T.C.

MLL ETM BAKANLII

BLM TEKNOLOJLER

LETM SSTEM GELM ZELLKLER

481BB0092

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3 1. GELM ZELLKLER .................................................................................................. 3 1.1. Sistem Ve Bakm .......................................................................................................... 3 1.1.1. Sistem Geri Ykleme............................................................................................. 3 1.1.2. Disk Birletirme ..................................................................................................... 4 1.1.3. Disk Denetleme ..................................................................................................... 5 1.1.4. Disk Temizle.......................................................................................................... 5 1.1.5. Kayt Defteri .......................................................................................................... 6 1.2. Kullanc Hesaplar ve Aile gvenlii ........................................................................... 7 1.3. Gvenlik ........................................................................................................................ 7 1.4. Grnm ve Kiiselletirme .......................................................................................... 8 1.5. A ve Internet................................................................................................................ 8 1.6. Saat Dil ve Blge .......................................................................................................... 9 1.7. Donanm ve Ses ............................................................................................................ 9 1.8. Eriim Kolayl .......................................................................................................... 12 1.9. Programlar................................................................................................................... 12 1.10. Tanabilir Aygt ....................................................................................................... 12 1.11. Ek Seenekler............................................................................................................ 12 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 14 2. GELM ZELLKLER ................................................................................................ 15 2.1. Gvenlik Yazlmlar................................................................................................... 15 2.1.1. eitleri................................................................................................................ 15 2.1.2. Kurulumu ............................................................................................................. 15 2.1.3. nc Parti Gvenlik Yazlm ve Kurulumu ................................................... 18 2.1.4. Gvenlik Yazlm Ayarlar .................................................................................. 18 2.1.5. Gncelletirme ..................................................................................................... 21 2.2. Sistem maj ................................................................................................................ 21 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 29 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 31 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 32 KAYNAKA ......................................................................................................................... 33

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0092 Biliim Teknolojileri Alan Ortak letim Sistemi Gelimi zellikleri letim sisteminin denetim masasn kullanlabilme ve sistem gvenliini salayabilme ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/32 letim Sistemi Kurulumu modln alm olmak letim sisteminin ynetimini yapmak Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda iletim sisteminin ayarlarn yaparak maksimum gvenliini salayacak gvenlii salayabilecek ve iletim sisteminin ynetimini yapabileceksiniz. Amalar 1. letim sisteminin denetim masasn kullanabileceksiniz. 2. Sistem gvenliini salayabileceksiniz. Ortam: Bilgisayar laboratuvar Donanm: Bu ortamda bulunan kurulumu tamamlanm bilgisayar, gvenlik yazlmlar ve internet Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, letim sistemleri, bilgisayar bilimleri kapsamndaki en temel konulardan birini oluturmaktadr. letim sistemleri, bilgisayar sistemlerinin gelimesine paralel olarak gelime gstermitir. nk yeni gelien bilgisayar mimarisi, yeni istekler ve ihtiya duyulan gvenlie gre iletim sistemleri gelimitir. letim sistemleri, kullanc ile bilgisayar arasnda bir kpr grevi yrten ve donanma en yakn yazlm birimidir. CPU (Central Processor Unit - Merkezi lem Birimi) bir bilgisayar sisteminin en temel bileenidir. Ayn ekilde bilgisayar sistemlerindeki disk, yazc (printer), disket, ana bellek (RAM) vs. gibi I/O (Input/Output - Giri/k) niteleri donanm ksmlarn oluturmaktadr. Yazlm (software) ise hem bilgisayar sistemini oluturan donanm birimlerinin ynetimini salayan hem de kullanclarn dier ilerini (kelime ilemci, elektronik tablolama, sunum hazrlama, resim dzeltme vs.) yapmas iin gerekli olan programlardr. Yazlm olmakszn bir bilgisayar sistemi; bir takm elektronik kartlar, kablolar ve mekanik baz paralardan ibaret bir cihazdr. Bir bilgisayar, zerine iletim sistemi (operating systems) ve onun zerine de dier yazlmlarn yklenmesi ve altrlmasndan sonra gerekli ilevleri yerine getirebilmektedir. Bu nedenle iletim sistemleri bilgisayarla ilgili renilmesi gereken en temel konulardan biridir. Bu modl sonunda ihtiya duyduunuz iletim sistemi eidini ve srmn tespit edebilecek, ilgili iletim sistemini kurup altrabileceksiniz. Ayrca zel kurulum seenekleriyle birden ok iletim sistemini ayn bilgisayar zerinde kurup altrabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET - 1

AMA
Sistem aralarn kullanarak disk bakm onarm ilerini ve denetim masasnn ihtiyaca uygun iletim sistemi zelletirmelerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Denetim masas elerine arkadalarnzla baknz. letim sisteminin kullanlabilirliini aratrnz.

1. GELM ZELLKLER
1.1. Sistem Ve Bakm
Birok bilgisayar kullancnn ortak ikyetleri arasnda yer alan sistem performansnn kararl olmay, ou zaman basit sebeplere dayanmaktadr. Yavalayan ve gittike hantallaan sistemin kendine gelmesi iin dzenli aralklarla birtakm ince ayarlarnn yaplmas gerek kullancy gerekse sistemi rahatlatacaktr.

1.1.1. Sistem Geri Ykleme

Kt bir kilitlenmeden sonra zaman geriye evirmek istediiniz oldu mu? Son srm iletim sistemiyle bu yaplabilir. Sistem Geri Ykleme, kiisel bilgisayarn sistem dosyalarn ve programlarn her eyin yolunda gittii bir zamana dndrerek sorun giderme iin saatlerce abalamalar potansiyel olarak nler. Belgeleri, resimleri ve dier verileri etkilemez, Balat mens arama kutusuna "Sistem Geri Ykleme" yazlarak kolayca altrlabilir. Son srm iletim sisteminde daha fazla sistem geri ykleme noktas oluturabilir ve kiisel bilgisayar geri yklendiinde hangi dosyalarn kaldrlacan veya ekleneceini kesin olarak grlebilmektedir. Daha fazla koruma iin Sistem Geri Yklemeyi e-postalarn, resimlerin, belgelerin ve dier kiisel dosyalarn gvenliini salamaya yardmc olmak zere tasarlanan son iletim sistemi srm yedekleme ile birlikte kullanabilmektedir.

Resim 1.1: Sitem geri ykleme noktas oluturma

1.1.2. Disk Birletirme

Disk birletirme bir birimdeki (rnein, bir sabit disk veya depolama aygt) paralanm verilerin birletirilmesi ilemidir. Bir birime dosya kaydettike, deitirdike ve sildike zaman iinde paralanma ortaya kar. Bir dosyada kaydedilen deiiklikler, genellikle birimde orijinal dosyadan farkl bir yerde depolanr. Bu durum dosyann iletim sisteminde grnd yeri deitirmez, yalnzca dosyay oluturan bilgi bitlerinin gerek birimde depoland yerleri deitirir. Zamanla hem dosya hem de birimin kendisi paralanr ve bilgisayar tek bir dosyay amak iin farkl konumlara bakmas gerektiinden yavalar. Disk birletiricisi sabit disk birimlerindeki verileri yeniden dzenleyen ve paralanm verileri yeniden bir araya getiren bir aratr ve bu sayede bilgisayar daha verimli alabilir. Son iletim sistemi srmnde disk birletiricisi belirli bir zamanlamayla alr, bu sayede altrmay hatrlamak gerekmez ancak yine de bu ara el ile altrabilir veya kulland zamanlama deitirilebilir.

Disk birletirici iin aadaki yollar izlenir: Disk Birletiricisini amak iin Balat arama kutusuna Disk Birletiricisi yazp ardndan sonu listesinde Disk Birletiricisi tklanr. Ynetici parolas veya onay istenirse parola yazlr veya onay verilir. Zamanlamay Yaplandrma tklanp birletirmenin saati, skl ve birletirilmek istenen birimler seilip ayar yaplabilir.

1.1.3. Disk Denetleme

Baz bilgisayar sorunlar src veya srclerde hatalar denetleyerek zlebilir. rnein, baz performans sorunlarn dzeltmek iin bilgisayarn ana sabit diskini denetleyebilir veya bir d sabit diskin dzgn alp almadna baklabilir. Uygulanmas gereken admlar; BilgisayarDenetlenmesi stenen SrcSa Tk zelliklerAralar SekmesiHata Denetimi'nin altnda imdi Denetle kullanlmaktadr. Tarama ileminin alglad dosya ve klasrlerle ilgili sorunlar otomatik olarak onarmak iin Dosya Sistemi Hatalarn Otomatik Olarak Dzelt seeneini belirlenir. Aksi durumda disk denetimi sorunlar bildirir ama onarmaz. Kapsaml bir disk denetimi gerekletirmek iin Bozuk Blmleri Tarayp Dzeltmeye al seenei belirlenir. Tarama ilemi, srcdeki fiziksel hatalar bulup onarmaya alr ve tamamlanmas uzun zaman alabilir. Dosya hatalarn ve fiziksel hatalar birlikte denetlemek iin hem Dosya Sistemi Hatalarn Otomatik Olarak Dzelt seeneini hem de Bozuk Blmleri Tarayp Dzeltmeye al seenei iaretlenir.

1.1.4. Disk Temizle

Diskte yer aarak bilgisayarn daha hzl almasn salamak ve sabit diskteki gereksiz dosyalar azaltmak iin Disk Temizleme kullanlr. Bu zellik, geici dosyalar siler, Geri Dnm Kutusunu boaltr ve artk gerekmeyen eitli sistem dosyalar ile dier eleri kaldrr.

Resim 1.2: Disk temizleme penceresi

Disk Temizlemeyi kullanarak dosyalar silmek iin Balat arama kutusuna Disk Temizleme yazp ve sonu listesinde Disk Temizleme tklanr. Ardndan srcler listesinde temizlenmesi beklenen sabit disk srcs seilir. Disk Temizleme iletiim kutusundaki Disk Temizleme sekmesinde silmek istenilen dosya trlerinin onay kutular iaretlenerek dosyalar silinir.

1.1.5. Kayt Defteri

letim sisteminde bulunan; sistem donanm, ykl programlar, ayarlar ve bilgisayardaki tm kullanc hesaplarnn profilleri ile ilgili nemli bilgileri ieren bir veri tabandr. letim sistemi ile gelen kayt defteri dzenleyicisi regedit.exe adl hizmet programdr. letim sistemi srekli olarak kayt defterindeki bilgilere bavurur. Kayt defterinde elle deiiklik yaplmas gerekmemektedir nk programlar ve uygulamalar, gereken tm deiiklikleri otomatik olarak yapar. Bilgisayarn kayt defterinde

yaplacak yanl bir deiiklik bilgisayar almaz hle getirebilir. Bununla birlikte kayt defterinde bozuk bir dosya bulunduunda deiiklik yapmanz istenebilir. zellikle deiiklik yapmadan nce kayt defterinin yedeinin alnmas ve yalnzca gvenilir bir kaynak tarafndan deitirmeniz sylendiinde kayt defteri deerlerini deitirmeniz nerilir.

1.2. Kullanc Hesaplar ve Aile gvenlii

Parola sfrlama diski oluturmadaki ama; iletim sistemi parolanz unutursanz, yenisini oluturmak iin bir parola sfrlama diski kullanlmasdr. Parola olutururken bir parola sfrlama diski oluturulmas nerilir, bylece dosya ve bilgilere eriememe riski ortadan kalkar. Kullanc hesab oluturarak kullanc hesaplaryla tek bir bilgisayar birka kii kolayca paylaabilir. Herkesin masast arka plan veya ekran koruyucu gibi benzersiz ayar ve tercihleri olan ayr bir kullanc hesab bulunabilir. Kullanc hesaplar, kullanclarn eriebilecei dosya ve programlar, bilgisayarda yapabilecekleri deiiklikleri denetler. Genel olarak pek ok bilgisayar kullancs iin standart hesap oluturma tercih edilir. Ynetici olarak oturum aan bilgisayarda o bilgisayarn dier kullanclarn etkileyen deiiklikler yapabilen kiidir. Yneticiler, bilgisayarda gvenlik ayarlarn deitirebilir, yazlm ve donanm ykleyebilir, tm dosyalara eriebilir ve dier kullanclarn hesaplarnda deiiklik yapabilir. Ynetici olarak oturum amak iin bilgisayarda Ynetici hesap trnde bir kullanc hesabnn olmas gerekmektedir. Bilgisayarn bir etki alannda m yoksa alma grubunda m olduuna bal olarak ynetici hesap tr deiiklii yaplmaktadr.

Resim 1.3: Ynetici hesab

1.3. Gvenlik
Gvenlik denilince olaya tek bir noktadan bakmak yanltr, bir iletim sisteminin a yaps olduka zayf tasarlanm olabilir fakat ok kullancl yaps zerinde kullanc

haklarnda ileri dzey kontrol ve gvenlik imknlar salam olabilir. Bunun iin karlatrma yaparken tek bir noktaya odaklanmak yerine gvenlik duvarnn ak olduundan, virsten koruma yazlmnn gncel olduundan ve bilgisayarn gncelletirmelerinin otomatik olarak ykleyecek ekilde ayarlanmasna kadar baklmaldr. Baz gvenlik duvar ayarlar kullanlamyorsa ve bilgisayarnz bir etki alanna balysa sistem yneticiniz bu ayarlar Grup lkesi yoluyla denetliyor olabilir.

1.4. Grnm ve Kiiselletirme

Resim 1.4: Grnm ve kiiselletirme sekmesi

Balat dmesi/Denetim Masas/Grnm ve Kiiselletirme Seenekleri sekmesinden yaz tipleri, klasr seenekleri, masast aralar, eriim kolayl merkezi, grev yneticisi, grnt, tema, balat mens ayarlar yaplabilmektedir.

1.5. A ve Internet
En az iki bilgisayarn medya, yazc, internet balant paylam gibi amalarla birbirleriyle iletiim hlinde olmasdr. Bu iletiim ortam ayn odada olabilecei gibi internet zerinden farkl ktalardaki iki bilgisayar arasnda da olabilir. Balant kablolu ve kablosuz olabilir.

Resim 1.5: A ve paylam merkezi sekmesi

1.6. Saat Dil ve Blge

Denetim Masas/Saat, Dil ve Blge sekmesinden tarih, saat ve klavye eidi deitirilebilecei gibi blgesel dil paketleri de buradan gncelletirilebilir. Kullanlmakta olan son iletim sistemi srmnde dil paketleri update araclyla istee bal gncelletirmeler olarak edinilebilir. Otomatik olarak yklenmez. lk etapta bu sekme nemsiz gibi gelebilir. Ancak baz yazlm programlar ve hizmetler bu ayara bal olarak kullancya yerel bilgiler salad gibi online internet zerinden grmeler iin bu deerlerin doru olmas gerekmektedir (rnein, haberler, hava durumu ve oklu mesajlama).

1.7. Donanm ve Ses

Denetim Masas/Donanm ve Ses sekmesinden bilgisayara bal tm aygtlar ykleme, grntleme ve ynetme salar. Aygtlar grmek, bunlardan birini kullanmak ya da dzgn olarak almayan aygtta sorun gidermek istenildiinde Donanm ve Sesi kullanabilecei gibi Bilgisayarm/Sa Tk zellikler/ Aygt Yneticisinden de zm yolu bulunabilir.

Resim 1.6: Donanm ve ses sekmesi

Denetim Masas/Sistem ve Gvenlik/Sistem/Aygt Yneticisi penceresinde bir aygtn yannda sar nlem iareti !varsa bu u demektir: Ya yanl bir src ykldr ya ilgili aygt iin herhangi bir src yklenmemitir ya da src dzgn bir ekilde yklenememitir. Aygt Yneticisinde yeil renkli bir soru iareti "?" bu aygt iin uyumlu bir srcnn ykl olduunu, ancak tm ilevlerin kullanlamayabileceini gsterir. Krmz "X" devre d bir aygt gsterir. Devre d bir aygt, fiziksel olarak bilgisayarda bulunup kaynaklar tketen ancak korumal mod srcs ykl olmayan bir aygttr. Eer doru almayan bir aygt varsa src gncelletirme ilemi yaplarak sorun giderilebilir.

10

Resim 1.7: Aygt yneticisi penceresi

Ekran znrlnde kullanabilecek znrlk, monitrn destekledii znrlklere baldr. CRT monitrler genellikle 800 600 veya 1024 768 piksel znrlk grntler ve farkl znrlklerde iyi alabilir. Dz ekran olarak da adlandrlan LCD monitrler ve dizst bilgisayar ekranlar ounlukla daha yksek znrlkleri destekler. Ekran znrln artrp artramamak, monitrn boyutuna, zelliklerine ve sahip olduu video kartnn trne baldr. Yksek ekran znrlklerinde metin ve grntler daha net ancak daha kk iken dk ekran znrlklerinde metin ve grntler daha byk ancak daha az nettir. Ekran znrln deitirildiinde bilgisayarda oturum aan tm kullanclar etkilenir. Monitrn desteklemeyecei bir ekran znrl ayarlandnda monitr zgn znrlne geri dnerken ekran birka saniye kararr.

11

1.8. Eriim Kolayl

Klavyenin alma biimini denetlemek, fare iaretisini daha byk ve kolay grnr yapmak ve elerin ekranda gsterilme biimini ayarlamak gibi iler iin ayarlarn yaplabildii sekmedir.

1.9. Programlar
Pek ok program iletim sistemi baladnda otomatik olarak balayacak ekilde tasarlanmtr. Yazlm reticileri genellikle programlarn; simgeleri tklandnda hemen alacak, programlarn altn gremeyeceiniz arka planda alacak ekilde ayarlamlardr. Bu ayarlama, ok kullandnz programlar iin ie yarar ancak ender olarak kullanlan hatta hi kullanlmayan programlarda deerli bellek alann boa harcar ve iletim sisteminin yklenmeyi tamamlama sresini uzatr. Bir programn balangta alp almayacana, hangi programlarn altrldn Sistem Yaplandrmas aracn kullanarak ynetmeye kullanc karar verebilir.

Resim 1.8: Bildirim alanndaki gizli simgeleri gster dmesi

Hangi programlarn var olup olmadn anlamak iin Balat, Denetim Masas, Varsaylan Programlar ksmna baklabilir.

1.10. Tanabilir Aygt

Kullanclar, bilgisayarnda uyumlu MP3alar gibi farkl tanabilir aygtlara mzik, resim ve video kopyalayp yrtebilir. Uygulama, ses veya video dosyas aygtnn yrtebilecei bir dosya trne dntrlecek ve sonra aygta kopyalanacaktr. Dntrlemezse (veya dntrlmesi istenmiyorsa) yine de kullanc dosyay aygta kopyalamay seebilir ancak yrtemeyebilir.

1.11. Ek Seenekler
Ak Veri Taban Balants (ODBC), programlarn eitli veri tabanlarna (veya veri kaynaklarna) erimek iin kulland bir teknolojidir. rnein, MySQL veri tabanndaki verileri bir ofis elektronik tablosuna almak iin ODBC kullanlabilir. Bunu yapmak iin bilgisayarda doru ODBC srcs ve veri kayna olmaldr.

12

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

letim sistemi denetim masas zelliklerini kullannz. lem Basamaklar Sistem Geri Yklemenin yapt deiiklikleri basamak basamak siz de uygulaynz. Ekran kart srcsn sorunsuz ve gncel hlde ykleyiniz. neriler Kurmak istediiniz geri yklemeyi yaparken belgelerinizin nasl kurtarldn reniniz. Denetim Masas/Sistem Ve Gvenlik/Sistem/Aygt yneticisi penceresinden faydalanabilirsiniz.

13

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. ........................................... iletim sisteminde bulunan ve sistem donanm, ykl programlardr. Ayarlar ve bilgisayarnzdaki tm kullanc hesaplarnn profilleri ile ilgili nemli bilgileri ieren bir veri tabandr. Hangi programlarn var olup olmadn anlamak iin ................................................................. .................................................................................., programlarn eitli veritabanlarna (veya veri kaynaklarna) erimek iin kulland bir teknolojidir. ............................................................geni bant internet balantsn paylaabilirsiniz, bylece her bilgisayar iin ayr internet hesab satn almak zorunda kalmazsnz. Aadaki soruyu dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

2. 3. 4.

5.

letim sisteminin bilgisayarnz mmkn olduunca gvenli tutmas amacyla yapabileceklerinin tmnden yararlandnzdan emin olmak iin aadaki denetim listelerinden hangileri kullanlr? A) lem Merkezi B) Kullanc Hesab Denetimi C)Yedekleme ve Geri Ykleme D) Update E) Hepsi

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14

RENME FAALYET2
AMA
Belirlediiniz sistem gvenlii yazlmlarnn ve gncelletirilmelerin kurulumunu yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Gvenlik yazlmlar hakknda bilgi aratrnz. Sistem imaj nedir? Aratrnz. Gncelletirmeler hakknda arkadalarnzla birlikte tartabilir ve bilgilerinizi paylaabilirsiniz.

2. GELM ZELLKLER
2.1. Gvenlik Yazlmlar
Gvenlik yazlmlar bilgisayarnzn virs kapabilecek her tarafn (bellek, n ykleme blm, altrlabilir programlar, dokmanlar vb.) tarar. Bu programlarn virs tespit yntemleri iki trldr: Kendi veri tabanlarndaki virslerin imzalarn (virsn almasn salayan bilgisayar program paras) bilgisayarnzda arar. Programlar virs olabilecek zararl kodlara kar analiz eder.

Gnmzdeki popler virs koruma programlarnn veri tabanlarnda binlerce virs imzas ve bunlarn trevleri vardr. Bu veri tabanlarna yeni kan virslerin imzalarn eklemek iin sk aralklarla gncelleme yapmak gerekir.

2.1.1. eitleri
u anda dnyada kullanlan yzlerce virs koruma program vardr. Bu yazlmlarn srekli yeni srmleri piyasaya kmaktadr. Genel tercih; bu programlardan olduka gelimi, geni tarama seenekleri olan, etkili temizleme ve koruma yapabilen, gncelleme ilemlerini internet zerinden alabilen bir anti virs program kurmak ve altrmaktr.

2.1.2. Kurulumu
Antivirs program CDsi ierisinde yer alan iletim sisteminin destekledii ilemci yapsna gre 32 bit veya 64 bit kurulum dosyasn altrarak kurulumu balatp bir sonraki

15

adm olan Lisans Szlemesinin Koullarn Kabul Ediyorum iaretlenerek kurulum devam ettirilmi olur.

Resim 2.1: Antivirs program kurulumunda kullanc ve parola

Kurulum srasnda kullancdan ek bilgiler istenmektedir. Bunlardan ilki kurulum ayar Normal (En iyi ayarlar iin nerilir.) iaretlenerek kullanc ad ve parola girilmesidir. Kullanc ad ve parola almak iin, CD ierisinde kullancya verilen seri numaras kullanlmaktadr.

Resim 2.2: Threat sense.net erken uyar sistemi ayarlamalar

16

Bir sonraki adm da Threat Sense.Net Erken Uyar Sistemi Ayarlamalarnn yapld blmdr. Bu sistem bilgisayarda virs olabilecek yazlmlarn alglanp antivirs laboratuvarlarna gnderilmesini salar. Bu pencerede Gelimi Kurulum butonuna tklayarak alglanan yazlmlarn antivirs laboratuvarlarna gnderim ekli, zaman gibi ayarlamalar yaplmaktadr.

Resim 2.3: stenmeyen trden olabilecek uygulamalarn alglanmas

Bu admda, sistemde virs olmayan ancak bilgisayarn performansna olumsuz ynde etki edebilecek yazlmlarn alglanmasn istiyorsanz (tavsiye edilen budur) stenmeyen trden olabilecek uygulamalarn alglanmasn etkinletir seenei iaretlenir ve ykle butonuna tklayarak kurulum balatlm olur. Kurulum ilemini bitirmek iin son butonuna tklandnda antivirs program bilgisayarn bal olduu a alglar ve bu a ile dosya ve yazc paylam gibi aktivitelerin gerekletirilip gerekletirilmeyecei ile ilgili kullancya seenek sunar. Kat kurall koruma ve Paylama izin ver: Kat kurall koruma kullanlan adan gelen network trafiini kapamanz salar ve dolaysyla adaki dier makineler kullanlan bilgisayar ada gremez. Paylama izin ver seildii takdirde adaki dier bilgisayarlar kullanlan bilgisayar ada grr ve paylama atnz klasre, yazcya ulaabilir.

17

Resim 2.4: Antivirs program ayarlar

2.1.3. nc Parti Gvenlik Yazlm ve Kurulumu

Kullanlacak antivirs srm iletim sistemi ile uyumlu olmaldr. Bilgisayarn zelliklerinden iletim sisteminin ka bit olduuna baklmaldr (64 bit veya 32 bit). Bilgisayarm / Sa Tk zelliklerden baklabilir.

2.1.4. Gvenlik Yazlm Ayarlar

Al ekran grnts engellenmesi iin ana ekran akken F5 tuuna baslp gelimi kurulum aacndan Kullanc arabirim seilir ve Al ekrann gster seeneinden gerekli iaretleme yaplr.

Resim 2.5: Antivirs program ayarlar - gvenlik yazlm ayarlar

stee bal bilgisayar taramasnn balamas iin ana ekrandan CTRL+M tular ile ya da Ayarlar Gelimi moda ge seenei ile gelimi grnm alp Bilgisayar taramas blmnde Standart tarama tklanarak tarama balatlr.

18

Resim 2.6: Antivirs program ayarlar - bilgisayar taramas

Antivirs program her gncellemeden sonra virslere kar daha da gl olaca iin haftada bir kez istee bal bilgisayar taramas yaplmas tavsiye edilmektedir. 2.1.4.1. Veri Gvenlii Yazlm Ayarlar Kullanc ad ve parolay sisteme girmek iin sistem saatinin yanndan antivirs ikonuna basarak ya da Balat Tm Programlar Anti Virs Program yolu ile ana program penceresinden bilgiler girilebilir. Bu deiiklikten sonra Virs imza veri tabann gncelle sekmesine tklanarak antivirs program gncellenir.

Resim 2.7: Antivirs program gncelleme

2.1.4.2. nternet Gvenlii Yazlm Ayarlar Antivirs kurulumu tamamlannca a durumunu alglayarak size korunmak istediiniz dereceyi sorar.

19

Resim 2.8: Antivirs program internet gvenlii yazlm ayarlar

Eer internete gvenli bir yerden balanlyorsa (ev, i yeri), Karnza kacak bu ekranda Paylama izin ver seeneini semelisiniz. Eer gvensiz bir ortamdan balanlyorsa (havaliman, internet cafe gibi), Kat kurall koruma tercih edilir. Antivirs gvenlik duvar ayarlar ilk kurulumda varsaylan olarak baz kurallarn uyguland ve balantnn kst olduu Otomatik Mod kullanlr. Ana ekrandan CTRL+M tular ile ya da Ayarlar Gelimi moda ge seenei ile gelimi grnm alr ve gvenlik duvar ayarlarnda filtre modu etkileimli mod olarak deitirilir.

Resim 2.9: Antivirs programnda gelimi mod

20

Bu admdan sonra antivirs program internete erimeye alan her program iin ne yapmas gerektiini kullancya soracaktr. Sorulan sorulara Eylemi anmsa seeneini iaretlenerek zin ver seilirse o program ile ilgili bir daha soru sorulmaz ve ilk kural srekli geerli olur. Elektronik postalarn virs taramasndan geebilmesi iin gelimi kurulum aac (Program aktif iken F5 tuu) ayarlarndan deiiklik yaplmaldr.

Resim 2.10: Antivirs programnda e-postalarn korunmas

2.1.5. Gncelletirme
2.1.5.1. Otomatik Gncelletirme letim sistemi yeni virslere ve tehditlere kar bilgisayar korumaya yardmc olabilen nemli gncelletirmeleri dzenli olarak sunmaktadr. Kullanclarn bu gncelletirmeleri olabilecek en hzl ekilde alabilmesi iin otomatik gncelletirme nerilebilir. Bylece iletim sistemi, nemli gncelletirmeleri internete balanldnda kardan ykler. Gncelletirmeler iin herhangi bir deiiklik yaplmadan bilgisayar daha nce kapatlrsa kapatmadan nce gncelletirmeler yklenir. Aksi takdirde iletim sistemi bu gncelletirmeleri bir dahaki sefere bilgisayar balatldnda ykler. 2.1.5.2. stee Bal Gncelletirme Bir web taraycsnn en son srm; dzenli aralklarla gvenlik gncelletirmeleri sunarak evrim ii bilgisayarda gizliliin korunmasna yardmc olabilen gvenlik dzeltmeleri ve yeni zellikleri barndrr.

2.2. Sistem maj

Yedekleme ilemlerinin IT alanlar ve bilgisayar kullanclar iin ok nemli bir faktr olduunu herkes bilmektedir. Yanllkla silinen dosyalar ve web sayfalarndan eitli

21

programlar aracl ile bilgisayarlara bulaan virslerden ken iletim sistemlerini kurtarmak mmkndr. Son srm iletim sistemleri iyi bir sktrma yntemi kullanarak yedeklerin ister sabit diskte ister external diskte rahatlkla tanabilmesini salamtr. Son srm iletim sistemlerinin tm versiyonlarnda imaj alma ilemleri gerekletirilebilir. Bundan dolay 3rd- party yazlmlara olan ihtiya ortadan kalkmtr.

Resim 2.11: Yedekleme ve geri ykleme noktas

Denetim masas yedekleme ve geri yklemeyle ile sistem mage almak iin alan ekrandan alnacak olan imajlarda sorun olmas ve iletim sistemi gmelerine karn imajn geri yklenebilmesi ve sistemin sorunlarn gidermek adna Sistem Onarm Diski oluturulmaldr.

22

Resim 2.12: Sistem onarm diski oluturma

Sistem onarm diski olutur sekmesiyle gelen ekranda CD veya DVD yazma srcsn seip bo bir CDyi CD-RW zerine yerletirip Disk Olutur butonuna baslmaldr. Ekranda diskin baar ile oluturulduuna dair uyar gelir.

23

Resim 2.13: Sistem onarm diski oluturma admlar

maj hazrlamak iin Tm Denetim Masas eleri/ Yedekleme ve Geri Ykleme/Sistem Grnts Olutur linkine tklanr.

Resim 2.14: Sistem grnts oluturma imaj alma

Gelen ekranda hazrlanacak olan imajn DVD, Network, External bir diske alnabilecei gibi ikinci bir partition var ise bu partitiona da alnabilir. Harddiskte bir sorun olmas durumunda imaj kullanmada sorun kabilir.

24

Resim 2.15: Sistem grnts oluturma yedein kayt yeri

letim sisteminin kurulu olduu partition ve system reserved diskleri yedeklenecektir. System reserved, iletim sistemi kurulum srasnda diskleri blme ilemi yaplrsa partition ve boot bilgilerini tutmas iin sistem tarafndan otomatik olarak oluturulmakta ve ekrandaki gibi yedeklenmesi gerekmektedir.

25

Resim 2.16: System reserved sistem yedeklemesi Sistem grnts oluturmaya balamadan nce sistem onarm diski oluturulduu iin imaj admlarnda gelen pencereden CD oluturmaya gerek olmadndan imaj admlar sonlandrlarak tamamlanm olur. Oluturulan imaj CDsini geri ykleyebilmek iin daha nce oluturulan sistem onarm Cdsi taklp sistemin CD zerinden boot edilerek klavye dzeni ayarlanmaldr.

26

Resim 2.17: maj CDsini kullanma

Karmza gelen ekranda repair ve imaj restore seenekleri sunulmaktadr. lk seenek sistemin zarar grmesi durumunda onarm yani repair ilemi iin kullanlr. kinci seenek ise imajn yklenebilmesi iindir.

Resim 2.18: Alnan imajn yolu

Eer daha evvel alnm birden fazla imaj var ise Select a system image ksmn iaretleyerek seim yaplabilir. maj geri ykleme ilemi baar ile tamamlanmtr.

Resim 2.19: maj sonras sistemin yeniden balatlmas

27

Sistem kendini yeniden balatacaktr. Artk CD kartlabilir. zetleyecek olursak son iletim srm, yedekleme konusunda iyi sktrma zellii sayesinde kullanclar 3rd-party yazlm lisans alma karmaasndan kurtarmtr. Sabit diskteki veri ile doru orantl olarak imaj sresi de artmaktadr.

28

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Al ekrannn grntlenmesini engelleyiniz. neriler

Gelimi Kurulum Aacndan Kullanc Arabirimini sein ve Al Ekrann Gster seeneinden iaretleri kullannz.

stee bal bilgisayar taramasn balatnz. Antivirs programnn kurulumunu ve almasn balatnz.

Ana Ekran an ve CTRL+M tular ile ya da Ayarlar Gelimi moda ge seenei ile gelimi grnm altrnz.

29

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. ..................................., yanllkla sildiimiz dosyalar web sayfalarnda ve eitli programlar aracl ile bilgisayarlarmza bulaan virslerden ken iletim sistemlerini artk kurtarmak mmkn. Gncel taraycnz varsa, Update'i kullanarak otomatik olarak ................................... alabilirsiniz.

2.

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

3. 4. 5.

( ) Sabit diskteki veri ile doru orantl olarak imaj sresi de artmaktadr.
( ) Threat Sense.Net Erken Uyar Sistemi ayarlamalarnn yapld blmdr. ( ) letim sisteminin 32 bit ya da 64 bit olmas kurulacak olan antivirs program etkilemez.

30

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1. htiya duyduunuz sistem gvenliini kendiniz belirleyebiliyor musunuz? 2. Programlarnz hi gncellediniz mi? 3. Sabit diskin blmlendirilmesi ilemini yaptnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

31

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 Kayt defteri Balat, Denetim Masas, Varsaylan Programlar Ak veri taban balants(ODBC) Internet balantsn paylaama Hepsi

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 Sistem imaj Gncelletirme Doru Doru Yanl

32

KAYNAKA KAYNAKA
www.microsoft.com

33