Professional Documents
Culture Documents
DONANIM BRMLER
481BB0091
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. ANAKARTLAR .................................................................................................................. 3 1.1. Statik (Durgun) Elektrik................................................................................................ 3 1.1.1. Statik Elektrik ve Oluumu .................................................................................... 3 1.1.2. Statik Elektriin Zararlar ...................................................................................... 4 1.1.3. Statik Elektriin Zarar Verebilecei Ortamlarda Alnacak nlemler ................... 4 1.2. Anakartlar ..................................................................................................................... 5 1.2.1. Anakartn Yaps ve almas .............................................................................. 5 1.2.2. Anakartn Bileenleri ............................................................................................. 6 1.2.3. Anakart eitleri .................................................................................................. 13 1.2.4. Anakart Kullanm Klavuzu ................................................................................. 14 1.2.5. Anakart Seimi .................................................................................................... 15 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17 RENME FAALYET -2 .................................................................................................. 20 2. LEMCLER .................................................................................................................... 20 2.1. lemci Yaps ve almas ........................................................................................ 20 2.2. lemci eitleri .......................................................................................................... 23 2.3. lemci Seimi ............................................................................................................. 23 2.4. lemci Montaj ........................................................................................................... 23 2.5. lemci Soutmas ....................................................................................................... 23 2.6. Soutucu ve Fan Montaj ............................................................................................ 25 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 28 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 31 3. BELLEKLER ..................................................................................................................... 31 3.1. Bellein Yaps ve almas ...................................................................................... 31 3.2.Bellek eitleri............................................................................................................. 32 3.2.1. RAM(Random Access Memory-Rasgele Eriimli Bellek ) ................................. 32 3.2.2. ROM (read only memory-salt okunabilir bellek) ................................................ 36 3.3. Bellek Seimi .............................................................................................................. 37 3.4. Bellek Montaj ............................................................................................................ 38 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 39 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 40 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 42 4. KASALAR ......................................................................................................................... 42 4.1. Bilgisayar Kasalar ...................................................................................................... 42 4.1.1. Kasa eitleri ....................................................................................................... 43 4.1.2. G Kaynaklar .................................................................................................... 44 4.2. Kasaya Anakart Montaj ............................................................................................. 45 4.3. G Kablolarnn Montaj ........................................................................................... 47 4.3.1. Anakart Beslemesi ............................................................................................... 47 4.3.2.G Balantlar .................................................................................................... 47
4.4. Dhil Kablolarn Balants ....................................................................................... 49 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 50 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 51 RENME FAALYET5 .................................................................................................. 53 5. DSK SRCLER......................................................................................................... 53 5.1. Sabit Diskler................................................................................................................ 53 5.1.1. Sabit Disklerin Yaps ve almas .................................................................... 54 5.1.2. Sabit Disk eitleri .............................................................................................. 57 5.1.3. Veri Kablolar ...................................................................................................... 57 5.1.4. Sabit Disk Seimi ................................................................................................ 59 5.1.5. Sabit Disk Montaj ............................................................................................... 59 5.2. Optik Disk Srcleri ................................................................................................. 61 5.2.1. CD-ROM ve CD-Writer srcleri ..................................................................... 61 5.2.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcleri .............................................................. 62 5.2.3. Blu-Ray srcleri ............................................................................................... 62 5.2.4. Optik Okuyucu Montaj ....................................................................................... 63 5.3. Kart Okuyucular.......................................................................................................... 64 5.3.1. Hafza Kart eitleri ........................................................................................... 64 5.3.2. Kart Okuyucu Montaj ......................................................................................... 66 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 67 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 68 RENME FAALYET6 .................................................................................................. 71 6. DONANIM KARTLARI ................................................................................................... 71 6.1. Ekran Kart .................................................................................................................. 71 6.1.1. Ekran Kartnn Yaps ve almas..................................................................... 72 6.1.2. Ekran Kart eitleri ............................................................................................ 73 6.1.3. Ekran Kart Seimi .............................................................................................. 74 6.1.4. Ekran Kart Montaj ............................................................................................. 75 6.2. Ses Kart ...................................................................................................................... 75 6.2.1. Ses Kartnn Yaps ve almas ........................................................................ 76 6.2.2. Ses Kart eitleri ................................................................................................ 77 6.2.3. Ses Kart Montaj ................................................................................................. 78 6.3. Ethernet Kart .............................................................................................................. 78 6.3.1. Ethernet Kartnn Yaps ve almas................................................................. 78 6.3.2. Ethernet Kart eitleri ........................................................................................ 79 6.3.3. Ethernet Kart Montaj ......................................................................................... 80 6.4. Dier Donanm Kartlar .............................................................................................. 80 6.4.1. TV/Capture Kart ................................................................................................. 80 6.4.2. SCSI Kart............................................................................................................. 82 6.4.3. Gvenlik Kart ..................................................................................................... 82 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 84 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 85 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 88 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 89 KAYNAKA ......................................................................................................................... 92
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0091 Biliim Teknolojileri Alan Ortak Donanm Birimleri donanm birimlerinin montajn tantan renme materyalidir. 40/32 Bu modln n koulu yoktur. donanm birimlerinin montajn yapmak Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda ilemci, bellek birimleri, disk srcleri ve donanm kartlarnn montajn retici firma kataloglarndan yararlanarak anakarta zarar vermeden ve hatasz olarak yapabileceksiniz. Amalar 1. Anakart montaja hazrlayabileceksiniz 2. Anakarta ilemciyi monte edebileceksiniz. 3. Bellek birimlerini anakart zerine monte edebileceksiniz. 4. Anakart kasa iine monte edebileceksiniz. 5. Disk srclerini monte edebileceksiniz. 6. Genileme yuvas kartlarn anakart zerine monte edebileceksiniz. Ortam: Bilgisayar laboratuvar Donanm: Antistatik poet, antistatik ambalaj kpkleri, antistatik bileklik, antistatik altlk, anakart, plastik ayak, el takmlar, anakart, ilemci, ilemci soutucusu ve fan, termal macun, bilgisayar kasas, anakart, bellek birimi, vidalar, montaj yaplacak diskler ve okuyucular Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
MODLN AMACI
LME VE DEERLENDRME
iii
iv
GR GR
Sevgili renci, Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile uygun anakart, donanm kartlar, bellek, disk srcleri seerek bunlarn montajn rahatlkla yapabileceksiniz. Bilgisayar teknolojisi dnyann en hzl gelien teknolojilerindendir. Bu modlde elde ettiiniz bilgilerle bu ilerlemeyi yakalayarak tm bilgisayar kasa ii donanmlarnn temel standartlarn kavrayacaksnz.
ARATIRMA
Anakart hakknda aratrma yapnz. Anakart mutlaka yakndan inceleyerek bilgi sahibi olunuz. Anakart montaj srasnda izlenecek yollar ve dikkat edilmesi gereken hususlar aratrnz. Anakart reticilerin sitelerini geziniz. Evinizdeki veya okulunuzdaki bir bilgisayarn kasasn aarak anakart inceleyiniz. Bask devre yapm hakknda bilgi sahibi olunuz. Slot, soket kelimelerinin anlamlarn aratrnz.
1. ANAKARTLAR
Anakart, bilgisayar paralarn ve bu paralar arasnda veri iletimini salayan yollar zerinde barndran elektronik devrelere verilen isimdir. Anakartlar, ok hassas elektronik devreler olduu iin ani akm ykselmeleri ve gerilim dmeleri cihaza zarar verebilir.
Yolda yrrken zerimizde ve giysilerimizde elektrostatik yklenme oluur. Birbirine temas eden pek ok ortamda statik elektrik oluumu gzlenir.
Bunun iin yer demeleri alma masas ya da alan antistatik malzemeden seilebilir. alma esnasnda giyilen kyafetler antistatik rnler olabilir. 1.1.3.3. Kiisel Antistatik nlemler Statik elektrik srekli hareket hlinde olduumuz iin biz insanlarn da yklenmesine neden olur ve gn boyu pek ok yerde bu yklenme ve yk boalmalar ile karlaabiliriz. Donanm birimleri ile temas ya da kullanma ncesinde vcuttaki statik ykn boaltlmas nemlidir. Aksi takdirde bu yk altmz paralar zerinden boalma yapabilir ve bu paralara zarar verebilir. Bu yk boaltmak iin alma ncesi topraa temas eden zeminlere dokunarak yk atabiliriz. Bunun iin kalorifer petekleri, su borular, eme ya da duvar uygun bir alan tekil edebilir. Yine alma esnasnda yklenme durumuna kar statik elektrik oluumunu engelleyen antistatik eldiven kullanlabilir. 1.1.3.4. Manyetik Ortama Kar nlemler Gnlk hayatmzda pek ok yerde (elektrik ebekeleri, aydnlatma, haberleme alar, evimizdeki kablolar ve elektrikli aletler vb.) manyetik alanlar olumakta ve bizi etkilemektedir. Bu alanlar insan sal ile ilgili olumsuz etkilere neden olmaktadr. Bu alanlarn etkilerinden korunmak iin manyetik alan oluan yerlerden mmkn olduka uzak almak ve durmak gerekir. Yakn olduumuz zamanlarda ise sreyi mmkn olduu kadar ksa tutmak iyi olabilir. Bilgisayar banda ok almak, televizyon ve elektronik aletlere yakn durmak, ev ii ve ehir elektrik ebekelerine ok yakn durmak bizim manyetik alandan etkilenmemize neden olacaktr.
1.2. Anakartlar
Anakart, bir bilgisayarn tm paralarn zerinde barndran ve bu paralarn iletiimini salayan elektronik devredir.
Anakart btn donanmlar veya balant noktalarn zerinde bulundurur. zerinde mikroilemci soketi, RAM slotu, genileme yuvalar (ISA, PCI, AGP ve PCI-e), BIOS, donanm kartlar (dhil), veri yollar ve balant noktalarn bulundurur. Anakart, bilgisayara hangi sistem bileenlerinin eklenebileceini ve hzlarnn ne olacan belirleyen temel unsurdur. Anakartlarda dikkat edilmesi gereken hususlarn banda, kullanlmak istenen CPU (ilemci) ile uyumlu bir yonga seti kullanan bir anakart sahibi olmanz gereklilii gelir. En son ilemci, anakart ve dier donanm bilgilerine eitli bilgisayar dergilerinden faydalanarak ve internette aratrma yaparak ulalabilir.
1.2.2.1. Yonga Seti (Chipset) Anakart zerinde yer alan bir dizi ilem denetileridir. Bu denetiler anakartn zerindeki bilgi ak trafiini denetler. Bilgisayarn kalitesi, zellikleri ve hz zerinde en nemli etkiye sahip birka bileenden biridir. Bir yonga seti North Bridge (kuzey kprs) ve South Bridge (gney kprs) denen iki yongadan oluur. Esasen bir anakart zerinde birden fazla yonga mevcuttur. Ancak kuzey ve gney kprleri ynetici yongalardr. Tipik bir kuzey kprs yongas temel olarak ilemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarndan sorumludur ve bunlarn kontrolyle bunlar arasndaki veri aktarmn salar. Ancak kuzey kprs ve gney kprs zellikleri reticiye ve yonga setine gre farkllk gsterebilir ve bu genellemenin dna kabilir. Kuzey kprs yongas
fonksiyonlarndan dolay ilemciye, bellek ve AGP slotlarna yakn olmaldr (Sinyalin getii fiziksel yollar ne kadar ksa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasz olur.) ve bu yzden de anakartn st ksmna yerletirilir. Zaten adndaki kuzey kelimesi de buradan gelmektedir.
Hafza Veriyolu
CPU
AGP Veriyolu
Kuzey Kprs
FSP
PCI-ex Veriyolu
Gney Kprs
PCI Veriyolu
Gney kprs yongas ise giri-k birimlerinden, g ynetiminden, PCI veriyolundan ve USB ile anakarta entegre zelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur. Adndaki south kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldii kolayca tahmin edilebilir. reticilerin yonga setlerini iki para hlinde tasarlamalar anakart tasarmnda esneklik salar. rnein USB 2.0 destei olmayan bir yonga setine bu destei eklemek iin btn yonga setini batan tasarlamak yerine sadece gney kprs yongasnda deiiklik yapmak ok daha kolaydr. Ayrca deiik zelliklerdeki gney kprs yongalar kullanlarak deiik kullanc gruplarna hitap etmek mmkn olur ve bylece kullanmayacanz zellikler iin bouna para vermek zorunda kalmam olursunuz. Chipset eitleri: Gnmzde birok yonga seti reten firma mevcuttur. alma ve kullanm amalarna gre birok eitlilikte yonga seti retimi yaplmaktadr. Firmalarn rettikleri bu yonga setleri anakartlarn performansn ve maliyetini etkileyen nemli unsurlardandr. Anakartlarn kullanm alan ve kalitelerine gre kullanlacak olan yonga setlerinin uygun zelliklerde ve kalitede olmas beklenir.
1.2.2.2. Veri Yollar (BUS) Anakart zerindeki bileenlerin birbiriyle veri alveriini salayan yollardr. Dardan balanan donanmlarda ise veri yollar ularnda bulunan slotlar sayesinde bilgi alverii salamaktadr. Bant Genilii: letiim kanalnn kapasitesini belirler. Birim zamanda aktarlabilecek veri miktardr. Bant genilii ne kadar bykse belli bir srede aktarlabilecek veri miktar da o kadar byk olur. ISA (Industry Standart Architecture) Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genilii ok dk olduundan gnmz anakartlarnda kullanlmamaktadr. 1981de retilen kiisel bilgisayarlarda kullanlmtr, bir standard tanmlar. Veriyolu nceleri 8 bit, daha sonra 16 bite karld. Adres yolu 24 bittir. Hz 8.33 Mhz (mega hertz)dir. Tak ve altr zellii yoktur. Tak-altr (Plug and play): Genellikle bilgisayarlarda, sisteme bal olan bir donanmn herhangi bir ayarlamaya ihtiya olmakszn donanmn srcsnn otomatik olarak sisteme yklenmesi anlamnda kullanlan terimdir. Genellikle bilgisayarlarn USB portunu kullanan cihazlar iin kullanlr.
PCI (Peripheral Component Interconnect) Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 ylnda gelitirilmitir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanlmaktadr. 33 veya 66 MHz saat hzlarnda alr. 32 bit 33 MHz hznda alan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn. (mega bayt / saniye)dir. PCI veriyolu tak-altr desteklidir. PCI slotlar beyaz renkli olup modem, ses kart, a kart, TV kart gibi donanm kartlarnn taklmas sebebiyle dier slotlara oranla says fazladr. Onboard (tmleik) teknolojisinin gelitirilmesiyle PCI slotlarna balanacak donanm kartlar says azalmtr. AGP (Accelerated graphics port Hzlandrlm grafik portu) 533 MHz veriyolu hzna kabilen AGP veriyolu sadece ekran kartlarnn taklaca yuva olarak anakartlarda bulunur. AGP kanal 32 bit geniliindedir ve 66 MHz hznda alr. Yani toplam bant genilii 266 MB/sn.dir. Ayrca zel bir sinyalleme metoduyla ayn saat hznda 2, 4 ve 8 kat daha hzl veri aknn salanabildii 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modlar vardr. 2xAGP'de veri ak hz 533 MB/sn. olmaktadr. Bilgisayarda allan programlar veya oyunlar gelitike ihtiya duyulan bant genilii de artmaktadr.
PCI-X
Server platformlarnda uzun sredir kullanlan bir veriyoludur. PCI-X standardnn amac PCI slotlarndan daha fazla bant genilii salayp Gigabit Ethernet gibi server platformlarnda, iletiim kartlarna gerekli bant geniliini salamaktr. PCI Express ile kartrlmamaldr. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu deildir.
Normalde PCI-e 1.1 iin aktarm hz hat bana "2.5 Giga-Transfers/second" denir. Bu deer saniyede aktarlan bit saysdr. Normal koullar altnda ka MB aktarldn grmek iin bit saysn sekize blmeliydik ancak PCI-e 8b/10b ad verilen bir kodlamay kullanr. Yani PCI-e'nin fiziksel iletim katmannda her bayt, teknik nedenlerle 10 bitlik gruplar hlinde iletilir. 8b/10b kodlamasndan kaynaklanan % 20'lik fark hesaba kattmzda, iletilebilecek en yksek ham veri miktarn hat bana 250 MB/s olarak buluruz. PCI-e 2.0 iin de hat bana 500 MB/s saysn elde ederiz. PCI-e'nin dier yenilikleri arasnda dinamik balant hz ynetimi, balant bant genilii notifikasyonu gibi zelliklerin yannda, g snr tanmlama olana da bulunuyor. Bu sonuncusu ile daha yksek g ihtiyac olan kartlar iin kart yuvasnn g limiti dzenlenebiliyor. PCI-e 2.0, PCI-e 1.1 ile geriye doru uyumlu olacak ekilde tasarlanyor; yani PCI-e 2.0 destekli bir yonga zerine kurulu anakart satn aldnzda, eski PCI-e 1.1 ekran kartnz yeni anakartnzda almaya devam edecek. Geriye uyumluluu biraz daha aalm. PCI-e 1.1 ekran kartyla PCI-e 2.0 yuval anakart: alacak, ancak bir tanesi PCI-e 1.1 olduu iin ara balant PCI-e 1.1 hznda olacak. PCI-e 2.0 ekran kartyla PCI-e 1.1 yuval anakart: Yeni alacanz PCI-e 2.0 ekran kart, eski anakartnzla alacak ancak ayn ekilde bir tanesi PCI-e 1.1 olduundan ara balant yine PCI-e 1.1 hznda olacak. PCI-e 2.0 ekran kartyla PCI-e 2.0 yuval anakart: Ancak bu durumda PCI-e 2.0 hzlarnda almak mmkn olacak.
1.2.2.3. Portlar ve Konnektrler Anakart ile d birimlerin iletiim kurmasna olanak salayan balant noktalardr. Portlarn bir ksm kasann iindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa iine monte edilen birimler balanr. Baz portlarda kasa yzeyinde anakarta monteli ekilde bulunur. Bu portlara kasa dndan ulalr ve mikrofon gibi kasa dnda bulunmas gereken cihazlar balanr.
1. PS/2 portu: Yeil ve mor renklerde ayr iki PS/2 portu olan anakartlar da vardr. Bunlardan yeiline fare, mor olanna ise klavye taklr. Buradaki porta ise klavye ve fareden
10
her ikisi de taklabilir. Tek olmasnn sebebi gnmzde USB klavye ve farelerin daha ok kullanlmasdr.
2-9. USB 3.0, USB 2.0 Port: Her anakart reticisi farkl sayda USB port kullanabilir. Bu anakarta 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu koyulmutur. USB cihazlarn balanmasn salar.
10. S/PDIF: Saysal (dijital) ses k salayan birimdir. Bu birimle ses analog dnm yaplmadan dorudan saysal olarak k birimine gnderilir. Bylece ses analog yerine saysal gideceinden seste kayp olmaz. Dijital bilgi: Trke karl saysaldr. Bilgisayar dilinde 0 ve 1lerden oluan bilgilerdir. Analog bilgi: Belli snrlar iinde srekli olarak deien elektrik sinyalidir.
11
11-12. Fireware (IEEE1394 6 pin, 4 pin) port: Bilgisayara evre rnleri balanmasnda kullanlan yksek hzl arayz balantsdr. IEEE 1394 standardna dayaldr. Dijital kameralar ve video kaydedici cihazlarn bilgisayara balanp hzl veri aktarm yapmak iin gelitirilmitir.
13-14. eSATA port: eSATA, haric SATA anlamnda, External SATA demektir. Tek bana yeni bir standarttan ziyade, SATA standard iin "darya" bir uzatma olarak dnebilirsiniz. eSATA arabiriminin k amac, bilgisayar dna koyduumuz haric diskler iin salkl ve hzl bir balant kurmak. u anda haric depolama iin yaygn olarak kullanlan Hi-Speed USB ve Firewire 400 (IEEE 1394b) gibi arabirimlerin zellikle performans tarafndaki kstlamalarndan kurtulurken uygulamada da kolaylk salyor. Aadaki tabloda saf aktarm rakamlarn gryorsunuz.
Arabirim Firewire 400 Hi-Speed USB SATA I/II/III eSATA Max. aktarm hz 50 MB/s 60 MB/s 150/300/600 MB/s 600 MB/s Kablo uzunluu 4.5 metre 5 metre 1 metre 2 metre
12
17. Ses giri ve k: Kulaklk ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak iin kullanlr. 18. Floppy balants: Disket srcsnn anakarta balanmas iin kullanlr. Son derece yava ve snrl kapasiteye sahip olmas nedeniyle gnmz anakartlarnda bu slotlar kullanlmamaktadr. 19. IDE (integrated drive elektronics) balants: Harddisk, CD-ROM, CD-Writter, DVD-ROM, DVD-Writter gibi srclerinin anakarta balanmas iin kullanlr. 20. SATA balants: Serial ATA (SATA) birimi ise gnmzde depolama birimleri iin en ok kullanlan arayzdr. SATA kablolar IDE kablolara gre ok daha incedir. 21. ATX g konnektrleri: Anakartn tm ilevleri yerine getirebilmesi iin g kaynann anakarta balanmasn salayan konnektrlerdir. 22. n panel balantlar: Bilgisayar kasasndaki a-kapa, reset, led, ve USB balantlarnn aktif hle gelmesi iin taklmas gereken konnektrlerdir.
13
1.2.3.1. XT Anakartlar lk kiisel bilgisayarlarda kullanlan anakartlardr. Bu anakartlar 8086 ve 8088 mikroilemciler iin retilmi olup bu ilemciler zerinde sabit olarak sunulmaktayd. Bu durumda ilemcinin deitirilmesi iin anakartn deitirilmesi gerekiyordu. Bu anakartlarda ek donanm birimlerinin 8 bit olmas gerekiyordu. 1.2.3.2. AT Anakartlar XT anakartlardan sonra 1982 ylndan itibaren kullanlmaya balam ve gnmz ATX anakartlarna benzer anakartlardr. ISA, PCI ve AGP veriyollarn desteklemektedir. PS/2 destei yoktur. 5V ve 12 V g destei sunar. lemcinin deitirilebilmesi iin uygun olarak retilmitir. 1.2.3.3. ATX Anakartlar AT anakartlardan sonra retilmeye balanan ve nceki anakartlara gre daha fazla giri k destei sunan anakartlardr. Bu anakartlar ile birlikte dier donanm birimleri tmleik zelliklerde anakart zerinde kullanlmaya balanmtr. Donanm birimlerinin montaj iin daha esnek ve kullanl tasarmlar ile dikkat eken bu anakartlar gnmzde en ok kullanlan anakartlardr. BIOS gncellemeleri ve g ynetimi konusunda dier anakartlara gre ok daha gelimi seenekler sunmaktadr. ATX anakartlarn micro-ATX olarak kk boyutlu kasalar iin retilen eitleri de mevcuttur. Gnmzde en ok kullanlan anakart formlar ATX ve micro ATX standartlardr. Ancak gelien teknoloji ve donanm birimlerindeki deimeler neticesinde BTX ad verilen yeni nesil anakartlarn retimine balanmtr. BTX anakartlar ile sistemin g ynetimi ve soutmas n plana km donanm birimlerinin yerleiminde nemli deiiklikler meydana gelmitir.
14
15
Farenizi kasanzdaki uygun porta taknz Klavyenizi anakart zerindeki uygun porta taknz Hoparlrnz anakart zerindeki uygun porta taknz
16
2. 3.
4.
5.
D) ISA
6.
Aadakilerden hangisi ISA veriyolunun zelliklerinden deildir? A) 8-16 bit veriyoluna sahiptir. B) Bant genilii ok dktr. C) Adres yolu 24 bittir. D) Tak-altr zelliine sahiptir. Veri yollar hakknda aada verilen seeneklerden hangi yanltr? A) AGP ve PCI-e sadece ekran kartlar iin retilmi veriyollardr. B) PCI-e en hzl veriyoludur. C) PCI ile PCI-X ayn veriyolunu ifade eder. D) Veriyollarnda bant geniliinin fazla oluu hz artran faktrlerdendir. Aadakilerden hangisi anakart zerinde yer almaz? A) Chipset B) Bellek C) lemci D) Sabit disk
7.
8.
17
9.
Chipset hakknda sylenenlerden hangisi dorudur? A) Anakarta taklan mikroilemcinin hz ipsetten deitirilebilir. B) Anakarttaki bilgi ak trafiini denetler. C) Anakart zerindeki tek yongadr. D) Chipset yongalar adlarn anakartta bulunduklar yerlere gre almtr. Portlar hakknda verilenlerden hangisi dorudur? A) Bir anakart zerinde biri klavye dieri fare iin iki PS/2 portu bulunmaldr. B) Klavye ve fare USB porta taklmaz. C) USB portuna balanacak donanmlar veriyolu hzn ortak paylar. D) Tmleik donanm teknolojisi port saysn azaltmtr. eSATA hakknda sylenenlerden hangisi yanltr? A) Dardan balanacak SATA birimleri iin balant noktas oluturur. B) SATA ve eSATA konnektrleri ayndr. C) Balanacak kablo uzunluu 2 metre uzunluunda olabilir. D) USBden daha hzldr. Aadakilerden hangisi anakart seilirken dikkat edilecek hususlardan deildir? A) Alnacak anakart kasaya uygun olmaldr. B) Veriyolu hz yksek anakart alnmaldr. C) USB portu says fazla olmaldr. D) Grafik ilemleriyle uraacaklar tmleik ekran kartl anakart semelidir. Aadakilerden hangisi anakart formlarndan deildir? A) Tower B) ATX C) BTX D) mATX
10.
11.
12.
13.
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
( ) Bant genilii, birim zaman aktarlabilecek veri miktardr. ( ) AGP veriyoluna ses kart taklabilir. ( ) PCI-e 2.0 iin de hat bana 500 MB/s bant genilii vardr. ( ) BIOSa girmek iin bilgisayar alnda ESC tuuna baslr. ( ) Chipset sistem veriyolu hzn belirler. ( ) PCI-e slotu, g tketimini asndan AGP slotundan daha verimlidir. ( ) RJ-45 portu, yerel a ve internete balanmak iin kullanlr. 18
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
19
ARATIRMA
eitli bilgisayar sat maazalarn gezerek veya internet sitelerini inceleyerek ilemci eitlerini aratrnz. lemci satn alrken hangi zelliklere dikkat edildiini ve bunun nedenini aratrnz. Aratrma sonularnz retmene teslim edecek veya snfta sunacak ekilde hazrlaynz.
2. LEMCLER
lemciler, mikroilemciler bilgisayara yklenen iletim sistemini ve dier tm programlar altrp bu programlarn ilemlerini yerine getirir. Bu sebeple merkez ilem birimi (MB) adn alrlar, ngilizcedeki karl ise Central Processing Unitdir (CPU). Genel bir bilgisayar drt ana birimden oluur. Bunlar srasyla aadaki gibidir: Merkez ilem birimi (MB, central processing unit-CPU) Hafza-bellek (memory) Giri/iki (Input/Output-I/O) nitesi Giri k nitesine balanan evre birimleri (fare, klavye, yazc, tarayc, monitr vb.).
20
lemciler hafzalarnda bulunan komutlarla dardan gelen uyarlar eliinde ilemleri yapmaktadr. lemcinin hafzasnda bulunan komutlara o ilemcinin komut seti denir ve hangi uygulamay kullanrsak kullanalm bizim kullandmz uygulama ilemcinin anlayaca bu komut setlerine dntrlerek sonu elde edilir. lemciler komut setlerine gre CISC ve RISC olmak zere ikiye ayrlr. CISC: Kompleks komutlara, yani bir seferde birden fazla ilemi yerine getirebilen komutlara sahip ilemci mimarisidir. RISC: Her seferinde tek bir ilem gerekletiren basit ve hzl komutlara sahip ilemci mimarisidir. Normalde bilgisayarmzda veya baka kompleks rnlerde sadece bir tane ilemcinin olduunu dnrz oysaki detaylca inceleyecek olursak dier nitelerin de (ekran kart, TV kart, ses kart gibi) merkez ilem birimine sahip olduunu grrz. Bilgisayarda tm programlar sabit diskte (hard disk) tutulur. lemci her saniyede milyonlarca, hatta milyarlarca komutu ileyebilecek kapasiteye sahiptir. 1 hertz (Hz) = saniyede 1 evrim 1 megahertz (MHz) = saniyede 1.000.000 evrim 1 gigahertz (GHz) = saniyede 1.000.000.000 evrim
Sabit disk, ilemcinin komut ileme hzna ulaamaz. Bu sorunu ortadan kaldrmak iin programlar sabit diskten alnarak RAMe (random access memory) rastgele eriimli bellee yklenir. RAMden de ilemciye aktarlr. Bir program RAMe yklendiinde ve ilemci kendisinden istenileni gerekletirdiinde buna program (yazlm) alyor deriz. RAM = Rasgele Eriimli Bellek = Sistem Bellei = Ana Bellek Verinin sabit disk, RAM ve ilemci arasndaki ak tek ynl bir ilem deildir. lemcinin yapt ilemler sonucunda rettii veriler de ilemciden, RAMe ve oradan da sabit diske alnarak sabit diskte tutulur.
21
Btn programlar RAMda altna gre neden getir-gtr iiyle uralyor ve bilgiler RAMda tutulmuyor sorusu akla gelebilir. Bunun cevab ksaca, RAM iindeki bilgilerin elektrik kesildiinde silinmesi ve maliyettir. lemci kendi iinde bir mimariye sahip olup ilemlerin yaplabilmesi iin birok birimi bulunmaktadr. Bu birimlerden en nemlileri srasyla; Kontrol birimi, letim yollar, Kaydedici, Sayclar, Giri/iki tamponlar, Aritmetik mantk birimi, Kayan nokta birimidir. Kontrol birimi: Btn komutlar buradan iletilir. lenen komuta gre mikroilemci ierisindeki bir veri deitirilir veya bir verinin ilem iindeki baka bir blme aktarlmas salanr. letim yollar (bus): Bu yollar ilemci ile bilgisayarn dier birimleri arasndaki balanty salayan iletkenlerdir. tip iletim yolu vardr. Adres yolu (adress bus): lemcinin bilgi yazaca veya okuyaca her hafza hcresinin ve evre birimlerinin bir adresi vardr. lemci, bu adresleri bu birimlere ulamak iin kullanr. Adresler, ikilik say gruplarndan oluur. Bir ilemcinin ulaabilecei maksimum adres says, adres yolundaki hat says ile ilikilidir. 2Adres hatt says = Maksimum hafza kapasitesi Bir mikroilemci 16 adres hattna sahipse adresleyebilecei maksimum hafza kapasitesi, 216 = 65536 bayt = 64 KB olacaktr. Veriyolu (data buses): lemci, hafza elemanlar ve evresel birimleriyle ift ynl veri akn salar. Birbirine paralel iletken hat says veriyolunun ka bitlik olduunu gsterir. rnein, iletken hat says 64 olan veriyolu 64 bitliktir. Yksek bit saysna sahip veriyollar olmas sistemin daha hzl almas anlamna gelir. Kontrol yolu (control buses): lemcinin dier birimleri ynetmek ve e zamanlamay (senkronizasyon) salamak amac ile kulland sinyallerin gnderildii yoldur. Kaydedici Mikroilemci ile hafza ve giri/k (I/O-Input/Output) kaplar arasndaki bilgi alveriinin eitli aamalarnda, bilginin geici olarak depolanmasn salar. Sayclar (counter) lemi yaplacak komut ve verilerin adreslerini tayarak bilgisayarn almas srasnda hangi verinin hangi srada kullanlacan belirler.
22
Giri/k tamponlar (buffers) Mikroilemcinin d dnyaya adres, veri ve kontrol sinyallerini iletirken d dnya ile iletiimin saland bir eit kap grevi grr. Aritmetik mantk birimi (ALU-aritmetic logic unit) Mikroilemcinin en nemli ksmdr. Toplama karma gibi ilemlerin yapld blmdr.
23
Bu noktada devreye soutucular ve fanlar girer. Soutucu ve fan mikroilemciyi ideal alma ss aralnda tutar. Soutma eitleri eit soutma sistemi kullanlr. Bu soutma sistemlerinin birbirine gre avantajlar ve dezavantajlar vardr. rnein daha iyi soutann daha pahal olmas bir dezavantajdr. Soutma ekli ihtiyaca gre seilmelidir. Havayla soutma lemci zerinde soutucu, onun zerinde de fann bulunduu soutma dzeneidir. lemciden ekilen s ince petekler zerinden fan yardmyla havaya aktarlr. Isnan havann doal olarak kasadan da dar atlmas gerekir. Kasa fan sistemi dzgn almazsa istediiniz kadar mikroilemci soutma sisteminiz iyi olsun, ayn hava devridaim edilecei iin ortam ss gittike ykselecek ve kasa iindeki yksek s reten birimler zarar grecektir. Suyla soutma lemci zerindeki snn suya aktarld, suyun ssnn da radyatr-fan dzenei vastasyla datld sistemdir. Su soutma sistemi hava soutmal sistemden daha verimlidir fakat su soutma sistemleri iyi bir hava soutmal sistemden daha pahaldr. Isl borulu soutma lemcinin ss soutucu vastasyla iinde zel bir sv olan s borularna (heat pipes) aktarlr. zel sv ok abuk buharlaabilen ve younlaabilen bir svdr. lemci zerindeki s, soutucu blokun iinde bulunan borularn iindeki svy buharlatrr. Buharlaarak yukar doru hareket eden sv, ssn salarak borularn st ksmnda tekrar younlar ve aa iner. Svnn bu hareketiyle ilemci ss ilemciden uzaklatrlm olur. Termal macun: lemci ve soutucunun yzeyleri dmdz gibi gzkse de aslnda gzle grlemeyecek dzeyde przlere sahiptir. Bu iki yzey arasndaki s alveriini artrmak iin termal macun gelitirilmitir.
24
Dikkat edilirse ilemci zerinde pin yoktur. Bu serilerde pinler anakarttaki sokettedir.
25
26
stte monte edeceimiz soutucu grlmektedir. Yeni nesil ilemciler daha ok sndklar iin sl borulu soutma kullanlmtr.
lemci etrafna bulunan 4 delie soutucunun plastik pinleri denk gelecek ekilde konumlandrlarak balant noktalarna bastrlr.
Soutucu zerindeki sy datacak olan fann anakart zerindeki balant noktasna balanmasyla ilem tamamlanr.
27
28
7.
8.
9.
29
10.
Grafikle uraacak biri, performans yksek ilemci almak istiyorsa aadakilerden hangisine dikkat etmez? A) FSBsinin yksek olmasna B) n belleinin byk olmasna C) ok ekirdekli olmasna D) Dk g tketmesine
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
30
RENME FAALYET3
AMA
RENME FAALYET-3
ARATIRMA
Eski ve kullanlmayan bellek eitlerini getirerek bellein eidi hakknda snf ortamnda tartnz. nternette bulmu olduunuz bellek eitlerinin resimlerini snfta arkadalarnzla paylanz.
3. BELLEKLER
Bellekler, bilgi depolama niteleridir. Bilgisayarlar her trl bilgiyi (resim, ses, yaz gibi) ikilik saylar ile kullanr ve saklar. Bir bilgi mantksal olarak 0 ve 1lerden oluur. Ayn ekilde bu ikilik bilgiler ksa veya uzun sreli depolanrken de kullanlr.
Bilgisayardaki adresleme teknii asndan ROM hafzalar, RAM alannn ierisinde bulunmaktadr. RAM hafza haritasnn baz blgelerine bir veya birka tane ROMa denk gelecek ekilde yerletirilmitir. ROM hafzadaki bilgiler sabit kald iin bilgisayara g verildiinde sistem direkt olarak ROMdaki belirli bir adrese konumlanr. Bilgisayar bu adresten itibaren program ve veri kodlarn okumaya balayarak almasn yrtr.
31
3.2.Bellek eitleri
Gnlk kullanmda, RAM, hafza ve bellek kelimeleri ounlukla ayn kavram ifade etmekte kullanlr. Hangi kavram kullandnz ok nemli olmayabilir ancak doru snflandrmay bilmeniz nemlidir. ncelikle temel kavramlarn aslnda neyi ifade ettii bilinmelidir. Hafza veya bellek kelimeleri daha st dzey ifadelerdir. Bilgisayarn ana hafzas olan RAMin, sadece bir hafza tr olduu unutulmamaldr. RAMin yan sra bilgisayar bnyesinde daha birok hafza birimi vardr. CMOS, ROM, EPROM, flash gibi kavramlarn hepsi birer hafza trdr. Bellek eitleri RAM CMOS ROM PROM EPROM EEPROM Flash Veri Saklama Geici Geici Kalc Kalc Kalc Kalc Kalc
Tablo 3.1: Bellek eitleri
Alm Random Access Memory Complementary Metal Oxide Semiconductor Read Only Memory Programmable ROM Erasable Programmable ROM Electronically Erasable Programmable ROM
32
RAMler hesap izelgesi gibi organize edilmitir. RAM blm adreslenerek adresten okuma ya da adrese yazma ilemleri yaplabilir. Programlar ve veriler kullanmda olmadklar zamanlarda yn depolama alannda tutulur. Bu genellikler sabit disk olmakla beraber, USB bellek veya CD, DVD gibi optik ortamlar da olabilir. Talep olduunda programlar yn depolama aygtndan RAM'e kopyalanr ve ardndan alr. Programlarn alabilmesi iin ncelikle RAMe aktarlmas gerekmektedir. Bu ilemin temel amac, CPU tarafndan ilenecek veri ve komutlara ok daha hzl bir ekilde eriilme ihtiyacdr. CPU RAMe sabit disklerden ok daha hzl eriir. Eer arlan program sahip olunan RAMden daha byk boyutta ise belirli aralklarla sabit diskten transfer yaplmas gerekmektedir. Bu zellikle byk bilgisayar oyunlar ve ok RAM kullanan tasarm programlarnda ortaya kabilir. RAMin bu tarz yetersiz kalmas durumlarna karn iletim sistemi PageFile servisi ile sabit diskin bir ksmn RAM gibi kullanmaya alr.
RAM lm birimleri
RAM modlleri Bayt cinsinden ifade edilir. 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2GB modller hlinde satlr. Hafza byklk llerini tekrar hatrlaynz: 1 Bayt (B) = 8 Bit 1 Kilobayt (KB) = 1024 Bayt 1 Megabayt (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Bayt 1 Gigabayt (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Bayt 1 Terabayt (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Bayt
33
RAM yongalar:
retim teknolojisindeki gelimelere bal olarak RAM ipleri veya yongalar, zamanla deimitir. Gnmzde retilen yongalar ise bacaklar altta olacak ekilde CSP yapdadr. Dikkat ederseniz yongann evresinde balant bacaklar bulunmamaktadr. Grsel olarak bellek yongalar, genelde kk yeil bir PCB yzeyin dizilmi ufak siyah modller hlindedir.
34
Mikroskobik kapasitrler ve transistrler sayesinde 1 ve 0lar saklayan zel bir tr yar iletkendir. Teknik olarak aralarndaki en nemli fark ise SRAMin periyodik olarak yenilenmesi gerekmezken DRAM iin periyodik yenileme gerekiyor olmasdr. DIMM RAM paketi (dual inline memory modle - ift ynl hafza modl) SDRAMler balangcn DIMM modlleri olarak yapmtr. Gnmzde hlen kullanlan en popler RAM paketidir. DIMM modllerinin buffering ve ECC gibi baz ilave fonksiyonlar gerekleyebilmesi iin ekstra pinleri vardr.
35
MPROM (masceble programmable read only memory-maske programl ROM) zel bir program veya veriyi maskelemek amacyla kullanlan retici tarafndan programlanan ROM eididir. PROM (programmable read only memory- programlanabilir ROM) Kullanc tarafndan ROM programlayc ad verilen zel bir devre ile sadece bir defa programlanabilen ROM trdr.
36
EPROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM ) Mortesi k ile silinebilen, ierisindeki bilgiyi yllarca koruyabilen ROM eididir. Mortesi k koruyucu gvde zerindeki quartz ile kapatlm kk bir pencereden verilir.
EEPROM/FLASH ROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM )
Devrede iken elektriksel yolla bir ksm ya da tamam deitirilebilen, silinebilen ve yeniden veri yklenebilen bir ROM trdr.
37
38
39
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. (...) Bilgi depolama nitelerine bellek denir. (...) ROM bilgileri geici olarak saklar. (...) Anakarta en hzl RAMi takmak her zaman performans artrr. (...) Dizst bilgisayarlarda RAMlar dik olarak yerletirilir. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 5. RAMi hz olarak dier depolama birimlerinden stn klan sebep hangisidir? A) Sabit disklerden pahal olmas B) n bellekten yava olmas C) Aktarm hzlarnn yksek olmas D) Elektrik kesildiinde bilgilerinin silinmesi Btn programlarn, zerinde alt bellek hangisidir? A) RAM B) Sabit disk C) ROM D) CD-ROM Aadakilerden hangisi ROM bellek eidi deildir? A) PROM B) MROM C) EPROM D) Flash ROM Ne tr bellein kullanlacan belirleyen unsur, aadakilerden hangisi olamaz? A) Anakartn destekleyecei bellek tipi B) Saklanacak bilginin kalc veya geici olmas C) Saklanacak verinin boyutu D) Haric kartlarn bozuk olmas RAM monte edilirken aadakilerden hangisine dikkat etmek gerekmez? A) Vcutta statik elektrie B) Kasa kablosunun takl olmasna C) Slot rengine D) Slota oturup oturmamasna
6.
7.
8.
9.
40
10.
Aadakilerden hangisi temel donanm birimlerindendir? A) RAM B) Webcam C) Disket src D) Yazc
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
41
ARATIRMA
Kasalar hakknda aratrma yapnz. Kasa iine yerletirilecek birimleri kontrol ediniz. Evinizdeki veya okulunuzdaki bir bilgisayar kasasn ap inceleyiniz.
4. KASALAR
4.1. Bilgisayar Kasalar
Kasann iinde anakart takma tepsisi, g kayna yuvas, birka tane 5.25" ve 3.5"luk yuvalar -ki buralara sabit disk ve CD-ROM src gibi aygtlar yerletirilir-, arka tarafnda soket boluklar vardr. 1 tane yeniden balatma, 1 tane ama dmesi ve 1 tane de kilit dmesine sahip olabilir. Yatay ve dikey yerletirilebilenleri, alminyum veya elikten yaplanlar ve boyut olarak deiik yaplarda bulunanlar mevcuttur.
42
43
4.1.2. G Kaynaklar
Tm donanm birimlerinin elektrik enerjisini salayan cihazdr. zerinde anakart, srclerin ve kasa ii fanlarn elektrik enerjisini karlamak zere kablo konnektrleri vardr. Dier donanm birimleri enerjisini anakarttan alr. Sradan bir bilgisayarn kulland g kayna yaklak 450-600 watt gtedir.
G kayna 220 volt ehir alternatif akm ebeke gerilimini -12, -5, +3.3, +5, +12 volt gruplarna eviren donanm birimidir. Her bir eit volt deerini tayan kablonun rengi farkldr. rnein siyah = ntr, krmz = +5 V, sar = +12 V deerlerini gstermektedir.
G kayna 220 V deerini drerek doru akma evirip akm ve gerilim ynnden dzenleyerek kna verir. Gerilim drc (transformatr), dorultucu (kpr diyot), akm (bobin) ve gerilim (kondansatr) dzenleyici grevlerini gren eitli elektronik ve elektrik bileenlerden oluur. G kaynann kaliteli olmas tm donanm birimi iin hayati bir seimdir. Elektronik alt yaps olmayan bir kullanc iin g kayna kalitesinin en basit gstergesi, arldr. Arlk arttka malzeme miktar, kablo kesiti, kondansatr byklkleri, soutucularn bykl, konnektr says ve transformatrn sarg miktar hakknda hafif olana gre daha iyi fikirler vermektedir. Aada g kaynann i yaps gsterilmektedir.
44
45
Sonrasnda kasamzda anakartn vidalarn oturtacamz yuva vidalarn yerlerini tespit edip kasa ierisindeki deliklere takyoruz, bunu yaparken anakartn zerindeki deliklere gre gitmemiz gerek. Fazladan atlan bir vida anakartn altnda kalrsa anakartn bozulmasna sebep olabilir. Yuva vidalarn taktktan sonra anakart bu vidalarn zerine oturtup vidalar skabiliriz, doru vida kalnln semeye dikkat ediniz, ince veya kaln vida kullanrsanz hem kasanza hem de viday skmek iin uraacanz iin anakartnza zarar verebilirsiniz.
Vida yuvalar yerletirildikten sonra anakart yan panelin zerine yerletirilip vidalanabilir. Anakart kasaya monte etmeden nce zerine ilemci ve RAM gibi donanm birimlerini monte etmek uygun olacaktr.
46
Anakartlar almak iin g balantlarna ihtiya duyar. G kaynandan kan en kaln kablo demeti anakarta g salayan temel kanaldr. Bu kablo demetinde eitli gerilim dzeylerine sahip kablolar bulunur. Gncel anakartlarda 24 pinli bu g balantsna bahsettiimiz kablo demetinin sonundaki soket oturur. Eski anakartlarda bu balant 20 pinli olduu iin baz g kaynaklarnda 20 pinlik bir blok ve ayn demette yannda gelen 4 pinlik ikinci bir blok grebilirsiniz.
4.3.2.G Balantlar
47
1-) 1 adet 24 pinlik (20+4) anakart g konnektr balants 2-) 2 adet 6 pinlik haric ekran kart g beslemesi 3-) 1 adet 4 / 8 pinlik ilemci g balants (ATK) 4-) 2 adet 4 pinlik floppy (disket src) g balants 5-) 6 adet 4 pinlik molex g kablosu 6-) 6 adet sata g balants
Yukardaki resimde 2 adet krmz renkteki g kablolar, ekran kartna ait haric g beslemesini temsil eder. Bu g kablosunun 8er pinlik ksmlar g kaynann sar renkte belirtilen ksmlarna taklmaldr. Dier 4 ve 6 pinlik klar ise ekran kartnn haric g ksmlarna taklmaldr. Dier 4 kablo ise optik src, harddisk, disket src, molex g kablolarn temsil eder. Her bir kablonun 6 pinlik giriini g kaynann mor renkte belirtilen ksmlarna takp
48
dier klar ise gerek harddisk, gerek optik src gerek disket src, gerekse haric fana ait g girileri ksmlarna taklmaldr.
Resim 4.16: n panel balantlar - HDD LED (sabit disk ), g (ama/kapama) dmesi ve st srada RESET dmesi, altta ise mini hoparlr balants
Btn anakartlarda n panel fonksiyonlar iin gereken balantlar kartn alt sa blmne yerletirilmitir. Anakartnzn kullanm klavuzundan hangi pine neyin balandn renebilirsiniz. Anakartn zerinde yazan ksaltmalar deneyimsiz kullanclar iin bir anlam ifade etmez. SP, SPK veya SPEAK: Drt ineli hoparlr balants RS, RE, RST veya RESET - iki ineli RESET kablosu buraya balanr. PWR, PW, PW SW, PS veya Power SW - bunlarn hepsi g dmesi anlamna gelir, bilgisayarn ama/kapama dmesinden gelen iki ineli kablo balanr. PW LED, PWR LED: G LED'i - bilgisayarn ak olduunu gsteren n panel nn iki ineli balants HD, HDD LED - Bu iki ineli balantya sabit disk aktivitesini gsteren LED balanr. RESET ve AMA/KAPAMA dmeleri her durumda ters taklsalar bile alr. Ancak LED'ler ters takldnda almaz. Eer bu tr bir sorun yaarsanz balantnn ynn deitirmeniz yeterlidir.
49
50
7.
8.
9.
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
52
ARATIRMA
Eski bir sabit disk srcs temin etmeye alarak gnmzn modern bir sabit diskiyle kyaslaynz. Malzeme teknolojisi ve veri iletiim teknolojisi bakmndan aralarnda ne gibi deiikliklerin yaandn anlamaya alnz.
5. DSK SRCLER
Gnmzde yazlmlarn datm, bilgi arivleme ve sistem yedekleme de bilgilerin kalc olarak sakland ortamlardr.
Bilgisayar alrken ilenmekte olan veriler ve almakta olan dosyalar RAM (random access memory-rasgele eriimli hafza) saklanr ve burada ilem grr. RAM'ler sistemin alma hzna uyumlu olarak alr. RAM'ler zerinde ierii deitirilebilen (yazlabilen) yongalar bulundurur ve bu sistem tamamen elektrik akm ile alr. Bilgisayar kapattnzda ya da bir elektrik kesintisi olduunda RAM yongasndaki bilgiler kaybolacaktr. Bu nedenle bilgilerin kalc olarak saklanabilmesi iin "manyetik" bir ortam olan sabit diskler kullanlr.
53
5.1.1. Sabit Disklerin Yaps ve almas Sabit disk mekanik bir donanm olmas sebebiyle bilgisayar temel bileenleri arasnda, dierlerinden daha yavatr.
Btn sabit srcler zel bir motor tarafndan kontrol edilen kollarn zerinde yer alan okuma/yazma balklar ve manyetik malzeme ile kapl alminyumdan yaplm plaklardan oluur. Kollarn ucundaki iki kk okuma/yazma kafas, bu plakalar zerinde okuma ve yazma ilemleri gerekletirir. Plakalar dakikada 3.500 ile 15.000 devirle dnerler ve devir hz RPM olarak ifade edilir. Plakalar ile kafalar arasndaki boluk uu ykseklii olarak ifade edilir ve bu ykseklik, bir parmak izinin kalnlndan bile daha azdr. Okuma/yazma balklar diske ne kadar yaklarsa bilgi srcye o kadar youn depolanr.
54
Manyetik plakalar Esnek olmayan ve metal ya da plastikten imal edilen paralardr ve zeri demir-oksit veya dier manyetize edilebilir bir madde ile ince bir katman hlinde kaplanmtr. Bu plakalar yuvarlaktr ve ortalarndan elektrik motorunun miline baldr. Bir hard diskin iinde birden fazla disk plakas olabilir ve bu plakalarn tm ayn hzda dner. Hareket motoru Manyetik diskleri okuma/yazma kafalarnn tm yzeyleri okuyabilecei ekilde ok yksek hzlarda (dakikada 7200 tur gibi) dndrme grevini yerine getirir. Kmeler (Cluster) Disk zerinde varsaylan, iletim sisteminin disk ynetimi ile alakal bir byklk olup dosya ve dizinlerin yerletirildii en kk disk alanna denir. Boyutu dosya sistemine gre deiir. Okuma/yazma kafalar Her disk plakasnn iki tarafndaki kollar zerinde okuma yazma kafalar bulunur. Bu kafalar tm yzeyleri okuyabilecei ekilde kk bir elektromknatstan oluup diskin merkezinden d yzeyine kadar hareket edebilir ve diskin dnmesi ile okuma/yazma kafasnn altnda var olan veri okunur veya yenisi yazlr.
Resimdeki kesitte okuma yazma kafalarnn disk yzeyine gre duruu ematize edilmitir.
Plaka bana, altta ve stte olmak zere iki kafa bulunur. Ancak plaka says arp 2 gibi forml de yoktur. Kafalarn plakalar zerinde gezerken stnden getii veri miktar ne kadar ok ise kapasite o kadar yksek olacaktr. Bu mantk ile yakn zamanda gelitirilen dikey kayt teknolojisi sayesinde ayn alana daha fazla veri saklanabilmektedir.
55
Tm plakalarn zerinde, verilerin kaydedilmesi amacyla i ie halkalar eklinde tam bir tur atan, yani daire eklinde izler vardr. Bu izler, track olarak adlandrlr. Bir plaka zerinde merkezden da doru ayn uzaklkta i ie dairesel halkalardan binlerce track izebilirsiniz. ekilde de grdnz gibi bir sabit diskin iinde st ste birka tane plaka vardr. Her plakada ayn apa sahip tracklar bir btn olarak dndnzde bu track birleimi bir silindire benzetilebilir. Dolaysyla her sabit disk, plakalar tek balarna dnldnde binlerce tracka, plakalar st ste deerlendirildiinde ise bir plakadaki track says kadar silindire sahip olacaktr. Okuma yazma kafalar hep birlikte hareket eder. Bir okuma yazma kafas 4. iz zerinde ise dierleri de ayn iz zerindedir. Okuma yazma kafasnn konumunu deitirmeden okuma yazma yapabildii tm izler silindir yapy oluturur. Eer sabit disk tek bir disk tabakasndan olusayd silindir ve track ayn anlama gelecekti.
Sektrler
56
Plaka zerindeki 2 track arasnda kalan blge; bir silindir parasdr ve sektr olarak adlandrlr. Sektrler sabit disklerin atomudur yani bilgiyi depolarken blmden daha kk bir eye blnemez. Soldaki ekilde; track, silindir ve sektr kavramlar arasndaki iliki daha net alglanabilir.
Fiziksel olarak tm HDD eitleri birbirine benzemekle beraber g ve veri kablo soketlerine gre ayrlr. Bu zelliklerini belirleyen faktr bilgisayara balandklar arabirim asndan farkllk gsterir. Sabit diskler gnlk kullanmda en ok kapasiteleri ile anlp dier teknik zellikleri teferruat kabul edilir. Fiziksel byklk snflandrmasnda ise gnlk hayatta, 3.5 veya 2.5 yerine PC sabit diski veya notebook sabit diski eklinde kullanlmaktadr. Sabit disklerin snflandrlmasnda kullanlan dier zellikler ise iindeki plakalarn dn hzlar, n bellek miktarlar ve sunduu yeni teknolojileri sayabiliriz. ATA srclerinin temelde iki tr vardr. lki paralel ATA yani PATA srcleri, dieri de seri ATA, yani SATAdr. PATA, SATA ve IDE kavramlarnn sektrde yanl bir ekilde tanmlanmas sz konusudur. IDE ve SATA iki ayr snflandrma olarak deerlendirilir; oysaki SATAda, PATAda IDE arabirimini kullanan disk teknolojileridir. Klasik ATA terimi, SATAnn kmasyla PATA olarak revize edilmitir.
57
PATA disklerin montajn yaparken nce master/slave ayar gerekiyorsa yaplmaldr. Bahsedildii zere SATA disklerde bu ayara gerek yoktur. Sonra sabit disk kasa ierisindeki yuvalara vida ile her iki taraftan skca oynamayacak ekilde vidalanmaldr. 5.1.3.1. PATA (parallel advanced technology attachment - paralel ileri teknoloji eklentisi) Tek bir erit kablo zerine en fazla 2 tane src tanmlanabilir. Tek kablo zerinde yer alan 2 srcden birinin master, dierinin ise slave olarak ayarlanmas zorunluluu vardr. Bunu bir nevi o kablo zerinde I/O adresi gibi de dnebilirsiniz. Kablo zerinde 2 master veya 2 slave aygt olursa kontrolc bunlardan birini veya ikisini birden gremez. Master ve slave ayarlar kablo zerinden otomatik olarak veya sabit disk zerinden jumper ile ayarlanr. Paralel olarak veri iletimine sahiptir. Sahip olunan arabirim CDROM, DVDROM ve HDD (hard disk drive)ler iin de ayndr. PATA sabit diskler, 40 ve 80 iletkenli kablo (ribbon kablo) ile anakarta balanr. 80 iletkenli kablo daha yksek bant geniliine sahiptir. Bu kablolar 45 cmden uzun olmamaldr. PATA disklerde veri kablosunun bir kenarnda kablo boyunca genelde krmz renkte bir erit bulunur. Kablo disk zerine balanrken bu renkli erit taraf mutlaka g kablolarna bakmaldr.
5.1.3.2. SATA Veri kablosu maksimum 100 cm uzunluunda olmaldr. Kaplad yer ve uzunluk olarak IDE kablosundan daha avantajldr. SATA3 teknolojisinin kmasyla veri transferinde 600MB/s hza ulalmtr.
Pin Nu. 1 2 3 4 5 6 7 Balant GND TXP TXN GND RXN RXP GND
58
B-Balant noktas
59
Sabit disk zerindeki jumper ayarlar kontrol edilir. nk her markann farkl olabilir.
60
Her ikisi de optik verilerin kayt ortamdr. CD-R bir kere yazlabilir ve zeri kayt yaplamaz ve silinemezken CD-RW tekrar tekrar zerine kayt yaplabilir. Gnmzde en ok kullanlan CD-R ler ve CD-RWler 700 MB kapasitesine sahiptir. Kalnlklar 1.2 mm ve boyutlar 8-12 cmdir.
61
CD-ROM veya CD-writern okuma yazma hzlar performansn gsterir. zerindeki x arpanyla ifade edilir. x bu donanm birimi iin 150 KB/s anlamndadr. Her CDwriter iin adet hz deeri vardr bunlar; bo CD yazma hz, tekrar yazma hz ve okuma hzdr. Yazma hz, her zaman okuma hzna eittir ya da ondan daha yavatr. Optik srcy bilgisayara balamak iin seenek vardr. Eer haric olarak kullanlacaksa USB, dhil olarak kullanlacaksa IDE veya SATA ara birimleriyle balanabilir.
DVDyi en iyi tanmlayan tek kelime kapasitedir. Veri kmeleri burada daha yakn ve daha kk yapya kavuarak ayn bykle daha ok veri sdrlmtr. Tek katmanl ve tek yzl DVD 4.7GB, ift katman ift yz DVD diskler ise 17 GB veri depolayabilmektedir. CDlerle fiziksel byklkleri ayn fakat kapasiteleri farkldr. DVD diskleri zerinde 12x, 16x, 24x rakamlar maksimum yazma hzn belirtir. Hz ifadesindeki "x" arpan DVDler iin yaklak 1318 kilobayt deerindedir. DVD-RWler ise tekrar tekrar yazlp silinebilen DVD eitleridir. DVD parametrelerinde iki katmanl iin DVD-R DL (dual layer = ift katmanl), tek katmanl iin DVD-R SL (single layer = tek katmanl) ifadesi kullanlr. Tek yzl iin "single sided", ift yzl iin "double sided" ifadeleri kullanlr.
Yz 1 1 2 2
Katman 1 2 1 2
BD 27 54 54 108
HD DVD 15 30 30 60
62
Tek katmanda 27 GB, ift katmanda 54 GB veri depolayabilir. 5.2.4. Optik Okuyucu Montaj
Tm CD, DVD ve Blu-ray srcler bilgisayar iin ayn ekil faktrne sahiptir ve kasalardaki 5.25 standart yuvay kullanr. Montaj ncesinde kullanlacak yuvann karsna denk gelen kasann n panelindeki kapak kartlmaldr. Kasann n yzeyinden ieri doru kaydrlarak yuvaya yerletirilir. Sabit disklerdeki gibi PATA bir optik src kullanyorsanz jumper ayarlamalarn montaj ncesinde yapmanz nemlidir. Tm optik srcler ATAPI standartlarn destekler ve kablo balantlar byk lde sabit disklerle ayndr.
63
Kasa ierisinde bir optik src iin balanabilecek 4 tip kablo vardr. Tm optik srcler, sabit diskler iin de kullanlan standart 4 pin molex tr enerji balants kullanr. Veri kablosu ise cihazn destekledii arabirime gre 40 pin eritli PATA veya 9 pin SATA kablosu olmaldr.
64
Compact flash, en eski, en karmak ve fiziksel olarak en byk kart trdr. Basitletirilmi PCMCIA veriyolu kullanr. CF1 ve CF2 olmak zere 2 tr vardr. SmartMedia CFye rakip olarak km ve birka yl iinde dijital kameralarda popler olmutur. SD kartlarn k ile poplerliini kaybetmi ve yerini SDye brakmtr. En yaygn kullanm alanna sahip olan kart tr olan SD kartlar, bir posta pulu byklndedir. 256 MB ile 32 GB arasnda deien kapasitelere sahiptir. SD ve SDIO (secure digital nput/output) olmak zere iki eittir. SD kartlar sadece bilgi depolarken SDIO baz GPS gibi aygtlara I/O destei sunar. SDler ekil asndan mini SD ve mikro SD olmak zere iki eidi vardr. Baz aygtlar 2 GBdan byk SD kartlar desteklemez. Kullanlacak olan cihazn, SDHC destei ad verilen 2 GBdan byk kartlar destekleme zellii olduundan emin olunmaldr. Piyasada satlan tm SD kartlar performans olarak birbiriyle ayn deildir. Veri transfer yeteneklerini belirten SD kart snflar vardr. SDIO (secure digital nput/output): SD kart formatnn gelitirilmi hli olan SDIO, ek depolama kapasitesinin yannda zellik artrmlar da sunmaktadr. Bir nevi genileme birimi gibi davranan bu yap ile SD kart yuvasn kullanarak bilgisayara yeni bir ilev katlabilir. Daha ok tanabilir bilgisayarlarda kullanlan SDIO kartlar, zel yuvalara taklrken bu yuvalar standart SD kartlar da desteklemektedir. Bu sayede bilgisayara GPS, FM radyo, parmak izi okuyucu gibi aygtlar ilave edilebilir.
65
ok sayda kart formatn ayn anda destekleyen kart okuyucular vardr ve fiyatlar da olduka ucuzdur. Bunun dnda fotoraf makinesi gibi zel aygtlar, USB arayz kablolar ile cihaz zerinden karlmadan da balanabilir. Daha nce de ifade edildii gibi hangi flash kartn veya balant trn kullanrsak kullanalm bilgisayarda hepsi birer src gibi grnr ve sabit disk gibi davranr. Gerektiinde biimlendirilebilir, iine bir ey ykleyip silinebilir ve yeniden adlandrlabilir.
66
Anakart zerine IDE kablo balantsn yapnz. Sabit disk zerine IDE kablo balantsn yapnz.
67
8.
9.
10.
68
11.
Aadakilerden hangisi sabit disk eidi deildir? A) SATA B) IDE C) SCSI D) SSD Aadakiler hangisi mekanik saklama nitesidir? A) ROM B) RAM C) Sabit disk D) n bellek Sabit disk olmasna ramen alma saklama mant yar iletken olan bilgisayar bileeni hangisidir? A) Tampon bellek B) RAM C) ROM D) SSD Seri ve paralel iletiim hakknda verilenlerden hangisi yanltr? A) Bilgilerin bir sra hlinde ard ardna gnderilmesi seri iletiimi ifade eder. B) Bilgisayar alarnda paralel iletiim kullanlr. C) Eer veriler ayn anda bir grup hlinde iletiliyorsa paralel iletiimdir. D) Seri iletiim daha uzun mesafelere izin verdii iin paralel iletiimde avantajldr. SCSI sabit disklerde kullanlan kablo pin says hangisinde yanl verilmitir? A) 70 B) 68 C) 80 D) 50 Verilenler ierisinde kapasitesi en byk olan optik disk hangisidir? A) DVD B) CD C) Blk-Ray D) HD DVD Aadakilerden hangisi optik disklerde kapasitenin byk olmasnn sebebi olamaz? A) Kullanlan n dalga boyu B) Daha byk disk kullanlmas C) Bilgilerin daha youn kaydedilmesi D) Fazla katman kullanlmas
12.
13.
14.
15.
16.
17.
69
18.
Bilgisayar dardan balanan DVD-writer iin aadakilerden hangisi kullanlr? A) SATA DVD-Writer B) PATA DVD-Writer C) USB DVD-Writer D) External DVD-Writer CD-writer zerinde yazan 52/32/52 rakamlarnn anlam aadakilerden hangisidir? A) Okuma / Yazma / Yeniden yazma B) Yazma / Okuma / Yeniden yazma C) Yeniden yazma / Okuma / Yazma D) Yazma / Yeniden yazma / Okuma Bir CD zerindeki x (arpan) neyi ifade eder? A) 150 KB/s B) 300 KB/s C) 36 Mb/s D) 1318 KB/s
19.
20.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
70
ARATIRMA
Ekran kartlarnn bilgisayardaki grevini aratrnz. Bilgisayar firmalarndan ve internetten gnmzde kullanlan ekran kartlar hakknda bilgi toplaynz. evrenizdeki bilgisayarlar inceleyerek ekran kartnn takld yer hakknda bilgi edininiz. Bilgisayarda yaplan ie gre hangi zelliklere sahip ekran kart seilmesi gerektii hakknda bilgi toplaynz.
6. DONANIM KARTLARI
Anakart zerindeki genileme yuvarna taklan kartlara verilen genel isimdir. nceleri anakartlar zerinde PCI, ISA, AGP gibi slotlarn says ok olurdu. Bunlar eklenecek donanm kartlar saysn artrmak iindi. Gnmzde ise onboard (tmleik) teknolojisinin gelimesiyle eskisine nazaran daha az genileme yuvasna ihtiya duyulmasna sebep oldu.
71
6.1.1. Ekran Kartnn Yaps ve almas Grntnn oluturulmasnda ve monitre aktarlmasnda etkin rol alan temel bileenler unlardr:
VGA BIOS: Ekran kartnn almasn salayan komutlar iermektedir. Yani ekran kartnn ne zaman ne i yapacan bu bileen belirlemektedir. Grafik lemci (GPU): Ekran kartnn beyni gibidir. Grnt hesaplamalarn ve grnt ilemlerini mikroilemciye (CPU) yanstmadan ekran kartnda gerekletiren bir yongadr. Video RAM: Grafik ilemci grnty olutururken hafza olarak ekran kart zerindeki hafzay kullanmaktadr. Bu da ana bellein sadece CPU tarafndan kullanlarak performansn artmasna sebep olmaktadr. RAMDAC (dijital-analog evirici): Ekran kartnn grnt belleindeki dijital (saysal) verileri monitrde grntlenecek analog sinyallere dntrerek ekran kartnn monitr kna gnderir. RAMDACin verileri dntrme ve aktarma hz, ekran tazelenme hzn belirler. Bu hz Hz cinsinden llr. rnein monitrn ekran tazeleme hz 70 Hz olarak ayarlanmsa grnt saniyede 70 defa yenilenir.
LCD ekranlar dijital sinyalleri grntlediklerinden ekran kartnn grnt belleindeki grntlenecek veriler RAMDACe gitmeden direkt ekran kartnn DVI (digital visual interface) kna aktarlr.
Bilgisayarn ilemcisi tarafndan ilenen veriler anakart ile ekran kartnn grnt belleine aktarlr. Grnt ilemcisi grnt belleindeki verileri iler ve grnt hesaplamalarn yaptktan sonra grnt belleine gnderir. Bu veriler buradan RAMDAC birimine gider. Grnt belleindeki bilgiler RAMDACe aktarldktan sonra bu bellek boalr. Boalan bellee grnt ilemci tekrar veri iletir. RAMDAC bu dijital verileri monitrde grntlenecek analog sinyallere dntrp ekran kartnn kna gnderir. Bu
72
ilemler srasnda Video BIOSda ekran kartnn veri akn kontrol eder ve dzenler. Veriyolu hz, grnt belleinin kapasite bykl bu ilemlerin sresini azaltr ve grnt kalitesini artrr.
Veriyolu standardna gre ekran kartlar; ISA, PCI, AGP, PCI-X ve PCI-e eklinde gruplandrlabilir.
73
Crossfire: SLI teknolojisine benzer bir teknoloji olan ve crossfire teknolojisi ile 2 veya daha fazla ekirdee sahip ekran kart, uygun artlar altnda birbirine balanarak performans art salanmaktadr.
74
PCI-e ekran kart gnmzde en ok kullanlan ekran kart eididir. Sebebi ise veriyollar konusunda anlattmz gibi PCI-e veriyolunun bant geniliinin yksek oluudur.
Kasa zerinde ekran kartnn taklaca slotun karsna gelen genileme yuva kapa karlr.
75
Ses kartlar gnmzde onboard (tmleik) olarak gelmektedir. Haricen bir ses kart takmak istiyorsak BIOStan onboard ses kart devre d braklmaldr.
Line In (mavi): Teyp ya da CD playerdeki sesleri bilgisayar ortamna aktarr. Microphone In (pembe): Ses kartn mikrofon giriidir. D ortamdaki seslerin mikrofon bilgisayara gnderilmesini salar. Line Out (yeil): ki hoparlrn ya da kulakln kullanlmasn salayan ktr. 3D ses sistemlerinde buraya front (n) hoparlrler balanr.
76
Rear Out (turuncu): 3D ses rear (arka) hoparlrler buraya balanr. Joystick/MIDI port: Joystick ve MIDI aygtlarnn balanmasn salar.
Bilgisayarn evre birimlerinde girilen analog ses sinyalleri ses kartna aktarlr. Ses kartnn analog dijital eviricisi (ADC) tarafndan analog ses sinyallerini dijital sinyallere dntrr. Dijital hle dntrlm ses sinyalleri DSPye aktarlr. Bu birim tarafndan veriler ilenir. DSP verileri, anakartn veriyoluna iletir. Bu dijital veriler mikroilemci tarafndan ilenir ve depolanmas iin depolama birimlerine aktarlr. Bilgisayardaki ses verilerini dinlemek iin dijital ses verileri depolama aygtlarnda okunur, mikroilemciye aktarlr ve ses kartndaki DSPye iletilir. DSPveriyi zer. zlm veri ses kartnn dijital analog eviricisi (DAC) tarafndan analog ses sinyallerine dntrlr ve ses kartnn kna aktarlr.
77
Ses kartlar gnmzde genellikle anakart zerinde tmleik (onboard) ekilde gelmektedir. Haric bir ses kart anakart zerindeki PCI yuvasna taklabildii gibi tanabilir USB girili bir ses kart var ise dorudan arabirimlerden biri olan USB portuna taklabilir.
Resim 6.10: Ethernet kart Ethernet kart = A kart = NIC (network nterface card) = LAN kart
6.3.1. Ethernet Kartnn Yaps ve almas Ethernet kart bilgiyi paketler hlinde yollar. Bunun iki trl faydas vardr. Birincisi byk bir dosya transferi yapan bir bilgisayar, an tamamn uzun bir sre megul durumda tutmam olur. kincisi ise byk bir dosya paketlere ayrlmam olsayd, aktarm esnasnda bir bozulma olursa bu dosyann tamamnn yeni batan 78
gnderilmesi manasna gelirdi. Oysa paketlere ayrlnca sadece bozuk olan para tekrar gnderilir.
Ethernet veri paketinin yaps sabittir. Her paket u drt bilgiyi ierir:
Destination MAC adres Source MAC adres Veri CRC kodu
Destination MAC adres: Alcnn MAC adresi Source MAC adres: Gnderenin MAC adresi Data : Gnderilecek veri CRC code: Hata kodu. Gnderilen verinin bozulup bozulmadn kontrol eden koddur.
Ethernet kartlarnn sahip olduu dnyada tekil olan ve 48 bit geniliinde bir adresi vardr. Bu adrese MAC adresi denir. Bir bilgisayar bir aa veya bilgisayara balamak iin TP (Twisted Pair-ift Bkml) veya koaksiyel kablo kullanlr. Gnmzde RJ-45 konnektrl ethernet kartlar kullanld iin buna bal olarak TP kablolar kullanlmaktadr. Bu kablolarn iinde 4 ift bkml kablo bulunmaktadr. Farkl tip iki cihazn birbirine balanrken dz-standart-straight, ayn tip cihazlarn birbirine balanmasnda ise cross-apraz kablo kullanlr.
RJ-45 konnektrl ethernet kartlar: Bkl kablo ifti kullanan ethernet kartlardr. EIA/TIA 568A ve EIA/TIA 568B olmak zere iki standard vardr. ift bkml kablonun ucuna RJ-45 konnektr taklr. 10, 100, 1000 Mbps hzlarnda veri iletimini salar.
79
Veri iletim hzlarna gre ethernet kartlar: Gnmzde RJ-45 konnektrl ethernet kartlar retilmektedir. Bu kartlar 10 Mbps, 10/ 100 Mbps, 1000 Mbps gibi farkl veri iletim hzlarna sahiptir.
Dijital TV kart: Dijital TV yaynlarnn grntlenmesini salar. Bunun iin uydu anteni taklmaldr.
Capture kart, dijital veya analog olarak kodlanm bir videoyu, bilgisayara aktarmak amacyla kullanlr. Gnmz TV kartlar ve baz grafik kartlar (mesela ATI all in wonder), ayn zamanda capture etme zelliine sahiptir. Birden fazla kartn iini yapan kartlara kombine kart denir. Fakat kombine kartlarn genellikle birka dezavantaj vardr. Giri-klar, ilave kartlar kadar zengin deildir. Kombine kartlar sesi genellikle ses sinyali, ses kartna baland iin uzun filmlerde ses ve video, senkron olmayabilir. Kombine kartlarda genellikle yazlmsal kodlayc olduundan yksek znrlkte dk performans verir. Kayt ilevini kodlanmam biimde yaptklarndan video dosyalarnn boyutu ok yksek olur.
81
Capture kart analog ve dijital girilere sahip olabilen ve video ve ses sinyallerini dijital ortama aktarmak iin kullanlan kartlardr.
SCSI kart satn alnmak istendiinde anakartn SCSI bileenleri ile uyumlu olduundan emin olunmaldr. SCSI teknolojisini IDEye tercih edilmesinin en byk nedeni ok daha hzl veri aktarabilmesidir. SCSI srcler sunucu kullanmnda hem hz hem g bakmndan da tercih edilmektedir. Bunun nedeni SCSI kartnn kendi ilemci ipinin bulunmas ve SCSI srclerin 7/24 almaya gre tasarlanm olmasdr. Bir SCSI kartna byk bir avantaj da kart bana 15 cihaza kadar balant salayabilmesidir.
6.4.3. Gvenlik Kart Gvenlik kart, sisteminizi bilgisayar virslerinin etkilerine, kaza sonucu dosyalarn silinmesine ya da bozulmasna, elektrik kesintisinden oluan yazlm 82
bozulmalarna ve yetkisi olamayan kullanclarn yaplandrma ayar deiiklerine kar koruyan kartlardr.
Gvenlik kartlar genel CMOS ve BIOS bilgilerinde kullanc tarafndan yaplan deiiklikleri de geri getirebilir. Btn saylan bu ilemlerin yaplabilmesi iin tek yaplmas gereken bilgisayarn yeniden balatlmasdr. Tm yazlm ve donanmlaryla hazr hle getirilen bilgisayar sisteminize en son gvenlik kart monte edilir. Yazlm yklendikten sonra devre d brakabilmek iin bir ifre belirlenir. Aktif edildikten sonra alma esnasnda yaplan btn deiiklikler, bilgisayar yeniden balatldktan sonra eski hline geri dnecektir.
83
84
9. 10.
12.
85
13.
Aadakilerden hangisi ethernet kart portudur? A) VGA B) BNC C) DVI D) MIDI Aadakiler hangisi bilgisayar veya aa balanrken kullanlan TP (twisted pair) kablo standarddr? A) BNC B) RGB C) 568B D) RJ-45 Aadakilerden hangisi kombine kartlarn avantajdr? A) Giri- klar, ilave kartlar kadar zengin deildir. B) Senkron sorunu yaanabilir. C) Yksek znrlkte dk performans verirler. D) Birok zellii bir arada sunar. Hangisi gvenlik kartnn avantajlarndan deildir? A) Dosyalarn silinmesini engeller. B) Yazlm bozulmalarn engeller. C) Yetkisiz ayar deiikliklerini engeller. D) Devre d braklmadan program kurulamaz. Aadakilerden hangisi ekran kartnn kulland temel bilgisayar bileeni deildir? A) Anakart, B) Mikroilemci, C) Ses kart D) Monitr Gnderilen verinin bozulup bozulmadn kontrol eden komut hangisidir? A) CRC B) BRC C) BAD SECTOR D) ERROR Hangisi ethernetin gnderdii paketin ieriinde yer almaz? A) Source MAC adress B) Destination MAC adress C) Data D) Yedek paket
14.
15.
16.
17.
18.
19.
86
20.
Aadakilerden hangisi ethernet kart anlamna gelmez? A) NIC B) LAN kart C) Sim kart D) A kart
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
87
Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Anakart montaja hazrlayabildiniz mi? Anakart kasa iine doru bir ekilde monte edebildiniz mi? Anakarta ilemciyi monte edebildiniz mi? Soutucuyu monte edebildiniz mi? Bellek birimlerini anakart zerine monte edebildiniz mi? G kablolarnn montajn doru bir ekilde yapabildiniz mi? Disk srcleri monte edebildiniz mi? Ekran kartnn montajn doru bir ekilde yapabildiniz mi? Ses kartnn montajn hatasz yapabildiniz mi? Ethernet kartnn montajn hatasz yapabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle geiniz
88
89
90
DSP MAC A A B C D D C A D C
91
KAYNAKA KAYNAKA
DNEL Teoman, Bilgisayar reniyorum, Kodlab Yaynevi, stanbul, 2010. HOGREN Mehmet, Mahmut KARAKAYA, Donanm Mimarisi, MEB Yaynlar, stanbul, 2006.
92