nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla lenen Sularla Mcadele Edilmesi

DZENLEYC ETK ANALZ1

Av. Name men

Nisan 2011

Bu alma, 3 Nisan 2007 tarihli 2007/6 sayl Babakanlk Genelgesinde tanmlanan Dzenleyici Etki Analizi Rehberi gz nnde bulundurularak hazrlanmtr.

Ksaltmalar
5651 Sayl Kanun ("Kanun") : "nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve : Avrupa nsan Haklar Mahkemesi : Avrupa nsan Haklar Szlemesi : Borlar Kanunu : Bilgi ve letiim Teknolojileri Kurumu : Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu : Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu : nternet erik Salayclar : nternet Servis Salayclar : Internet Watch Foundation : nternet Yer Salayclar : Trk Ceza Kanunu : Telekomnikasyon letiim Bakanl : Toplu Kullanm Salayclar : Trk Medeni Kanunu

Bu Yaynlar Yoluyla lenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun" AHM AHS BK BTK FSEK HUMK S SS IWF YS TCK TB TKS TMK

ii

iii

1. Giri

23 Mays 2007 tarihinde Resmi Gazete'de yaynlanan2 5651 Sayl Kanun yrrle girdii tarihten bu yana, medyann ve sivil toplum rgtlerinin youn eletirilerine maruz kalmtr. zellikle kanunun yanl yorumlanmasndan kaynaklanan eriim engelleme kararlar, bu kararlarn yetki snr, TB'in yarg kararlar dndaki eriim engelleme uygulamalar, bir baka kanuna (TCK, FSEK, TMK, BK vb.) dayanlarak eriim engellemenin mmkn olup olmayaca ve eriim engellemeyi meru klan sebeplerin geni tutulmas eletirilerin ounluunu oluturmaktadr. Bu raporda 5651 Sayl Kanun'un muadil baka bir kanunla deitirilmesi ya da yrrlkten kaldrlmasnn gerekip gerekmedii incelenmi, sonu olarak ise, 5651 Sayl Kanunun en ksa zamanda yrrlkten kaldrlmas, ve TBin eriime engelleme konusundaki yetkilerinin snrlandrlmas ve engelledii web siteleri konusunda effaflnn salanmas, ancak internet aktrlerinin belirlenmesi asndan bir kanuna ihtiya duyulaca, bununla birlikte hazrlanacak olan kanunun ortak dzenleme yntemiyle, sivil toplum rgtleri ve zel sektrn aktif katlm salanarak hazrlanmasnn zaruri olduu ve kanuna TCKda bulunan sularn eklenmesi yerine TCKdaki ilgili maddelerin deitirilmesinin daha efektif bir zm olaca ve internet aktrlerinin belirlenmesi asndan bir kanunun gerekli olacana, fakat bu yeni kanunda eriime engelleme hkmlerinin bulunmamas gerektiine, bulunacaksa da m.9da olduu gibi, uyar-kaldr ynteminin iletilemedii durumlardaki en son are yntemine uyularak dzenlenmesi gerektiine karar klnmtr.

2. Problemin Tanm 5651 Sayl Kanun ile ilgili ortaya kan en byk sorun "Eriim Engellemesi Karar ve Yerine Getirilmesi" bal altnda, m. 8'de saylan, tamam dier kanunlarda (TCK ve Atatrk Aleyhine lenen Sular Hakknda Kanun) da bulunan sular dolaysyla eriimin engellenmesidir. Bu sularn ilgili kanunlardaki maddelerine eriim engelleme hkm

http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070523.htm/200 70523.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070523.htm (10 Nisan 2011)

eklenmeyip, tek bir balk altnda bu Kanun'da yer bulmutur. Kanun maddelerinin geni yorumlanmasndan kaynaklanan, hukuka aykr eriim engellemeleri ile kar karya kalnmtr. EngelliWeb.coma gre, Trkiyede eriime engelli site says 11046y bulmutur.3 Kanun' un 8. maddesindeki "sakncal ierik"ler arasnda "nefret sylemi"nin neden bulunmad halen tartlmaktadr. Kanun'un 8. maddesinde yer alan TB'e yurtdndaki web sayfalarna "ocuklarn cinsel istismar" ve "mstehcenlik" hakknda verilen re'sen eriime engelleme yetkisinin snr belirli deildir. Kanun'da, zellikle m. 8 ve 9'da ngrlen "...gecikmesinde saknca bulunan hallerde Cumhuriyet savcs tarafndan da eriimin engellenmesine karar verilebilir." hkm, uygulamada adil olmayan kararlara neden olmakta, 24 saat ierisinde koruma tedbiri karar hakim tarafndan onaylanyorsa da, eriim engelleme kararlar yalnz ve ancak hakim kararyla verilebilir olmaldr. Madde 8 ve 9'a dayanlarak verilen koruma tedbiri kararlarnn akbetleri, eriime engellenen web sitelerinin sahiplerinin itiraz olmakszn ayn kalmaktadr. Bu durum, koruma tedbirinin sresi belirlenmemi olduundan, yurtdndan yayn yapan web sitelerinin, sakncal ierik kaldrlm olsa dahi, sonsuza kadar Trkiye'den eriime engelli olarak kalmasna sebep olmaktadr. Sakncal ieriin yayndan kaldrlmas ve cevap hakkn dzenleyen m.9daki notice and take down (uyar ve kaldr) sisteminin yeterince iyi iletilemedii gzlemlenmitir. FSEKe dayanlarak uygulananm olsa da yakn dnemde gerekleen Blogspot'a kar Digiturk olay da bu soruna emsal niteliindedir. Kanun'da eriim engelleme konusunda bavurulmas gereken tek kanun olup olmadna dair kesin bir hkm bulunmadndan, TMK m. 24 ve 25, BK m. 49'a dayanlarak eriim engelleme kararlar alnmaya devam edilmektedir. Bunlarla beraber FSEK'in 4. Ek Maddesi'ne dayanlarak verilen eriim engelleme kararlarnn da, yetkisini kanundan alyor olsa da, 5651 Sayl Kanun dnda verilen eriim engelleme kararlar olmalar bakmndan byk sorun oluturduu eklenebilir.

http://engelliweb.com/istatistikler/ (15 Nisan 2011)

 lke apnda Kanun'u uygulayan hakim ve Cumhuriyet savclarnn biliim sistemleri, zellikle de internet konusunda yeterli bilince sahip olmad anlalmtr. nternet kullanmnn birok lkede kiisel haklardan saylmaya baland, yeterli aratrmaya, hatta gerektii hallerde bilirkiilere danlmadan karar verilmemesi gerektii uygulamas, henz yerleebilmi deildir. Her ne kadar FSEK Ek Madde 4e dayanlarak yaplan bir eriim engellemesi mevcutsa da, Blogspotun en son eriime engellenmesi olaynda da grld gibi, bu durum karlar dorultusunda eriim engellenmesini talep eden taraflar asndan ktye kullanlmaktadr. Digiturkn uyar-kaldr yntemini hukuka uygun olarak iletmemi olmas (Cumhuriyet Savclna bavurduktan sonra uyar yollamas ve telif haklarn ihlal eden ierik kaldrlm olmasna ramen, koruma tedbiri olarak alnan eriim engellerinin kaldrlmamas) da bu tavrn en ak kantdr.4 IWF rnek alnarak gelitirilen ve toplumun aktif desteini bekleyen

http://www.guvenlicocuk.org.tr/guvenliCocuk/anaSayfa , http://www.guvenliweb.org.tr/ ve http://www.ihbarweb.org.tr/ adreslerinin toplumu bilinlendirmesi ve sakncal ierik konusunda kendi kendini koruma bilinciyle harekete geirmesi amalanrken, henz efektif bir sonu alnabilmi deildir. Youtube'a eriimin engellenmesi, Kanun'un dikkatleri zerine ekmesinin en nemli nedenlerinden biridir. 13 Aralk 2007'de Ankara 11. Sulh Ceza Mahkemesinin kararyla balayarak5 farkl mahkemeler tarafndan farkl videolarda Atatrk'e hakaret ierdii sebebiyle6 eriime engellenen bu videolarn birou kendiliinden silinmiken, kalanlarn birka adedinin kaldrlma sebepleri Youtubeun irketlerin fikri haklarn koruyan uyarkaldr mekanizmasnn kullanlmas yoluyla gereklemi7, akabinde bavuran tarafn hak sahibi olmad ortaya ktndan Youtube videolar geri yklemi 8, fakat bunun zerine 5651 Sayl Kanun'a dayanarak yeniden bir hukuki ilem balatlmamtr. Bunlarla birlikte Ulatrma Bakan Binali Yldrm Youtubeun eriime engelli olduu dnemde konu hakkndaki aklamasn Google'n Trkiye'ye vergi demedii iin Youtube'un

4 5

http://sosyalmedya.co/blogspot-yasagi-kalkiyor/ Akdeniz, Y., Altparmak, K., nternet: Girilmesi Tehlikeli ve Yasaktr, maj Yaynlar, Kasm 2008, s.65-68 6 Bkz. 5651 Sayl Kanun, Madde 8/1 (b) 7 http://www.ntvmsnbc.com/id/25146475/ (12 Nisan 2011) 8 http://www.webrazzi.com/2010/11/01/youtube-kaldirilan-ataturk-videolarini-tekrar-siteye-yukledi/ (12 Nisan 2011)

eriime engelli tutulduu eklinde yapm ve bu durum toplumun birok kesiminin eriimin engellenmesinin hukuka uygun olup olmadn tartmasna sebebiyet vermitir.9 Kanun'a dayanlarak yaplan eriim engellemelerinin kiisel haklara aykr olduu ve yetikinleri olmas gerektiinden daha fazla kstlad iddiasyla yaplan iki AHM bavurusu mevcuttur. Szkonusu bavurular tek bir dosyada birletirilmi, kabul edilmi ve sonucu beklenmektedir.10 nternetin hayatmza girmesi ile ortaya kan anonim kalma hakk Kanunda, zellikle ierik salayclarna getirilen bilgi verme ykmll kapsamnda ihlal edilmektedir.11 Ticari olmayan TKS'lere iki adet ykmllk getirilmi, ancak bu ykmllkler herhangi bir yaptrma balanmamtr. Dolaysyla, Kanun'a gre TKS'lerin bu ykmllklere bulunmamaktadr. uymamas
12

durumunda

karlaacaklar

herhangi

bir

yaptrm

Sivil toplum kurulular yahut ykmllk altna girecek zel irketlerin kanunun hazrlanmas srasnda gr belirtmedii grlmektedir. Bu da "self-regulation" (z dzenleme) ve "co-regulation" (ortak dzenleme) seeneklerinin, henz kanunun yapl aamasnda devre d kaldn gstermektedir. Kanun, ifade zgrlne getirdii kstlama ile Avrupa Birlii Mktesebat ve AHSyle uyumu yakalayamamaktadr. 2009 yl Avrupa Birlii Trkiye Raporunda aadaki sorunlara deinilmitir: Youtube, Mays 2008den beri yasaklanmtr. Facebook ve Google internet sitelerine ve dier sitelere kar devam eden davalar bulunmaktadr. Sonu olarak, Trk kamuoyunda, geleneksel olarak hassas kabul edilen konular da dhil olmak zere, serbest ve ak tartmalar artmaktadr. (...) Trk hukuku, AHS ve AHM itihatlaryla uyumlu bir ifade zgrl iin yeterli gvenceyi salamamaktadr. Medya zerindeki siyasi bask ve hukuki belirsizlikler uygulamada basn zgrln etkilemektedir.

http://www.milliyet.com.tr/binali-yildirim-dan-youtube-ve-googleaciklamasi/siyaset/sondakika/08.06.2010/1248187/default.htm (15 Nisan 2011) 10 http://bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/128450-aihm-internet-sansurunde-turkiyeyi-sorguya-aldi (12 Nisan 2011) 11 Purut, B., 5651 Sayl Kanunda Deiiklik Yapma Gerekeleri, s.2 12 Kartepe altay, 1 No.'lu masa (5651 Masas) Sonu Raporu, s.2

...baz internet sitelerine eriim mahkeme kararlar ile sk sk engellenmekte olup, bu husus internete eriim bakmndan ifade zgrlne sayg gsterilmesi konusunda daha gl gvencelere ihtiya bulunduunu gstermektedir (Bkz. fade zgrl).13

Bu proje Do. Dr. Yaman Akdeniz'in nternet Hukuku yksek lisans dersi iin hazrlanmtr. Projenin devam ya da sorularnz iin nagmeogmen@gmail.com'dan iletiime geebilirsiniz.

13

Purut, B., 5651 Sayl Kanunda Deiiklik Yapma Gerekeleri, s.2