STATSTKSEL PROSES KONTROL

Kalite Kontrol

Kalite kontrol, en ekonomik, en kullanl ve tketiciyi her zaman memnun eden kaliteli bir rn gelitirmek, tasarlamak, retmek ve bakmn yapmak demektir. Kalite kontrol, amalara ulamak iin gereken nlemleri almak olarak tanmlanabilir.

Kalite Kontrol

Kalite kontrol yerine getirmede nemli olan baz kavramlar vardr. Bunlar:
Standartlar Tketiciye Ynelim Kalite Fiyat Miktar ve Teslim Tarihi

Kalite Kontrol

Kalite kontrolnde izlenmesi gereken adm vardr:

Gerek kalite karakteristiklerini belirlemek, Gerek kalite karakteristiklerini lme ve test etme yntemlerini belirlemek, kame kalite karakteristiklerini ortaya karmak ve gerek kalite karakteristikleriyle ikame kalite karakteristikleri arasndaki ilgiyi doru kurmak.

Baz istatistiksel terimler

Ortalama () Medyan Mod Aralk (R) Varyans () Standart sapma()

Verideki tm x deerlerinin toplamnn rnek saysna blnmesi ile elde edilen deer Verideki en yksek deerle en kk deer arasndaki orta deer rneklemde yer alan veri deerleri arasnda en sk tekrar eden deer rneklemdeki en geni veri noktasyla en kk veri noktas arasndaki uzaklk Her bir x deerinin ortalamaya olan uzaklklarnn karelerinin toplamnn rnek saysnn bir eksiine blnmesi Varyansn karekkdr.

statistiksel Kalite Kontrol

retim ileminin normal koullar altnda kurulmasn ve yrtlmesini salamada ok nemli rol oynayan, bir aksaklk veya zel bir nedenle retimin kontrol dna kmas halinde bu durumu hemen ortaya kartarak gerekli tedbirlerin zamannda alnmasn salayan metotlarn uygulanmasdr. Bir rnn en ekonomik ve yararl tarzda retilmesini salamak amacyla, istatistik prensip ve tekniklerinin retimin tm aamalarnda kullanlmasdr.

statistiksel Kalite Kontrol

En az maliyetle, zamannda ve doru veri retmektir. statistiksel terminolojide Kalite Kontrol tekniklerinin uygun kullanm, rneklem d hata byklklerinin kontrolne yardmc olmaktr. statistiksel kalite kontrol metotlar ikiye ayrlr:
Sre Kontrol rn Kontrol

statistiksel Proses Kontrol

statistik: Saysal gereklerin derlenerek bir dzene sokularak bunlardan anlaml baz sonular karmak tekniidir. Proses: Proses, srekli bir ilem veya ilemler dizisidir. Kontrol: Denetleme ve yneltme faaliyetidir.

statistiksel Proses Kontrol

PK retimin, nceden belirlenmi kalite spesifikasyonlarna uygunluunu salayan, standartlara ball hedef alan, uygun olmayan rn retimini en aza indirgemekte kullanlan bir aratr. Bylece Dzeltici ve nleyici faaliyetlerin balatlabilmesi iin verilere dayal karar verme olana salar.

Deikenlik (Deiim)

Btn prosesler; makine, takm, yntem, malzeme, operatr, bakm ve evre artlarndan kaynaklanan deiime urarlar. Hibir zaman iki rn veya rnn herhangi bir zellii ayn olamaz. lenen paralarn lleri/zellikleri arasnda kk de olsa mutlaka birbirine gre fark vardr. Bu durum spesifikasyonlarn niin toleranslar olduunu aklar.

Deiimin Sebepleri-Genel Sebepler

Birok kk kaynaktan oluan ve her proseste tesadfi olarak her an deiik seviyelerde bulunan bu deiimler nceden tahmin edilebilir. Ancak, bu deiimlerin tespit edilmesi ve dzeltilmesi zordur. Bununla birlikte prosesteki zel sebepler elimine edildikten sonra, zamanla genel sebepler stabil bir dalm gsterdiklerinden bu sebeplerinde azaltlmas yoluna gidilmelidir. rnek: titreim, scaklk, nem, gerilim dalgalanmas vb.

Deiimin Sebepleri-zel Sebepler

Deiimin zel sebepleri belirsiz bir kaynaktan oluur, nceden tahmin edilemez ve dzenli deildir. nlem almadka tekrar ederler. zel sebeplerin ne zaman ortaya kt bilinirse kolaylkla tespit edilebilir ve dzeltilebilir. rnek: takm krlmas, takm anmas, gevek balantlar, tezgah boluklar, yatak anmalar, malzeme cinsleri, tecrbesiz operatr vb.

statistiksel Proses Kontroln Amalar

Deiimin zel nedenlerini ortadan kaldrarak prosesi kontrol altnda tutmak, nlemeyi esas alarak ilk defada yaplan hatalar nlemek, Proses ktsn istenen dizayn kalitesine uydurmak, deikenlii azaltmak.

PK nn Yararlar

nceden prosesin durumunu belirlemeye imkan salar, rndeki deikenlikler azalr, rn kalitesi geliir, Hurda oran azalr, Etkin kapasite kullanm artar, Birim maliyet der, Kontrol faaliyetleri azalr, Kalitesizlik maliyetleri der, Makine/Proses yeterliliinin izlenmesine imkan salar, Dzeltici ve nleyici faaliyet ihtiyalarn belirler.

PK nn Temel Fonksiyonlar

Proses deikenlii llr. Proses deikenlii kontrol edilir. Proses yeterli hale getirilir. Proses deikenliinin azaltlmas srdrlr.

PK Sreci

Adm 1:
Kalite sistemini kurarken neyin kontrol edileceinin, rnn kalitesini etkileyen zelliklerin veya faktrlerin neler olduklarnn belirlenmesi gerekmektedir.

PK Sreci

Adm 2:
Kontrol edilmesi gereken prosesi deerlendirmek iin verilerin toplanmas gerekir. Belli bir srecin ileyiiyle ilgili bilgi gerektiinde ana ktlenin tm hakknda veri toplamak imkanszdr. Bu nedenle ana ktle ierisinden belli bir ktle incelenmek iin rnek olarak alnr. rnek alnan ktleye de rneklem denilmektedir.

rnekleme
Tesadfi rnekleme radi rnekleme

PK Sreci

Niteliksel veriler(Saylamayan): Bir rnn zelliklerine gre snflandrlabilen veya saylabilen verilerdir. Niceliksel veriler(Saylabilen, llebilen): llebilen rn karakteristiklerini iermektedir.

PK Sreci

Adm 3: Belirlenen kalite karakteristiklerinin llmesi ve test edilmesi Elde edilen verilerin ve kalite karakteristiklerinin test edilmesinde kullanlan tekniklerden bazlar;
etele Diyagram Histogram Pareto Analizi Sebep-Sonu Diyagram(Balk Kl) Gruplandrma Serpilme Diyagram Kontrol emalar

etele Diyagram

Bunlara kayt formlar da denir. Herhangi bir konuda muayene ve test verilerinin kaydedilmesidir. Veri toplamak amacyla eitli kayt formlar iletmelerde yaygn olarak kullanlr. Kayt formlarnn hazrlanmasnn faydas, verilerin gerekleri temsil edecekleri dorulandktan sonra, verilerin kayt ilemlerini, zetlenmesini ve analizini en kolay bir ekilde salayacak yntemin bulunmasdr.

Histogram

Yatay eksende deikenin ald deerlerin, dey eksende sklklarn bulunduu, her araln skl ile orantl boydaki dikdrtgenlerle gsterildii younluk grafiidir. Histogramlar, genellikle bir olayn olu skln gstermek ve belirlenen zaman aralnda tanmlanan problemin daha sk meydana gelip gelmediini hesaplamak ve ortaya kan dalmn eklini bilinen bir dalmla karlatrmak amacyla kullanlmaktadr.

Histogram

Her histogram yalnzca bir tek zellii lmektedir. Ayn zellie ait zaman iinde birden fazla histogram yaplmak suretiyle olaylar izlenebilir. kacak ekle baklarak yaplacak yorumlarn gerei yanstabilmesi iin 50-100 arasnda deien veri ile allmaldr. Histogramlar, dalmn bykln, simetri ve asimetri durumunu ve eklini yanstrlar. Bunlar izlemek suretiyle mevcut ve muhtemel sorunlarn yapsyla ilgili nemli ipular elde edilebilir.

Histogram

Histogram
3 eit histogram vardr:
F R E K A N S F R E K A N S F R E K A N S

DEKEN SMETRK HSTOGRAM

DEKEN SAA ASMETRK HSTOGRAM

DEKEN SOLA ASMETRK HSTOGRAM

Pareto Analizi

Pareto prensibi problemlerin byk bir ksmnn genellikle bir biri ile balantl az saydaki, ancak baskn (dominant) nedenden kaynaklandn ifade eder. 80 : 20 kaidesi olarak da adlandrlan bu prensip, sonularn yaklak % 80inin bir problemin nedenlerinin yaklak % 20sine bal olarak ortaya ktn savunur.

Pareto Analizi

Pareto diyagramlar, hata ve maliyet analizleri iin kullanlan basit bir yntemdir. Bir sorunu oluturan nedenleri nem srasna gre sralayarak, nemlileri nemsizlerden ayrt etmeye ve dikkatleri nemli nedenler zerinde toplamaya yaramaktadr. Deiik saydaki nemli nedenleri daha az nemde olan nedenlerden ayrmak iin kullanlan bir metottur.

Pareto Analizi

Bir sonu elde edilmesinde eitli faktrler tarafndan oynanan rollerin tespit edilmesi iin kullanlan bir aratr. Pareto analizi, bir kalite gelitirme programnn eitli aamalarnda bir sonraki adm belirlemek iin kullanlmaldr. Pareto analizi bir sonraki istatistiksel proses kontrol takm hangi blmde olmaldr veya ilk nce hangi tip kusur zerinde odaklanmalyz gibi sorulara cevap vermek iin kullanlr.

Sebep-Sonu Diyagram (Balk Kl)

Bir sorunun nedenlerini ortaya koymak amacyla, bireylerin beyin frtnas yntemini kullanarak mmkn olan tm nedenleri dzenlemek ve bilgi toplamak amacyla oluturulan sebep-sonu ilikisidir. Balk Kl(Ishikawa) diyagramnn amac; ilgilenilen olayn nedenlerini aratrmak iin sistematik bir yaklam gelitirmektir. Sebep-sonu diyagram yardmyla problem hakknda tm bilinenler ortaya konulur ve buradan bilinmeyenlere doru sistematik bir yaklamla problemin zm salanmaya allr.

Sebep-Sonu Diyagram (Balk Kl)

Gruplandrma

Bir sorunu paralara ayrp, her paray tek tek inceleme srecidir. Belli kategorilere ve zelliklere gre bilgilerin snflandrlmas srecidir. Bilgiler belli snflara ayrlarak, daha kolay karlatrlabilmekte ve deerlendirilebilmektedir. Sorunlarn kaynaklarnn belirlenmesinde, olumlu deikenlerin nedenlerini incelemekte yararl bir aratr.

Gruplandrma-rnek
malattaki a, b, c, d hata tiplerinin hata trne, vardiyaya ve gne gre gruplandrlmasndan kan sonu nedir?
Hata Trne Gre Snflandrma
HATA TR A B C D TOPLAM GNDZ VARD. 10 15 14 16 55 GECE VARD. 30 15 20 20 85 TOPLAM % 28,6 21,4 24,3 25,7 100

40
30 34 36 140

Gruplandrma-rnek

Haftann Gnlerine Gre Snflandrma

HATA TR PAZARTES SALI ARAMBA PEREMBE CUMA TOPLAM GNDZ VARD. 13 10 10 11 11 55 GECE VARD. 15 15 20 18 17 85 TOPLAM 28 25 % 20 17,9 21,4 20,7 20 100

30 29
28 140

Gruplandrma-rnek

Vardiya Trne Gre Snflandrma

VARDYA TR HATA ADED HATA ORANI 60,7 39,3 100 KUMULATF % 60,7 100

GECE
GNDZ TOPLAM

85
55 140

Serpilme Diyagram

retilen rnn kalitesini etkileyen herhangi iki zellik arasnda iliki olup olmadn belirlemek zere kullanlan bir yntemdir.
Koralesyon Regresyon Analizleri yardm ile bulunur.

Kontrol emalar (Shewart)

Kontrol emalar, proseslerin girdilerini veya ktlarn izlemek iin kullanlan emalardr. Kontrol emalar bir proseste kontrol altnda tutulmak istenilen her hangi bir zelliin zaman iindeki deiiminin grafiksel olarak gsterildii izelgelerdir.

Kontrol emalarnn Amalar

retim srecinin gerek olanaklarn saptamak, Srecin kt yapmak, kalitesini deitirecek ayarlamalar

kty kontrol etmek.

Kontrol emalar

statistiksel kontrol denilince nce toplanm verilerin zelliklerinin belirlenmesi anlalr. Bir veri kmesinin dalmnn belirli bir modele uygun olduunun bilinmesi yaplacak analizi kolaylatrr.

Kontrol emalar

Temel varsaymlar;
1. Normallik varsaym (n>30), 2. Normal dagilim zelliklerine gre verilerin %99.73nn +-3 aralnda olmas

Kontrol Limitleri

Spesifikasyon Limitleri

Bir rnn belirli zelliklerini yanlgya meydan vermeyecek aklkta tanmlayan deerlere Spesifikasyon denir. Herhangi bir spesifikasyonun sahip olduu toleranslarnn oluturduu deerlere de Spesifikasyon Limitleri denir. Spesifikasyon limitleri rnn planlanan ekilde alp almayacan belirlemek iin kullanlr. Bir prosesin spesifikasyon limitleri ihtiya duyulan durumu gsterir. Bu limitler amalar eklinde ynetim tarafndan belirlenmektedir.

Kontrol Limitleri ve Spesifikasyon Limitleri

Kontrol Limitleri hibir zaman Spesifikasyon Limitleri demek deildir. Bir proses spesifikasyonlar karlamad halde kontrol altnda olabilir veya kontrol altnda olmad halde spesifikasyonlar karlayabilir.

Kontrol emalar

Kontrol emalar uyar mesajlar verirler ve grafik kontrol limitleri veya spesifikasyon limitleri izgilerine ok yaklat veya dna kt durumlarda nlem alnmasn salarlar. Kontrol emalar genelde kararl olmayan prosesleri gzlemek ya da bir proseste bir deiiklik olduunda erken uyar salamak amacyla kullanlr.

Kontrol emalarnn Yorumlanmas (Western Electric Kurallari)

Western Electric Kurallar Western Electric irketinin retim departmanndaki zellikle grevlendirilmi bir ekip tarafndan oluturulmu kurallardr ve 1956da Statistical Quality Control elkitabnda yaynlanmtr. Ama, hat alanlarnn ve mhendislerin kontrol emalarnn doru bir yolla yorumlamalarn salamaktr. Kontrol limitleri dndaki noktalar Proses ortalamasnda ani bir kayma Dngler Eilimler (trendler) Orta izgide toplanma Kontrol limitlerinde toplanma Kararszlk (kark)

Kontrol emalarnn Yorumlanmas (Western Electric Kurallari)

Bir noktann kontrol limitleri dna kmas halinde srecin kontrol dna kt varsaylr.

Kontrol emalarnn Yorumlanmas (Western Electric Kurallari)

Orta izginin ayn tarafnda bulunan 3 ardk noktadan 2sinin,Onin ayni tarafnda bulunan 2 uyar limitlerinin dnda kalmas halinde srecin kontrol d olduu dnlr.

Kontrol emalarnn Yorumlanmas (Western Electric Kurallari)

9 ya da daha fazla ardk nokta Onin ayn tarafnda kalyorsa srecin kontrol d olduu dnlr.

Kontrol emalarnn Yorumlanmas (Western Electric Kurallari)

5 ardk noktadan 4nn Oye gre ayni taraftaki 1 limitinin dnda kalmas halinde srecin kontrol d olduu dnlr.

Kontrol emalarnn Yorumlanmas (Western Electric Kurallari)

Artan ya da azalan eilime sahip en az 6 nokta olmas halinde srecin kontrol dna kt varsaylr.