek herkese eitim verilmesi salanmaldr 29

Eitici video programlar veya kendini yetitirme kitaplar insanlarn kendilerini gelitirmeleri konusunda faydal olmaktadr. Japonyada alan nfusun ou srekli okumalar nedeniyle kendi sanayileri ve rakipleri konusunda bilgiye sahiptirler nsanlar, kendilerine daha fazla i vererek mteri ve bayileri ziyaret ederek ya da iyerinde grev deiiklikleri yaparak daha byk grevlere hazrlayabiliriz

2.2.6. Tevik Tedbirleri


alanlarn ie tevik edilmeleri iin dllendirilmeleri ve gerektii zaman disiplin kurallarnn iletilmesi, onlar verimli almaya itecektir. Baarl olanlarn dllendirilmesi ile birlikte tm alanlarn dllendirilmesi de kendilerinin nemli olduklarn hissedebilmeleri iin gereklidir. Baarl olanlara verilecek dlleri u ekilde sralayabiliriz: Teekkr, takdir ve baar belgesi vermek Para ikramiyesi vermek, cretine zam yapmak, krdan pay vermek Masraflar i yeri tarafndan karlanmak zere tatile gndermek Terfi ettirmek, baarl yneticileri ortak etmek (rnein, lkemizin byk i adamlarndan Vehbi Ko, baarl bulduu yneticileri irkete ortak etmitir.) Baars hakknda konumasn salamak, fikirlerine ve grlerine deer vermek Baarlarn, i yerinde kan yaynlarda ilan etmek (gazete, dergi vb)

Burada dikkat edilmesi gereken en nemli husus gerek anlamda baarl olanlarn dllendirilmesidir. Hak etmeyen bir personeli dllendirmek, tevik tedbiri olamayaca gibi i yerindeki olumlu ilikileri de zedeler.

2.3. alanlarn Birbirleri le likileri


Bir i yerinde alanlarn birbirleriyle olan olumlu ilikileri i yerinin baarsn etkileyen nemli unsurlardandr. Huzurlu bir ortamda alanlar ilerinde beklenen baary gsterebilecekleri iin kaynaklar daha etkin kullanlacaktr; kalite ve retim miktar artacaktr, dolaysyla kr da artacaktr. letme iinde ast ve stlerin ilikileri aadaki hususlarla ilgilidir.

2.3.1. Dayanma
nsanlarn, bir amac gerekletirmek iin yardmlama, duygu, dnce ve kar birlii iinde olmalarna, dayanma denir. Yaplan aratrmalar, rekabet yerine i birliini tercih eden gruplarn daha baarl olduklarn ve ilerinden daha fazla haz aldklarn ispatlamtr. Rekabeti, dier bir ifadeyle yarmac almalarn verimi artrmad, toplam retimi azaltt yaplan uygulamalar sonucunda anlalmtr. 30

Gnmzde ada iletmelerin zerinde ok sk durduu bir terim, takm ruhudur. Bu konuyla ilgili birok isim kullanlmaktadr. Bunlardan bazlar: Takm almas, grup dinamii, ekip ruhu, kurumdalktr. Ad her ne olursa olsun, hepsinin bir tek amac ve ilevi vardr: Tm iletmenin bir btn olarak almas, btnln olumas iin etkileim, paylam. Dayanmann en iyi rneini doada V eklinde uan kular sergilemilerdir. Dayanma ruhunu ve sonularn bu rnein aamalarnda yaayarak renelim. Kular V eklinde uu sayesinde; doa bilimciler tarafndan en doru yere, en ksa srede, en az fire vererek g eden canllar olarak saptanmtr. Her ku, kanatlarn rparken kendisini izleyen dier kuu yukar kaldran bir g oluturur. Btn bir sr V biiminde uarken tek bir kuun uabileceinden en az %71 orannda fazla bir uu mesafesi kat eder. Bir ku V biiminin dnda kald zaman havann srtnme kuvvetini hisseder ve hemen nndeki kuun kuvvetinden yaralanabilmek iin dier kularn temposunu yakalar. nde giden kular yorulduklar zaman arkaya geerler, dier kular ne doru yol alrlar. Bu dnm sayesinde en fazla kanat arpan kular dinlenme hakkn kazanrlar. Arkadaki kular, ndekileri, hzlarn koruma konusunda cesaretlendirmek ve yreklendirmek iin terler. En nemlisi de bir ku hasta olduu veya yaraland iin takm oluumunun dnda kalrsa, baka bir ku onunla birlikte gruptan ayrlarak havalanmasna yardn etmek ve onu korumak iin aaya doru takip eder.. Hastalanan ya da yaralanan ku uabilecek duruma gelinceye kadar onunla kalr, yalnzca o zaman baka bir takmla btnlemek ve kendi srlerine yetimek iin havalanrlar.

2.3.2. Davran Tahmini


Davran, kiinin yapt ve herhangi bir yolla llebilen her eyini kapsar. zlmek, dnmek, sevinmek birer davrantr. Davran szc, bireyin gzle grlebilen eylemlerinin yan sra, dorudan gzlenemeyen isel olaylarn da kapsar. rnein; hatrlamak, unutmak, hayal kurmak gibi zihinsel sreler de davran tanmnn kapsam iinde yer alr.

Karmzdaki bir insannn ne zaman nasl davranacan tahmin edebilmek iin o insan ok iyi tanmamz gerekir. Hepimiz anne babalarmzn, kardelerimizin ve iyi tandmz arkadalarmzn davranlarn az ok tahmin edebiliriz. Bu davran tahmini, i 31

yerinde birbirlerini ok iyi tanyan alanlar arasnda da astlarla stler arasnda da olabilmektedir. yerine gelen mterilerin ve i yaplacak olan kimselerin davranlarn tahmin edebilmek, insan psikolojileri konusunda bilgi sahibi olabilmeyi ve insan sarraf dediimiz kiilikte olmay gerektirir. Ancak bu tahminler her zaman kesinlikle doru olacaktr dncesi, insanlar n yargl yapar. n yarglar da insan ilikilerinde iletiimi engelleyen unsurlardandr. Bu konuda yanlma payn da unutmamak gerekir. yerinde alanlar, izin konusunda, cret konusunda, disiplin kurallar konusunda, amirlerinin nasl davranacaklarn ok iyi tahmin ederler. Amirler de beraber altklar personelin emirler, komutalar konusunda, i yerinden beklenen disiplin konusunda onlarn ne kadar duyarl, titiz ve dikkatli davranacaklar konusunda ok rahatlkla tahminlerde bulunabilirler. Bu davran tahminlerinin kayna, gemite yaanan olaylarn deerlendirilip bilgilerin toplanmasdr; bu tecrbelerin olumlu ynde kullanlmas i yerinde bar artracaktr. Yerine getirilmeyecei tahmin edilen taleplerin aklanmasna da gerek kalmayacaktr. Davranlar anlayabilmek ve nceden kestirebilmek durumunda olanlarn, iinde bulunduklar yerin deer yarglarn, kltrn, dorularn yanllarn, inanlarn, duygu ve dncelerini eitim dzeyini aratrmalar gerekir. Eitim insan davranlarnn deimesini salayan nemli bir unsurdur. Saylan bu unsurlarn yannda, kiilerin yetenek, beceri, bilgi ve alkanlklar da davranlarna etki eden faktrlerdendir. Btn bunlar bilen kiilerin daha isabetli davran tahmininde bulunmas mmkndr.

2.3.3. e ve evreye Uyma


alma yaamna ilk kez balayanlar iin kuruluun ortaya koyduu kurallara uygun davranlar gsterme, dier alanlarla iyi ilikiler kurabilme; iletmede grev yeri deiiklii yapan personel iin bilgi ve beceri eksikliini giderme, iletmeye ballk duygusunu gelitirme, iten ayrlmay azaltma, yanl anlamalar nleme amacyla yaplan faaliyetlerin tm, ie ve evreye uyum olarak ifade edilir. e yeni alnan personeli ie ve evreye altrrken kendilerini rahat hissetmelerini salamak gerekir. Onlar sktrmak, onlarn gergin olmalarna sebep olur. nsanlar gergin olduklarnda renemezler. Anlamadklar eyleri kendilerini sulu ya da budala gibi hissetmeden sormalar iin tevik etmek gerekir. letme iinde yeri deitirilen personelin de yeni iini renmesi amacyla bu personele eitim vermeyi unutmamak gerekir. Bunlarn iletmeyi tanmalar gerekmeyecektir; ama yeni blm ve ii tanmalar gerekir. Ayn ii yapan baka bir iletmeden gelen birinin de iini sizin iletmenizin yntemleriyle yapmas iin eitilmesi gerekir. nk daha nce renileni unutmak o kadar kolay deildir.

2.3.4. Ortak Amal Kurulular


Ortak amal kurulular, yelerinin ortak amalarn gerekletirmek iin faaliyette bulunan kurululardr. Bunlar; yap kooperatifleri, sendikalar, dernekler ve yardmlama sandklar gibi kurululardr. Ortak amal kurulular, alanlarn i yeri tarafndan karlanamayan baz ihtiyalar iin kendi gayret ve harcamalaryla oluturduklar 32

kurululardr. alanlar, alma saatleri dnda bu kurulularda bir araya gelirler. Ortak amal kurulular, yelerinin ihtiyalar dnda, eitli sosyal, ekonomik, kltrel, siyasi ve ailevi ilikilerinin kurulmasn da salar.

2.4. D likiler
Bir iletmenin faaliyetlerini srdrebilmesi iin dier kii ve kurululara ihtiya vardr. letmelerin kurulu amalar insanlarn ihtiyalarn karlamaktr. Bu ilikilerin en nemli ksmn mterilerle olan ilikiler oluturur. Dieri ise ortaklarla olan ilikilerdir. Birok byk iletmenin ortaklar birbirlerini tanmadklar gibi, alanlar da ortaklar tanmayabilirler. Byle iletmelerin ortaklaryla ilikileri d ilikiler olarak deerlendirilirken, ortak says az olan kk iletmelerin ortaklaryla ilikileri, alanlar daha rahat tanma imkn verdiinden i ilikiler olarak kabul edilir.

2.4.1. Mterilerle likiler


letmelerin rettikleri mal veya hizmeti satn alan kiilere, mteri denir. Biz insanlar, tketiciler olarak satn aldmz btn mal ve hizmetlerden dolay mteri olarak isimlendiririz.

hayat, pazar iin, blgeler iin, hepsinden ok daha nemlisi, mteri iin her zaman rekabete sahne olmaktadr. Artk mterilerin beklentileri her zamankinden yksek ve kendilerine sunulan seenek genilii her zamankinden fazladr. Yaplan aratrmalar mterilerin umduklar ile bulduklar arasnda byk bir uurum olduunu gstermitir. Mteri hizmeti bu uurumu kapatmay amalar. Mteri sadece bir kere aldatlr. Eer sz verir de yerine getirmezseniz mteri size bir daha uramayacaktr. Birok i kolunda mterilerle en ok temas olanlarn, en az eitimli, en dk cretli, motivasyonu eksik ve deneyimsiz kimselerden olumas artc bir durumdur. ay gtrmek, sandvi gtrmek, mterilerle ilgilenmek sanki kirli bir i de, insanlar bir an nce bundan kurtulmak istiyorlar gibi. 33

Mteriye hizmet, bu lekenin kaldrlmas iin bulunmu modern bir deyimdir. Bilgi teknolojisinde alyorum, irket bankaclndaym. demek insanlarn houna gidiyor. Bu insanlara gre, hizmet, klelikten bir basamak yukarda, baya bir ey olarak grlyor. Fakat bir an durun ve en gzde kuru temizlemeciden, en gzde lokantanza, en gzde manavnza kadar ilikilerinizi zevkle srdrdnz i yerlerini dnn. Sizi bu i yerlerine sadk klan nedir? Bir iletmeye devaml mteri olan birine, neden her zaman buradan alveri yaptn sorsanz size: Buras uygun, hep buradan alyorum, baka bir yerden mi almalym? diyecektir. Bununla birlikte devaml mteri: Bu insanlar harikulade, satn almadm zaman bile benimle ilgileniyorlar. Kesinlikle tavsiye ederim. Harika i yapyorlar. diyecektir ve sizin de o iletmeye mteri olmanz iin teklifte bulunacaktr.

2.4.2. Ortaklarla likiler


Bir iletmenin birden ok sahibi varsa, ortaklar ifadesi kullanlr. Tek kiilik iletmelerde ortaklardan sz edilmez. Ortaklar irketlerin sahipleridir. irket, birden ok sahibi olan ileteme demektir. Kk iletmelerde, ortaklarla ilikiler i ilikiler olarak ifade edilirken halka ak bir anonim irkette ortak says ok olduundan ortaklarla ilikiler d ilikiler olarak ifade edilir. Birbirlerini ve iletmede alanlar her zaman tanma frsat bulamayan insanlarn, ayn ama dorultusundaki faaliyetlerini ynlendirmeleri aralarnda kurduklar olumlu insan ilikileri ve istekli almalaryla mmkn olacaktr.

2.4.3. Rekabet
Rekabet, ayn amaca ulamak isteyenlerin aralarnda yaptklar mcadelelerden olumaktadr. Rekabette, kimlere ve neye kar rekabete girildiinin bilinmesi zorunludur. Rekabet edebilmek iin kendimizin ve rakiplerimizin, pazardaki rekabetin gl ve zayf noktalarn bilmek gerekir. Bir rakibin tannmas, bir mterinin tannmas kadar nemlidir. Eski alarn basit mant yerini, iletiim ann ar karmaklna brakmtr. Artk rakiplerin en ince ayrntlarna kadar incelenmesi gerekmektedir. letmeler faaliyette bulunduklar sektrlerde baarl olabilmek iin rakiplerinin gcn ve zayflklarn bilmek zorundadrlar. Rakipler kimlerdir? Faaliyet alanlar nelerdir? Kuvvetli ve zayf taraflar nelerdir? Mal ve hizmet ve fiyat kalitesi nasldr?

Bu sorularn cevaplarnn verilmesi iletmenin baarsnda etkili ve yardmc olacaktr

34

2.5. Hayatnda letiimin Fonksiyonlar


Bilindii zere, iletiim; kaynaktan hedefe bilgi transferidir. Bu tanmdan da ilevleri i hayatndaki iletiim sreci iinde geerlidir. Bu ilevleri yle sralayabiliriz: Bilgilenme ve bilgilendirme: Kiisel, evresel, yerel, ulusal ve uluslararas koullar anlamak, bilinli tepki gstermek ve doru sonulara ulamak iin gerekli olan haber, veri, bilgi, mesaj, fikir ve yorumlarn toplanmas, depolanmas, ilenmesi ve yaylmas iin iletiime ihtiya vardr. hayatnda bilimsel ve teknolojik verilerin kullanlmas iin iletiim srecine ihtiya vardr. Sosyalizasyon: Kiilerin alan veya ynetici olarak bulunduklar iletme ve kurumlarn etkin yeleri olarak, faaliyet gstermelerini salayp: kuruma ballklarn oluturmak ve i yaamna ve oradaki sosyal yaama aktif bir ekilde katlmalarn desteklemek iletiimim temel fonksiyonlardr. yerlerinde dzenlenen yemekler, piknikler, ziyaretler bunun en gzel rnekleridir. Motivasyon: Bir iletmenin yakn ve uzak hedeflerini ekonomik ve dier oluturmak, kiisel tercihlerin teviki, kiisel ve toplumsal etkilerini gelitirmek, herkese kabul gren hedeflere ulamaya yardmc olmak iletiimin temel fonksiyonlarndandr. Tartma: yaamnda verimliliin ve baarnn artmas iin karlkl fikir birliini ve alveriini kolaylatrmak ve iletmeyi ilgilendiren konularda farkl grleri netletirmek amacyla farkl grlerin ileri srlmesi ve bunlar zerinde tartlmas gerekmektedir. Eitim: Yaamn tm aamalarnda olduu gibi i yaamnda da mesleki, teknik akademik, entelektel gelime, iin srekli eitim gereklidir. Okullarda verilen eitim gnmzde tek bana yeterli deildir. Hayat boyu renme kavram ile eitim artk hayatn her alanna ve her dnemine yaylmtr. yerlerinde verilen eitim de iletiim srecini gerektiren bir etkinlikler btndr. Kltrel Gelime: iletmelerin kendilerine ait bir rgt kltr vardr. Bu kltrn zamann gerektirdii zellikler dorultusunda gelitirilmesi ve alanlara aktarlmas etkili biimde iletiim kurulmas ile mmkndr Elence: Gnmzn modern toplumlarnda alanlarn zamannn byk blm iyerlerinde gemektedir. Bu nedenle iletme ynetimleri alanlarn iyerlerindeki motivasyonunu arttrmak iin onlarn elenme ihtiyalarna hitap eden etkinlikler dzenleyerek kurum ii iletiimi glendirmeye almaldrlar Entegrasyon: Bir iletmede alan insanlarn birbirini tanmalarn ve anlamlarn salamak, kendileri dndakilerin yaam koullarn, grlerini ve isteklerini deerlendirebilmek iin gereksinim duyduklar farkl mesajlara ulamalarn salamak iletiim kurmakla mmkndr. alanlarn iletmeye uyumlar, ie yeni alnan alanlarn iletmeye uyumu iin de etkili iletiim uygulamalar gelitirilmelidir.

35

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aadaki ilemleri tamamladnzda i hayatnda insanlarla etkili iletiim kurabileceksiniz. lem basamaklar alma hayatnda etkili iletiim kurabilmek iin u davranlar alkanlk haline getiriniz: neriler nsanlarla iletiimde glmseyiniz. Gnn zamanna gre: Gnaydn, naslsnz, iyi akamlar.demeyi ihmal etmeyiniz. Sevdiiniz arkadalarnza: Sizi ok seviyorum, her biriniz benim iin ok nemlisiniz. diyerek sevginizi ve saygnz ifade ediniz. Yanl davranan arkadalarnza Olabilir, herkes hata yapabilir, istemeden olmutur. gibi ifadeler kullanarak yapc eletirilerde bulununuz. Ask suratla dolamamaya zen gsteriniz. nsanlardan beklediiniz ekilde davran gsteriniz, empati kurunuz. inize istekle gidiniz, bilgilerinizi gelitiriniz, ok kitap okuyunuz. Sizi uyaran insanlara olay salkl bir ekilde deerlendirdikten sonra hatalysanz : Haklsnz efendim, bir daha olmaz, zr dilerim. gibi ifadeler kullanmaya alnz. Arkadalarnzla, rekabet etmek ve yarmak yerine dayanma kurmaya aln, gerektii zaman yardmlarnz esirgemeyiniz. (V eklinde uan kular hatrlaynz.) Mteriye en iyi hizmet konusunda, satn almadnz zamanlarda bile size iyi davranan satclar rnek alnz. Snf iindeki grup almalarnda dayanma sonucu elde ettiiniz baary hatrlayarak ortakln nemini anlamaya alnz. Rakip firmalar haksz rekabet edilecek kimseler olarak dnmek yerine, baarlar rnek alnacak kimseler olarak dnnz.

letme d ile iletiimi salaynz.

36

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Bu faaliyet sonunda kazandklarnz aadaki sorular cevaplandrarak lnz. 1. Aadaki seeneklerden hangisi yksek motivasyon ifadesidir? A) Nedensiz atmalar B) Sevgi ve sayg C) e gelirken isteksizlik D) Ask suratlar Aadaki seeneklerden hangisi dk motivasyon ifadesidir? A) Olumlu bak as B) Sorumluluk alma ve paylama istei C) Katlm ve ibirlii D) Birbirini engelleme Aadaki rnek olaylar deerlendirerek doru seenei iaretleyin. 3. ef Meltem Hanm, ie yeni balayan Aye Hanmdan bir iiye ait Haziran 2000 dnemine ait cret bordrosunu istemiti. Aye Hanm 20 dakika aramasna ramen bordroyu bulamad. Aye Hanm Ramazan Bey den yardm istediinde: Ne iin var, ara bul.dedi. Meltem Hanm bu gecikmeden dolay Aye Hanm azarlad. A) Aye Hanm ne yapmas gerektiini bilmeliydi. B) Meltem Hanm iinin sicil numarasn vermeliydi. C) Ramazan Bey yardm etmek zorunda deildi. D) Meltem Banm gecikmeden dolay azarlamakta haklyd. alt i yerinde ok sevilen Hakan Beyin, arkadalarndan srekli dn para istemek gibi olumsuz bir alkanl vard ve ald paralar ou zaman da unutuyordu. Bir gn kendisine iyeri kasas teslim edilmiti, daha sonra yerine koymak zere, izinsiz olarak kasadan czi bir miktar para almt. Ancak yaplan kasa kontrol srasnda kan aktan dolay, ynetici Turan Bey, Hakan Beye disiplin cezas verdi. A) Ynetici ceza vermekte hakszdr. B) Hakan Bey ihtiyacndan dolay kasadan habersiz para almak zorundayd. C) Maddi skntlar bilinen bir personele kasa teslim etmek yanltr. D) ok sevilen birine byle bir olay iin disiplin cezas verilmez. Elif Hanm; ast ve st ayrm yapmadan insanlara sayg duyan, yaranmak kaygsyla sayg gstermeyi sevmeyen bir insandr. letme mdr Yusuf Bey ise; insanlarn kendisine kar el pene divan durmasn, ar sayg gsterilmesini isteyen devaml ilgi bekleyen bir kiidir. Ekonomik kriz nedeniyle iten karlan iinin, Yusuf Beye saldrmas srasnda olaya Elif Hanmla birlikte baka bir irketin yneticisi Fatih Bey tank olmutur. Mahkemede ahitlik etmesi iin Fatih Beyin gr alnd halde Elif Hanmdan hi izin alnmadan Elif Hanm ahit yazlmt. Bu duruma bozulan Elif 37

2.

4.

5.

Hanm: Ben bu irkette nemsenmiyorsam istifa ederim. dedi. Yusuf Bey de hemen dilekesini yazmasn istedi, sonra da Elif Hanmn dilekesini yrtp pe att. A) ten karlan iinin amire saldrmas doal bir olaydr. B) Elif Hanm nemsenmiyorum dncesiyle istifa etmek isteinde hakldr. C) Bir amir memurun grn almadan ahit yazdrabilir. D) Yusuf Bey istifa dilekesini yrtmaya yetkilidir.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz sorularla ilgili renme faaliyetini tekrarlaynz.

38

UYGULAMALI TEST
yerinde iki alan arasnda ile ilgili bir tartma yaanm, daha sonra tartma yneticiye yansmtr. Kendinizi ynetici kabul ederek bu konuda nasl davranrsnz? Snf iinde bir uygulama yapnz. Uygulamanz aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri evet ve hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. Taraflar ayr ayr dinlediniz mi? Dinlediinizi ve anlamaya altnz belli eden sz ve ifadeler kullandnz m? Evet Hayr

3. 4.

Birbirini sulayan iki alana da sakinletirici szler sylediniz mi?


Hatalar iin nemli deil, herkes yapabilir byle hatalar, nemli olan bu hatalar fark edip yeniden yapmamaktr, gibi ifadeler kullandnz m? Hataly deil de hatay bulmaya altnz m? alanlara zgven alayc davran sergilediniz mi? alanlarn kendilerini nemli hissetmelerini salamaya ynelik sz ve ifadeler kullandnz m?

5. 6. 7.

DEERLENDRME Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz evetler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayrlarnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Tamam evet ise modl deerlendirmeye geiniz.

39

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME


Okulunuzda kazandnz alkanlklar ve davranlar i hayatnda da kullanacaksnz. hayatnda salkl iletiim kurabilmek iin bu retim faaliyetin de size gerekli bilgiler verildi. Gerekli alkanlklar ve davranlar kazanp kazanmadnz aadaki sorularla test ediniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Okulunuza istekli geliyor musunuz? nsanlarn ie ve evreye uyum salamas nemli bir faktr mdr? Eletirdiiniz kurallar, olaylar uygun bir dille yetkililere iletebiliyor musunuz? Yaptnz ilerin denetiminin gerekliliine inanyor musunuz? Tatl sert lider tipi ideal bir lider tipi midir? Yetki, ynetici iin bir hak mdr? Yetki devri gerekli midir? nsanlarn kurallara inanarak uymas nemli midir? alanlarn eitimi gerekli midir? Evet Hayr

10. nsanlarn dayanmas, rekabet etmelerinden ve yarmalarndan daha verimli midir? 11. nsanlarn dllendirilmesi daha verimli almalarn salar m? 12. Davran tahminin, salkl iletiim iin nemi var m? 13. Mteri hizmeti, iletme varlnn devam iin, nemli bir unsur mudur?

DEERLENDRME Uygulama faaliyetinde kazandnz davranlarda iaretlediiniz evetler kazandnz becerileri ortaya koyuyor. Hayrlarnz iin ilgili faaliyetleri tekrarlaynz. Tamam evet ise dier modle geiniz.

40

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI


RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 Ali Mehmet Fen bilgisi snav Cep telefonu Sorular klk Sorularn zor olaca Mehmetin sk bir ekilde almas

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 B D B C A

41

KAYNAKA
BENTLEY Trevor, nsanlar Motive Etme, Hayat Yaynclk, stanbul, 1999. BNBAIOLU Cavit, Endstri Psikolojisi, Kadolu Matbaas, stanbul, 1991. BOZAN Osman, letme Bilgisi, TTBAY, Ankara, 2002. BROWN Andrew, Mteri Hizmetleri Ynetimi, MEB Yaynlar,

Ankara,1999. CCELOLU Doan, nsan ve Davran, Remzi Kitapevi, stanbul, 2003. DCLE lk, Bir Ynetim Arac Olarak rgtsel Haberleme, Ankara, 1974. EREN Erol, rgtsel Davran ve Ynetim Psikolojisi, Beta Yayn Datm, stanbul, 1998. ERTRK Mmin, letmelerde Ynetim ve Organizasyon, Beta Basm, stanbul, 1995. GEKL Fatma, Halkla likiler ve letiim, Beta Yaynlar, stanbul 2008 GM Mustafa, Ynetimde Baar in Altn Kurallar, Alfa Basm Datm, stanbul 1999. H.WES Donald, Etkili Ynetim, Rota Yayn Yapm, stanbul, 1993. NOGAY Sami, letme Bilgisi, Tekk Matbaas, Ankara, 1993. ODMAN Mesut, Ynetici in rgt inde Davran Klavuzu, teki Ajans, Ankara 1999. ZALP nan, Eskiehir, 1997. SABUNCUOLU Zeyyat ve Murat GM, Yaynlar, stanbul, 2008 AKAR zlem, Nazife KKARSLAN, Bro Ynetimi ve letiim Teknikleri, Ekin Kitapevi, Bursa, 2003. EVKATL Murat, nsan likileri, TUTBAY, Ankara, 1999. 42 rgtlerde letiim, Arkan Ynetim ve Organizasyon, AF Anadolu niversitesi,

TEL Uur, Kiilik ve Liderlik, Sekin Yaynclk, Ankara, 2001. TUTAR Hasan, Profesyonel Sekreterlik ve Bro Uygulamalar, Nobel Yayn, Ankara, 2001.

TUTAR Hasan, Mehmet ALTINZ Bro Ynetimi ve letiim Teknikleri, Sekin Yaynclk, Ankara, 2003.

TRKER Asuman, rgt alma Gc Olarak nsan ve Davranlar, Trkmen Kitapevi, stanbul, 1999.

UZAY aban, letmelerde Kontrol Sistemi, Pelin Ofset, Ankara, 1994. YAMAKOLU Cihan, nsan likileri, Devlet Kitaplar, stanbul, 1994. YNC Fatma, nsan likileri, Ync Yaynclk, Ankara, 1999.

43

You might also like