Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 3, No: 3, 2009 (70-83) Electronic Journal of Textile Technologies Vol: 3, No: 3, 2009

(70-83)

TEKNOLOJK ARATIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN: 1309-3991

(Derleme)
(Review)

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

H.Kbra KAYNAK*, Osman BABAARSLAN** *Gaziantep niversitesi Tekstil Mhendislii Blm, 27310/GAZANTEP **ukurova niversitesi Tekstil Mhendislii Blm, Balcal/ADANA
tuluce@gantep.edu.tr

zet Gnmz yapay lif endstrisindeki en nemli gelimelerden biri phesiz lif aplarnn mikro ve nano boyutlara indirilmesidir. Nanoliflerin ticari rn olarak yaygnlamas henz mmkn olamamken mikrolifler birok ticari rnde vazgeilmez hammadde roln stlenmitir. Mikrolifler konvansiyonel liflere gre stnlk saladklar; salamlk, su iticilik, nefes alabilme, hafiflik ve dkmllk gibi zellikleri sayesinde moda giysiliklerden filtrasyon kumalarna kadar birok alanda kullanlmaktadrlar. Bu almada mikroliflerin balca retim teknikleri ve yaygn kullanm alanlar hakknda bilgi verilmesi amalanmtr. Anahtar kelimeler: Mikrolif, Mikrofilament, Su iticilik, Nefes alabilen kuma

Importance of Microfibers in Textile Industry

Abstract One of the most important developments in synthetic fiber technology is absolutely decreasing the fiber diameter to micro and nano scales. Although nanofibers were not become widespread as commercial products yet, microfibers are necessary raw materials for a number of commercial products. Microfibers are used in many applications from fashion clothing to filtration due to their important properties such as durability, water proofness, breathability, light weight and drapeability which distinguish them from conventional fibers. In this study, it is aimed to give information about fundamental production technologies and widespread application areas of microfibers. Keywords: Microfiber, Microfilament, Water proofness, Breathable fabric

Bu makaleye atf yapmak iin Kaynak H. K., Babaarslan O., Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi 2009, 3(3) 70-83 How to cite this article Kaynak H. K., Babaarslan O., Importance of Microfibers in Textile Industry Electronic Journal of Textile Technologies, 2009, 3(3) 70-83

Kaynak H. K., Babaarslan O.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

1. GR Gemiten gnmze yapay liflerin retimi ve buna paralel olarak yapay lifler zerine yaplan aratrmalar gittike artmaktadr. Tekstil liflerinin, sahip olduklar zelliklerin iyiletirilmesi ihtiyac ve tekstil liflerinin ok farkl uygulama alanlarnda kullanlmaya balanmas mikrolif teknolojisinin hzla gelimesine ve tekstil endstrisinde kullanm potansiyelinin artmasna yol amtr. Genel olarak dorusal younluu 1dtexin altndaki lifler mikrolif olarak kabul edilmektedir. Bunun yan sra dorusal younluu 0,3 dtexin altndaki lifler ise sper mikrolif olarak kabul grmektedir[1]. Sper bir mikrolifin dnya ile ay arasndaki mesafe kadar uzunluunun arl yalnzca 4.16 gramdr. Bu mikrolif enine kesitinde 40.000 polimer ihtiva eder[2]. Mikroliflerde incelik kavramnn anlalabilmesi iin dier liflerin aplaryla karlatrlmasnn yaplmas gerekir[3]. ekil 1de byle bir karlatrma verilmitir.

ekil 1. Mikrolif ile dier liflerin incelik asndan karlatrlmas [3]. Mikroliflerin sahip olduu nemli zellikler; Olduka dk dorusal younluk, Dkmllk, Yumuak ipeksi tutum, Kolay ykanabilme ve kuru temizlenebilme, yi ekme dayanm, Yksek mukavemet, Yamur, souk ve rzgara kar izole edebilme, Antialerjik, Dk elektrostatiklenme, Sper emici (suda kendi arlnn 7 katn emme kapasitesi) zellik, Dier liflere nazaran 3 kat hzl kuruyabilme[1] Parlaklk ve karakteristik renk, Dk eilme dayanm, Hzl gerilim brakma[4] Baskl kuma retiminde konvansiyonel kumalara nazaran daha net ve keskin desenler elde edebilme[5] eklinde sralanabilir. 71

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

Yapay lifler ilk ortaya ktklarnda kesiksiz filament halindeydiler ve ipee en yakn lifler olarak dnldler. zellikle viskoz yapay ipek olarak adlandrld. Buna karn doala her ynyle benzeyen iplik ve kuma yapmak iin ciddi bir alma yoktu. 1953 ylnda polyester tanndnda bat dnyas bunun pamuk veya yn benzeri bir lif olduunu grd ve aratrmalarn bu yzden, tapel lif gelitirilmesi ynnde younlatrd. Japonya ise, ipee olan byk ilgisinden dolay, yksek modl ile ideal bir sentetik ipek olabileceini dnd polyestere yneldi[6]. lk Mikrolif, 1960larn ortalarnda Toray Industries irketinin tekstil aratrma laboratuarnda grevli Dr. Miyoshi Okamato tarafndan bulunmutur. ok sayda aratrma mhendisinin yapm olduu gelitirme almalar ve numune retimlerinden sonra Japonyann tannm yapay lif reticilerinden Toray, Teijin ve Karebo firmalar seri retime gemitir[7]. Japonyay 1980ler boyunca Avrupa ve 1990larda da Amerika izlemitir. Gnmzde en ok kullanlan mikrolif hammaddeleri polyester ve naylon olmakla beraber, viskon ve akrilik mikroliflerin nemi de artmaktadr[1]. Polyester ve naylon mikrolifler yalnz balarna kullanlabilecekleri gibi, yn, pamuk ve viskon ile karmlar da yaplmaktadr. Naylon polyestere nazaran daha dk younluunun yan sra daha iyi rtme, mukavemet ve anma dayanm zelliklerine sahiptir. Dier yandan polyesterin ekimi daha kolaydr ve daha ince filament retimi mmkndr[8]. 2. KONUYLA LGL LTERATR ARATIRMASI Schacher ve arkadalar (2000), kumalarn fonksiyonel zelliklerinin liflere, kuma yaplarna ve bitim ilemlerine bal olmasndan yola karak, mikrolif polyester ve klasik polyester kumalarn sl zelliklerini aratrmlardr. Mikrolif polyester kuma (zg tel says: 43 tel/cm, atk tel says: 36 tel/cm) 88 g/marlnda olup, zgde kullanlan lif incelii 0,7 dtex, atkda kullanlan lif incelii ise 1 dtexdir. Klasik polyester kuma ise (zg tel says: 29 tel/cm, atk tel says: 23 tel/cm) 72 g/marlnda olup, zgde kullanlan lif incelii 2,5 dtex, atkda kullanlan lif incelii ise 4 dtexdir. Aratrma sonucunda, mikrolif polyester kuman klasik polyester kumaa gre daha yksek sl izolasyon zellii gsterdii ve kuman ilk temas halinde daha scak bir his uyandran yapda olduu ortaya konmutur[9]. Srinavasan ve Ramakrishman (2004), 0,8 ve 1,2 denye incelikteki viskon lifleriyle ayn artlarda ring iplikleri retmilerdir. Daha sonra bu ipliklerden sprem kuma reterek, kuma performanslarn incelemilerdir. retilen mikrolif viskon kumann patlama mukavemeti, dkmll ve su emicilii konvensiyonel lif kumandan daha iyi iken may dnmesi deeri de daha dktr. Dier yandan anma dayanm ise konvensiyonel lif kumandan daha ktdr[5]. Islam (2004), polyester mikroliften retilmi dokuma kumalarn ameliyathane nl olarak kullanlmas durumundaki performansn incelemitir. Aratrmac polyester mikrolif kumalarn dk sv geirgenliinden yola km ve ayrca kumalara hidrofobluk kazandrmak iin plazma ve ya ilem teknikleri uygulayarak kumalara bariyer etkisi kazandrmay amalamtr. Kumalarn bariyer etkisini incelemek iin farkl partikllerle yklenmi olan svlarn belli bir srede kuma tarafndan emilimini incelemitir. Sonuta, sentetik kan, protein solsyonunun ve gerek kann emiliminde uygulanan plazma ve ya ilem tekniklerinde 1 ve 2 saatlik test sreleri sonunda kabul edilebilir bariyer etkisi elde edildii grlmtr[10]. Karolia ve Paradkar (2004), mikrolif rg kumalarn zelliklerini inceledikleri almalarnda, mikrolif polyester, konvansiyonel polyester ve mikrolif polyester ile pamuk karml 3 rg kuma performanslarn karlatrmlardr. alma sonularna gre mikrolif polyester rg kuma dier iki kuma tipinden daha iyi mukavemet, anma dayanm ve elastik geri dnm zelliklerine sahiptirler[11]. 72

Kaynak H. K., Babaarslan O.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Na ve arkadalar (2007), farkl yap ve zelliklerdeki mikrolif kumalarn ses sourumu zelliklerini incelemilerdir. Bu amala %88-12 polyester-naylon waffle (kabartma) dokuma, %80-20 polyesternaylon zgl rme, %82-18 polyester-naylon a rg, %80-20 polyester-naylon bezaya dokuma, %85-15 polyester-naylon havlu dokuma mikrolif kumalara ve %100 konvensiyonel polyester lifinden rg bir kuman ses sourma katsaysn lmlerdir. alma sonularna gre kullanlan mikrolif kuma tiplerinin tamam tm ses frekanslarn konvensiyonel polyester kuma tipinden daha iyi sourmulardr. Bu sonu mikrolif kuman sk dokusunun sesin kumatan geiini zorlatrmasndan kaynakland eklinde yorumlanmtr[12]. Srinavasan ve arkadalar (2007), 1.2 denye ve 0.8 denye incelikte polyester lif ipliklerinden rlen kumalarn zelliklerini incelemilerdir. Her iki kuma tipi iin gerekli olan iplikleri konvensiyonel bir ring iplik makinesinde Ne 25/1 iplik numarasnda eirmilerdir. Bu iplikler daha sonra incelii 20 fein olan bir rg makinesi ile kuma haline getirilmitir. Elde edilen kumalarn ilmek skl, kalnlk ve birim arlk zellikleri tespit edilmi ve kumalara performans testlerinden; ykama sonras boyutsal dayanm, dkmllk, may dnmesi, patlama mukavemeti, anma dayanm ve boncuklanma dayanm uygulanmtr. Sonuta mikrolif polyester kuman ykama sonras boyutsal dayanm daha yksek ve dkmll daha iyi olarak saptanrken, may dnmesi, patlama mukavemeti, anma dayanm ve boncuklanma dayanm deerlerinde nemli bir fark grlmedii belirtilmitir[13]. lksz ve arkadalar (2008), yaptklar almada, su itici bitim ilemi uygulanm mikrolif polyester dokuma kumaa hava geirgenlii ve su geirgenlii (darbe penetrasyon) testlerini uygulanmlardr. Bu amala atk skl 41 tel/cm ve zg skl 56 tel/cm olan 110 g/m arlndaki mikrolif polyester kuma numunesine 4 fakl reete uygulamlardr. Daha sonra ham kumata ve su itici bitim ilemi grm kumalarda ilgili testleri uygulamlardr. Sonu olarak uygulanan su itici bitim ilemi, kumalarn su geirgenlii deerlerini kabul edilebilir snrlara drrken hava geirgenlii deerlerini de arttrd grlmtr[14]. 3. MKROLF RETM YNTEMLER Mikrolif retim ekilleri ikiye ayrlmaktadr. Bunlardan biri kesikli lif retimi dieri ise srekli filament lif retimidir. 3.1. Filament mikrolif retimi Srekli filament mikrolif retimi 3 temel yntemle gerekletirilmektedir. 1. Soyma yntemi 2. Eriyikten ekme yntemi 3. Bikomponent retim yntemi 3.1.1. Soyma yntemi Bu yntemin prensibi liflerin kimyasal maddelerle olan ilikisine dayanmaktadr. Mesela kuvvetli organik bazlar polyester elyafnn ierisine ileyemezler. Yani dtan etki eder ve paralarlar. Makro molekllerin sabunlaarak paralanm, dtan ince tabakalar halinde soyulmas eklinde olur. Ancak soyma sonucu liflerin ve dolaysyla tekstil mamulnn dayanmlarnda bir azalma meydana geldiinden soyulan (zlerek uzaklaan) ksmn, elyaf arlnn %18-25i gememesi gerekmektedir. Bu nedenle, soyma yntemi ile liflerin inceltilmesi imkn olduka kstldr. Fakat soyma ilemi sonucu, liflerin grnm tutum ve boyanabilme zelliklerine meydana gelen olumlu gelimeler nedeniyle, bu ilem gittike yaygnlaan bir uygulama alan bulmaktadr. Sistem 1970lerden beri kullanlmaktadr[3]. ekil 2de soyma yntemi ile Mikrolif retiminin aamalar grlmektedir.

73

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

ekil 2. Soyma yntemi ile filament mikrolif retimi prensibi [3]. 3.1.2. Eriyikten ekme yntemi Bu yntemde; polyester, polyamid, polipropilen vb. gibi liflerin ekiminde kullanlan konvansiyonel sistemlerde elyaf eriyii ok ince dzelerden ekilerek mikro elyaf elde edilmektedir. retilen liflerde ve ipliklerde yeterli dzgnln salanmas iin zellikle eriyik homojenlii ve lifleri soutma, ekme ve sarma sistemlerinde farkllklar gerekletirilmitir. Bu ekilde 0.3 dtex-1 dtex arasnda incelie sahip mikro filamentlerin ekimi yaplabilmektedir[3]. 3.1.3. Bikomponent retim yntemi Bikomponent liflerden mikrolif retimi iin balca 3 yntem kullanlr. Denizde ada tipi (Gmme bikomponent lif) Ayrma tipi ok katmanl tip (Yan-yana bikomponent lifler ) 3.1.3.1. Denizde ada tipi ok ince ekirdek ve kalnca bir mantodan oluan i ie tipte bikomponent liflerin, manto ksmn uygun bir zeltide zme sonucu lif elde etme yntemine denilmektedir. zlen manto ksmnn geri kazanlmasna ramen, ekonomik olmadndan byk lde uygulama alan bulamamtr. %75-85i kaplayan fibriller ksm (segmanlar) ve % 15-25ini kaplayan matris ksm farkl bileenlerden olumaktadr. Segmanlarn ve matrislerin bikomponent lif iinde yerleimi iin ok deiik imknlar mevcuttur. Bu ekilde matris-fibril dzenlemesiyle 0.1 dtex ve daha ince olan mikro liflerin retimi mmkn olmaktadr. Bu lifler ok ince olduklarndan dolay sper mikro olarak tannmaktadr. Bu sper ince lifin retimi, iki tip eritilmi polimer, eirme srasnda polimer halinde kartrld zaman farkl iki polimer bileeni lif boyunca uzatlmaktadr[3]. ekil 3te bu yntemle retilmi lif kesiti grlmektedir.

74

Kaynak H. K., Babaarslan O.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

(a)

(b)

ekil 3. (a) Denizde ada tipi mikrolif retim prensibi [3] (b) Denizde ada tipi yntemi ile retilmi lifin manto ksm eritilmeden nceki grnm [7]. Bu deniz-ada polimerden lif ekimi olup, kesit denizde datlm adacklar grntsndedir. Lifler birlikte ekildikten sonra deniz ksmn oluturan polimer, bir zcde eritilmekte ve geriye sper ince lif haline gelecek ksm kalmaktadr[3]. 3.1.3.2. Ayrma tipi Deniz-ada tipi ile ayn ekilde bir lif ekildii zaman bir lif demetinde adacklar haline gelecek bir polimer ve deniz formunu oluturacak farkl bir polimer ayn anda huni eklinde bir dzeden geirilmekte ve deniz ksm sper ince lif retmek iin zlmektedir. Sper ince lifin ap, adacklarn saysn ve deniz-ada bileenlerinin oranlarn deitirerek kontrol edilmektedir. Bu yntemde, radyal yarkl iyaps olan eirme jeti memesi kullanlmaktadr[3]. ekil 4te ayrma tipi mikrolif retim prensibi grlmektedir.
%70 Poliester %30 Poliamid

Eriyikten ekim

%70 Poliester Ayrma prosesi

Ayrma ncesi

30% Poliamid Ayrma sonras

75

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

ekil 4. Ayrma tipi mikrolif retim prensibi [15]. ve d ksmlarnn farkl polimer bileenleri dzeden geirilmektedir. Polimerler birbiriyle uyumlu olmadklarndan ekim ve katlama sonras ortaya kan ime, ekme ve mekanik zorlanmalarla iki bileen soyulmakta ve yarlmaktadr. Sper ince lifler d ksm oluturan liflerin bir araya getirilmesi yoluyla elde edilmektedir (ekil 5)[3].

ekil 5. Ayrma tipi prensibine gre retilmi mikrolif kesiti [15]. 3.1.3.3. ok katmanl tip Birbiri ile uyumayan iki polimer, paralel bir yap retmek iin bir bikomponent dzesinden ezamanl olarak pskrtlr. Bu ilemin avantaj; zel organik zclerin birlikte hazrland ve tm pskrtlen polimerin kullanld basit ayrm ileminde yatmaktadr. Bu liflerden retilen tekstil rnlerinin grnmleri, tutumlar ve fiziksel zellikleri, polimer tipinin uygun seimi, enine kesiti ve iki bileenin oranlarna gre deimektedir[16]. ekil 6da ok katmanl tip retim prensibine gre retilmi mikrolif kesiti grlmektedir.

ekil 6. ok katmanl tip retim prensibine gre retilmi mikrolif kesiti [17]. 3.2. Kesikli lif tipi retim Kesikli lif tipi retimi iin kullanlan balca yntemler aadaki gibidir. Eriyik pskrtme (Meltblowing, Jet Spinning) Yntemi Fla Eirme ( Flash Spinning ) Yntemi Polimer Karml Eirme ( Polymer-Blend Spinning) Yntemi [16]. 3.2.1. Eriyik pskrtme (Meltblowing) yntemi Gnmzde, ok miktarlarda kk apl lif retmek iin kullanlan en yaygn retim teknii eriyik pskrtme tekniidir. Bu teknikle retilen liflerin aplar genellikle 2 mikron veya daha fazladr. Ayrca bu metotla retilen liflerin mukavemetleri dk olmakla birlikte, retildikleri haliyle, lif aplar lif boyunca ve lifler arasnda byk deiiklikler gsterir. Polimerden dorudan tekstil yzeyi oluturma olana salayabilen bu yntemin dier bir dezavantaj ise retim ekipman maliyetlerinin ok yksek olmasdr.

76

Kaynak H. K., Babaarslan O.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Bu yntemde polimer ekstruderde eritilir, filtrasyon admlarndan geer ve sonra bir pompa ile lif ekim balklarna gelir. Burada dzeden fkrtlan eriyik hava flemesi ile inceltilir. Lifler kesikli elyaf halinde aadaki toplayc zerine der. Bylece retim gereklemi olur[16]. 3.2.2. Fla eirme yntemi Bu teknoloji ile elde edilecek lif incelii, 0.01-10 denye arasda deimektedir. Genelde ortalama olarak 0.1-0.15 denye olarak retilir. Filament kesiti dairesel deildir ve birok lifin mikro-kabarck yaps vardr. ncelikle uygun bir zc ierisinde polietilen polimeri yksek younluklu olacak ekilde zdrlr. Burada dikkat edilmesi gereken, kullanlan zcnn alevlenme scaklnn polimere gre dk olmas gerekliliidir. Pompa yardmyla bu zelti yksek ve sabit basnta tutulan kap ierisine pskrtlr. Basn farkndan dolay ortaya kan scaklkla, alevlenme scakl dk olan zc solvent yanar ve geriye polietilen polimeri kalr ve mikro incelikteki polietilen lifleri katlar ve buradaki fiziksel etkiyle paracklara ayrlr[16]. 3.2.3. Polimer karml eirme ( Polymer-Blend Spinning ) yntemi Bu yntemdeki konjuge lif, iki polimer eriyiinin kartrlp ekilmesi ile retilir. Dispers olmu ve dispers olmam (matrix) bileenlerinin dzenlenmesi, bileenlerin karm oranlarna ve eriyik viskozitelerine baklarak belirlenir. Bir konvansiyonel eirme sistemine, bir mixer-extruder eklenmesi sayesinde, bu sistem ile de polimer karml eirme tipinde mikrolif retimi yapmak mmkndr. Eirme stabilitesi, tamamen polimer komponentlerine bal olsa da, bu yntem ile retilen lif incelii kontrol edilemez ve lif retim esnasnda kolayca ve ska krlr. Polimerin dispers olduu aamada, mikrolif formunda ekim yaplmasndan dolay, mikrolifin srekli filament tipinin retilebilmesi, bu eirme yntemi ile mmkn deildir[16]. 4. MKROLFLERN KULLANIM ALANLARI 4.1. Hava artlarna kar koruma Mikrolif ipliklerden dokunan kumalar, filamentlerin olduka dk dorusal younlua sahip olmas nedeniyle konvensiyonel incelikteki filament ipliklerinden dokunan kumalara nazaran olduka sk bir yapya sahiptirler. Konvensiyonel ve mikroliflerden elde edilmi ipliklerden oluan iki farkl dokuma kuma yaps karlatrma iin ekil 7de verilmitir.

ekil 7. (a) Mikrolif ipliklerinden dokunmu kuma yaps (b) Konvansiyonel filament ipliklerinden dokunmu kuma yaps [3].

77

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

Mikrolif ipliklerden dokunan kumalar, bu sk yaplar nedeniyle fonksiyonel zelliklere sahiptirler. rnein %100 mikrolif iplikten dokunmu bir yamurluk konvansiyonel lif ipliinden dokunmu kumaa gre daha hafif ve konforludur. Birbirine olduka yakn yerlemi mikrolifler rzgara kar bariyer etkisi yaratarak vcut ssnn giysinin dna transferini engeller. Bu sk yapdaki lifler ile sentetiklerin slanma dayanmndan da yararlanlarak su itici bir yap elde edilebilir. Kumaa su iticilik zelliinin bu ekilde herhangi bir kimyasal ya da kaplama gerektirmeksizin kazandrlmas nefes alabilen bir kuma elde edilmesini salar[18]. Bu tarz su geirmez fakat nefes alabilen kumalar adr yapm iin de idealdir. Ayrca bayrak yapm iin de mkemmeldir[6]. Bu tr kumalarda bahsi geen etkinin temsil edildii bir durum ekil 8 ve 9da grlmektedir.

(a)

(b)

(c)

ekil 8. (a) Mikrolif dokuma kumalarn rzgara kar bariyer etkisi, (b) Mikrolif dokuma kumalarn su iticilik zellii, (c) Mikrolif dokuma kumalarn su buhar geirgenlii zellii [18].

ekil 9. Mikrolif kullanmnn kumaa kazandrd nefes alabilme ve su iticilik zellikleri [3] 4.2. D giysilik Giyim sektrnde daha ince ve yumuak kumalara olan eilim, yumuaklk derecesinin yksek olduu ipliklerin gelitirilmesini zorunlu klar ki bu da ancak iplik numarasnn deimeden ayn kald ince filamentlerle baarlabilir[19]. Mikrolif ipliklerin eilme dayanm daha dk olduundan mkemmel bir kuma dkmll ve yumuakl salarlar[5]. Bu sebeple, hafif, dkml ve ipek benzeri kumalarn retiminde stnlk salamaktadrlar[20]. Yn lifinin mikrolif ile karmlarndan elde edilen kumalar daha hafif olmakla beraber, dkmllkleri de olduka iyidir[21]. 4.3. Spor kyafetleri Polyester mikroliften imal edilen rg kumalar, hzl bir su transferine sahiptir ve konvansiyonel liflere nazaran daha hzl kururlar. Bu sebeple zellikle spor kyafetlerinde olduka iyi bir performansa sahiptirler[22]. Futbolcu kyafetleri iin zel olarak polyamid mikroliften retilen rg kumalar ( Nylstars Meryl ) dk younluklar nedeniyle pamuktan %30 daha hafif kyafetlerin retilmesini salamaktadr. Dier 78

Kaynak H. K., Babaarslan O.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

yandan s transferi de olduka iyidir. Herhangi bir kimyasal muameleye gerek kalmakszn nemi kolaylkla emerek kuman dier tarafna hzla transfer ederler. Sellozik liflerin aksine su liflerin yzeyine yerletiinden pamuktan 4 kat daha hzl kururlar[23]. 4.4. Ev tekstilleri Polyester mikroliflerin nemli bir kullanm alan da demelik kumalar ve ev tekstilleridir. Yumuak tue ve kolay bakm zellii ile polyester mikrolif kumalar ev tekstillerin de de nemli kullanm alan bulmulardr[24]. Mikrolif kumalardan imal edilen yorgan ve battaniyeler hafifliklerinin yan sra scak tutma, ipeksi bir yumuaklk ve terlemeyi engelleme zelliklerine sahiptirler. 4.5. Filtrasyon Mikroliflerden imal edilen tekstiller ince ve sk yaplar nedeniyle gaz ve sv filtrasyonu iin mkemmel bir etki salarlar. zellikle sper ince mikroliflerden imal edilen 0,05 dtex polipropilen dokusuz yzey gibi tekstiller, yksek elektrik voltaj uygulamasnn da eklenmesiyle, kalc bir yklenme kazanarak toz paracklarn kendilerine eker ve emerler. Mikroliflerden imal edilen tekstiller kat ve sv filtrelenmesinde mkemmel bir etki salayabilirler. Mikrolif sv filtrelerinin zellikleri aadaki gibidir: Yksek su gei hz Kolay temizlenebilme Yksek szdrmazlk performans (mikrometre boyutundaki partiklleri tutabilme) [25]

4.6. Temizlik kumalar Mikrolifler konvansiyonel liflerden 10 kat daha geni bir yzey alanna sahiptirler ve sahip olduklar ince boluklarn kapilaritesine bal olarak daha iyi bir emi zellii salarlar. Birim alanda daha fazla lif ihtiva ettiklerinden temizlenen yzeyle temasta bulunan lif says olduka fazladr ve bu da daha hzl ve etkili bir temizlik elde edilmesini salar. Mikrolif temizlik kumalar, kendi arlklarnn 7 kat sv emebilirler ve skldklarnda zerlerindeki suyu kolayca brakr ve abuk kururlar[15]. Tozu ve kiri zerine almayarak tayan sradan temizlik bezlerinin aksine mikrolif temizlik bezleri tozu ve kiri tutarak temizlenen yzeyden alr ve ykanncaya kadar bnyesinde hapseder. Herhangi bir kimyasala gerek kalmadan sadece su ile temizlenebilirler[25]. Mikrolif ile sradan lifin toz ve kir tutma prensibi ekil 10da verilmitir.

ekil 10. Mikrolif ve konvansiyonel lifin toz ve kir tutma prensibi [15] 4.7. Tbbi tekstiller Basnca duyarl yapkan mikroliflerin ve/veya termoplastik mikroliflerin emici rnlerle birletirilmesiyle yetikin hasta bezlerinin, idrar tutucu giysilerin, hijyenik pedlerin ve tek kullanmlk bebek bezlerinin daha ucuz ve verimli teknikler kullanlarak retilmesi mmkndr. Bu rnler, iyi sv transferi, yksek elastikiyet ve vcut svlarnn istenmeyen kokularn kamufle edebilme imkanlarna sahiptirler. Basnca duyarl yapkan mikrolifler rnn yzne, arkasna veya emici merkezine kaplanabilir. Termoplastik polimer mikrolifler ise hijyenik ped retiminde kullanlabilmektedir. Bu 79

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

polimerler, polietilen, polipropilen, etilen vinil asetat ve plastik ya da termoplastik kauuk alamlar olabilir[26]. 4.8. Sentetik deri Sentetik deri retimi gnmzde Japonyada, PET, PA ve PAN mikroliflerinden retilmi dokusuz yzeylerin poliretan ile emdirilmesiyle retilmektedirler. Bu ekilde retilen rnler, gerek deri ile karlatrldnda daha dzgn bir yzey, daha iyi boyutsal dayanm, kolay bakm, daha yksek renk hasl ve dk arlk zelliklerine sahiptirler[25]. Mikroliften retilmi yapay set ve gerek set yaps ekil 11de grlmektedir.

ekil 11. Mikroliften retilmi sentetik set (solda), gerek set (sada) [17]. 5. SONU Mikroliflerden elde edilen tekstil yzeyleri sahip olduklar salamlk, su iticilik, nefes alabilme, hafiflik ve dkmllk gibi zellikleri sayesinde konvensiyonel liflerden elde edilen tekstil yzeylerine gre stnlk salamaktadrlar. Dorusal younluu olduka dk mikroliflerden elde edilen sk yapl tekstil yzeyleri bir yandan hava artlarna kar koruma etkisi salarken bir baka kullanm alan olarak da olduka iyi filtrasyon performans da sunmaktadrlar. Mikroliflerden mamul kumalar hafiflikleri ve dkmllkleri sayesinde ipeksi grnml d giysiliklerin retilmesinde rabet grmekte ve yumuak tue avantajyla demelik ve ev tekstilinde tercih edilmektedirler. Yksek seviyede sv emebilme kabiliyetinin yan sra, konvensiyonel liflerden daha geni yzey alanna sahip olma ve abuk kuruma zellikleri ile temizlik amal tekstillerde giderek artan kullanm alan bulmaktadrlar. Mikroliflerin profesyonel sporcu kyafetlerinde kullanlmasyla hzl sv transferi ve abuk kuruma zelliklerinden faydalanlarak yksek konforlu giysiler retilebilmektedir. Gnmzde tekstil yzeylerinden beklenen 80

Kaynak H. K., Babaarslan O.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

performans zellikleri giderek artmakta ve eitlilik gstermektedir. Mikrolif teknolojisi ile tekstil yzeylerinden beklenen performans zellikleri her geen gn farkl bir rn ile kendisini gstererek iyilemektedir. rn gelitirme almalarnn giderek nem kazanmasyla gelecekte mikrolif teknolojisinin iyiletirilmesi ve farkl kullanm alanlar bulmas da kanlmazdr. 6. KAYNAKLAR 1. Purane, S.V. ve Panigrahi, N.R., 2007, Microfibers microfilaments and their applications, Autex Research Journal, 7, 3, 148-158 2. Hongu, T., Phillips, G.O., Takagima, M., 2005, New Millenium Fibers, CRC Press, 299 sayfa, NewYork 3. Yakartepe, M., ve Yakartepe, Z., 1999, Mikro elyaflar, Tekstil Maraton Dergisi, 3, 31-38 4. Okamoto, M., 1993, Ultra-fine fibers: A new dimension for polyester, Polyester, The Textile Institute, 108-111, Stanley Pres, England 5. Srinivasan, J. ve Ramakrishnan, G., 2004, Study on high performance viscose micro fibres knitted fabrics, Asian-Textile-Journal.; 13, 10, 78-80 6. Anonim, 1994, Gemite gnmzde ve gelecekte mikrolifler, Tekstil Aratrma Dergisi, 1, 20-22 7. Rupp, J. ve Yonenaga, A., 2000, Mikroelyaf yeni bin yla damgasn vuran yenilik, Tekstil Maraton Dergisi, 6, 16-24 8. Anonim, 2000, Recent advancements in man-made textiles: Microfibres, New Cloth Market, 14, 6, 13-14 9. Schacher, L., Adolphe, D.C. ve Drean, J.Y., 2000, Comparison between thermal insulation and thermal properties of classical and microfibres polyester fabrics, International Journal of Clothing Science and Technology, 12, 2, 84-95 10. Islam, N., 2004, Fundamental investigations on the barrier effect of polyester microfiber fabrics towards particle-loaded liquids induced by surface hydrophobization, Dresden Teknik niversitesi, Doktora tezi 11. Karolia, A., ve Paradkar, N., 2004, Properties of knitted microfibre fabrics part I - Growth and elastic recovery properties, Journal-of-the-Textile-Association, 65, 1, 31-34 12. Na, Y., Lancaster, J., Casali, J. ve Cho, G., 2007, Sound absorption coefficients of microfiber fabrics by reverberation room method, Textile Research Journal, 77, 5, 330-335 13. Srinavasan, J., Ramakrishnan, G, Mukhopadhyay, S. ve Manoharan, S., 2007, A study of knitted fabrics from polyester microdenier fibres, Journal of the Textile Institute, 98, 1, 31-35 14. lsz, M., akmak, D. ve Alay, S., 2008, Su itici bitim ilemi uygulanm mikrolif polyester kumalarn performanslarnn deerlendirilmesi, Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, 3, 21-31 15.www.stadsing.com/gfx/brugerupload/documents/WHAT%20IS%20MICROFIBER%20(BH).ppt 19.03.2009 -

16. Nakajima, T., 2000, Advanced fiber spinning technology, Woodhead Publishing Limited, 258 sayfa, Cambridge, U.K. 17. Okamoto, M. ve Kajiwara, K., 1998, Shin Gosen, Textile Progress, 27, 2, 50 sayfa, Manchester, U.K. 18. http://www.fibersource.com/f-tutor/micro.htm#2 19.03.2009 19. Ninow, H., 1994, Kimyasal liflerdeki gelimeler, Tekstil Aratrma Dergisi, 1, 23-32 81

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2009 (3) 70-83

Mikroliflerin Tekstil Endstrisindeki Yeri ve nemi

20. Anonim, 1996, Mikrolif kumalarn boyanmas, Tekstil Teknoloji Dergisi, 7, 114-115 21. Stephens, L., 2005, Micro-fibre blends add to fabric appeal, Wool Record, 164, 50 22. Jun, Y., Kang, Y.K., Park, C. and Choi, C., 2002, Evaluation of textile performance of soccer wear, Textile Asia, 33, 5, 4344 23. Anonim, 2002, Microfibres innovation and technology, Textile-Horizons, Eyll/Ekim, 20-21 24. Rudie, R., 2004, The science of comfort, LDB-Interior-Textiles, 101, 7, 31-36 25. Purane, S.V., ve Panigrahi, N.R., 2007, Microfibers, microfilamnets and their applications, Autex Research Journal, 7, 3, 148-158 26. Anonim, 2000, Nonwovens: Absorbent products made with microfibres, Medical-Textiles, Ocak, 6-7

82