You are on page 1of 98

T.C.

MLL ETM BAKANLII

BLM TEKNOLOJLERNN TEMELLER

DONANIM BRMLER
481BB0091

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. ANAKARTLAR .................................................................................................................. 3 1.1. Statik (Durgun) Elektrik................................................................................................ 3 1.1.1. Statik Elektrik ve Oluumu .................................................................................... 3 1.1.2. Statik Elektriin Zararlar ...................................................................................... 4 1.1.3. Statik Elektriin Zarar Verebilecei Ortamlarda Alnacak nlemler ................... 4 1.2. Anakartlar ..................................................................................................................... 5 1.2.1. Anakartn Yaps ve almas .............................................................................. 5 1.2.2. Anakartn Bileenleri ............................................................................................. 6 1.2.3. Anakart eitleri .................................................................................................. 13 1.2.4. Anakart Kullanm Klavuzu ................................................................................. 14 1.2.5. Anakart Seimi .................................................................................................... 15 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17 RENME FAALYET -2 .................................................................................................. 20 2. LEMCLER .................................................................................................................... 20 2.1. lemci Yaps ve almas ........................................................................................ 20 2.2. lemci eitleri .......................................................................................................... 23 2.3. lemci Seimi ............................................................................................................. 23 2.4. lemci Montaj ........................................................................................................... 23 2.5. lemci Soutmas ....................................................................................................... 23 2.6. Soutucu ve Fan Montaj ............................................................................................ 25 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 28 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 31 3. BELLEKLER ..................................................................................................................... 31 3.1. Bellein Yaps ve almas ...................................................................................... 31 3.2.Bellek eitleri............................................................................................................. 32 3.2.1. RAM(Random Access Memory-Rasgele Eriimli Bellek ) ................................. 32 3.2.2. ROM (read only memory-salt okunabilir bellek) ................................................ 36 3.3. Bellek Seimi .............................................................................................................. 37 3.4. Bellek Montaj ............................................................................................................ 38 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 39 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 40 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 42 4. KASALAR ......................................................................................................................... 42 4.1. Bilgisayar Kasalar ...................................................................................................... 42 4.1.1. Kasa eitleri ....................................................................................................... 43 4.1.2. G Kaynaklar .................................................................................................... 44 4.2. Kasaya Anakart Montaj ............................................................................................. 45 4.3. G Kablolarnn Montaj ........................................................................................... 47 4.3.1. Anakart Beslemesi ............................................................................................... 47 4.3.2.G Balantlar .................................................................................................... 47

4.4. Dhil Kablolarn Balants ....................................................................................... 49 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 50 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 51 RENME FAALYET5 .................................................................................................. 53 5. DSK SRCLER......................................................................................................... 53 5.1. Sabit Diskler................................................................................................................ 53 5.1.1. Sabit Disklerin Yaps ve almas .................................................................... 54 5.1.2. Sabit Disk eitleri .............................................................................................. 57 5.1.3. Veri Kablolar ...................................................................................................... 57 5.1.4. Sabit Disk Seimi ................................................................................................ 59 5.1.5. Sabit Disk Montaj ............................................................................................... 59 5.2. Optik Disk Srcleri ................................................................................................. 61 5.2.1. CD-ROM ve CD-Writer srcleri ..................................................................... 61 5.2.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcleri .............................................................. 62 5.2.3. Blu-Ray srcleri ............................................................................................... 62 5.2.4. Optik Okuyucu Montaj ....................................................................................... 63 5.3. Kart Okuyucular.......................................................................................................... 64 5.3.1. Hafza Kart eitleri ........................................................................................... 64 5.3.2. Kart Okuyucu Montaj ......................................................................................... 66 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 67 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 68 RENME FAALYET6 .................................................................................................. 71 6. DONANIM KARTLARI ................................................................................................... 71 6.1. Ekran Kart .................................................................................................................. 71 6.1.1. Ekran Kartnn Yaps ve almas..................................................................... 72 6.1.2. Ekran Kart eitleri ............................................................................................ 73 6.1.3. Ekran Kart Seimi .............................................................................................. 74 6.1.4. Ekran Kart Montaj ............................................................................................. 75 6.2. Ses Kart ...................................................................................................................... 75 6.2.1. Ses Kartnn Yaps ve almas ........................................................................ 76 6.2.2. Ses Kart eitleri ................................................................................................ 77 6.2.3. Ses Kart Montaj ................................................................................................. 78 6.3. Ethernet Kart .............................................................................................................. 78 6.3.1. Ethernet Kartnn Yaps ve almas................................................................. 78 6.3.2. Ethernet Kart eitleri ........................................................................................ 79 6.3.3. Ethernet Kart Montaj ......................................................................................... 80 6.4. Dier Donanm Kartlar .............................................................................................. 80 6.4.1. TV/Capture Kart ................................................................................................. 80 6.4.2. SCSI Kart............................................................................................................. 82 6.4.3. Gvenlik Kart ..................................................................................................... 82 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 84 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 85 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 88 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 89 KAYNAKA ......................................................................................................................... 92

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR

AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0091 Biliim Teknolojileri Alan Ortak Donanm Birimleri donanm birimlerinin montajn tantan renme materyalidir. 40/32 Bu modln n koulu yoktur. donanm birimlerinin montajn yapmak Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda ilemci, bellek birimleri, disk srcleri ve donanm kartlarnn montajn retici firma kataloglarndan yararlanarak anakarta zarar vermeden ve hatasz olarak yapabileceksiniz. Amalar 1. Anakart montaja hazrlayabileceksiniz 2. Anakarta ilemciyi monte edebileceksiniz. 3. Bellek birimlerini anakart zerine monte edebileceksiniz. 4. Anakart kasa iine monte edebileceksiniz. 5. Disk srclerini monte edebileceksiniz. 6. Genileme yuvas kartlarn anakart zerine monte edebileceksiniz. Ortam: Bilgisayar laboratuvar Donanm: Antistatik poet, antistatik ambalaj kpkleri, antistatik bileklik, antistatik altlk, anakart, plastik ayak, el takmlar, anakart, ilemci, ilemci soutucusu ve fan, termal macun, bilgisayar kasas, anakart, bellek birimi, vidalar, montaj yaplacak diskler ve okuyucular Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile uygun anakart, donanm kartlar, bellek, disk srcleri seerek bunlarn montajn rahatlkla yapabileceksiniz. Bilgisayar teknolojisi dnyann en hzl gelien teknolojilerindendir. Bu modlde elde ettiiniz bilgilerle bu ilerlemeyi yakalayarak tm bilgisayar kasa ii donanmlarnn temel standartlarn kavrayacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1


AMA
Gerekli laboratuvar ortam ile gerekli materyaller salandnda bilgisayar montaj iin doru anakart tespit edebileceksiniz.

ARATIRMA
Anakart hakknda aratrma yapnz. Anakart mutlaka yakndan inceleyerek bilgi sahibi olunuz. Anakart montaj srasnda izlenecek yollar ve dikkat edilmesi gereken hususlar aratrnz. Anakart reticilerin sitelerini geziniz. Evinizdeki veya okulunuzdaki bir bilgisayarn kasasn aarak anakart inceleyiniz. Bask devre yapm hakknda bilgi sahibi olunuz. Slot, soket kelimelerinin anlamlarn aratrnz.

1. ANAKARTLAR
Anakart, bilgisayar paralarn ve bu paralar arasnda veri iletimini salayan yollar zerinde barndran elektronik devrelere verilen isimdir. Anakartlar, ok hassas elektronik devreler olduu iin ani akm ykselmeleri ve gerilim dmeleri cihaza zarar verebilir.

1.1. Statik (Durgun) Elektrik


Statik elektrik, elektronlarn atomlar arasndaki hareketi ile oluan elektrik olarak tanmlanabilir.

1.1.1. Statik Elektrik ve Oluumu


Elektronlar atomlar arasnda hareket ederken bir enerji retir, bu enerji statik elektrii oluturur. ki farkl ykle ykl malzeme birbirine dediinde bir elektron transferi oluur. Bir tarafta negatif ykler birikirken dier taraf pozitif ykle yklenir. Birbirine deen ortamlar ayrldnda ise yzeyler ykl kalr. Buna elektrostatik yklenme denir. Elektrostatik yklenme her yerde grlebilir. rnein, bulutlarn birbirine demesi ile yklenme oluur.

Yolda yrrken zerimizde ve giysilerimizde elektrostatik yklenme oluur. Birbirine temas eden pek ok ortamda statik elektrik oluumu gzlenir.

1.1.2. Statik Elektriin Zararlar


Statik elektrik farkl yklerle ykl olan cisimlerin birbirine tekrar temas etmesi sonucu ortaya kar. Ykl iki bulutun birbirine temas yldrm meydana getirir. Dier ykl cisimlerin birbirine temasnda da ark ve kk arplmalar durumu bazen bir cisme dokunduunuzda ya da baka biri ile tokalatnzda yaayabilirsiniz. Bu arplmann nedeni dokunulan cisim ya da kiinin sizden zt ykle ykl olmas ve temas ile bu yklerin boalmasdr. Statik elektrik grnte zarar vermeyecek bir elektrik tr olarak dnlse de aslnda olduka byk zararlara neden olabilir. Yklenme sonrasnda temas ile yk boalmalar endstri ve ticari alanlarda ciddi zararlara neden olabilmektedir. Yk boalmas srasnda oluan ark ve kvlcmlar yangnlara sebep olabilir. Yine elektronik ve bilgisayar alannda bu ykler cihazlarn zarar grmesine ve bozulmasna sebep olabilir. Yk boalmas ile cihazlar oluturan paralarn arzalanmas ve almaz hle gelmesi mmkndr.

1.1.3. Statik Elektriin Zarar Verebilecei Ortamlarda Alnacak nlemler


Statik elektrik, eitli bilgisayar malzemelerine zarar verebilir. Bu zararn nne geebilmek iin eitli yntemler mevcuttur. Bunlar aada verilmitir. 1.1.3.1. Donanm Malzemeleri in Alnacak nlemler Donanm birimlerinin statik elektrie kar korunmas iin ykl olma durumlarnda yk boaltmay ortadan kaldracak ekilde muhafaza edilmeleri ya da yklenmeye neden olmayacak ekilde montaj yaplmas ve kullanlmas gereklidir. Kasaya ve alma alanlarna montajda iletken olmayan montaj vidalar kullanlmaldr. Paralar metal olmayan ya da yklenmelerine engel olacak ekilde muhafaza edilmelidir. Bunun iin antistatik koruma salayan ambalajlar ya da zel kaplama malzemeleri satn alma esnasnda donanm birimleri ile verilmektedir. 1.1.3.2. Antistatik alma Ortam Salamak Statik elektrikten korunmak iin alma alannda topraklama salanmaldr. Topraklama gerilim altnda olmayan btn tesisat ksmlarnn, uygun iletkenlerle toprak ierisine yerletirilmi bir iletken cisme (elektrot) balanmasdr. Topraklama sayesinde cihaz zerindeki kaak akmlar ve statik elektrik topraa akacaktr ve bylece elektrik dalgalanmalarndan ve statik elektriin zararlarnda korunma salanacaktr. alma ortamnda altmz aletlerin ve kullandmz malzemelerin yklenmeye neden olmayacak ekilde kullanlmas ve muhafaza edilmesi gereklidir. Ara ve gereler ok defa bizi yksek gerilimden koruyacak ekilde yaltkan malzeme ile kapldr. alma ortamndaki yklenebilecek cihaz ya da malzemelerin topraklama ile yklenmesi nlenebilir.

Bunun iin yer demeleri alma masas ya da alan antistatik malzemeden seilebilir. alma esnasnda giyilen kyafetler antistatik rnler olabilir. 1.1.3.3. Kiisel Antistatik nlemler Statik elektrik srekli hareket hlinde olduumuz iin biz insanlarn da yklenmesine neden olur ve gn boyu pek ok yerde bu yklenme ve yk boalmalar ile karlaabiliriz. Donanm birimleri ile temas ya da kullanma ncesinde vcuttaki statik ykn boaltlmas nemlidir. Aksi takdirde bu yk altmz paralar zerinden boalma yapabilir ve bu paralara zarar verebilir. Bu yk boaltmak iin alma ncesi topraa temas eden zeminlere dokunarak yk atabiliriz. Bunun iin kalorifer petekleri, su borular, eme ya da duvar uygun bir alan tekil edebilir. Yine alma esnasnda yklenme durumuna kar statik elektrik oluumunu engelleyen antistatik eldiven kullanlabilir. 1.1.3.4. Manyetik Ortama Kar nlemler Gnlk hayatmzda pek ok yerde (elektrik ebekeleri, aydnlatma, haberleme alar, evimizdeki kablolar ve elektrikli aletler vb.) manyetik alanlar olumakta ve bizi etkilemektedir. Bu alanlar insan sal ile ilgili olumsuz etkilere neden olmaktadr. Bu alanlarn etkilerinden korunmak iin manyetik alan oluan yerlerden mmkn olduka uzak almak ve durmak gerekir. Yakn olduumuz zamanlarda ise sreyi mmkn olduu kadar ksa tutmak iyi olabilir. Bilgisayar banda ok almak, televizyon ve elektronik aletlere yakn durmak, ev ii ve ehir elektrik ebekelerine ok yakn durmak bizim manyetik alandan etkilenmemize neden olacaktr.

1.2. Anakartlar
Anakart, bir bilgisayarn tm paralarn zerinde barndran ve bu paralarn iletiimini salayan elektronik devredir.

1.2.1. Anakartn Yaps ve almas


Anakartlar zel alaml bir blok zerine yerletirilmi ve zerinde RAM yuvalar genileme kart slotlar, devreler ve yongalar bulunan ve btn bu donanm birimlerinin mikroilemci ile iletiimini salayan elektronik devredir. Anakart, zerindeki yonga setleri sayesinde sistem almasn organize eder. Bir nevi tm birimlerin bir arada ve uyumlu almasn salayan bir kpr vazifesi grr.

Resim 1.1: Anakartn stten grn

Anakart btn donanmlar veya balant noktalarn zerinde bulundurur. zerinde mikroilemci soketi, RAM slotu, genileme yuvalar (ISA, PCI, AGP ve PCI-e), BIOS, donanm kartlar (dhil), veri yollar ve balant noktalarn bulundurur. Anakart, bilgisayara hangi sistem bileenlerinin eklenebileceini ve hzlarnn ne olacan belirleyen temel unsurdur. Anakartlarda dikkat edilmesi gereken hususlarn banda, kullanlmak istenen CPU (ilemci) ile uyumlu bir yonga seti kullanan bir anakart sahibi olmanz gereklilii gelir. En son ilemci, anakart ve dier donanm bilgilerine eitli bilgisayar dergilerinden faydalanarak ve internette aratrma yaparak ulalabilir.

1.2.2. Anakartn Bileenleri


Anakartlar byk elektronik devreler olduu iin tek tek elemanlar ele almak yerine blgesel olarak anlatmak yerinde olacaktr. Aada i7 ekirdek yapsna sahip bir ilemci iin retilmi bir anakart modeli grlmektedir.

Resim 1.2: Anakart bileenleri

1.2.2.1. Yonga Seti (Chipset) Anakart zerinde yer alan bir dizi ilem denetileridir. Bu denetiler anakartn zerindeki bilgi ak trafiini denetler. Bilgisayarn kalitesi, zellikleri ve hz zerinde en nemli etkiye sahip birka bileenden biridir. Bir yonga seti North Bridge (kuzey kprs) ve South Bridge (gney kprs) denen iki yongadan oluur. Esasen bir anakart zerinde birden fazla yonga mevcuttur. Ancak kuzey ve gney kprleri ynetici yongalardr. Tipik bir kuzey kprs yongas temel olarak ilemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarndan sorumludur ve bunlarn kontrolyle bunlar arasndaki veri aktarmn salar. Ancak kuzey kprs ve gney kprs zellikleri reticiye ve yonga setine gre farkllk gsterebilir ve bu genellemenin dna kabilir. Kuzey kprs yongas

fonksiyonlarndan dolay ilemciye, bellek ve AGP slotlarna yakn olmaldr (Sinyalin getii fiziksel yollar ne kadar ksa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasz olur.) ve bu yzden de anakartn st ksmna yerletirilir. Zaten adndaki kuzey kelimesi de buradan gelmektedir.

Hafza Veriyolu

CPU
AGP Veriyolu

Kuzey Kprs

FSP

PCI-ex Veriyolu

Gney Kprs
PCI Veriyolu

SATA - ATA Veriyolu

Resim 1.3: Kuzey ve gney kprs

Gney kprs yongas ise giri-k birimlerinden, g ynetiminden, PCI veriyolundan ve USB ile anakarta entegre zelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur. Adndaki south kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldii kolayca tahmin edilebilir. reticilerin yonga setlerini iki para hlinde tasarlamalar anakart tasarmnda esneklik salar. rnein USB 2.0 destei olmayan bir yonga setine bu destei eklemek iin btn yonga setini batan tasarlamak yerine sadece gney kprs yongasnda deiiklik yapmak ok daha kolaydr. Ayrca deiik zelliklerdeki gney kprs yongalar kullanlarak deiik kullanc gruplarna hitap etmek mmkn olur ve bylece kullanmayacanz zellikler iin bouna para vermek zorunda kalmam olursunuz. Chipset eitleri: Gnmzde birok yonga seti reten firma mevcuttur. alma ve kullanm amalarna gre birok eitlilikte yonga seti retimi yaplmaktadr. Firmalarn rettikleri bu yonga setleri anakartlarn performansn ve maliyetini etkileyen nemli unsurlardandr. Anakartlarn kullanm alan ve kalitelerine gre kullanlacak olan yonga setlerinin uygun zelliklerde ve kalitede olmas beklenir.

1.2.2.2. Veri Yollar (BUS) Anakart zerindeki bileenlerin birbiriyle veri alveriini salayan yollardr. Dardan balanan donanmlarda ise veri yollar ularnda bulunan slotlar sayesinde bilgi alverii salamaktadr. Bant Genilii: letiim kanalnn kapasitesini belirler. Birim zamanda aktarlabilecek veri miktardr. Bant genilii ne kadar bykse belli bir srede aktarlabilecek veri miktar da o kadar byk olur. ISA (Industry Standart Architecture) Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genilii ok dk olduundan gnmz anakartlarnda kullanlmamaktadr. 1981de retilen kiisel bilgisayarlarda kullanlmtr, bir standard tanmlar. Veriyolu nceleri 8 bit, daha sonra 16 bite karld. Adres yolu 24 bittir. Hz 8.33 Mhz (mega hertz)dir. Tak ve altr zellii yoktur. Tak-altr (Plug and play): Genellikle bilgisayarlarda, sisteme bal olan bir donanmn herhangi bir ayarlamaya ihtiya olmakszn donanmn srcsnn otomatik olarak sisteme yklenmesi anlamnda kullanlan terimdir. Genellikle bilgisayarlarn USB portunu kullanan cihazlar iin kullanlr.

Resim 1.4: ISA Slotu

PCI (Peripheral Component Interconnect) Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 ylnda gelitirilmitir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanlmaktadr. 33 veya 66 MHz saat hzlarnda alr. 32 bit 33 MHz hznda alan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn. (mega bayt / saniye)dir. PCI veriyolu tak-altr desteklidir. PCI slotlar beyaz renkli olup modem, ses kart, a kart, TV kart gibi donanm kartlarnn taklmas sebebiyle dier slotlara oranla says fazladr. Onboard (tmleik) teknolojisinin gelitirilmesiyle PCI slotlarna balanacak donanm kartlar says azalmtr. AGP (Accelerated graphics port Hzlandrlm grafik portu) 533 MHz veriyolu hzna kabilen AGP veriyolu sadece ekran kartlarnn taklaca yuva olarak anakartlarda bulunur. AGP kanal 32 bit geniliindedir ve 66 MHz hznda alr. Yani toplam bant genilii 266 MB/sn.dir. Ayrca zel bir sinyalleme metoduyla ayn saat hznda 2, 4 ve 8 kat daha hzl veri aknn salanabildii 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modlar vardr. 2xAGP'de veri ak hz 533 MB/sn. olmaktadr. Bilgisayarda allan programlar veya oyunlar gelitike ihtiya duyulan bant genilii de artmaktadr.

PCI-X

Server platformlarnda uzun sredir kullanlan bir veriyoludur. PCI-X standardnn amac PCI slotlarndan daha fazla bant genilii salayp Gigabit Ethernet gibi server platformlarnda, iletiim kartlarna gerekli bant geniliini salamaktr. PCI Express ile kartrlmamaldr. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu deildir.

Resim 1.5: A-Slotlarn grnm B-Balant noktalar

PCI express (PCI-e)


PCI-e, g tketimini zellikle AGP limitlerini genileten, sistem belleini daha efektif kullanarak ekran kart ve dier donanm maliyetlerini ksma imkn veren bir veriyoludur. PCI Expressin, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olmak zere 2 spesifikasyonu vardr. PCI-e 1.1'de hat bana hz 250 MB/s olarak verilirken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s dzeyine kartr. Bylece ekran kartlar iin kullanlan PCI-e x16 balantlarnda PCI-e 1.1te toplam 4000 MB/s, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s verir.

Resim 1.6: Veriyollar hz grafii

Normalde PCI-e 1.1 iin aktarm hz hat bana "2.5 Giga-Transfers/second" denir. Bu deer saniyede aktarlan bit saysdr. Normal koullar altnda ka MB aktarldn grmek iin bit saysn sekize blmeliydik ancak PCI-e 8b/10b ad verilen bir kodlamay kullanr. Yani PCI-e'nin fiziksel iletim katmannda her bayt, teknik nedenlerle 10 bitlik gruplar hlinde iletilir. 8b/10b kodlamasndan kaynaklanan % 20'lik fark hesaba kattmzda, iletilebilecek en yksek ham veri miktarn hat bana 250 MB/s olarak buluruz. PCI-e 2.0 iin de hat bana 500 MB/s saysn elde ederiz. PCI-e'nin dier yenilikleri arasnda dinamik balant hz ynetimi, balant bant genilii notifikasyonu gibi zelliklerin yannda, g snr tanmlama olana da bulunuyor. Bu sonuncusu ile daha yksek g ihtiyac olan kartlar iin kart yuvasnn g limiti dzenlenebiliyor. PCI-e 2.0, PCI-e 1.1 ile geriye doru uyumlu olacak ekilde tasarlanyor; yani PCI-e 2.0 destekli bir yonga zerine kurulu anakart satn aldnzda, eski PCI-e 1.1 ekran kartnz yeni anakartnzda almaya devam edecek. Geriye uyumluluu biraz daha aalm. PCI-e 1.1 ekran kartyla PCI-e 2.0 yuval anakart: alacak, ancak bir tanesi PCI-e 1.1 olduu iin ara balant PCI-e 1.1 hznda olacak. PCI-e 2.0 ekran kartyla PCI-e 1.1 yuval anakart: Yeni alacanz PCI-e 2.0 ekran kart, eski anakartnzla alacak ancak ayn ekilde bir tanesi PCI-e 1.1 olduundan ara balant yine PCI-e 1.1 hznda olacak. PCI-e 2.0 ekran kartyla PCI-e 2.0 yuval anakart: Ancak bu durumda PCI-e 2.0 hzlarnda almak mmkn olacak.

1.2.2.3. Portlar ve Konnektrler Anakart ile d birimlerin iletiim kurmasna olanak salayan balant noktalardr. Portlarn bir ksm kasann iindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa iine monte edilen birimler balanr. Baz portlarda kasa yzeyinde anakarta monteli ekilde bulunur. Bu portlara kasa dndan ulalr ve mikrofon gibi kasa dnda bulunmas gereken cihazlar balanr.

Resim 1.7: Anakart zerindeki portlar

1. PS/2 portu: Yeil ve mor renklerde ayr iki PS/2 portu olan anakartlar da vardr. Bunlardan yeiline fare, mor olanna ise klavye taklr. Buradaki porta ise klavye ve fareden

10

her ikisi de taklabilir. Tek olmasnn sebebi gnmzde USB klavye ve farelerin daha ok kullanlmasdr.

Resim 1.8: PS/2 fare, klavye ve konnektrleri

2-9. USB 3.0, USB 2.0 Port: Her anakart reticisi farkl sayda USB port kullanabilir. Bu anakarta 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu koyulmutur. USB cihazlarn balanmasn salar.

Resim 1.9: USB 3.0 konnektrleri

10. S/PDIF: Saysal (dijital) ses k salayan birimdir. Bu birimle ses analog dnm yaplmadan dorudan saysal olarak k birimine gnderilir. Bylece ses analog yerine saysal gideceinden seste kayp olmaz. Dijital bilgi: Trke karl saysaldr. Bilgisayar dilinde 0 ve 1lerden oluan bilgilerdir. Analog bilgi: Belli snrlar iinde srekli olarak deien elektrik sinyalidir.

11

Resim 1.10: S/PDIF konnektr

11-12. Fireware (IEEE1394 6 pin, 4 pin) port: Bilgisayara evre rnleri balanmasnda kullanlan yksek hzl arayz balantsdr. IEEE 1394 standardna dayaldr. Dijital kameralar ve video kaydedici cihazlarn bilgisayara balanp hzl veri aktarm yapmak iin gelitirilmitir.

Resim 1.11: Fireware konnektrleri

13-14. eSATA port: eSATA, haric SATA anlamnda, External SATA demektir. Tek bana yeni bir standarttan ziyade, SATA standard iin "darya" bir uzatma olarak dnebilirsiniz. eSATA arabiriminin k amac, bilgisayar dna koyduumuz haric diskler iin salkl ve hzl bir balant kurmak. u anda haric depolama iin yaygn olarak kullanlan Hi-Speed USB ve Firewire 400 (IEEE 1394b) gibi arabirimlerin zellikle performans tarafndaki kstlamalarndan kurtulurken uygulamada da kolaylk salyor. Aadaki tabloda saf aktarm rakamlarn gryorsunuz.
Arabirim Firewire 400 Hi-Speed USB SATA I/II/III eSATA Max. aktarm hz 50 MB/s 60 MB/s 150/300/600 MB/s 600 MB/s Kablo uzunluu 4.5 metre 5 metre 1 metre 2 metre

Tablo 1.1: e-SATA karlatrma tablosu

12

Resim 1.12: eSATA konnektr

15-16. LAN (RJ-45) portu: Yerel a ve internete balanmak iin kullanlr.

Resim 1.13: RJ-45 konnektr

17. Ses giri ve k: Kulaklk ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak iin kullanlr. 18. Floppy balants: Disket srcsnn anakarta balanmas iin kullanlr. Son derece yava ve snrl kapasiteye sahip olmas nedeniyle gnmz anakartlarnda bu slotlar kullanlmamaktadr. 19. IDE (integrated drive elektronics) balants: Harddisk, CD-ROM, CD-Writter, DVD-ROM, DVD-Writter gibi srclerinin anakarta balanmas iin kullanlr. 20. SATA balants: Serial ATA (SATA) birimi ise gnmzde depolama birimleri iin en ok kullanlan arayzdr. SATA kablolar IDE kablolara gre ok daha incedir. 21. ATX g konnektrleri: Anakartn tm ilevleri yerine getirebilmesi iin g kaynann anakarta balanmasn salayan konnektrlerdir. 22. n panel balantlar: Bilgisayar kasasndaki a-kapa, reset, led, ve USB balantlarnn aktif hle gelmesi iin taklmas gereken konnektrlerdir.

1.2.3. Anakart eitleri


Anakart reticilerinin uymas gereken baz standartlar vardr. Bu standartlara gre anakart boyutlar, zerindeki portlarn, soketlerin, slotlarn, panel balant noktalarnn ve vidalarnn yerleri belirlenmitir. Bu sayede anakartn kasaya montaj ve donanm kartlar eklenmesi srasnda sorun yaanmamaktadr. Anakartlar aadaki formlara gre retilir.

13

XT anakartlar AT anakartlar ATX anakartlar

1.2.3.1. XT Anakartlar lk kiisel bilgisayarlarda kullanlan anakartlardr. Bu anakartlar 8086 ve 8088 mikroilemciler iin retilmi olup bu ilemciler zerinde sabit olarak sunulmaktayd. Bu durumda ilemcinin deitirilmesi iin anakartn deitirilmesi gerekiyordu. Bu anakartlarda ek donanm birimlerinin 8 bit olmas gerekiyordu. 1.2.3.2. AT Anakartlar XT anakartlardan sonra 1982 ylndan itibaren kullanlmaya balam ve gnmz ATX anakartlarna benzer anakartlardr. ISA, PCI ve AGP veriyollarn desteklemektedir. PS/2 destei yoktur. 5V ve 12 V g destei sunar. lemcinin deitirilebilmesi iin uygun olarak retilmitir. 1.2.3.3. ATX Anakartlar AT anakartlardan sonra retilmeye balanan ve nceki anakartlara gre daha fazla giri k destei sunan anakartlardr. Bu anakartlar ile birlikte dier donanm birimleri tmleik zelliklerde anakart zerinde kullanlmaya balanmtr. Donanm birimlerinin montaj iin daha esnek ve kullanl tasarmlar ile dikkat eken bu anakartlar gnmzde en ok kullanlan anakartlardr. BIOS gncellemeleri ve g ynetimi konusunda dier anakartlara gre ok daha gelimi seenekler sunmaktadr. ATX anakartlarn micro-ATX olarak kk boyutlu kasalar iin retilen eitleri de mevcuttur. Gnmzde en ok kullanlan anakart formlar ATX ve micro ATX standartlardr. Ancak gelien teknoloji ve donanm birimlerindeki deimeler neticesinde BTX ad verilen yeni nesil anakartlarn retimine balanmtr. BTX anakartlar ile sistemin g ynetimi ve soutmas n plana km donanm birimlerinin yerleiminde nemli deiiklikler meydana gelmitir.

1.2.4. Anakart Kullanm Klavuzu


Anakartlarn zerindeki bileenleri, anakartta kullanlan biosun zelliklerini anlatan ve bilgi veren kitapklara anakart kullanm klavuzu denir. Kullanm klavuzlar anakart satn alndnda yannda verilmektedir. Klavuzda anakart montajnn nasl yaplaca, ilemcinin ve bellek birimlerinin nasl monte edilecei, jumper ayarlar, led ve kablo balantlarnn nasl yaplaca belirtilir. Ayrca anakart biosunda yaplabilecek ilemler ve bios temel ayarlarnn anlatm bu klavuzda bulunmaktadr. ounlukla anakart klavuzu ile anakartn srclerini ve yazlmlarn ieren bir cd verilmektedir. Bu cd ierisinde sistem kurulumlarndan sonra anakart bileenlerini tantan src dosyalar, bios gncellemeleri ya da anakart iin uygun programlar ieren yazlmlar ve anakart ile ilgili resim ve video dosyalar bulunur.

14

1.2.5. Anakart Seimi


Her eyden nce, alacanz anakart, alacanz kasann iine smaldr, bu yzden kasay ve anakart, boyutlar birbirine uyacak ekilde semelisiniz. Anakartnzn ne tr ilemcileri destekledii de nemlidir. Farkl firmalara ait farkl ilemciler bulunmaktadr ve rettikleri ilemciler fiziksel olarak farkl yaplara sahip olduklarndan birini destekleyen bir anakartn, dierini desteklemesi mmkn deildir. Buna ek olarak her anakart da bir ilemci reticisinin rettii her ilemciyi destekleyemez, o yzden gereksinim duyduunuz ilemciyle alabilecek bir anakart semelisiniz. Anakart seilirken dikkat etmeniz gereken dier bir etken de ne kadar RAM kullanlacadr. Anakart alrken, bugn ihtiya duyulan RAM miktarnn iki katna kadar destekleyen bir anakart seilmesi uygun olacaktr. Bu sayede gelecekte anakart deitirmeden bir RAM ykseltmesi yaplabilir. Ekran kart da anakart seimini etkileyen faktrlerden biridir. Yksek grafik kalitesine sahip programlar ya da oyunlarla kullanlmayacaksa anakartla btnleik bir ekran kart yeterli olabilir. Ancak grafik kalitesi yksek programlar iin ayr bir ekran kart satn alnmas daha uygun olacaktr. Bu durumda, seilecek anakartn bu ekran kartn destekleyip desteklemeyecei kontrol edilmelidir.

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


lem Basamaklar neriler

Anakart kasa zerine monte ediniz.

Farenizi kasanzdaki uygun porta taknz Klavyenizi anakart zerindeki uygun porta taknz Hoparlrnz anakart zerindeki uygun porta taknz

16

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aada anakart hakknda verilen seeneklerden hangisi dorudur? A) Mikroilemci tmleik olarak gelir. B) Btn donanmlar anakart portlarna, soketlerine, slotlarna, konnektrlerine gre tasarlanr. C) Sistemin veriyolu bant geniliinin hepsini en yava birime tahsis eder. D) Her anakart reticisinin kendi standartlar vardr. Aadakilerden hangisi gnmz anakartlarnn en ok kullanlan veriyoludur? A) ISA B) AGP C) PCI D) PCI-e RAM slotlarnn fazla oluu aadakilerden hangisini salar? A) Bilgisayarn daha hzl almasn salar. B) Anakart zerinde daha fazla genileme yuvas kullanlmasna olanak salar. C) Tmleik ekran kartnn daha performansl almasn salar. D) Daha fazla RAM eklenmesini salar. lemci yuvas hakknda sylenenlerden hangisi dorudur? A) lemci yuvas etrafnda ok fazla yer kaplayan elemann olmamas gerekir. B) lemci yuvalar her trl ilemciyi destekler. C) lemci yuvasna birden fazla ilemci taklabilir. D) Sadece soket tipi ilemci yuvas vardr. Aadakilerden hangisi yava kullanlmayan veriyoludur? A) PCI B) PCI-e olmas sebebiyle C) AGP gnmz anakartlarnda

2. 3.

4.

5.

D) ISA

6.

Aadakilerden hangisi ISA veriyolunun zelliklerinden deildir? A) 8-16 bit veriyoluna sahiptir. B) Bant genilii ok dktr. C) Adres yolu 24 bittir. D) Tak-altr zelliine sahiptir. Veri yollar hakknda aada verilen seeneklerden hangi yanltr? A) AGP ve PCI-e sadece ekran kartlar iin retilmi veriyollardr. B) PCI-e en hzl veriyoludur. C) PCI ile PCI-X ayn veriyolunu ifade eder. D) Veriyollarnda bant geniliinin fazla oluu hz artran faktrlerdendir. Aadakilerden hangisi anakart zerinde yer almaz? A) Chipset B) Bellek C) lemci D) Sabit disk

7.

8.

17

9.

Chipset hakknda sylenenlerden hangisi dorudur? A) Anakarta taklan mikroilemcinin hz ipsetten deitirilebilir. B) Anakarttaki bilgi ak trafiini denetler. C) Anakart zerindeki tek yongadr. D) Chipset yongalar adlarn anakartta bulunduklar yerlere gre almtr. Portlar hakknda verilenlerden hangisi dorudur? A) Bir anakart zerinde biri klavye dieri fare iin iki PS/2 portu bulunmaldr. B) Klavye ve fare USB porta taklmaz. C) USB portuna balanacak donanmlar veriyolu hzn ortak paylar. D) Tmleik donanm teknolojisi port saysn azaltmtr. eSATA hakknda sylenenlerden hangisi yanltr? A) Dardan balanacak SATA birimleri iin balant noktas oluturur. B) SATA ve eSATA konnektrleri ayndr. C) Balanacak kablo uzunluu 2 metre uzunluunda olabilir. D) USBden daha hzldr. Aadakilerden hangisi anakart seilirken dikkat edilecek hususlardan deildir? A) Alnacak anakart kasaya uygun olmaldr. B) Veriyolu hz yksek anakart alnmaldr. C) USB portu says fazla olmaldr. D) Grafik ilemleriyle uraacaklar tmleik ekran kartl anakart semelidir. Aadakilerden hangisi anakart formlarndan deildir? A) Tower B) ATX C) BTX D) mATX

10.

11.

12.

13.

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

( ) Bant genilii, birim zaman aktarlabilecek veri miktardr. ( ) AGP veriyoluna ses kart taklabilir. ( ) PCI-e 2.0 iin de hat bana 500 MB/s bant genilii vardr. ( ) BIOSa girmek iin bilgisayar alnda ESC tuuna baslr. ( ) Chipset sistem veriyolu hzn belirler. ( ) PCI-e slotu, g tketimini asndan AGP slotundan daha verimlidir. ( ) RJ-45 portu, yerel a ve internete balanmak iin kullanlr. 18

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

19

RENME FAALYET2 RENME FAALYET -2


AMA
Uygun ortam ve gerekli ara gere salandnda; ilemcileri tanyp uygun ilemciyi anakarta takabileceksiniz.

ARATIRMA
eitli bilgisayar sat maazalarn gezerek veya internet sitelerini inceleyerek ilemci eitlerini aratrnz. lemci satn alrken hangi zelliklere dikkat edildiini ve bunun nedenini aratrnz. Aratrma sonularnz retmene teslim edecek veya snfta sunacak ekilde hazrlaynz.

2. LEMCLER
lemciler, mikroilemciler bilgisayara yklenen iletim sistemini ve dier tm programlar altrp bu programlarn ilemlerini yerine getirir. Bu sebeple merkez ilem birimi (MB) adn alrlar, ngilizcedeki karl ise Central Processing Unitdir (CPU). Genel bir bilgisayar drt ana birimden oluur. Bunlar srasyla aadaki gibidir: Merkez ilem birimi (MB, central processing unit-CPU) Hafza-bellek (memory) Giri/iki (Input/Output-I/O) nitesi Giri k nitesine balanan evre birimleri (fare, klavye, yazc, tarayc, monitr vb.).

Resim 2.1: Bilgisayardaki 4 ana birim

2.1. lemci Yaps ve almas


lemler yaplrken saysal (mantksal 1 veya 0) mantk kullanlmaktadr. Yani iki sayy toplamak iin ilk olarak saylarn ikilik deerleri (1001010 eklinde) ele alnr ve bunun zerine ilemler yaplarak sonu elde edilir. Bir film izlerken ya da bir program kullanrken ekrandaki grntnn olumas, programn sonu retmesi iin hafzada bulunan ikilik deerler birletirilir ve bylece sonu oluur.

20

lemciler hafzalarnda bulunan komutlarla dardan gelen uyarlar eliinde ilemleri yapmaktadr. lemcinin hafzasnda bulunan komutlara o ilemcinin komut seti denir ve hangi uygulamay kullanrsak kullanalm bizim kullandmz uygulama ilemcinin anlayaca bu komut setlerine dntrlerek sonu elde edilir. lemciler komut setlerine gre CISC ve RISC olmak zere ikiye ayrlr. CISC: Kompleks komutlara, yani bir seferde birden fazla ilemi yerine getirebilen komutlara sahip ilemci mimarisidir. RISC: Her seferinde tek bir ilem gerekletiren basit ve hzl komutlara sahip ilemci mimarisidir. Normalde bilgisayarmzda veya baka kompleks rnlerde sadece bir tane ilemcinin olduunu dnrz oysaki detaylca inceleyecek olursak dier nitelerin de (ekran kart, TV kart, ses kart gibi) merkez ilem birimine sahip olduunu grrz. Bilgisayarda tm programlar sabit diskte (hard disk) tutulur. lemci her saniyede milyonlarca, hatta milyarlarca komutu ileyebilecek kapasiteye sahiptir. 1 hertz (Hz) = saniyede 1 evrim 1 megahertz (MHz) = saniyede 1.000.000 evrim 1 gigahertz (GHz) = saniyede 1.000.000.000 evrim

Resim 2.2: Sinyal

Sabit disk, ilemcinin komut ileme hzna ulaamaz. Bu sorunu ortadan kaldrmak iin programlar sabit diskten alnarak RAMe (random access memory) rastgele eriimli bellee yklenir. RAMden de ilemciye aktarlr. Bir program RAMe yklendiinde ve ilemci kendisinden istenileni gerekletirdiinde buna program (yazlm) alyor deriz. RAM = Rasgele Eriimli Bellek = Sistem Bellei = Ana Bellek Verinin sabit disk, RAM ve ilemci arasndaki ak tek ynl bir ilem deildir. lemcinin yapt ilemler sonucunda rettii veriler de ilemciden, RAMe ve oradan da sabit diske alnarak sabit diskte tutulur.

ekil 2.3: Sabit disk-ram, ilemci aras veri iletiimi

21

Btn programlar RAMda altna gre neden getir-gtr iiyle uralyor ve bilgiler RAMda tutulmuyor sorusu akla gelebilir. Bunun cevab ksaca, RAM iindeki bilgilerin elektrik kesildiinde silinmesi ve maliyettir. lemci kendi iinde bir mimariye sahip olup ilemlerin yaplabilmesi iin birok birimi bulunmaktadr. Bu birimlerden en nemlileri srasyla; Kontrol birimi, letim yollar, Kaydedici, Sayclar, Giri/iki tamponlar, Aritmetik mantk birimi, Kayan nokta birimidir. Kontrol birimi: Btn komutlar buradan iletilir. lenen komuta gre mikroilemci ierisindeki bir veri deitirilir veya bir verinin ilem iindeki baka bir blme aktarlmas salanr. letim yollar (bus): Bu yollar ilemci ile bilgisayarn dier birimleri arasndaki balanty salayan iletkenlerdir. tip iletim yolu vardr. Adres yolu (adress bus): lemcinin bilgi yazaca veya okuyaca her hafza hcresinin ve evre birimlerinin bir adresi vardr. lemci, bu adresleri bu birimlere ulamak iin kullanr. Adresler, ikilik say gruplarndan oluur. Bir ilemcinin ulaabilecei maksimum adres says, adres yolundaki hat says ile ilikilidir. 2Adres hatt says = Maksimum hafza kapasitesi Bir mikroilemci 16 adres hattna sahipse adresleyebilecei maksimum hafza kapasitesi, 216 = 65536 bayt = 64 KB olacaktr. Veriyolu (data buses): lemci, hafza elemanlar ve evresel birimleriyle ift ynl veri akn salar. Birbirine paralel iletken hat says veriyolunun ka bitlik olduunu gsterir. rnein, iletken hat says 64 olan veriyolu 64 bitliktir. Yksek bit saysna sahip veriyollar olmas sistemin daha hzl almas anlamna gelir. Kontrol yolu (control buses): lemcinin dier birimleri ynetmek ve e zamanlamay (senkronizasyon) salamak amac ile kulland sinyallerin gnderildii yoldur. Kaydedici Mikroilemci ile hafza ve giri/k (I/O-Input/Output) kaplar arasndaki bilgi alveriinin eitli aamalarnda, bilginin geici olarak depolanmasn salar. Sayclar (counter) lemi yaplacak komut ve verilerin adreslerini tayarak bilgisayarn almas srasnda hangi verinin hangi srada kullanlacan belirler.

22

Giri/k tamponlar (buffers) Mikroilemcinin d dnyaya adres, veri ve kontrol sinyallerini iletirken d dnya ile iletiimin saland bir eit kap grevi grr. Aritmetik mantk birimi (ALU-aritmetic logic unit) Mikroilemcinin en nemli ksmdr. Toplama karma gibi ilemlerin yapld blmdr.

2.2. lemci eitleri


Nasl ki dnyada birok anakart reticisi pek ok eitte retim yapyorsa ve pek ok firmadan oluuyorsa ilemcilerde de ayn ey geerlidir. lemci reticileri de dnya zerindeki kullanclar iin birok eit ve ierie sahip ilemciler retmektedir. lemciler anakart zerine balant ekillerine gre soket ilemciler ve slot ilemciler olmak zere ikiye ayrlr.

2.3. lemci Seimi


Yeni bir bilgisayar satn alrken ilemci ve anakart konularna ayrca dikkat edilmelidir. Bu iki bileen performanslar da dier tm bileenlerin performansna dorudan etki eder. Her ilemcinin her anakarta taklamayacan gz nnde bulundurarak almak istediiniz ilemciyi setiinizde onu destekleyen anakartlar gzden geirmelisiniz. Performans istenilen durumlarda FSB ve n bellei yksek, HT (hyper threading) ve ok ekirdekli ilemci tercih etmelidir. Toplumumuzda genel kabul gren almken en iyisini alaym mant yanltr. Sadece internete giren ve ofis programlaryla alan birinin hzl bir ilemci almasna gerek yoktur.

2.4. lemci Montaj


Anakartlarda anlatld gibi insanlar zerinde dearj yaplmad srece var olan bir elektrik yk ok hassas elektriksel deerlerle alan bilgisayar donanmlarna zarar verebilir. Bu nedenle bilgisayar paralarna dokunmadan nce zerinizdeki antistatik ykn boaltlmas gerekir. Bunun iin en basit yntem olarak eller bulunduunuz mekndaki duvara veya metal olan kalorifer petei, eme gibi yerlere dokundurulabilir. lemci, anakart kasaya monte edilmeden nce taklrsa kolaylk salayacaktr.

2.5. lemci Soutmas


Bilgisayar sisteminde en hzl alan birim mikroilemcilerdir. lemci reticileri bu hz salayabilmek iin yukardaki tabloda gsterildii gibi daha fazla transistr bir gvde ierisine sdrma yarna girmilerdir. Bu yar doal olarak mikroilemcilerde snma problemini yannda getirmitir. rnek olarak bir snf ierisinde 30 rencinin nefes alp vermesiyle bile ortam ss artmaktadr. Aynen yle milyonlarca i yapan transistrn souk kalmas da dnlemez. Bu scaklk yle noktalara ular ki mikroilemci zarar grebilir.

23

Bu noktada devreye soutucular ve fanlar girer. Soutucu ve fan mikroilemciyi ideal alma ss aralnda tutar. Soutma eitleri eit soutma sistemi kullanlr. Bu soutma sistemlerinin birbirine gre avantajlar ve dezavantajlar vardr. rnein daha iyi soutann daha pahal olmas bir dezavantajdr. Soutma ekli ihtiyaca gre seilmelidir. Havayla soutma lemci zerinde soutucu, onun zerinde de fann bulunduu soutma dzeneidir. lemciden ekilen s ince petekler zerinden fan yardmyla havaya aktarlr. Isnan havann doal olarak kasadan da dar atlmas gerekir. Kasa fan sistemi dzgn almazsa istediiniz kadar mikroilemci soutma sisteminiz iyi olsun, ayn hava devridaim edilecei iin ortam ss gittike ykselecek ve kasa iindeki yksek s reten birimler zarar grecektir. Suyla soutma lemci zerindeki snn suya aktarld, suyun ssnn da radyatr-fan dzenei vastasyla datld sistemdir. Su soutma sistemi hava soutmal sistemden daha verimlidir fakat su soutma sistemleri iyi bir hava soutmal sistemden daha pahaldr. Isl borulu soutma lemcinin ss soutucu vastasyla iinde zel bir sv olan s borularna (heat pipes) aktarlr. zel sv ok abuk buharlaabilen ve younlaabilen bir svdr. lemci zerindeki s, soutucu blokun iinde bulunan borularn iindeki svy buharlatrr. Buharlaarak yukar doru hareket eden sv, ssn salarak borularn st ksmnda tekrar younlar ve aa iner. Svnn bu hareketiyle ilemci ss ilemciden uzaklatrlm olur. Termal macun: lemci ve soutucunun yzeyleri dmdz gibi gzkse de aslnda gzle grlemeyecek dzeyde przlere sahiptir. Bu iki yzey arasndaki s alveriini artrmak iin termal macun gelitirilmitir.

24

2.6. Soutucu ve Fan Montaj


LEMC ve SOUTUCU MONTAJ ADIMLARI Core i7 serisinde 920 ilemcisinin tabanl anakarta taklmas anlatlmtr.

Statik elektrik vcuttan atldktan sonra ilemci kutusundan karlr.

Dikkat edilirse ilemci zerinde pin yoktur. Bu serilerde pinler anakarttaki sokettedir.

Anakartta ilemci iin kzakl soket 1366 vardr.

Kzan kilidine bastrlarak hafif yana ekilip kaldrlr.

Soketteki koruyucu plastik karlr.

Yakndan bakldnda pinler grlmektedir.

25

Mikroilemci zerindeki entikler sokete yanl taklmay nlemektedir.

entikler denk gelecek ekilde ilemci sokete yerletirilir.

lemcinin sokete oturup oturmad kontrol edilir.

Soket kapa kapatlr.

Kzak kilidiyle mikroilemci sabitlenir.

Mikroilemci soutucu taklmaya hazr hle gelir.

26

Soutucunun yandan grn

stte monte edeceimiz soutucu grlmektedir. Yeni nesil ilemciler daha ok sndklar iin sl borulu soutma kullanlmtr.

Termal macun ince bir izgi gibi sklmaldr.

Sklan macun tm yzeye eit ve ince bir tabaka olarak datlr.

lemci etrafna bulunan 4 delie soutucunun plastik pinleri denk gelecek ekilde konumlandrlarak balant noktalarna bastrlr.

Soutucu zerindeki sy datacak olan fann anakart zerindeki balant noktasna balanmasyla ilem tamamlanr.

27

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek konuyu daha da pekitirelim. neriler ksm, uygulama faaliyeti iin ynlendirici olacaktr lem Basamaklar neriler

lemciyi anakart zerine monte ediniz.

Soutucuyu monte ediniz.

28

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. (...) lemci, bilgisayarn birimlerinin almasn ve bu birimler arasndaki veri akn kontrol eden, veri ileme grevlerini yerine getiren elektronik aygttr. (...) Kontrol birimi btn komutlarn iletildii birimdir. (...) Soutma sistemlerinin iyi soutan daha pahaldr. Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 4. 5. lemciler komut setlerine gre ........... ve ............ olmak zere ikiye ayrlr. Elektrik kesildiinde ierii silinen bellek ................tir Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 6. Mikroilemciden sonraki en hzl bellek hangisidir? A) RAM B) ROM C) n bellek D) Sabit disk Aadakilerden hangisi mikroilemciyi ifade etmez? A) DSP B) MB C) CPU D) P Verilenlerden hangisi mikroilemcinin yapsn oluturmaz? A) Sinyal retici B) letim yollar C) Kaydedici D) Sayc 32 adres hattna sahip bir ilemcinin adresleyebilecei bellek miktar aadaki seeneklerden hangisidir? A) 4 GB B) 8 GB C) 8 KB D) 4 MB

7.

8.

9.

29

10.

Grafikle uraacak biri, performans yksek ilemci almak istiyorsa aadakilerden hangisine dikkat etmez? A) FSBsinin yksek olmasna B) n belleinin byk olmasna C) ok ekirdekli olmasna D) Dk g tketmesine

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

30

RENME FAALYET3
AMA

RENME FAALYET-3

Bilgisayar anakart ile uygun bellek modlnn eidini tespit edebileceksiniz.

ARATIRMA
Eski ve kullanlmayan bellek eitlerini getirerek bellein eidi hakknda snf ortamnda tartnz. nternette bulmu olduunuz bellek eitlerinin resimlerini snfta arkadalarnzla paylanz.

3. BELLEKLER
Bellekler, bilgi depolama niteleridir. Bilgisayarlar her trl bilgiyi (resim, ses, yaz gibi) ikilik saylar ile kullanr ve saklar. Bir bilgi mantksal olarak 0 ve 1lerden oluur. Ayn ekilde bu ikilik bilgiler ksa veya uzun sreli depolanrken de kullanlr.

3.1. Bellein Yaps ve almas

Resim 3.1: ROM hafza blgesi

Bilgisayardaki adresleme teknii asndan ROM hafzalar, RAM alannn ierisinde bulunmaktadr. RAM hafza haritasnn baz blgelerine bir veya birka tane ROMa denk gelecek ekilde yerletirilmitir. ROM hafzadaki bilgiler sabit kald iin bilgisayara g verildiinde sistem direkt olarak ROMdaki belirli bir adrese konumlanr. Bilgisayar bu adresten itibaren program ve veri kodlarn okumaya balayarak almasn yrtr.

31

3.2.Bellek eitleri

Resim 3.2: Bellek eitleri

Gnlk kullanmda, RAM, hafza ve bellek kelimeleri ounlukla ayn kavram ifade etmekte kullanlr. Hangi kavram kullandnz ok nemli olmayabilir ancak doru snflandrmay bilmeniz nemlidir. ncelikle temel kavramlarn aslnda neyi ifade ettii bilinmelidir. Hafza veya bellek kelimeleri daha st dzey ifadelerdir. Bilgisayarn ana hafzas olan RAMin, sadece bir hafza tr olduu unutulmamaldr. RAMin yan sra bilgisayar bnyesinde daha birok hafza birimi vardr. CMOS, ROM, EPROM, flash gibi kavramlarn hepsi birer hafza trdr. Bellek eitleri RAM CMOS ROM PROM EPROM EEPROM Flash Veri Saklama Geici Geici Kalc Kalc Kalc Kalc Kalc
Tablo 3.1: Bellek eitleri

Alm Random Access Memory Complementary Metal Oxide Semiconductor Read Only Memory Programmable ROM Erasable Programmable ROM Electronically Erasable Programmable ROM

3.2.1. RAM(Random Access Memory-Rasgele Eriimli Bellek )


RAM, elektrik kesildiinde ierisindeki veriler kaybolduundan ilemcinin ileyecei verilerin tutulduu geici bir depolama alandr. Bilgisayar zerinde ilem yaparken en nemli noktalardan biri yeterli ve kaliteli RAMlere sahip olunmasdr. Aksi hlde yeterli RAM alan mevcut deil ise dk performansn yannda birok yazlm altramama gibi problemler de kabilir.

32

Resim 3.3: Ofis yazlm- hesap izelgesi

RAMler hesap izelgesi gibi organize edilmitir. RAM blm adreslenerek adresten okuma ya da adrese yazma ilemleri yaplabilir. Programlar ve veriler kullanmda olmadklar zamanlarda yn depolama alannda tutulur. Bu genellikler sabit disk olmakla beraber, USB bellek veya CD, DVD gibi optik ortamlar da olabilir. Talep olduunda programlar yn depolama aygtndan RAM'e kopyalanr ve ardndan alr. Programlarn alabilmesi iin ncelikle RAMe aktarlmas gerekmektedir. Bu ilemin temel amac, CPU tarafndan ilenecek veri ve komutlara ok daha hzl bir ekilde eriilme ihtiyacdr. CPU RAMe sabit disklerden ok daha hzl eriir. Eer arlan program sahip olunan RAMden daha byk boyutta ise belirli aralklarla sabit diskten transfer yaplmas gerekmektedir. Bu zellikle byk bilgisayar oyunlar ve ok RAM kullanan tasarm programlarnda ortaya kabilir. RAMin bu tarz yetersiz kalmas durumlarna karn iletim sistemi PageFile servisi ile sabit diskin bir ksmn RAM gibi kullanmaya alr.

RAM lm birimleri
RAM modlleri Bayt cinsinden ifade edilir. 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2GB modller hlinde satlr. Hafza byklk llerini tekrar hatrlaynz: 1 Bayt (B) = 8 Bit 1 Kilobayt (KB) = 1024 Bayt 1 Megabayt (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Bayt 1 Gigabayt (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Bayt 1 Terabayt (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Bayt

33

RAM yongalar:
retim teknolojisindeki gelimelere bal olarak RAM ipleri veya yongalar, zamanla deimitir. Gnmzde retilen yongalar ise bacaklar altta olacak ekilde CSP yapdadr. Dikkat ederseniz yongann evresinde balant bacaklar bulunmamaktadr. Grsel olarak bellek yongalar, genelde kk yeil bir PCB yzeyin dizilmi ufak siyah modller hlindedir.

Resim 3.4: RAM modlnn yaps

SIMM RAM paketi


SIMM (single inline memory modle -tek sral hafza modl), artan RAM ihtiyacna karn PCB zerine RAM yongalarnn yerletirildii ilk zmdr. Statik RAM: Statik RAMler ise daha yksek hza karn daha yksek maliyetlidir ve daha byk mimari bir yap kullanr. Bu sebeple genellikle kk boyutlu olarak n bellek amacyla kullanlr. Daha ok devreye entegre durumdadr ve yenisi ile deitirilmesi zordur. DRAM (dynamic random access memory dinamik RAM): u anda en popler bellek tr olan dinamik RAM, dk maliyet, kk mimari yap ve makul derecede hz sunmas sayesinde genellikle sistem hafzas olarak kullanlr. Uygun maliyetlerle yksek kapasiteli ve esnek zmler sunabilir.

34

Mikroskobik kapasitrler ve transistrler sayesinde 1 ve 0lar saklayan zel bir tr yar iletkendir. Teknik olarak aralarndaki en nemli fark ise SRAMin periyodik olarak yenilenmesi gerekmezken DRAM iin periyodik yenileme gerekiyor olmasdr. DIMM RAM paketi (dual inline memory modle - ift ynl hafza modl) SDRAMler balangcn DIMM modlleri olarak yapmtr. Gnmzde hlen kullanlan en popler RAM paketidir. DIMM modllerinin buffering ve ECC gibi baz ilave fonksiyonlar gerekleyebilmesi iin ekstra pinleri vardr.

Dizst bilgisayarlar iin SO-DIMM olarak adlandrlan bir trevi bulunmaktadr.


Single/double sided DIMM DIMM RAM yongalar PCB zerindeki tek bir yzeyde bulunur ise bu modl single sided olarak adlandrlr. Modl PCBsinin her iki yzeyinde de RAM yongalar varsa bu DIMM modl double sided bir RAM olarak ifade edilir. ift yzeyli DIMM modlleri doal olarak biraz daha kalndr ve baz anakartlarda dier slotlarn da dolmasna neden olabilir. Anakartn destekledii RAM trleri kapsamnda, single veya double side DIMM modllerinden hangilerini destekledii de genelde kitapklarda belirtilmitir. DDR: Double data rate (iki kat veri transfer) DDR, double data rate, yani iki kat veri transfer oran salar. Yani ayn saat sinyalinde iki kat veri gnderebilmektedir. DDR SDRAMler RDRAMden daha yava olsa da ciddi fiyat avantaj ile endstri standard olmutur. RAM Tr SRAM DRAM SDRAM RDRAM DDR SDRAM DDR2 SDRAM DDR3 SDRAM Aklamas Statik RAM Dinamik RAM Senkron DRAM Rambus DRAM ift Veri Transferli SDRAM DDR SDRAM Versiyon 2 DDR SDRAM Versiyon 3 Modl / Stick Yaps SIMM DIMM, SO-DIMM RIMM, SO-RIMM DIMM, DIMM SO-DIMM, Micro-

DIMM, SO-DIMM DIMM, SO-DIMM

Tablo 3.2: RAM trleri ve modl yaplar

35

Resim 3.5: RAM trleri ve modl yaplar

3.2.2. ROM (read only memory-salt okunabilir bellek)


ROM, sadece okunabilir bellekler iin kullanlan genel bir ifadedir. lk retilen ROM sadece okunabilir zelliktedir. Daha sonra retilen ROM eitleri zerinde elektriksel yntemlerle deiiklik yaplabilmektedir. Bu tipteki hafza birimleri elektrik kesildiinde dahi bilgilerin saklanmas gerektii durumlarda kullanlmaktadr. Genel olarak drt gruba ayrlr.

Resim 3.6: ROM yongalar

MPROM (masceble programmable read only memory-maske programl ROM) zel bir program veya veriyi maskelemek amacyla kullanlan retici tarafndan programlanan ROM eididir. PROM (programmable read only memory- programlanabilir ROM) Kullanc tarafndan ROM programlayc ad verilen zel bir devre ile sadece bir defa programlanabilen ROM trdr.

36

EPROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM ) Mortesi k ile silinebilen, ierisindeki bilgiyi yllarca koruyabilen ROM eididir. Mortesi k koruyucu gvde zerindeki quartz ile kapatlm kk bir pencereden verilir.

Resim 3.7: EPROM yongas

EEPROM/FLASH ROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM )

Devrede iken elektriksel yolla bir ksm ya da tamam deitirilebilen, silinebilen ve yeniden veri yklenebilen bir ROM trdr.

Resim 3.8: EEPROM yongas

3.3. Bellek Seimi


Genelde daha fazla performans iin daha fazla RAM gerekmektedir. zellikle birden fazla program akken genel sistem yaval ve ar sabit disk kullanm veya disk thrashingdir. Ram yetersiz olduunda sabit diske daha ok bavurulduundan sabit disk daha ok alp ses retir, buna disk trashing denir. Anakartn RAM tr ve kapasitesine gre destekledii RAM hzlar neler, nerilen marka ve modeller (QVL) listesi var m, ka adet RAM modl taklabiliyor ve ka bo durumda; RAM boyutu nerilen dzeyde mi ve PageFile kullanm uygulamalar ak ve kapal olmas durumunda nasl deiiyor? gibi sorularn cevaplar bize uygun RAM seimi iin yol gsterecektir.

37

3.4. Bellek Montaj


Bilgisayarda bulunan chipler dk voltajla alt iin insan vcudundaki statik elektrikten zarar grme ihtimali vardr. Bunun iin elektrostatik dearj yaplmaldr. RAMlar yuvalarna yerletirilip bastrlnca yandaki kilitler entiklere denk gelerek kmasn engelleyecektir. Masast bilgisayarda ram modlleri dik olarak yerletirilirken dizst bilgisayarlarda yatay olarak yerletirilir.

Resim 3.9: a) RAM montaj b)Notebook RAM montaj

38

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek konuyu daha da pekitirelim. neriler ksm, uygulama faaliyeti iin ynlendirici olacaktr lem Basamaklar Anakart zerine RAM bellei monte ediniz. Takm olduunuz RAM bellei yuvasndan kartnz. neriler
Hata! Dzenleme alan kodlarndan nesneler oluturulamaz.

39

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. (...) Bilgi depolama nitelerine bellek denir. (...) ROM bilgileri geici olarak saklar. (...) Anakarta en hzl RAMi takmak her zaman performans artrr. (...) Dizst bilgisayarlarda RAMlar dik olarak yerletirilir. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 5. RAMi hz olarak dier depolama birimlerinden stn klan sebep hangisidir? A) Sabit disklerden pahal olmas B) n bellekten yava olmas C) Aktarm hzlarnn yksek olmas D) Elektrik kesildiinde bilgilerinin silinmesi Btn programlarn, zerinde alt bellek hangisidir? A) RAM B) Sabit disk C) ROM D) CD-ROM Aadakilerden hangisi ROM bellek eidi deildir? A) PROM B) MROM C) EPROM D) Flash ROM Ne tr bellein kullanlacan belirleyen unsur, aadakilerden hangisi olamaz? A) Anakartn destekleyecei bellek tipi B) Saklanacak bilginin kalc veya geici olmas C) Saklanacak verinin boyutu D) Haric kartlarn bozuk olmas RAM monte edilirken aadakilerden hangisine dikkat etmek gerekmez? A) Vcutta statik elektrie B) Kasa kablosunun takl olmasna C) Slot rengine D) Slota oturup oturmamasna

6.

7.

8.

9.

40

10.

Aadakilerden hangisi temel donanm birimlerindendir? A) RAM B) Webcam C) Disket src D) Yazc

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

41

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4


AMA
Gerekli atlye ortam ile gerekli materyaller salandnda, bilgisayar montaj iin

gerekli malzemeyi tespit edip kasa toplayabileceksiniz.

ARATIRMA
Kasalar hakknda aratrma yapnz. Kasa iine yerletirilecek birimleri kontrol ediniz. Evinizdeki veya okulunuzdaki bir bilgisayar kasasn ap inceleyiniz.

4. KASALAR
4.1. Bilgisayar Kasalar

Resim 4.1: eitli bilgisayar kasalar

Kasann iinde anakart takma tepsisi, g kayna yuvas, birka tane 5.25" ve 3.5"luk yuvalar -ki buralara sabit disk ve CD-ROM src gibi aygtlar yerletirilir-, arka tarafnda soket boluklar vardr. 1 tane yeniden balatma, 1 tane ama dmesi ve 1 tane de kilit dmesine sahip olabilir. Yatay ve dikey yerletirilebilenleri, alminyum veya elikten yaplanlar ve boyut olarak deiik yaplarda bulunanlar mevcuttur.

42

Resim 4.2: Kasann i yaps

4.1.1. Kasa eitleri


Kasalarn farkl eitlerde olmasnn birtakm sebepleri vardr. Bunlar yerleim, boyut, taklabilecek donanm says, saladklar g gibi zelliklerden doar. Masast (desktop) kasa: Yatay olup zerine ekran konulabildii iin yerden tasarruf edilir ve kasa gz nnde olur. Tower kasaya gre oka yaygn deildir. Genileme kartlar dikey yerletirildiinden kasa ierisine standart donanm kart says fazla deildir. Kule (tower) kasa: Tower kasalar byklk bakmndan e ayrlr. Full-tower olarak isimlendirilen kasa en bykleridir ve 60 ile 90 cm yksekliindedir. zerine birok src taklabilir. Bu yzden de gl bir g kayna bulunur. Bu boyuttaki kasalarda genileme sorunu yaanmaz. Boyutu byk olduu iin ok iyi derecede soutma yaplabilir. Boyut bakmdan ikinci byk kasa, mid-tower kasadr. Mid-tower birok ynden full-towera benzer. Ama daha ksadr. Mini-tower olarak isimlendirilen kasa ise en popler olandr. 50 ile 60 cm yksekliindedir ve desktop kasadan daha genitir. Boyutundan dolay da masa zerinde daha az yer kaplar. Slim kasa: Bu tip kasalar hem yatay hem de dikey olarak kullanlabilir. Genelde mid tower byklndedir.

Resim 4.3: Kasa eitleri

43

4.1.2. G Kaynaklar
Tm donanm birimlerinin elektrik enerjisini salayan cihazdr. zerinde anakart, srclerin ve kasa ii fanlarn elektrik enerjisini karlamak zere kablo konnektrleri vardr. Dier donanm birimleri enerjisini anakarttan alr. Sradan bir bilgisayarn kulland g kayna yaklak 450-600 watt gtedir.

Resim 4.4: G kayna ve bileenleri

G kayna 220 volt ehir alternatif akm ebeke gerilimini -12, -5, +3.3, +5, +12 volt gruplarna eviren donanm birimidir. Her bir eit volt deerini tayan kablonun rengi farkldr. rnein siyah = ntr, krmz = +5 V, sar = +12 V deerlerini gstermektedir.

Resim 4.5: G kayna konnektr eitleri

G kayna 220 V deerini drerek doru akma evirip akm ve gerilim ynnden dzenleyerek kna verir. Gerilim drc (transformatr), dorultucu (kpr diyot), akm (bobin) ve gerilim (kondansatr) dzenleyici grevlerini gren eitli elektronik ve elektrik bileenlerden oluur. G kaynann kaliteli olmas tm donanm birimi iin hayati bir seimdir. Elektronik alt yaps olmayan bir kullanc iin g kayna kalitesinin en basit gstergesi, arldr. Arlk arttka malzeme miktar, kablo kesiti, kondansatr byklkleri, soutucularn bykl, konnektr says ve transformatrn sarg miktar hakknda hafif olana gre daha iyi fikirler vermektedir. Aada g kaynann i yaps gsterilmektedir.

44

Resim 4.6: G kayna i yaps

4.2. Kasaya Anakart Montaj


Bilgisayarn en nemli paras olan anakartlar, genelde kasa ierisine yatk ekilde monte edilir. Anakartlarn zerinde kasa ierisine monte edilmek zere anakartn marka, model ve yapsna gre 4 - 12 aras vida slotu bulunur. Resim 4.6da anakart ve kasa zerindeki vida balant noktalar belirtilmitir.

Resim 4.7: Anakart ve kasa vida noktalar

45

Resim 4.9:Vida yuvalarnn yerletirilmesi

Sonrasnda kasamzda anakartn vidalarn oturtacamz yuva vidalarn yerlerini tespit edip kasa ierisindeki deliklere takyoruz, bunu yaparken anakartn zerindeki deliklere gre gitmemiz gerek. Fazladan atlan bir vida anakartn altnda kalrsa anakartn bozulmasna sebep olabilir. Yuva vidalarn taktktan sonra anakart bu vidalarn zerine oturtup vidalar skabiliriz, doru vida kalnln semeye dikkat ediniz, ince veya kaln vida kullanrsanz hem kasanza hem de viday skmek iin uraacanz iin anakartnza zarar verebilirsiniz.

Resim 4.10: Vidalarn yuvalara vidalanmas

Resim 4.11: Yan panelin ana kasaya vidalanmas

Vida yuvalar yerletirildikten sonra anakart yan panelin zerine yerletirilip vidalanabilir. Anakart kasaya monte etmeden nce zerine ilemci ve RAM gibi donanm birimlerini monte etmek uygun olacaktr.

46

4.3. G Kablolarnn Montaj


4.3.1. Anakart Beslemesi

Resim 4.12: Anakart g balants

Anakartlar almak iin g balantlarna ihtiya duyar. G kaynandan kan en kaln kablo demeti anakarta g salayan temel kanaldr. Bu kablo demetinde eitli gerilim dzeylerine sahip kablolar bulunur. Gncel anakartlarda 24 pinli bu g balantsna bahsettiimiz kablo demetinin sonundaki soket oturur. Eski anakartlarda bu balant 20 pinli olduu iin baz g kaynaklarnda 20 pinlik bir blok ve ayn demette yannda gelen 4 pinlik ikinci bir blok grebilirsiniz.

4.3.2.G Balantlar

Resim 4.13: G kablolar

47

1-) 1 adet 24 pinlik (20+4) anakart g konnektr balants 2-) 2 adet 6 pinlik haric ekran kart g beslemesi 3-) 1 adet 4 / 8 pinlik ilemci g balants (ATK) 4-) 2 adet 4 pinlik floppy (disket src) g balants 5-) 6 adet 4 pinlik molex g kablosu 6-) 6 adet sata g balants

Resim 4.14: G kayna ek besleme kablolar

Resim 4.15: G kaynann yandan grn

Yukardaki resimde 2 adet krmz renkteki g kablolar, ekran kartna ait haric g beslemesini temsil eder. Bu g kablosunun 8er pinlik ksmlar g kaynann sar renkte belirtilen ksmlarna taklmaldr. Dier 4 ve 6 pinlik klar ise ekran kartnn haric g ksmlarna taklmaldr. Dier 4 kablo ise optik src, harddisk, disket src, molex g kablolarn temsil eder. Her bir kablonun 6 pinlik giriini g kaynann mor renkte belirtilen ksmlarna takp

48

dier klar ise gerek harddisk, gerek optik src gerek disket src, gerekse haric fana ait g girileri ksmlarna taklmaldr.

4.4. Dhil Kablolarn Balants

Resim 4.16: n panel balantlar - HDD LED (sabit disk ), g (ama/kapama) dmesi ve st srada RESET dmesi, altta ise mini hoparlr balants

Btn anakartlarda n panel fonksiyonlar iin gereken balantlar kartn alt sa blmne yerletirilmitir. Anakartnzn kullanm klavuzundan hangi pine neyin balandn renebilirsiniz. Anakartn zerinde yazan ksaltmalar deneyimsiz kullanclar iin bir anlam ifade etmez. SP, SPK veya SPEAK: Drt ineli hoparlr balants RS, RE, RST veya RESET - iki ineli RESET kablosu buraya balanr. PWR, PW, PW SW, PS veya Power SW - bunlarn hepsi g dmesi anlamna gelir, bilgisayarn ama/kapama dmesinden gelen iki ineli kablo balanr. PW LED, PWR LED: G LED'i - bilgisayarn ak olduunu gsteren n panel nn iki ineli balants HD, HDD LED - Bu iki ineli balantya sabit disk aktivitesini gsteren LED balanr. RESET ve AMA/KAPAMA dmeleri her durumda ters taklsalar bile alr. Ancak LED'ler ters takldnda almaz. Eer bu tr bir sorun yaarsanz balantnn ynn deitirmeniz yeterlidir.

49

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek konuyu daha da pekitirelim. neriler ksm, uygulama faaliyeti iin ynlendirici olacaktr lem Basamaklar neriler

Kasanzda anakartn vidalarn oturtacamz yuva vidalarn yerlerini tespit ediniz.

Anakart g kablolar balantlarn yapnz.

n panel balantlarn gerekletiriniz.

50

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. (...) Bilgisayar g kaynaklarnda fan olmazsa bilgisayar almaz. (...) Bilgisayar fanlarnn byk olmas devridaim edilen hava miktarn azaltr. (...) Power supply bilgisayarn her trl g ihtiyacn karlayan birimdir. (...) Performans dknleri daha sessiz kasa istiyorlarsa fan kullanmamaldr. (...) Sessiz bir kasa isteniyorsa birimleri birbirine tutturmak iin plastik paralar kullanlmaldr. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 6. Aadakilerden hangisi kasa eitlerinden deildir? A) Mid tower B) Mini tower C) AT tower D) Desktop Aadakilerden hangisi kasa iiriinde yer almaz? A) External DVD-ROM B) Anakart C) RAM D) Ekran kart Aadakilerden hangisi olmadan bilgisayar sistemi alr? A) RAM B) Mikroilemci C) Kasa D) Disket src Srtnme ile oluan elektrik tr hangisidir? A) Dinamik B) AC C) Statik D) DC Aadakilerden hangisi g balants istemez? A) Mikroilemci B) Anakart

7.

8.

9.

10.

C) Sabit disk D) DVD-ROM 51

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

52

RENME FAALYET5 RENME FAALYET5


AMA
Manyetik disk srclerinden disk srclerini tanyacaksnz ve montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Eski bir sabit disk srcs temin etmeye alarak gnmzn modern bir sabit diskiyle kyaslaynz. Malzeme teknolojisi ve veri iletiim teknolojisi bakmndan aralarnda ne gibi deiikliklerin yaandn anlamaya alnz.

5. DSK SRCLER
Gnmzde yazlmlarn datm, bilgi arivleme ve sistem yedekleme de bilgilerin kalc olarak sakland ortamlardr.

5.1. Sabit Diskler


Bilgisayar temel bileenlerinden ierisinde sadece sabit disk yapsal olarak dierlerinden farkllk gsterir. Sabit diskler, gnmz teknolojisinde, byk boyutlardaki verilerimizi uzun vadeli saklamak iin kullandmz bileenlerdir. Bu yzden bilgisayarn en nemli paralarndandr.

Resim 5.1: Sabit diskin stten grn

Bilgisayar alrken ilenmekte olan veriler ve almakta olan dosyalar RAM (random access memory-rasgele eriimli hafza) saklanr ve burada ilem grr. RAM'ler sistemin alma hzna uyumlu olarak alr. RAM'ler zerinde ierii deitirilebilen (yazlabilen) yongalar bulundurur ve bu sistem tamamen elektrik akm ile alr. Bilgisayar kapattnzda ya da bir elektrik kesintisi olduunda RAM yongasndaki bilgiler kaybolacaktr. Bu nedenle bilgilerin kalc olarak saklanabilmesi iin "manyetik" bir ortam olan sabit diskler kullanlr.

53

5.1.1. Sabit Disklerin Yaps ve almas Sabit disk mekanik bir donanm olmas sebebiyle bilgisayar temel bileenleri arasnda, dierlerinden daha yavatr.

Resim 5.2: Sabit disk bileenleri

Sabit diskin yapsnda;


Disk kasasn bilgisayar ierisine monte etmede kullanlan vida delikleri, Sabit disk kapann montaj delikleri, Manyetik plakalar ve plakalarn dnn salayan devir merkezi, Kollarn ve plakalarn hareketini salayan hareket motoru, Hakaret kollar ve bunlarn ucunda yer alan okuma yazma kafalar, Verilerin aktarld erit kablo ve SATA arayz balants, Motora enerji salayan enerji balants ve en son disk iindeki hassas hava dengesini ayarlayan hava filtresi bulunmaktadr.

Btn sabit srcler zel bir motor tarafndan kontrol edilen kollarn zerinde yer alan okuma/yazma balklar ve manyetik malzeme ile kapl alminyumdan yaplm plaklardan oluur. Kollarn ucundaki iki kk okuma/yazma kafas, bu plakalar zerinde okuma ve yazma ilemleri gerekletirir. Plakalar dakikada 3.500 ile 15.000 devirle dnerler ve devir hz RPM olarak ifade edilir. Plakalar ile kafalar arasndaki boluk uu ykseklii olarak ifade edilir ve bu ykseklik, bir parmak izinin kalnlndan bile daha azdr. Okuma/yazma balklar diske ne kadar yaklarsa bilgi srcye o kadar youn depolanr.

54

Manyetik plakalar Esnek olmayan ve metal ya da plastikten imal edilen paralardr ve zeri demir-oksit veya dier manyetize edilebilir bir madde ile ince bir katman hlinde kaplanmtr. Bu plakalar yuvarlaktr ve ortalarndan elektrik motorunun miline baldr. Bir hard diskin iinde birden fazla disk plakas olabilir ve bu plakalarn tm ayn hzda dner. Hareket motoru Manyetik diskleri okuma/yazma kafalarnn tm yzeyleri okuyabilecei ekilde ok yksek hzlarda (dakikada 7200 tur gibi) dndrme grevini yerine getirir. Kmeler (Cluster) Disk zerinde varsaylan, iletim sisteminin disk ynetimi ile alakal bir byklk olup dosya ve dizinlerin yerletirildii en kk disk alanna denir. Boyutu dosya sistemine gre deiir. Okuma/yazma kafalar Her disk plakasnn iki tarafndaki kollar zerinde okuma yazma kafalar bulunur. Bu kafalar tm yzeyleri okuyabilecei ekilde kk bir elektromknatstan oluup diskin merkezinden d yzeyine kadar hareket edebilir ve diskin dnmesi ile okuma/yazma kafasnn altnda var olan veri okunur veya yenisi yazlr.

Resimdeki kesitte okuma yazma kafalarnn disk yzeyine gre duruu ematize edilmitir.

Resim 5.5: Okuma yazma kafalar

Plaka bana, altta ve stte olmak zere iki kafa bulunur. Ancak plaka says arp 2 gibi forml de yoktur. Kafalarn plakalar zerinde gezerken stnden getii veri miktar ne kadar ok ise kapasite o kadar yksek olacaktr. Bu mantk ile yakn zamanda gelitirilen dikey kayt teknolojisi sayesinde ayn alana daha fazla veri saklanabilmektedir.

55

z (track) ve sindirler (cylinders)

Resim 5.7: z ve silindirler

Tm plakalarn zerinde, verilerin kaydedilmesi amacyla i ie halkalar eklinde tam bir tur atan, yani daire eklinde izler vardr. Bu izler, track olarak adlandrlr. Bir plaka zerinde merkezden da doru ayn uzaklkta i ie dairesel halkalardan binlerce track izebilirsiniz. ekilde de grdnz gibi bir sabit diskin iinde st ste birka tane plaka vardr. Her plakada ayn apa sahip tracklar bir btn olarak dndnzde bu track birleimi bir silindire benzetilebilir. Dolaysyla her sabit disk, plakalar tek balarna dnldnde binlerce tracka, plakalar st ste deerlendirildiinde ise bir plakadaki track says kadar silindire sahip olacaktr. Okuma yazma kafalar hep birlikte hareket eder. Bir okuma yazma kafas 4. iz zerinde ise dierleri de ayn iz zerindedir. Okuma yazma kafasnn konumunu deitirmeden okuma yazma yapabildii tm izler silindir yapy oluturur. Eer sabit disk tek bir disk tabakasndan olusayd silindir ve track ayn anlama gelecekti.

Sektrler

Resim 5.8: Sektr, iz ve silindirler

56

Plaka zerindeki 2 track arasnda kalan blge; bir silindir parasdr ve sektr olarak adlandrlr. Sektrler sabit disklerin atomudur yani bilgiyi depolarken blmden daha kk bir eye blnemez. Soldaki ekilde; track, silindir ve sektr kavramlar arasndaki iliki daha net alglanabilir.

5.1.2. Sabit Disk eitleri


PATA (IDE) Max. Hz Kablo Uzunluu Kablo Pin Says G Girii 100 MB/s, 133 MB/s 45 cm 40, 80 4 SCSI 320 MB/s, 640 MB/s 1,5 25 m 50, 68, 80 4 SATA 150, 300, 600 MB/s 100 cm 7 15

Tablo 5.1: Sabit disk standartlar

Fiziksel olarak tm HDD eitleri birbirine benzemekle beraber g ve veri kablo soketlerine gre ayrlr. Bu zelliklerini belirleyen faktr bilgisayara balandklar arabirim asndan farkllk gsterir. Sabit diskler gnlk kullanmda en ok kapasiteleri ile anlp dier teknik zellikleri teferruat kabul edilir. Fiziksel byklk snflandrmasnda ise gnlk hayatta, 3.5 veya 2.5 yerine PC sabit diski veya notebook sabit diski eklinde kullanlmaktadr. Sabit disklerin snflandrlmasnda kullanlan dier zellikler ise iindeki plakalarn dn hzlar, n bellek miktarlar ve sunduu yeni teknolojileri sayabiliriz. ATA srclerinin temelde iki tr vardr. lki paralel ATA yani PATA srcleri, dieri de seri ATA, yani SATAdr. PATA, SATA ve IDE kavramlarnn sektrde yanl bir ekilde tanmlanmas sz konusudur. IDE ve SATA iki ayr snflandrma olarak deerlendirilir; oysaki SATAda, PATAda IDE arabirimini kullanan disk teknolojileridir. Klasik ATA terimi, SATAnn kmasyla PATA olarak revize edilmitir.

5.1.3. Veri Kablolar

A Resim 5.9: A-PATA

B B- SATA diskler iin kablo balantlar

57

PATA disklerin montajn yaparken nce master/slave ayar gerekiyorsa yaplmaldr. Bahsedildii zere SATA disklerde bu ayara gerek yoktur. Sonra sabit disk kasa ierisindeki yuvalara vida ile her iki taraftan skca oynamayacak ekilde vidalanmaldr. 5.1.3.1. PATA (parallel advanced technology attachment - paralel ileri teknoloji eklentisi) Tek bir erit kablo zerine en fazla 2 tane src tanmlanabilir. Tek kablo zerinde yer alan 2 srcden birinin master, dierinin ise slave olarak ayarlanmas zorunluluu vardr. Bunu bir nevi o kablo zerinde I/O adresi gibi de dnebilirsiniz. Kablo zerinde 2 master veya 2 slave aygt olursa kontrolc bunlardan birini veya ikisini birden gremez. Master ve slave ayarlar kablo zerinden otomatik olarak veya sabit disk zerinden jumper ile ayarlanr. Paralel olarak veri iletimine sahiptir. Sahip olunan arabirim CDROM, DVDROM ve HDD (hard disk drive)ler iin de ayndr. PATA sabit diskler, 40 ve 80 iletkenli kablo (ribbon kablo) ile anakarta balanr. 80 iletkenli kablo daha yksek bant geniliine sahiptir. Bu kablolar 45 cmden uzun olmamaldr. PATA disklerde veri kablosunun bir kenarnda kablo boyunca genelde krmz renkte bir erit bulunur. Kablo disk zerine balanrken bu renkli erit taraf mutlaka g kablolarna bakmaldr.

Resim 5.10: 40 ve 80 pin PATA

5.1.3.2. SATA Veri kablosu maksimum 100 cm uzunluunda olmaldr. Kaplad yer ve uzunluk olarak IDE kablosundan daha avantajldr. SATA3 teknolojisinin kmasyla veri transferinde 600MB/s hza ulalmtr.
Pin Nu. 1 2 3 4 5 6 7 Balant GND TXP TXN GND RXN RXP GND

Tablo 5.2: Sata pinleri

58

Resim 5.11: A-SATA veri kablosu

B-Balant noktas

5.1.4. Sabit Disk Seimi


Satn alacanz sabit diske karar verirken ncelikle kullandnz iletim sistemi kapasitesine dikkat etmelisiniz. Buna depolamak isteiniz mzik, video, resim dosyalar ve grafik programlar eklenince byk ebatta bir ariv ihtiyac ortaya kacaktr. Sabit diskler iin belirleyici olan dier bir kstas ise sabit diskin dn hzdr. RPM (Revolutions Per Minute): Diskin bir dakikadaki tur saysn ifade eder. RPMnin yksek oluu veriye ulam asndan avantaj salar. Ancak RPM ykseldike tketilen enerji miktar ve fiyat artar. Bu yzden dizst bilgisayarlarda pil kullanm sresini ksaltt iin yksek RPM tercih edilmemektedir. Ayrca anakartn SATA, IDE veya SCSI veri kablolarndan hangisini ya da hangilerini desteklediine baklarak sabit disk seimi yaplabilir. Bunun yannda genelde gzden kaan n bellek, aslnda dikkat edilmesi gereken bir husustur. nk sabit diskte artan n bellek miktar performans artrr.

5.1.5. Sabit Disk Montaj


Montaj iin kasay amak, sabit diski vidalarla kasaya tutturmak iin yldz bir tornavida yeterli olacaktr. SATA sabit disklerde olmamakla birlikte, IDE sabit disklerde master/slave ayarlarnn yaplmas gerekir. Bunun iin sabit disk zerindeki jumper ayarlarna dikkat edilmelidir.

59

Resim 5.13: Jumper ayar

SABT DSK MONTAJ ADIMLARI

Sabit disk zerindeki jumper ayarlar kontrol edilir. nk her markann farkl olabilir.

Tarif edilen ekilde jumper ayar yaplr.

Sabit disk kasaya monte edilir.

IDE kablo anakart konnektrne taklr.

Daha sonra sabit diske monte edilir.

G balants da yapldktan sonra kullanma hazrdr.

60

5.2. Optik Disk Srcleri


Verileri okuma ve yazmann zel bir k sistemiyle gerekletirildii optik depolama birimleridir. Bunlar okuyan aralara ise optik srcler denir. temel optik disk tr vardr. Bunlar; CD (compact disk), DVD (digital versatile disk / dijital ok ynl disk) ve BluRay (mavi lazer teknolojili disk)dr.

Resim 5.14: CD, DVD, Blu-ray yaps

5.2.1. CD-ROM ve CD-Writer srcleri

Resim 5.15: CD zerindeki parametreler

Her ikisi de optik verilerin kayt ortamdr. CD-R bir kere yazlabilir ve zeri kayt yaplamaz ve silinemezken CD-RW tekrar tekrar zerine kayt yaplabilir. Gnmzde en ok kullanlan CD-R ler ve CD-RWler 700 MB kapasitesine sahiptir. Kalnlklar 1.2 mm ve boyutlar 8-12 cmdir.

Resim 5.16: Optik src

61

CD-ROM veya CD-writern okuma yazma hzlar performansn gsterir. zerindeki x arpanyla ifade edilir. x bu donanm birimi iin 150 KB/s anlamndadr. Her CDwriter iin adet hz deeri vardr bunlar; bo CD yazma hz, tekrar yazma hz ve okuma hzdr. Yazma hz, her zaman okuma hzna eittir ya da ondan daha yavatr. Optik srcy bilgisayara balamak iin seenek vardr. Eer haric olarak kullanlacaksa USB, dhil olarak kullanlacaksa IDE veya SATA ara birimleriyle balanabilir.

5.2.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcleri

Resim 5.17: DVD yan kesitinden katman ve yz gsterimi

DVDyi en iyi tanmlayan tek kelime kapasitedir. Veri kmeleri burada daha yakn ve daha kk yapya kavuarak ayn bykle daha ok veri sdrlmtr. Tek katmanl ve tek yzl DVD 4.7GB, ift katman ift yz DVD diskler ise 17 GB veri depolayabilmektedir. CDlerle fiziksel byklkleri ayn fakat kapasiteleri farkldr. DVD diskleri zerinde 12x, 16x, 24x rakamlar maksimum yazma hzn belirtir. Hz ifadesindeki "x" arpan DVDler iin yaklak 1318 kilobayt deerindedir. DVD-RWler ise tekrar tekrar yazlp silinebilen DVD eitleridir. DVD parametrelerinde iki katmanl iin DVD-R DL (dual layer = ift katmanl), tek katmanl iin DVD-R SL (single layer = tek katmanl) ifadesi kullanlr. Tek yzl iin "single sided", ift yzl iin "double sided" ifadeleri kullanlr.

Yz 1 1 2 2

Katman 1 2 1 2

DVD 4,7 8,5 9,4 17

BD 27 54 54 108

HD DVD 15 30 30 60

Tablo 5.3: Optik disk kapasiteleri

5.2.3. Blu-Ray srcleri


Blu-ray srcleri mavi lazer kullanarak diskler zerinde daha hassas odaklama yapabilmektedir. Blu-rayin de CD ve DVDye karlk gelen trleri vardr. BD-ROM, datmlar iin sadece okunabilir biimi, BD-R zerine veri kaydedilebilir biimi, BD-RE ise yeniden yazlabilir biimi ifade eder.

62

Tek katmanda 27 GB, ift katmanda 54 GB veri depolayabilir. 5.2.4. Optik Okuyucu Montaj

Resim 5.18: Optik okuyucu montaj

Tm CD, DVD ve Blu-ray srcler bilgisayar iin ayn ekil faktrne sahiptir ve kasalardaki 5.25 standart yuvay kullanr. Montaj ncesinde kullanlacak yuvann karsna denk gelen kasann n panelindeki kapak kartlmaldr. Kasann n yzeyinden ieri doru kaydrlarak yuvaya yerletirilir. Sabit disklerdeki gibi PATA bir optik src kullanyorsanz jumper ayarlamalarn montaj ncesinde yapmanz nemlidir. Tm optik srcler ATAPI standartlarn destekler ve kablo balantlar byk lde sabit disklerle ayndr.

Resim 5.19: Optik okuyucu balantlar

63

Kasa ierisinde bir optik src iin balanabilecek 4 tip kablo vardr. Tm optik srcler, sabit diskler iin de kullanlan standart 4 pin molex tr enerji balants kullanr. Veri kablosu ise cihazn destekledii arabirime gre 40 pin eritli PATA veya 9 pin SATA kablosu olmaldr.

5.3. Kart Okuyucular


Flash bellekler gnmzn hzl, pratik ve yksek kapasiteli tanabilir hafza tr uygulamalarndandr. Flash hafza tr, elektrik gc kesildiinde bile saklad veriyi tutabilen ve elektronik olarak ierii silinip yeniden programlanabilen bir bellek trdr. Flash hafzalar yaygn olarak USB bellek aygtlarnda ve birok zellemi aygtn iinde yer alan hafza kartlarnda kullanlr. Flash kelimesi, gnmzde tanabilir USB bellekler ile e anlaml hle gelmi durumdadr. Flash depolama rnlerinin, kullanmda olduklar srada bilgisayardan kartlmas donanm hasarlarna yol aabilir. USB portlar, takl aygtlara srekli olarak enerji beslemesi salar. Yani veri kopyalamas yaplmad durumlarda bile, bellei sorunsuz ekilde sistemden ekebileceinizi dnmeyiniz. Elektrik ve veri geiinin kontroll olarak kesilmesi zorunludur. letim sistemleri, bu ilem iin bir gvenli kaldrma arac sunar. Bu uygulamadan gvenli kaldrma komutunu veriniz ve diskin gvenle karlabilecei uyarsn almadan depolama birimlerinin fiziksel balantsn sakn kesmeyiniz. Eer tm denemelerinize ramen srekli olarak kullanmda olduu ynnde uyar alyorsanz aygt sisteminizi tamamen kapattktan sonra kartnz.

5.3.1. Hafza Kart eitleri


Hafza kartlar birok ynden flash bellekler ile ayndr. Farkl olan deiik ekil ve balant faktrleridir. Yaygn olarak PDA, fotoraf makinesi veya cep telefonlar gibi depolama birimine ihtiya duyan aygtlarda kullanlr. Bu tarz birok aygtn hem sabit hem de deitirilebilir olmak zere iki tip flash bellei vardr. Sabit hafzalar kartlamaz, temel fonksiyonellii salamak iin kullanlr ve genellikle ok dk boyutlardadr. karlabilir hafza kartlar (CF, SmartMedia, MemoryStick, SD,) ile ilgili bir ok farkl standart sz konusudur. Ancak genel olarak her formatn kendisine uygun bir kart yuvas standard bulunmaktadr.

64

Resim 5.20: Hafza kart eitleri

Compact flash, en eski, en karmak ve fiziksel olarak en byk kart trdr. Basitletirilmi PCMCIA veriyolu kullanr. CF1 ve CF2 olmak zere 2 tr vardr. SmartMedia CFye rakip olarak km ve birka yl iinde dijital kameralarda popler olmutur. SD kartlarn k ile poplerliini kaybetmi ve yerini SDye brakmtr. En yaygn kullanm alanna sahip olan kart tr olan SD kartlar, bir posta pulu byklndedir. 256 MB ile 32 GB arasnda deien kapasitelere sahiptir. SD ve SDIO (secure digital nput/output) olmak zere iki eittir. SD kartlar sadece bilgi depolarken SDIO baz GPS gibi aygtlara I/O destei sunar. SDler ekil asndan mini SD ve mikro SD olmak zere iki eidi vardr. Baz aygtlar 2 GBdan byk SD kartlar desteklemez. Kullanlacak olan cihazn, SDHC destei ad verilen 2 GBdan byk kartlar destekleme zellii olduundan emin olunmaldr. Piyasada satlan tm SD kartlar performans olarak birbiriyle ayn deildir. Veri transfer yeteneklerini belirten SD kart snflar vardr. SDIO (secure digital nput/output): SD kart formatnn gelitirilmi hli olan SDIO, ek depolama kapasitesinin yannda zellik artrmlar da sunmaktadr. Bir nevi genileme birimi gibi davranan bu yap ile SD kart yuvasn kullanarak bilgisayara yeni bir ilev katlabilir. Daha ok tanabilir bilgisayarlarda kullanlan SDIO kartlar, zel yuvalara taklrken bu yuvalar standart SD kartlar da desteklemektedir. Bu sayede bilgisayara GPS, FM radyo, parmak izi okuyucu gibi aygtlar ilave edilebilir.

65

Resim 5.21: Kart Okuyucu

5.3.2. Kart Okuyucu Montaj


Hangi flash bellei kullanrsak kullanalm, kartn iindeki bilgilere bilgisayardan ulamak iin genellikle bir kart okuyucuya ihtiya vardr. Kart okuyucular masast bilgisayarlarda genellikle USB genileme aygt olarak bulunurken dizst bilgisayarlarda standart bileen olarak yer alr.

Resim 5.22: Kart okuyucu

ok sayda kart formatn ayn anda destekleyen kart okuyucular vardr ve fiyatlar da olduka ucuzdur. Bunun dnda fotoraf makinesi gibi zel aygtlar, USB arayz kablolar ile cihaz zerinden karlmadan da balanabilir. Daha nce de ifade edildii gibi hangi flash kartn veya balant trn kullanrsak kullanalm bilgisayarda hepsi birer src gibi grnr ve sabit disk gibi davranr. Gerektiinde biimlendirilebilir, iine bir ey ykleyip silinebilir ve yeniden adlandrlabilir.

66

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek konuyu daha da pekitirelim. neriler ksm, uygulama faaliyeti iin ynlendirici olacaktr lem Basamaklar neriler

Sabit disk zerindeki jumper ayarlarn kontrol ediniz.

Sabit disk zerinde jumper ayarlarn yapnz.

Sabit diski kasaya monte ediniz.

Anakart zerine IDE kablo balantsn yapnz. Sabit disk zerine IDE kablo balantsn yapnz.

Kullandnz optik okuyucunun montajn yapnz.

67

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. (...) Hard diskler, gnmz teknolojisinde, byk boyutlardaki verilerimizi uzun vadeli saklamak iin kullandmz bileenlerdir. (...) Bilgi kullanc iin bilgisayar sisteminin en nemli unsurudur. Bu yzden bilgilerin kalc olarak sakland en nemli donanm RAMdir. (...) Flash kelimesi, gnmzde tanabilir USB bellekler ile e anlaml hle gelmi durumdadr. (...) Src devresi sabit disklerin en ok elektrik harcayan bileenleridir. (...) SATA teknolojisi PATAdan daha yavatr. (...) Sabit disk zerinde zarar gren ve kullanlamayan alanlara bad sektr denir. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 7. Aadakilerden hangisi disk src deildir? A) Flash disk B) Sabit disk C) Disket src D) Optik src Hangi seenekte sabit diski oluturan temel bileen verilmemitir? A) Src devresi B) Optik kafa C) Elektrik motoru D) Manyetik disk tabakalar Sabit disk tercihlerinde gz nnde bulundurulmas gereken unsurlar hangi seenekte yanl verilmitir? A) n bellek miktar B) Dn hz C) Kapasite D) Track says Aadakilerden hangisinde disk bileenleri yanl ifade edilmitir? A) Ardk veri toplama kmelerine sektr denir. B) Verilerin kaydedilmesi amacyla i ie halkalar eklinde disk zeri oluturulmu veri kayt blmlerine iz denir. C) Silindir dosya ve dizinlerin yerletirildii en kk disk alandr. D) Disk zerindeki metal paralarn deiik ekillerde hareket ettirilmesiyle bilgiler oluturulur.

8.

9.

10.

68

11.

Aadakilerden hangisi sabit disk eidi deildir? A) SATA B) IDE C) SCSI D) SSD Aadakiler hangisi mekanik saklama nitesidir? A) ROM B) RAM C) Sabit disk D) n bellek Sabit disk olmasna ramen alma saklama mant yar iletken olan bilgisayar bileeni hangisidir? A) Tampon bellek B) RAM C) ROM D) SSD Seri ve paralel iletiim hakknda verilenlerden hangisi yanltr? A) Bilgilerin bir sra hlinde ard ardna gnderilmesi seri iletiimi ifade eder. B) Bilgisayar alarnda paralel iletiim kullanlr. C) Eer veriler ayn anda bir grup hlinde iletiliyorsa paralel iletiimdir. D) Seri iletiim daha uzun mesafelere izin verdii iin paralel iletiimde avantajldr. SCSI sabit disklerde kullanlan kablo pin says hangisinde yanl verilmitir? A) 70 B) 68 C) 80 D) 50 Verilenler ierisinde kapasitesi en byk olan optik disk hangisidir? A) DVD B) CD C) Blk-Ray D) HD DVD Aadakilerden hangisi optik disklerde kapasitenin byk olmasnn sebebi olamaz? A) Kullanlan n dalga boyu B) Daha byk disk kullanlmas C) Bilgilerin daha youn kaydedilmesi D) Fazla katman kullanlmas

12.

13.

14.

15.

16.

17.

69

18.

Bilgisayar dardan balanan DVD-writer iin aadakilerden hangisi kullanlr? A) SATA DVD-Writer B) PATA DVD-Writer C) USB DVD-Writer D) External DVD-Writer CD-writer zerinde yazan 52/32/52 rakamlarnn anlam aadakilerden hangisidir? A) Okuma / Yazma / Yeniden yazma B) Yazma / Okuma / Yeniden yazma C) Yeniden yazma / Okuma / Yazma D) Yazma / Yeniden yazma / Okuma Bir CD zerindeki x (arpan) neyi ifade eder? A) 150 KB/s B) 300 KB/s C) 36 Mb/s D) 1318 KB/s

19.

20.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

70

RENME FAALYET6 RENME FAALYET6


AMA
Gerekli ortam salandnda ekran kartlarnn yapsn ve zelliklerini tanyacak, ekran kartn bilgisayardaki anakartn uygun slotuna takp kasaya montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Ekran kartlarnn bilgisayardaki grevini aratrnz. Bilgisayar firmalarndan ve internetten gnmzde kullanlan ekran kartlar hakknda bilgi toplaynz. evrenizdeki bilgisayarlar inceleyerek ekran kartnn takld yer hakknda bilgi edininiz. Bilgisayarda yaplan ie gre hangi zelliklere sahip ekran kart seilmesi gerektii hakknda bilgi toplaynz.

6. DONANIM KARTLARI
Anakart zerindeki genileme yuvarna taklan kartlara verilen genel isimdir. nceleri anakartlar zerinde PCI, ISA, AGP gibi slotlarn says ok olurdu. Bunlar eklenecek donanm kartlar saysn artrmak iindi. Gnmzde ise onboard (tmleik) teknolojisinin gelimesiyle eskisine nazaran daha az genileme yuvasna ihtiya duyulmasna sebep oldu.

6.1. Ekran Kart


Bilgisayar ekranndaki btn yaz ve grafiin oluturulmasnda ilemci ile ekran arasnda grev yapan dntrclerdir. Bilgisayarlarda grnt kalitesi hem ekran kartna hem de monitre baldr. Ekran kartnn kalitesini ise fiziksel yaps, kulland veriyolu ve ara yz eidi (CGA, VGA, SVGA) belirmektedir. Ekran kart bilgisayar sisteminin 4 bileenini kullanr. Anakart: Ekran kartna veri iin balant ve enerji salar. Mikroilemci: Her bir pikselle ne yapaca kararn verir. Bellek: Ekran kartna gnderilecek bilgileri geici olarak tutar. Monitr: Ekran kartnda gelen bilgileri grntler.

71

6.1.1. Ekran Kartnn Yaps ve almas Grntnn oluturulmasnda ve monitre aktarlmasnda etkin rol alan temel bileenler unlardr:
VGA BIOS: Ekran kartnn almasn salayan komutlar iermektedir. Yani ekran kartnn ne zaman ne i yapacan bu bileen belirlemektedir. Grafik lemci (GPU): Ekran kartnn beyni gibidir. Grnt hesaplamalarn ve grnt ilemlerini mikroilemciye (CPU) yanstmadan ekran kartnda gerekletiren bir yongadr. Video RAM: Grafik ilemci grnty olutururken hafza olarak ekran kart zerindeki hafzay kullanmaktadr. Bu da ana bellein sadece CPU tarafndan kullanlarak performansn artmasna sebep olmaktadr. RAMDAC (dijital-analog evirici): Ekran kartnn grnt belleindeki dijital (saysal) verileri monitrde grntlenecek analog sinyallere dntrerek ekran kartnn monitr kna gnderir. RAMDACin verileri dntrme ve aktarma hz, ekran tazelenme hzn belirler. Bu hz Hz cinsinden llr. rnein monitrn ekran tazeleme hz 70 Hz olarak ayarlanmsa grnt saniyede 70 defa yenilenir.

Resim 6.1: RAMDAC alma mant

LCD ekranlar dijital sinyalleri grntlediklerinden ekran kartnn grnt belleindeki grntlenecek veriler RAMDACe gitmeden direkt ekran kartnn DVI (digital visual interface) kna aktarlr.

Resim 6.2: Ekran kartnn alma mant

Bilgisayarn ilemcisi tarafndan ilenen veriler anakart ile ekran kartnn grnt belleine aktarlr. Grnt ilemcisi grnt belleindeki verileri iler ve grnt hesaplamalarn yaptktan sonra grnt belleine gnderir. Bu veriler buradan RAMDAC birimine gider. Grnt belleindeki bilgiler RAMDACe aktarldktan sonra bu bellek boalr. Boalan bellee grnt ilemci tekrar veri iletir. RAMDAC bu dijital verileri monitrde grntlenecek analog sinyallere dntrp ekran kartnn kna gnderir. Bu

72

ilemler srasnda Video BIOSda ekran kartnn veri akn kontrol eder ve dzenler. Veriyolu hz, grnt belleinin kapasite bykl bu ilemlerin sresini azaltr ve grnt kalitesini artrr.

6.1.2. Ekran Kart eitleri


Fiziksel yapsna gre ekran kartlar onboard (tmleik) ve haric (genileme yuvalarna taklan) ekran kartlar olmak zere ikiye ayrlr. Gnmzde eitli reticiler tarafndan her trl kullanma uygun olarak ekran kartlar retilmektedir.

Resim 6.3: A-Onbard ekran kart B-PCI-e ekran kart

Veriyolu standardna gre ekran kartlar; ISA, PCI, AGP, PCI-X ve PCI-e eklinde gruplandrlabilir.

73

Resim 6.4: Ekran kartlar

6.1.3. Ekran Kart Seimi


Ekran kart seerken bilgisayarnz ne amala kullanacanza karar vermi olmanz gerekir. Ofis ortamnda kullanlacak bir bilgisayarn sahip olaca ekran kart ya da basit ilerde kullanlacak bir bilgisayarda kullanlacak bir ekran kart ok yksek bir performans sunmak zorunda deildir; bu tip ihtiyalar iin ortalama bir model yeterli olacaktr. Ancak yeni nesil bilgisayar oyunlarn oynamak isteyen ya da tasarm, izim ve animasyon yazlmlar ile uramay dnen bir kullanc, ok daha gelimi ve yksek fiyat karlnda satlan modellere ynelmelidir. SLI: SLI (scalable link nterface) teknolojisi iki kart ayn anakart zerine balayarak grafik ileme performansn ok byk lde artrmaya yarayan bir yapdr. ki ayr fiziksel ekran kart st balant ile balandktan sonra yazlm ile gerekli ayarlamalar yaplarak tek bir ekran kart gibi alma ekli gstermesine ramen iki adet ekran kartnn performansna yakn bir g sunmaktadr. Aadaki resimde SLI balant ekli izilerek gsterilmitir.

Resim 6.5: SLI balantl ekran kartlar

Crossfire: SLI teknolojisine benzer bir teknoloji olan ve crossfire teknolojisi ile 2 veya daha fazla ekirdee sahip ekran kart, uygun artlar altnda birbirine balanarak performans art salanmaktadr.

74

PCI-e ekran kart gnmzde en ok kullanlan ekran kart eididir. Sebebi ise veriyollar konusunda anlattmz gibi PCI-e veriyolunun bant geniliinin yksek oluudur.

6.1.4. Ekran Kart Montaj


Ekran kar grafiksel ilemlerde bilgisayar performansn belirleyen unsurlardan biridir. Bu kadar ilem yapp bileenin snmamas dnlemez. Baz ekran kartlarnda haric g girii bile bulunmaktadr. yi bir ekran kartnn bulunduu bilgisayar kasasnn da ok iyi fan sistemine ihtiyac vardr. EKRAN KARTI MONTAJ ADIMLARI

Kasa zerinde ekran kartnn taklaca slotun karsna gelen genileme yuva kapa karlr.

Ekran kart slota yerletirilip bastrlarak yerine oturmas salanr.

Slotun en arkasndaki kilidin kapanmas ekran kartmzn yuvasna oturduunun gstergesidir.

En son ekran kart vida ile kasaya sabitlenir.

6.2. Ses Kart


Ses kart, saysal olarak tutulan ses bilgilerini analog ses sinyallerine ve ayn zamanda da analog ses sinyallerini saysala dntrmektedir. Hoparlrden alnan ses, dijital bilginin analog sinyale dnm eklidir. Mikrofondan bilgisayara kaydedilen seste, analog sinyalin dijital ses bilgisine dnm eklidir.

75

Ses kartlar gnmzde onboard (tmleik) olarak gelmektedir. Haricen bir ses kart takmak istiyorsak BIOStan onboard ses kart devre d braklmaldr.

6.2.1. Ses Kartnn Yaps ve almas


Ses kartnn temel bileenleri unlardr: DSP (digital signal processor): Kartn ses reticisidir. DSP, gerekli notalar wavetable hafzasnn deiik blgelerinden deiik hzlarda okuyarak mziin ya da sesin ortaya kmasn salar. FM/wavetable synthesizer: Ses kartndan gelen dijital bir sesi e deer midi sesine dntrr. DAC/ADC: Analog sinyalleri dijitale evirerek ses kartnn bunlar ileyebilmesini salar. Ayrca dijital ses bilgilerini kta analog sinyallere evirir. CD audio connections: CD-ROMda mzik CDleri alabilmek iin srcnn arkasnda bulunan analog line kndan ses kartnn zerindeki line giriine bir balant yaplr. S/PDIF: reticiler tarafndan gelitirilen bu ara birim cd player, DAT gibi kaynaklardan saysal veri aktarm kaypsz yaplabilir. TAD: Ses kart ile modem arasnda yaplan balant ile gelen telefon sesi hoparlre aktarlr ve mikrofon ile cevap verilebilir. Telefon aldnda ses, modem zerinden TAD noktasna bal kablo ile ses kartna aktarlr. Mikrofondaki seslerde ses kart ile modeme tanr. Bunlarn yaplabilmesi iin faks/modem kartn voice zellii olmas gerekir. AUX-IN: eitli kartlar (tv, radyo, mpeg) ile ses kart arasnda balant kurulduu yerdir. Bu kartlardaki ses sinyallerinin ses kartna aktarlmasn salar.

Ses kartnn balant portlar:

Resim 6.6: Ses kart balantlar

Line In (mavi): Teyp ya da CD playerdeki sesleri bilgisayar ortamna aktarr. Microphone In (pembe): Ses kartn mikrofon giriidir. D ortamdaki seslerin mikrofon bilgisayara gnderilmesini salar. Line Out (yeil): ki hoparlrn ya da kulakln kullanlmasn salayan ktr. 3D ses sistemlerinde buraya front (n) hoparlrler balanr.

76

Rear Out (turuncu): 3D ses rear (arka) hoparlrler buraya balanr. Joystick/MIDI port: Joystick ve MIDI aygtlarnn balanmasn salar.

Bilgisayarn evre birimlerinde girilen analog ses sinyalleri ses kartna aktarlr. Ses kartnn analog dijital eviricisi (ADC) tarafndan analog ses sinyallerini dijital sinyallere dntrr. Dijital hle dntrlm ses sinyalleri DSPye aktarlr. Bu birim tarafndan veriler ilenir. DSP verileri, anakartn veriyoluna iletir. Bu dijital veriler mikroilemci tarafndan ilenir ve depolanmas iin depolama birimlerine aktarlr. Bilgisayardaki ses verilerini dinlemek iin dijital ses verileri depolama aygtlarnda okunur, mikroilemciye aktarlr ve ses kartndaki DSPye iletilir. DSPveriyi zer. zlm veri ses kartnn dijital analog eviricisi (DAC) tarafndan analog ses sinyallerine dntrlr ve ses kartnn kna aktarlr.

Resim 6.7: Ses kartnn almas

6.2.2. Ses Kart eitleri


Ses kartlar veriyolu standardna gre ve fiziki yaplarna gre eitli ekillerde snflandrlabilir. Veriyolu standardna gre ses kartlar ISA, PCI ve PCI express olarak e ayrlr. Fiziki yaplarna gre ise anakartla tmleik olanlar (onboard) ve anakarta sonradan taklabilenler olmak zere ikiye ayrlr. Ayrca ses kartlarnda 3D teknoloji rnleri de retilmektedir. ISA PCI PCI-e

Resim 6.8: Tmleik ses kart balantlar

77

6.2.3. Ses Kart Montaj

Resim 6.9: Ses kartnn PCI slotuna taklmas

Ses kartlar gnmzde genellikle anakart zerinde tmleik (onboard) ekilde gelmektedir. Haric bir ses kart anakart zerindeki PCI yuvasna taklabildii gibi tanabilir USB girili bir ses kart var ise dorudan arabirimlerden biri olan USB portuna taklabilir.

6.3. Ethernet Kart


Bilgisayarlar arasnda her trden verilerin transferini kablolar aracl ile tayabilmek iin ksaca a denilen yaplar oluturulur. Ada bulunan makinelerin says ve mesafelerine gre ok deiik yap ve balant oluturulabilir. Yerel an oluturulmasnda kullanlan ve bilgisayarla arasndaki fiziksel balanty salayan kartlara ethernet kart denir.

Resim 6.10: Ethernet kart Ethernet kart = A kart = NIC (network nterface card) = LAN kart

6.3.1. Ethernet Kartnn Yaps ve almas Ethernet kart bilgiyi paketler hlinde yollar. Bunun iki trl faydas vardr. Birincisi byk bir dosya transferi yapan bir bilgisayar, an tamamn uzun bir sre megul durumda tutmam olur. kincisi ise byk bir dosya paketlere ayrlmam olsayd, aktarm esnasnda bir bozulma olursa bu dosyann tamamnn yeni batan 78

gnderilmesi manasna gelirdi. Oysa paketlere ayrlnca sadece bozuk olan para tekrar gnderilir.
Ethernet veri paketinin yaps sabittir. Her paket u drt bilgiyi ierir:
Destination MAC adres Source MAC adres Veri CRC kodu

Destination MAC adres: Alcnn MAC adresi Source MAC adres: Gnderenin MAC adresi Data : Gnderilecek veri CRC code: Hata kodu. Gnderilen verinin bozulup bozulmadn kontrol eden koddur.

Ethernet kartlarnn sahip olduu dnyada tekil olan ve 48 bit geniliinde bir adresi vardr. Bu adrese MAC adresi denir. Bir bilgisayar bir aa veya bilgisayara balamak iin TP (Twisted Pair-ift Bkml) veya koaksiyel kablo kullanlr. Gnmzde RJ-45 konnektrl ethernet kartlar kullanld iin buna bal olarak TP kablolar kullanlmaktadr. Bu kablolarn iinde 4 ift bkml kablo bulunmaktadr. Farkl tip iki cihazn birbirine balanrken dz-standart-straight, ayn tip cihazlarn birbirine balanmasnda ise cross-apraz kablo kullanlr.

6.3.2. Ethernet Kart eitleri


Konnektr yaplarna gre ethernet kartlar: BNC konnektrl ethernet kartlar: Eski teknoloji olan BNC konnektrl kartlar, koaksiyel kablo kullanan ethernet kartlardr. En fazla 10 Mbps veri iletimini salar.

Resim 6.12: BNC Ethernet kart

RJ-45 konnektrl ethernet kartlar: Bkl kablo ifti kullanan ethernet kartlardr. EIA/TIA 568A ve EIA/TIA 568B olmak zere iki standard vardr. ift bkml kablonun ucuna RJ-45 konnektr taklr. 10, 100, 1000 Mbps hzlarnda veri iletimini salar.

79

Resim 6.13: RJ45 girili ethernet kart

Veri iletim hzlarna gre ethernet kartlar: Gnmzde RJ-45 konnektrl ethernet kartlar retilmektedir. Bu kartlar 10 Mbps, 10/ 100 Mbps, 1000 Mbps gibi farkl veri iletim hzlarna sahiptir.

6.3.3. Ethernet Kart Montaj


Ethernet kartlar gnmzde genellikle anakart zerinde tmleik (onboard) ekilde gelmektedir. Haric bir ethernet kart anakart zerindeki PCI yuvasna taklabildii gibi tanabilir USB girili bir ethernet kart var ise dorudan arabirimlerden biri olan USB portuna taklabilir.

6.4. Dier Donanm Kartlar


Bilgisayarda tmleik olarak gelmeyen genileme kartlar anakarttaki slot saysnn msaade ettii kadar bilgisayar donanmna eklenebilir. Eer taklacak bir slotunuz kalmamsa USB portlarndan haric (external) olarak ekleyebilirsiniz. Tabii bu da USByi kullanan dier cihazlarn bant geniliini azaltm olacaktr.

6.4.1. TV/Capture Kart


Televizyon yaynlarnn bilgisayarda seyredilmesini salayan buna bal olarak video ve resim kaydedilmesine olanak salayan genileme kartdr. TV kartlar standart bir donanm olmad iin genelde tmleik olarak gelmez, sonradan genileme yuvalarna taklr. TV kartlarn dijital ve analog olmak zere ikiye ayrabiliriz. TV kartlar zerinde tuner denen ve anten zerinden gelen eitli frekanslara sahip sinyallerden istenen sinyali alp karma grevini yapan bir bileene sahiptir. rnein havada karasal yayn yapan onlarca kanaln frekans var ve hepsinin frekanslar farkl. Bu frekanslardan izlenmek istenen kanaln frekansnn geiine izin veren ve dierlerini filtreleyen yaplara tuner denir. DSP (dijital iaret ileyici) yardmyla elde edilen bu sinyaller ilenerek ses ve grntden oluan televizyon sahneleri oluturulur.

Analog TV kart: Karasal TV yaynlarnn bilgisayarda izlenmesini salayan TV kartdr. 80

Resim 6.14: Analog TV kart

Dijital TV kart: Dijital TV yaynlarnn grntlenmesini salar. Bunun iin uydu anteni taklmaldr.

Resim 6.15: Dijital TV kart

Capture kart, dijital veya analog olarak kodlanm bir videoyu, bilgisayara aktarmak amacyla kullanlr. Gnmz TV kartlar ve baz grafik kartlar (mesela ATI all in wonder), ayn zamanda capture etme zelliine sahiptir. Birden fazla kartn iini yapan kartlara kombine kart denir. Fakat kombine kartlarn genellikle birka dezavantaj vardr. Giri-klar, ilave kartlar kadar zengin deildir. Kombine kartlar sesi genellikle ses sinyali, ses kartna baland iin uzun filmlerde ses ve video, senkron olmayabilir. Kombine kartlarda genellikle yazlmsal kodlayc olduundan yksek znrlkte dk performans verir. Kayt ilevini kodlanmam biimde yaptklarndan video dosyalarnn boyutu ok yksek olur.

81

Resim 6.16: Capture kart

Capture kart analog ve dijital girilere sahip olabilen ve video ve ses sinyallerini dijital ortama aktarmak iin kullanlan kartlardr.

6.4.2. SCSI Kart


SCSI (Small computer system nterface-kk bilgisayar sistemi arabirimi skazi diye okunur.), bilgisayarlar tarafndan evre birimlerini sisteme balamak iin kullanlan bir paralel arabirim standarddr. SCSI aygtlar sabit diskler, optik srcler, tarayclar veya teyp srcleri olabilir.Bir SCSI kartna bilgisayarn iindeki bir PCI yuvasna yerletirilir.

Resim 6.17: SCSI kart

SCSI kart satn alnmak istendiinde anakartn SCSI bileenleri ile uyumlu olduundan emin olunmaldr. SCSI teknolojisini IDEye tercih edilmesinin en byk nedeni ok daha hzl veri aktarabilmesidir. SCSI srcler sunucu kullanmnda hem hz hem g bakmndan da tercih edilmektedir. Bunun nedeni SCSI kartnn kendi ilemci ipinin bulunmas ve SCSI srclerin 7/24 almaya gre tasarlanm olmasdr. Bir SCSI kartna byk bir avantaj da kart bana 15 cihaza kadar balant salayabilmesidir.

6.4.3. Gvenlik Kart Gvenlik kart, sisteminizi bilgisayar virslerinin etkilerine, kaza sonucu dosyalarn silinmesine ya da bozulmasna, elektrik kesintisinden oluan yazlm 82

bozulmalarna ve yetkisi olamayan kullanclarn yaplandrma ayar deiiklerine kar koruyan kartlardr.

Resim 6.18: Gvenlik kart

Gvenlik kartlar genel CMOS ve BIOS bilgilerinde kullanc tarafndan yaplan deiiklikleri de geri getirebilir. Btn saylan bu ilemlerin yaplabilmesi iin tek yaplmas gereken bilgisayarn yeniden balatlmasdr. Tm yazlm ve donanmlaryla hazr hle getirilen bilgisayar sisteminize en son gvenlik kart monte edilir. Yazlm yklendikten sonra devre d brakabilmek iin bir ifre belirlenir. Aktif edildikten sonra alma esnasnda yaplan btn deiiklikler, bilgisayar yeniden balatldktan sonra eski hline geri dnecektir.

83

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek konuyu daha da pekitirelim. neriler ksm, uygulama faaliyeti iin ynlendirici olacaktr lem Basamaklar neriler

Ekran kart montajn yapnz.

Ses kart montajn yapnz.

Ethernet kart montajn yapnz.

84

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. (...) Gnmz ekran kartlar daha ok PCI-e veriyolunu kullanmaktadr. (...) VGA BIOS, ekran kartnn almasn salayan komutlar ierir. (...) Ofis kullanclarnn haric ekran kart almas gerekir. (...) Tmleik ekran kartlar hzl bir bellek olan RAMi kullandklar iin hariclere gre daha hzldr. (...) Ekran kartlarnn soutucuya ihtiyac yoktur. (...) SLI iki ekran kartnn beraber altrlmas iin gelitirilen bir yntemdir. Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 7. 8. Analog sinyalleri dijital sinyallere .......... evirir. ki ekran kartnn st balant ile balandktan sonra iki ekran kart performansna yakn bir g elde edilen, tek bir ekran kart gibi almasn salayan ynteme ................... denir. Ses kartnda, ............ gerekli notalar Wavetable hafzasnn deiik blgelerinden deiik hzlarda okuyarak mziin ya da sesin ortaya kmasn salar. Ethernet kartlarnn sahip olduu dnyada tekil olan ve 48 bit geniliindeki adrese ............ adresi denir. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 11. Bilgisayarn birbirlerine veya aa balanmasn salayan kart hangisidir? A) Ethernet kart B) Ekran kart C) Ses kart D) TV kart Aadakilerden hangisi ses kart bileenidir? A) DSP B) Tuner C) VGA portu D) BNC portu

9. 10.

12.

85

13.

Aadakilerden hangisi ethernet kart portudur? A) VGA B) BNC C) DVI D) MIDI Aadakiler hangisi bilgisayar veya aa balanrken kullanlan TP (twisted pair) kablo standarddr? A) BNC B) RGB C) 568B D) RJ-45 Aadakilerden hangisi kombine kartlarn avantajdr? A) Giri- klar, ilave kartlar kadar zengin deildir. B) Senkron sorunu yaanabilir. C) Yksek znrlkte dk performans verirler. D) Birok zellii bir arada sunar. Hangisi gvenlik kartnn avantajlarndan deildir? A) Dosyalarn silinmesini engeller. B) Yazlm bozulmalarn engeller. C) Yetkisiz ayar deiikliklerini engeller. D) Devre d braklmadan program kurulamaz. Aadakilerden hangisi ekran kartnn kulland temel bilgisayar bileeni deildir? A) Anakart, B) Mikroilemci, C) Ses kart D) Monitr Gnderilen verinin bozulup bozulmadn kontrol eden komut hangisidir? A) CRC B) BRC C) BAD SECTOR D) ERROR Hangisi ethernetin gnderdii paketin ieriinde yer almaz? A) Source MAC adress B) Destination MAC adress C) Data D) Yedek paket

14.

15.

16.

17.

18.

19.

86

20.

Aadakilerden hangisi ethernet kart anlamna gelmez? A) NIC B) LAN kart C) Sim kart D) A kart

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

87

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME


KONTROL LSTES
Bu blmde aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet, kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Anakart montaja hazrlayabildiniz mi? Anakart kasa iine doru bir ekilde monte edebildiniz mi? Anakarta ilemciyi monte edebildiniz mi? Soutucuyu monte edebildiniz mi? Bellek birimlerini anakart zerine monte edebildiniz mi? G kablolarnn montajn doru bir ekilde yapabildiniz mi? Disk srcleri monte edebildiniz mi? Ekran kartnn montajn doru bir ekilde yapabildiniz mi? Ses kartnn montajn hatasz yapabildiniz mi? Ethernet kartnn montajn hatasz yapabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle geiniz

88

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI


RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 B D D A D D A D B C B D A D Yanl Doru Yanl Doru Doru Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D D D RISC, CISC RAM C A A A D

89

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Yanl Yanl Yanl C A B D C A

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yanl Yanl Doru Yanl Doru C A C C A

90

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Doru Yanl Doru Yanl Yanl Doru A B D C B C D B A D B D D A

RENME FAALYET-6NIN CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Doru Doru Yanl Yanl Yanl Yanl ADC
SLI veya Crossfire

DSP MAC A A B C D D C A D C

91

KAYNAKA KAYNAKA
DNEL Teoman, Bilgisayar reniyorum, Kodlab Yaynevi, stanbul, 2010. HOGREN Mehmet, Mahmut KARAKAYA, Donanm Mimarisi, MEB Yaynlar, stanbul, 2006.

92

You might also like