HAVVANIN KIZLARI

hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA

ISBN: 978-9944-355-05-6 Bu kitabn btn haklar ve ierii ile ilgili btn sorumluluklar yazara aittir.

Dizgi Redaksiyon Kapak Bask Cilt

: smail Hakk Altunta : Hatice Gngr : Haluk Karslolu : Seil Ofset (0 212 629 06 15) : Gzde Mcellit

Haziran 2009

steme Adresi: Gzde Matbaaclk Mcellit & Reklam Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. ti Tel : 0 212 481 81 69

Havvann Kzlar

indekiler
GR ........................................................................................... 15 KADIN VE ERKEK ........................................................................ 23 Kadn niin sevdirildi?............................................................ 25 Kadnn yaratl .................................................................... 30 Ayna ...................................................................................... 36 Kadnn Yaratl Gayesi ......................................................... 38 Erkeklik ve kadnlk nedir? ..................................................... 39 Kadn ve erkek eitlii............................................................ 42 Tahrif ..................................................................................... 46 Kadnn Yaps ve Ruhu .......................................................... 48 Kadnn cinsellii .................................................................... 49 Kadndaki incelik.................................................................... 50 Kadn kimliini Etkileyen Faktrler ........................................ 53 Kadnn Zaaflar...................................................................... 55 Kadnn dnyaya meyli .......................................................... 60 Kadna bak .......................................................................... 64 Kadna Feminist bak............................................................ 66 Erkein kadn hakkndaki dnceleri ................................... 69 Erkein kadna meyli ............................................................. 71 Erkein en byk destei ancak kadndr .............................. 73 Erkek olabilmenin verdii sknt ........................................... 80 "Erkein Unutulmas" gerei ............................................... 81 Erkeklerin Zaaflar ................................................................. 83 AK - EVLLK - ALE .................................................................... 85 AK ............................................................................................. 87 Akn eitleri ........................................................................ 90 EVLLK ........................................................................................ 92 E seimi ................................................................................ 96 Seven koca ............................................................................ 99 Fedakr kadn ...................................................................... 102 Evlenemeyen kadn ve erkekler .......................................... 105 ALE........................................................................................... 106

Havvann Kzlar

Aile Yapsnda Deime ....................................................... 108 Sorumluluk Nedir? .............................................................. 111 Kar koca geimsizliinin bir nedeni iktidar ......................... 114 bretlik Hikye ..................................................................... 118 Erkek ve kadn iktidarnda uzlama ..................................... 120 Ailede Dzen-Huzur Meselesi .......................................... 122 KADIN VE ERKEK LKLER...................................................... 127 GEMSZLN OLUMASINDA AHLAK VE RUHSAL SEBEPLER .................................................................................................. 129 1Varolma arzular ................................................................. 129 2Sonsuz haz duyup mutlu olmak .......................................... 130 3Egoist-bencil olmak............................................................. 132 Kadnn zgrl................................................................ 134 zgrln getirecei skntlar .......................................... 136 Kadnlarn Bamszlk Korkusu = Fahielik arm .......... 139 bretlik yaanm hikye ...................................................... 141 4- Azdan shal olma ............................................................ 142 5Aalk kompleksi............................................................... 145 Evli kadnlardaki aalk kompleksi .................................... 147 Aile dramna dnen aalk kompleksi ........................... 149 6 Psikolojik sorunlar ve yalnzlk duygusu;............................ 153 7Sapklk ynnde eilimlerin olumas: .............................. 154 GEMSZLKTEN KURTULU TEDBRLER ................................ 156 1zverili olmak ..................................................................... 156 2Haz alma arzularn dizginlemek ......................................... 157 3Bireysellikten kurtulup kolektif olmak ................................ 157 4iddetten uzaklamak ......................................................... 158 Aile ii iddetin kadna etkileri ............................................ 158 5Salkl tartma kurallarna kavumak ............................... 159 6Aalk kompleksinden kurtulma areleri.......................... 160 GEMSZLN OLUTUU ALANLAR ..................................... 164 1 ve Ekonomik Konular: .................................................... 164

Havvann Kzlar

almak insan iin nedir? ................................................... 166 EVNN KADINI ......................................................................... 167 ALIAN KADIN ........................................................................ 168 Kadnn almasnn olumsuz ynleri ................................. 170 alan kadnlarla ilgili patolojik ruhsal belirtiler: ............... 170 2Zaman ayrma ve iletiim: ................................................... 174 3Aile olamama, bu duruma hazr olmama: .......................... 176 Gelin-Kaynana-Damat geni ............................................. 177 4 nan farkllklar: ............................................................... 182 Niin kadn korunmak isteniyor?.............................................. 184 RTNME ................................................................................ 186 rtnme kimin iin?............................................................ 192 rtnmedeki snr ............................................................... 194 5 Temas-liki ........................................................................ 199 Kuaklar aras atma ......................................................... 200 Meru likiler ...................................................................... 202 Meru Olmayan likiler ...................................................... 204 6Cinsellik: .............................................................................. 207 7Beklenti sorunu................................................................... 211 8Kskanlk ............................................................................ 216 Duygusal kskanlk/cinsel kskanlk................................... 217 Duygusal ve cinsel kskanln tetikleyicileri ...................... 217 Kskanlkta kadn-erkek fark.............................................. 219 zlk veylik ortaklk Sorunu ................................... 220 HZ. BRAHM (aleyhisselm) N ANNES MISIRLI MARYE RADYALLH ANHANIN EKT SIKINTILAR ........................ 222 Msrl Mriye Reslullahn Hayatna Nasl Girmiti? ......... 222 ki Gen Kadnn Gnlleri slm Peygamberine Ald ....... 224 Bir Hayal Ve Bir mit ........................................................... 224 Bir Mjde............................................................................. 225 Batan Ay .............................................................................. 228 9-taatsizlik ahlakszlk m? ....................................................... 230 10- Tkenme ............................................................................ 238 Tkenmilik Sendromunun Tanm...................................... 239 Duygusal Tkenme (Emotional Exhaustion): ...................... 241

Havvann Kzlar

Duyarszlama (Depersonalization):.................................... 241 Kiisel Baar Noksanl (Personal Accomplishment): ........ 241 Stres ve Tkenmilik............................................................ 242 Tkenmiliin Fiziksel Belirtileri .......................................... 243 Tkenmiliin Psikolojik Belirtileri....................................... 243 Tkenmiliin Davransal Belirtileri ................................... 244 Tkenmilik Sendromunun Nedenleri ve Faktrler ............ 244 Tkenmiliin Dnemleri .................................................... 245 Tkenmiliin Sonular ...................................................... 246 Stres Belirtileri ..................................................................... 247 Hayatna Etkileri............................................................... 248 Tkenmilii nleme........................................................... 249 SORUNLAR ............................................................................... 251 LM KORKUSU ...................................................................... 253 DSOSYASYON ......................................................................... 253
6

NTHAR .................................................................................... 255 ntiharn oluma sebepleri .................................................. 258 ntihar trleri ....................................................................... 260 ntihara Kar Alnacak nlemler ......................................... 262 KADERCLK ............................................................................. 264 BOANMA ................................................................................ 270 Boanma sebepleri .............................................................. 271 Dini Hkm olarak boanma ............................................... 274 Boanmada kadnlarn tavr ................................................ 278 Boanmaya zm nerileri ................................................ 279 SONU ...................................................................................... 280 SONSZ YERNE ....................................................................... 282 KTBYAT ................................................................................ 286

Allah ve Resl bir ie hkm verdii zaman, inanm bir erkek ve kadna o ii kendi isteklerine gre seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Reslne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur.
(Ahzab, 36)

Ey nsanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan, ondan eini var eden ve ikisinden pek ok erkek ve kadn meydana getiren Rabbinize hrmetsizlikten saknn. 1 Allahm! Hamd ederek Seni tenzih ederim, Senden baka ilah yoktur. Gnahm iin affn dilerim, rahmetini niyaz ederim. Allahm, ilmimi artr, bana hidayet verdikten sonra kalbimi saptrma. Katndan bana rahmet ltfet. Sen ltfedenlerin en cmerdisin 2 Allah Tel lemleri ve dem aleyhisselm yaratt. Havva annemizi de onun kaburgasndan yani nefesi/nefsinden meydana kararak ona arkada kld. Onlarn neslinden gelmi olan Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi de beeriyete ihsan ederek insan seilmilerden yapt. Allah Tel halife makamnda kabul ettii insanda, yokluun ve varln arasndaki gei noktasnda, kadnn kanlmaz bir hakikt olmasn diledi. Kadn, sadece dnya hayatnda deil, mekn ve zaman kavram ile anlatlamayan Cennet yaantsnda da erkein dlerinde yatandr. Kadn sevginin timsalidir. Erkek genelde sevgiyi bir kadnda yaad. Ancak kadnn tarihi serveni ac ve ileyle doludur. Kadn erkee erkekliini gsteren, yaamn aklayan kiidir. Ondandr ve onunladr. Kadna verdiimiz deer onu erkekten
1 2

Nisa, 1 Ebu Dvud, Edeb 108

Havvann Kzlar

10

ayr da klmamaldr. Ayrlk uzakl getirir. Oysa erkek kadna yakn olduu lde hayatn gzel geirmesi iin gereken yetkinlie ulaabilir, bu ekilde kendini tanma ve aklama gcn kazanabilir. Kadn am, kadnn stne km bir erkek hitir. Kadn bir kutsaldr, erkekten ayr dmeye balad yerde kendini tketmeye balayacaktr. Ayr kalmas da elbette kendini ayrcalkl bir varlk olarak alglama noktasna gtrr. Kadnn kutsall da onu ayrcalkl klmad gibi aalanmasna da sebep olur. Bylece kadn hayatn o kaygan ve tehlikeli yolunda zarar gren kii olur. Erkek, kadn kaybettiinde mutsuzdur ve yine araynn bir simgesi durumundaki kadn olmadan mutlulua erimekte zorlanr. Kadna ulatnda mutluluun tek kaynann bu olmadn anlamas erkein arayna son vermez. Bask, zulm ve smrnn hkim olduu dnyamzda en ykc etki kadnlarn zerinde grlmektedir. Kadnlar horlanmann ve fiziksel iddetin ilk ve en kolay hedefi olabildikleri gibi bununla birlikte onlardan tm bu basklar gsleyip sabrn, fedakrln ve efkatin timsali olmalar beklenmekte, her hangi bir bakaldrlarnda ise arszlkla sulanmaktadrlar. yi bir anne, sadk bir e, edepli bir gen kz olmalar, byle olmadklarnda meziyetlerini kaybedecekleri tleniyor. Kadnlar, k olunduklarnda ldresiye sevilirlerken, en deer grdkleri durumda bile bir mlk olmaktan teye geemezler. Modern feminizmin temellerini kuran Simone de Beauvoirn Evlilik geleneksel olarak kadnlara sunulmu tek gelecektir. Birok kadn ya evlidir, ya bir zamanlar evlilik geirmitir, ya da evli olmad iin ac ekiyordur eklindeki szlerinden de anlald gibi kadnlarn bir ideal peinde bir mr geirmeleri toplum tarafndan yasaklanmtr. Kadn; modann belirledii gzellik kalplarna uymadnda irkin saylp aalanrken uyduunda da aptal bir cinsel obje olarak alglanmakta, bunun sonucunda da tketim toplumunun mevcudiyetinin krklenmesinde bir reklam aracna dntrlmektedir. Kadna yzyllardr yapla gelen bask, zulm ve smrnn gnmz toplumundaki bu gibi rneklerinin ortadan kaldrlmas

Havvann Kzlar

ve bylelikle kadnn gerek kimliine kavumas insanln kurtuluu iin bir gerekliliktir. [Sosyal geleneklerin, kadn bak as genellikle olumsuzdur. Evden dar kacak olan kadn, darda bin bir trl skntlar ve tehlikeler beklemektedir. Her an "ayann kaymas", "bataa dmesi" sz konusudur. O halde, onu, evleninceye kadar "baba" evlendikten sonra "koca" emsiyesi altnda tutmak gerekir. Okumas zarar getirecektir. Sosyal evrenin de kadn eitimi zerinde olumsuz etkileri vardr. Yetime artlar, mevcut toplumsal yap nedeniyle kadnlar aciz, kiiliksiz, kompleksli olmaya itilmilerdir. Bunun en ak rnei kadnlarn birbirleriyle dost olamamalardr. nk o, nasl dost olunacan bilmez, bunun eitimini yapmamtr. Ezikliinin acsn dier bir kadn ezerek karr. Neyi sorgulamas gerektiini renememitir. Yaad skntlarn sebebini anlayamamaktadr. Kadn, tarih boyunca hep kadn cinsine ait olmann skntsn ekmitir. Toplumda retici g olamamas, onu ikincillie itmitir. Evliyse koca, bekrsa baba eline bakar olmutur. Kadnn ekonomik anlamda retken ve zgr olmamas, fikr anlamda da edilgen, pasif olmasn gerektirmitir. Bu da onu eve balamtr. nk "sokak" kadnn kendisi zerinde oynanan pek ok oyunu fark etmesine yarayacak etmenlerle doludur. nk oras, d dnyadr ve d dnya kadnn drt duvarndan ok daha zengin bir yaam ierir. Kadn ezilmiliinin ve horlanmlnn farkna vard anda, snrlarn zorlamaya, eitimle yzgz olmaya balamtr. Kendi kiiliini kazanmaya ynelik admlar atmaya balam, itimai tabular, yasaklar ykmaya balamtr. Bunun iin, sadece okullarda verilen normal eitimle yetinmemi, bazen de nefes alabilecei ortamlardan eitim almaya balamtr. Kadnn geri kalmasnda birok nedenler vardr. Bunun balca sebebi eitimsiz kalmasdr. Snfl toplumlarn tabii kaderi olan eilimde frsat eitsizliinden en fazla etkilenen kesimlerden biri kadnlardr. O halde, ncelikle kadn kabuundan kartan, sorgulayc,

11

Havvann Kzlar

12

dnen, aktif bir insan olmasn salayan itimi kurumlara ihtiya vardr. Bunlarn banda eitilmesi gelir. Ona kendi iine dnk yapsn, susmay ve dnmemeyi reten bir eitimin yerine, onun kiiliini gelitirici ada, dinamik ve ilerici bir eitim sistemine ihtiya vardr. Alaca bu tr eitimle kadnn kendi kiiliini bulaca ona aktarlmaldr. Bu da ancak kadnn bu anki itimi konumunu alglamas ve sentez yapabilmesiyle mmkn olacaktr. nk eitilerek, kadn olsun erkek olsun bireye dnmeyi, insanlamay retmelidir.] 3 [Bugn kadn konusunda yazanlar, mcadele edenler veya mcadeleye aranlar, kadnlarn ayr bir biimde yaplanmasn savunuyorlar. Kadnlar ayr bir biimde teekkl ediyorlar. Bunlarn yarar grlyor. Kadnlarn hangi zgn hak ve sorunlar nasl zlecek? kinci nemli soru "kadnn istekleri ve amalar nasl belirlenecek?" Bu balamda, kadnlarn toplumla cinsiyetleri nedeniyle atmasnn, nerelerde ve nasl olduunun zellikle aklanmas gerekiyor. Mesela; Avrupa lkelerinde feminist hareketin gerilemesinde, feministlerin "erkek dman" grlerinin artk "hi rabet" grmemesinde; baz istek, hedef ve sorunlarn tespitinde, yrtlmesinde yaplan hatalarn rol unutulmamaldr.] 4 Tarih boyunca, akln ve Allah Telnn balad stnlkleri kullanmay baard zaman devletlerin yklmas ve kurulmasn salam olmas bize kadnn ve kadn konusunun ne kadar nemli olduunu gstermektedir. nk kadn iin kullanlan fetnet 5 iareti olarak phesiz bu, siz kadnlarn tuzadr. phesiz sizin tuzanz ok byktr. 6 Buyrulmas onun ileri seviyedeki akl kul(NERAY, ubat 1994) (GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s.6-7 5 Fetanet: (ara.) zihin akl, zihnin yaratltan bir eyi abuk ve iyi kavramas. Nebilere mahsus be sfattan biridir. 6 Yusuf, 28
4 3

Havvann Kzlar

lanma melekesine iarettir. Erkek iin akln ziyadeliinden bahsedilirken bu ayet bize kadnn akl kullanmadaki maharetinin daha fazla olduunu gstermekte ve bu ekilde eitlik meydana gelmektedir. [Nazariyelerinin temelini cinsel drtler zerine bina eden Sigmund Freud "Otuz yldr insan ruhunu aratryorum, yine de kadnlarn ne istediini anlamadm." derken bir uuralt uzman bile kadn ruhunun anlalma zorluunu aklyor.] 7 Yaplmas gerekenin ne olaca konusunda srekli yeni zmler retirken stnde durmaya altmz asl konu, kadnn yceltilmesi ya da aalanmas deil, bu hususta orta yolun nasl bulunabileceidir. Bu nedenle de istikamet zere bir sonuca ulamada henz sorunlar yaadmz aktr. Fakat kadn ve erkek olmak zere kardelerimizin, ancak dini kaynaklarn yol gsterici nda bulabileceimiz bir orta yolla, istikamet kazanmalarna vesile olmak midindeyiz. Birka senedir bir eyler yazarken fazla bir ey yaptmz zannetmemekle beraber kendimizi sizinle paylamak ihtiyacndan doan yazma serveninden de vazgeemiyoruz. ehovun Vanya Days Serebriyakovla ilgili olarak; "Bak imdi, tam yirmi be yldr sanattan hibir ey anlamakszn sanat zerine dersler veriyor ve yazlar yazyor. Yirmi be yldr bakalarnn gerekilik zerine, doalclk zerine, baka benzer samalar zerine fikirleriyle gevi getiriyor. Yirmi be yldr, akll insanlarn zaten bildii, ahmaklarnsa hi mi hi ilgilenmedii eyler zerine dersler veriyor, yazlar yazyor. Ksacas yirmi be yldr bouna vakit harcyor. " 8 eklindeki syledii szler bir gerektir. Ancak Allah Telnn Sen t verip hatrlat. nk hatrlatmak mminlere fayda verir. 9 Emri gerei bir eyleri paylamak boynumuzun borcudur.
7 8

13

(AVCI, Kasm 2007 ),s.28 (TMUN, 2002 ), s. 39 9 Zriyat, 55

Havvann Kzlar

Irmaklarn birlemesiyle oluan nehirlerin bazen ilerine pis kokulu sular karsa da akta bir temizlenme vardr ve yine bazen ayn nehre gzel kokular muhteva eden sular da karacaktr. Akanlar vuslat denizine kavuurken elemde ekse yine kavumak kaderidir. Bizde, sizde beraber kavuacamz ummana bir eyleri paylaarak kavualm. Bu mutluluklarn en gzeli olacaktr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Kim bir iyilie davet ederse, ona uyanlarn ecirlerinin ayns ona da yazlr. Onlarn ecrinden de bir ey eksilmez. 10 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA Haziran-2009 Esenler/stanbul

14

Mslim, lm, 6 (6745); Ebu Davud, Snne,7 (4609); Tirmiz, lm, 15 (2674)

10

Dnya drt kulplu tekne, ikisinden kadn tutar, 11 ikisinden erkek.

GR nsanolunun beden geliimiyle balayan ruhi deiimi, onun kendisini ve evresini tanmlamasn tetikleyerek yeni bir sreci balatr. Baz kadn-erkek bu srete birey olarak kendini tanmlamaktan ve tekrar kurmaktansa hazr bulduu mevcut varln koruma yoluna gider. Ancak hakikatini tekrar tanmlamay tercih eden kii ise olmak yani kendini bilmek yolculuuna kar. Kendini bilmek davran, insann lsn bilmesi ya da haddini bilmesi yani lednn boyuta kmasdr. Kendini bilmek daima kendine dikkat etmek ile kadnn kadn olarak, erkein erkek olarak ne olup, olamadn sorgulamasdr. Bu sorgulamada ise zgrln verileri ile geni bir alanda dnerek din ve itima hayatn nermeleri arasnda kendi payna deni bulmak, zgrl yalnz igdlerinde deil, hayatla olan ilikilerinde aramak esastr. Aslnda insann; gelenek iinde kaybettiklerini bulmasna yardmc olacak, iinde yetitii ve yaad toplumda kendi yolunu ve kar cinsi ile ilgili meselelerle birlikte gerei olduu gibi grp kavramasn salayacak kendine ait bir deer bilgisi bulmas gerekmektedir. nsann, cinsiyeti kavramyla kendisini saran gerei konumlandrp, bu gerein iinde beer btnln tamamlayarak, bu anlamda gerek varl gerekse kar cinsi ile olan ilikisiyle
11

15

Trk Atasz

Havvann Kzlar

16

itimai ve kltrel olarak hayat iindeki dem ve Havva olmak kimliini tanmlamas ve yaad durum karmaasnda kendisini bulmasdr. [..Bir, (Leonardo da Vinci), (Mikelanj) gibilerinin resimlerinde, bir de (Picasso), (Goya) ve takipilerinin tablolarndaki mcerret kadn yz izgilerine baknz! Eskilerin kadn portrelerine naketmeye altklar ahenk ve ulvlik izgilerine karlk, yeniler, bu kymetleri delik deik eden birer (Morg) aratrcs... Yenilerde ehre btn darmadan edilmi, paralanm ve ondan sonra her uzvu hakikattekinden baka trl bir terkibe sokulmak istenmitir. Gz, o muazzam mana yata, yerinden oynatlp bir leke gibi sakaa srlm, az arptrlm, burun istikametsiz bir hedefe dndrlm, kafa n, arkas ve yanlar olmayan bir kreye evrilmi... Bu, kaybedilen kadn kadnda aramann ve teselliyi ebed bir kaybedite bulmann sanatdr ve Viyanal Yahudi Doktor (Freud) vri bir kyasla erkekte (seks) cinneti gzne en arpc misaldir. Hayatta her hamleyi insan ruhunda gizli ehvet ihtibaslarna 12 balayan ve ilk olarak memedeki ocuun annesine duyduu ehvet hissinden ise balayan, ulv insan itikatlarn zedeledii iin de nice intiharlara yol aan bu hain Yahudi, imdi sa olsayd, mukaddesata vurduu darbenin tam semere verdii bir hengmeye ahit olur ve bu defa dehetinden kendisi intihar ederdi.] 13 Bu nedenle arkada evremiz ve toplum zerinde diyaloglarmzda genellikle aile geimsizliinin artmas nedeniyle ok nceleri dndm ve yazmay braktm bu konuyu ele almak mecburiyetinde kaldm. Sebep olarak o kadar ok eyler nmze geliyordu ki bilinlenmenin zayflad veya milletlerin ykmn salamak iin aile kurumunu zayflatmann birinci art olduunu bilen art niyetli devletler, milletler ve cemiyetlerin birinci hedefi kadn olmutur. Konu zerinde eski ilahiyatlarn aklama yaparken eski anlay ile literatr kullanmas, yenilerin ise ii daha ok sulandr12 13

htibas: (Habs. den) Tutulma, tutukluk. * Hapsolunma, hapsetme (KISAKREK, 1976), s. 70-73

Havvann Kzlar

mas ile iinden klmaz bir hal alan kadn ve erkek meselesinde maduriyetler artmtr. Kadnn bilinlenmesini salamak istenirken ftratna uygun olmayacak eylerin teklifi, erkeklerin ise daha ok vurdumduymaz sorumluluklardan kaan bir kimlie brnmesi aile kurumu ykma urayarak, bekr bir hayat, ayr olsak ta beraberiz, sevgili kalalm vb. Yine sorumluluk gerektirmeyen yalanc ve sonu gelmeyen hayat tarzlarnn benimsendii grlmtr. Bu deiimler, Allah Telnn istei olan evlilik iin gayretlerin son derece azalmaya balamasn beraberinde getirmesi nedeniyle, byle bir alma yapmak uygun grld. Kadn konusunda gizli bir tehlikenin var olduu hatrlatmak isteriz. Avrupa ve bat dnyay smrmek iin kadn zerinden byk oyunlara girimi ve baarl olma dzeyini artrmtr. nk Avrupa kadna deer vermemektedir. Ataszleri bir kltrn aynas olup toplumlarn hayat felsefelerinin en kestirmeden anlatlm biimi ataszleridir. Atasz belli bir ahsn dnce yapsn deil, o toplumun ortak dnce yapsn gsterir. Avrupann kadnlar hakkndaki ataszlerine bakalm. (Aadaki ataszleri, Fransz yazar Quitardn Proverbes sur les femmes kitabndan alnmtr): eytann yapamadn kadn yapar. Kadn, erkei tuzaa dren bir rmcektir. Kadnn vcudunun stndeki ba, eytan kafasdr. Kars olann ars var demektir; onu devaml sokar. Kadn zarur bir ba belsdr. Kadn takvim gibidir, sadece bir yl ie yarar. Erkek kadn iin deil, kadn erkek iin yaratlmtr. Kadn dili kesilse bile susmaz. yi kadn kafas olmayan kadndr. Kadn dvlr, fakat ldrlmez. Horozun karsnda tavuk tmemelidir. Gizli niyetleri yukarda belirtilen ekillerde olan bir toplumda kadnlarn kiilik kazanmalar hususunda ne kadar iyi niyetli olunabilecei dnlmesi gereken bir konudur.

17

Havvann Kzlar

18

Trk intelijansiyasnn 14 nemli simalarndan Aytun Altndal feminist harekete kimlerin destek verdiini yle ifade eder: ["Feminist hareketler Masonluun etkisi altndadr. Son 50 yldaki feminist hareketlere baktmzda bunlarn arasnda ila ve kozmetik reticileri olduunu gryoruz. Kadna bir ey satabilmemiz iin onu sokaa ve inansz bir alana ekmemiz lazm, diyorlar. Onun iin birok paneller dzenliyorlar. nde kadn var, arkada ise grnmeyen bir sponsor. Ya da ok agresif 15 bir kadn ke yazar yapyorlar. Bu yeni deerleri savunmas iin." Feminizm maniplasyonuyla kadn, istismar edilip samimi ve mukaddes aile ortamndan sokaa ekilerek ucuz igc temin edildi. Kapitalistler hep kazand. Muhtelif sanayi kollar gelitirildi. Moda ve kozmetikler dnyas tekil edildi. Oscar Wilde, moda yle irkin bir eydir ki onu her 6 ayda bir deitirirler diyordu. Bunlar vastasyla kadn tm ivesiyle sslenerek erkein bulunduu her yere girebiliyor, ayrca defilelere ve yarmalara karlyor, bunlar dier kadnlarn bu istikametteki tutkularn kamlyordu. Bu vesileyle erkekler, hem para kazandlar, hem de erkekler gibi her sahada grev alma hakkn (!) kazanan kadn her ihtiya hissettiinde elinin altnda bulundurup zevklerini tatmin ettiler ve ark byle ilemeye devam ediyor.] 16 [Bilindii zere 18. yzylda sesini duyurmaya balayan kadn hareketi, zellikle 1960l yllardan beri kadn cinselliini de konu edinmi, bu alanda nemli aratrmalara imza atlarak, arpc sonulara ulalmtr. Kadnn kiiliini bulma mcadelesinin ok nemli bir adm olduu gerei ortaya karlmtr. Ancak kadnn, hem erkek cinsi hem de kendi cinsi tarafndan aa ya da ikincil grlmesi sorunu devam ettike kadn konusu sorunlu bir alan olmaya devam edecektir.] 17
ntelligentsia: i. aydnlar snf, Rusyada devrim ncesi aydnlar snf Aggressive: s. agresif, saldrgan, kavgac, giriken, atlgan, saldr ile ilgili 16 (AVCI, Kasm 2007 ), s.173 17 (ETNKAYA, 2006), s. 11-12
15 14

Havvann Kzlar

Sosyete kadnlarnn acnacak halini (Madame le Lara Mardirous) adnda, Fransann byk bir aire kadn u ekilde aklyor. [Kadnlarnza syleyiniz! Saadetlerinin kymetini bilsinler! Kapal yaamaa alsnlar! Kapal yaamak, onlar yle skntlardan korur ki... Ah, u omzumda hkrarak alam kzlarn adedini bilseler. Kulaklarm, sevilmi kzlarn ok feci ve kalpleri yakan ikyetleri ile dolu. Evet, klar ve ieklerle dolu bir baloya girebilmek, ok tatl gibi grnr. Fakat sevdii kocas ile oraya gelen kadnn kalbini kemiren kskanl, ne ok elem verici bir ylandr? Bunu dnebilir misiniz? Balo, tiyatro, btn buluma yerleri, hanmna bal olan bir erkek, yahut kocasn seven bir kadn iin (Seint office)in bir azab hcresi, bir Cehennemdir. Bunlar hanmlarnza, hemirelerinize iyice anlatnz! ] 18 Batl kadnlarn acnacak hllerini anlatan yine ayn air, Mslman kadnlara baknz nasl sesleniyor: inde bulunduunuz nimetin kymetini biliniz! Burada kadna hrriyet ad altnda yaplan ikenceleri bilemezsiniz siz. Ah, u omzumda hkrarak alam kzlarn adedini bir bilseniz... Kulaklarm, kzlarn ok feci, kalpleri yakan barlar ile dolu... Evet, klar ve ieklerle dolu bir baloya girebilmek, ok tatl gibi grnr. Kadnlara verilen bir hak gibi sunulur. Aslnda buralar, kadnlarn smrld, erkeklere sunulduu, ehvetlerin tatmin edildii yerler... Trk erkeklerine sesleniyorum: Kadnlarnza, kzlarnza bunlar anlatn! Sakn bu yaplanlarn kadnlara iyilik olarak yapldn zannetmesinler! Bunlarn sadece ve sadece kadn istismar iin yapldn bilsinler, sakn bunlara zenmesinler! Ancak; [.btn Trk iirinde ad dudaktan dudaa dolaan tek kadn yok. Neden? Cemiyette olmad iin. Trk kadn kafes arkasndan sokak ortasna frlatld. Avrupa kadn gibi salondan gemedi. Eskiden yalnz diiydi. Olgunlamasna vakit
18

19

Cenab ihabddin (Evrak- eyyam) adndaki mecmuasnda tercme etmitir.

Havvann Kzlar

20

brakmadan hayat arabasna kotuk. Ondan nefes nefesedir. Batda kadn Rnesanstan beri erkein yan banda duyan, dnen, dndren bir arkada. Eski Yunan ve Romada da yleydi. Yalnz o alarda birka cilde blnmt kadn. Perikles asr Aspasyann 19 asrdr. On yedinci yzyl, on sekizinci yzyl, hatta on dokuzuncu yzyl kadnlarn eseri. Batda sanayi inklb kadn fabrikann arklarndan biri yapt. Hangi kadn? Byk ehirlerin kenar mahalle kadnn. tekiler iir yazdlar, roman yazdlar, okudular ve dndler. Yalnz o kadar m? Sevdiler ve sevildiler. Ak yarattlar. Batda kadnn i hayatna atlmas dn denecek kadar yeni. Gina Lombroso talyann ilk kadn doktoru. Yunan ve Romada kadn birka ciltti. Birinci cilt hayli skcyd. Klelere emir veren, douran bir robot. Sadece vazifeleri vard bu kadnn. Ve hep ayn fotorafn oaltlm nshalaryd. Tarihi yoktu, maceras yoktu. kinci cilt kadn ldrd. Avrupa tek cilde sdrmak istedi kadn. Ve sdrd. Kadn hem anne olabildi, hem sevgili: Havva ile Messallinay 20 birletirmek. Sonra tekrar ciltlere blnd kadn. On cilt, yirmi cilt ve yine noksan. Bizde kadn hl esir pazarlarnda satlan diinin btn ruh komplekslerini yaamaktadr. Hibir zaman kendisi deildir. Erkei eya sanr, erkei de, kendini de. La Dame Aux Camelias 21 , Manon Lescaut... Yok, byle kadn. Dn, erkekten iltifat dilenen bir cariyeydi kadn. Teninde hl esir bezirgnlarnn kam izleri. Artk ustalat, bedbaht etmesini biliyor. Kadnlarmz Avrupallarken Avrupa kadn kadnlktan kopmaktaAspasya: (M.: V.yy.) gzellii ve zeksyla n kazanm Milasl bir kadn. Zamannn en kltrl kadnlarndan biri, Perikles'in ei. 20 Valeria Messalin; Messallina olarak da bilinir, (d. 17/20 civar . 48) mparator Claudius'un nc kars ve mparatorie olan Antik Roma'l kadn. Gl ve etkileyici bir kadn olarak pasakl olmasyla nldr ve kocasna kar yaplan bir komploya dhil olduu anlalnca idam edilmitir. 21 Alexandre dumasn muhteem yapt. Bir hayat kadnnn trajik yaam stne ilenmi yegne eser. Trkesi; kamelyal kadn demektir.
19

Havvann Kzlar

dr. Yani rnek olarak ald kadn o sanat ve medeniyeti yaratan byk ve ilahi kadn deildir artk. nsanlar olduu gibi kabul etmek. O zaman maaradan kmazdk. Ne peygamberler gelirdi, ne kahramanlar. nsan yalnz tabiat deil, insan da deitirdii iindir ki bir tarihi var. Olduu gibi, yani nasl? Her insanda en az bir dzine insan var. Uyuyan ve uyandrlmak istenen bir dzine insan. Bunlarn hangisi biziz? artlar o bir dzine insandan birkan davet ediyor sahneye. Onlar gryoruz. Asl insan rampn klar altnda boy gstermeyendir. nsanlar olduu gibi kabul etmek. Yani tiyatrodaki aktr benimsemek. Garip bir davran.] 22 [.Kilisede 800 piskopos bir araya gelerek: Bizim faizi kaldrmamz mmkn deil. Ama bor silmeye gidelim. Dikkat edin! Zengin Protestan lkeler, Afrikadaki yoksul lkelerin borlarn silerse slamiyete ynelii durdururuz. Borcundan kurtulan lkeler yeniden bize katlrlar, eklinde karar aldlar. nmzdeki dnemde Protestan kiliselerinin giriimiyle birtakm lkeler, Biz bor silelim. sann 2000. yln kutluyoruz. Bakn biz ne kadar uygarz. Biz ne kadar insanlktan yanayz deyip Mslmanlarn gzn boyamak iin, bor siliyoruz diye bir kampanya balatacaklar. Bugnden sylyorum. Bunu yemeyin. Bu karar Lambertde alnd. Bor silme diye bir ey zaten olmaz da, erteleme olur, baka klfa sokarlar, o ekilde devam eder. Ama ad bor sildim olacak. Son hususa gelince, son husus u: Bu on yllk eylem plan iinde en byk bteyi misyonerlik faaliyetlerine ayrdlar. Yani, bundan sonraki nmzdeki on yl ierisinde Protestan kiliseleri topluca en byk paray misyonerlik faaliyetleri iin harcayacaklar. Birinci dereceden kapsama alan na giren lke Trkiye ve Trki Cumhuriyetler. Bir husus daha var. Dediler ki: Homoseksel kadn ve erkekler bizim iin kullanlacak. Tekrar ediyorum, Lambert Konferans kararlarnn sonuncusu u: Cinsel sapklk iinde olan kadn ve erkekleri biz dlamaya22

21

(MER, Journal, cilt 1 Mart 1995), s.336-337

Havvann Kzlar

22

lm. Tam tersine bunlar iimize alalm. Anglikanlatrma kampanyamzda kullanalm. Nasl kullanalm? nsan haklar, diyelim. Cinsel sapklk da insan hakkdr, diyelim. Bunlar lanse edelim. Basnda, yaynda, televizyonda ne kartalm. Srekli imaj olarak bu tipler bir memleketin en st deerleri neyse onlar temsil eder hale gelsin. Dikkat ederseniz Trkiyede, zellikle son be-alt yldr, bu tip insanlara tannan mthi bir prim vardr. arkc m? Maalesef yle olacak. Dergiler, gazeteler, gryorsunuz ne halde. Bu da Lambert Konferans kararlarnn iinde yer ald. Yani zgrlk ad altnda cinsel sapklklarla Anglikanizmi yaygnlatrmak bu kararlar iinde yer ald. . Hristiyan leminde iki tane nemli kilise kavram var. Bir tanesi bildiimiz kiliseler, ikincisi Invisible Church dediimiz gze gzkmeyen kilisedir. Yani somut ve mevcut bir dnya olarak grmediiniz bir kilise var. Nedir bu? Protestanlar tarafndan kurulmu olan bu kilise der ki: .ahslarn Mslmanlktan Hristiyanla gemesi gerekmez. Olduklar yerde, olduklar gibi kalsnlar. Ama bizim istediimiz gibi dnsnler. Yani Mslman, Mslman gibi dnemesin. Hristiyan gibi dnsn. Mslman gibi yaadna inansn.] 23 Kadn konusunda yukarda yaplan yorumlar ve dier yazlanlar gz nne aldmzda durumun varl aikr grlmekte olup tekrar dikkatin bu konu zerine ekilmesinin gereklilii sz konusudur.

23

(MTERCMLER, 7. Basm: Ocak 2006), Blm Lambert Konferans Kaynak: Komplo Teorileri Dergisi, Temmuz-Austos 2002/07 sayl nshasndan Aytun Altndal ile yaplan rportajdan gelitirilmitir.

KADIN VE ERKEK

Kadn niin sevdirildi? Hayatnn bir cephesini aydnlatmas, hem de kadn anlay ve cemiyet bnyesi iinde Kenan Rif kaddesellh srrahulazizin kadna verdii deeri gstermesi asndan aadaki rnek ok nemlidir. [En gen yalarndan beri kadnlar ve kadnlk hakknda; onlar klten, onlarda noksanlk grmeye mtemayil herhangi bir fikre verdii cevab hemen hemen hi deimiyordu: Dokunmayn benim kadnlarma, beni bir kadn dnyaya getirdi, ben onlara sz syletmem. Kenan Rif kaddesellh srrahul-aziz, Semha Cemal 24 ile 1942 senesinde nnden geerken uradklar Andifonia Kilisesinde kendisine, mukaddes hcreyle ilgili; Kadnlar gnahkr olduklar iin bu hcreye giremezler eklinde izahta bulunulmas zerine bu hdiseyi bir platform yaparak kendisinin ve slamiyetin kadn meselesini ele al tarzn yle dikte etmiti: Asrlar boyunca kadn iin neler sylendi, neler yazld, ne kanl maceralara giriildi. Onun ad kh hudutsuz ihtiraslara vasta edildi, kh faziletin eline bir bayrak olarak verildi. Fakat slmiyet kadar hibir zihniyet, hibir felsefe ona bah biemedi, hakiki mevkiini veremedi. Zaman ve menfaatler slmiyetin kadn telkkisini ne kadar tahrif ederse etsin, onun bu husustaki gr inkr kabul etmez. Zira en byk delili Kurn- Kerimdedir. Orada hitaplar mminin ve mminat, slihn ve slihat diye tefriksiz yaplm ve mmine ve sliha kadnlar mmin ve slih erkeklerden ayrlmamtr. slmiyetin ilk zamanlarnda kadn itima hayatn her safhasnda erkekle beraber yer almakta, hatta gazalara bile fiilen itirak etmekte idi. Dnyanzdan bana ey sevdirildi. Kadn, gzel koku ve namaz gzmn nuru klnd 25
Semha Cemal, Ken'an Rif'nin halifelerinden Cemal Bey'in ve en yakn mritlerinden Nazl Hanm'n kk kzlar ve o zamanki Kz Muallim Mektebi'nin ruhiyat hocasdr. 25 Snen-i Nes, Kitab u aratn-nis, Bab: 1 ; Ahmet b. Hanbel, elMsned, 2, 3, 128, 199, 285, stanbul 1982
24

25

Havvann Kzlar

26

diyerek sevdii eylerin banda kadn sayan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, onun itima hayattaki yerini kadn erkein yarsdr diye sarahaten ve kat olarak, tayin etmitir. Acaba slmiyetin kadna verdii bu deer nereden geliyor? slmiyet Hakkn yaratc kuvvetini tamas ve hayt idmede oynad rol bakmndan kadna, has bir deer vermitir. Bu deeri Hazret-i Mevln kaddesellh srrahul-aziz yle ifde etmitir: Pertev-i Hakkest an mk n Hlkest an gyy mahlk n Onun, kadn mahlk deildir, sanki Haliktr diye kabul edii, haytn ve lemlerin manas olan yaratc kudreti bizzat ahsnda temsil etmesinden dolaydr. Grlyor ki slmiyet, kadn, itima hayatta bir ss, bir lks met olarak deil de i ve hayat arkada diye nazar itibara ald gibi, cinsiyeti bakmndan da sadece bir zevk leti olarak grmyor, onda Hakkn yaratc kudretinin bir numunesini mahede ediyor. Yine Hazret-i Mevln kaddesellh srrahulaziz Gyy Hakk tft ez perde rakik 26 diyor. Esasen Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, Bana dnyanzdan kadnlar sevdirildi sz de byle bir felsefenin mahsuldr. Bu sz Muhiddn ibnl Arab yle izah ediyor: Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kadna muhabbet ederek onlarn vcd aynasnda Hakk kemli ile mahede etmitir. Zira bnl-Frizn de dedii gibi: Her gzelin hsn, Allahn cemlinden msteardr. u halde erkein kadna muhabbeti bir bakma Allah Telnn cemline vuslat talepten ibarettir. Fakat phesiz ki byle bir dnce muayyen bir seviyenin ve manev terbiyenin mahsuldr. Kadn sadece cins zevk ve ehvetlerin bir tatmin leti saymak bu yzden de gnahl grmek basit ve iptida bir zihniyetin eseri olduu gibi, mahbb- hakknin aslna, hakikatine varmak iin
26

Sanki bir ince perdeden Hakk tecelli etmitir.

Havvann Kzlar

bir vasta, bir kpr bilmek ve ona gre hrmet etmek olgun bir grn ifadesidir ki bu da slmiyette kemlini bulmutur.] 27 [bnl-Arab kaddesellh srrahul-aziz yukarda geen sevdirilme hadisi iin u ekilde aklama yapar: Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem nce kadn zikretti, namaz ise sona brakt. Bunun sebebi, kadnn aynnn 28 zuhrunun asl itibariyle erkein bir cz olmasndandr. nsann kendini bilmesi, Rabbini bilmesinden ncedir. Rabbini bilmesi ise kendini bilmesinin neticesidir lemdeki her bir para, kendi asl olan Rabbine delildir. Bunu iyi anla!. 29 bnl-Arabye gre erkek ile kadn arasndaki iliki, asl ile fer 30 arasndaki bir ilikidir. Knnin belirtmi olduu gibi nefs ruhun bir cz olduuna gre nefsin sureti olan kadn da ruhun sureti olan erkein bir czdr. 31 Her cz, aslnn bir dellidir prensibi erevesinde dndmzde kadn erkein delli olmaktadr. yleyse kadndan ibaret olan cz bilmek, kl (btn) olan erkei bilmekten daha ncedir, ya da erkein bilinmesi kadnn bilinmesinin neticesidir. te tam bu noktada bnl-Arab, Allah-lem ilikisini, erkekkadn ilikisine benzetir. Buna gre Allah Tel asl, lem ise czdr. u halde Allah Telnn bilinmesi, lemin bilinmesinden sonra gelir ve lemin bilinmesinin neticesidir. Nitekim bnlArab, Kendini bilen Rabbini bilir hadisiyle bu hususa iaret edildii grndedir. Cmnin de belirttii gibi 32 hadiste kadnn namazdan nce zikredilmesinin nedeni de budur. Zira kadn, lemi ya da insann kendisini bilmesini; namaz da Allah Telnn bilinmesini sembolize eder. yleyse Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kadn namazdan nce zikretmekle czn (lemin) bilgisinin, asln
(AYVERD, 2003), s. 236-238 Ayn: Gz. * Pnar, kaynak. eme. * Tpks, t kendisi. * Zt. * Eyann hakikat. * Kavmin ereflisi. Nazar deme. Her eyin en iyisi. 29 bnl-Arab, Muhyiddn, Fussul-Hikem, tahk.: Aff, 1980.s. 215 30 Fer: bir asln neticesi, uzants. 31 Kn, erh al Fussil-hikem, Kahire 1987, s. 327. 32 Cm, erh al Fussil-hikem, Beyrut 2003, s. 510.
28 27

27

Havvann Kzlar

28

(Allah Telnn) bilgisinden nceliine iaret etmi olmaktadr. te yandan bnl-Arab, hadiste zikredilen bana sevdirildi ifadesinden hareketle kadnla Allah Telnn bilinmesi arasnda epistemolojik 33 bir iliki kurar: Erkek Allah Tely kadnda mhede ettiinde, onun bu mhedesi mnfailde 34 olur. Fakat kadnn kendisinden zuhr etmesi asndan Allah Tely kendi nefsinde mhede ederse, onun bu mhedesi, filde 35 olur. Eer erkek, kendisinden zuhra gelmi olan eyin sretini hatrna getirmeksizin Allah Tely kendi nefsinde mhede ederse, onun bu mhedesi, vastasz Allah Teldan mnfailde gerekleir. Erkein Allah Tely kadnda mhedesi, tam ve mkemmeldir. Zira Allah Tely hem fil, hem de mnfail olmas cihetinden mhede etmitir. Hlbuki Allah Tely kendi nefsinde mhedesi, yalnzca mnfail olmas bakmndandr. Bu sebeple Allah Telnn kadnlarda mhedesi tam olduu iin Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kadnlar sevdi. 36 bnl-Arabnin burada anlatmak istedii udur: her konuda olduu gibi Allah Telnn fillik ve mnfaillik olmak zere iki boyutundan bahsetmek gerekir. Onun, birinci yn erkekte, ikinci yn ise kadnda tecell etmitir. Allah Tel, kesinlikle sretten bamsz bir ekilde mhede edilemeyeceine ve erkek ve kadn olmak zere iki sureti olduuna gre O, ancak bu iki sretten birisinde mhede 37 edilebilir. bnl-Arab, Allah Telnn bu iki sretteki mhedisini ksma ayrr: Birincisi, Allah Telnn kadnda mhede edilmesi. Kadn, erkekten meydana geldii iin erkee oranda mnfaildir ve bu nedenle de bu, Allah Telnn mnfail boyutunun mhedesidir.
Epistemology:(i.), (fels.) epistemoloji, bilgi kuram, bilginin esas ve snrlarndan bahseden bilim dal. 34 Mnfail (E): nfil eden. Te'sir ile harekete geen. 35 Fil: i yapan. Fiili ileyen. 36 bnl-Arab, Muhyiddn, Fussul-hikem, tahk.: Aff, Beyrut 1980.s. 217. 37 Mhede: grme, seyretme, hit olma.
33

Havvann Kzlar

kincisi, kadnn kendisinden zuhr etmesi bakmndan kendi nefsinde Allah Tely mhedesi ki, bu Allah Telnn fil boyutunun mhedesidir. ncs ise, erkein kadnn sretini hatrna getirmeksizin Allah Tely kendi nefsinde mhedesidir. Burada erkek Hakka oranla mnfail durumda olduu iin Allah Tely mnfail boyutuyla mhede etmektedir. bnl- Arabye gre Allah Tely kadnda mhede etmek tam ve mkemmel bir mhededir. Zira burada Allah Tel, hem fil boyutuyla, hem de mnfail boyutuyla mhede edilmektedir. Nitekim yukarda sralanan birinci tr mhedede, Allah Tel kadnda mhede edildii iin mnfail boyutunun; ikinci tr mhedede ise, kadnn sreti hazr olmakla birlikte erkek kendi nefsinde Allah Tely mhede ettii iin fil boyutunu mhede etmektedir. Bu mhede eitleri ile incelememize konu olan hadis arasnda ne tr bir balant olabilir? te tam bu noktada bnlArab, Bu sebeple Allah Telnn kadnlarda mhedesi tam olduu iin Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kadnlar sevdi diyerek hadisle balant kurmaktadr. u halde Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme kadnlarn sevdirilmesi, gerek ontolojik 38 adan, gerekse epistemolojik adan byk nem tayan bir durumdur.] 39 Kadn erkein dnyada grecei Allah Telnn en byk nimetidir. Hz. mer radiyallh anhn Sliha kadn dnyalk saylmaz; nk sliha kadn kiiyi ahirete ynlendirir. Sz bu konuda ok nemlidir. 40

29

Ontology:i.) yaratklar bilgisi, yaratl ilmi, ontoloji; gerein asl kendisini ve niteliini inceleyen konu. ontologic(al) (s.) yaratklar bilgisine ait, ontolojik. ontologist (i.) yaratklar bilgisi alimi, ontolojist. 39 (KARTAL, [2008]) 40 MEKK, Eb Tlib, Ktu'l-Kulb, Beyrut ts. II, 244.

38

Havvann Kzlar

30

Kadnn yaratl [Allah Tel, Kurn- Kerimde mahlukt ift yarattn belirtmekte olup bu balamda ayetlerde Hz. dem aleyhisselmn sonrasnda ona e olmak zere yaratlan birisinden de bahsetmektedir: Kaynamanz iin size kendi (cinsi)nizden eler yaratp aranzda sevgi ve merhamet peyd etmesi de Onun (varlnn) delillerindendir 41 Kaynaklarda, bu kiinin Hz. Havva olduu ve onun Hz. demin kaburga kemiinden yaratld rivyet edilir. Buradan Hz. Havvnn farkl bir ekilde-canlnn bedeninden yaratld anlalmaktadr. Baka bir ifadeyle dem aleyhisselm topraktan yaratmaya kdir olan Allah Tel, Havvy topraktan yaratmayarak her trl yaratl gcne sahip olduunu gstermitir. Rz (hyt. 606/1209), Hz. dem aleyhisselm ve Hz. Havvnn yaratlyla ilgili Sizi bir tek nefisten yaratan, ondan da yannda hazr bulunsun diye eini yaratan Odur. 42 Anlamna gelen yetin yorumunu yaparken u hususa dikkat ekmitir: nsan bir tek kemikten yaratabilen Allah Telnn, onu ilkin yaratmayla da yaratabileceini vurgulamtr. Bu yetteki (min) edatyla ise Hz. dem aleyhisselmn kendi trnden ona e olarak birisinin yaratld kastedilmitir. Sz konusu yetin tefsiriyle ilgili Mtrd (hyt. 333/944), tm erkeklerin Hz. dem aleyhisselmdan ve tm kadnlarn da Hz. Havvdan yaratldna dikkat ekerek kendi dnemine kadar iddia edilenlerden farkl bir yorum yapmtr. 43 Mtrdye gre kadnlarn yaratl elerine izafe edildiinde ise kadnlarn erkeklerden yaratlm olmas sz konusudur. 44
Rum, 21 A'rf , 189; Nis, 1; el-En'm,98; Zmer, 6 43 Havas Kitaplarnda rukye tariflerinde bu ifadeyi destekleyen cmleler bulunur. Ben dem ve Benti Havva.. (demin oullar ve Havvann Kzlar olararak geen bu ifadeler kadn ve erkek yaratlndaki bir lednn bir farkll gstermektedir. 44 Mtrd, Teviltu ehlis-snne, II, 317
42 41

Havvann Kzlar

Yine ayn mealde olan Rm sresinin 21. yetinin tefsirin yaparken Mtrd (hyt. 333/944), Hz. Havvnn yaratlyla ilgili rivyetlerden te buradaki enfsikm kelimesi zerinde durarak insan iin baka bir canldan deil de ayn cins veya trden bir e ve varlk yaratlmasna iaret edildiini belirtmitir. 45 Bu yetin ncesinde insann topraktan yaratl, sonrasnda ise gklerin ve yerin yaratlnn Allah Telnn varlnn delillerinden oluu ifade edilmitir. Bu anlamda Hz. demin yaratlnn yan sra Hz. Havvnn yaratlnn da Allah Telnn delillerinden oluduunu ifade eden Kurn- Kerim, insann insandan yaratlmas hadisesini hiretin imkn balamnda ele almtr.] 46 Havvann, dem aleyhisselmdan yaratldn kabul edersek, yani Kurn- Kerimde 47 ondan da eini yaratt ifadesiyle ilk dourgann erkek olduu manas kar ki, bu beeriyette erkee verilmemi bir zelliktir. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme atfedilen hadisi eriflerde de ee kemiinden yaratld ibaresi srili haberdir. nk bu konu Allah Tel tarafndan gizli tutulmutur. Kadn bahsedilen ayetin iareti ve sizi bir tek nefisten yaratt, eini de ondan yapt 48 ile dem aleyhisselmn nefsinin kar kopyasn yaratt demek daha uygun olacaktr. nk ayetin devamnda ..gnl buna snsn. Onun iin eine yaklanca o hafif bir ykle hamile kald, bir mddet byle geti, derken yk arlat. O vakit ikisi birden kendilerini yetitiren Allaha yle dua ettiler: Bize slih yarakl 49 bir ocuk ihsan edersen, yemin ederiz ki, kesinlikle kreden kullarndan oluruz! .. 50 denmesi, bize Adem aleyhisselmn yalnzlk psikozuna 51 dtn, reme bilgisine haiz olup bunun da kendi iinden (nefsinden) olacann bilgisine sahip olduunu anlatyor
45 46

31

Mtrd, a.g.e., IV, 40; Elmall, Hak din Kur'n dili, IV, 167 vd. (ABUZAROVA, 2007), s. 65-66 47 Nisa, 1 48 Araf, 189 49 Yarak: isim; Yarama, uyma, uygunluk. Atasz, yarak almak 50 Araf, 189 51 Psikoz, ruhsal denge bozukluu

Havvann Kzlar

32

Bu nedenle kadn topraktan deilde nefs, nefes ve hava cinsinden yaratld iin Havva (canl ey; yaayan; hayat) ad verilmesi de yine buna iaret etmektedir. Hadislerde (Ee kemiinden yaratlmas) olarak bahsedilmesi belki akcierlerin nefes ile olan irtibat nedeniyledir. Bu balamda kadn asl olarak topraktan yaratlmayp tebdil olmu toprak olan dem aleyhisselmn nefsinden-nefesinden yaratlmtr. [Zira insann nefesi, metafizik ilh dzeyde nefesr-Rahmn eklinde isimlendirilen manann bir suretinden ibarettir.] 52 dem aleyhisselmn yaratlnda meleklerin tesviyesi 53 bulunurken Havva validemizi Allah Tel dem aleyhisselmn nefesinden (kaburga kemii denilmesi) yarattndan, kadn yaratl ynnden erkekten daha stn ve latiftir. Onun iin beer neslinin devamnda yeni bir canl iin uygunluk gsterme zelliine sahip olmutur. Eer bu hal olmam olsayd erkek kadna kar meyl etmekte zorlabilirdi. Hz. Mevlna Celleddin Rm kaddesellh srrahul azz buyurdu ki; Sen bizim eimizsin; ilerin baarlmas iin elerin ayn huyda olmalar lzmdr. Elerin birbirine benzemesi lzm. Ayakkab ve mestin iftlerine bir bak! Ayakkabnn bir teki ayaa biraz dar gelirse ikisi de iine yaramaz. Kap kanadnn biri kk, dieri byk olur mu? Ormandaki aslana kurdun ift olduunu hi grdn m? 54 Sf dedi; Biz fakir, zavall ve dknz; hatunun ailesi mal sahibi ve hametli. Evlenmelerinde bu denklik nasl olur? Bir kap kanad tahtadan, bir kap kanad fildiinden. Nikhta her iki iftin denk olmas gerekir. Yoksa darlk olur, rahatlk kalmaz. 55 Aliyyl-Havvas kuddise srruhul-azz de bu konu hakknda
52 53

(AKMAKLIOLU, 2005), s. 185 Tesviye: Seviyelendirme. Dzleme. Beraber etme. ki eyi msavi etme. * Bir neticeye balama 54 Mevln, Mesnevi, II, Beyit:2308-2311 55 Mevln, Mesnev, IV, Beyit: 190-195.

Havvann Kzlar

buyurdular ki; Kar ve kocann ahlakn inceleyince kadnnn ahlak ve davran erkeinki gibidir. nk kadn ondan yaratlmtr. Bir kimse kendi huyundan habersiz ise, kendi einin huy ve ahlakna bakmaldr. O zaman kendi huy ve ahlakn aynada grm gibi, kendisine gz krpp baktn grr. Kurn- Kerimde kadn iin retilmesi tavsiye edilen sure Nur olarak geer. Nur un meleklerin yaratl mayas olmas kadna verilen deerin iaretidir. Bu nedenle kadn ve erkein etkileimi ve muhabbetleri artt. [Kadna balanan ve ac ekenlerin, sevgi ve izdivacn kelepeleri bileklerinin etlerine gmlenlerin, kadna sarlarak ellerindeki avularndakini yitirenlerin, o gzelim isimlerini, an ve hretlerini, salklarn, yaanmaya deer canm hayatlarn, Allah Tel'da, z-bende varolmay elden karanlarn da kendilerine gre olacaktr cevaplar. Bu kiiler yle haykracaklardr: Kadn, ycelerden ekip ald bizi!] 56 lhi makamdan inmesine neden olan kadna kar, genellikle cahil kesimdeki erkeklerde bilinalt duygularnda sertleme meydana gelir. Bunun sebebi erkein tekrar o ulv makama kamama korkusudur. Hz. Mevln kaddesellh srrahul azz buyurdu ki; [Grnte su nasl ateten stnse, sen de kadndan stnsn; fakat hakikatte ona malpsun, sen onu istemektesin. Byle bir hassa ancak demolundadr. nk insanda muhabbet vardr. Hayvann muhabbeti azdr ve bu da onun nks olmasndan ileri gelmitir. Kadnlar, akll kiiye galebe ederler, fakat cahil kii onlara galip olur. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem dedi ki: Kadnlar; akll kiilere ehli dil olanlara fazlasyla galip olurlar. Fakat cahiller, kadna galebe ederler. nk onlar sert ve kaba muameleli olurlar.] 57
56 57

33

(GRABER, et al., 1998), s. 9 Mesnevi, 2430-2435

Havvann Kzlar

34

Fakat ilim ehlinin kadna kar saygs o kadar fazla dr ki, onda bulduu her eyi ilh makamdan payna debilecek btn sermaye-i hayat olarak grr. Dnya yerilirken Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Bana kadn sevdirildi demesi bu nedenle olsa gerektir. Bylelikle dier ehl-i kitap dhil olmak zere btn dinlerdeki kadna dmanlk anlay giderilmitir. Gnmzde kadna davrannda dmanlk olan, dindar bir kimse bile olsa cahil bir kesimi temsil ettii anlalmaldr. Yine Byklerden duyduumuz bir szde Bir kadnn gnlne girmek, gkten melek indirmektir denilmektedir. Bu sz aklamak gerekirse Havva melek ile dem aleyhisselm arasndaki gei noktasdr. Daha sonra gelen insanlar tarafndan meleklerin kadn olarak tasvir edilmesi kadnn meleklere mabih olmasndan kaynaklanyor olabilir. Kurn- Kerimde Ahirete inanmayanlar, meleklere diilerin adlarn takyorlar. 58 Rabbiniz oullar size ayrd da, kendisi iin kz olarak melekleri mi edindi? 59 Putperestlere de ki: Kzlar Rabbinin de erkekler onlarn m? Yoksa biz melekleri onlarn gz nnde kz olarak m yarattk? 60 Bu ayetler ile anlatlmak istenen, kiilerde oluan bu imann yanl olduudur. Ama tefsirlerde bu inancn k noktas hakknda byle bir yoruma rastlamak mmkn deildir. Bunun sebebi tefsir ulemasnn erkek kesimden gelmi olmasdr. Bir dieri de Havvann yaratlnn kapalln hala devam ettirmesidir. Havvann insan olduu hususunda btn limlerin hemfikir olmalarna ramen yaratl konusunda tam bir aklama yaplamamaktadr. Hadisi eriflerde geen ee kemiinden kastedilenin ne olduu hususunun Tevrat ve ncildeki ele aln biimleri dnlmeden tekrar ele alnmas gerekmektedir. Ayrca kadnlarn ruhn lemle ilikilerindeki berraklkta unu58 59

Necm, 27 sra, 40 60 Saffat, 149,150

Havvann Kzlar

tulmamaldr. Onlarn hislerinin kuvvetli oluu melek tabiatna yaknlklarnn erkekten daha fazla olmasndandr. Ancak bu anlatlanlar ile kadnn olduundan fazla gsterilmek istendii anlalmamaldr. [Japonlar ne gzel sylemiler: Biz kadnlar idealize etmeyiz, bylelikle daha sonra onlar aalamak iin bir gerekemiz de kalmaz... Kadnlarn kutsallatrlp tanra haline getirildii toplumlarda ilgintir kadnlar ayn zamanda fevkalade aalk mahlklar veya utan kayna varlklar olarak grlmtr. Cahiliye Araplarnn putlarnn hepsi feminindir. 61 Lat, Uzza, Menat... 62 Bu kelimelerin hepsi feminin yani kadnsdr ve Araplar bu putlara kudsiyet atfederken bir yandan da kadnlar aalarlar, hatta kz ocuu olan bir Arap bunu bir utan vesilesi sayard. Tm Araplar yapmasa da baz Cahili Araplar doan kz ocuklarn savalarda esir olup rzna geilmesin bylelikle utan duymayaym kaygsyla ldryorlard. Ancak onlar ayn zamanda kadn tanrlarna tapmay da ihmal etmezlerdi.] 63

35

Effeminate: (s.) kadnms, erkeke davranlar olmayan. effeminscy (i.) kadnca davran, erkeke olmayan tavr. effemi nately (s.) kadn gibi, kadnca. 62 Put simleri: Menat (Kader), Lat (ilahe) ve Uzza (Kudretli). Bu tanralar Allahn kzlar olarak kabul edilirdi 63 (AVCI, Kasm 2007 ), s. 247

61

36

Ayna [ IV. Murat gen, yakkl bir prens (ehzade) iken bilmedii bir sebepten dolay ruh bir bunalma girer. Hekimlere bavurmaya balar... Hepsinin ortak noktas: Kendi cevher-i ruhuna mnasip bir ayna bul; onda kendini grrsn. Ve btn skntlarn gider tavsiyesi olur. ehzade ok zeki ve edip bir ahsiyet olduundan tavsiyedeki mecaz ifadeyi anlar, Saraydan hibir evlenme teklifinin gelmemesini diler. Onun niyeti: Halkn iine karp kendi gnlnce beendii mtevaz ama gzel bir yz bulmaktr. Aradan gnler geer, bir gn gz Saray servislerinde bulunan gzel bir erkez kzna taklr. Bu bak imek gibi ruhunda bir ak kvlcm tututurur. O gnden sonra ehzademiz btn skntlardan kurtulur... Sra gelir evlenmeye... Uzun bir macera... Ve padiahlk dnemi balar. Fakat padiahmz genlik dnemindeki hekimlerin tavsiyesinin hikmetini sorgulanmay hi brakmamtr. Bir gn Divan- Enderunu toplar, byle bir meselenin felsefe ve hikmet yn nedir, diye sorar. Ulemdan birinin cevab onun dikkatini eker: Efendi Padiahm! Bu meselenin hikmet yn udur: nsan sonsuz denebilecek kadar ak enerjisini tar. Bu enerji bir menfez, bir makes (ayna) bulamaynca cehenneme dnr, sahibini yakar... der ve unu da ilave eder: Bu enerji potansiyeli, yedi bal bir cana benzer ve herkesteki bu cann cami aynas sadece ve sadece bir tanedir... Kader onlar buluturur. Yani o can kuvvetinin makesi de yedi duyulu bir aynadr. D maddedir, ii nurdur. Bu cevap padiah bir derece tatmin etse de aratrma duy-

Havvann Kzlar

gusunu tam doyurmaz... Bir gn padiah vezirler (bakanlar) divannda ayn soruyu Sadr- Azama (Babakana) sorar. Bu vezir abuk intikal sahibi olduundan hemen u siyas tavsiyede bulunur: Efendim, Padiah halka ayna olmadka yani halk gibi yaamadka, halk da padiah gibi olmadka siyas skntlar bitmez. der; ama padiah btn enerjisini erkez gzeli, ruhunun aynasna harcadndan bu siyas cevab pek ho karlamaz. Ve padiah yeniden yeni skntlar ruhunda hissetmeye balar; can skntsn gidermek iin bir gn ava gider, ormanda bir dervi ile tanr. Dervi, Padiahn kalbindeki sknty anlaynca: Padiahm, Padiah- Ezel bir kabz halinde iken, ayna olsun diye yedi kat g, yedi arz ve her birisinde 70 bin nevi melek, cann 64 ve hayvan yaratt. Senin, Allah Telnn yedi duyulu aynalarn ldrmen caiz deildir der... Padiah: Onu grebilir miyim? deyince, Dervi: Ancak Onun glgesini grebilirsin der. Padiah: Peki, nasl? diye sorduunda, Dervi: Gzn yum, ban hrkamn iine koy der. Padiah syleneni yapnca, nurlar iinde gark olduunu grr ve btn sorunlarnn nasl bitebileceini anlar.] 65

37

64 65

Cinleri (SALAM, 2007), s. 53

38

Kadnn Yaratl Gayesi Dnya hayatnda kadn ve erkek, birbirine huzur ve skn vermek iin yaratlmtr. Allah Telnn onlara sevgi ve merhamet ihsannda bulunmas ile birbirine smsk balanmlardr. Evlilik ile eler; beer arzu ve isteklerini uygun bir ekilde giderdikleri gibi, huzur, skn, dayanma ve paylam ihtiyalarn da karlam olurlar. Allah Tel, bu ekilde nesil devam etsin diye mecz ak ve ehvet duygusunu vermitir. Bu balamda gnmzdeki kadn-erkek ilikilerinin yaratl gayesinin dna km olduunu sylemek yanl olmaz. Allah Telnn kadn ve erkek cinsini yaratnda kar, art niyet olgular hi yokken imdi bu olgular ieren, paylam/huzuru olmayan, akn barnmad evlilikler hem varolua, hem yaradla aykr olmutur. bnu Abbas radiyallhu anh buyurdu ki; Ne iyilik, ne de ktlk bir olmaz. Sen ktl en gzel yol ne ise onunla nle. O zaman grrsn ki, seninle arasnda dmanlk bulunan kimse bile, sanki yakn dostun olmutur. Bu en gzel haslete, sabredenlerden bakas kavuturulmaz. Buna byk bir hisseye mlik olandan gayrisi eritirilmez 66 yetiyle ilgili olarak u aklamay yapt: yette kastedilen en iyi yol, fke anndaki sabr, ktle maruz kalnd andaki aftr. nsanlar bunlar yaptklar takdirde, Allah onlar korur, dmanlar da kendilerine eilir. Dman iken, samm dost olurlar. 67
66 67

Fussilet Sresi, 34-35; Buhar, Tefsir, H-mim, Secde, Fussilet

Erkeklik ve kadnlk nedir? Allah Tel kinatta, her eyi ift yaratmtr. 68 Allah Tel ilk insan yaratrken, cinsiyete ikilik brakt. Bu ikilik, asl ifadesini evlilik-birlemede bulur. Bir birey dierinin tamamlaycsdr. Ne dii erkekten ne de erkek diiden bamszdr. Onlarn ikilii Allah Telnn dileidir. Tamamlayc ilikiler ve fonksiyonlar biri olmadan dieri ile eksiktir. kilik nedeniyle [erkek ve kadnlar arasnda var olan biyolojik farkllklarn dndaki farkllklarn ounun nedeni sosyal, kltrel ve ekonomik olgulardr. Genel olarak cinsiyet farkllklar bir takm nedenlerden dolay bilinli bir ekilde abartlmakta, benzerlikler de gz ard edilmektedir. Szl ve beden yetenekler, matematik zeks ve saldrganlk asndan kk ama yerlemi farkllklarn aklamasnn yaplmas gerektiinde, her zaman iin biyolojik aklamalar kltrel aklamalara ye tutulmaktadr. Cinsiyet kavram biyolojik farklln dnda, kadn ve erkein itimi olarak tanmn da ierir ve bu tanm cemiyet iindeki konumlarn ve davranlarn belirler. Buradan da cinsiyet kavramnn itimi olarak oluturulduuna ve bir cemiyetten dierine ve zaman ierisinde deiiklik gsterebileceini anlamaktayz. Bu nedenle itimi cinsiyet, erkek ya da kadnlarn birbirlerinden farkl olmalarna yol aan fiziksel niteliklere deil, erkeklik ve kadnlk hakkndaki cemiyet tarafndan oluturulmu zelliklere gndermede bulunmaktadr. Erkek ve kadnlarn ocukluk evresi ile beraber kazanmaya baladklar cinsiyet rolleri, iki cinsiyetinde yapabileceklerini snrlayan itimi beklentileri iermektedir. timi sistem iinde belirli konumdaki kiinin nasl davranmas gerektiini belirten normlara rol denir ve itimi ve kltrel beklentiler, insanlara bu
68

39

Zriyt, 49

Havvann Kzlar

40

beklentilere uymalar konusunda bask yapar. Zaten cinsiyet rollerini de erkek ya da kadnn nasl davranmas gerektiini belirleyen kltrel beklentiler olarak tanmlayabiliriz. Antropolojik bulgulara bakarsak, cinsiyet rollerinin nemli lde insanlar arasndaki en eski i blmn yansttn grebiliriz. Erkeklerin kadnlara oranla iktidara daha fazla hkim olmalarnn nedeninde ise biyolojik farkllklar yatmaktadr. Birok cemiyette hem zel hem kamu alannda erkekler kadnlardan daha fazla iktidara sahiptir. Tarih srete fizik kuvvetlerinden dolay erkekler ev snrlar dnda avc ve yiyecek temin edici grevini, kadn ise evde kalarak ocuk sahibi olma ve ev ileriyle ilgilenme grevini stlenmitir. Bu grev dalmnda erkeklerin stlendii grevlere daha fazla deer biilerek daha prestijli hale getirilmi ve bylelikle erkekler kadnlar zerinde g sahibi olmulardr. Kamu alannda alma g, para ve prestij ile dllendirilmekte iken, zel alanda harcanan emek tecrit edilmi ve deersizletirilmi bir alma olarak kabul edilmi, kadn erkein para destei karlnda onun cinsel ve ev iindeki ihtiyalarn karlayan biri olarak grlmtr. Cinsiyet rolleri, cemiyet yelerinin cinsiyet beklentileri ve eitsizliklerinin batan sorgusuz sualsiz kabul anlamna gelmekte, bylelikle cinsiyet rollerinin cemiyetin yaps ve kltrel zelliklerini biimlendirdikleri ve yansttklar sylenebilir. Kadnlar ve erkekler arasndaki farklar sorusunun cevab basit gibi grnse de dnyamzda pek ok bilimsel ve politik tartmaya neden olmutur. Kayt altna alnan tarih boyunca kadn ve erkek hep farkl grlm, nadiren eit saylmlardr. Kltrel klielere gre erkekler daha akll, mantkl, cesur, olgun ve kadnlara gre daha ahlakl tanmlanmlardr. Kadnlar ise bu klie imajlara gre her zaman erkeklerden bir adm geri gelen, yeterli cesareti olmayan ocuksu ve naif karakterler olarak deerlendirilmilerdir. Belirgin farkllklar olsa bile bu bir cinsin dier bir cinsten daha iyi olduunu gstermeyecektir. Feminist kuramclar sklkla cinsiyet ayrm yapan cemiyetlerde erkek ya da maskulen 69 kav69

Masculine: erkek, erkek gibi, erkee ait, erkeksi, eril

Havvann Kzlar

ramlar deerli olmaya eilimli, kadn ya da feminen 70 kavramlar deersiz olmaya eilimli olduklarn belirtmilerdir. Kadn ve erkek arasndaki farkllklardan, kadna zg olarak deerlendirilen zellikler ou cemiyette daha deersiz bulunurken, erkee zg nitelikler yceltilir. Fakat cemiyetteki bu davran tutumunun akademik ve bilimsel olarak hibir kant ve geerlilii yoktur. Sadece nyarglar ve klielerden ibaret olmakla beraber yaplan aratrmalar sonucunda bilim adamlar da benzer ekilde cinsiyet farkllklarnn, biyolojik olarak doal ve sabit olan erkek ve kadn farkllklarn yansttn varsaymaktadr. Birok insan kendisini yapt ile tanmlamaktadr. Bu adan deerlendirecek olursak eer, erkekler erkekliklerini kadnlara yasaklanm bir ii yaparak gsterebilmektedirler. Tarih srece bakldnda genellikle erkeklere ayrlm faaliyetin savamak olduunu grrz. Yani kadnlarn yaamn yaratlmasndan, erkeklerin ise yaam sona erdirilmesinden sorumlu olduklar sylenebilir. Ayn zamanda erkeklerin kiisel ihtiyalarnn erkein hayatndaki kadnlar tarafndan karlanmas ile i hayatnn kesintiye uramamas, bylelikle teknik bilgi ve uzmanlk becerilerinin gelitirilmesi i kkenli bir erkeklik tarz oluturur. yerindeki kadnlar dlamaya hizmet eden mekanizmalar dnda, eitsiz eitim, (evdeki rutin ilerin getirdii kstlamalara bal olarak) kadnlarn iyerlerindeki pozisyonlar asndan kendinden daha az emin, daha gvensiz bir hale gelmesine neden olmaktadr. Kadnlar kitle kltrnn temsil ettii kavramlardan biri olarak yer almaktadr. Bahsedilen kitle kltrnn byk blm bo zaman, aile hayat ya da zel hayat, ak, cinsellik ve ev gibi kadns alanlarda gerekleir ya da tketilir. Bu demektir ki kadn cinsiyeti ev, ak ve cinsellik gibi kitle kltrn temsil eden imgeleri sunuyorsa, tarihi deitirecek kadar nemli olan para, i, snf ve siyaset gibi kavramlar temsil etmemektedir. ] 71

41

70 71

Feminin: diil, kadn gibi, kadns (TEKN, 2006), s. 72-78

42

Kadn ve erkek eitlii slamda kadn ve erkek teklif bakmndan birdir. Uygulama asndan farkllklar ise fizyolojik adan farkllk gsterse de ykmlln nihayetinde ayrm yoktur. slam hukukunda cezai hkmlerin ayrm gzetilmeksizin herkese eit olarak uygulanmas esastr ve kadn-erkek ayrm da yaplmamtr. Ancak baz durumlarda, mezhepler arasnda gr farkllklar bulunmaktadr. 72 Allah ok zikreden erkeklerle kadnlar (ite) onlar iin Yce Allah mafiret ve byk ecirler hazrlamtr 73 Erkeklerin kadnlar zerindeki haklar gibi, kadnlarn da erkekler zerinde belli haklar vardr. Ancak erkekler, kadnlara gre bir derece stnle sahiptirler. 74 [Erkekler tarih boyunca kadnn insan haklarn reddetmilerdir. Bunu hakl klmak iin, mitoslar yaratmlar, cinsel tabularla sosyal tabularn arkasna gizlenmilerdir. Bunlara ramen kadnn insan haklar ilerlemitir. Kadnn insan haklar ynnde, dnyann deiik lkelerinde son yzyllarda ilerlemeler ve deiimler olmutur. Yzyllar boyunca kadnlardan 'saf' ve 'bakire' kalmas istenmitir. (Erkekte bunlar pek aranlmamtr) Buna uymayanlar ar ekilde cezalandrlmtr. Dolaysyla kadnn toplumdaki yeri doduunda belirlenmi, zgrl kstlanmtr. Bu, yzyllar boyunca mitoslarla, dinlerle, gelenek ve greneklerle desteklenmitir. Sahip olduumuz 'insan' ve 'sorun' anlaymza gre; sorunlar grr, farkna varr ve zm yolu retiriz. Bu insann tarih
72 73

(ZKORKUT, 2007) Ahzab, 35 74 li mran,195

Havvann Kzlar

srecinde, kimi zaman, insann kendisinden yola karak, kimi zaman dinle aklanmaya allmtr. nsanlarn bir ksm "Din adna, tarihin ilk alarndan beri insanlarn haklarn kullanmasnda byk bir engel oluturmutur. Hepsi insan sevgisine dayanmas gereken ve dayanan yksek dinlerde bile, baka dinlerden olan insanlarn insan olarak haklarn kullanmalar hep nlenmitir. Gene dinler, insan haklar bakmndan yalnz baka dinlerden olanlara deil, kendi dinlerinden olanlara da balca u bakmlardan ayrml kurallar uygulamlardr ki, bu ayrma neden olan hususlarn banda ncelikle cins bakal, varlkl olma veya olmama, kle olma, zgr olma, vb. gelmektedir. Btn bu nedenler bakmndan slamiyet'i gzden geirecek olursak, slamiyet'in insan haklar bakmndan tarihte ei grlmemi bir aama oluturduu, ancak slam hukukunun dondurulmu olmas nedeniyle insan haklarnn gelimesine ayak uyduramayp... ok gemeyip, geride kaldn grrz. " . . . Ekonomik bakmdan Avrupa kadnnn son zamanlara kadar elde edemedii yetkilere ve kanun nnde tam bir ekonomik eitlie sahip olduu halde; boanmada, tanklkta, cezada, mirasta ve buna benzer kimi durumlarda Mslman kadn gene de erkekle eit olamamtr... Ayrca efendisinden ocuk douran kadn klelerin, bu ocuklarn kle olmayacaklar ve bu kadnlarn artk satlmayacaklar; erkek olsun, kadn olsun klelere efendilerinin tpk velayetleri altndaki kimseler gibi muamele edebilecekleri kabul edilmitir. zetleyecek olursak, bylece slamn uygulayclar tam amaca varamamakla birlikte insan haklar bakmndan tarihte en byk aamalardan birini gerekletirmitir." 75] 76 [Hz. Mevlana Celleddin Rm kaddesellh srrahul-aziz Fhi M Fh te buyurdu ki; Allah Tel bir eyi ihtiyaca gre verir. htiyac olmayana bir
75

43

OK, Bahriye, nsan Haklarnn Felsefi Temelleri, Yayma Hazrlayan: oanna Kuuradi, Hacette niversitesi, Haziran 1980, Ankara, s.127 76 (KARAKULAK, 2007 ), s. 32-39

Havvann Kzlar

44

ey verecek olursa o ey, ona yk olur. Allah Telnn hikmeti, ltf, keremi yk almaktr; i byleyken nasl olur da birisine yk ykler? Mesel keser, testere, trp gibi dlger aralarn bir terziye versen, bunlar al desen, ona yk olur bunlar; terzi bu aralarla i gremez ki. u halde Allah Tel, bir eyi ihtiyaca gre verir. Bu, una benzer hani; yeraltnda yaayan o kurtlar, o karanlkta yaar-giderler. Bir blk halk da vardr; u dnyay yeter bulurlar, bu dnyaya ihtiyalar yoktur; Allah Tel ile bulumay zlemezler. Can gz, akl kula, ne ilerine yarar onlarn. u ba gzyle bu dnya ii olur-gider; o yana gitmeyi kurmazlar bile; onlara nasl olur da can gz verir? lerine yaramaz ki. 77 Nitekim yet-i kermede Rabbimiz, her eyi yaratan, sonra da onu yaratl gayesine uygun yola koyan, Yce Yaradandr 78 Yani "Her bir eyin yaratl hakkn verdi" buyrulur.] 79 Allah Tel bu ayette, bir husus dnda kadn ve erkein duygu, dnce, akl, uur, kiilik olarak birbirleriyle benzerliklerini bununla birlikte hak ve grevlerde de eit olduklarn ve mutluluklar iin her birinin dierinin haklarna sayg gstermesi gerektiini bildirmitir. Bahsedilen bir derece, tpk ordu komutan veya lke liderlerinin bulunuu gibi erkein de liderlik konusunda daha ok hak sahibi olduudur. [limler kadn ve erkek arasndaki kimyasal, genetik, hormonal ve ilevsel beyin farkllklarn belgeleyebildiler.] 80 Fakat bu durum aradaki farkn azln gstermektedir. [Erkek kadn genetik kodunun %99'dan fazlas ayndr. nsan genomundaki otuz bin genin yzde birinden daha az cinsiyetler arasnda deiiklik gsterir. Ama bu farkl olan yzde, acy ve zevki kaydeden sinirlerden algy, dnceleri ve duygular belirleyen nronlara kadar vcudumuzdaki btn hcreleri etkiler. nceleyici bir gzle bakldnda kadn ve erkek beyinleri ayn
77 78

Mevlana , Fhi M Fh, 25. Blm (Abdulbaki GLPINARLI) Tha, 50 79 (KONUK, et al., 2006), c.1, s. 367 80 (BRZENDNE, Ocak-2007), s. 26

Havvann Kzlar

deildir. Erkek beyni, hesaplamalar vcut lleri gibi kriterler gz nnde bulundurularak dzenlendiinde bile %9 daha byktr. 19. yzylda limler bu bilgiyi, kadnn erkekten daha az zihin kapasitesi olduu ynnde yorumlamlard. Oysa bu alan farkna karn kadn ve erkek eit miktarda beyin hcresine sahiptirler. Sadece bu hcreler kadn beyninde daha youn biimde paketlenmi -daha kk bir kafatasna korseyle sktrlm gibidirler. Yirminci yzyln byk ksmnda ou bilim adam kadnlarn nrolojik ve reme ilevleri dndaki btn alanlarda daha kk ebatta erkekler olduklarn varsaydlar. Bu varsaym kadn psikolojisini ve fizyolojisini zmekle ilgili btn yanl anlamalarn kalbini oluturuyordu. Beyinlerdeki farkllklara derinlemesine baktnzda neyin kadn kadn, erkeiyse erkek yaptn anlayabilirsiniz.] 81 [ Erkein gcn kabul ederek onun egemenlii altna giren zayf kadn, sonunda elinde olan kaynan farkna varr. Erkekleri etkileme ve batan karma gcne sahip olduunu anladnda erkein de bylelikle zevk uruna kadnn egemenlii altna girdiini grmtr.] 82 Bu durum ise kadnn gerekteki gcnn ak ifadesidir.

45

(BRZENDNE, Ocak-2007), s. 23 Rey, Pierre-Louis, La Femme, Bordas, Paris, 1972, s:76; (GZEL, 2006), s.50
82

81

46

Tahrif Kadn ve erkein eitlii ve mkellefiyetindeki sorun iin dini literatr sulu tutan bir ksm insanlar bulunur. Aslnda bunun sebebi aratrlnca sulanmas gerekenin yine insanlar olduu grlecektir. nk Allah Tel kinatn dzenini kurarken adaleti ile tecelli klmtr. Allah Tel kiiye ancak gcnn yetecei kadar ykler 83 Allah hi kimseyi kendisine verdiinden bakasyla mkellef (sorumlu) tutmaz. 84 Bu nedenle yanl olan ve akln almakta glk ektii konularda sorunlarn k yerlerini grmek gerekir. Kurn- Kerim bu konu ile ilgili bize bilgiler vermektedir. [Tahrif iin ilk dnem kaynaklarnn kelimeye ykledikleri anlam, hem de Kurn- Kerim ifadeleri gz nnde bulundurulduunda, Kurn- Kerimde geen tahrf kelimesinin, anlam arptmak, sze yanl anlam vermek, sz gerek amacndan saptrmak ve kelimeleri balamndan koparmak gibi anlamlara geldii anlalmaktadr. Kelimenin tahrf ediyorlar eklinde tercme edilmesinin yanl olduunu dnyoruz; zira gnmzde tahrf kelimesi stlh bir boyuta sahiptir ve okuyucunun zihninde metnin bozulmas ynnde bir arm yapmaktadr. Kurn- Kerim evirilerinin tahrf kelimesine anlam verirken, kelimenin Kurndaki kavramsal anlam ile gnmzdeki stlh boyutu arasndaki fark gzden kardklar anlalmaktadr. Anlam arptmak manasna gelen tahrf kelimesinin daha iyi anlalmas iin yetlerde bu kelime ile birlikte kullanlan
83 84

Bakara, 286 Talak, 7

Havvann Kzlar

mevdc szcnn zerinde de durmak gerekir. Bu kelimenin, tercmelerin ounda olduu gibi yer eklinde deil de, kelimelerin vaz edildikleri ey, baka bir deyile kelimelerin asl anlam, kelimelerin balam eklinde evrilmesinin daha doru olabilir. Dolaysyla Kurn- Kerimde tahrf kelimesinin yan sra, tebdil, leyy (dili eip bkmek), kitmn (gizlemek), nisyn (unutmak), Allahn yetlerini satmak, elleriyle kitap yazmak gibi baz kelime ve ifade kalplarnn da tahrfle dorudan ilgili olduu dnlmektedir. Kurnda tahrf kelimesinin kullanlmas, konuyla ilgili aratrmalarda bu kelimenin n plana kmasna neden olmaktadr. U, snr, kenar anlamlarna gelen harf kknden tretilen tahrf, iki ekilde yorumlanmas mmkn olan bir sz bir tarafa ekmek 85, kelimenin veya szn anlamn benzer anlamlarla deitirmek 86, manasn bozmadan lafz deitirmek 87 gibi manalara gelmektedir. Buna gre tahrf, Kutsal Kitaplarn metninin veya yorumunun tahrf edilmesidir. Fahreddin er-Rz, tahrfin metin ve yorum tahrfi eklinde ikiye ayrlabileceini syler. Ona gre, Kurn- Kerimde bahsedilen tahrf, yalan-yanl yorumlar yaparak ya da kelime oyunlaryla szn anlamn baka ynlere ekmektir 88. ] 89 Ksacas olan olduundan baka gstererek anlayn yanl mecraya ekilmesi ile tahrif meydana gelir. Bunu kastl yapanlar olduu gibi maksad aan iyi niyetlerde olabilir. Onun iin bilgilerin ve dncelerin srekli irdelenmesi ile durgun suyun bulankln gidermek gerekir. Kadn konusu da tahrif snfndan en ok pay alanlardandr.
sfehn, Mfredt, s. 228. bn Manzr, Lisnl-Arab, IX, 43 87 Crcn, Seyyid erif, Tarft (bask yeri ve tarihi yok), s. 53; EbulBek, Klliyyt, s.294. 88 Bkz.Rz, Fahruddn, et-Tefsrul-Kebr, Msr, ts., III, 134-135; XI, 187; VIII, 114. 89 Muhammet TARAKCI, Tevrat ve ncilin Tahrfi ile lgili Kurn yetlerinin Anlalmas Sorunu, Usl, 2 (2004/2), 33 - 54. U lahiyat Fakltesi Dinler Tarihi Anabilim Dal
86 85

47

Havvann Kzlar

48

Kadnn Yaps ve Ruhu Muhabbet btn eyada vardr. Hi bir mevcut vahdetin (birliin) varlndan hali olmad gibi, muhabbet meylinden (sevgi alkasndan) de ayr deildir. [Filozoflar: Btn mevcudatn ayakta durmas ve bekas muhabbetledir demilerdir. Bitkilerle, cansz varlklar bile ak ve muhabbetle muttasf olup, btn z ve kabuklar bu emeden su imitir. Unsurlarn kendi doduklar yerlere meyli stndr ve bu yerden ksalar da yine oraya dnmeyi isterlerOnun zorla kald bu yerden aslna dnmek istemesi ak ve muhabbettir. Erkek, kadna kar koymaya kalkmaz ve kadna malup olur. Her ne kadar erkek kadndan stn gibi grnse de gerekte kadn, erkeklere galip gelmektedir. Kadn gzel yz, edas, zeks ve alay ile erkei kendine esir eder. Sevgi ve acma duygusu insanlk vasf olduu iin akll ve ince ruhlu erkekler, kadnlara kar daima anlayl ve efkatli davranr, onlara sertlikle muameleden ekinir, onlar krmak ve incitmek istemezler. rfan sahibi kiilerin kadna gsterdii sevgi, aslnda Hakkn nuruna ve Hakkn gzelliine gsterilen sevgidir. Her cisim unsurunun, scaklk-soukluk, yalk ve kuruluk tan biri ile muttasf olmas aktan dolaydr. Mesel ate scaklk ve kuruluk, hava scaklk ve rutubet, su soukluk ve rutubet, toprak soukluk ve kurulukla muttasftr. Bu itibarla aralarnda ak vardr ve btn eylemler akla gelien bir arzunun sonucudur. Mesel suyu zorla stsalar, zor kalktnda yine sevgilisi olan souklua geer ve ona ular. Her basit ve birleik unsurun, cinsine meyli ve muhabbeti vardr. Cinsi olmayandan da nefret ederek ve ondan kamak ister. Gkteki lemlerin devir ve hareketleri ak dile getirir. Bu akl cevherinin, yceliklerin ve mmkn olan dier ekillerin balangc ve kayna olmutur. Nitekim felsefede tespit edilmitir ki, mevcutlarda noksan ya da kemal noktasnda ne varsa, hepsi muhabbete terettp eder ve ondan dolaydr. Muhabbet, birlie ve Allah Telya yaklamaya balangtr. stnlk, okluun bir blmdr ve ondandr. Noksanl gerekli klar.] (Knalzade, 1979), s. 143

Havvann Kzlar

Kadnn cinsellii Erkein olgunlama yann krk olmas; ehvani ve sadist duygularn kontrol edebilmesi iin uzun bir zaman gemesi gerektiini gsterir. Yani genliin verdii heyecanlarn temelinde nceleri cinsel drtler fazla yer tutarken zamanla bu duygularn yerini akl, mantk ve gerekliin ald grlr. Kadn olgunluk ynnden erkein ok ilerisinde olduundan bu olumsuzluklar yaamad iin sakindir. [Din bykleri, kadnda, Allah Telnn, Hazreti ie ve Hafsa radiyallh anhaya kar, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme yardmc olarak, kendini, Cebrili, slih mminleri ve melekleri tutan bir batn, yani ze ait kemal yz, hli grmlerdir. Kadnn o kemalinden biri de, dnyann en byk hkmdarnn, vika zamannda, ona secde hline gelmesidir. Biri de Meleklerin hay ynnden en gls, kadnlarn nefeslerinden yaratlm olanlardr. Yine kadnn kudretindendir ki, ehveti erkeklerin ehvetinden yetmi kat daha fazla olduu halde, iinde bulunan vika, cima arzusunu erkekten daha ok gizler. Kadnda bunun gibi, daha nice srlar vardr.] 90 Bu nedenledir ki cinsellik konusunda erkein varl fazla bir deer tamad gibi namus kavram kadnda daha deerli olurken erkein bu konuda deeri kyas kabul edilemeyecek kadar kk grlmtr. nk zina ayetinde 91 kadnn nce zikredilmesi bize erkein ikinci planda kaldn gsterir. Hrszlkla ilgili ayette ise 92 erkek nce zikredilmitir. Bu iki ayet kadnnn kendini korumas ile hayatna karan erkee kar da korunmas tavsiye edildii anlalmaktadr.

49

(A'RN, et al., 1980), s. 276 Zina eden kadn ve erkein her birine yzer denek vurun. Allah'a ve ahiret gnne inanyorsanz, Allah'n dini konusunda o ikisine acmayn. Onlarn ceza grmesine, inananlardan bir topluluk da ahit olsun. (Nur, 2) 92 Erkek hrsz ve kadn hrszn, yaptklarndan tr Allah tarafndan ibret verici bir ceza olarak, ellerini kesin. Allah Gl'dr, Hakim'dir. (Maide, 38)
91

90

50

Kadndaki incelik [Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, baz sembollerle kadn ruhuna ve psikolojisine dikkat eker. Bir yolculuk esnasnda, develeri srmekle grevli olan Enceeye, develeri heste srmesini hatrlatrken, hanmlarn kristal kselere 93 benzeterek, kadnlarn nzenin olularna ve onlara ll davranlmas gereine iaret eder. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Kadn ee kemiinden yaratlmtr. Her zaman memnun olacanz tarzda hareket edemez. sterseniz, bu vaziyetlerinden dahi istifade edebilirsiniz. Tam arzunuza gre dorultmak isterseniz, onu krarsnz. Onun krlmas da boanmasdr 94 buyurur. Bu hadiste belirtilen kadnn ee kemiinden yaratlm olmas, elbette anatomik bir bilgi deildir. Belki daha doru bir ihtimalle, ifade mecaz olup, lsz bir dzeltmeye gidildiinde boanmaya neden olunabilecei hususu anlatlmaktadr. Zaten hadisin, Kadnlara hayr tavsiye edin ifadesiyle balamas ve onun krlmas, boanmasdr ifadesiyle de sona ermesi, hkmn merciinin terbiye ve ev siyaseti olduunu gsterir. [ Yaamas iin erkein sna olmadan kadn ne yapabilir? Bu sebepten dolay kadn hayal krklklarn sineye ekmek zorundadr.] 95 Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem,Allahm, ben iki zayfn hakkn gnah sayarm; yetim ve kadn. 96 buyurdu. Yine Kadn haklarna riayet konusunda Allah Teldan saBuhr, Edeb, 90; Mslim, Fedil, 70-72 Mslim, Rada, 59. 95 Rey, Pierre-Louis, La Femme, Bordas, Paris, 1972, s:164-165; (GZEL, 2006), s.45 96 bni Mce, Edeb, 6.
94 93

Havvann Kzlar

knn. Onlar Allah Telnn emaneti olarak aldnz. Onlarla birlikte yaama hakkn, Allah Telnn emri ve msaadesiyle elde ettiniz 97 ifadesiyle, evliliin kudsiyetine iaret eder. Hayrl olannz hanmlarna iyi davrananzdr 98 szleriyle, genel tavsiyede bulunur. yi geinmede nemli esaslardan olan; hogrl olma, kusur aramama ve gzel huylarn grmezlikten gelinmemesi hususlarnda ikaz mahiyetinde ise, Bir kimse hanmna kin tutmasn. Onda holanmad huylar bulsa bile, memnun olaca huylar da vardr 99 buyurur.] 100 Bir kadnn toplumda varolu biimi, onun kendine kar olan tutumunu gsterir. Kadnn varl hareketlerinde, sesinde, fikirlerinde, yz ifadelerinde, giysilerinde, setii evrelerde ve zevklerinde ortaya kar. Gerekten de kadn kendi varlna katkda bulunmayan hibir ey yapmaz. Varl, kadnn kiiliiyle yle i iedir ki erkekler bunu bedenden kan bir tts, bir koku, bir scaklk olarak alglarlar. Kadn olarak domak, erkeklerin mlkiyetinde olan zel, evrelenmi bir yerde domak demektir. Kadnlarn toplumsal kiilikleri, bylesine snrl, bylesine koullandrlm bir yerde yaayabilme ustalklarndan dolay gelimitir. Ne var ki bu, kadnn z varlnn ikiye blnmesi pahasna olmutur. Kadn hi durmadan kendisini seyretmek zorundadr. Hemen hemen her zaman kendi imgesiyle birlikte dolar. Bir odada yrrken ya da babasnn lsnn baucunda alarken bile ister istemez kendisini yrrken ya da alarken grr. ocukluunun ilk yllarndan balayarak hep kendi kendisini gzlemlemesi, bunun gerekli olduu retilmitir ona. Bylece kadn, iindeki gzleyen ve gzlenen kiilikleri, kadn olarak onun kimliini oluturan ama birbirinden ayr iki e olarak grmeye balar. Kadn, olduu ve yapt her eyi gzlemek
97 98

51

Eb Davd, Mensik, 56. Tirmz, Rada, 11. 99 Mslim, Rada, 61. 100 (GNE)

Havvann Kzlar

52

zorundadr. Erkeklere nasl grnd, onun yaamnda baar olarak saylan ey asndan son derece nemlidir. Kadnn kendi varln alglay, kendisi olarak bir bakas tarafndan beenilme duygusuyla tamamlanr. Erkekler kadnlara kar belli bir tutum edinmeden nce onlar gzlerler. Bu yzden bir kadnn bir erkee grn, kendisine nasl davranlacan da belirler. Bu sreci bir lde denetleyebilmek iin kadn bunu kabul etmeli ve benimsemelidir. Kadn benliinin gzleyici yan, gzlenen yann ylesine etkiler ki sonunda tm benliiyle bakalarndan nasl bir tutum beklediini gsterir. Bylece kadnn, bir ei daha bulunmayan bu kendi kendini etkileme sreci onun kiiliini oluturur. Eylemlerinin her biri amac ya da drts ne olursa olsun- o kadnn kendisine nasl davranlmasn istediini gsteren birer simgedir. Bir kadn tutup barda yere atarsa bu o kadnn kendi kzgnln nasl ele aldn, bu yzden bakalarndan nasl bir davran beklediini gsterir. Erkek ayn eyi yaparsa bu, yalnzca onun fkesini da vurmasdr. Anlatlanlar yle zetleyebiliriz: erkekler davrandklar gibi, kadnlarsa grndkleri gibidirler. Erkekler kadnlar seyrederler. Kadnlarsa seyredililerini seyrederler. Bu durum, yalnz erkeklerle kadnlar arasndaki ilikileri deil, kadnlarn kendileriyle ilikilerini de belirler. Kadnn iindeki gzlemci erkek, gzlenense kadndr. Bylece kadn kendisini grsel bir metaya dntrm olur. 101

101

John Berger (Grme Biimleri adl kitabndan)

Kadn kimliini Etkileyen Faktrler Genel olarak, ataerkil sistem, kltr, ekonomi, politika, bilim, din, medya, zelde de yetime farklar, aile, yasaklar, tabular, bilgisizlik ve korku da, kadn cinselliini farkl derecelerde etkilemektedir. 102 [Erkeklerin erkek olmalar yeterli iken; kadnlar iin izilen snrlar daha farkldr. Kadnlar hem kadns olmak, hem de fazla kadns olmamak durumunda braklrlar. Bu elikinin kayna, ideal kadn formunun bir erkek hayali olmasndan kaynaklanmaktadr. Dolaysyla tam olarak ne olmas beklendiini anlayamadan; etiketlenmekle ezilmek arasnda yaayanlar genellikle kadnlar olmaktadr. Kadnlar farkl farkl taraflara koutururken, erkeklerin hedefi bellidir... Erkeklik..] 103 Burada yle bir durumdan sz edilebilir. Yukarda bahsedildii gibi kadnlar erkekleri; duygusal olarak sevgilerini verecek, duygularn ve hatta yaamn paylaacak biri olarak grrler ve tamamen bu sebeple erkekler onlarn hayatnda vazgeilmez bir olgudur. Onlarsz baz zamanlarda kendilerini bir hi olarak kabul edip, bireysel olmada/davranmada zorlanrlar. Kadnlarn beklentisi beyinlerine bir nceki jenerasyondan kodlanmtr. nlerinde ya annesinin kocas, ya anneannesinin kocas ya da dier kocalar vardr ve kadn bunlar rnek alarak genel profile uygun bir erkek hayal eder. Oysa erkeklerin hayatnda olan veya beraber olduu kar cins daha ok olduundan beklentilerinin ise belirli bir profile oturmas gerekmediinden hatta beklentilerinin duygusal beklentilerden ok daha beeri veya fonksiyonel olmasndan dolay ideal erkek tanm daha kolay yaplrken, ideal kadn her bireye gre deimektedir.
102 103

53

(ETNKAYA, 2006), s. 144 (DNCER, 2007), s. 20

Havvann Kzlar

54

[ XIX. Yzyl bilimselliin getirdii sarholukla maddeyi nasl alglyorsa ruhu da yle anlayabileceini dnm. Psikolojinin babas Freud, insan ruhuna ok mekanik yaklar ve insan aklnn kaos olduunu dnr. Kendisine peygamberlik atfeder. Yahudi Freuda tepki Hristiyan dnyadan Jungtan gelmi. Freudun gremedii benlikten bahsetmi. Ama kendisinin tanr st konumlandrd sylemlerine de rastlyoruz. Mesnevide krlerin filleri tanmlamas istenir. Bacana dokunan kr, stun gibi, kulana dokunan yelken gibi tanmlamalarda bulunur. Bat psikanalizi btne bakamad iin kendini sorgulamaya oktan balamtr.Transpersonal Psychoteraphy (Bentesi psikoloji) bunun bir sonucu. Her birey iin onu anlayarak ona zel bir yntem gelitirilir. Ateiste bir ateist gibi ikolik bir insana onun anlayaca tarzda, Budist bir insana ise o felsefeyle yaklar. Avrupa ve Trkiye toplumlarnda son 50 ylda patolojik 104 bir kayma yaand. Gelecek kaygs yaanyor. Ama bunun herkesin iddia ettii gibi ekonomik skntlarla bir alakas yok. nsan beyni uyar bombardmanna tutuluyor. stek ve arzular tamamen maddeye ynelik bir hale getirildi. stekler dizginlenmeli. An bilincinin farkna varmamz gerekiyor. u anda vahi kapitalizm dnemini yayoruz. Genlik anne babalarn ideallerini paylayor. Reaktif tepkileri henz balamad ama balamak zere. Gen ya o nefret ettii dnyay paylaacak ya da kendini yok etmeye ynelecek. Batda bu sre uyuturucuya balanma olarak gzlendi. Anne babalar tutumlarn deitirmeli. ocuklarna kendi dnyalarn yaratma frsat vermeli.] 105
Pathological: 1. Patoloi ile ilgili; 2. Normal d seyir gsteren, hastalk iareti olan, marazi, patolojik. 105 http://www.scribd.com/doc/8965265/ Abraham Maslow'un Dnen Beyinlere Hi Okunmam Yazlar 3 18 Mart 2009
104

Havvann Kzlar

Kadnn Zaaflar Yaratc, stn ve erdemli vasflarna ramen kadn bir fitne unsuru olmaktan kendini kurtaramaz. Fitne olmas demek kadnn stn vasf tamas demektir. Basit ve deersiz olan bir ey kimi ilgilendirir. Basit ve deersiz bir eyle kimsenin ilgilenmeyecei dnldnde fitne olmas aslnda kadnn stn vasflar tayor olmasnn doal bir sonucudur Deer grme kaygs ile insanlar birbirleriyle mcadele ederler. Erkeklerin akllarn balarndan alan, kadnn cazibesi ve gzelliidir. Kadn, estetik olarak gzel ve cazip, ftraten de daha ekici yaratld iin eytan erkein kadna kar zaafn bilip bunu kullanmaktadr. Ayrca kadn, hem nefs-i emmrenin hem de dnyann semboldr. Kadnn insanlk hasleti kadar nefsn zaaflar da vardr. Diiliinden ziyade kiilii ile temayz etmesi gereken kadnn, cinsellii ile yer edinmeye almas onun deerini drr. Yksek zelliklerini terk etmesiyle ba gsteren byle bir durumun sonucunda kendini fitne unsuru haline getiren kadn tehlike arz eder. Kadnn erkek iin gsterdii yaknl cinsleri iin gsterememesi de ayr bir sorundur. Erkein zaaflar karsnda ald tavrlar skc hale geldiinde kadn, kk eyleri bytmeye, bytt eyler de onu bomaya balar. Kadn ycelik vasf tadndan dme korkusunu srekli iinde tar. Aslnda ktlk erkeklerden deil genellikle hemcinslerinden gelecektir. [Tannm ruh hekimlerinden Prof. Dr. Ayhan Songar, fakltelerinin bir mezuniyet gnnde rencilerine yapt bir sohbette unlar sylyor: Birbirine gerek dost iki kadn grdnz m? Ben grmedim. Her kadn btn dier kadnlar kendine rakip grr ve (bilerek veya bilmeyerek) hepsinden nefret eder. Bu, kadnln tabiatnda vardr. Erkeklerde ise, bu rekabet hissi, daha ok meslektalar evresine inhisar etmektedir. Daima kendi yapamadmz yapana hasetle bakar, ondan nefret eder, onu kltmek

55

Havvann Kzlar

56

isteriz.] 106 " Bir kadn kadnlardan ektiini erkeklerden hibir zaman ekmemitir" [Pakize Suda 107 kadnlar yani hemcinsleri zerine yapt tespitlerde unlar syler: Btn kadnlar birbirlerini rakip olarak grrler. Birbirlerini kskanmalar iin ayn meslekten olmalaryla da menfaatlerinin atmas falan art deildir. Ortalkta kendilerinden baka kadnlarn da dolayor olmas, kskanmalar iin yeterli bir sebeptir. Yolu kadnlarn grev yapt bir yere, rnein bir banka ubesine den bir kadn, grd muameleden bunu p diye anlayabilir. Btn kadnlarn mutlaka koulacak artlar vardr. "Seninle evlenirim ama...", "dediini yaparm ama..." 108 Kendisinden 30 ya byk bir kadnla, srf paras iin evlenen pek az erkek vardr. Buna karlk etraf, babas, hatta dedesi yanda, ama mutlaka zengin erkeklere k olan(!) kadnlarla doludur.
OKUN, Ahmet, Sohbetler, Hatralar, st, 1982, s. 61 Pakize Suda (d. 1952 zmir), Trk ke yazardr. Girit Trklerindendir. 17 yana Ege gzeli seilmitir. Hrriyet Gazetesinde haftann drt gn ke yazs yazm ve 27 Aralk 2008 gn ekonomik kriz nedeniyle ke yazarlndan ayrlmak zorunda kalmtr. Yazd Kitaplar Az tadyla seviemedik. Yenmi yutulmu szler. Oynad TV dizileri 2006 - Sevda iei: Nazan Anne 2005 - Davetsiz Misafir: Kehribar 2003 - Hayat Bilgisi: Pakize 2002 - Pembe Patikler: Hadiye Yenge 1998 - Erguvan Yllar Yapt Programlar:Mi Mu Ltfen Bu Konuya Girmeyelim Dobra 108 [Kadn, bir erkekle evlilik yapt zaman baz meru artlar koabilir. Eer bu artlar koca kabul ederek evlenmise, bunlara riayet etmek zorundadr. Baz erkekler "Bunu imdi kabul edeyim, sonra benim dediim olur" dncesi ile daha nceden kabul ettikleri artlar hie saymak istemilerdir. Hz. mer radiyallh anh devrinde bir kadn, evlenirken evinden kmama artn erkee koar. O da bunu kabul ederek evlenir. Sonra bu art ihlal etmek isteyince Hz. mer "art kadnn hakkdr" diyerek kadnn hakl olduunu Belirtir. ] (SAVA, 1996), s.136
107 106

Havvann Kzlar

Hibir kadn alt yerde stnn kadn olmasn istemez. Vallahi bunu ben sylemiyorum, anketler yle diyor.] 109 Yine [ntikamda ve akta kadn, erkekten daha barbardr.] 110 sz de bize, kadnn karakterindeki kararllk hakknda fikir vermektedir. Fiziksel baz gszlkleri erkek tarafndan aalanmasna sebep olunca yetersizlik hissine kaplan kadn, bunun btn alanlarda da byle grldn vehmederek kendisine ikinci snf imajn yaktrr. Aslnda hi kimseyi verdii imkndan fazlasyla ykml klmaz 111 ayetinin srrn bilse devaml surette kendine rahatszlk veren bu vehimlerden kurtulacaktr. [Kadnlarn btn kiisel kurumlarnn ardnda daima kiisel olmayan hor grme vardr.] 112 [Btnyle kadn ve erkei karlatrrsak, u denebilir: Kadnn sslenmesi iin bunca yetenei olmazd, eer ikincil rol iin gds olmasayd. ] 113 [Prof. Carol Black, kadn doktorlarn saysnn artmasnn bu meslein etkinliini yitirmesine sebep olduunu sylyor.. Royal College of Physicians (Kraliyet Doktorlar Koleji) bakan Black, "Bir meslekte erkek egemenlii bittiinde o meslek gcn kaybediyor" diyor. Tabii ki Bayan Black'in aklamalar tepki alm. Black, tepki alan aklamalarn, kadnlarn vakitlerinin ounu, aileleriyle geirme isteine ve zel yaamlarn i yaamlarnn zerinde tutmalarna balam. "Kadnlar, gecelerini toplantlarda geirmek istemez" diyen Black, kadnlarn Rusya'da tpta, ngiltere'de de retmenlikte egemen olduunu belirterek, bu lkelerde bu iki meslein etkisini kaybettiini savunuyor. ngiltere'de yeni mezun olan doktorlarn yzde 60'ndan fazlasn kadnlarn oluturduunu syleyen Black, kadn tp rencilerinin art srerse 8 yl iinde lkedeki kadn doktorlarn saysnn erkek doktorlardan fazla olacandan
109 110

57

(AVCI, Kasm 2007 ), s.29-45 (Friedrich NETZSCHE, Ekim 2001 ), Ksm. 139 111 Talak, 7 112 (Friedrich NETZSCHE, Ekim 2001 ), Ksm. 86 113 (Friedrich NETZSCHE, Ekim 2001 ), Ksm. 145

Havvann Kzlar

58

ngiltere'de de tbbn etkinliinin azalaca endiesini belirtiyor.]114 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Dnya irin ve yeildir. Muhakkak Yce Allah sizi orada halife kld, nasl amel ettiinize bakyor! Dnyadan korkun (ekinin), kadnlardan korkun (ekinin) 115 buyurdu. [Kurn- Kerimde Ey iman edenler, elerinizden ve ocuklarnzdan size dman olanlar da vardr. 116 buyrularak, e ve ocuklarn beklenmedik yer ve durumlarda kiiyi hiret hazrlndan alkoyabileceine iaret edilir. Kurn- Kerimde, Nh aleyhisselm ve Lt aleyhisselmn hanmlar, inanmayanlar iin misal olarak verilir. Bu nebilerin hanmlarnn, kocalarna hainlik etmelerinden sz edilir. 117 Bilindii gibi, Nh ve Lt aleyhisselmn hanmlar, nebi hanm olmak erefinin gerektirdii iman, itaat ve kocalarna iyi davranma gibi hasletlere sahip olma yerine, bu erefin kadrini bilemeyerek kfre meylettiler. Hatta toplumun slah iin alan kocalarnn baarlarn kolaylatrmak yerine, onlara eziyet ettiler. Daha da tesi, hak dmanlarnn fesatlarna yardm amal ispiyonculuk yaptlar. Byle olduklar iin de, Allah Telnn gazabna uradlar ve kyamete kadar kt bir misal olarak hatrlanmaya mstahak oldular. 118 Mteakip ayette bu kt rneklie alternatif olarak, Hz Musa aleyhisselma iman eden ve bu nedenle de ehit edilen Firavunun kars siye ile Cebrail tarafndan bir erkek ocuu mjdesi verildiinde, Ben senden Rahmana snrm 119 ve Bana erkek eli demi deildir. Benim nasl ocuum olabilir?! 120
(AVCI, Kasm 2007 ), s. 56 Mslim, Kitab-uz Zikir Ved-Duada Ebu Said-il Hudri (r.a.)den tahri etti. Hadisin tamam Muhakkak Beni sraile gelen ilk fitne, kadn taifesinden idi buyurdu. 116 Tegbn, 14 117 Tahrm, 10 118 Elmall, M. Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, stanbul 1971, Vll, 51305131. 119 Meryem, 18 120 l-i mrn, 47
115 114

Havvann Kzlar

diyerek irkilen mrn kz Meryem, inananlara rnek gsterilir. 121 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemde, Meryem ile siyenin stnln teyit eder; Hz. Hatice ve Hz. Ftma ile Hz. ie radiyallh anhmalarda, bu hayrl kadnlar zmresine ilve eder. Dikkat ekicidir ki, Kurn- Kerim, Yusuf aleyhisselmn iffetini 122 uayb aleyhisselmn kznn yrynde bile hayl ve utanga oluunu, gzel jestler olarak n plna karr. 123 Ayrca Kurn- Kerimde, eytann hile ve tuza zayf olarak tanmlanrken 124, Yusuf aleyhisselmn dilinden, Sizin tuzanz gerekten byktr. 125 fadesiyle de, baz kadnlarn entrikalarna dikkat ekilir. Bu ayetlerde ncelikli anlatlan husus elbette inan esasdr. Fakat Kurn- Kerim ve Raslllah sallallh aleyhi ve sellem tarafndan rnek olarak zikredilen bu kadnlardaki vasflarn, mmin kadnlar iin nemli mesajlar ierdii de sylenebilir. Anlalan odur ki; kocasna evini dar edip kabir azab yaatan kadnlar da karsna olmadk ikenceleri ektiren erkekler de hep var olagelmitir.] 126 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, cehenneme girmeye sebep olan kadnlardaki baz huylara iaret eder. Bu huylar arasnda; kadnn kocasna nankrlk etmesini, dilinden bedduann eksik olmamasn ve ihsan bilmezliini de zikreder. Hatta bu iyilikbilmezlie, Eer, kadnlardan birine bir mr boyu iyilik yapsan, sonra da senden holarna gitmeyen az bir ey grseler, senden hi bir ey grmedim, derler 127 ifadeleriyle, aklk getirir. Bylesi huylardan dolay Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, kadnlara kefaret olarak sadaka vermelerini ve oka istifarda bulunmalarn tler. 128
121 122

59

Tahrm, 11 Yusuf, 32 123 Kasas, 25 124 Nis, 76 125 Ysuf, 28 126 (GNE) 127 Buhr, mn, 21. 128 Mslim, mn, 132.

60

Kadnn dnyaya meyli [Kurn- Kerimde, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ev hayat ile ilgili baz olaylar anlatlr. Bunlardan birisi de l 129 hadisesidir. Rivayete gre, bir defasnda, ihtimal Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin baz hanmlar, belki biraz daha mreffeh 130 bir hayat isterler. Bu istee muhatap olan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ise, btn hanmlarna gnl koyar ve bir ay uzlete ekilir. Bu konuda Hz. Eb Bekir ve Hz. mer radiyallh anhma tek cmle syler: Bunlar benden, elimde olmayan eyler istiyorlar. 131 ok gemeden, bu hususta ayet nazil olur. Ey Peygamber! Elerine syle: Eer dnya dirliini ve ssn (refahn) istiyorsanz, gelin size boanma bedellerinizi vereyim de, sizi gzellikle salvereyim. Eer Allah, rasln ve ahiret yurdunu diliyorsanz, bilin ki, Allah, iinizden gzel davrananlar iin byk bir mkfat hazrlamtr. 132 buyurularak, bizzat Cenab- Hak tarafndan Resulne; hanmlarnn serbest
l "l" fiilinden Arapa bir mastar olup, yemin etmek demektir. Bir fkh terimi olarak; kocann eiyle cinsel temas yemin, adak veya bir arta balayarak, belirli veya belirsiz bir sre kendisini bundan menetmesini ifade eder. Yemin ederken sre belirlenirse bunun en az drt ay olmas da gereklidir. 130 Mreffeh: (Rfuh. dan) Terfih edilmi, rahata, refaha kavuturulmu. * Nizam- hle, refah ve huzura kavumu olan 131 Ahmed b. Hanbel, III, 328. 132 Ahzb, 28-29
129

Havvann Kzlar

olduklarn bildirmesi ifade edilmitir. 133 Hitap kipiyle, daha hayrl hanmlar ihsan edilebilecei de belirtilir. 134 lgili ayetlerin nazil olmas zerine Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, nce Hz. ieden balayarak ilh emrin gereini yapar. Dnya hayatn ya da hiret yurdunu tercih hususunda serbest olduunu bildirir. Anne babasna danp konumadan acele karar vermemesini de tavsiye eder. Byle bir teklife Hz. ienin tereddtsz cevab ise, Bunun hakknda m anne-babama danacam? Vallahi ben, Allah, Raslllah ve ahireti tercih ediyorum olur. Dier hanmlar da farkl davranmazlar, ayn teklife ayn ifadelerle karlk verirler ve irade imtihanlarn baaryla kazanrlar. nk onlar, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden ayr kalmay lmden beter bir musibet kabul ederler. Sonu olarak, mehur l 135 hadisesinde hanmlarnn bu tercihlerine, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin de ok sevindii grlr. 136 Baka bir ayette, hanmlarndan ayrlmay veya onlarla birlikte kalmay tercih hakk Raslllah sallallh aleyhi ve selleme de verilir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem de hanmlarndan ayrlmamay yeler. Bu karlkl olarak birbirlerinden ayrlmamay tercih etmeleri zerine Allah Tel da, Byle yapman onlarn mutlu olmalarna, zlmemelerine ve
Ahzb, 28 Tahrm, 5 135 l: Evlilik akdinin sona ermesine yol aabilen bir yemin tr. Kocann eiyle cinsel temas yemin, adak veya bir arta balayarak, belirli veya belirsiz bir sre kendisini bundan menetmesi anlamnda bir slm hukuku terimi. Yemin ederken sre belirlenirse, bunun en az drt ay olmas gereklidir. Hz. e radiyallhu anh den (v. 58/677) yle dedii nakledilmitir: "Allah'n elisi hanmlarna il yapt ve kendisine hell haram kld. Arkasndan da haram hell yapt ve yeminden dolay kefaret verdi" (Buhr, Savm, 11, Salt, 18, Nikh, 91, 92, Talk, 21, Eymn, 20, Mezlim, 25; Tirmiz, Talk, 21; Nesa, Talk, 32). 136 Buhr, Tefsrul-Kuran, 5; Mslim, Talk, 30-35.
134 133

61

Havvann Kzlar

62

hepsinin senin verdiklerine raz olmalarna daha uygundur. Allah kalplerinizde olan bilir. Allah hakkyla bilendir, halimdir. Bundan sonra artk baka kadnlarla evlenmen, -elinin altnda bulunan cariyeler hari- gzellikleri houna gitse bile, bunlarn yerine baka hanmlar alman sana hell deildir. Allah her eyi gzetler 137 buyurarak, hem ilgili olayn bu ekilde sonulanmas vlr, hem de mminlerin anneleri olan bu hanmlar, Allah Tel tarafndan iltifat grr. Zaten, Ey Nebi! Elerinin rzasn gzeterek Allahn sana helal kld eyi niin kendine haram ediyorsun? 138 uyarsndan, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hanmlarnn rzasn gzetme ve gnllerini honut etme hususundaki hassasiyetini de anlayabiliriz.] 139 [Bir gn dervilerinden bir grup ziyaret maksadyla Ebul Hasan Harakani kaddesellh srrahul azz derghna gelirler. Bir de ne grsnler, eyh Hazretleri omzunda omuzlukla evine su tayor. "stad bu ne hal?" diye sorduklarnda, Hazret "Bu gn validenizi biraz kzdrmz, o da bize su tattryor." cevabn verir. Derken tekrar suya gider ve getirir. Bir iki aras kesilmeden yarm gn mtemadiyen eve su tar. Ziyaretiler "Acaba Valide Sultan bu kadar suyu ne yapar?" diye merak ederler. Bir de ne grsnler, Valide getirilen sular, su kaplarna deil de su akntsna dkyor ve bylece stada zahmet ektiriyor. Ziyaretiler kendi aralarnda "Bu ne manasz itir." diye sylenmelerine ramen Hazret hi oral bile olmaz ve su tamaya devam eder. Valide Sultann hrs geene kadar su tadktan sonra da "Seni kzdrdm hakkn hell et. Artk daha bana kzmazsn deil mi?" diyerek Valide Sultann gnln almaya alr. Eb Ali bn Sn ise yle anlatr: "eyh'i ziyaret maksadyla derghna gittim. Ebu'l-Hasan Harakn Hazretleri ormana gittiinde hanmndan onun halini
137 138

Ahzb, 51-52 Tahrm, 1 139 (GNE)

Havvann Kzlar

sordum. Hanm eyh'in byklne inanmad iin uygunsuz szler syledi. Ben orman yolunu tutup giderken eyh Hazretlerinin bir aslana odun yklemi gelmekte olduunu grdm. "stad bu ne haldir?" diye sorunca: "Evimdeki bel ykn tadm iin bu aslan da bizim ykmz ekiyor." buyurdu. eyh'in bu hanm hrn huyluydu, giden dervilerine pek yz vermezdi; kim kapdan eyhi sorarsa ona ve eyh Hazretlerine uygunsuz szler sarf ederdi. Yine bir gn bir grup dervi eyhin devlethanesine gelir ve korka korka kapdan seslenirler "Efendimiz burada mdr?" diye. Onlar validenin azarndan korktuklar iin "imdi Efendimize de hakaret eder." dncesiyle cevap bekledikleri srada ierden tatl ve gayet nezaketli bir ses iitirler: "Buyurun misafirhaneye, size de kurban, Efendinize de kurban, geldiiniz yollara da kurban olaym. Efendiniz baka bir yerde davetlidir, haber salaym imdi gelir." der, misafir odasna alr ve dervileri arlar. Hepsi hayret ierisindedir. Efendimiz herhalde valideyi ird etmi sevinci iinde iken eyh Hazretleri ieri girer. Ziyaretlerini yaptktan sonra sorarlar. "Efendimiz yoksa validemiz ird m oldu? Bize hi bir zaman gstermedii alakay gsterdi ve size kar hrmet-miz tazimde bulundu." eyh Hazretleri tebessm ederek buyurdu: "Allah ona rahmet etsin vefat etti bu ikinci eim. O, benim yumam bytyordu. Bu da kendi yuman bytyor." ] 140

63

140

(YALSIZUANLAR, 2006), s. 88-89

64

Kadna bak Bak asn erkek ve kadn zerinden dnmek gerekir. Erkein kadnlarla, kadnn da erkeklerle ilgili hkmler verirken kendi cinslerine meyletmeleri mmkndr. Bu nedenle objektif olmak ok zordur. Bak alarna misal verecek olursak; [Bir grup kadn Paris Kent Konseyine krmz apkalar giyip geldiler. Bunun zerine Chaumette Konsey yelerine yle seslenmitir: Bir kadnn kendini erkekletirmeye almas tm tabiat kanunlarna aykrdr. Bu sapk kadnlarn, bu erkeklemi kadnlarn zgrln simgesini kirletmek amacyla pazarlarda krmz apkayla dolatn Konseye hatrlatrm. Cinsiyet deitirmek ne zamandan beri serbest? Ne zamandan beri kadnlarn ev ilerini, ocuklarn beiklerini terk edip kamu alanlarna, galerilerde nutuk atmaya, Senatoya gelmeleri kabul edilmekte? Kadnlara ise Chaumette yle haykrmtr: Erkek olmak isteyen siz kstah kadnlar! Neyiniz eksik? Baka neye gereksiniminiz var? Bizim gcmzn yok edemedii tek despotizm sizinki, nk sizin despotizminiz ak ve tabiatn eserinin bir sonucu. Tabiat adna ne olduunuzu hatrlayn ve frtnal yaantmza imreneceinize bize bu frtnalar unutturmakla yetininiz. Yaadmz tehlikeleri aile kucanda unutalm; sizin bakmnzla gzelleen yavrularmza bakarak skntlarmz unutalm. 141] 142
( HUNT, Lynn (1996): Erotizm ve Politika, L. Hunt, ev. Aye Lahur Krtun, Kabalc Yaynevi, stanbul, s. 162) 142 (AKMAK, 7(2) 2007), s. 731
141

Havvann Kzlar

[Benim metrese ihtiyacm yok. Daha dorusu bu bir teferruat. Benim, seven bir kadna, anlayan bir kadna ihtiyacm var. Belki bu kadn ok my darling 143. Bir veya bin. Sen hkrklar kahkaha sanyorsun my darling.] 144 [Kadn ya ehvettir, ya efkattir. Yahut ikisidir. Sen bana ciltlerde ara onu diyorsun.] 145 [Kadn Sfenksten farkl. Sfenksin sorduklarn bilirsen Sfenks lr. Bilmezsen seni ldrr. Kadn gzleriyle sorar ve bekledii cevab alamaynca lr ve ldrr. Peki, bekledii cevab alrsa? Yeniden sorar kadn. Cevap cmle deil, harekettir. Kelimeler birer oyuncak onun iin. Gsne takaca ineden daha deersiz bir oyuncak. Ama saadet de bir Sfenks, my darling!] 146 [Hayr. Kadna, yani efkate, yani arkadaa ihtiyacm vard. Hayr. Bilhassa diiye ihtiyacm vard.] 147 [Glmseyen her kadn seviyordum, alayan her kadn seviyordum. .Kadn seviyordum.] 148 Yukarda kadna bakn kendi cmleleriyle sergilediimiz, yine baka bir eserinde de Bugn hepimiz ruha ok fakirlemi bir insanlkla cebellemekteyiz diyen ve gnmz toplumunun hastalkl bnyesiyle ilgili bunun gibi daha birok nemli tehisleri bulunan Cemil Meriin zengin bir i dnyann aydnlyla alglaynn aksine kadn, cinsel bir obje olarak grenlerin says da azmsanmayacak kadar oktur.

65

143 144

Darling: i. sevgili, sevgilim. s. 1. sevgili. 2. sevimli, cici, ho.. (MER, Journal, cilt 1 Mart 1995), s.341 145 (MER, Journal, cilt 1 Mart 1995), s.340 146 (MER, Journal, cilt 1 Mart 1995), s.346 147 (MER, Journal, cilt 1 Mart 1995), s.389 148 (MER, Journal, cilt 2 Mart 1993), s. 53

66

Kadna Feminist bak [Kadna feminist bak; konunun toplumsal olarak ina edildiini, dolaysyla tarihsel, toplumsal, kltrel balam iinde ele alnmasnn gerekliliini savunur. Kadna feminist bak, erkek merkezli bir baktan ayran en nemli zellik ise, kadn zerk bir varlk olarak grmesi, kadnn tanmlama ve hayatn kontrol hakkn talep etmesidir. Bu balamda feminist bak, kadn, erkekten yola karak anlamaya almaz, erkein hizmetinde grmez, kavramlar erkee gre tanmlamaz, kadnn ok boyutluluunu grr, magazin tarzn reddeder ve eitliki bir bakla bakar.] 149 [Feministlerin gittike "ghettolamas 150 bir tr yeni sahte din haline brnmesi, "erkek dmanl" ve "lezbiyenlik" ile kartrlmasnda aranabilir mi? Feminizmin yansmas, dn ve bugn hakknda neler biliyoruz? Kadn sorunun birok sorun gibi karmak ve ok bilinmeyenli olduudur.] 151 [Nitekim Rousseau, bu konudaki dncelerini Msy d Alemberte Tiyatro zerine Mektup (1758) isimli eserinde yle aklamtr: Aslnda onu koruyacamz yerde kadna hizmet etmekteyiz. Onun emrine girerek onu aalyoruz. Paristeki her kadn etrafna kendinden daha kadns erkeklerden olumu harem toplamtr. Hepsi kadnn etrafnda ona kul kle oluyorlar. Oysa kadnn ancak kalbine hizmet edilir. Rousseau yle devam eder: Ayrla dayanamayp kendileri
(ETNKAYA, 2006), s. 139 Getto: (i.) bir ehirde, mahrumiyet iinde yaayan aznlk mahallesi; ortaada baz Avrupa ehirlerinde Musevi mahallesi. 151 (GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 10
150 149

Havvann Kzlar

de erkek olamayacaklarna gre kadnlar bizleri kadnslatrmaktadrlar 152] 153 Sonuta Feminizm adalet kavramndan uzaklaarak eitlikten bahsederken aslnda kadn ve erkei olmayaca yere doru ekmektedir. Mesela son yllarda dillerden drlmeyen sosyal adalet deyiminin anlatt mesele, ok eskiden beri dnlen, btn dinler, rejimler, itima mezheplerce ileri srlen ve gerekletirilmesi vaat edilen bir husustur. Bir topluluun dzenli ve ahenkli olmas, fertler ve zmreler arasnda nefret ve dmanlklar bulunmamas, ancak sosyal adaletin varl ile mmkndr. Sosyal adalet, herkesin kimlii, cinsiyeti, bilgi ve kabiliyeti, almas, grd i nispeti ve derecesinde hakkn almas; hi kimsenin ezilip smrlmemesi demektir. Sosyal adalet, en basit bir insana da, hayat hakk tanmaktadr. Herkesin hayatnn huzur ve geim artlarna erimesi, sosyal adaletin ilk artdr. Sosyal adalet, sosyal eitlik demek deildir. Yani kadn ve erkei nereye kadar eitleyebiliriz. Bir yerden sonra eiktik kavram kendini yok etmek zorunda kalr. Herkesin ayn imknlara, sahip olmas adalet deil adaletsizlik olur. Bu nedenle mutlak eitlik, ne tabiatta, ne toplulukta hibir yerde yoktur. Hukuktaki eitlik de, ayn durum ve artlar karsnda, herkesin ayn muameleye tbi' tutulmas manasndadr. Sosyal bakmdan, tam bir eitlik aramak ve istemek; hem gereksiz, hem imknszdr. nk adalet kavram ile badatrlamaz. Mesela, kadn ve erkee ayn imkn vermek, eit ekilde grmek demek deil, herkesin cinsiyetinin karln grmesi, hakkn elde edebilmesi davasdr. Sosyal adalet art, hayat artlarn en uygun ekilde taksimini salar. stismar ortadan kaldrr. Herkese kendi lsnde hayat hakk verir. Cinsiyetler arasnda dmanlk bulunmayan bir cemiyeti meydana getirir. Byle bir toplulukta kadn ve erkek, imdi ve gelecek bakmndan kendilerini emniyette hissederler.
152

67

HUNT, Lynn (1996): Erotizm ve Politika, L. Hunt, ev. Aye Lahur Krtun, Kabalc Yaynevi, stanbul, s.147) 153 (AKMAK, 7(2) 2007), s. 728

Havvann Kzlar

68

Feminizm hareketi ile kadn kendini bulma asndan fayda salarken bir yandan snrlarn zorlayarak olmayacak bir konumu icra etmek durumuna dnce en byk zarar aile kurumlar demek zorunda kalmaktadr. Yoksa bir kadnn haklar asndan kendini savunmas en tabii hakkdr. Zulm iin snr yoktur. K by olmaz. Zulm karsnda eyleme gemekte insanln gereidir. Bu eylem ise karsnda bulunana zulmetmekte deildir. Kaybedecei bir eyleri kalmayan insanlarn taknlklar fazladr. Bu nedenle kaybedecei eyleri bulunanlarn bir gn ezilenler tarafndan rahatsz edileceini unutmamaldr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem konu hakknda zihinden kmas zor olan bir de tebhte bulunur: Allah Telnn emir ve yasaklarna giren meseleleri tatbik eden ve msamaha ve geveklik gstermeyen iyi kimse ile yasaklar ileyen kimselerin durumlar, bir gemiye binip kura ekerek, geminin alt ve st katlarna yerleen yolculara benzer. yle ki, alt katta oturanlar, su ihtiyalarn giderirken sttekilerin yanndan geip onlar rahatsz ediyorlard. Alttakiler bu duruma son vermek iin bir balta alarak geminin dibini delmeye balasalar, sttekiler hemen gelip: Ne yapyorsunuz? diye sorunca alttakiler: Biz su ihtiyacmz grrken sizi rahatsz ediyorduk, hlbuki suya muhtacz, imdi sizi rahatsz etmeden yerimizi delerek bu ekilde elde edeceiz deseler ve sttekiler bu ite onlara mni olsalar hem kendilerini kurtarrlar, hem onlar kurtarm olurlar. Eer yaptklar ite serbest braksalar, hem onlar helk ederler, hem de kendilerini helk ederler. Kadn ve erkein cemiyet iindeki durumlarn tekrar gzden geirmeleri, zaaflar kuvvetle yer deitirmek yerine mspet olan tespit ederek huzurun arsyla sosyal adaleti gerekletirmeleri gerekmektedir. Feminizm konusunda yine gnmzde raydan kan baz noktalar var. Kadnlarn ayr bir birey olmas kabul edilmesi gereken bir kavramdr. Fakat kadnlar anlatrken/anlamaya alrken erkekten, erkei anlatrken/anlamaya alrken kadndan yola kmak gerekir.

Erkein kadn hakkndaki dnceleri Dnceler iin genelleme yaplrsa unlar syleyebiliriz. [Kadn, kutsal kitaplardan balayarak cennetten kovulma nedeni sayldndan gnahkr olarak nitelendirilmitir. Kadn erkei batan kartarak kendisiyle birlikte onu da felakete srklemitir. O gnden itibaren, suu kadnn kabullenmesi ve pimanlk duygusuyla erkein egemenlii altna girmesi istenmektedir.] 154 [Erkekler akl gerektiren ilerin kendilerine, duygusalln da kadna ait olduunu varsaymaktadrlar.] 155 [Bakml olmak ancak fazla gze batan, diiliini sergileyen ekilde katiyen giyinmemesi, yle fazlaca dii grnmemesidir. Alakgnll olmak ve alakgnll grnmesidir. Srekli dierlerini dnmek, bakalar iin uramak, onlar mutlu etmeye almasdr. Kendini dnmek, kendi isteini yerine getirmek, kendine zaman ayrmamasdr.] 156 [Kadnn ebediyeti zeksnda deil, rahmindedir.] 157 [Erkekler elerine bal kalmalarnn karlnda onlardan ev ilerini iyi bir ekilde yrtmelerini ve kutsal bir grev olarak ailenin ve neslin devam iin ocuk dourmalarn isterler] Kadn ocuk dourmakla kalmayp, onun eitimi ile ilgilenmeli, onu toplumsal kurallara ve dini ykmllklere gre yetitirmelidir. Kadna yalnzca dourganl iin nem veren erkeklerin bu dncelerini Virginia Woolf syle dile getirmitir:
(GZEL, 2006), s.35 (GZEL, 2006), s.41 156 (NAVARO, 1997), s. 12 157 Peyami Safa; (Berna Moran, Edebiyat kuramlar ve eletiri, letiim Yaynlar, stanbul, 1999, s:257)
155 154

69

Havvann Kzlar

70

Artk ocuk istenmeyecek duruma gelinince, kadnlar tmyle gerekli olmaktan kar. 158 ] 159 [Erkek, kadnn isel yapsndan ok, fiziksel grnmnn n plana kmasyla, kadn bir biblo gibi alglamaktadr. Erkek, kadn karsnda bir manzara veya bir tablodan etkilendii gibi bylenir, sadece kadn seyretmek bile ona byk bir haz verir. Burada kadnn grevi, sessiz duruu ve kusursuz gzelliiyle bir kle gibi efendisini mutlu etmektir.] 160 [Pek ok sorunun, sanld gibi kiiye zg bozukluk veya eksiklerden deil de, iinde bulunduu sistemin kanlmaz beklenti ve koullanmalarndan kaynakland grlmektedir. Temelde sistemler iktidarda olanlar tarafndan kurgulanr. Tanmlar ve davran kalplar, iktidarda olanlar tarafndan belirlenir ve sadece iktidarda olanlarn lehine uygun olarak yaama geer. Kiilik rolleri de, ataerkil sistem iinde erkek egemen bak asyla kurgulanm, hem erkein hem de kadnn toplum iindeki rolleri yaplandrlmtr.] 161 [Kadnlar erkekler tarafndan olmak istedikleri gibi sevilselerdi bundan baka hi bir ey istemezlerdi. Ancak baz erkekler kt davranp; onlar aptal gibi grr, onlarla alay eder, daha ar giderek onlara fahie muamelesi yapp, evlilikte hizmeti gibi kullanrlar. Bazen erkek o kadar ar gider ki kadn sevmeyip, onlardan yararlanma, smrme, ballk yasasyla onlar egemenlik altnda tutmay ister.] 162

Woolf, Virginia, Kendine Ait Bir Oda, letiim Yaynlar, 2002, s:124 (GZEL, 2006), s.45 160 (GZEL, 2006), s.31 161 (NAVARO, 1997), s. 20 162 (GZEL, 2006), s.32; Maurois, Andr, Llia ou la vie de George Sand, Gnrale Franaise, Paris, 1956, s:464
159

158

Erkein kadna meyli Erkek kadna meyillidir. Bu konuda snrlarn ap taciz etmekten kendini de alamaz. Gnah olduunu bildii halde kendini bundan koruyamamas, erkein yetitii ortam ve kltrn etkisiyledir. Onun iindir ki, Allah Tel hrsna egemen olamayacan bildiinden erkein ok evlilik yapma ruhsatnn nn amtr. Ancak bir kadn drt kadna bedel olursa erkek niin ok evlenmek isteini duysun ki; konuyu deerlendirirken bunu dnmek gerekir. Aklayc olarak u hadiseyi rnekleyebiliriz: [.padiah yolu zerinde kimseyi selamlamazd. Mamafih Sultan Abdlmecid sk sk bu detten ayrlr, bilhassa Avrupal kadnlarn hatrlarna bir istisna yapard: Onlar selamlamakla kalmaz; eer onlarn bir sultana sunacak bir dilekeleri varsa, onlara sorular sorar, memnuniyetle konuurdu. Grand-dk Konstantin Mikolayevi ve kars grand-des stanbula geldiklerinde, onlarn mevcudiyetinden memnundu; grand-dke kar canl bir yaknlk ve grand-dese kar da derin bir hayranlk duydu. Onlar sevindirmek iin gemiin detlerini ve eski nyarglar bir yana brakarak onlarla ayn masada yemek yedi ve onlarla araba gezintisi yapt. Prenses hassaten zerinde yle canl bir izlenim brakt ki durmadan yle diyordu: Byle gnl alc olduktan sonra Hristiyanlarn tek kadnla yetindiklerine amamal. Haremimdeki gzel kular memnuniyetle salverirdim. Hi bir ey bizi haremlerimizin etkisi kadar ruha ve yreke yaamamz engellemiyor. Buna ne halife, ne sultan are bulamaz, zira taassup zerimize gzn dikmi, eski adetler bizi balam. rademizin karsna, bundan kurtulmamz nlemek iin gerekirse cinayetle karlar.] 163 slam erkein bu taknln bildii iin ok evliliin nn
163

71

(ZEL, Gz-1997)

Havvann Kzlar

72

ak tutmutur. Eer bu kap kapal tutulsa idi nevrozlu insanlarn says artt gibi, sosyal hayatta sorunlar halkas genilerdi. Kanunlarla kadnlara, erkeklerin bu zafiyetlerini bilip engelleme ruhsat geni bir biimde verilmitir. 164 Toplumun amazlarn zmek iin kanunlar karlkl rza ile gayri meru ilikiye izin vermektedirler fakat bu da salksz sonular dourmaktadr. ahsiyetin cinsellik zerine kurulmas da ayr bir sorundur. Cinselliin bu derece de n plana kmasnn sebeplerini aratrdmzda ok deiik sonularla karlamaktayz. Bunlarn banda ekonomik yetersizlikler nedeniyle ykselen evlenme yalarnn kiilerin olgunlamalarn geciktirerek kimlik bunalmlarna sebep olmasn gsterebiliriz. Bu durum ise en ok erkek zerinde etkilidir. Kadn erkein saldrgan duygularn kontrol edebildiinde, huzurlu bir hayata vesile olarak, einin srekli desteini kazanr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin genellikle evlenemeyen erkeklere nasihat etmesi, oru tavsiyeleri bu nedenledir. nk zina kriterlerini kanunlardan ok din, kltr, toplumun yaps ve bireysel olarak ele aldmzda byk kmazlarnn olduunu grrz. Daha geni alan kapsad iin gayr meru ilikiler zinadan daha tehlikeli bir durum arz etmektedirler Zengin ve refah seviyesi ileri topluluklarda son zamanlarda gayr meru ilikiler kadn ve erkeklerde eit oranda olmak zere art gstermitir.

En nemli Boanma Nedeni Geimsizlik 2003 ylndaki 50 bin 108 boanmadan yzde 93'ne geimsizlik gereke gsterildi. Boananlarn 46 bin 615'i geimsizlik, 2 bin 119'u dier, 708'i terk, 194' zina, 173' cana kast ve fena muamele, 166's akl hastal ve 133' de crm ve haysiyetsizlik gerekelerini gsterdi. 2003 ylnda boananlarn 21 bin 805'inin ocuunun bulunmad, 11 bin 695'inin bir, 9 bin 764'nn iki, 3 bin 912'sinin 3, 1606'snn 4, 722'sinin 5 ve 604'nn de 6 ve zerinde ocuk sahibi olduu belirlendi.

164

Erkein en byk destei ancak kadndr Hayatn vazgeilmezi kadndr. Kadn olmad zaman erkek kendini yalnz hisseder ve gl fizii dahi ona yeterli olmaz. Onun iin erkek hayatnda g bulmak istiyorsa bir kadna ihtiyac vardr. Ancak kadn bu yceliini kskanlk ve hased ile ypratr ve o ycelii elinden kaybeder. Gzel rnek olan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem baars ve kuvvetini Hz. Hadice radiyallh anhadan aldn srekli tefekkr ve tezekkr ederdi. O kadar zikrederdi ki dier hanmlar Efendimizin bu haline tahamml edemezlerdi. Bu sebeple erkeini seven kadn, onu yceltirse tarihte onlar anmaktan geri kalmaz. [Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Krk yana gelince ara sra inzivaya ekildii Hira dana sk sk gitmeye balam ve gittike houna giden bu ruh inziva srasnda byk hakikate yaklatn, kinatn o muazzam srn kefeder gibi olduunu hissetmiti. Hazreti Hadice radiyallh anha, onu ara sra kendisinden uzaklatran bu inzivalara can sklmyordu. Dier mtecessis ve ukal kadnlar gibi bana dikilip konumalaryla ve hareketleriyle dncelerinden ayrp, huzurunu karmyordu. Bilkis evde bulunduu srada elinden geldii kadar muhta olduu sknet ve riayeti salyordu. Hirya gidince de onu uzaktan takip ediyor, onu hibir surette rahatsz etmeden her ihtimale kar kendisini korumak maksadyla adamlarndan birini gnderiyordu. Bylece zemin, beklenen risleti telkki etmek iin hazrlanm gibi idi. Lkin bu hazrla ramen hdise oktan beri Nebiyyi muntazar yani beklenilen rasl bahsiyle alkalanan o lemi sarst. Kbedeki putlarn mevcudiyetine raz olmayan

73

Havvann Kzlar

74

kendi kavminin bu dallet iinde kalmayacana bir lhza phe etmemi olan beklenen rasl, Hazreti Muhammed sallallh aleyhi ve sellem dahi sarsld. Hira maarasnda ilhi vahiy gelir gelmez Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, fecrin alaca karanlnda evine kotu. Rengi deimi, btn vcudu korkudan titremekte idi. Zevcesinin hcresine girince kendini emniyette hissetti. ahit olduu hdiseyi titrek bir sesle Hz. Hadice'ye anlatt. Acaba ryada m sayklyor? Yahut ldrd m? Hz. Muhammedin manzaras, Hz. Hadice'nin kalbindeki en derin annelik duygularn uyandrd. Kocasn barna basarak itimad ve iman dolu bir sesle dedi ki: Ey, Ebulkasm, Allah Tel bizi gzetir. Bu mjdeye sevin ve sebat et. Amcaolu, Hadicenin cann elinde tutann hakk iin ben senin mmetin nebisi olduunu mit ediyorum. Allah seni asla utandrmayacaktr. Sen ailene balsn, doru szlsn, misafiri tutar ve arlarsn, felketlere kar yardmcsn. Hazret-i Muhammed'in korkusu yok olmu, yz parlamt. O, ne bir khindir, ne de kendisine cinler arpmtr. te Hz. Hadice'nin efkatli tatl sesi, sabahn klaryla beraber kalbine akyor, onu itimat, emniyet ve sknla dolduruyordu. Hz. Hadice radiyallh anha, bir annenin yegne evldna yapt gibi ninni syler gibi tatl sesiyle yatann etrafna gzel pembe ryalar serpiyor, sakin ve rahat bir uykuya dalnca gzlerini bir an zerinde tutuyor, sevgi ve tazim dolu kalbi arparak, yavaa hcreden kyor, kapya varnca tenha sokaa frlayarak amcasnn olu Varaka Bin Nevfel'in yanna kouyor. Mekke, henz sabah mahmurluundadr. Ortalk aydnla ve hayata almaa hazrlanyor. htiyar Varaka, Hadice'nin szlerini duyunca titredi. Bitkin, dermansz vcudunu bir canllk kaplad. Sille inerek cokunlukla konumaa balad: Varakann cann elinde tutann hakk iin, eer bana hakikati syledinse, ey Hadice, Muhammed'e gelen daha evvel Musa ve sa'ya gelmi olan vahyi ilhidir. Muhakkak ki, o bu mmetin rasldr, ona syle, sebat etsin.

Havvann Kzlar

Hz. Hadice, ihtiyarn daha fazla konumasn beklemeden ve szlerinin bir kelimesini tekrar ettirmeden mjdeyi hemen kocasna ulatrmak iin evine kotu. Fakat Hz. Muhammed'i brakt gibi uykuda buldu. Uyandrp uykusunu bozmaktansa, bann ucunda oturup beklemeyi tercih etti. Aradan ok zaman gemeden Hazret-i Muhammed yatanda rpnmaa, nefesi arlamaa, alnndan su gibi ter akmaa balad. Bu hali epeyce srd. Grnmeyen bir muhatab dinliyor gibi hali vard. Sonra kendisine verilmi bir dersi tekrar eder gibi: Ya Eyyhel Muddesir... sresini sonuna kadar okudu. Hz. Hadice, onu kollar arasna alarak Varaka Bin Nevfel'den iittiklerini nakletti. Hz. Muhammed, minnet ve kran ifade eden nazarlarla Hadice'ye uzunca baktktan sonra dnp yatana bir gz att ve teessr iinde: Ey Hadice dedi. Uyku ve istirahat devri artk geti. Cebrail Aleyhisselm bana insanlar hak dinine, Allah'a ibadete davet emrini getirdi, ama kimi davet edeceim? Kim icabet edecek? Hz. Hadice, heyecan ve imanla haykrd: Ben icabet edeceim, ey Muhammed, herkesten, her insandan evvel beni davet et. te ben, sana inanarak Mslman oldum. Allah Tel'nn rasl olduunu tasdik ediyor, inandn Allah Tel'ya inanyorum. Byk bir huzur ve rahatlk iinde onu tebrik etti. Sonra istei zerine Varaka'nn yanna gitti. Varaka, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi grr grmez haykrd: Bana can veren Allah Tel'ya yemin ederim ki sen bu milletin nebisisin. Kavmin tarafndan yalanlanacak, eziyet grecek, memleketinden karlacaksn, onlara kar savaacaksn. O gne yetisem Allah Tel bilir onun urunda nasl savaacam! Sonra ban ona yaklatrd. Hazret-i Muhammed de onu boynundan pt. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem sordu: Beni yurdumdan karacaklar m? Varaka cevap verdi:

75

Havvann Kzlar

76

Evet, senin gibi, btn rislet sahipleri dmanlk grmtr. Keke o gnde gen olsam... Keke o gn sa olsam... Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, duyduklarndan ok memnun olmutu. Einin yanna endiesiz bir halde dvas iin mcadeleye kararl olarak dnd. Mcadele balamt. Resul Ekrem bu uurda imdiye kadar hibir kahramann tarihinde ei grlmemi eziyet, bask ve ikencelere mruz kalmt. Kurey, dinlerinin aleyhinde bulunmasna, ecdatlarnn zamanndan beri taptklar putlara hakaret edilmesine tahamml edemiyorlar, en sert ve insafsz bir ekilde kar koyuyorlard. Kocasna bal ve getirdii hak dinine ilk inanan Hz. Hadice radiyallh anha bu etin mcadelede onun yannda yer alm, elinden geldii kadar yardmna komutu. Resul Ekrem'in Kurey'ten grd eza ve cefadan mustarip olarak eve dnnde vefakr ei onu teselli ediyor, maneviyatn ykseltiyordu. Bu hal senelerce devam etmiti. Kurey mrikleri, aldklar bir kararla Haim ve Abdlmuttalib oullarn Mekke haricinde bulunan Ebu talip semtine srlm, orada deta srgn hayat geirmek zorunda braklmt. Bu karar ihtiva eden sahife Kbeye mrikleri Hazret-i Muhammed'in taraftarlarna ve yaknlarna kar iktisad abluka tatbik etmiler, onlarla her trl mnasebeti kesmilerdi. Resul Ekrem, Mekke'den ayrlp Ebu Talib semtine gidince Hz. Hadice radiyallh anha hi tereddt etmeden onunla beraber gitmi, genliinin birok tatl hatralarn sinesinde toplayan ok sevdii aile evini terk etmiti. Ya bir hayli ilerleyen Hazret-i Hadice, kaybettii evltlarnn acs zerine balarna gelen bu yeni felket onu bir hayli ypratmt. Ebutalib'in semtinde Mekke'den uzakta sene kalmt. Bu zdrap yllar iinde kocas Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve arkadalaryla beraber birok sknt ve alamad mahrumiyetlere katlanmt.

Havvann Kzlar

Ya altm getii halde, silh, para ve say itibar ile kendisinden stn bir dmanla mcadele eden: kocasnn yannda bulunmak iin salndan fedakrlk yaparak stn bir gayret sarf ediyordu. Kuvvetli bir imann ve sarslmayan bir azmin karsnda Kurey'in muhasara, abluka ve boykotlar bir baarszlkla neticelenmi, Hz. Muhammed'in Mekke'deki evine dnme zaman gelmiti. Hazret-i Hadice glkle ve stn bir kuvvet sarfederek rahat deine avdet eder etmez hastalanmt. Yorgunluk, srldkleri yerde mruz kaldklara bask, zulm ve mahrumiyet altm be yandayken en son gcn tketmiti. Yataa den Hz. Hadice radiyallh anha son gnlerini yayordu artk. Nihayet gece gndz baucundan ayrlmayan sevgili ei Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kollar arasnda ruhunu teslim etti... Resul Ekrem etrafna baknca ona ilk inanan, dvasnda destek olan mbarek zevcesinin vefatndan sonra evin bombo ve kasvetli olduunu, Mekke'nin onun gmesinden sonra oturulacak bir yer olmaktan ktn grd: Hz. Hadice'nin vefat ettii ve Hzn Yl ad verilen o senede Hz. Muhammed'in karlat mkller ve zntler son haddini bulmutu. yle ki mrik dmanlar, etrafn saran bu Hz. Hadice'nin vefatndan sonra o zamana kadar slmiyeti kabul edenler, Hz. Muhammed'in etrafnda toplanm, onu mal ve canlar ile korumaya kararl olduklarn belirtmilerdi. Hz. Hadice radiyallh anha vefat etiinde, slmiyet davas bir hayli yaylm Mekke'nin snrlarn am, Hicaz'n etrafna hatt deniz ar lkelere kadar uzanmt. Ve Muhammed'in evi de bir gn u hdiseye ahit olacaktr. , Hz. Aie radiyallh anha genlik ve gzelliine, kocas Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin sevgisine gveniyor. Fakat kendinden nce Hz. Muhammed'in kalbine girerek hayatnn son anna kadar o kalbi kendine hasreden ve orada igal ettii

77

Havvann Kzlar

78

yeri lmnden sonra da muhafaza eyleyen Hadice'yi kskanyordu. Gnn birinde Hle Hz. Hadicenin kzkardei ziyaret kastiyle Medine'ye geliyor. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin evinin iinde Hle'nin gen sevgilisinin sesine benzeyen sesini iiterek kalbi arpyor ve: Ey Allahm, bu Hle'dir. Diye haykryor. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin halinden sinirlenen Hz. Aie kendine hkim olamayarak: Uzun yllarn ypratt Kureyli bir kocakary anyorsun, hlbuki Allah Tel onun yerine daha iyisini vermitir. Diye, sitem edince mbarek ehresi deien Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden u cevab alyor: Vallahi, Cenab Hak, bana onun yerine daha iyisini vermedi. nsanlar kfirken o bana inand, insanlar beni yalanlarken o tasdik etti. nsanlar beni her eyden mahrum ederken, o servetiyle yardm etti. Ve Cenab Hak, kadnlar arasnda yalnz ondan bana evld ihsan etti. Ve bu szler karsnda Hz. Aie radiyallh anha iradesini zapt ederken kendi kendine hitap ediyor: Vallahi bir daha ondan bahsetmeyeceim! Hlbuki daha nce ondan sk sk bahsetmekten kendini alamyordu. Bir gn de hep onun lfn ettiini grnce: Sanki dnyada Hadice'den baka kadn yokmu! Dedi. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemde buna karlk: Evet, o vard, vard ve ondan evldm da olmutu. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem her koyun kesiinden sonra yanndakilere: Hadice'nin arkadalarna da verin. Buyurduunu duyan Hazret-i Aie, bunun iin darlr gibi olmu. Bunun zerine Raslllah sallallh aleyhi ve sellem de: Onun sevdiklerini ben de seviyorum karln vermiti. Mekke'nin fethedildii gn oradan yol gemesine ramen Hazreti Hadice'yi unutmam, bu ilk zevcesinin defnedildii yakn bir yerde adr kurup, oradan Mekke'nin fethini idare etmiti. Hz. Hadice'den sonra slm dinine milyonlarca kadn girecektir. Fakat o, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hayatnda

Havvann Kzlar

Allah Tel tarafndan en mhim role seilen ve ilk Mslman kadn olarak kalacak ve Mslman olsun olmasn tarihiler Hz. Hadice'nin o roln anacaktr. Nitekim Batl tarihi Badey yle diyor: Hadice'nin sevdii iin evlendii erkee olan itimad, bugn yeryznde yaayan insanlardan her yedi kiiden bir kiinin din olarak inand akidenin ilk merhalelerine bir itimad havas katyordu. Margol Youth ise, Hz. Muhammed'in nbvvet hayatn, Hz. Hadice radiyallh anha ile karlat ve Hadice'nin kendisine elini takdir ederek uzatt gnle tarihini balatyor. Nasl ki ayn batl tarihi, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Medine'ye hicretinin tarihini Hazret-i Hadice'nin topraa verildiini ve Mekke'nin Hadice'siz kald gnle tesbit ediyor. Dermenghein ise, Hz. Hadice'nin sa sakal kark, garip bakl rkek bir halde Hir marasndan gelen kocasnn karsndaki vaziyeti zerinde duruyor, ondan anlyoruz ki Hadice'nin, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi tekrar sknet ve emniyete kavuturmu, bir sevgilinin hayrhahl 165, sadk bir zevcenin vefakrl, bir an annenin efkatiyle gsne bastrm ve Hazret-i Muhammedi orada, kendini koruyucu bir annenin kucanda bulmutu. Ayn tarihi, Hadice'nin vefat hakknda yle diyor: Hz. Hadice'nin vefatyla Hazret-i Muhammed kendisine ilk inanan, kalbini huzur ve sknetle doldurmaktan biran geri kalmayan, yaad mddete onu zevcelerin sevgisiyle, annelerin efkatiyle evreleyen kadn kaybetmi oldu. Hz. Hadice, raslle vaat edilen kiinin hayatn doldurmak, o yetime bir anne, o kahramana bir ilham verici, o mcadeleciye bir snak, o Reslallaha itimat, emniyet ve huzur kayna olmak iin mukadderatn hazrlad yegne kadndr.] 166
165 166

79

Hayrhah: iyilik isteyen, iyilik dnen. (Prof. Aie ABDURRAHMAN), s. 19-27

Havvann Kzlar

80

Erkek olabilmenin verdii sknt [Erkekler i dnyasn kefettike, erkekliin dayand temel elikinin eitli grnmleriyle karlalr; erkein cinsel kimliinin temel ta erkeke deil kadnca arzulardr. (Yani kadnlamak ona korku verir.) Erkekler iin her ey zordur. Dardan bakldnda ounlukla uzak anlalmaz grnrler. Ya da grltc ve sevimsiz olurlar. Erkekleri kendini tanmaya baladnda ise her ey daha ktye gider, savunmac ve ulalmas imknsz olabilirler. Aslnda, duygular konusunda genelde ak olan kadnlarn aksine, bakalarna almak ou erkee son derece zor gelir. Ama bunu baardklarnda, dramatik, cesur ve artc lde incinebilir bir i benlii aa vururlar. Erkeklere sknt veren nedenlerden birisi ou erkek hi konumaz, yani nemli veya ilgin eylerden konumaz. Bilinalt felsefeleri "konumak ucuz bir eydir, davranlar daha fazla ey anlatr" olduundan, ounlukla, nasl araba kullanyorlarsa yle balarlar: Yolu sormak yerine, bir kmaz sokaa rastlayana, kaybolana ya da kaza yapana kadar yollarna devam ederler. O zaman bile, yardm istemekten kandklar olur: arka koltuktaki src bunu onlarn yerine yapabilir. Baz erkekler depresyon, endie, iliki glkleri gibi kadnlarnkine benzer sorun ya da konulardan dolay tedavi grmek isterken, ok daha fazlas psikoterapiye yanamaz. Erkekler ileriyle ilgili bir kriz yaamaktadr. ten atlma, hatta iteki bir "yeniden dzenleme" erkekler iin sarsc bir deneyimdir. le ilgili kararlar almada zorluk ekme, pahalya mal olan politika atmalarna girme, irketin bask uygulamas, iinden sklma veya iine olan tutkusunu kaybetme gibi. Birok erkein cinsel ya da cinsel olduunu dnd belirtiler yznden cinsel drt veya zorlanm en sk ortaya konan sorunlardr.] 167

167

(GRATCH, et al., 5. bask / Eyll 2002), s. 13

"Erkein Unutulmas" gerei Aadaki sorular erkek gereinde sorunlarn ne kadar ok olduunu da gstermektedir. [Bugn kimi yaz ve eserde kadn hareketinden, kadn sorunundan her sz ediliinde, "erkein unutulmas" olgusuyla karlayoruz. Kadn sorunu ayn zamanda erkek sorunudur. rnein kimi yaz ve eserde deinilen "ataerkil 168 kltrn" acsn sadece kadnlar m ekiyor? Erkekler de ayn zdrab duyumsamyorlar m? Erkekler de ayn derdin kurban deiller mi? "Ataerkil kltr"n acsn erkekler de ekmiyor mu? Gelenek gerei dvmek, hatta "vurmak" zorunda kalan erkekler neyin kurban? "Ataerkil kltr"n esiri sadece kadn m? Sevmedii erkekle evlenmek zorunda kalan kadnlarmzn saysyla, "Allann emri, peygamberin kavliyle" e seen erkeklerimizin saylarn karlatrdk m? Genelde dayak atan erkektir. Ama erkeini dven kadn saysndan haberimiz var m? Kim kime "cehennem hayat" yaatyor? 169
Patriarchal: s. ataerkili, muhterem, yal ve saygdeer, Bu adan baknca skandinavya lkeleri, sve en bata, nderdirler. Hukuki ve siyasi dzenlemelerde en ileri kurallar svete bugn: Tam eitlik uygulanyor. Ancak kurallarn, yazl metinlerden kp, zihniyetlere girmesini beklemek iin daha ok zamana ihtiya var. Bu hukuki dzenlemelerin kltrel adan sindirilmesi, bireysel/ailesel dzeyde gereklemesi iin kadn ve erkeklerin bir eyler daha yapmas gerekiyor. Dzenlemeler sonucu skandinavya lkelerinde patriarkal (pederahi/ babasal) aile dzeni feci biimde sarsld. Ykld / yklacak.
169 168

81

Havvann Kzlar

Bu sorular cevaplamamz gerekiyor. Erkeklerin bunalm, i skntlar, "posterlere k olmalar" ve "kaderlerine ksmelerini" aratrmayacak myz? Gnmzde baz iler sadece kadnlara ayrlmtr. Erkek altrmazlar. Fransa'da spermarketlerde erkek tezghtar grdnz m? Ya da neden baz, iler erkeklere ayrlmtr? u an kim, nerede, niin sadece kadn altryor? Bu konulardaki tavrlar nedir? Aile basks, ana-baba, aabey, abla basks, sadece kadnlar zerinde midir? Erkek ocuklar ne zaman delikanllk ana ulayor? Daha nice soru cevaplanmay bekliyor. ] 170

82

Ev ii, aile ii iddet (dayak, kfr, ensest, ifal...) erkek takmn da etkiliyor bu lkelerde. rnein Danimarka'da "Dvlen/ Dayak Yiyen Erkekler Evi" ald 1991'de: Her ay 30 ile 60 yalan arasnda otuz kadar erkek bu eve snyor. Btn dier lkelerde dayak yiyen kadnlar hatrlaynca Danimarka'da dayak yiyen erkeklere alamak olas deil. Ama belirtilmesinde de yarar var. Trkiye'de de arada bir basna yansyan dvme olaylarna da rastlanyor. (GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 254 170 (GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 7

Erkeklerin Zaaflar Erkeklerin zaaflarn u balklarda toplayabiliriz. 1Utan (erkekler alamaz): Erkeklerin duygusal diyaloglara girmemelerinin en sk karlalan nedenidir. Utan, rahatsz edecek derecede insana ac veren bir duygudur. Her zaman farknda olmadmz ey ise, bunun ne kadar ykc olabileceidir. 2Duygu yokluu (ne hissettiimi bilmiyorum): Buras, allm psikolojik aralarn her zaman ie yarayamayabilecei daha karmak bir alandr. "Bu durumda ne hissediyorsunuz ?" sorusunun cevab verilememektedir. 3Erkee zg gvensizlik (stte olmaktan yoruldum): Erkeklerin sarp sarmalanm, korunakl grnmlerinin altnda kiiliklerinin aslnda bu erkek olmak kalp ve grevinin arlyla ezildiini grrz 4Kendine dnklk (beni gr, beni duy, beni hisset, bana dokun): Erkee zg gvensizlik atmasnn dorudan bir trevi ya da muhtemel bir sonucudur. Yalnzca erkek olduunu bilmek, insan kendi kadnca arzularndan korumaya yetmez, kii bunu kendisine tekrar tekrar ispatlamak zorundadr. Ama bu bile yeterli olmaz. 5Saldrganlk (sana patronun kim olduunu gstereceim): Erkee zg gvensizlik atmasnn doal bir sonucudur. Kadnla birlik olma arzusu ile erkek kimliini kaybetme korkusu arasndaki badamazlk ya da atma, erkee zg gvensizlik atmasnn can alc noktasdr. Bu durumda erkek:

83

Havvann Kzlar

1-"Dman" yldrmaya ve onu savunmasz yakalamaya, 2-Fiziksel deilse bile ruhsal alann ele geirmek zere ihlal etmeye, 3- Kendini kadndan psikolojik olarak ayracak bir ac duvar oluturmaya alr. Her taktikte de erkein gl bir arzu duyduu kadnn iinde kaybolma korkusunun izleri ak bir ekilde grlmektedir. 6Kendine dnk ykclk (kendimi ylesine yenik hissediyorum ki): Kadnla kalc ve yakn bir iliki kuramamaktan perian olduunu hissetmek. 7Cinsel eylemleme 171 (imdi birlemek istiyorum): nceki btn zellikleri zetler ve arpc bir biimde iinde toplar. Erkeklerin cinsel dili tamamen yabanc bir dil deildir. Daha ok, hem kadnlar hem de erkekler tarafndan deifre edilebilecek ve edilmesi gereken bir leheye benzer. Bu konuda kadndan beklentisinin olmas erkei zafiyete drr.] 172
84

Cinsellikle ilgili bilinsiz arzularn ve fantezilerin penesindeki kiinin gemi olaylar hatrlamak yerine bunlar bilinsizce eyleme yanstmas; kaynak: Seluk Budak, Psikoloji Szl, 172 (GRATCH, et al., 5. bask / Eyll 2002), s. 17-28

171

AK EVLLK ALE

AK Ak ve cinsel yaknlk; dnsel, duygu ve davran boyutlaryla iki insan arasnda bir etkileimdir. Kendini bir bakasna ama kararn veren kiinin; deer yarglar, mitleri, korkular, hesaplamalar vb. hususlarda gemi, gelecek yada bugnne dair paylamlar bu etkileimin dnce plann oluturur. Benzerlik ve farkllklar kefetme istei, sevgi, koruma, merak etme, dnme, gvenme gibi duygular da ayn ekilde yaknlk duymaya etkendir. Davran boyutunda ise; beden dili dediimiz sevgiyi dolayl olarak ifade eden mimikler, bakma, glme, yakn fiziksel temas, dokunma, sarlma, okama, pme, cinsel iliki vb. eylemleri sayabiliriz. Grld gibi ak; insann kendisini duygu, dnce ve hatta bedeniyle bakasna aarak yaknlk kurmasdr. 173 likiler ile insan sevilmeye deer olduu duygusunu hisseder. Bu kadnln ve erkekliin bir adan dieri tarafndan onaylanmasdr. [Bu yce ak, iki deiik insann birbiriyle salad uyumdur. Ne var ki kadnla erkek arasndaki ayrm vurgulayarak bir ikilik yaratan ve bu ikilikten yararlanp, gnlk hayatn en ufak teferruatna kadar insanlar zerindeki baskc tutumunu srdren bat toplumlarnda, bu ideal uyum pek mmkn olamamaktadr. Ve bu ideal uyumu yani yce ak yakalayanlar da toplum d kalrlar bu yzden, hatta topluma kar kyor kabul edilirler ou kez. nk toplum yce akn gereklemesine kardr,
173

87

(GRATCH, et al., 5. bask / Eyll 2002), s. 16

Havvann Kzlar

88

yce ak kefeden, toplumun ve toplum deerlerinin dnda bir mutluluun mmkn olduunu kefeder. Onun iin de insanlar, bu mutluluu airlerin ve sanatlarn sesiyle arrlar daha ok...] 174 ou kez bedensel hazlar ve sevgi ile gnln sevgisi ve ak birbirine kartrlr. Her ekilde sevgi iyidir, sevgiyi kt hale getiren kt huylardr. nsanlar, biraz da bilgisizce, kendi ehvet ve arzularna "ak adn verirler. Bu da bir yoldur, ama Mevlna nn dedii gibi; "ehvetten aka giden yol ok uzundur" 175. Kadnla erkein birbirine kars duyduu sevgi, Allah Tel'nn sevgi denizinin ancak bir damlasdr. Allah Tel'nn sevgi denizi ylesine usuz bucakszdr ki, aslanlar oradan kaptklar sevgilerle yavrularna st verirler, zenginler o denizden kapabildikleri bir para sevgi ile yoksullara acr ve bir sadaka verirler 176. Ancak, deerli olan ak, gnln maddeye deil de daha yksek eylere duyduu aktr. nsan bedeni gnl srekli madd isteklere ve arzulara eker, gnl ise yce eylere duyduu akla ykselmek ister. Allah Tel katnda en eski ey aktr, onun "evveline evvel yoktur. Canlar bile aktan gelir, aka giderler. Akn btn canlarn kayna olmas, btn canlarn aka dnmesi akn gcne ve balangcna bir delildir, "fakat kimsecikler sonuna ermemitir akn." 177 Ak kadn ve erkekte doutan gelen en yce eilim olarak mevcuttur. Onlar bu eilime yneldiklerinde, aslnda sevgilide Allah Tely aramaktadrlar. Durum ve artlarn kiiyi insan sevgiden yoksun brakt, byk beklentilerin byk hayal krklklaryla sonuland durumlarda bunalm kanlmazdr. Hakikatte ak Allah Tely bulmaktr. Allah Tel, ounlukla; kocas tarafndan kadna, kadn tarafndan kocasna grnr.
(MER, Journal, cilt 2 Mart 1993), s.12 Mevlna. Mevlna'nn Rubaileri, (trc,: M. Nuri Genosman). stanbul: MEGSB yay. 1986.. s.26(119). 176 Mevlna. Dvan- Kebr. (trc.: A. Glpnarl). stanbul: Remzi Kitabevi. cilt 2. s.319 (2626), cilt 5. s.84 (968-969). 177 Mevlna. Dvan- Kebr. (trc.: A. Glpnarl). stanbul: Remzi Kitabevi., cilt 5. s. 129 (25.gazel).
175 174

Havvann Kzlar

Kim Allah Tely seviyorsa, karsn seviyor ve kul olmu demektir. nk kul sfat Raslllah sallallh aleyhi ve selemin sfatdr. Kadnn erkee sevgisi ise Allah Telnn kuluna olan sevgisi gibidir ki ona yaratclk sfat ile ocuk hediye eder. Bu ise erkein dnyada en byk hazlarndan biridir. Akn olumasnda ehvetin pay olduu dnlrse de, ehvetin ufku akn hedeflerine ulaamayacak kadar dardr ve akn bahsedildii yerde anlmas dahi mmkn deildir. [Bat'da aile, ak ve yeni yaam biimlerindeki son gelimeler, "zgr akn" bugnk toplumlardaki tanmlanmas da irdelenmektedir. k olmak iin iki kii gerektir. Ama bu iki kii arasndaki ilikilerin nasl dzenleneceine kim karar verecek? Akta ve kadn-erkek ilikilerinde treler, gelenek ve grenekler, din, yazl hukki metinler dzenleyicilik roln srayla ve/veya birlikte stlendiler. Ama hibiri baarl olamad / olamyor. O halde iki kiinin bizzat bu ileri dzenlemesi daha yararl olmayacak m? Diye de dnlebilir. Akta mikro-iktidar araylar hem kanlmaz hem de ilikileri "bozan" nitelikte. O halde ne yapmal? Aile kurumu / alan / corafyas iinde ktidar kavgas kanlmaz m? Sebebi verilmesi gerekiyor mu? Bu alandaki emredici kurallarn nefesi kesildi / kesiliyor: Yerine ne koymal? Hayat kanunlara sdrlamyor/sdrlamaz. O halde, i, kadn ve erkeklere dmyor mu? Uyum, denge ve dinginlik iinde erkek ve kadn kendi "cumhuriyetlerini" kuramazlar m? Aile szc yerine "sevgi ortakl / birlii" trnde bir terim tavsiye edilebilir mi? ocuu unutmadan, sevgiyle, karlkl anlayla, saygl uyuma/uzlama istei iinde bamsz ve zgr, tam eitliki bir alan, bir cumhuriyet kurulamaz m?...] 178

89

178

(GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 16

Havvann Kzlar

90

Akn eitleri [Fransa'nn byk realistlerinden, 'Julien Sorel' karakterini lmsz bir ekilde dnya edebiyatna kazandran Stendhal "Ak zerine" adl kitabnda, akn drt ana eidi olduunu syler ve nemlidir; lki, onun "tutkulu ak" ismini verdii ve "sevda" diye adlandrlan yakc ve umutsuz sevgi modelidir. Mecnun'un Leyla'ya, Kerem'in Asl'ya, Romeo'nun Juliet'e olan ak bu gruptadr. Bilinaltnda yatan fevkalade gl erotik ynne ramen, bu akn tesir gcnn kayna, vuslatn hayalde kalmas, sevgililerin birbirine kavuamamasdr. Cinsel motivasyon ve ynlendirmenin bu ekilde hedefini bulamamas, bir yandan erotizmi daha da artrrken, bir yandan da cinsel hissiyatn yceltilmesine ve ruhsal bir mahiyet kazanmasna sebep olur. Stendhal'in ifade ettii ikinci ak grubu, "fiziksel ak"tr. Yazar, bunu bir rnekle yle ifade eder: "Avlanmaktasnzdr. Birdenbire, gen ve gzel bir kza rastlarsnz. Kz, ormann ilerine doru soluk solua kaar... On alt yanzda ak hayatnz buradan balar". nc tr ak ise, "salon ak"dr. Stendhal'e gre bu, "1760'a doru Paris'te kendini gstermeye balayan" fevkalade grgl, samimiyetsiz ve yapay tavrl bir iliki modelidir. Byle aklarda "hi bir tatsz eye yer yoktur, zira bu grg kurallarnn, ince zevkin, nezaketin inenmesi olur. yi yetimi bir erkek, bu tip akn btn izgi ve safhalarnda uymas gereken kurallar nceden bilecektir, nk burada gerek akta olduu gibi hi bir srpriz, hi bir beklenmedik durum yoktur... Gerek sevda bizi kendi menfaatlerimize kar olan bir yere srkleyip gtrrken, "salon ak" her zaman bu menfaatlere saygl davranr". Stendhal, bu akn dnda bir de "gsteri ak" veya "gurur ak" eklinde isimlendirilebilecek bir ak modeli olduunu ifade eder. Bu ise, erkek ve kadnlarn, yaadklar toplumda nemli bir stats ve itibar olan kiilere olan ball eklinde grlr. Bir i adamnn bir desi kendine metres tutmas veya bir bayan memurun, amirine veya mesleki byklerine duyduu

Havvann Kzlar

hayranlk bunun rnekleridir. Byle aklarda cinsel zevk ou zaman ok arka planda kalr. Mhim olan, daha alt statde olan ein gururunun okanmasdr. amzda baz psikologlar, insan ahsiyetlerine gre ak gruplandrma yoluna gitmektedirler. Kanada Toronto niversitesinde, fazla sayda insann duygu ve ilikileriyle alakal bir anket almasnn neticesinde yle bir ak trleri tablosu elde edilmi: bu tabloya gre temel ak tr var. Bunlara eros, ludus ve storge ad verilmitir. Eros yani erotik aklar, cinsel arzular gl, duygulu ve kendine gvenen kiilerdir. Fiziki gzellie ve eleriyle bedensel temasa nem vermektedirler. Ludus tipi akta, kii yalnzca oynamaya ve hazza nem verir, ama mesuliyetten ve gl duygusal balantlardan kaar. Buna nasl ak denirse... Storge tipi akn insanlar iyi arkada olurlar, efkatlidirler ama elerine kar tutkulu ve heyecanl tavrlar yoktur. Bu temel ak tipinin birbiriyle karmasyla ak tr daha ortaya kar ki: bunlar mnia, pragma ve agape'dir. Mnia, ok sratli kskanla dnebilen, saplantl aktr. Pragma, eler arasnda uyuma ve uzlamay nemseyen, pratik ve gereki aktr. Agape ise, kiinin kendini sildii, fedakrlk ve grev duygusuyla dolu ak trdr. Yani tm ak trleri alt keli bir yldz oluturuyor. Bu snflandrmay doru kabul ettiimizde u hususu da elbette ki doru kabul etmemiz kanlmazdr: Bu tabloyu sistematize eden Kanadal psikologlara gre, eer iki insan bu alt keli yldzn zt ularndaysa, mesela biri storge noktasna br de ludus veya mnia noktasna yaknsa, aralarndaki ilikinin tatmin edici, istikrarl ve uzun sreli olmas elbette ki beklenemez.]179

91

179

(AVCI, Kasm 2007 ), s. 307-309

92

EVLLK [Yeryznn en eski sosyal kurumlarndan biri olan aile, itima hayatn deta bir minyatrdr. Nesli devam ettirme, aile bireylerine psikolojik ve sosyal gven salama ilevinin yannda, kltrel deerleri gelecek nesle aktarma iini de nemli lde aile stlenir. Ailenin sosyal yapnn oluumundaki inkr olunamaz fonksiyonlar, sonu olarak toplum ve her kademede devletin ekillenmesinde de hissedilir. Bu yzden slm hukukunda kadn ile erkein birlikte yaamasnn sosyal ve hukuk erevesini belirleyen evlilik szlemesi, ayrntl anlatlr. Bu konuda birok emredici ve dzenleyici kurallar konulur. slm hukukunda evlilik szlemesi, bir ynyle hukuk bir ilem ve akit; bir ynyle de ibadet olarak deerlendirilir. 180 Bu anlayn tabii bir yansmas olarak evlilik ve boanma konusu, baz fkh kitaplarnn ve baz hadis mecmualarnn tertibinde ibadet blmnn akabinde yer alr. Ayrca evlilik ve boanmann hukkullh 181 arasnda saylmas da, evlilik messesesinin din ve sosyal boyutunu gsterir. Bu zgn durum, sosyal kontrol asndan byk nem arz eder. Ailenin toplumla yakn ilgisinden dolay tarihte evlenme kurumunu dzenlememi bir devlet yoktur. Gnmz dnyasnda ise, sosyal devlet ilkesini benimseyen pek ok lkede, aile birliinin korunmasna ynelik tedbirler, anayasal gvenceler altnda pozitif hukuk kurallaryla belirlenmitir. Hatta aile konusunda giderek glenen devlet himayesi, i hukukun yan sra artk
bn bidn, Muhammed Emn, Hiyet Reddi'l-Muhtr, stanbul 1984, lll, 3. 181 Hukukullah: Fk: badetler ve lh cezalar, ukubetlerle alkal haklar.
180

Havvann Kzlar

uluslararas bir nitelik arz etmektedir. 182] 183 [Evlilik, insann en geni anlamda zgrle ve bamszla ulamasnn gvencesidir. Bir aileye kavuacak, dolaysyla senin de kavutuun en yce eyi elde edecektir. Kimlii yenilen kadn ve erkek eskiden o yinelenip duran kk drlmelerin ve barbarca davranlara konu edilmelerin hepsi gemie karacaktr. Geri evlenmek bu bakmdan en yce bir davran, insana en erefli bamszl salayacak bir eylem; ne var ki eiyle alabildiine sk bir ilikisi de vardr. 184] 185 Erkek ve kadn evlilikle tek vcut olunca Allah Telnn baka bir boyutta yaratclnn tecellisi oluarak nesiller meydana gelir. Bylelikle Onu yanstan yeni bir hayat yaratlr Sadece erkek ve kadnn birlikteliiyle yeni bir ten dnyaya gelir. Hibir ey bir erkein kiiliini iyi aile terbiyesi alm bir kadnla kuraca yaknlk kadar gelitiremez. 186 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Hz. Haticeden grd destein bykln bu konuda hatrlamak uygundur. Her baarl erkein arkasnda kadn vardr, sz de sorgulanamaz bir gerei yanstmaktadr Evlilikle; artk birlikte dnen, hisseden ve hareket eden iki kiinin yaratt yeni bir dnyaya adm atlr. Kadn ve erkek aile kurumunun birer yesi olup birlikte yaamak zorundadrlar. Evlilikten nceki ben ve sen anlay yerini biz anlayna brakr. Evlilikte en nemli ey, iki tarafn oluturduu biz kavramnn mutluluu, huzuru ve gveni iermesidir. Kadnn erkee gsterdii sayg ve itaat bir gerekliliktir, bunun karlnda erkeinse kadnn terbiye/olgunlama aamasnda gsterdii sabr, yol gstericilik kadna yapt en byk yardmdr. Sadece bu sebeple bile evlilik hukukunda erkek bir derece sttedir ve saygy hak edendir. Ancak bu kavramlarla
Mumcu, Ahmet, nsan Haklar Kamu zgrlkleri, Ankara 1992, s. 5. (GNE) 184 Franz Kafka, Babama Mektup, s. 9, 66-67, 86, Cem Yaynevi, 1999. (Mektuptan uyarlanmtr.) 185 (GRATCH, et al., 5. bask / Eyll 2002), s. 197-198 186 Tolstoy, tiraflarm, trc. hsan zdemir, st, 2005, s.10
183 182

93

Havvann Kzlar

94

biz olunur. kar, ego, stnlk salama abalar, yalan, kt niyet evlilik hukukunda bireylerin biz olup, ortak duygu ve ortak paylam salayamamalarnn ve yine ortak bir hayat kuramamalarnn en byk sebebidir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; u ey demolunun saadetindendir; sliha bir hanm, geni ev, rahat binek 187 phesiz ben, boamaktan zevk alan, mevcut olan yiyen, olmayan isteyen, hanmnn yannda aslan gibi, darda tilki gibi olan kiiye buz ederim. Ali kerremallh veche ise, Ftma radiyallh anhaya kar, bulduunu yer, bulamadn istemez, onun yannda tilki gibi, darda ise aslan gibidir. Biriniz deveye vurduu gibi (kadnlara) pe pee vurmaktan utansn! Nitekim sonra onunla kucaklaacaktr. 188 Raslllah sallallh aleyhi ve selleme esirler geldii zaman, Ali Bin Ebi Talib kerremallh veche dedi ki; Ey Ftma! Raslllah sallallahu aleyhi ve selleme git ve ondan hizmeti iste O da gitti ve Ona konuurken alad. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Ftma ihtiyac iin mi geldi, yoksa ziyaret iin mi? Ftma radyallahu anha gznn yan sildi ve dedi ki; Ey Allahn Rasul! Suyu evimin iindeki kuyudan kullanyorum ve beni yabanc kimse grmyor, hamuru evde youruyor, ekmei evde yapyorum ve beni yabanc kimse grmyor, guslm evde yapyorum ve kimse beni grmyor. Lakin odun toplamak iin uzak yerlere gitmek zorunda kalyorum ve bu bana kadn avret olduu iin sknt veriyor. Raslllah sallallh aleyhi
Benzeri Sad Bin Ebi Vakkastan; Ahmed (1/168)Taberani (1/19) Taberani Evsat (1/163) Mecmauz Zevaid (4/272) bni Ebi eybe bni Kurreden u lafzla rivayet eder; u ey dnya nimetlerindendir; uysal binek, saliha kadn, geni menzil. Suyuti Camis Sairde (no;3438) zayf olduuna iaret etti. Beyhakinin uabul manda (7/83) Mslim Bin Yesardan rivayetinde, Salih binek yerine Salih komu lafz yer almtr. 188 Buhari(6/153, 7/83) Mslim(4/2191) Tirmizi(3943) Ahmed(4/17) Darimi(2226) bni Mace(1983) Ceml Fevaid(4321)
187

Havvann Kzlar

ve sellem buyurdu ki; u senin iin hizmetiden daha hayrldr. Evine dndn zaman kocann yatan dzelt, kocan geldii zaman onu kapda karla ve elbisesini al. Sonra yatana oturduu zaman ayakkabsn kar. Eer oru deilse evindekilerle (gzellik malzemeleri ile) ona yaknla. inizi bitirdiinizde onun yanna otur. Seni yataa ardnda icabet et. Eer seni armazsa yatana yaklatr. Yatanza oturduunuzda otuz defa Allahu ekber, otuz defa Sbhanallah, otuz defa Elhamdu lillah deyin ve La ilahe illallahu vahdehu la erike leh diyerek yze tamamlayn. te bu senin iin hizmetiden daha hayrldr! (son cmleyi alt defa tekrar etti.) Ftma radiyallh anha evine dnd zaman, Ali kerremallh veche; Baban (sallallh aleyhi ve sellem) ne syledi? diye sordu. O da haber verdi. Bunun zerine Ali kerremallh veche dedi ki; Beni yaratana yemin olsun ki, bu senin iin hizmetiden daha hayrldr. 189 Sliha bir kadnn dier kadnlara gre misali, siyah kargalar iindeki beyaz karga gibidir. Kt kadnn misali ise, d ssl, ii harap olan ev gibidir. 190 Dikkat edin! Size kadnlarnzdan cennetlik olanlarn haber vereyim mi? Evet ya Raslllah! dediler. Buyurdu ki; Sevecen ve dourgan kadndr ki, hata ettii zaman elini, senin elinin zerine koyar ve der ki; Ya affet, ya da neyi uygun gryorsan yle yap! 191

95

Ahmed (1/95, 107) Buhari (4/208) Mslim (4/2091) Ebu Davud (2988,5063) Tirmizi (5/477) Tayalisi (93) Beyhaki (7/293) 190 Taberani (8/238) Metalibu Aliye (1636) Deylemi (6452) Gazali hya (2/46) Nesai ratun Nisa (s.316 no;390) Nesai bunu muttasl senedle rivayet etmi, Hkim sahih olduunu belirtirken, Zehebi de ona muvafakat etmitir. Heysemi de Ahmed ve Taberaniden nakledip sahih olduunu belirtmitir. 191 Enes Radyallahu anhden; Taberani Evsat (2/206) Taberani Sair (1/89) Mecmauz Zevaid (4/312) Tergib Ve Terhib (3/37)

189

96

E seimi Kadnlar, genellikle yakkl, geerli meslei olan bir erkei, erkekler de, gzel, eitim grm, iyi aileden gelen bir kadn e olarak semek isterler. Bunlarn yannda iyi huyluluk ve grg aranr. Bilinli olarak aranan niteliklerin tmn bir e adaynda bulmak imkn ddr. Buna ramen kadn ve erkekler, tanp seviyor, anlayor ve evlilie karar veriyorlar. E seiminde, bilinli bir tercihte bulunmann yannda, kaderin byk pay vardr. rnein, e olarak setii kadn, dledii kadna hi uymayan bir erkek, bu seimi neden yaptn tam olarak aklayamaz. Sevdiini, beendiini syler ama bu yeterli deildir. Hz. Mevlana kaddesellh srrahul azz buyurdu ki; [Tek elin sesi kmaz. br elin olmadka, iki elin birbirine vurulmadka ne ses kar, ne seda! Susuz, ey tatl su diye alar, inler ama su da nerede o susam, diye alar, inler! Bizdeki bu susuzluk suyun bizi ekmesinden ileri gelir Biz suyunuz, su bizim. Allah Tel hikmeti ezelde bizi birbirimize k etti. O ezeli hkme gre kinatn byk zerreleri ift ifttir ve her cz de kendi iftine ktr. lemde her cz de muhakkak kendi iftini ister. Kehribar nasl saman pn ekerse her cz de muhakkak kendi iftini eker. Gkyz yere merhaba der, demirle mknats naslsa ben de seninle yleyim. Gkyz aklen erkektir, yer kadn. Onun verdi-

Havvann Kzlar

ini bu, besler, yetitirir. Yerin harareti kalmad m gk hararet yollar Rutubeti bitti mi rutubet verir. Gkyznde bulunan ve topraa mensup olan bur, yere yardm eder Suya mensup bur, yere rutubet verir, yeri ter taze bir hale sokar. Yele mensup bur yele bulutlar sevk eder, yerdeki buharlar ufunetleri eker alr. Ate burcu da gnee hararet verir Gnein n de, ard da o burtan kzm, tava gibi kzarmtr. Kadna nail olmak iin kazancnn etrafnda dnp dolaan erkek gibi felek de zamane de dnp dolamaktadr. Bu yeryz, hanmlklar etmekte, dourduu ocuklar emzirip yetitirmektedir. u halde yerle gn de akl var; bylece bil. nk aklllarn ilerini iliyorlar. Bu iki gzel, birbirlerinden st emmeseler, birbirlerini sevip komasalar nasl olur da birbirlerinin muradna dolanrlard? Yer olmasa gller, erguvanlar nasl biter, gkyznn suyu, harareti olmasa yerden ne hsl olur? Diinin erkee meyli, ikisinin de ii tamamlansn diyedir. Bu birlikte lem baka bulsun diye Allah Tel erkekle kadna da birbirlerine kar bir meyil verdi. Her cze de, dier bir cze meyil verdi kisinin birlemesinden bir ey doar, bir ey vcut bulur. Gece de bylece gndzle sarma dola olmutur. Geceyle gndz, sureta birbirlerine aykrdr ama hakikatte birdir. Geceyle gndz grnte birbirine zttr, dmandr; fakat her ikisi de bir hakikatin etrafnda dnmekte, a kurmaktadr. ini gcn baarp tamamlamak iin her biri, cancier gibi brn ister. nk gece olmaynca insann geliri, kuvveti olmaz bu gelir olmaynca da gndzler neyi har eder? ] 192 Evlilikte genellikle tercih noktasnda erkein etkin olmasndan dolay Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Kadn u drt haslet iin nikhlanr; ya mal, ya gzellii, ya soyunun asaleti ya da dindarl iin. Sana dindar olan tavsiye ederim ki bereket bulasn. 193
Mevln, Mesnevi, III, Beyit: 4396-4420. Buhari (6/123) Mslim (s.1086) Ebu Davud (2047) Nesai (6/68) bni Hibban (1231) Hakim (2/161) Ahmed (3/80) Elbani Sahiha (307)
193 192

97

Havvann Kzlar

98

Kadn srf zenginlii sebebiyle nikhlamayn! Umulur ki bir hayrn gremezsiniz. Dindar ve gvenilir bir hanm araynz. Kadn srf gzellii iin nikhlamayn! Gzellii yok olabilir. Siyah ve dindar bir cariye ondan daha faziletlidir. Size dindar olanna talip olmanz tavsiye ederim. phesiz onlar iinizde, kargalar iinde aya sekili olan karga gibi nadir bulunur. 194 Kadn drt eittir. Birisi; teselli edici, nazik seven, tesettrl, kocasnn teslim ettii maln bir ksmn infak eden, bir ksmn tutan kadn. te byle amel edenler Allah Azze ve Celle iin amel edenlerdir. Bir dieri; Teselli edici, nazik, seven, tesettrl, kocasnn kendisine teslim ettii mal, ne koruyan ve ne de infak eden kadn. te bu telef edicidir! Bir dieri; Kocasndan sadece Allah Azze ve Celleyi ve slam dileyen, Allahn mbarek kld bir kadn ki, kocasnn yokluunda iffetini muhafaza eder, yannda bulunduunda nefsinden onun hakkn eda eder. te o, kadnlarn en ereflilerinden ve Allah katnda derecesi en yksek olanlardandr. Bir de, grn gzel, hamaratl hoa giden, malndan sadaka veren, yemei gzel yapan, kocasn seven ve nazik davranan kadn. te bu kadnlarn efendisidir. 195 Bir evlilik zaman gelince yaplmaldr. Evlilik; kiinin duygusal istikrarn ve toplum karsnda gvenilirliini salar. Hz. Mevlana kaddesellh srrahul azz buyurdu ki; ...Kavun, karpuz olgunlap suland m yarmazsan telef olur gider. 196

Tuhfetul Arus (s.55 no;89) 194 Ticani Tuhfetul Arus (s.55 no;90) Beyhaki, bniMace (1859) bni Hibban. 195 Safvan Bin Sleym radyallahu anh; Tabiindendir. Zehebi, Onun hakknda; hccet, gvenilir, hidayet ncs diye vgde bulunmu, imam Ahmed de onun gvenilir bir ravi olduunu belirtmitir. Hicri 132 ylnda 72 yanda iken vefat etmitir. Bkz.: Tezkiretul-Huffaz (1/134) Takrib (1/368) 196 Mevln, Mesnevi, V, Beyit:3719.

Seven koca [Birok hukuk sistemlerinde olduu gibi slm hukukunda da, aile reisinin erkek olduu genel kabul grr. Byle olmasnn sosyolojik ve psikolojik nedenleri ayrca tartlabilir. Ama kadn, genelde kocasnn evinde ekillenir. Farknda olmadan, onun sz ve davranlarndan etkilenir. Bu zelliiyle aile reisi olarak erkek, evde daha ar bir sorumluluk yklenir. Kurn- Kerimde Allah Tel, Onlarla (kadnlarla) iyi geinin. Eer onlardan holanmyorsanz, olabilir ki bir ey sizin hounuza gitmez de Allah onda birok hayr takdir etmi bulunur 197 buyurur. Bu ayete gre koca, zarur bir sebep olmakszn boanmaya yeltenmemeli, bilakis sz ve sohbetlerinde tatl olmaldr. Krgnla sebep olabilecek olaylarda sabr gstermeli ve mkfatn Allahtan ummaldr. Allah Tel istikbalde, eler arasnda yeniden tazelenecek muhabbet ve bu birliin semeresi olarak da hayrl bir evlat gibi daha birok hayrlar ihsan edebilir. Kurn- Kerimde eler, -birbirlerinde ahlk veya fizik birtakm kusurlar bulsalar bile- iyi geinmeye ve boanmamaya hep tevik edilir. Kurn- Kerimde aile birlii alannda bir realiteye iaret eder ve ikinci bir merhaleden sz eder. Allah Tel, sliha kadnlar; kocalarna itaatkr, evinde bulunamad zamanlarda iffetlerini koruyan zellikleriyle zikreder. Peinden, bylesi kadnlarn aksine; kocalarna kar isyankr davranan kadnlardan bahseder ve geimsizlik ileri bir boyuta ulatnda erkeklere, Fenalk ve geimsizliklerinden korktuunuz kadnlarnza gelince, nce kendilerine yumuaklkla t verin. Eer sz
197

99

Nis, 19

Havvann Kzlar

100

dinlemezlerse kendilerini yataklarda yalnz brakn. Yine dinlemezlerse, (hafife) dvn. Size itaat ettikleri takdirde kendilerini incitmeye de bahane aramayn 198 tavsiyesinde bulunur. Elbette bu, kocaya tannan keyf bir yetki deildir. Belirli artlarn oluumu zorunludur. Zaten, ayette geen nz kelimesi bize bu konuda bir fikir vermektedir. Arapada bu kelime daha ok isyankr bir tavr taknma anlamna gelir. Bu aamada ev siyaseti olarak koca, eine ncelikle tatl dille nasihat eder. yilik tavsiyesinde bulunur, sorumluluklarn hatrlatr. Problemin nereden kaynaklandn belirtir ve hal areleri retir. Yata terk etme ikinci safhadr. nc merhaleye gelince, bnl-Arab, Dvme ahslarn hallerine gre deiir. Bazlarna az bir gnl koymuluk kfi gelir, bazlar da ancak tediple dzelir. 199 Aklamasn yapar. Hz. Ali kerremellh veche, bu tertibin esas alnmas, bunlarn da sonusuz kald durumlarda iki hakem gnderilmesi kanaatindedir. Burada dikkat eken ey, yetkinin kocalara verilerek, nc ahslarn ve mahkemelerin aile birliine mdahalesine ilk etapta izin verilmeyiidir. Bu ekilde, ufak tefek aile ii krgnlklarn bir sr olarak kalmas, aile mahremiyetinin zedelenmemesi amalanr. Ayetteki, Size itaat ettikleri takdirde kendilerini incitmeye bahane aramayn. fadesi de, adalet ve hakkaniyet ilkelerine gre davranmayan koca iin uhrev bir tehdit mahiyetindedir. Sevin ve kederin birlikte paylald aile birliinde ncelikli olan karlkl sevgi ve anlaytr. Dolaysyla bu son merhale, ev siyasetiyle ilgilidir ve istisna bir durumdur. Aksi takdirde, kul hakkna tecavz nedeniyle erkek, hakszlnn uhrev vebaline de katlanr.] 200 Lokman Hekimin yle dedii rivayet edildi; Ey olum! Dnyadan elde edecein eylerin ilki; sliha bir kadn ve slih bir arkada olsun. Sliha hanmn yanna girdiinde rahat olursun ve onun ya198 199

Nis, 34 bn-i Arab, I, 420-421. 200 (GNE)

Havvann Kzlar

nndan ktnda slih arkada ile rahat bulursun. unu bil ki, phesiz sen bir gn bunlardan birini kazanrsan, bir gzellik elde etmi olursun. Kt kadndan ve kt arkadatan sakn! Kt kadnn yanna girdiinde rahat bulamazsn ve onun yanndan ayrlp kt arkadan yanna vardn zaman da rahat gremezsin. unu bil ki, phesiz sen bir gn bunlardan birini kazanrsan, bir ktlk kazanmsn demektir. 201 Kadnlar takma adlaryla dahi kalabalklarn zgrlnn tadn karamadlar. Onlar hibir zaman toplumun normal sakinleri gibi konumlandrlmadlar. Onlarn bakmaya, gzlerini dikmeye, dikkatli bakmaya ya da izlemeye haklar yoktu. Baudelaireci metin ilerledike gstermektedir ki, kadnlar bakmyorlard. Onlar, flneurn objesi olmak iin konumlandrlmlard. Kadnlar bir erkein kadnlndan daha ok, genelde sanatlar iindir O bir tanra, yldz oluundan daha ok, doann tm zarafetini stnde toplayan bir yn gibidir. Belki aptaldr, ama gzleri kamatran, byleyen bir idol (put) dr. Kadn ssleye her ey, onun gzelliini gstermek iindir ve bu onun bir parasdr. Kadnn bazen bir k, bir bak ve mutlulua bir davet oluuna phe yoktur ki, o bazen sadece bir szcktr. Feminist sanat tarihisi G.Pollock, Baudelaireden yapt bu alnty yle deerlendirir, Gerekten de kadn bir iaret/im, bir kurgu, anlamlarn ve fantezilerin imalat(ekerlemesi). Kadnsallk, kadn bireylerin doal bir durumu deil. Tarihsel, ideolojik deikenlerin bir araya gelip, fantastik tekini oluturan K*A*D*I*N iaretini meydana getiren bir sreten oluur. KADIN bir idol (put) olduu kadar, bir szckten baka bir ey deildir.
202

101

201 202

arani Hukukl Uhuvvet (s.151) Feminist sanat tarihisi G.Pollock

102

Fedakr kadn Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Mslmann, sliha hanmna baktnda srur(sevin) duymas, ona bir ey emrettiinde itaat etmesi, kendisinin yokluunda iffetini muhafaza etmesi, kiinin faydaland eylerin en hayrllarndandr. 203 Davud aleyhisselmn yle dedii rivayet edilmitir; Allahm! Hanmm kt bir e eyleme ki, ben de kt bir adam olmayaym! [Kadn her eyden nce annedir ve ncelikli sosyal rol, anneliktir. slamn deerler sisteminde kadnla ilgili tm esaslarda bu rol belirleyicidir. Kurn- Kerimde, kocalarndan olas bir anlayszlk grmeleri durumunda, kadnlardan aile birliinin srdrlmesi konusunda zverili olmalar istenir. Eer kadn, kocasnn geimsizliinden yahut kendisinden yz evirmesinden endie ediyorsa, bir anlama ile aralarn dzeltmede kar koca zerine bir gnah yoktur. Sulh en hayrl itir. Zaten nefislerinde kskanlk hazrlanmtr. Eer iyi geinip aray dzeltir, zulm ve geimsizlikten saknrsanz, elbette Allah yapacanz her eyden haberdardr 204 buyurarak, kadnlara anlamay tercih etmeleri tavsiye edilir. Fakat ayn ayetin son ksmnda hitap, iltift sanatyla kocalara da tevcih edilir ve uzlamaz bir tavr taknmamalar hususunda, gerekli kaz yaplr. Ayrca belirtelim ki, kadnlarn kocalarna isyankr bir
Hadisin isnad sahihtir. Benzeri; bni Mace (1857) Nesai (6/68) Ebu Davud (1664) Hakim (1/567) Beyhaki (4/83) Mamer Bin Raid el Cami (11/304) EbuYala (4/378) bni Abdilberr et Temhid (19/168) Suyuti Dibac (4/85) Ebu Muhammed et Ticani Tuhfetul Arus (s.52,84) 204 Nis, 128
203

Havvann Kzlar

tavr taknmalar byk gnahlara denk tutulur.] 205 Aie radyallahu anha dedi ki; Kadn iin kocas, Allahn halifesidir. Kocas ondan raz olursa, Allah Tel da ondan raz olur. Kocasn kzdrrsa, Allah ve melekleri de ona gazab ederler. 206 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Kadn (kyamet gnnde) ilk olarak namazdan, ikinci olarak ta kocasn raz edip etmediinden sorulacaktr. 207 u kiinin amellerini Allah kabul etmez; kocas kendisine kzgn olduu halde akam eden kadn, cemaat istemedii halde onlara imam olan kimse ve efendisine dnnceye kadar, firar etmi kle. 208 Kocasnn yatandan uzaklaan hibir kadn yoktur ki, dnnceye kadar meleklerin lanetinde olmasn. Eer kocas ona sinirlenirse, Allah onun namazn, elini kocasnn eline koyup onu raz edinceye kadar kabul etmez. Eer kocasna haksz yere kzarsa, yedi kat yer ehli ve yedi kat gk ehli ona gazab ederler ve bu gazab ta ara ular. 209 Kadn kocasna; senden hi hayr grmedim derse, Allah Tel onun amelini boa karr. 210 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, ashabndan bir cemaat ile otururken, Ensardan Esma (binti Yezid) isimli bir kadn gelerek selam verdi ve dedi ki; Ey Allahn Rsul! Ben, benim gibi dnen Mslman ka(GNE) Tuhfetul Arus (370) 207 bni Mace(1854) Tirmizi (1161) Ceml Fevaid(4294) 208 Busayri thaf (3837) Mecmauz Zevaid(1/105, 4/313) Ceml Fevaid (4313) arani Hukukul Uhuvvet (s.196) bni Mace (1/311) Tergib (3/59) 209 Buhari(6/150) Mslim (2/1059) bni Hibban (4160) Beyhaki(7/292) Darimi (1/149-50 no;2234) Ebu Davud (nikah,41; no; 2141) Ahmed (2/255, 348, 386, 439) Tuhfetul Arus (379) 210 Benzeri merfu olarak Fatma Binti Kaystan zayf sened ile; Harisin Msnedinden naklen; Busayri thaf (3834) Buyetul Bahis(495) Metalibu Aliye (1615)
206 205

103

Havvann Kzlar

104

dnlar cemaatinin szcsym. phesiz Allah Tel seni kadn ve erkek btn insanlara gnderdi. Sana iman edip sana uyduk ve sana indirilmi olan (Kurn- Kerimi) tasdik ettik. Sonra, phesiz, Allah Tel, erkekleri farkl meziyetler ile kadnlar zerine daha stn klmtr. Sizler cuma ve cemaate katlyor, hasta ziyaretinde bulunuyor, cenazeye katlyor, hac ve umre yapyor, Allah yolunda nbet tutup cihad ediyorsunuz. Ya biz kadnlar? ocuklarnz bytyoruz, ehvetlerinizi gideriyoruz, evlerinizi bekliyoruz, ocuklarnz terbiye ediyoruz, elbiselerinizi dikiyoruz, namahrem erkekler ile konumuyoruz. Bizim ulaacamz ecir nedir ey Allahn Rasul? Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ashabna dnd ve buyurdu ki; Siz hi bu kadn gibi gzel konuma yapabileni iittiniz mi? Kim bu? Dediler ki; Seni nebi olarak gnderene yemin ederiz ki, hayr ey Allahn Rasul! Biz, kadnlarn buna akl erdirebileceini tahmin etmezdik. Onu tanmyoruz. (tepeden trnaa rtl olduu iin tanyamadlar.) Raslllah sallallh aleyhi ve sellem sonra kadna dnp buyurdu ki; Ey kadn! Kavmine dn ve o kadnlara bildir ki, Mslman bir kadn, kocasn gzel bir muamele ile karlarsa ve kocasn gnn bir saatinde honut ve raz ederse, bu, cihada, nbete, hacca, umreye, cenazeye katlmaya, hasta ziyaretine, Cumaya ve cemaate katlmaya bedel sevap kazandrr. te kadnlarn ulaaca ecir de budur. O Esma isimli kadn sevincinden tehlil ve tekbirler getirerek oradan ayrld. Sonra Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Kadn ile kocas, ba ile vcut gibidir. Koca, ba mesabesindedir. Nasl ki, basz vcutta hayr yoksa kocas olmayan kadnda da hayr yoktur. 211

bni Abdilberr el stiab (4/1788) Gunyetut Talibin (s.143) Heytemi ez Zevacir (2/121) Tergib (3/53) Bezzar, bnl Cevzi Ahkamun Nisa (65) smail etin, Mslime Gen uuru (s.83)

211

Havvann Kzlar

Evlenemeyen kadn ve erkekler Kadn ve erkek iin unutulmamas ve vazgeilmemesi gereken tek ey aile olup birlemektir. Bu nedenledir ki bekr olmak zaaflarn en bydr. Evet, bekrlk erkek ve kadnda yok edilmesi gereken zaaflardandr. Evlenmeyen bir erkek ve kadna hayatn iinde bir mana ve sorumluluk verilmedii grlmektedir. Bu nedenle evlilik birlemek ile birlie kavumaktr. Birlik ise Allah Telnn sfatdr. Erkek ve kadnn birlemesine mani olan etken vardr. Kendini stn grme: Bencillik ve kimseyi beenmeme gibi menfi zelliklere sahip bu tr kimseler ii hakaret boyutuna dahi gtrebilirler. Yksek mevkileri arzu etseler de sonu alamazlar. Kendini aa grme: Kiinin kendisini maddi ve manevi yeterlilikte grememesi olup ileri boyuta ulatnda psikiyatrik tedaviyi gerektirir. Kendini grme: Kii kendini dzeltecei yerde bunu baaramayp, noksanlklarn bakalarnda grr ve bylece reddettii kimseler yoluyla ego tatminine gider. (Ne tehlikeli bir durum) Bu durumun zm yollar iin; [nsanlar aras anlama yolunun bulunmas, bulunduu zaman elde tutulmas hususunda karlatmz en byk zorluun kiiliimizin ortaya kard zaaflar olduunu bilmekle bu byk zorluu amada hatr saylr bir adm atabiliriz. La Rochefoucauldnun bir sz, bu konuya bir baka ynden aklama getiriyor: Eer hi gurur sahibi olmasaydk, bakalarnn gururundan da ikyeti olmazdk. 212 "Gurur btn insanlarda eittir, yalnz onu ortaya koyma amalar ve biimleri deiiktir." 213 ou zaman bakalarnn beenmediimiz tavrlar, bizim beenilmeyecek tavrlarmza denk dt iin rahatszlk duyarz. nsanlar, hayat kendi umduklar eylerin erevesi iinde tenkid ederler. Bakalarnda grdmz eksikler, ou zaman kendi eksiklerimizdir.] 214
212 213

105

La Rochefoucauld, zdeyiler; (34) La Rochefoucauld, zdeyiler; (35) 214 (ZEL, 2007), s. 24-25

Havvann Kzlar

106

ALE [Aile, En kk toplumsal kurum diye tanmlanr.] 215 [Aile, btn dnemlerde ve btn toplumlarda temel ve tabii sosyal bir kurum olarak varln srdrmtr. Hangi toplum olursa olsun, o toplumda "aile kurma" sosyal hayatn temel bir ihtiyac ve balangc olmutur. Bu ynyle aile, tarihi ve sosyolojik bir olgu olmann dnda, toplumlar iin "hayati" bir nem ifade eder. nk sosyal hayatn balangc ailedir. Sosyal kuvvetin temeli aile hayatndadr. Bu sebeple aile hayatndaki salamlk, toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik hayatnn salamlna, bozukluk ise bu kuvvetlerin bozukluuna iarettir.] 216 Ana, baba ve ocuklardan oluan bu kurumun, kanunlarla olduu gibi din ve geleneklerle de belirlenen birok ilevi vardr. Aile, iinde bulunduu toplumun bir birimi olarak, onun zelliklerini tar. Toplumun deer yarglarn, beenilerini, inanlarn, nyarglarn, gelenek ve greneklerini, ksacas kltrn yanstr. Bunun yannda zel bir iyaps ve kendine zg bir ileyii vardr. Bu bakmdan toplumla srekli al veri iindeki bir kurulu gibi alr. [Ailenin insana vurduu damgay kltrn (ve bu balamda kaltmn) etkisinden ayrmak mmkn deildir. branice'de "aile" anlamna gelen mispaa yerine "sava" anlamna gelen milama szcn kullanlmtr. Birok ailede atma yaand, lkenin kltr gibi ailenin kltrnn de savaan bir kltr olduu duygusu anlalmaktadr.] 217 [Sosyal yapnn temelini tekil eden bu kurum insann bizzat kendisi tarafndan meydana getirilmi ve deimeler geirerek gnmze ulamtr. Bylece, biyolojik, psikolojik ve sosyokltrel ynleriyle hem bireyin hem de toplumun yararna fonksiyonlarda bulunmutur.
Atalay Yrkolu, ocuk Ruh Sal, Ankara, 1986, s. 93112; Cengiz Erahin, Kafesin erisindeki Hayat, Ankara, 2004, s.235238 216 (YILDIRIM, 2006), Giri 217 (GRATCH, et al., 5. bask / Eyll 2002), s. 29
215

Havvann Kzlar

nsan ve hayvan zerinde yaplan aratrmalarda aile konusunda bir takm benzerlikler kurulmaya allmsa da, bu grler dorulanmamtr. nk hayvanlar zerinde yaplan ilmi almalarda, insann aile yapsna uzak veya yakn ilikisi olmayan sonular ortaya kmtr. Yani insan ve hayvan yaratan Allah, her ikisine de ayr zellikler vermitir. Organik benzerliklerin yannda, sosyal konularda insanlarn farkl olduklar ve hayvanlarla mukayese kabul etmez bir durum gsterdikleri anlalmtr. Demek ki "aile kurmak" insana zg bir zelliktir ve bu da sosyal yapnn temelidir. te bu temel zellik toplumda, birey ile toplum arasnda bir kprdr; ocuk ailede gelierek topluma karr ve ancak aile aracl ile sosyal bir varlk olduunun bilincine varr. Aile ocuun sosyallemesinde, onun topluma uyum salamasnda ve toplumun bir yesi olma zelliini tamasnda hem koruyucu hem de intibak ettirici bir rol oynar. Bireyin toplumdaki yerini tayin etmede de etkilidir. Bunun nesiller boyu devam etmesini salayan da ailedir. Bir aile ortam ierisinde byme imkn bulamam ocuk, toplumdan tecrit olma ve hatta zorla uzaklatrlma mecburiyetinde kalabilir. Bu durum zellikle byme andaki ocuklarn ahsiyeti zerinde olumsuz etkiler brakr. Psikolojik ynden aile, bireyde gvenlilik ve devamllk duygusu salayarak hayat anlaml yapar ve yaama gdsne g verir. Sevgi kavram aile iinde geliir ve bu duygu sosyal hayatta insanlar arasnda salkl ilikilerin kurulabilmesi iin gerekli olan gven kapasitesinin kaynadr. Aile, milli sosyal verasetin gen nesillere nakline yardmda bulunarak, bu veraset sayesinde ocuun ahsiyet kazanmasnn temelini atar. ocuk kk yatan itibaren anadilini, tresini, dini ve ahlaki deerlerini ailesinden alr. te bu ilk ve temel niteliindeki eitimin etkileri, ocuun btn hayat boyunca nemli rol oynayacaktr. Bu sebeple, ailenin nemini kavram bulunan her toplum, aile konusuna gereken nemi vermektedir.] 218
218

107

(YILDIRIM, 2006), Giri

108

Aile Yapsnda Deime [Aile milletinin temelidir. Toplumun en kk birimi olan aile, millet btn iinde nesillerin akn salar. Salam ve dengeli bir aile gelecein en byk garantisidir. Bu sebeple, milli kltre dayanmaldr. Manevi kltrdeki aile, her trl maddi unsurdan uzak, karlkl sevgi, fedakrlk, sayg ve davran isteyen ok ynl bir messese olmaldr. Dier taraftan aile, kendi mensuplar iin kurulmu kapal bir topluluk deildir. Aile kendi toplumu iin maddi ve manevi ynden retici olarak katkda bulunmaldr. Tembel ve tketici aile tipi, milli menfaatlere aykrdr. Kabul etmeliyiz ki, sanayileme ile birlikte toplumlarn gndemine giren haberleme hareketi ve kitle haberleme aralarnn kazand ivme; sosyal deiimi, yeni ihtiyalar, yeni davran kalplarn da beraberinde getirmitir. Bu hzl gelimelerin, maddi alandaki faydalar kadar zararlarnn da gn na karld bu teknolojik gelimelerin, aile kavram zerinde de tereddtlere ve zlmelere yol at bilinmektedir.] 219 amzda, toplumlardaki hzl deiimlere neden olarak aile yapsndaki nemli deiimleri gsterebiliriz. Her eyden nce, ehirleme ve sanayileme aileleri kltt. kuan bir arada yaad, geni aile biimi yerini ana, baba ve ocuklardan oluan ekirdek aileye brakt. [te modern artlarn ve hzl deimelerin meydana getirdii ve modern toplumlarn nnde duran bu temel problem, insanl, aile messesesinin vazgeilmezlii zerinde bir ortak bilince doru ilerletmeye ynelmitir. Bu sebepledir ki, Birlemi Mil219

(YILDIRIM, 2006), Giri

Havvann Kzlar

letlerin 8 Aralk 1989 tarihinde alm olduu bir kararla 1991 ylnn Uluslararas Aile Yl olarak iln edilmesi, yukarda ifade ettiimiz ortak bilincin ak bir iareti ve teyidi olmutur. Birlemi Milletlerin sz konusu kararnda, 1990 ylndan itibaren hkmetlerin, politika ve sosyal sorumluluk tayan kurum ve kurulularn, toplumun temel birimi olarak aileye nem vermeleri, milli ve milletleraras seviyede ailenin yaamas iin dnlen tedbirler ve nemi zerinde almalar yaptrlarak, ailenin gereklilii konusunda yeni bir bilin ve ortak irade yaratlmas ve eitli faaliyetlerin gelitirilmesi teklif edilmitir. Nitekim bu anlay dorultusunda 1990 ylndan bu yana Birlemi Milletlerin aile konusuna geni nem verdii ve her yl aile ile ilgili yeni kararlar ald grlmektedir. Bu kararlardan birisinde 1994 yl tekrar uluslararas aile yl olarak ilan edilmitir. Bu alanda yaplan almalarda, toplumda ortaya kan olumsuzluklarn byk bir blm ailenin omuzlarna yklenmitir. zellikle son yllardaki sosyal hastalklar konusunda ilim adamlar ve politikaclar "Aile hayatnn kmesi" nin, su orannn artndan, ahlak deerlerinin kne, hatta hkmet btesindeki aa kadar her eyden sorumlu olduu sonucuna varmlardr. Aratrmalarda ayrca ABD'de ve ngiltere'de "yalnz annelerin" saysnn giderek artt ve bu durumun gnmzn en byk problemlerinden birisi olduu belirtilmitir. Su oranndaki artlarn sebebi de bu tip ailelerin artna balanmaktadr. Bu tip ailelere paralanm aile ad verilmektedir. Yani paralanm aile, ailenin olmad anlamna gelmiyor, sadece evde baba veya anneden birisi (tek ebeveyn) vardr ve ocuk (lar) hayatn bu kii ile devam ettirmektedir. Tek ebeveynliin sebeplerinden birisi de kadn veya erkein giderek daha hr bir hayat yaamak istemelerinden kaynakland eklinde ifade edilmektedir ki bu durum da aile deerlerinin gittike yok olmasna yol amaktadr. Grlyor ki, aile insanln ortak bilinci haline dnm evrensel deerleri ile bir btn arz etmitir.] 220
220

109

(YILDIRIM, 2006),Giri

Havvann Kzlar

Gnmz ailesinde, balca u deimeler gze arpyor: a) ekirdek aile saysndaki art, kiileri daha bamsz klarken, akrabalar arasndaki dayanmay azaltt. b) Kadnlarn eitim dzeylerinin ykselmesi, alan anne saysnda hzl arta yol at. Bunun sonucu olarak, aile iinde, annenin sz hakk ve etkinlii artarken dolaysyla baba otoritesi zayflad. Bu da bireyler arasnda eitliin hkim olduu daha effaf bir yapy gelitirdi. Kadn haklar akmnn glenmesiyle, eler kendi rollerini bilinli olarak gzden geirmeye baladlar. c) Ailede ocuk says azald, ocua verilen deer artt. yle ki ortaya ocuk-erkil diyebileceimiz, ocuun isteklerine gre ileyen aile tr kt. ocuk eitimine, ruh salna ve baarya verilen nem artt. Kz ve erkek ocuk ayrm azald. d) Bu olumlu gelimeler yannda, eitli etkenler nedeniyle, boanma oran ykseldi. Yeni evlenmeler sonucu, vey ana babal ocuklar oald.
110

Sorumluluk Nedir? [Sorumluluk insan olmak adna en genel ve en kesin ykmlenmedir. Bylece sorumluluk bizi dorudan kulluk ahlakna balar. O bir amac gerekletirme ykmll olduu kadar bir olumsuzu giderme ykmlldr. O bir ykmllktr, gdmllk deildir. Gdmllkte sorumluluk gereklemez, sorumluluk her zaman bir benimsemeyi, bir stlenmeyi gerektirir. Sorumlu davran istemli davrantr, gdmlenme bir d gcn belirleyiciliini gerektirir. Ykmlenme istemi, tam tamna zgr seie dayanan bir istemdir. Sorumlulukta ykmlenme tam anlamnda gnlden ykmlenmedir. Sorumlu kii ykmlln yk olarak tamaz, onu bir gereklilik olarak grr. Sorumlu kii devleri olan kiidir. Sorumluluu yerine getirebilmenin ba art zgr bir bilince ve bamsz bir yaam ortamna kavumu olmaktr. zgrlk sorumluluun temel artdr. zgrlk ve bamszlk bir gerein iki ayr grnmdr. zgrlkte iselleen bamsz insan etkinlii bamszlkta dsal ya da itimi dayanan bulur. Sorumluluu belirleyen ve srdren zgr bilintir, ancak sorumluluk her zaman bamsz bir ortamda yerine getirilebilir. Buna gre sorumluluk her eyden nce bir bilin sorunu ortaya koyar. Ancak yetkin bir bilince ulam insanlar gerek anlamda sorumlu olabilirler. Bakasnn klesi kendi kendisinin de klesidir, kendi kendisinin klesi bakasnn da klesidir. Oysa kimse kimsenin yerine sorumlu olamaz. Hukuk toplumsal bir kargaay nleyebilmek adna her normal kiiyi sorumlu sayar, bu ynelim elbette her eyden nce cezay olas klmak adnadr.

111

Havvann Kzlar

112

Sorumlu olmayan kiiyi cezalandrmak gerekte sorumsuzluktur. Sorumsuzluk, gerek anlamda bilinli kii iin sorumluluk yapabilecekken yapmamak anlamna gelir. Bu da zorunlu olarak bir ahlak sorunu ortaya koyar. Sorumsuzluk ahlakszlktr. nsan olmann anlam sorumlulukla balar. Saint-Exupery "nsan olmak her eyden nce sorumlu olmaktr" der. Bu bize hemen u soruyu sorduracaktr: insan ne'den sorumludur ya da neyin sorumlusudur? Bu noktada sorumluluun evrensellii kar karmza. Sorumluluk evrenseldir, paral deildir. Buna gre insan yalnzca undan ya da bundan, u kiiden ya da bu kiiden deil, btn bir insanlktan sorumludur. Demek ki sorumluluk alann aileyle, toplumla, milletle snrlayamayz. nsana kar olan, insan olma artna ters den her durum her sorumlu kiiyi ilgilendirecektir. Yalnzca ocuklarnn esenliini dnen insanlar zorda kaldklarnda ocuklarn da gzden karabilecek kimselerdir. nk bunlar ncelikle kendilerini dnen kimselerdir. nsann evrensel sorumluluu bize u soruyu sordurabilir: herkesten ya da btn insanlktan sorumlu kiinin mutlak bir g tayor olmas gerekmez mi? Sorumluluk mutlak bir gcn varln gerektirmez. Sorumluluumuzu yerine getirmemiz iin ok gl olmamz ya da insanst bir gle donanm olmamz gerekmez. Gszlk sorumsuzluun en etkili bahanesidir. Sorumluluk iin gereken etkinlik bir insan boyunda olacaktr. Sorumluluk trajik olann ya da kader fikrinin ald yerde balar. Dnyann aknda insan deil de baka bir gc, rnein akn varl yani Allah Tely belirleyici sayyorsak sorumlu olamayz, en azndan tam anlamnda sorumlu olamayz. Tam anlamnda sorumlu olmamak sorumsuz olmaktr. Din anlamda ya da tabii anlamda her mutlak belirleyicilik ahlaki seimi ortadan kaldrrken sorumluluk duygusunu da hie indirir. Kiinin btn bir insanlktan sorumlu olmas her eyden nce kendinden sorumlu olmasn gerektirir. Kendine kar sorumluluklarn yerine getiremeyen bir kii bakalarna kar sorumlu olamayacaktr. Sorumluluk tek kiilik bir zeminde gerekleir, ancak btn insana alr. Her kii nce kendi olarak sorumludur: so-

Havvann Kzlar

rumluluk tek kiilik bir balanma biimidir, bir kendini ykmleme biimidir. Kimse kimsenin yerine sorumlu olamaz, kimse kimsenin adna sorumluluk tayamaz. Kimse sorumluluunu bir bakasna ykleyemez. Bakas iin zlebiliriz, bakas adna sevinebiliriz, bakasna yardm edebiliriz ama bakasnn yerine sorumlu olamayz. Ortak sorumluluklar elbette vardr, ama ortak sorumluluklarda da herkes her eyden nce kendinden sorumludur. Eksikli insan ya da yetkin bilince ulaamam insan hep sorumsuzluklarn birilerine yanstmaya ya da bakalarnn stne ykmaya eilimlidir. Eksikli insann bu tutumu sorumluluun anlamn elbette deitirmez. Sorumluluk bir bilin ii olduu kadar bir gnl iidir. Her sorumlu, her gerek sorumlu sorumluluunu sevin iinde gerekletirir. Sokrates yaratmay sevin iinde dourmak diye tanmlyordu. Biz de sorumluluk sevin iinde yaamaktr diyebiliriz. Sorumluluk akln kl krk yaran aratrc tutarllnda gnln itici ve yapc etkinliini de gereksinir. Hibir sorumluluk kaba bir aklla sonuna kadar gtrlemez. Her sorumluluk, gelecee alan bir ynelim olmakla bir umudun nda heyecanlarla kendini gerekletirir. Sorumlu olmak umutlu olmaktr. Hep bakalarndan beklemek kolayl iinde deilsek, umutlu olmak da sorumlu olmaktr. Umut zgrln zorunlu varolu artdr. Bylece tam bir kafa ve gnl birliinde gerekleen sorumluluk tam anlamnda bir sreklilik gsterir. Her sorumluluk bir sonuca yneliktir, her sorumluluk sonu almay ya da kt sonucu engellemeyi amalar. Sorumlu olmak sonuna kadar sorumlu olmaktr. Bir baka deyile, sorumluluk gndelik bir tutum deildir. O insann bir yaam boyu sren birbiriyle rgtlenmi amalarnda gerekleir. Amalar deiir, sorumluluk srer. Sorumluluun snr, sorumlunun emeklilii yoktur.] 221

113

221

(TMUN, 2002 ), s. 47-53

114

Kar koca geimsizliinin bir nedeni iktidar ktidar, g, takat, kudret, g yetmek demektir. Snrlarn tespit etmek de mmkn deildir. G ile doru orantldr. ktidar sahibinin gc kullanmasndaki esas, snr tanmamasdr. Ancak onun gidii baka bir kudret tarafndan ykm ile gerekleebilir. ktidarn olduu yerde demokrasiden sz edilemez. slam iktidar deil adaleti tavsiye eder. slam dini hibir kimseye, dnceye, ideolojiye hkmetme yetkisi vermeden btn hayat alanlarn kapsamtr. Erkek ve kadn iin olan iktidarsa; [ncelikle fiziksel alanlarda ve gitgide birok alanda kendini gsteren erkek egemenlii srekli olarak artmtr. nk egemenlik ve iktidar snrlar sevmez. Giderek etki alann geniletmeye yneliktir. Sosyal hayatta iktidar erkeklik ve erkeklerle zdeletirilmeye balanmtr. ] 222 eklinde belirtilebilir. Evlilikte iktidarn varlndan sz etmek Evlilikte baar, sadece aranan kiiyi bulmak deil, ayn zamanda aranan kii olmaktr. 223 demektir. [Yeni hayat biimleri iinde ak da yerini ihtirasa brakmaktadr. Yani, ak artk ld, biroklar iin. O yerini ihtirasa brakld grlmektedir. Klasik ailede devamllk ve (szde ya da gerekte) ak vard (var olduu varsaylyordu). Bu denge iinde ailenin sreklilii salanyor veya elden geldiince salanmaya allyordu. Byk veya kk burjuva aileleri mutsuz da olsalar boanmaya gitmeden, ailede devamllk ve ak unsurlar hl varm gibi grne222 223

(DNCER, 2007), s. 30 Foster Wood

Havvann Kzlar

rek yaamlarn srdryorlard. "Aile kutsald." Boanma "ok aypt." 224 Akn da klarn da nlerinde daha uzun (yz)yllar var. Ayrca ihtiras hallerinde sevginin yok olmas sz konusu deildir. Ak ilikilerinin tek tarafllna karn ihtiras hali ilikilerinde sevgi daha eitlikidir. Kapitalist retim biiminin ortaya karm olduu meta ilikisi biimindeki akn yerini almaya balayan ihtiras ilikilerinde birinin dieri zerindeki "sahip olma" hakk ortadan kalkmaktadr. "Erkein kadn zerindeki haklar" (?!) ve "stnl" (!?) kutsal aile biimindeki evlilik ve ak ilikisidir. htiras halleri adn verdiimiz ilikilerde sevgi geilidir. Erkekten kadna doru bir akm olduu gibi kadndan erkee doru da bir akm olabilir. "Sahip olma" ilikisinin yerine "var olma" ilikileri ortaya kar. Her birey kendi varln ispatlamaya alr. Artk insann kollektif bireysellii toplumsal nesnelliinden daha n plana kmtr. Bunu en iyi grenlerden biri de "Annem ve kz kardeimden kamaktaym" diyen Nietzsche olmutur. Tek tarafl sevgiyi ieren ilikilerin tutuculuuna kar; karlkl, eitliki ve geili (kadndan erkee ve tersi ynde) ilikilerin dnt unutulmamaldr. znde eitlie inananlar kadn-erkek eitlii asndan olumsuzluklarla dolu, i demokrasiden yoksun ve kaytsz-artsz itaatiliin, kadn ve ocuklar zerindeki diktatrlnn kurtulup, bir yandan da artk ailelerini ve aile ii ilikilerini demokratikletirmeleri gerekmektedir.] 225 Hz. Ftma radiyallh anha, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin yle buyurduunu rivayet etmitir: Kocasn fkelendiren kadna yazklar olsun; kocas kendisinden raz olan kadna da ne mutlu. 226 Burada bahsedilen iktidar deil adalettir.
(GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 191 (GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 204-205 (Saak, Say: 48, Ocak 1988, s. 44-48.) 226 Biharul- Envar, c.8,s.310.
225 224

115

Havvann Kzlar

116

Aada bahsedilen durumda ise evlilikte iktidarn yerine konulmu nc faktrn din olduunda bunun ne ekilde sonuland grlmektedir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin gnderdii bir orduda bulunan birisi hanmna; Evinden kma! diye tembihledi. Ordu yola knca, kadnn babas hastaland. Kadn babasndan tr kmak zere izin istemek iin Raslllah sallallh aleyhi ve selleme haber gnderdi. Buyurdu ki; Allahtan kork ve kocana itaat et! daha sonra kadn; Babam lmek zere diye haber gnderdi. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Allah Teldan kork ve kocana itaat et. Daha sonra kadn; Babam ld diye haber gnderdi. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Allahtan kork ve kocana itaat et. Evinden kma. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kadnn babasnn cenazesinde bulundu. Ona vahiy geldiinde yakasnda sanki ate vard. Adam kabrine konulunca Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ashabndan birine buyurdu ki; O kadna git ve de ki; Allah Tel, kocana itaat etmen sebebiyle baban balad. 227 Eer burada iktidar erkek ve kadnda olsayd sonular vahim olurdu. Bylelikle hibir sorun kmadan meseleler hallolmutur. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Cihad erkeklere, kskanlk ta kadnlara yazlmtr. Kim kadnlara sabrederse, ona mcahidin sevab vardr. 228 [Hadislerde, kadnn kocasna ball ve itaat etmesi zerinde titizlikle durulur. Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, nsann insana secde etmesi caiz olsayd, kadnn kocasna secde etmesini emrederdim 229 buyurur. Baka bir varyantta,
Tuhfetul Arus (371) Taberani Evsatta. Metalibu Aliye (1616-17) Busayri thaf(3831) Mecmauz Zevaid (4/313) Buyetl Bahis (497) zayftr. 228 bni Kayym Ahbarun Nisa(s.119) 229 Eb Davd, Nikh, 40.
227

Havvann Kzlar

Muhammedin cann elinde tutan Allaha yemin ederim ki, Kadn kocasnn hakkn yerine getirmedike, Rabbisinin hakkn yerine getirmi saylmaz 230 ilvesi yer alr. Kocas kendisinden memnun olarak len kadnn da cennete girecei mjdelenir. 231 Kadn kocasn daha az sevmeli, fakat daha ok anlamal, erkek, karsn daha ok sevmeli, fakat anlamaya almamaldr" 232 Btn bu hatrlatmalarla aslnda iktidarn yerine paylamann ve anlay zere olmann tavsiye edildii grlmektedir.

117

230 231

bn Mce, Nikh, 4. Tirmz, Rada, 10; bn Mce, Nikh, 4. 232 Oscar Wilde (AVCI, Kasm 2007 ), s.45

118

bretlik Hikye Evvel zaman iinde Memleketin birinde 90 yalarnda fakat ok din ve gen grnml bir adam yaarm. evresinde bulunan herkes ona ok zenir ve sorarlarm; "bu genliin srr nedir?" diye. htiyar delikanl bu soruya her soruluunda gler geermi. Ama sorular sklap soranlar oalnca cevap vermek zorunda kalm. Dnm nasl anlatrm bu srrm kolayca herkese. Sonra karar vermi. Evine tm merakllar yemee davet etmi. "Bu davette size srrm aklayacam" demi. Herkes merakla davete gelmi. Yemekler yenilmi, iilmi, sohbetler edilmi vakit iyice gemi. Ama genlik srr ile ilgili tek sz edilmemi. Herkes konu ne zaman alacak diye merak ederken adamcaz huri gibi sevimli hanmna seslenmi. "Hanm, u kilerden bir karpuz getirir misin ". Hanm hemen dorulmu kilere giderek ka ile gz arasnda gidip bir karpuz getirmi. Adamcaz yle eliyle bir vurmu tk tk diye sonra da: "Bu olmam hanm, gzel kmayacak, baka getirir misin " demi. Hanm onu gtrm bir tane daha getirmi. Adam onu da bir yoklam yine beenmemi. "Hanm sana yine zahmet olacak ama bu da olmam baka bir tane getirir misin" demi. Baka istemi. Bu bylece drt sefer daha tekrarlanm. Dedemiz beincide karpuzu beenmi ve karpuz kesilmi, misafirlere ikram edilmi. Herkes karpuzunu afiyetle yerken bizim dedecik sormu. "Arkadalar ite benim genliimin srr burada anladnz m?" Herkes birbirinin yzne bakm. Kimse bir ey anlayamam...

Havvann Kzlar

"Aman dede demiler nerde? Anlamadk biz bu srr!" Dedecik glm. "Gardalarm! "O grdnz karpuz kilerde bir tanecikti, tekti. Ben hanma git de baka getir dedike o kilere gidip geliyor ayn karpuzu getiriyordu. Bir kere bile (aman be adam, deli misin nesin u tek karpuzu ne tattryorsun bana defalarca) demedi. Beni sizin nnzde mahcup duruma drmedi. te btn bu genliimi hanmma borluyum." "Biz birbirimizi hi bakalarnn nnde zor duruma drmeyiz. Aile iindeki hibir eyi darya yanstmayz. Hep birbirimize destek olur, dert orta olur, yardm ederiz. Birbirimizle ilgili olan problemleri yine birbirimize anlatrz. yi kt her olay da birlikte paylarz." demi.

119

120

Erkek ve kadn iktidarnda uzlama Konu hakknda yorumlara bakarak fikir yrttmzde iktidar konusunda kmazlarn mevcut olduu grlmektedir. [1Kadn-erkek ilikilerinin bireysel yn, kirpilerin k uykusunu hatrlatr. Kimi adan: Soukta yen kirpiler, birazck snabilmek iin birbirlerine sokulurlar. Birbirlerine fazla yaklanca/ sokulunca inelerler birbirlerini. Bu, eyann tabiatnda yazldr. Uzaklarlar o zaman. Ama uzaklanca yeniden rler. yoruz diyerek ve snmak iin, yeniden birbirlerine yaklarlar. Ve birbirlerine dokunduklarna canlan yeniden yanar. Yeniden uzaklarlar. Ve git-geller bylesine srer. Birbirlerine yakn ve birbirlerinin cann actmadan birbirlerini starak belli bir uzakl bulana dek. Sorun byk bir oranda bu "belli noktay" bulmakta. Bir insandan dierine, bir kadndan bir erkekten dierine deien bir noktadr bu. Ne kadn erkeksiz yapabilir. Ne erkek kadnsz. bir arada can yakmadan yaayabilmeyi renmek. 2Kadn-erkek ilikilerinin zorluu teden beri btn insanlar ilgilendirmektedir. Btn dinler bunun iin konuya el attlar. nce, dinler bu ilikileri dzenlemeye /dzene koymaya altlar. Konu hakknda kitaplarda yazld, neyin nasl yaplmas gerektii belirlendi. Ama uygulamada kitaplar yazanlar bile uvallayabildi. nk zordur kadn-erkek ilikilerini kendi yaamnzda dzenlemek. 3Bugn birok Bat lkesinde kadnlarn mcadelesinin hedefi tam eitliktir: alma yaamnda, siyasette, evde, toplumda ve her yerde. Ancak kadn-erkek ilikilerindeki iddetten erkekler de paylarn alyorlar. Bu her zaman grnen izler de brakmyor olabilir. Kimi zaman grnmeyen ve genel olarak psikolojik denen izlerdir. Mesela skandinavya lkelerinde ev ii iddet ve geimsizlik sonucu intiharlara kadar giden olaylar yaanyor. Bu lkelerdeki

Havvann Kzlar

intiharlar ok yksek. Ve intihar edenlerin te ikisi erkek, te biri kadn. Bu lkelerde insanlarn dertlerini konuarak "darlamak" yerine "iersedikleri" ve bunun sonunda intihara kadar gittikleri biliniyor. Daha az bilinen ise, bu lkelerdeki aile ii iddetin adlar km Akdeniz lkelerinden, rnein Yunanistan'dan, daha yksek olmasdr. Akdeniz lkelerinde barp ararak bile olsa kadn ve erkekler dertlerini darlaabiliyorlar. Oysa skandinavya lkelerinde tersi yaplyor... 4Kadnlar uzun mcadeleler sonucunda birok eyi elde ettiler: Seme ve seilme hakkn, ocuk drmeyi, alma ve ekonomik yaama girmeyi... 5Deiik tip feminizmler olutu: Erkekimsi-feministler bulunuyor: Yani erkeklerin bir blm, belki kimi lkede ounluu, kadnlar nasl kmsyorsa, kk gryorsa, onlar ikinci snf vatanda/insan yerine koyuyorsa, bunun aynsn yapan kadn feministleri bu kategoriye sokabiliriz. Burada bir tr cins ayrmcl, giderek cins dlamas sz konusudur. Eitliki feministler: Kadn ve erkekler arasnda ayrm koymayan, kadn sorunlarn zerken birincil dman olarak erkekleri grmeyenlerin grubu. Feminizmi erkek-kartl gibi grmemek gerekiyor. Aslnda Feminizm kar-erkek nitelikte olmamaldr. Mcadele, kadn mcadelesi, erkeklere kar mcadele biiminde yrtlmemelidir. 6Kadn iin bir eyler yapmak zorunludur. Bu "bireyler"in neler olduunu, gemi ve hzn yitirmi kadn hareketlerine bakarak, onlarn deneyimlerinden ders kararak saptayabiliriz. Bu manada erkeklerin de bu alanda ura vermelerine kaplar kapatlmamaldr. Kadn sorununun zlmesinde tarihsel geliim sreci iinde nemli katklar olan erkeklerin bulunduu hatrlanmaldr. Bu konularda ve dierlerinde aratrma yapan, uraan erkekleri de gzden karmamak gerekiyor. ]233

121

233

(GZEL, Birinci Bask: Haziran 1996 ), s. 252-261

122

Ailede Dzen-Huzur Meselesi nsan, doutan gelen haklarnn siyasal ve sosyal dzen tarafndan gven altna alnarak zgrlnn korunaca bir biimde yaama arzusuna sahiptir. Bu bakmdan insanlar birok ynden btn zaman ve meknlarda ayn olduklar gibi ilikilerde de deien bir eylerin varlndan sz edilemez. Yaama gds ile lm korkusu arasndaki gerilim insan toplumsal bir varlk haline getirirken kar cinsle ilikilerinde kendi kendisini glendiren bazen de kendi kendisini aa eken elikili bir durum yaar ki bu da hayatnda dzensizlik ve huzursuzlua neden olacaktr. nsann aile ilikilerinde de kendi hakkn hayali unsurlar da aramas ve kendi menfaatini gzetmesi yine hayat ekilmez bir duruma getirecektir [Hobbes, 1651de yaynlanan nl eseri Leviathanda belki de sosyal teorinin hala zmeye alt sorunu ilk kez formle etmiti: eer insanlar kendi karlarn gzeterek davranyorlarsa, toplumdaki dzeni salayan ne olacaktr? Baka deyile, bireysel kar ile toplumsal kar arasnda varolduu dnlen atma nasl ortadan kaldrlabilir? Hobbesa gre, insanlarn davranlarnn temel belirleyicisi menfaat tir. Btn insanlar, tabiatlar gerei eittirler ve ayn davran gstermektedirler. Hobbesun tanmlad tabii durum, herhangi bir devletin, kurumun ya da otoritenin bulunmad, her insann varln srdrebilmek iin bir yanda kendi zgrln korumaya, te yanda da tekiler zerinde egemenlik kurmaya alt, yani ksaca herkesin herkesle sava iinde olduu, adalet ya da adaletsizliin deil, yalnzca savan hkm

Havvann Kzlar

srd bir durumu nitelemektedir]234 nsan insann kurdudur nermesini kadn ve erkee gre tasvir edersek byle bir durumda tabii olarak, ailenin ve toplumsal dzenin salanmasnn ok zor olduunu gstermektedir. Bu yzden, sosyal dzeni salamak amacyla bireyler bir araya gelerek yaptklar bir nikh szlemesi ile aileyi oluturarak toplumsal dzenin egemenlii altna girerler. Nikh ile insanlar tabii haklarn aileye devretmi durumdadrlar. Aile kurumu gizli g olarak dzeni salayacaktadr. Artk birey kendi zgrln ve haklarn kollarlarken ailenin ve daha ileri gidecek olursak toplum refahn da artracak ngren gizli g kontrolnde altndadr. Gizli g insandaki, zgrlk ve menfaat drtsnden kaynaklanan doal eilimden kuvvet almaktadr. [Adam Smithin nl deyiiyle, yemeimizi kasabn, biracnn ya da frncnn merhametine deil, onlarn kendi karlarn gzetmelerine borluyuz. Onlarn insanlndan deil, kendilerini sevmelerine balarz; onlarn gereksinimlerinden deil, elde edecekleri avantajdan sz ederiz] 235 Byle bir bak as, toplumsal dzenin sadece insanlar arasndaki duygudaln tesinde, tmyle karlk a dayanan ilikilerin ve bunlarn sonucunda ortaya kan toplumsal dzenin bir sonucu olduu anlamna gelmektedir. Aslnda sempati 236 ilkesi ile bireysel kar ilkesi arasnda, kimi zaman Adam Smith sorunu olarak da adlandrlan bu gerilimin zm, bireysel kar gdsnn ahlakd bir ilke olmasnn gerekmedii dikkate alndnda ortadan kalkacaktr, nk sempati kavram da aslnda fikr bir srece gndermede bulunmaktadr (bu bakmdan daha ok empati 237 kavramna yakndr).
ZEL, Hseyin, Liberalizmin topyac Toplum Tasarm, C.. Sosyal Bilimler Dergisi Mays 2002 Cilt : 26 No:1 101-123 235 ZEL, Hseyin, Liberalizmin topyac Toplum Tasarm, C.. Sosyal Bilimler Dergisi Mays 2002 Cilt : 26 No:1 101-123 236 Sempati: attraction: i. ekim, cazibe, ekicilik, atraksiyon, elence program, almllk 237 Empathy: i., (ruhb) bir bakasnn duygularn anlayabilme, duygu sezgisi
234

123

Havvann Kzlar

124

nsanlarn birbirlerini anlama kapasiteleri, karlkl bir ilikiye girmeleri iin de bir n arttr; aile dzenin oluabilmesi iin, iki tarafn da birbirini anlamas, karsndakine gven mesi gerekmektedir. Bununla birlikte, byle bir anlay, sonular itibaryla, aslnda bireyin kendi zgrln, ya da fiili gcn kendi zerinden gizli ge aktarmas anlamna gelmektedir. Ailede var olan kendiliinden dzen anlay, kar gdsne dayanan bireysel davranlar, dzenin salanmasnda istenmedik sonulara yol amaktadr. Bu nedenle dzeni salayan gizli g olan aile kurumunda kurallar belirleyen Grnmez El=Kuvvet in ne olacan tayin etmekte ise dininin ve alt konumu olan ahlak ile kltr olduu unutulmamaldr. Burada devreye giren kurallarn varl bireyin ahlak ilkesini olutururken gizli g n deerlerini tayin eder. Yani kiilerin mutluluk, huzur vb. duygu fiilleri belirlenir. Mesela karlkl sayg ve sevgi ilkesinde deer yarglar aileden aileye, toplumdan topluma farkllk gsterir. slam literatrde millet ile din kavramnn bir manada kullanlmas ile milleti oluturan ailelerin din zerinden elde edilen gle kazanm elde etmesi istenmitir. Bu konu dier dinler iinde ayndr.
nsan = Gizli G = Grnmez El=Kuvvet => Huzur = Din=Ahlak => Huzur

Kiisel Menfaat= Aile

Aile hayatnda huzur ve saadetin olumas iin birbirine bal birok unsurun bulunmas iin zorluunu bize gstermektedir. Gnmz ailelerinde byk bir paradoks 238 yaanyor. Sosyal hayat maddi adan en gl dneminden gemesine karlk, hayat gzelletirecek manevi deerlere artk sahip deildir. nParadox: (i.) paradoks, manta aykr grnen fakat hakikatte doru olabilen dnce; birbirini tutmaz szler; birbirine aykr sz ve davranlar; karakterinde birbirine aykr hususlar olan kimse. paradox'ical (s.) manta aykr grnen. paradox'ically (z.) birbirine zt olarak, aykr derek.
238

Havvann Kzlar

sanlarn byk ounluu ada kltrn geirmekte olduu bunalmn pek farknda grnmyorlar. Bkknlk, hayatn donuklamas, huzursuzluk, insann otomatiklemesi, insann kendinden, evresinden ve tabiattan yabanclamas amzda mevcut bir bunalmn iaretileridir. nsanlar duygulardan uzaklatlar aklcl yle bir noktaya getirdiler ki, aklcln o derecesi aslnda aklszln en ar biimidir. Durumun bu ekilde devam ettii robotlam bir dzende, hayat paylaanlarn huzursuzluklar; nevrotik hastalklar, uyuturucu, boanma, intihar gibi kt sonular douracaktr. Hayata, insana, aileye deer vermeyen topluluklarnn bir nevi isteyerek klelemeleri kanlmaz olmakla birlikte bunun bir ykm da beraberinde getirecei unutulmamaldr. Toffler, Gelecek Korkusu adl eserinde u ifadelere yer vermitir: Sanatta, bilimde gsterdii bunca baarya karn ABD, binlerce gencin gereklerden kaabilmek iin ila kullandklar bir lkedir. Ayn lkede milyonlarca ana baba da beyin ykayan televizyonun ya da alkolik sersemliin gvencesine snmtr. Birok yal kii bitki benzeri yaayp yalnzlk iinde lmektedir. Aileden ve mesleki sorumluluklardan ka, bir k yolu olmutur. Kitleler kayglarn Miltown, Librium, Equanil ya da dier uyuturucu ilalarla bastrmaktadrlar. Bilse de bilmese de bylesine bir lke, gelecek okuna uram demektir. Vatandalktan ayrlp Trkiyede yaamn srdren Ronald Bier adndaki bir gen Amerikaya dnmeyeceim diyor. 239 Beklenti amazlarndan kamayan, sevemeyen, menfaatperest hayat tarzlarndan kurtulamayan aile ve bireyler iin bu balamda gelecein fazla bir getirisi de olmayacaktr.

125

TOFFLER, Alvin, Gelecek Korkusu, trc. Selami SARGUT, 3.b. stanbul: Altn Kitaplar Yaynevi, 1982, s.308

239

KADIN VE ERKEK LKLER

GEMSZLN OLUMASINDA AHLAK VE RUHSAL SEBEPLER Konu hakknda eitli etkenler saylabilir. Bazlarn u ekilde sralayabiliriz. 1Varolma arzular [Her maddenin ve nesnenin tabiatndaki gce genellikle varolma arzusu denilir. Bu g maddenin eklini meydana getirir ve onun zelliklerini ve uygunluunu tanmlar. Dnyadaki tm maddelerin temelinde olan varolma arzusunun sonsuz form ve bileimleri vardr. Maddenin daha yksek derecesi daha byk bir varolma arzusunu yanstr ve maddenin her derecesindeki farkl arzular cansz (duraan), bitkisel, canl (hayvansal), ve konuan (insan) onun iinde ortaya kan deiik sreleri ekillendirir. Varolma arzusu iki prensibi izler: 1) Mevcut eklini srdrr, yani varolmaya devam eder; 2) Varolmas iin gerekli hissettii her eyi kendisine ekler. Kendisine bir ey ekleme arzusu maddenin farkl derecelerini ayrr. Cansz seviye en kk varolma arzusudur. nk canszn ihtiyalar kktr ve varolmak iin kendisine dardan bir ey ekleme gerei yoktur. Tek istei mevcut eklini, yapsn ve zelliklerini korumaktr. Buna ek olarak, yabanc her eyi reddeder, nk tek istei deimemektir, bu yzden cansz (duraan) denilir. Varolma arzusunun en yksek derecesi insan derecesidir. nsanolu, tamamen bakalarna baml tek varlktr ve sadece insan gemii, imdiyi ve gelecei hisseder. nsanlar evreyi etkilerler ve evre de onlar etkiler. Sonu olarak, biz insanlar (kadn ve erkek) hi durmadan deiiriz, ve mevcut halimizden mutlu ya da mutsuz olduumuzdan deil ama bakalarnn farknda olduumuzdan dolay onlarn sahip olduu her eye sahip olmak isteriz. ]240 Bu ekilde strese girer, sknt duyarz. Varolma arzusunun dizginlenmesi veya itidalli bir ekilde alglanmas gerekmektedir.
240

129

(Laitman), s. 11

130

2Sonsuz haz duyup mutlu olmak Bilgi sahibi olmak, saygnlk, varlk, ya da yiyecek ve cinsellikten alnan zevklere baktmzda, tm bu durumlarda, en byk hazzn arzu ve onun doyumunun ksa zamanda karlamasnda yaand grlr. Arzularmz tatmin etmeye baladmz anda haz yok olur. Bir arzuyu doyurmaktan alnan haz dakikalar, saatler ve gnler srebilir, ama mutlaka sner. Bir eyi elde etmek iin, mesela saygnlk gibi, uzun yllar harcasak bile bir kez elde ettik mi haz hissini kaybederiz. Grne baklrsa, arzuyu tatmin eden haz ayn zamanda onu sonlandrandr da. Dahas, haz arzuya nfuz edip sonradan da ayrld zaman, bu iimizde ilkinden iki kat daha gl bir haz alma arzusu dourur. Bugn bizi tatmin eden ey yarn tatmin etmeyecektir. Fazlasn, ok daha fazlasn isteriz. Dolaysyla, arzularmz tatmin etmek sonunda onlar artrr ve onlar tatmin etmek iin bizi daha byk aba harcamaya zorlar. Bir eyler elde etme arzusu yok olduunda, kiinin yaam hissi ve yaama gc yok olur. Bu dnyada sadece iki felaket vardr. Bir tanesi, kiinin istediini alamamas, dieri ise almasdr. kincisi ok daha ktdr; bu gerek bir felakettir! 241 te aile her yesine bu ekilde yeni arzular salar ki, bizi bir baka geici an iin ayakta tutsun. Bununla birlikte, zaman zaman bir an iin doyuruluruz ve sonra bir kez daha tketiliriz, sadece daha da hsrana uramak iin. Bugnn toplumu bizi hep daha da fazla elde etmeye, bunu
241

Oscar Wilde, Bayan Windermerein Yelpazesi

Havvann Kzlar

yapacak gelirimiz olmasa dahi, neredeyse her eyi satn almaya sevk eder. Yeni bir eyi satn alr almaz, bu yeni eyi edinme heyecan sanki hi olmam gibi solar gider ama demeleri bizimle yllarca kalr. Bu durumda, hayal krkl zaman iinde unutulmaz, daha ziyade oalr. Yeni aratrmalar insann ruhsal durumu zerinde zenginlik ve fiziksel durum gibi parametrelerin etkisinin, sradan kii nin deerlendirmesi ile aratrmalarda yaplan lmlere gre gerek etkisi arasnda muazzam bir uurum olduunu gsteriyor. Aratrmalar insanlarn gn be gn ruhsal durumlarn lt ve zengin ile fakir arasnda belirgin bir fark bulamad. Dahas, kzgnlk ve dmanlklar gibi negatif ruhsal durumlar zenginler arasnda daha sk tekrarlanyordu. Zenginlik ve gnlk mutluluk arasnda daha gl bir ban eksikliinin sebebi, rahatla ve yeni yaam standardna abucak almamz ve derhal daha fazlasn istememizdir. Haz arzusunun snrlarn yle zetleyebiliriz: Bu dnya istek ve bolluun boluu ile yaratlmtr. Ve servet elde etmek iin hareket gerekmektedir. Ancak, fazla hareket insana ac verir... Bununla birlikte, mal mlkten mahrum kalmak da mmkn deildir... Sonu olarak, mal mlk edinmek uruna hareket ikencesini seeriz. Fakat tm sahip olunanlar sadece kiinin kendisi iin olduundan ve bire sahip olan iki istediinden, kii sonunda sadece elinde, arzuladklarnn yarsyla lr. Sonunda, insanlar iki taraftan da ac ekerler hareketin oalmasndan kaynaklanan ac art ve bo olan yarlarn doldurmak iin gerek duyduklar eylere sahip olmamann pimanl. Akas anlalyor ki haz alma arzusu bizi imknsz bir duruma sokuyor. Bir taraftan, arzularmz srekli byyor. Dier taraftan, bize aba ve hareket olarak ok ar maliyeti olan bu arzular salamak kalyor. Ancak bize iki kat daha bo brakan, ksa sreli bir doyum veriyor. Sonu ise bir hi, ayrlk ve lm.

131

132

3Egoist-bencil olmak [Egoizim bir nevi kanserdir. Vcutta salkl hcreler ok kapsaml farkl kurallar ve limitler ile snrlandrlmlardr. Ancak, kanserli hcreler bu snrlamalar hi dikkate almazlar. Kanser, bedenin kendi snrsz oalmalarna ynelmi, hcreleri tarafndan tketildii bir durumdur. Bir kanser hcresi oalrken, evresinin ihtiyalarna ve bedenin emirlerine bakmakszn acmaszca blnr. Kanser hcreleri evrelerini mahvederler, bylece kendilerinin bymesi iin yer aarlar. Meydana kan tmr beslesin diye komu kan damarlarn onun iine doru bymeye zorlarlar ve bylece tm bedeni kendilerine boyun edirirler. Ksaca sylemek gerekirse, kanserli hcreler egoist hareketler vastasyla bedenin lmne sebep olurlar. Onlara bir fayda getirmese de bu tarzda hareket ederler. Aslnda gerek tam olarak da tersinedir nk bedenin lm demek suikastlarn da lm demektir. Kanserli hcrelerin ev sahibi bedeni ele geirme tarz kendi lmlerine sebep olur. Dolaysyla, egoizm kendini beslediinde, kendi dhil her eyi lme gtrr. Egoist davran ve tm bedenin ihtiyalarna genel bir ilgisizlik onlar dorudan korkun sona yneltir. ] 242 Bencillikten kurtulan sevmeyi renmitir. Bu nedenle elerin sevgisi aslnda karlk bulan bir btnn ayrlm paralarnn kavumas demektir. Kendinizi kabul ettirmek ve edebilmek isterseniz, yaplacak ey karnzdakine hep kendisinden bahsetmek olmaldr. Bunun aklamas ilgi gstermektir. lgi kabul242

(Laitman), s. 3-22

Havvann Kzlar

lenmektir. lgisizliin sonular genellikle pheyi artrdndan, pheyi kaldrmak yaknl ve dostluu aa karr. Ancak baz zaman ilginin deiik tezahrleri olmaktadr. [Baz kadnlar dvlerek cezalandrlmalarna ve kendilerinin dnyaya kar kat ekilde kapal tutulmalarna kocalarnn sevgilerinin bir gstergesi olarak bakarlar ve bu gstergeler olmazsa ikyeti olurlar.]243 Kadnlarn egosu son dnemlerde artm durumda. Byk bir kesim kendilerine kar erkekleri rakip grerek, srekli bir sava halindeler. Bu i hayatnda iveren-ii, evliliklerde kar-koca, ailelerde ise anne-baba olarak kendini gsteriyor. Aslnda tarihte her zaman Allah Tel tarafndan kadna ve erkee ayr ayr zellik ve sorumluluklar verilmi olup kadnlarn erkekleri kendilerine rakip grmeleri aslnda elma ile armudun birbirine kartrlmasdr. Her bir cinsin kendine gre dinamikleri olduu gibi kadnn bu yarta srekli olarak kendini grmesi; yine bata kendisi olmak zere yakn evre/ailesi ve nihayetinde de yaad toplumun dinamikleri, huzuru ve dzenini bozmann dnda baka bir durum salamayacaktr.

133

243

Firedrich Nietzsche - Tan Kzll, Birinci Kitap, b.75

134

Kadnn zgrl nsan ve Yurtta Haklar Bildirisine gre, zgrlk, bakasna zarar vermeden her eyi yapabilme gcdr; bundan tr her insann doal haklarnn kullanlmasnn snr; toplumun dier yelerine ayn haktan yararlanmay salayan snrdr: bu snrlar ancak kanun ile belirtilebilir. 244 zgrlk, herhangi bir kstlamaya bal olmama, herhangi bir kstlanmaya, zorlamaya bal olmakszn dnme veya davranma, her trl d etkiden bamsz olarak insann kendi isteine, kendi dncesine dayanarak karar verme durumudur. [lemde mevcut olan her eyin nihayeti vardr ve her eyin bulu vardr ve her eyin gayesi hrriyettir. Bu sz ile anlalan udur ki, meyve aata tamam olduu ve kendi nihayetine eritii vakit, Araplar: "Meyve hr oldu" derler. Nihayetin belirtisi odur ki, bir ey kendi evvelki haline kavua. Kendi aslna kavuan her ey nihayete eriir.] 245 Yani kadnn zgrlk olarak istedii ey asl olan erkein zelliklerine kavumaktr. Kadn ve erkein zgrln, pasif ve aktif olmak zere iki ekilde incelemek gerekir. Tabiat hallerinin emniyetsizliinden ve ktlklerinden kurtulmak isteyen kadn ve erkek anlamak zorundadrlar. Fakat bu
244

nsan ve Yurtta Haklar Bildirisi Madde 4 ve5/1. cmle (eviri: Cokun OK, Siyasi Tarih 1789-1960, 3. Bas, Ankara 1980, s. 19.) 245 (KONUK, et al., 2006), c.1, s. 87

Havvann Kzlar

anlama onlarn itimailik temayllerinin bir sonucu deil, sulhu temin etmelerinin menfaatlerine daha uygun olmasndandr. [Kendi kiiliini bulan bireyin, ne isterse yapmas hrriyetinin znel bir ahlakszlk olarak grnmemesi iin snrlayc, engelleyici bir yargya ihtiyac vard. Sartre bu yargy u cmle ile belirtiyor: "Eer bakasnn hrriyetini kendiminkine eit saymyorsam hrriyeti kendime ama alamam!"] 246 Kar koca anlaarak her ey zerinde sahip bulunduklar haklardan karlkl olarak fedakrlkta bulunmaldrlar. Bu fedakrlk ancak; kendi kendimi idare etmek iin malik bulunduum hak ve iktidar karm-(kocamla) paylamak istiyorum eklindeki bir dncenin sonucunda gerekleebilir. Hlbuki insan karakter itibariyle egoisttir. Bakalarna tand hrriyetten daha fazlasna sahip olmakla memnun olan bir egoisttir. Yalnzca kendi menfaatini fedakrla tercih edebilir. Onun iin taraflarn fedakr olabilmeleri iin kuvvete ihtiya vardr. Bu egemen kuvvet ailenin olumasnda temel alnacak tabii ftrattr. Tabii ftratn zelliklerini belirleyici de dindir. Yani dinin koyduu esaslardr. Ftrat taraf deildir. Zaten taraf olmasna imkn da yoktur.

135

246

(SARTRE, 1998), s.125 (Alman evirmen Walter Schmiele'nin Son Sznde)

Havvann Kzlar

136

zgrln getirecei skntlar [amzda olduu gibi, baka hibir ada, kadna erkekler tarafndan bu denli saygyla davranlmad. imdiki saygnn da hemen ktye kullanlacandan kuku yok. Daha fazla istenecek, talep etme renilecek, sonunda u sayg borcu alaltc bulunup, haklar iin yarma, evet, aslnda kavga yelenecek. Anlalyor, alakgnllln yitirecek kadn. Hemen ekleyelim, beenisini yitirecek, unutacak erkek korkusunu: Oysa korkuyu unutan kadn en kadnca igdlerini feda edecek. Erkekte korku meydana getiren eyin, daha belirgin sylersek, insandaki erkein artk istenmeyip, gelitirilmediinde, kadn yreklilikle kendini ortaya koyuunda yeterince hakldr, yeterince anlalabilir; burada kavranmas zor olan kadnn soysuzlamasdr. Bugn olup biten bu. Sakn ha aldatmayalm kendimizi burada! Nerede endstri ruhu askeri ve aristokrat ruha galip gelirse, kadn bir memurun ekonomik ve hukuk bamszlna zenmeye kalkar. imdi imdi ortaya kmaya balayan modern toplumun kapsna yazlr: Kadn memur. Yeni haklar elde ederken, efendi olmaya bakar; kadnn ilerlemesi ni kendi bayrak ve sancann stne yazdrr, korkun bir aklkla tersine bir gelime olup biter. Kadn geriler. Fransz devriminden bu yana, kadnn hak ve yetkilerinin artyla orantl olarak Avrupadaki etkisi azalr ve kadnn kurtuluu kadnlarn kendilerince (s kafal erkeklerce deil de) talep edilip, istendii srece, en kadnca igdlerin, gittike krletirilip, zayflatlmasnn bir belirtisi olarak grlebilir. Bu kadnlarn kurtuluu hareketinde budalaca bir ey var; baarl bir kadnn olduka erkeksi budalal; baarl kadn - daima kurnaz bir kadndr o - ta derinden utan duymaldr. Zaferin geldii en gvenilir tabann sezgisinin yitirilmesi; kendisine en uygun silahlarla talimin ihmal edilmesi, kendilerini erkeklerin nnde yrmeye brakmalar, belki de nceleri erkeklerin sk bir eitim ve alakgnlllkle stlendikleri kitap yazma iinde bile; erkein inanlarna kadnda gizi temelden farkl bir ideal iin, herhangi bir ebedi ve zorunlu kadnlk adna.

Havvann Kzlar

Erdemli bir ataklkla kar kmak; erkeklere nemle, boboazllkla, kadnlarn sanki daha ince, tuhaf vahi, pek ok benimsenen bir ev hayvan gibi elde tutulup baklarak, korunmas, esirgenmesi gerektiini sylemek; kadnlarn, imdiye dek, hala da, toplum iindeki yerlerini gsteren klelikle ve kullukla ilgili her eyin aratrlmas (sanki klelik daha yksek bir kltrn, kltrn yceltilmesinin bir koulu deil de, buna zt bir delilmi gibi); - btn bunlarn anlam, bir kadnca igdnn ufalanmas, kadnszlatrma deil de nedir? Kesinlikle, erkek cinsinden akademisyen eekler arasnda yeterince geri zekl kadn dostu ve kadn smrcs vardr; kadnlara kadnlklarn yok etmeleri, Avrupadaki erkein tm budalalklarn taklit etmeleri iin bu ekilde tavsiyelerde bulunan, evet, Avrupa erkeklii hastasdr, - kadn sradan kltrn iine atmak istiyorlar, belki de bir gazete okuyucusu, politika okuyucusu klmak. Orada burada, kadn zgr ruhlu biri, bir kalem sahibi yapmak istiyorlar: Sanki dindar olmayan bir kadn, derin ve Fransz erkee zt ve gln grnmeyecekmi gibi-; hemen her yerde, en hasta edici ve en tehlikeli mzik trleriyle (yeni Alman mzii) sinirler harap oluyor ve kadn gnden gne daha bir histerik, ilk ve son meslei olan gl ocuk dourmada daha bir yetersiz klyor. O tmyle daha iyi yetitirilmek, ona yaktrlan deyimle zayf cins kltrle gl klnmak isteniyor: Sanki imknlar erevesinde, en etkili biimde tarih unlar retiyormu gibi: nsann yetitirilmesi ve zayflatlmasnn - yani isteme gcnn gten drlmesi, paralanmas, hastalandrlmas - el ele gider ve dnyann en etkili ve en gl kadnlar (son rnei, Napolyonun annesi) glerini, isteme glerine - okuldaki hocalarna deil - erkekler stndeki glerine borludurlar. Kadnda sayg ve yeterince korku uyandran ey, onun doasdr, erkekten daha doal olan, sahicilii, yrtcl, aldatc oynakl, eldiven iindeki kaplan peneleri, bencilliindeki ocuksuluk, eitilemezlii ve iindeki vahilii; kavranamazl. Genilii ve kaypakl arzularnn ve erdemlerinin... Btn bu korkusunun yannda, bu tehlikeli ve gzel kedi kadna acma-

137

Havvann Kzlar

138

mza yol aan ey, herhangi bir hayvandan daha ok ac ekiyor, daha incinir, daha sevgiye muhta, daha bir hayal krklna mahkm oluudur. Korku ve acma: Bu duygularla karlad erkek imdiye dek kadn, bir aya hem paralayp hem de honut brakan trajedide kalarak.- Nasl m? Bu son mu olmal? Artk kadn, bysnden arndrlmal mdr? Kadn, yava yava skc bir hale mi getiriliyor? Hey Avrupa! Avrupa! Biliyoruz, seni en ok eken u boynuzlu hayvan, tekrar tekrar tehdit ediyor hala! Senin eski fabln yeniden tarih oldu - yeniden muazzam bir budalalk efendin oluyor; seni ekip gtryor! Ve arkasnda hibir ilh yok, hayr! Yalnzca bir dnce bir modern dnce!] 247 Tarihin en eski ve en uzun sreli bask ve smrs, toplumun en derinlerine kk salm, bu yzden de insanln kurtulu mcadelesinde kk en zor kaznabilecek olandr. Bu nedenle kadnlar zgrlemedi, sadece yaadklar onca bask ve skntya ek olarak bir de cretli klelik yapma zgrlne ve ansllarsa da kendilerini kimin ezip smreceini seme zgrlne kavutular. Bugn alan kadnlar bir yandan ifte smrnn altnda ezilirken, bir taraftan da erkek egemen sistemi iselletirmi smr dzeninin nlerine srd bin bir bask ve engel ile karlayorlar. Kadn olduklar iin bir yandan tacize bir yandan da srekli bir toplumsal denetime maruz kalyorlar. Bu yzden kadnlar nihai olarak kimliklerini bulmadan insanln kurtuluu gerekleemeyecektir.

247

(Friedrich NETZSCHE, Ekim 2001 ), Ksm. 239

Kadnlarn Bamszlk Korkusu = Fahielik arm [Kadn cinselliini yzyllar boyunca denetim altnda tutmaya alm olan ataerkil sistem anlay, kadnlarn zgrln dorudan cinsel zgrlkle badatrr. Gnmzde de, zgr ve bamsz kadn tanmnda, akla gelen ilkel arm, kadnn birey olarak zgrl deil, ncelikle cinselliini zgrce kullanabilen kadn tanmdr. Buna karlk, zgr ve bamsz erkek tanm, mutlaka ve ncelikle cinsellii deil, zerk yaamay, zgr ve bamsz dnceyi, bunu dile ve yaamna getirebilme yrekliliini gsterebilen erkei anlatr. zgr ve bamsz erkek tanmnda asil, yce, zenilir ve idealist armlar mevcutken, kadn zgrl cinsellikle badak tanmlarla yine kk drlmektedir. Bu tr ilkel armlar, pek ok kadnda zgrlk ve bamszlk konusunda isel kayglar oluur. Temelde bamsz ve zgr yaamay hibir zaman renememi ve denememi olmak haliyle beceri ve zgven eksiklii kaynadr. Bu kanlmaz eksiklie, evre bask ve kltc tanmlar da ekleyince, kadnlarn bamszlktan korku ve kayglar kanlmaz olur. Toplumsal cinsel rol anlaymz, bamsz yaayan veya bir erkee tabi olmadan dolaan, kendini zgrce ifade eden kadnlara kolaylkla milletvekili seviyesinde bile- "o." veya "fahie" tanmn giydirebilmektedir. Yannda erkek olmadan gezebilen, yaamn tek bana srdrmeye alan kadnlarn bu doal ihtiya ve isteklerini salt cinsel zgrle indirgemek, kadn cinsel nesne olarak grmek kadar, ahlak anlaymzn banaz bir gstergesidir. Bamsz yaamay yeleyen kadnlara toplumca kolaylkla atfedilen "fahi-

139

Havvann Kzlar

140

e" nitelemesi, temelde kadn zerkliini bask altnda tutabilmenin nemli bir kontrol aracdr. Oysa o.. veya fahie, cinsellii ve bedenini para karl kullanan kiidir. Bu kadn kadar, erkek de olabilir.] 248 [Para karl cinsellik elde etmek temelde olduka aalayc bir duygudur. Aalayc, rahatsz edici, duygulardan arnmann nemli bir savunma mekanizmas ise yanstmadr (yaanan duygudan kendini tamamen arndrp, olduu gibi kar tarafa yanstmak). Byle bir durumda, cinsellik ve yaknl para karl elde etmekten dolay kendini aalanm hissedenin, yani erkein deil de, paray alann, "buna neden olann", yani kadnn kt ve aalk olduu anlay; aalanma duygusundan arnabilmenin nemli bir savunma mekanizmasdr. Bylelikle, gerekte iki kiinin rzas ve katksyla gerekletirilen para karl cinsellik, yine de sadece kadnn sulanmas ve aalanmasyla sonulanr. Bir erkee tabi olmayan, evli olmayan, yaamn kendi bana gtren, ekonomik bamszl olan veya diledii yere diledii saatte giden bir kadna "o.." veya "fahie" demek, bu terimlerin gerek anlamn bilmemek veya grmek istememek demektir. Toplumumuzun bu konudaki ifte standard cinselliini dilediince kullanan, hatta bunu elde etmek iin para bile deyen erkee "Erkek!" gzyle bakarken, e konumdaki kadn aalamay yelemektedir. Bylelikle kadn cinselliini kontrol ve bask altnda tuttuu gibi, ataerkil sistem erkeklere bu konuda ifte standartl, ayrcalkl ve barnakl bir konum salar.] 249

248 249

(GNAYDIN, 2005); (NAVARO, 1997), s. 76-78

bretlik yaanm hikye Kadnn biri hayatnda fahielii meslek olarak semi ve hayatn bu ekilde geirmi. ld zaman cenazesinin klnmas iin camiye getirilip musalla tana konulmu. Cami imam, kadnn bu zelliinden dolay cenaze namazn kldrmak istememi. Bunun zerine mesele bym ve Trabzon Mftl'ne intikal etmi. Bu durumdan mft telalanr. Cansz Hoca'ya 250 haber verilir. Durum kendilerine anlatldktan sonra, "yle ey olur mu? Musalla tana getirilen her lnn cenazesi klnr" diye cevap verir. Olay mahalline vardnda cenaze namazn kldrmayan hocaya sorar: Bu kadnn cenaze namazn niin kldrmyorsun? Hocam, bu kadn hayatnda hep fuhu yapm. Byle birinin cenaze namaz klnmaz. Bunun zerine Cansz Hoca u cevab verir: stte yatanlarn cenaze namazlarn klyorsunuz da altta yatanlarnkini niin klmyorsunuz? 251 Bu sz zerine hoca cenaze namazn kldrmak zorunda kalr. Bu anlatlanlar nedeniyle kadnn madur olmas nevrozlu bir kesimin teekklne neden olur ki bu en byk gnahtr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki: "Dul ve kimsesizler iin alan, Allah yolunda cihad eden veya gndzleri oru tutup geceleri de ibadet eden kimse gibidir" 252

141

1895-1975 yllar arasnda Trabzonda yaayan Mustafa Cansz'n srad bir imam olarak grleri ile insanlarn ufkunu amtr. St mam niversitesi'nden ilahiyat Mehmet Gnaydn tarafndan hakknda kitap yazlmtr, 251 Zina yapmak dinimizce yasaklanm bir davrantr. Ancak bu gnah ileyen kadn, toplum tarafndan kt grlmesine ramen erkee yle baklmamaktadr. Hlbuki ikisi de ayn fiili ilemilerdir. 252 Buhr, Nafakt 1, Edeb 25, 26; Nes, Zekt 78, (5, 86, 87); Mslim, Zd 41, (2982); Tirmiz, Birr 44, (1970).

250

4- Azdan shal olma Aile huzursuzluklarnn sebeplerinden biri azdan ishal olmaktr. Sonu gelmeyen ikna olunmaz tartmalar ile yuva yklr gider. Bunu anlatmak iin aadaki alnty dikkatli okuyalm. [ Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesine asistan olarak atandmn ertesi gn, bahekim ve hocam Prof. Dr. Mazhar Osman beni odasna ard; Faruk Bey olum, Bismillah de ve karantina servisinde greve bala. Servis efine syle sana ok tipik shali Femmili bir hasta versin, mahedesini al, grdn bana anlat, dedi. Bakrky Akl Hastanesinde karantinann ne ii vard? Tp renciliim dneminde ve salgn hastalklarn tedavi edildii bir serviste shali Femmi denilen bir hastaln tedavi edildiini hi duymamtm. Demir kapl ve hapishaneyi andran, karantina denilen servisin odasna girdim. Bahekimimin, shali femmi denilen bir hastay muayene etmek zere gnderdiini syledim. Yeni asistan olduumu ve bir sre burada alacam bildirdim. Servis efim evvela gld, buyur diye yer gsterdi, ne ikram edebilirim diye sordu. Salnz efendim. Yalnz bir eyi merak ediyorum. Buras hakikaten salgn hastalklarn tedavi edildii karantina servisi midir? Hangi bulac hastalklar burada tedavi ediliyorlar? Hem akl hastanesinde bulac hastalklarn ne ii var? Dur delikanl, dn bir bugn iki, ne de merakl birisin? Evvela otur da biraz birbirimizi tanyalm sonra ie balarsn. Olur efendim. Hocam ishali femmi hastasn muayene et de gel bana anlat diye emrettiler. Ltfen bu hastay muayene edebilirmiyim? . shali femmi ne gibi bir hastalk? Trkesini mi istiyorsun? Tam tercmesi Azdan shal demek.

142

Havvann Kzlar

Siz olun da armayn! Her trl ishal hastaln duydum, grdm hatta tedavi bile ettim. Ama bugne kadar bu isimde ishal duymadm. shal denince bir barsak hastal akla gelir. Bu hastala tutulanlar, durmadan tuvalete gider ve su gibi abdest eden biri akla gelir. aknlm fark eden servis efim: Bitiikteki odaya git, sana ishali femmili hasta getirecekler. O zaman nasl bir hastalk olduunu grr ve anlarsn, dedi. Bitiik odaya gittim. ki hasta bakc eliinde iri yar birini odaya getirdiler. Konumaktan sesi kslm, ok hareketli, bir yerde durmuyor, her eyi kartrmak istiyor. ark sylyor, iir okuyor, kahkahalar atyor, ok ak seik hikyeler anlatyor, susmak bilmiyor. Bu durumdaki hastann mahedesini nasl alacaktm, zaten doru drst mahede almasn da bilmiyordum ki... Ltfen oturur musunuz? Size baz sorular soracam, mmknse cevaplandrmanz rica ediyorum. Peki mi? Ben oturmam. Bir defa dokuz ay on gn annemin karnnda oturdum. O gnden beri hep ayaktaym. Hem ne soracakmsn bakalm. Sen deil benim sana soru sormam gerekir. Evvela benim kim olduumu biliyor musun? Ben hukuk fakltesini bitirdim. Tp doktoru oldum. Mimarm, bamhendisim, banka genel mdrym, genelevler airiyim, tarihiyim, renciyim, retmenim, ressamm, bar iletiyorum daha neler neler yorulmazsan anlataym. Ben hi uyumam, yorgunluk bilmem, istersen milyona kadar durmadan sayaym, evliyim, karlarm,. metreslerim var, yeter mi? Daha sormak istediin bir ey var m? Uzun merim ekeri severim, sarmsak, salncak, sarlmak, deniz meniz, ekmek mekmek yeter mi? Sor bakalm. Bana sormak iin frsat brakmyorsun ki? Biraz susarsanz sormaya balayaym. Ebeyim, gebeyim, kuum, muum, gne yakar, karga bakar, annem fasulye satar. Hani susacak ve soru sormama msaade edecektiniz? Hastabakclar bir trl susmak bilmeyen hastann azn elleri ile kapamaya altlarsa da o yine konumaya devam edi-

143

Havvann Kzlar

144

yordu. Olacak gibi deil susmaya hi niyeti yok, alp gtrmelerini istedim. Ayrlrken elleri ile ayp iaretler yaparak bana selam vermeye alyordu. Durumu evvela efime anlattm. Git hocaya anlat dedi. Mazhar hocamn odasna ekinerek girdim. Yannda misafirleri vard. Aralarndan biri de hanm. Durumu aynen anlattm. Hoca bir kahkaha att. Sana galiba iltimas etmiler ve ishali femmili hastann en iyisini getirmiler. Trkesini herhalde rendin! te azdan ishal olmak budur. Barsaklar hastalananlar gibi, bu da azndan kelime ishaline tutulmu. Azndan kelime kyor. Size mani nbetini anlatmtm. te manyaklarn ishali azlarndan olur. Grdn, sana soru sorma ve konuma frsat vermemi, sabaha kadar yannda kalsan bir trl susturamazsn. te sana asistanlnn ilk dersi; azdan ishal, ishali femmiyi artk unutamazsn, dedi. ayet sizler de gnn birinde durmadan anlamsz, sama konuan birine rastlarsanz, azndan ishal olmu diyerek, bir ruh hekimine gtrlmesini nerin. Sakn kendisine bir ey sylemeyin. shali Femmilerden alacanz karl bir trl unutamazsnz. Allah Tel kimseyi azndan ishal etmesin! ] 253 Anlaamayan kar koca arasndaki tartmalar iin shali femmi olmu demek yanl deildir. Bu nedenle dinlemek baz zamanlarda hayat kurtarr. Daha kardakinin ne demek istediini, ne dndn anlamadan hemen konumak isteriz. Bu byle srp gider sonunda saatlerce konuup, be dakikada anlalacak bir konu iin kendimizi hibir yere gtrmeyen bir noktada buluruz. Zaman ilerlediinde, yllar getiinde ise bir de bakarz ki ne anlatmaya abalayan biri var, ne de anlamaya mecali kalan dieri.

253

(BAYLKEM), s.23-26

5Aalk kompleksi [nsanlar vardr. eitli nedenlerle kendilerini olduklar gibi kabul edemezler. Kendilerini beenemezler. Yetersiz bulurlar. Her eye alnrlar. Krlrlar. abuk kserler. Hemen parlarlar. Yersiz davranlarda bulunurlar. Pimanlk duyarlar. Yerilmekten, iyi tannamamaktan fazla korkarlar. Herkesten yaknlk, ilgi beklerler. Bakalarnn kendileriyle ilgili dncelerine, duygularna, davranlarna byk bir nem verirler. Bakalar tarafndan beenildikleri zamanlarda alabildiine sevinirler. En kk bir ekilde bile olsa, yerildikleri veya ilgisizlikle karlatklar zamanlarda ise ar derecede zlrler. Buna karlk, bakalarn olduklar gibi deerlendirmekte, beenmekte zorluk ekerler. Bakalarnn stnlkleri karsnda bir huzursuzluk duyarlar. Biraz daha nemsizleirler. Bunun iin deerlenmek isterler. Kendilerini nemsizletirenleri deerden drmee alrlar. Bu yzden bakalaryla anlaamazlar. Geinemezler. zellikle, kendilerinden stn grdkleri kimseleri sevemezler. fkelendirecek, sinirlendirecek ekilde hareket ederler. Kendilerinden daha yetersiz, zayf, nemsiz bulduklar kimselere egemen olmak isterler. Bu isteklerini gllk gsteriine bavurmak, bir koruyucu roln oynamak suretiyle gerekletirmee urarlar. Urarlar ama bu davranlarndan bekledikleri sonular her zaman ve kolay kolay elde edemezler. Egemen olmak, korumak istedikleri kimselerin kendileriyle ilgili olumsuz dnceleri, duygular, davranlar ile karlarlar. Onlar tarafndan beenilmediklerini, sevilmediklerini eitli ekillerde grmekten uzak kala-

145

Havvann Kzlar

mazlar. te yandan, bu insanlar yaptklar ilerde de baarl olamazlar. Olamazlar; nk kendilerine gvenemezler. nanamazlar. Kendilerini olduklarndan daha az, daha yetersiz bir kendileri gibi grrler. Daha yerinde bir deyile, daha az bir kendileri olurlar. Daha az bir kendileri olduklar iin ilerinde olabileceklerinden daha az baarl olurlar. Kendilerine kar duyduklar gvensizlik, yetersizleri ile ilgili dnceleri lsnde kendilerinden bir eyler kaybederler. Grld gibi, anlatmaa altmz bu insanlar srekli bir ekilde rahat, huzur iinde yaamak imknn bulamazlar. Mutlu olamazlar. Zaman zaman gerek bunalmlar mahiyetini alan skntlar, aclar arasnda yaamaa devam ederler.] 254

146

254

(ZG), s. 3

Evli kadnlardaki aalk kompleksi [ Kadnlarda bekr iken fazla sknt vermeyen bu durum evlilik hayatnda sorunlarn olumasnda en byk etkenlerden biridir. Kocas tarafndan artk eskisi gibi beenilmediini dnen, anlayan bir kadn, nemsizlik, deersizlik duygusunun etkilerini duyar. Aalk kompleksinin belirtilerini gsterebilir. Eski zamanna kavumak, kocasnn eski ilgisini, yaknln tekrar kazanmak iin eitli arelere bavurabilir. Sinir hastalna tutulabilir. Kendisini beenmeyen kocasnn yanldn, beenilmeyecek bir kimse olmadn gstermek iin baz zc, ac deneylere giriebilir. Srf beenilebilecek durumda bir kadn olduunu anlamak ve anlatmak iin baka erkeklerle ilikiler kurabilir. Baka erkeklerin ilgilerini arayabilir. Srf nem kazanmak arzusu ile debilir. Bylelikle de daha da ciddi bir aalk kompleksinin etkileri altna girebilir. Kadnlar vardr. Kocalar tarafndan eskisi gibi sevilmediklerini, aranmadklarn istenmediklerini grdkleri zaman byk bir strap duyarlar. nk bir yandan beenilmemelerinin nedenini deer eksikliklerinde bulurlar. Kendilerini artk bakalar tarafndan istenmeyen, aranmayan varlklar gibi grrler. Kendilerini, en byk silhlar olan beenilmek imknlarndan yoksun bulurlar. D dnyann karsnda kendilerini yapyalnz grrler. En nemli savunma ve varl devam ettirme vastalarndan olduklarn dnrler. te yandan da en nemli destekleri olan kimseleri kaybetmenin aclarn duyarlar. Bu ac, zellikle kocalarn seven kadnlar iin ok byk olur. Ayn ekilde, elerinin baka erkeklerle ilikiler kurduklarn

147

Havvann Kzlar

148

gren, elerinin baka erkekleri kendilerine tercih ettiklerini anlayan erkekler, kendilerinin ikinci plana atlmalarnn nedenini nemsizliklerinde bulurlar. Byk bir sinir bunalm ile karlarlar. Kendilerinin de beenmemeleri yznden varlklar iin duyduklar nefreti, kini elerine ve elerinin yaknln kazananlara yneltirler. Baz kimselerin bu gibi hallerde elerini ve rakiplerini ortadan kaldrmak istemelerinin nedeni budur. Bakalarnn araclklaryla nefret ettikleri varlklarn yok etmeleridir. Terk edilme duygusu yallk anda da byk bir nem kazanr. nsan, hayat boyunca yalnz kendisini aramakla kalmaz. Kendisini arad kadar bakalar tarafndan da aranmasn arzu eder. Bakalar tarafndan arand lde kendisini istedii ekilde bulabilir. nsann en ok aranmasn istedii alardan biri de yallk adr. nsan yalnzln, terk edilmenin en byk aclarn bu ada duyar. Duyar; nk yalnz bana yaayamayacan bilir. Bakalarnn yaknlklar lsnde duymaa balad yokluun aclarn azaltabilir. Varlnn devam midini tayabilir. nsan denen varln gerek ve en byk amac hayatn devam ettirmektir. Onun iin her ey, hayat iindir.] 255

255

(ZG), s. 25-27

Aile dramna dnen aalk kompleksi [Eleriyle dnce, duygu ve davrana ulaamayan ailelerde huzursuzluk ba gsterir. yle ki hibir hususta elerine gre bir varlk olmak istemezler. Elerinin dncelerini, duygularn, davranlarn paylamakla stnlklerini, egemenliklerini kabul etmeyi bir sayarlar. Buna karlk, elerinin kendi dncelerine, duygularna, davranlarna ortak olmalarn arzu ederler. Elerinin yaptklarn yapmak istemezler. Onlarn daima kendilerine uymalarn beklerler. Onlarn istemedikleri, sevmedikleri ileri yaparlar. Bylelikle, onlara tabi olmadklarn anlatmaya alrlar. stemedikleri ileri yapmak suretiyle onlara meydan okuyabilecek gte kimseler olduklarn belirtmee urarlar. Elerden ikisi de aalk kompleksini duyduklar hallerde, aile yuvas gerekten dayanlmaz bir hayat eklinin yaand bir yer olur. Eler srekli olarak birbirleriyle ekiirler. atrlar. En kk bir neden yznden veya ortaya bir ey yokken, birbirlerine girerler. Birbirlerini yererler. Ktlerler. Birbirlerine en ar szler sylerler. Gemiteki kusurlarn sayp dkerler. Yaptklar fena ileri ortaya atarlar. Birbirlerinin ailelerini nemsizletirirler. Kavga ederler. Buna ramen, birbirlerini kskanrlar.

149

Havvann Kzlar

150

Elerinin bu davranlar karsnda daha da nemsizleirler. Klrler. Elerinin kar cinsten birine kar ilgi gstermelerinin nedenini onun stnlnde ararlar. Elerinin, kendilerini beenmedikleri, bir bakasn kendilerinden daha ok beendikleri iin bu ekilde hareket ettiklerini dnrler. Byk bir strap duyarlar. Bu strab kendilerine duyurtanlara dman olurlar. Elerinden ve elerinin yaknln kazananlardan almak isterler. Istraplarnn ancak onlarn yokluklar ile sona ereceine inanrlar. Baz kimselerin, kskanlk yznden elerini ve elerinin sevgililerini ldrmelerinin nedenlerinden biri de budur. Aalk kompleksi, aile hayatnda daha baka dramlara da yol aabilir. Baz kimseler, zellikle kadnlar, srf aalk kompleksinin etkisiyle, zina ve fuhu yapacak kadar ileri gidebilirler. Gerek erkeklerin, gerekse kadnlarn zina yapmalarnda rol oynayan en nemli psikolojik nedenlerden biri de aalk kompleksidir. Kendisini nemsiz bulan erkek ve kadn her eyden nce deerlenmek arzusunu duyar. Gsterie fazla merakl olur. Bakalarna egemen olmaya alr. Kendisini her bakmdan baarl grmek, gstermek ister. Bakalarnn yapamadklarn yapmaya urar. vlmekten fazla zevk alr. Herkes tarafndan beenilmek arzusunu duyar. Bakalar tarafndan beenildii lde kendisini beenir. Srekli olarak bakalarnn yaknln arar. Sevilmekten, zellikle kendisinden olmayan, yabanc nemli kimseler tarafndan sevilmekten ar derecede holanr. Sevilmek iin sever. Daha dorusu, sevmeyi bakalarna egemen olmaa elverili bir vasta sayar.

Havvann Kzlar

Bununla beraber, sevdii kimseyi uzun zaman sevemez. Kendisine ait olan eyi beenmez. Kendisine ait olan her eyi olumsuz varl deerlilii bilincine gre deerlendirir. Kendisine ait olan her eyi, beenemedii varlnn bir paras gibi dnr. Kendisinden olduu kadar, kendisine ait olan eylerden, varlklardan da sour. Onun iin kendisine ait olan her eyden abuk bkar. Varl deerlilii bilincine ulaabilmek iin yeni eyler, kimseler elde etmek ister. Bunlar evlilik hayatlarnda baarl ve mutlu olamazlar. Elerinden ksa bir zamanda sourlar. Durmadan kendilerine baka sevgiler ararlar. (Dernekilik, alveri, elence, vb..) Buluncaya kadar aradklar sevgilerin arkasndan koarlar. Aradklarn bulunca, hayal krklna urarlar. Bulduklar eylerin aradklar olmadklarn anlarlar. te yandan, aalk kompleksini duyan insanlar, zellikle kadnlar, vcutlarndan bir yeniden deerlenme vastas gibi yararlanmaa alrlar. Bu insanlar, kendileri gibi bakalarnn da kendilerini beenmediklerine inanrlar. Bunun iin, kedilerinin beenilmeyecek kimseler olmadklarn anlamak ve bakalarna da anlatmak isterler. Bunu kendilerine yaknlk gsteren kimselerin varl ile ispat etmeye urarlar. Kar cinsten olan kimselerle ilikiler kurmann arelerini ararlar. Ayn ekilde, baz kadnlarn fuhu yolunu seerken veya fuhu yoluna srklenirken aalk kompleksi etkiler yapmaktadr. Aalk duygusunun gelimesinden, patolojik (hastalk) bir mahiyet kazanmasndan meydana gelen aalk kompleksinin insan hayat zerindeki etkileri bugn artk herkes tarafndan kabul edilmektedir. Aalk kompleksinin bunaltc, sarsc etkilerinden kurtulmak, uzak kalabilmek iin baz kadnlar her areye bavururlar. Kendilerini beendirebilmek, bakalar tarafndan beenilen varlklar halinde tanmak ve tantmak iin vcutlarn satla karmaktan bile ekinmezler. Bu gibi hallerde birbirleriyle eli-

151

Havvann Kzlar

152

en duygular duyarlar. Bir yandan bakalar tarafndan istenen bir vcuda sahip olduklar iin sevinirler. Gzelliklerine, ekiciliklerine inanrlar. Erkekler tarafndan istenildiklerine inanrlar. Bu istenmenin nedenini tadklar deerde, gzellikte bulurlar. te yandan ise, iinde yaadklar topluluun isteklerine aykr hareket ettiklerini, topluluun dzenini bozduklarn, yasalarn inediklerini ve sert tepkilerle karlaacaklarn dnrler. Bakalar tarafndan hor grlmekten korkarlar. Ksacas, yaptklar iin fena olduunu bilirler. nsan, sosyal hayatta ne olursa olsun, yaad srece bakalar tarafndan saylmak, beenilmek, vlmek, iyi tannmak arzusunu duyar. Bakalar tarafndan yerilmekten, fena tannmaktan, hor grlmekten korkar. u veya bu neden yznden su ileyen, hrszlk yapan, fuhu yoluna srklenen kadn da byledir. Zinada olduu gibi, fuhuta da aalk kompleksinin bir eseri olan egemenlik, beenilmek arzusu nemli bir yer tutmaktadr. Bu gibi hallerde kadn, evresine egemen olmak ister. zellikle, sosyal durumlar elverili olmayanlardan bazlar, i dnyalarnda yer alan aalk kompleksinden kurtulabilmek iin bilinsiz olarak eitli faaliyetlere giriirler. Kimi kadnlar da, kendilerini beenmeyen kocalarnn yanldklarn anlatmak, kendilerini beenen kimselerin bulunduunu gstermek iin bu yolu seerler. Kimi kadnlar da kocalarn sevmezler. Kocalarndan nefret ederler. Bu yzden onlarla normal cinsel ilikiler kuramazlar. Cinsel soukluk gsterirler. Yalnz, onlarn bu durumlar yaknlk duyduklar erkeklerin yannda deiir. Bu kadnlar bu gibi hallerde normalleirler..] 256

256

(ZG), s. 93-97

Havvann Kzlar

6 Psikolojik sorunlar ve yalnzlk duygusu; Bu durum insanlarn genelinde eitlilik gsterir. [ Varlk-bilimsel gvenlik alan, her insann kavray seviyesine bal olarak dar veya genitir. nsanlarn ounluu, geim artlar, toplumsal dayanma artlar kendilerine elverili olduu kadar varlk-bilimsel gvenlik iindedir. Yani onlarn varlk alanndaki kayglar alglaryla ve alglarna karlk olan tatmin vastalaryla snrldr. Bu durum, kolayca elde edilen gvenliin, kolayca kaybedilmesini de aklar. Varlkbilimsel gvenliini dar alanda temin edenler, bu gvenlii, o dar alann dna kar kmaz kaybederler. Akl hastalarnn varlkl zmrelerden dier zmrelere oranla daha fazla kmas bundandr. Daha varlkl olanlar daha ince dndkleri iin deil, yaama artlarn hazr bulduklar, deien artlara kar hazrlksz kaldklar iin darbelere kar tutunacak dal bulmakta zorluk ekerler. Bu yzden diyebiliriz ki baz mahrumiyetler, varlkbilimsel gvenlik alann geniletir. nk her zorluk, insan ilikilerinin derinine inmeyi, varlk tarafndan teminat altna alnm gvenliin grnrde bulunann daha tesinde yer aldn gsterir.] 257 Mesela Virginia Woolf kadnlara kendinize ait bir oda edinin deyip de cebini talarla doldurarak bir nehirde boulmay semiti? Acaba intihar seen kendisi miydi yoksa onu byle bir sona iten nedenler mi vard? Gerek hayatn sorgulanmas zordur. Kadn her yerde, her zaman ayndr. Korkak ve yalnzla mahkm... Kafan yiyen dertlerden kurtulu yok. imdi bir korkak gibi lm m bekleyeceksin, yoksa hayata sarlp, kendine yaama sebepleri mi bulmaya alacaksn? Ama unutma, hayata sarlmak bir kadn iin bakalar uruna yaamaktan baka bir ey deildir.

153

257

(ZEL, 2007), s. 55-56

Havvann Kzlar

154

7Sapklk ynnde eilimlerin olumas: Sapk eilimlerin k nedenleri iin ok eyler sylenilse de temelinde cinsellik ve ehvetin olduu unutulmamaldr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Benden sonra kalpleri deien, akllar klen ve amellerden yz eviren bir kavim olacak. Sahtekrln her eidini renip retecekler. Erkekler erkeklerle, kadnlar kadnlarla yetinecek. Byle yaptklar zaman Allah Teldan kendilerini cezalandrmasn beklesinler. 258 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem erkek elbisesi giyen kadnlara, kadn elbisesi giyen erkeklere, kadnlara benzeyen erkeklere ve erkeklere benzeyen kadnlara lanet etti. 259 " ehvet, topuklarmz kemiren bir fahiedir! Ve bu fahieden bir para et esirgendiinde bir para ruh iin yalvarmay ok iyi becerir. " "Grdnz gibi sorun, cinselliin olup olmamasnda deil, baka bir eyi, ondan ok daha deerli, sonsuzluk kadar kymetli bir eyi yok etmesinde! ehvet, tahrik olma, tensel zevkler; bunlarn hepsi kle edicidir! Ynlar, ehvet yalandan beslenen domuzlar gibi bir yaam srerler." 260 Theophastros, gerek bir filozofa yarar biimde, genellikle yapld gibi, hatalar snflandrrken, ar cinsel istekten tr ilenen hatalarn, fkeyle ilenenlerden daha cidd olduunu sylyor. nk fkeye yenik den bir insann, bir eit acyla ve bilinsiz bir yrek burkulmasyla mantktan uzaklaaca aktr, oysa ar cinsel istekten tr kusur iler, hazza yenik derse, daha ar, su ilerken de daha onursuz grnr. Theophastros haklyd; hazdan tr ilenen suun, acyla ilenen sutan daha
Berzenci el aa (s.139) arani Muhtasar Tezkira (s.480) bkz.: Heytemi ez Zevacir (2/420) 259 Buhari (7/55) Ebu Davud (4098-99) Tirmizi (edeb 34) bni Mace (nikah 22) Darimi (2652) Ahmed (1/225, 227, 237) Tayalisi (s.349) Taberani (1/32) 260 (YALOM, et al., 2000), s. 129
258

Havvann Kzlar

ok knanmay gerektirdiini sylerken bir filozofa yarar biimde konuuyordu. Sonu olarak, birinci durumda, su ileyen nce bir bakas tarafndan hakszla uratlm ve duyduu acdan tr fkeye kaplmtr; ikinci durumda ise, kendi eiliminden tr bir hakszlk yapmaya itilmi, arzusu kamland iin yle davranmtr. 261 ehvet yz binlerce iyi ad ktye karmtr. Yz binlerce akll, fikirli adam akn bir hale getirmitir. ehvet yemeden olur, az ye. Yahut bir kadn nikhla da ktlkten ka. Yedin itin mi ehvet, seni harama eker. Ele gireni elbet harc etmek gerektir. u halde nikh Lhavle okumaya benzer. Oku, yani bir kadn nikhla da ehvet, seni belaya drmesin. Mademki, yemeye imeye hrsn var, abuk bir kadn al evlen. Yoksa bil ki kedi gelir yal kuyruu kapar. Srayan eein srtna ta yk vur, o kamadan, sramadan nce srtna yk ykle. Atein ne yaptn bilmezsin, savul oradan. Bu eit bilginle atein evresinde dnp dolama. Atee mlei koyup orba piirmeyi bilmiyorsan bil ki ne mlek kalr, ne orba. 262 Sapk eilimlerin olumasna, insanlarn duyduklar ve grdklerinden etkilenmeleri, sebep olduundan iliki ierisinde olunan kiilere dikkat edilmelidir. Yine sapkln k nedenlerinden en nemlisi lgnlktr. "Bulac hastalklar gibi bakalarndan kaplan lgnlklar vardr" 263

155

261 262

(Marcus AURELIUS, 2006), II. Kitap, 10, s. 42 Mevln, Mesnevi, V, Beyit:1370-1380. 263 La Rochefoucauld, zdeyiler; (300)

GEMSZLKTEN KURTULU TEDBRLER 1zverili olmak Tabiat incelediimizde, zgecilik 264 gereini grrz. zgecilik 265 kelimesi, Latince alter yani dieri anlamna gelen kelimeden gelir. 19. yzyl Fransz filozofu Auguste Comte, zgecilii egoizmin ztt olarak tanmlad. zgeciliin dier bilinen tanmlar, bakalarn sevmek, kendini bakalarn sevmeye adamak, ar cmertlik, bakalarna yardm iin almay yelemek, ve bakalaryla bencillik olmadan ilgilenmek dir. Tpk egoizm gibi zgecilik de insan dnda baka hibir yaratlana uymayan bir terimdir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Kalplerin, kendisine iyilik yapan sevme, ktlk yapan sevmeme zellii vardr. 266 Bu, niyet ve zgr irade gibi olgularn sadece insan tryle ilgili olmasndan kaynaklanr. Dier yaratlanlarn bu seim
Dierkmlk: Bakalarnn yararn da kendi yarar kadar gzetme ya da dier insanlara maddi veya manevi kiisel kar gzetmeksizin yararl olmaya alma ve bencillik kart hareketlerde bulunma olarak tanmlanr. Bencilliin (egoism) kart anlamls olan ve zgecilik, elcilik olarak da bilinen dierkmlk (altruism), tanmlarndan da anlalabilecei gibi, kendi geliim gereksinimlerini bir kenara itip yalnzca bakalarnn karlarn salamaya alma anlamnda deil, bakalarn da kendisi kadar dnme, bakalarn da kendisi kadar sevme ya da bakalarnn yararn da kendi yarar kadar gzetme anlamnda kullanlr. 265 Altruism:(i.) dierkmlk, bakalarn dnme, fedakrlk. altruist (i.) digerkm, fedakr, bakalarn dnen kimse. altruistic (s.) digerkm, fedakr, bakalarn dnr. 266 Ebu Nuaym, Hilye, IV/121
264

156

Havvann Kzlar

zgrl yoktur. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem; Sizden biri, kendi iin sevdiini kardei iin de sevmedike gerek imana eremez." 267 buyurarak zverili olmamz istemitir. 2Haz alma arzularn dizginlemek Yaanan ilikilere, biten evliliklere yada sorunlu kadn-erkek hallerine bakldnda iki kavramn tm tersliklerin sebebi olduu grlecektir. Doyumsuzluk ve ne istediini bilememek. nsanolu belki de ne istediini bilmediinden doyumsuz oluyor. Bu iki kavramn kendi arasnda byle bir sebep sonu ilikisi var. iftler ilikiye baladklar dnemden, evlilik hayatn yaamaya baladklar ana kadar birok ini-k yayorlar. Bu ini klar hep yeni bir istek, yeni bir arzunun domasna neden olurken fertleri de hibir zaman mutlu olmayan ve o an ki durumuna kretmeyen bireyler haline getiriyor. Aldatmalarn altnda da doyumsuzluk ve tatmin olamama duygular yatmaktadr. Haz alma duygularn dizginlemek iki ekilde olabilir. 1) Doyurucu alkanlklar edinildiinde haz almak zevk olmaktan kar. 2) Haz alma arzusunu azaltma yoluna giderek olandan fazlasn istememek. 3Bireysellikten kurtulup kolektif olmak Salkl bir bedende, hcreler gerektiinde bedenin uruna kendi hayatlarndan feragat ederler. Hcrelerde, onlar kanserli hcrelere eviren genetik hatalar olutuunda, hcre kendi yaamna son veren bir mekanizmay altrr. Kanserli hale gelip tm bedeni tehlikeye atma korkusu hcrenin, bedenin hayat iin kendi hayatndan vazgemesine sebep olur. Mesela; deal artlarda kf, kendi gdalarn salayan ve bamsz oalan ayr hcreler eklinde yaar. Fakat gda eksiklii olduunda hcreler birleir ve oklu hcresel bir beden olutururlar. Bu
Nes'nin rivayetinde "...hayr eylerden" ziyadesi mevcuttur. Buhr, man 6; Mslim, man 71, (45); Nes, man 19, (3, 115); Tirmiz, Sfatu'l-Kyamet 60, (3517); bnu Mce, Mukaddime 9, (66).
267

157

Havvann Kzlar

bedeni ina ederken, baz hcreler dier hcrelerin hayatta kalmalarn desteklemek iin kendi yaamlarndan vazgeerler. 268 4iddetten uzaklamak timai hayat iinde hem dzeni hem de gveni bozucu bir eylem olarak iddet zel olarak stnde durulmas gereken bir kavramdr. Aile toplumun temeli olarak alndnda, aile ii iddet hem toplum andan hem de kadna ynelik olarak ele alnmaldr. Kadna ynelik iddet; duygusal, szel, ekonomik, cinsel ve fiziksel iddet olarak ayrtrlabilir. Ksa ve uzun vadeli olmak zere iddetin kadn zerinde derin etkileri vardr. iddete kar korunmann uzun vadeli temel arac olarak eitim grlmektedir. Yaplan aratrmalar iddetin her toplumsal yapda az veya ok gereklemekte olduunu gstermektedir. Bunun ana nedenini iddetin renme yoluyla aktarlmas ve eitlik bilincinin kurulamam olmasdr. Toplumlarn eitim dzeylerinin ykselmesi zellikle kadn eitimine daha fazla nem verilmesi hukuk korunma yollarndan ok daha fazla nem tamaktadr. Aile ii iddetin kadna etkileri [Aile ii iddet, ok ynl etkisi olan toplumsal bir sorundur. Maruz kalan kadnlarn beden ve ruh salna olumsuz etkileri bulunmakta, yaam kalitelerini drmekte, verimlilik kaybna neden olmakta, iddetin nesilden nesile aktarlmasna ve sosyokltrel dokuya sinmesine yol amaktadr. S. Gken ETNERin yapt aratrmada u sonulara ulamtr. Aile ii iddete maruz kalan kadnlar, kalmayanlara gre daha yksek oranda intihar ihtimali tamaktadr. Aile ii iddet yaayan kadnlarda, yaanan iddetin boyutu arttka ntihar ihtimali artmaktadr. Aile ii iddete maruz kalan kadnlar, kalmayanlara gre daha fazla cinsel sorun yasamaktadr. Aile ii iddet yasayan kadnlarda, Golombok-Rust Cinsel
268

158

(Laitman), s. 3-22

Havvann Kzlar

Doyum leginin alt leklerinden alnan puanlar, aile ii iddet grmeyenlere gre daha yksektir. Yani iddetin cinsellikte sklg, iletiimi, doyumu, kanmay ve dokunmay olumsuz ynde etkiledii ve iddet yaayan kadnlarn cinsel sorunlar iddet yaamayanlara oranla daha fazla yaad bulunmutur. Aile ii iddet yasayan kadnlarda, yaanan iddetin boyutu arttka Golombok-Rust Cinsel Doyum leginden alnan puan artacaktr. Yani, iddet yaama puan arttka cinsel sorun yasama puan da artt dorulanmtr. Aile ii iddet yasayan kadnlar, eleri dnda baka kiilerden de iddet grmektedirler. Einden iddet gren kadnlar, bakalarndan da iddet grme durumunu iddet yaamayan kadnlara gre daha fazla yaamaktadr. ] 269 5Salkl tartma kurallarna kavumak Tartmalarda kadn zelliinin baskn olduu grlr. Bu zelliin cinsiyet gerektirmedii bilinmelidir. Bu erkek cephesinden de gelebilir. eytann genellikle kadn zelliklerini kulland ve bundan saknlmas gerekmektedir. Tartmalar karlkl nefis mcadelesinden baka bir ey deildir. Aslnda, erkekle kadn akl ile nefsin mcadelesidir. Bu nedenle Mevlna, "kadnlara dann da ne derlerse aksini yapn" seklinde bir hadise dayanarak nefsin isteklerine kar klmasn, nefis ile dost olmann akla ok ey kaybettirdiini anlatmtr. Bu nedenle Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin "Kadnlara danmayn" demesindeki hikmeti Mevlna da bir gazelinde "u nefsimiz zahit bile olsa kadndr" aklamaktadr. 270 Tartmalarn genellikle sorunlar zmedii de grlmektedir. Ancak anlamazlklar zmek, geimsizlii azaltmak iin, kar kocann gzetmesi yararl olacak kurallar yle sralayabiliriz: a) Eler, ayr gr, dn ve beenileri olduunu batan
269 270

159

(ETNER, 2006 ), s.121-123 Mevlna. Dvan- Kebr. (ev.: A. Glpnarl). stanbul: Remzi Kitabevi. cilt 2. s.319(2626)

Havvann Kzlar

bilmelidirler. b) Sorunlar rtbas edip biriktirmedense, ortaya dkp tartmak daha iyidir. c) Tartma ve konuma iin uygun yer ve zaman seilmelidir. d) Tartmaya sulayarak girmektense, soru sorarak, ei belli bir konuda aklama yapmaya ararak balamak daha iyi olur. e) Tartma, yolundan ve konusundan saptrlmamaldr. f) Tartmay kazanmak deil, bir zme varmak ama olmaldr. g) Tartma ve ekime evin dna tarlmamal, analar, babalar yan tutmaya ya da hakemlik etmeye zorlanmamaldrlar. h) Srasnda zr dileyebilmek, gnl almak tartmay ksa yoldan iyi sonuca gtrebilir. 6Aalk kompleksinden kurtulma areleri [ Aalk kompleksi, nedeni veya nedenleri ne olursa olsun gerek, tehlikeli bir ruh hastaldr. nsana rahat, huzur iinde yaamak imkn vermez. nsann tm varln kaplar. Tm varlna egemen olur. nsann almasn, baarl olmasn, bakalaryla dzenli ilikiler kurmasn nler. nsann utanga, kskan, alngan, saldrgan, sinirli, vb, olmasna yol aar. nsann bakalaryla kolaylkla atmasnda rol oynar. Ksacas, gerek bir hayat dramn meydana getirir. Bununla beraber insan, istedii takdirde ve istedii lde kendisini deitirebilir. Daha iyi bir kendisini yaratabilir. nsan, kendisini olduu gibi kabul etmedii, srekli olarak daha tam ve yeterli bir kendisine ulamak istedii iin insandr. Bu istek insanla beraber var olur. nsan kadar yaar ve ancak insanla beraber yok olur. Kimilerinin byle olumlu bir istekle deerlenmemelerinin, daha dorusu, yaradllarnda yer alan bu istei olumlu bir yne yneltmemelerinin, yaratc bir g haline getirememelerinin nedeni evrelerinin zararl etkileriyle tadklar doal deerler bilincine ulaamamalar, bunun da sonucu olarak, hayat sevememeleridir. Kendilerini nemsiz, kk grenler gerekten nemsiz, kk kimseler deildirler. nemli, byk olmak imkn bulama-

160

Havvann Kzlar

yan, daha dorusu, nemli, byk olmak iin gereken abalar gsteremeyen, byle abalar gstermee elverili artlar iinde yaayamayan insanlardr. Yeterli beer yeteneklerle dnyaya gelen her insan iin nemlilik, byklk yolu aktr. Burada yaplmas gereken ey byk bir istekle, sarslmayan bir kararla ve cesaretle bu yola girmektir. Bu yolda sonuna kadar yrmei gze almaktr. Bu yolda yrmekten korkmamaktr. Tam bir istek, sarslmayan bir kararla bu yolla yrnd takdirde tam bir baarya ulalacana inanmaktr. Bu yolda karlalacak glkler karsnda gerilememektir. Ylmamaktr. nsan her ite olduu gibi burada da duyaca arzu, kararnn gll ve devamll, cesaretinin bykl lsnde baarl olur. Hayat kendisinden kaanlar kovalar. Kendisine kar duranlarn nnde gerilemeye balar. Kendisini kovalamasn bilenlerin nnden kaar. Mutluluk, mutlu olmak isteini duyanlar, bu isteklerini srarla gerekletirmee alanlar iin vardr. Yeryznde, mutlulardan ok mutsuzlarn bulunmasnn nedeni herkesin nasl mutlu olunabileceini bilmeden mutlu olmaya almasdr. Mutlu insan srekli olarak daha iyi bir kendisini arayabilen, arad iin bulabileceine inanabilen insandr. Mutsuz insan, kovalamak istei kendisini her zamanki kendisi yapmak iin kovalayan insandr. stemedikleri kendilerini kendilerine boyun edirmee zorlamasn bilenler istedikleri kendilerine er ge kavuurlar. stemedikleri kendilerine boyun eenler ise yaadklar srece istemedikleri kendileriyle ba baa kalmaktan, daha dorusu, mutsuz olmaktan kurtulamazlar. Aalk kompleksinin bunaltc etkilerinden kurtulmann, huzura kavumann en iyi arelerinden biri de srekli olarak bu kompleksin ac sonularn dnmektir. Bu kompleks yznden ekilen straplar, kaybedilen eyleri, aalk kompleksinden kurtulunduu takdirde ulalaca mutlu hayat dnmektir. Bu kompleksin etkilerinden en ksa bir zamanda kurtulmaa almaktr. Aalk kompleksi ile ilgili daha nceki davran ekillerine kar koymaktr. Utangalk, alnganlk, saldrgandk, sinirlilik gibi aalk kompleksinden meydana gelen zelliklerle amak-

161

Havvann Kzlar

162

tr. Aalk kompleksinin yldrc, ypratc sonularnn zerlerine gitmektir. Utangalk, alnganlk vb, yaratan olaylarn iine girmektir. Kalabalktan kamamaktr. Tersine olarak, kalabaln iine girmektir. Kalabalkta konumaktan ekinmemektir. Bakalarna gereinden fazla nem vermemektir. Bakalarn bytmemektir. Bakalarnn etkisi altnda kalmamaktr. Bakalarn yerinde dnceler, duygular, davranlar yolu ile etkilemektir. nceleri zor gelecek bu eit denemeler karsnda gerilememektir. Her trl gerilemek, kamak eilimi ile mcadele etmektir. Daima ileriye bir adm daha atmaa uramaktr. Bir defa kaan insann daima kamak arzusunu duyabileceini unutmamaktr. Kamak arzusunu nleyen, ileriye yrmeyi gze alan ve bu karar uygulayan insann, her zaman ayn eyi yapmak isteyecei dnlmektedir. nemsizliine inanan insan gerekten nemsiz, kk bir kimse olabilir. nemsiz, kk iler yapabilir. nemsiz, kk iler yapt lde nemsizleir. Klr. Tersine olarak, nemliliine inanan insan nemli, byk iler yapmak imkn bulabilir. Baka bir deyile insan, kendisini tand gibi bir kendisi olabilir. Bakalar bizi, kendimizi tandmz gibi tanrlar. Tanrlar; nk onlarn yannda kendimizi tandmz gibi tantacak ekilde hareket ederiz. te yandan, zayf, yetersiz kimseler bakalarnda, gl, yeterli grnmek arzusunu yaratrlar. Gerekten insan, kendisinden daha az nemli bulduu kimselerin yannda nemliliini dnr. stlne inanr. Bakasnn nemsizlii karsnda egemen olmak ister. Bu da zayf, yetersiz kimselerin daha da zayf, yetersiz olmalarna yol aar. Btn bunlardan da anlalaca gibi, bakalarnn bizimle ilgili dncelerinde, duygularnda, davranlarnda kendimiz balca rol oynarz. Bakalarnn bizimle ilgili dncelerini, duygularn, davranlarn bir dereceye kadar kendimiz yaratrz. Daha dorusu, bakalarn bizim iin u veya bu ekilde dnmelerine, duymalarna, davranmalarna zorlarz. Kendimize inandmz, gvendiimiz zamanlarda bakalarnn bize inandklarn, gvendiklerini, utanga olduumuz zamanlarda yanmzdakilerin daha rahat, serbest dndklerini, hareket ettiklerini, v-

Havvann Kzlar

dmz insanlarn, yanlarnda klmemiz dolaysyla karmzda daha dik durduklarn, korkaklarn yannda korkak kimselerin bile cesur davrandklarn grrz. Aalk kompleksi, nemsizliklerine, deersizliklerine inanan, nemsizliklerinden, deersizliklerinden kurtulamayacaklarn dnen kimselerin hastaldr. Aalk kompleksinden kurtulmann aresi bu kompleksi nedenleriyle yok etme mcadelesidir. nsan istedii takdirde her eyi yapabilecek gte bir varlktr. Aalk kompleksini duyan insan kendisini olduundan daha az bir kendisi gibi grr. Bakalar tarafndan da ayn ekilde tanndna inanr. Daha ok bir kendisi olabileceini dnemez. Aalk kompleksinin ykc, ldrc etkilerinden kurtulabilmek iin onun yapaca en nemli i daha az kendisinin, varlnn gereksizliine inanmasdr. Olduundan daha ok bir kendisi olduunu dnmesidir. Kaybettii gerek kendisini bulmaa almasdr. Istrapla yaad ve tamamyla kendisinin olduu kendisini inkr etmesi yok etmesidir. Onu yok ettii takdirde hakk olan hayata kavuacan, balayacan bilmesidir. Daha mutlu bir kendisini bulmak iin yola kan insan her admnda arad kendisiyle karlaabilir.] 271 Aalk kompleksi olan insan kendini hep bakalarnn zerinden tanyor. Belki de kendini ok deersiz ve nemsiz hissettiinden kendini kefe bile gerek grmyor. Bu sebeple kendini dierleri nasl anlatrsa yle biliyor. Kendini tanmad, nelere sinirlenip, nelere zldn bilmedii iin kendisi mutlu olamad gibi kar taraf da mutlu edemediini dnyor ve yine mutlu edemeyeceine dememeden/abalamadan inanyor.

163

271

(ZG), s. 139-144

Derdini dzgn bir ekilde ifade etmeyi hi denedin mi?

GEMSZLN OLUTUU ALANLAR 1 ve Ekonomik Konular: Parann nasl kazanlaca ve nasl harcanaca ile ilgili netlikler olmamas, elerden birinin onaylamad biimde bakalarna mali destek salamas geimsizlik nedenlerinden biri olabilir. Misal verecek olursak; Amerikal antropolog Jenny B. White, 1990larda mraniyede yapt bir aratrmada kadnlarn karlatklar kstlamalara tepkilerinin elikili bir ekilde bir taraftan kzgnlk, dier taraftan ise ba emilik olarak tezahr ettiini gzlemledi. Kadnlarn hareket zgrl konusunda sohbetlerinden biri hakknda unlar aktaryor: Evde srekli yalnz oturmak zor. Bir bakas ise yle ekledi, Keke bir yere yolculuk yapabilsem. Ama kadnlar hemen ikyetlerini sona erdirdiler ve iradeli bir ekilde kadnlarn evde kalmasnn doru olduunu bildiklerini eklediler. Korunmasz bir kadnn hareketlerinin kstlanmas gerektii konusunda aralarnda hemfikir oldular. Ne zaman ne olaca belli olmaz. Kurn- Kerimin bu konuya nasl yaklatn tarttlar. Kadnlardan biri, kadnlara uygulanan kstlamalarn Kurn- Kerim tarafndan deil, erkeklerin gc yznden belirlendiini ifade etti. Erkekler hayatmz zorlatryor. Keke daha ok eitimim olsa. Keke alp biraz para kazanabilsem. Size para vermesi iin srekli kocanza baml olmak zor. Ve bazen unutuyor, sonra ne yaparsn? Bu anlatlanlar kadnn kendine gvenebilmesi iin yapabilecei atlmlarn bir ifadesidir. Ancak ortaklaa yaamann, uurdan uzak bir durum arz ettiini de hatrlamak gerekiyor. alma

164

Havvann Kzlar

sorun olmamakla birlikte sonular hayat etkilemektedir. Bu bakmdan kadnn almasnn getiri ve gtrleri kyaslanarak bir sonuca varlmas nemlidir. Kadnn alrken, ocuu ve ei ile yeteri kadar ilgilenememesinin sz konusu olduu, aile ierisinde kendiliinden oluan olumlu dzen in menfi ynde etkilendii durumlarda konunun dikkatle ele alnmas gerekmektedir. Yine huzursuzluk, aldatma, iddet vb. durumlar kadnn almasnn ve beraberinde iktidar sorununun olumsuz sonular olabilmektedir. Kuvvet ve kudret, kiiyi zgr kld gibi itimi ve duygusal alanda bireyin ben ine verdii yetkiyi geniletir. Hayat mcadelesinin sevkiyle uzaklap yaknlaan iftler dengeyi salayamadklarnda Kirpi rneinde olduu gibi birbirlerine yaklamalarnda zarar verirler.. almann n ak olmakla birlikte yukarda da belirttiimiz gibi sonular konusunda getiri ve gtrlerine bakmak gerekmektedir.
165

Havvann Kzlar

166

almak insan iin nedir? almak kadn ve erkek iin sosyal hayat seviyesinde ruh tatmini salamyorsa onun nefsin tatmini iin gerekletirildiini dnmek gerekir. Fiziksel ihtiyalar bir ekilde yerine getirilebilir. Sonu olmayan nefsni isteklerin giderilmesini salayacak hibir beeri kuvvet mevcut deildir. Sonu yoktur. nsann tm acziyetine ramen bunu gerekletirmeye almasna hrs denilmitir. Ruhsal isteklerin doyumu ancak maneviyat ile gerekletirilebileceinden bir dine inanc olan bunu zebilir. sterse bu dini inan sama sapan bir ey olsun. nk inanmak insana zg bir durumdur. nanlan eyin doru ve yanl olma kriteri ayr husustur. Allah Tel kullarn huzurlu olmasn talep eder. Allah Telnn kabul ettii inan olan slam Hz. dem aleyhisselmdan beri devaml gelmitir. nsanlar srekli onu bozduu ve deitirdii iin son ve deimez eklini Raslllah sallallh aleyhi ve selleme bildirmi ve koruma altna almtr. nanma konusunda hibir zorluu talep etmemitir. slamn hkmranlndaki uygulama kiilerin ve milletlerin eline verildii iin bazen bu zorba bir hale dnebilmitir. Ayn ekilde bazen kar koca arasnda aile kurumu da zorbalk haline dnr. Bu gibi durumlarda kadnnn kendine gvenini yitirme durumu oluur. Bunun engellemesi iin alarak ihtiyacn giderebilme gcne kavumas zm olarak dnlebilir. Evli iftlerin alma hayat ile bekrlar, anne olanlar ve olmayanlarn artlar incelendiinde ortaya ok farkl durumlarn kt grlmekte olup, bu hususlarn zmnde erkek ve kadn arasnda karlkl fedakrln esas alnmas gerekmektedir. Genellikle kadnn alma konusunda pasif olmasnn erkein sorumluluk duygusunu artrarak karakterini daha da salamlatrd grlmektedir. almak, bir iverenden yaplan i karlnda maa almak olarak dnlmemelidir. Kadnn; evdeki saadeti, kocasnn mutluluk ve huzurunu, ocuklarnn en iyi ekilde yetimesini salamak iin abalamas da bir nevi almaktr ve aslnda bu almann en gzelidir. Tm enerjisini ailesine harcayan kadn hem birey olarak mutlu olur, hem de ailesini mutlu eder.

Havvann Kzlar

Evinin Kadn Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Kadnn evinin odasnda kld iki rekt namaz, evinin salonunda kld drt rekt namazdan hayrldr. Yine kadnn, evinin salonunda kld namaz, onun mescide kld sekiz rekt namazdan kendisi iin daha hayrldr. 272 Bu hadisi erif ibadet konusundan ok kadnn evi konusundaki hassasiyetini aklamak iindir. Bu hadisle kadna ev sevgisi alanmak istenmitir. Ev kadn iin Kbe Makamndadr. Mescid Allah Telnn evi ise kadnn evinde bulunduu her an iin itikf 273 sevab verilir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Allahn kadn kullarn mescidlerden alkoymaynz. Sonra Aie radiyallh anha dedi ki; ayet Raslllah bugnk kadnlarn halini grseydi onlarn kmalarna mani olurdu. 274 Hz. Ftma radiyallh anha buyurdu ki; Kadnlar iin daha hayrl olan; erkekleri grmemeleri, erkeklerin de onlar grmemeleridir. 275 Kadnn Rabbine en yakn olduu an, evinin iinde olduu andr. 276 Sonu olarak evini sevmeyen Allah Telnn mescidini de sevmiyor demektir.

167

Ebu Davud (567) 'tikf: Bir eye devam etmek. * Ist: Bir yere ekilip yalnz ibadetle meguliyet. Hususan Ramazann son on gnnde, mescitlerde ve buna benzer yerlerde kalp, ibadet, ilm-i iman ve Kurn- Kerim, evrat ve ezkr gibi ibadetlerle megul olmak. Byle bir kimseye "Mu'tekif" denir. 274 Ebu Davud (565) bnl Cevzi Ahkamun Nisa (s.34) 275 Bihar-l Envar, c.43, s.84. Keful- umme, c.2,s.23. Nehcul- Hayat, s.160. 276 Bihar-l Envar, c.43,s.92. Avalim, c.11,s.223. Mecmauz- Zevaid, c.9,s.202. Nehcul- Hayat, s.164.
273

272

Havvann Kzlar

168

alan Kadn Kadnlarn alt alanlar gurupta inceleyebiliriz: Pazarda ounluu kendi el emeini, rnn satan kadnlar (pazarc) Bir ite almayan ev hanmlar (ev hanm) Maal bir ite alan kadnlar (alan) [nsanln kendi ihtiyalarn karlamak iin yapt ilk iblmnde cinse dayal bir smr olmamasna ramen retim younlatka, etkinlikler cinsiyete bal toplumsal farkllklara yol amtr. Bu dnemde, kadnn iinde bulunduu durumu cinsiyeti ynnden olduu gibi, ait olduu snf asndan da irdelemek gerekir. rnein akrabala dayal krallklar veya imparatorluklarda kadn, toplumsal bir snf olarak daha aa grnmesine ramen, soylu kadnlarn ayrcalklarnda bir art sz konusudur. Saray odalarnda, perde arkasnda kalarak, erkek hkmdarlarn kararlarn etkileyen ya da gen bir ehzadeye veklet edenlerden baka, en eski Smer ve Japon devletlerinden, Ortaa'daki Avrupa krallklarna kadar ok sayda kadn devletynetmitir. Sarayl kadnlarn iktidarda yer al biimleri her ne kadar, rastlantsal olsa da, daha alt tabakalardaki kadnlarn byle bir anslar yoktu. Alt snftan kadnlar genellikle, kendi i yklerinin arttn grdler ve ou zaman ev ii alanla snrlandlar. Dnya tarihinde kitlesel olarak seslerini ykselttiklerini ilk defa Fransz Devrimi srasnda grrz. Bat'da kadnlar, siyasal ve sosyal yaamda yer almaya baladklarnda Osmanl Devleti'nin monarik yaps altndaki kadnlar ise, henz sokaa kma hakkndan bile mahrumdurlar. Osmanl'da kadnn durumu Tanzimat Ferman'yla tartlmaya balanr. nk kadn kstlayan birok etken vardr toplumsal yaantda onun, kadn cinsine ait olmas, bu ynyle ok kolay ypratlabilmesi, ailesinin sosyo-ekonomik ve sosyo-kltrel artlar, ekonomik ve dini yap ve sosyal evre kadnn eitimden yararlanamamas sonucunu dourmutur. Emeinin olmamas, onu-toplumda tketici olmaya, dolay-

Havvann Kzlar

syla toplumdan kopuk, snrl yaamaya itmi; bunun sonucu olarak da toplumda insan olarak deer bulamam ve cins olarak alglanmaya balanmtr. Mevcut toplumsal yap iinde birey olarak kendine yabanclam, igcn evle snrlam veya bunun aksi olarak cinsel smr arac olmutur. Kadnn bu kadar ters ortamlara srklenmesi ebetteki kader deildir. Bu siyasal ve sosyal yaplarn, kadn dumura uratma, onu pasifize etme yollardr. nk kadn, toplumun en nde gelen dinamiklerindendir. Onun varl veya yokluu ok eyi deitirir. Cinsiyeti anlaylar nedeniyle srekli bask altnda kalan kadn kiilii sonunda cesaretsiz, silik pasif olarak geliir. Alglama yeteneine eritii andan itibaren rendii eylerin banda susmak gelir. Toplum ona susma eitimini epeyce vermi olur. ] 277 Sonu olarak kadnn almasn yasaklamak yerine beer durumuna uygun ilerde eine, ailesine ve evresine destek veren durumlarda faaliyet gstererek varlnn lzumsuz olduu hissini duymamasna yardmc olmak gerekmektedir. Ancak ekonomik artlara gre erkeklerin yoksullama srecinin yaand bir dnemde kadnlarn; erkein rzk kazanma yollarn tkamayacak daha pasif grevlere talip olmalar, sosyal yapdaki dengenin salanmasna yardmc olacaktr. sizliin ya da kiilerin vasflarndan daha dk artlarda almalarnn psikolojik sonular ele alndnda erkeklerde eylemsel ktlklere, kadnlarda ise depresif durumlara neden olduu grlmektedir. Eylemsel ktlkler ile depresif durumlar birbirine nispet edildiinde, kiilerin ve toplumun telafisi g zararlara uramamas asndan byle bir durumda kadnn fedakrlk gstererek erkee yardmc olmas daha uygundur.

169

277

(NERAY, ubat 1994)

Kadnn almasnn olumsuz ynleri [Ekonomik durumlar ve kiisel kariyer seimlerinden dolay alan kadnlarn says artmaktadr. Bir kadnda almak; gven, bamszlk gibi olumlu duygular gelitirebildii gibi. ayn zamanda eini ve ocuklarn ihmal etme dncesinden dolay sululuk ve anksiyete 278 de yapabilir. alan kadnn ailede olumsuz giden her ey iin sorumlu tutulmas olduka yaygndr. alan kadnlarda rol yklenmesi, belirsizlii, yetersizlii ve elikileri olduka sk grlen sorunlardr.
170

alan kadnlarla ilgili patolojik ruhsal belirtiler: 1. Uzun sre evde olan kadnn iine tekrar dndnde anksiyete yaamas. 2. Kariyer baarsnn sosyal baarszla dnmesi ile ilgili korku ve anksiyete. 3. Toplumun ve ailesinin sosyal beklentileriyle, kendi ihtiyalar ve haklar arasnda atma. 4. Kadnl ve profesyonel kimlii arasnda atma ve evliliinin, ailesinin kendi bamszln tehdit ettii duygusu.] 279 [Saylan bu nedenler ile alma artlar kadnlarn zerinde ruh sal ynnden olumsuz etkiler oluturmas ypranmalarna sebep olmutur. nk kadnn fizik yapsnn erkek kadar yeterli
Anx-ety: endie, merak, sknt, kuruntu, -OUS endieli, merakl Hayat Boyu renme Program Hayat Boyu renme Alannda Toplumsal Eylem Program, 2007-2013 okortakl Yenilik Transferi Projeleri Wap / Psikiyatri Hemirelii Mesleki Eitimi Ambulatuar Psikiyatrik Bakm Hizmeti Sunanlarn leri Eitimi Eitim Modul Aileye Teraptik Mdahale Teknikleri, s.14
279 278

Havvann Kzlar

olmamas ve sorumluluk ynleri erkekten fazla olmas asndan daha ok ypranmakta sknt iine dmektedir. Ruh saln eitli ynleriyle inceleyen aratrmalar, kadnlarla erkekler arasnda ruh sal bakmndan farkllklar olduunu belirlemilerdir. Genellikle, kadnlarn ruhsal adan erkeklere gre daha salksz olduklar ifade edilmektedir. Nitekim kadnlar psikolojik yardm almak iin kriz merkezlerine ya da hastanelere daha ok bavurmaktadrlar. Depresyon kadnlarda daha ok gzlenmekle birlikte farkl sonu veren aratrmalar da vardr. Belki ruh sal zerinde cinsiyetin yan sra baka deikenlerin de rol bulunmaktadr. Kadnlarla erkeklerin depresyon dzeyleri arasndaki farkn ya, medeni durum, ev ileri, ocuk bakm ve ekonomik skntlara bal olurken, ruh salnn aile ii ilikilerle ve alglanan etkileimle ilikili olduu grlmektedir. Ancak alma durumu ile ruh sal arasnda iliki olduundan almayanlarn alanlara kyasla daha depresif olduklarn grlmektedir. Koca desteini kaybeden alan kadnlarn ruh sal alan erkeklere kyasla daha fazla bozulma riski tamaktadr. Depresyon orannn isiz ve dul kadnlarda en yksek, evli ve alan erkeklerde en dk olduu da bulunmutur. alan kadnlar eitliki cinsiyet rol tutumuna sahip olduklarnda daha yksek iyilik haline sahip olurlarken, almayan kadnlar ise geleneksel cinsiyet rollerine sahip olduklarnda daha yksek iyilik hali yaamaktadrlar. Genel olarak, cinsiyet rol ile ruh sal arasnda ve alma durumu ile benimsenen cinsiyet rol arasnda iliki olduundan sz etmek mmkndr.] 280 [Kadnn fabrikada almas aileyi zorunlu olarak zd ve aileye dayanan toplumun bugnk durumunda bu zlmenin gerek yetikinlerde gerek ocuklarda en ahlak bozucu sonular oldu. ocuuyla ilgilenmeye ona ilk yanda o allm sevgi hizmetlerini grmeye zaman olmayan bir anne, ocuunu grmeyi baaramayan bir anne, o ocua annelik edemez, ona yabanc bir ocua olduu gibi sevgisiz, kaytsz davranmaya aldrmazlk
280

171

(DKMEN, HAZiRAN 2003, CiLT 18, SAYI 51)

Havvann Kzlar

172

etmek zorunda kalr ve byle ilikiler iinde yetien ocuklar, daha sonra aile iin tmyle yitmi olur, kendi kurduklar ailelerde kendilerini yuvalarnda duyamazlar; nk yalnz yaltlm yaam tanmlardr ve bu yzden ii evrelerinde ailenin genel ykmna da hizmet ederler. Ailenin buna benzer bir zlmesi ocuklarn almasndan ileri gelir. Ana-babalarna dedikleri barnmalktan daha ok kazanmaya balarlarsa, onlara belirli bir beslenme ve barnma karl demeye ve artan kendileri iin harcamaya balarlar. Bu, ounlukla, ondrt ve onbe yalarnda olur. Tek szckle, ocuklar ailelerinden koparlar ve baba ocaklarn holarna gitmezse bir bakasyla deitirebilecekleri bir pansiyon olarak grrler. Birok halde kadnn almasyla aile tmyle zlmez, ama dzeni tersine dner. Aileyi kadn besler, erkek evde oturur, ocuklar gzetir, ev ileri grr ve yemek piirir. Bu durum, ok ok sk grlr; yalnz ev ileri grmek zorunda kalan byle yzlerce erkek vardr. Bu gerek kadnlam kiiler de hangi hakl fkelere yol at ve btn br toplumsal ilikiler ayn kalrken btn aile ilikilerinin nasl altst olduu dnlebilir. Erkei erkekliinden ve kadn kadnlndan eden, onlar erkee gerek kadnlk ve kadna gerek erkeklik sunamaz durumda brakan bir durumdur ki, her iki cinsi ve onlarn kiiliinde insanl en bayaca aalayan bu durum, pek vlen uygarlmzn son rndr, yzlerce kuan kendi durumlarn ve kendilerini izleyenlerinkini iyiletirmek iin gsterdikleri btn abalarn yeni sonucudur! Sonularn kendilerinde btn yorgunluumuzun ve emeimizin byle ocuka aka ettiini grrsek, ya insanlktan ve onun niyetinden ve gidiinden hi ekinmeksizin kukulanmalyz, ya da insani toplumun mutluluunu imdiye kadar yanl bir yolda aradn kabul etmeliyiz; cinslerin durumundaki byle toptan bir altst olmann, ancak cinslerin daha balangtan beri birbirinin karsna yanl konmasndan ileri gelebileceini kabul etmeliyiz. Fabrika sistemiyle zorunlu olarak doduu gibi kadnn erkek zerindeki egemenlii gayri insani ise, erkein de kadn zerindeki o eski egemenlii gayri insani olmas gerekir. Kadn imdi,

Havvann Kzlar

eskiden erkein yapt gibi, egemenliini pek ok eyi, hatta her eyi ailenin mal ortaklna yatrmasna dayandrrsa, bu mal ortaklnn hi de gerek, gerekeli olmad sonucu zorunlu olarak kar; nk bir aile yesi hl daha byk katlma payna dayanarak kurumlanmaktadr. imdiki toplumun ailesi zlyorsa, bu zlmede zellikle kendini gsteren odur ki, aileyi tutan ba aile sevgisi deildi, tersine, yanl mal ortaklnda zorunlu olarak saklanm zel kard. (F. Engels, Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Kkeni, Sol Yaynlar, Ankara 1990, s.371.)] 281 Ailede zel kar ve maddi ortaklk zerine duygular younlatnda zlmelerin olaca gereinden hareketle; kadnn almasnn fazla bir kazanm getirmeyip bu konuda sorumluluun erkee ait olmasnn ve kadnn da ancak erkee destek mahiyetinde almasnn faydal olaca dnlmektedir. Ancak kadnn toparlayc rol almas ile biraz ihmal edilebilir. Aile iin ayn sofrada yemek yemenin birletirici bir zellii vardr fakat alan kadnlarn ok da pratik yemek yapamamalar, iyerinde yemeleri, dardan yemek sylemeleri vb. sz konusu olabileceinden bu tarz durumlar aile dzenini menfi ynde etkileyecektir. Bu rnekler oaltlabilirken son zamanlarda iyice yaygnlaan yardmc alm da yine belli ynlerden sorun tekil etmektedir. zellikle ocuklarn bakm iin tutulan hizmetli ya da yardmclar annelie yeteri zenin gsterilmemesine neden olmaktalar. Bu bakmdan kadnlar alma hayatnda boy gstererek adalarken dier taraftan onlara verilen en byk ltfu biraz ihmal etmekteler.

173

281

(Marcus AURELIUS, 2006), s. 127-130

174

2Zaman ayrma ve iletiim: Elerin birbirlerine, ocuklarna, arkadalarna, akrabalarna ayrdklar zamann miktar ve kalitesi nemlidir. Birbirlerine yeterli zaman ayramayan elerin en sk yakndklar eylerden biri biz konuamyoruz veya artk konuacak bir ey bulamyoruz olmaktadr. Hekimolu smailin aadaki tespitleri bu konuyu ok gzel anlatmaktadr. [Gen, kapal bir hanm, drt be yalarndaki kznn elinden tutmu bana geldi, diyor ki; "bni Teymiye'yi okudum. Tarikata, eyhe, rabtaya kar kyor. Buna ne dersiniz?" Hanm, imam hatip lisesi mezunuymu. Kitap okumay ve din hizmette bulunmay ok severmi. Fakat... Evet, fakat kocas da baka bir kadnla yaamaya balam. Ne yapmalym? Dedim ki: "Bak kzm, o kadn senden daha bilgili, daha ok ibadet eden, daha ok evine bal biri deil. Peki, hi dndn m, kocan neden seni terk etti de, o kadnla yaamaya balad? Gen hanm gzyalarn silerken, "Ben de bunu anlayamyorum ya!" dedi. Anlamayacak ne var? O kadn kocana daha iyi yr oldu da ondan... Sen kendi hayatn yayorsun. Kendini bekr veya dul mu sanyorsun? En nemlisi, sen evinle, ocuunla evlendin; o kadn ise kocanla evlendi. bni Teymiye'yi, hacy, hocay yine anlarsn. Evvela kocan anlamaya al!..

Havvann Kzlar

Salon, misafir odas, gnlk oda, yatak odas, mutfak... Bunlarn her biri bakma muhta? Peki ya kocan? Odadan odaya ge, koltuklarn tozunu al, kapy bacay sil, hallar spr... Buzdolabna ko. Dnden kalanlar, akama piecekler derken enine boyuna bir keif balar. Ya kocan ne kadar kefettin? Mutfaa gidince orada kaybol. Bir de ocuu ilave ederseniz, artk koca devrede yok!.. Hele hele krk yan amsa, o kadn yalnz evini ve ocuklarn bilir. Kocas umurunda deil. Dikiten yemee kadar her eyi anlayan hanmlar, evliliin srrn anlayamyor... Elinden i gelmeyen hanmlarsa, kocasnn gnln almasn bildii iin, kocas da onun noksanlarna gz yumuyor. Becerikli hanmlar da yaknyor, "Elinden i gelmeyenler en akrak, bizim talih suya dm!.. Byle hayat m olur!" Elli yana gelmi pek ok dindar kimsenin karsndan ayrlmaya veya ikinci bir evlilik yapmaya kalktna ahit oldum, "Benim kadn eviyle, ocuuyla evli kardeim, benimle evli deil. Ben de kendime e bulaym" diyor adam. nk erkek yemei, yatacak yeri bulabilir fakat e, yr bulamaz; hele dindar ise... Dnyann eitli yrelerinde ak sal elerin kol kola yrdklerini grdm. Bizde de adam bir lemde, kadn baka lemde... Evliliin esasnda yardmlama ve nezaket vardr. "Bende hangi yanl buluyorsun? Seninle daha iyi anlamak iin ne yapabilirim?" sorular yuvay kurtarabilir. Fakat gurur mani oluyor. Son olarak unu syleyeyim ki; kocasn memnun eden kadn, onu kendine balar.] 282

175

Hekimolu smail; Kocana Yr msn?.. http://zaman.com.tr/ Eriim: 18 Nisan 2009, Cumartesi

282

Havvann Kzlar

176

3Aile olamama, bu duruma hazr olmama: Dardan bakldnda pek ok zaman bir aile tablosunun grntsyle karlalsa da nemli olan bu tablonun gerekliidir. iyi gnde, kt gnde, hastalkta, salkta bir olmay gerektiren aile kurumunun teekkl iin evlilik gerekir fakat her evlilikle de aile olumaz. Evlilikte ortak olmak salanamadnda mutlu bir aileden sz edemeyiz. Raslllah sallallh aleyhi ve selem aile olma konusunda erkeklere nemli sorumluluklar ykleyen tavsiyelerde bulunmutur: Kadnlar hakknda Allahtan korkun! Zira onlar sizin yannzda yardmclardr. Allah Azze ve Cellenin kitab ile onlar kendinize helal kldnz ve onlar emanet olarak aldnz. Onlar dvmeyiniz. Eer dverseniz, incitici ekilde dvmeyin! Hayrllarnz, kadnlarnza hayrl olanlarnzdr. erlileriniz de kadnlarnza kar erli olanlardr. Ben kadnlarma kar en hayrl olannzm. 283 Kim kt huylu hanmna sabrederse her gn ve gecesi iin ehit sevab alr. Hayrlnz, ehline hayrl olanlarnzdr. 284 Kimin neyi stlenecei, ocuklarn eitimlerinin nasl olaca, disiplinlerinin nasl salanaca vb. konularda ortak bir paydada buluamama da aile kurumu iin sorun tekil etmektedir. Bu paylam salanamadnda aile yklr. Sonular ar olan birbirlerinden zorunlu olarak uzak yaayan fakat ilikilerini kesemeyen paral aile ler meydana gelir. Boanma aile kurumunu sonlandrsa da duygusal olarak hibir zaman gereklemez. Bu durum kiinin sonraki hayatnda karsna srekli rahatsz edici, zm zor bir sorun olarak kmaya devam edecektir. Bu nedenle aile olamama hastalndan kurtulmak gerekir.

bni Mace(1851) Tirmizi(1163) Tuhfetul Arus (350) bni Mace(1608) Mecmauz Zevaid (4/303) Busayri thaf (3801) Tuhfetul Arus (344) Elbani Sahiha (285)
284

283

Havvann Kzlar

Gelin-Kaynana-Damat geni Ailevi sorunlarn banda gelen bu durum hakknda birok yorum yaplrken tam bir zm retilememitir. Skntnn psikiyatrik sebeplerin gz ard edilmesinden kaynakland dnlmekle birlikte konuya eitli ynlerden yaklalarak huzursuzluun k noktasnn tespitine allmaldr. slm, byklerin kkleri sevmesini, kklerin de byklere sayg duymasn emreder. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Kklerimize efkat, byklerimize sayg gstermeyen bizden deildir buyurmutur. 285 Ancak, meru olan bir eye ulatran yollarn da meru olmas esastr. Bir haram ilenerek, bir emir yerine getirilmez. slmda bu, kurallatrlm ve; Bir emirle bir yasak atrsa, yasaktan kanmak tercih edilir denilmitir. Bu nedenle aada da belirtildii gibi sarlmann-el pmenin haram, mekruh, mubah ve mstehap olduu durumlar sz konusudur. Kadnn, mahremi olmayan erkein elini pmesi, sarlmas erkein de mahremi olmayan kadnn elini pmesi, sarlmas haramdr. Kiiye makam, dnyalk hreti, ya da paras ve mal iin sayg gsterip, elini pmek mekruhtur. Takv ehli, lim ve slih kimselerin, ana-babann elini pmek ise mstehaptr. nk bunda, gerekte ilme ve takvya sayg vardr. Bunlarn dnda kalanlardan kklerin, byklerin ellerini pmeleri de mubahtr. Yapp yapmamakta bir saknca yoktur. Konumuzla ilgili olarak gelinin kaynpederinin elini, damadn da kaynvalidesinin elini pmesine gelince; bunlar birbirlerinin ebedilik mahremleridirler 286, dolays ile birbirlerinin ellerine, kollarna, balarna ve ayaklarna bakabilirler ve genel kural olaCmiu's-sar V/388 (Tirmiz, Tabarn ve Msned'den).) Mahrem: Gizli. * Dince ve er'an msaade olunmayan. * Birisinin hususi hllerine ait gizli sr. * Nikh dmeyen, evlenilmesi haram olan yakn akraba. (Baba, dede, anne, nine, erkek ve kz karde, amca, day, hala ve teyzeler arasnda bir nesep yaknl, bir ebed mahremiyet vardr. Bunlar arasnda nikh asla caiz deildir.)
286 285

177

Havvann Kzlar

178

rak, baklmas hell olan yerin tutulmas da helldir. Ancak Hanef bilginleri, baz ayet ve hadisleri dierlerinden farkl anlamlar ve dokunma ile doacak ehvetin de hsmlk oluturacana karar vermilerdir. Yani milyonda bir ihtimal de olsa, birbirlerinin elini tutan kaynana - damat, ya da kaynata - gelinden birinin bu srada ehvet duymas, derhal aralarnda yeni bir hsmlk oluturur ve sanki karkoca imiler gibi hkm alrlar. Mesel bu olayn gelinle kaynpederi arasnda olduunu dnrsek, onlarn karkoca olduklar varsayldnda, damat babasnn eiyle evlenemeyecei iin hanm kendisinden derhal boanm olur. Damatla kaynvalide iin de ayn eyler geerlidir. Hatta bu durumun geerlilii sadece uyank ve ayk hale ait deildir. Mesel karanlkta hanm sanarak, ehvet duyulacak yaa gelmi kzn, ehvetle tutan babaya artk kendi hanm haram olur. Ancak bu tr sonu douracak tutmann, teni tenine deerek olmas, ya da altnn scakln iletecek kadar ince bir rtden olmas gerekir. Kaln elbisesinden tutarak, ya da vcuduna bakp dnerek ehvet duymak, bu tr bir haramlk oluturmaz. Bu tr hsmlk haraml oluturan olaylar, sadece tutmaktan ibaret deildir. Erkein kadnn i fercine, kadnn da erkein organna bakmasyla ehvet duymas da ayn sonucu dourur. Yalnz, ehvet duymak, srf kalbinden kt bir iliki geirmek demek deildir. kisinde birden bulunmas art deildir. Bunun, sadece birinde bulunmas bile sz konusu haramln domasna yeter. te, ok az da olsa byle bir ihmalden tr, damadn kaynvalidesinin elini, gelinin de kaynatasnn elini pmemesi daha iyidir, denilmitir. Bu anlatlann psikolojik ynn inceleyecek olursak Freud un aadaki aklamalar bizi aydnlatacaktr: [Kadnlarn psiko-cinsel gereksinimlerinin aile yaamnda ve evlenmede doyurulmam olduu yerlerde, kar koca ilikisinin eksik bir biimde son bulmas ve kadnn cinsel heyecanlarn yaaynn tekdzelemesi sonucunda, srekli bir doyumsuzluk durumunun ortaya kma tehlikesi vardr.

Havvann Kzlar

Yalanmakta olan anne, ocuklarnn yaamn yaama yoluyla kendini onlarla bir sayma, onlarn heyecanlarn kendi heyecan yapma yoluyla kendini bu tehlikeye kar korur. Ana baba ocuklaryla gen kalr, derler. Gerekte ana babann en deerli ruhsal kazanc da budur. Ksr kadn, evlilik yaamnda katland yoksunluklara karlk avuntularn ve dnlerin en iyisinden yoksun kalmaktadr. Kzyla bu duygu katlmn anne o kadar ileri gtrebilir ki, kznn sevdii adama bile k oluverir. Bu ak baz durumlarda, bu tr duygusal eilimlere evrilmi olan iddetli ruhsal diren yznden iddetli nevroz biimlerine yol aar. Btn olaylarda byle bir lgnca sevdaya kar, kaynanann ruhunda yaayan kart glerin atmas da katlr. ou kez damada gsterilmesi yasak olan sevgi duygularnn rtbas edilmesine neden olan etken, kaynanann damadna duyduu akn bu hain ve sadiste ieriidir. Kocann kaynanayla ilikisi de, baka kaynaklardan gelmekle birlikte buna benzer duygularla karktr. Kendisine nesne seerken hep annesinin ya da belki de kz kardeinin imgesi egemen olur; fakat ensest 287 yasa yznden ocukluk yaamnn bu iki sevgili kiiliine kar olan bu yelemesi yn deitirir, o zaman onlarn imgesini yabanc nesnelerde bulmay baarr. O zaman kaynanasnn, kendi annesinin ve kz kardeinin annesinin yerini tutmakta olduunu grr ve iinde direnmekte olduu eski seiine doru bir eilim uyanmaya balar. Oysa ensest korkusu bu ak nesnesinin gemiinin anmsanmamasn buyurur. Annesinin imgesi bilin dnda deimemi olarak kald halde, bilin dnda teden beri deimeden sren bir kaynana imgesinin bulunmamas bu inkr etmeyi kolaylatrmaktadr. Bu dirence katlan ve kaynanaya kar gsterilen rahatszlk ve kskanlk karl bir duygu, gerekte kaynanann da damatta bir ensest hevesi uyandrdndan bizi phelendiriyor. Nitekim eilimlerini daha kzna yanstmadan gelecekteki kaynanasna k olan kimseler vardr. lkeller arasnda kaynanayla damat
287

179

Ensest: yakn akraba ile cinsel iliki

Havvann Kzlar

180

arasndaki kamay gerektiren faktrn, bu ensest faktr olduunu kabul etmemek iin bir neden gremiyorum. yleyse, insanlarn bu kadar dikkatle uyduklar bu kama detlerinin aklamalar arasnda ilk olarak Fison tarafndan ileri srlen bak asn yelememiz gerekir; nk Fison btn bu kurallarda, olas bir ensest giriimine kar bir korunma aresi olmaktan baka bir ey gremiyor. Ayn ey, gerek kan, gerekse evlenme yoluyla akraba olanlar arasnda geerli olan kamalar iin de dorudur. Yalnzca bir fark vardr ki, o da birincisinde ensest dorudan doruyadr, bylelikle de kamadaki ama bilinlidir; kaynanayla damat ilikisine ilikin kamadaysa ensest bilinli olmayan ara evrelerin getirdii dsel bir hevesten baka bir ey deildir. Buraya kadar psikanaliz ynteminin uygulanmasyla toplumsal psikolojinin yeni bir k altnda grlebileceini kantlamamza pek fazla frsat dmedi; nk insanlarn ensest iliki yapmaktan korktuklar oktan beri bilinen bir eydir ve daha fazla yoruma gereksinimi yoktur. Ensest korkusunun daha iyi anlalabilmesi iin bizim ekleyebileceimiz ey, onun esas itibaryla bir ocukluk nitelii olduunu ve nevrozlularn ruhsal yaamna kesin olarak benzediini gstermektir. Psikanaliz bize ocuun ilk nesne seiinin ensest eilimini gsterdiini, bu eilimin anne ve kz karde gibi yasak olan nesnelere evrildiini retmitir. Yine psikanaliz, bize ergin bireylerin kendilerini bu trden eilimlerden nasl kurtardklarn da gstermektedir. Bununla birlikte ocuklua zg psiko-cinsel eilimlerden kurtulamamtr ya da bu eilimlere dnmektedir (ki buna gerileme ya da regression diyoruz). Bu yolla libidonun 288 ensest isteine saplanmas onun bilinli olmayan ruhsal yaamnda ayn rol oynamay srdrmekte ya da yeniden oynamaya balamaktadr. Ensest isteklerinin anne ya da babaya kar kkrtt bu duygular nevrozun merkez dmdr diyecek kadar ileri gidiyoruz. Ensestin nevrozlarda oynad rol hakkndaki bu dnce elbette ergin ve normal kimselerin genel gLibido: (i.) ehvet; (psik.) cinsiyet igds veya yaama iradesi gibi esas igd, libido.
288

Havvann Kzlar

vensizliiyle karlaacaktr. Bu ensest konusunun ne dereceye kadar airlerin ilgi merkezini oluturduunu ve saysz tr ve biim deitirme altnda nasl iir gereci olduunu gsteren Otto Rankn aratrmalar da ayn biimde kar klarla karlanacaktr. Bu direncin, her eyden nce, bugnn tmyle bastrlm eski ensest isteklerine kar insanlarn duyduu derin nefretin rn olduuna inanmak zorundayz. Buna dayanarak, sonralar bilinli olmamaya mahkm olan ensest isteklerinin tehlikesini sezen ilkellerin 289 bu isteklere kar en iddetli savunma yollaryla kendilerini koruduklarn gstermek nemlidir.] 290

181

Dinin bu konuda n tedbirler alarak snrlandrma ve tedbir getirmesi demektir. 290 FREUD; Sgmund, Niyazi Berkes,Totem Ve Tabu, Blm 1, lkellerin "Ensest'' Korkusu, stanbul, Aralk 1998

289

182

4 nan farkllklar: Farkl dini inanlarda olan evlilikler ok az veya ksa sreli olduu iin fazla bir nem arz etmemektedir. nk sosyal hayatta bu tr evliliklere baskc bir tutum sergilendii iin az gereklemektedir. Bizim burada anlatmak istediimiz nan farkll kadn ve erkek arasndaki ayn dini yaaytaki snrlar hedef almaktr. Yoksa ehl-i kitap ve veya mezhebi deiik biri olan evlilik ilikisi deildir. Mesela aada gelecek hadisi erifler muvacehesinde kar veya koca kabul edip etmemekte ki duyarll geim durumunda birok sorunlarn olumasn salayabilir. Ali Bin Ziyaddan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; u drt eyde hanmnn szn dinleyeni Allah Tel yzst cehenneme atsn; ince elbise giymeleri, hamamlara gitmeleri, grlebilecekleri yerler ve dnlere gitmeleri. 291 Ebu Hureyre radiyallh anhden; Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; Giyindikleri halde plak olan, nazik konuan kadnlar, meyleden ve meylettiren kadnlar cennete giremeyecek, be yz yllk mesafeden hissedilen cennet kokusunu dahi bulamayacaklardr. 292 Aie radyallahu anha dedi ki; Kadnlarn erlisi erkekler iin sslenen, erkeklerin erlisi de kadnlar iin sslenen, bylece insanlar fitneye drenlerdir. 293 Bu hadisi erifleri alglamada kadn ve erkek kendince koyduu snr belirlerken uyuma olmazsa geimsizlik faktr tetiklenmi olur. te sorun burada kmaktadr. Kim bu snr belirleyecek kadn m, erkek ya da baka bir fert mi? Burada inan devreye gireceinden inanta kfvvetin 294
Ebu Davud (4011) bni Mace (3748) Buhari (fiten 6) Mslim (libas 125, cennet 52) Ahmed (2/356,440) Tirmizi (fiten 30) Deylemi (3783) Muvatta (2/913) Beyhaki uab (7801) 293 Darimi (2/116) bni Mace (1446-49) 294 Kfv (Kfv): erik. Nazir, akran, denk, e, benzer, misil. Hemt.
292 291

Havvann Kzlar

aranmas gerekir. nan konusunda duyarllk ve alglama farkllklarnn mevcut olduu kiilerin birlikteliklerinin mrleri ksa ve sonular ardr. Bu nedenle denk olmayanlarn evlilik yapmamalar gerekir. Denklik konusu; maddiyat, eitim, soy, gzellik vb. ekillerde derinletike arada farkllklarn bulunmas sknty daha da arttracaktr. Haram ve helalin snrlar belli olmakla birlikte pheli eylerden de kanmak gerekmektedir. Detaya inildike inanlardaki farkllklar aa kmaya balar. nan farkllklar sorunlara neden olurken, yine inan noktasnda birlik salandnda sorunun varl sz konusu deildir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin bize tavsiyesi de pheli eylerden kanmaktr. Buyurdu ki; "uras muhakkak ki, haramlar apak bellidir, helaller de apak bellidir. Bu ikisi arasnda (haram veya helal olduu) pheli olanlar vardr. nsanlardan ou bunlar bilmez. Bu durumda, kim pheli eylerden kanrsa, dinini de, rzn da tebrie etmi olur. Kim de pheli eylere derse harama dm olur, tpk koruluun etrafnda srsn otlatan oban gibi ki, her an korulua debilecek durumdadr. Haberiniz olsun, her melikin bir koruluu vardr, Allah'n koruluu da haramlardr. Haberiniz olsun, cesette bir et paras var ki, eer o salkl olursa cesedin tamam salkl olur, eer o bozulursa, cesedin tamam bozulur. Haberiniz olsun bu et paras kalptir." 295 "Helal, Allah Teala hazretlerinin kitabnda helal kld eydir. Haram da Allah Teala hazretlerinin kitabnda haram kld eydir. Hakknda skut ettii ey ise affedilmitir. Onun hakknda sual klfetine girmeyiniz." 296 Allah Tel konu hakknda en gzelini u ekilde buyurdu. "Allah'n Resul size her ne getirdi ise onu aln, her neden de yasaklad ise onu terk edin" 297
[Buhar, man 39, By 2; Mslim, Msakat 107, (1599); Ebu Davud, By 3, (3329, 3330); Tirmiz, By 1, (1205); Nes, By 2, (7, 241).] 296 [Tirmiz, Libas 6, (1726); bnu Mace, Et'ime 60, (3367).] 297 Har, 7
295

183

184

Niin kadn korunmak isteniyor? Kadnn korunmasn isteyen Allah Tel dr. Ancak kadnn zgrlk adna kavumak istei eylere dnm dengesi denilen eride emberi helozonik 298 ekilde bir trl kavuamad ve neticede madur olduu grlmektedir. Ancak erkek ile kurulan aile hayatnda kadnn ebediletii ve ebediletirdii grlmektedir. nk aile olmak kadn koruduu gibi hayat boyunca kavuaca en gzel duygu olan annelik vasf yani yaratclk sfat gibi ilhi bir duyguyu ancak bylelikle yaar. Kadnn zgrlemesi ile koruma kalkan gibi grlen erkek hkimiyeti krlmak istenildiinde genellikle erkein ftratnda bulunan iktidar hrs dumura urar. Acizlik psikolojisinin neticesinde; hakaret, iddet, tecavz vs. gibi kadn alt edebileceini dnd uygulama yollarna gider. Son dnemlerde artarak oalan boanmalarn altnda yatan sebeplerden biri olarak zgrleme hareketleri grlmektedir. zgrlemenin ise ok kiide; nefsani olarak trl zevklerin tadld ve dini, beeri kayglardan yoksun bir anlay olarak tezahr ettii grlmektedir. Kurallar olmayan insan gurubuna topluluk diyemeyeceimiz gibi ortak paydalar olmayan kiilerinde aile olmalar dnlemez. Konu incelenirken erkein lehine olduumuz zannedilebilir. Ancak Allah Telnn erkee verdii bir derece stnlk, kadna meylederek ona sahip olmak istemesindendir Erkeklerin kadnlar zerindeki haklar gibi, kadnlarn da erkekler zerinde belli haklar vardr. Ancak erkekler, kadnlara gre bir derece stnle sahiptirler. 299 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kadna tand zgrHelezon: sarmal hareket, spiral yay, helozoni yay, bobin, enflasyon sarmal 299 li mran,195
298

Havvann Kzlar

lk snrlarnn mihenk talarndan biri olarak u misali verebiliriz: Kadn evinden kaca zaman srnm olduu kokudan dolay, cnplkten guslettii gibi ykansn da yle ksn. 300 Bir kadn evinden koku srnm olarak kt. mer radiyallh anh kokusunu hissetti ve ona dedi ki; Koku srnpte mi kyorsun? phesiz erkeklerin kalpleri, kadnlarn burunlarnn olduu yerdedir. Koku srnmeden knz. 301 Ebu Hureyrenin yanna uradm. Bize doru gelmekte olan bir kadndan gzel koku geldi. Ebu Hureyre radiyallh anh dedi ki; Ey Allahn kadn kulu! Nereye gidiyorsun? dedi ki; Mescide Ebu Hureyre dedi ki; Ben Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin yle buyurduunu iittim; Allah Tel, koku srnpte mescide giden kadnn namazn, cnplkten ykand gibi ykanana dek kabul etmez.
302

bn-i Mesud radyallahu anh dedi ki, Kadn tamamen avrettir. Onun Allah Telya en yakn olduu yer evinin ortasdr. Dar kt zaman eytan onun peine taklr. 303 Misal olarak setiimiz koku hadisesiyle etken ve edilgen konumlardaki kadn ve erkein uyarc olmaktan kanmalar gerektii anlatlmaktadr. Kim nefsi uyarc bir hareket ierisindeyse bunun neticesindeki gnahta o kiiye aittir. Aslnda burada kadn mahrum edilmiyor sadece erkein korunmas iin snrlama getiriliyor. Ancak erkein kadn karsndaki zayfl gz ard edilerek kadnlarn snrlandrld zannedilmektedir. Erkee yardm etmesinin istenmesi kadna verilen yksek deerin bir gstergesidir.

185

Mslim (1/328) Nesai (8/154) Tergib (3/85) Muvatta (1/329) 302 Ebu Davud(4174) bni Mace (3233) bnl Cevzi Ahkamun Nisa (s.39) Nesai (8/153) 303 Merfu olarak; Tirmizi(1173) bni Huzeyme (3/93) bni Hibban (12/412) bni Ebi eybe (2/157)Taberani (11/3)Taberani Evsat (10/108)
301

300

186

rtnme [rtnme, dnya apnda yaygnla sahip ve sadece insana zg bir uygulamadr. rtnme duygusu, sosyal bir varlk olan insan iin ftrdir. Varlklar arasnda plak olarak dnyaya gelip sonra rtnen tek canl insandr. nk plaklktan kurtulma hissi sadece insana zgdr. Kadnlarn balarn rtme uygulamasnn ilk defa ne zaman balad tam olarak bilinmese de, arkeolojik kazlar ve bilimsel veriler bu uygulamann insanlk tarihi kadar eski bir gelenek olduuna iaret etmektedir. Kadnlarn barts, zellikle gnmzde en ok tartlan konulardan birisidir. Bu tartmalarn zme kavuturulabilmesinde phesiz her dinin kendi kutsal kitap ve gelenei nemli bir rol oynamaktadr.] 304 Ancak ne var ki rtnme sadece slam dininin iinde varm gibi gsterilerek kadnlarmzn manev hallerini etkilemek isteyen art niyetli kiiler ve gruplar bulunmaktadr. [nsann rtnmesi ile ilgili olarak kutsal kitaplarda verilen ilk bilgi, Hz. dem aleyhisselm ve Havvann rtnmesidir. Tevrata gre Allah Tel, nce Hz. dem aleyhisselm yaratm, sonra onun yalnz kalmamas iin Hz. Havvay yaratmtr. Tevratta geen dem de kars da plaktlar, henz utan nedir bilmiyorlard 305 ifadeleri, onlarn plak olduklarn ancak bunun bilincinde olmadklarn, yani henz giyinme ihtiyac duygusuna sahip bulunmadklarn gstermektedir. Onlardaki bu iffet eksiklii, henz iyilik ve ktlk aacndan tatmadklarn ifade etmek304 305

(YILMAZ, Eyll 2007), s. 4 Yar., 2/25.

Havvann Kzlar

tedir. Bundan sonra yasak aacn meyvesinden yeme olay gerekleir. Tevrata gre Hz. Havva, ylann aldatmas sonucu Allah Telnn yemelerini yasaklad aacn meyvesinden yer ve kocasna da yedirir. Olayn devam Tevratta u ifadelerle anlatlmaktadr: kisinin de gzleri ald. plak olduklarn anladlar. Bu yzden incir yapraklar dikip kendilerine nlk yaptlar. Derken, gnn serinliinde bahede yryen Rab Tanrnn sesini duydular. Ondan kap aalarn arasna gizlendiler. Rab Tanr deme: Neredesin? diye seslendi. dem: Bahede sesini duyunca korktum; nk plaktm, bu yzden gizlendim dedi. Rab Tanr: plak olduunu sana kim syledi? Sana meyvesini yeme dediim aatan m yedin? diye sordu. dem: Yanma koyduun kadn, aacn meyvesini bana verdi, ben de yedim 306 diye cevap verdi. Bu ifadelerden sonra, Rab Allah Telnn ylan, Hz. Havvay ve Hz. dem aleyhisselm cezalandrmas anlatlmaktadr. Daha sonra ise, Rab Tanr, dem ve kars iin deriden giysiler yapt ve onlara giydirdi 307 ifadesi yer almaktadr. Bu ifade, insanolunun ilk giysisinin bizzat Allah Tel tarafndan hazrlandn bildirmektedir. Buna gre, cennette iken plak olan insanolu, yeryzne gnderilmeden Allah Tel tarafndan giydirilmitir. Bu durum da giyinmenin/rtnmenin insann sosyal yn ile ilgisine dikkat ekmektedir. Ayn olay benzer ekilde Kurn- Kerimde de anlatlmaktadr. Allah Tel, Hz. demi ve eini cennete yerletirir. Oradaki nimetlerden diledikleri gibi istifade etmelerini syleyerek bir aaca dikkat ekip u aaca yaklamayn der. eytan ise vesvese vererek onlar aldatr. Olayn devam Kurn- Kerimde u ekilde anlatlmaktadr: Bylece onlar hile ile aldatt. Aacn meyvesini tattklar
306 307

187

Yar., 3/7-12. Yar., 3/21

Havvann Kzlar

188

anda, ayp yerleri kendilerine grnd ve cennet yapraklaryla zerlerini rtmeye baladlar. Rableri onlara: Ben size bu aac yasaklamadm m ve eytan size apak bir dmandr demedim mi? diye nida etti. (Hz. dem ve ei) dediler ki: Ey Rabbimiz, biz kendimize zulmettik. Eer bizi balamaz ve bize acmazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz 308 Baka bir ayette ise bu olay su ekilde anlatlmaktadr: Nihayet Hz. dem ve ei yasak aacn meyvelerinden yediler. Bunun zerine ayp yerleri alp kendilerine grnverdi ve zerlerini cennet yaprayla rtp yamamaya baladlar. (Bu suretle) Hz. dem Rabbine asi olup yolunu ard. 309 Kurn- Kerimde insanolunun rtnmesi ile ilgili ayrca u ifade de yer almaktadr: Ey demoullar! Biz sizin iin ayp yerlerinizi rtecek giysi, sslenecek elbise yarattk 310. ] 311 Bu ekilde demolunda rtnme balamtr. [Nuh Peygamber kzlarna, gelinlere ve yal kadnlara vcutlarn uzun ve geni elbiselerle rtmelerini buyurdu. Fakat yzlerini ak brakt. Trkmenlerin yznde Yce Tanrnn nuru tecelli eder. Onun iin onlarn yzne Yce Tanrnn nur mealesi olan gnein ulesi dmeli, buna engel olunmamaldr. ocuunuzun yzne vurmayn. diye vasiyet ederdi.] 312 [Kadnlarn balarn rtme uygulamasnn ok eskilere dayanan bir tarihi vardr. Mezopotamya uygarlklarndan olan Smerli kadnlarn M. . nc asrn ortalarnda balarn rttkleri bilinmektedir. Bunun yannda eski uygarlklarn ounda bart uygulamasna rastlanmaktadr. Fakat kadnlarn balarn rtmelerine dair en eski yazl belge, Orta Asur yasasnda yer alan 40. maddedir. Bu maddede ilk defa hangi kadnlarn bart takabiAraf, 22-23 Th, 121 310 Araf, 26 311 (YILMAZ, Eyll 2007), s. 6-8 312 Saparmurat TRKMENBAI, Ruhname, Akabad 2001, s.10-13. ( Yard. Do. Enver UYSAL, Ruhnme Ve Ahlk Boyutu, Uluda . lhiyat Fakltesi lahiyat Fak. Dergi Cilt: 12, Say:2, 2003 s. 115-131)
309 308

Havvann Kzlar

lecekleri, hangi kadnlarn ise takamayacaklar belirtilmitir. Dahas bu maddede, barty takmamas gerekenlere barty taktklar takdirde uygulanacak cezalar da belirtilmitir. Yahudi dininin temel kutsal kitab olan Eski Ahitte ise, kadnlarn balarn kapatmas veya nasl kapatacaklar konusunda ak bir emir bulunmamaktadr. Bununla beraber, Eski Ahit dneminde Yahudi kadnlarnn ba ve yzlerini bir rtyle gizlediklerine iaret eden metinler yer almaktadr. Bu metinlerdeki ifadelerden hareketle ba/yz rtme uygulamasnn o dnemde ve daha ncesinde uygulanan bir det ve gelenek olduunu syleyebiliriz. Yahudilerin diaspora (srgn) hayat yasadklarn da dnecek olursak, Yahudi kadnlarnn bulunduu corafyadaki komu lkelerin kadnlarnn kyafetlerine benzer kyafetler kullandklarn syleyebiliriz. nk Eski Ahitin ortaya kt dnemdeki Yahudi kadn kyafeti, daha nceki gelenekleri ve komsu kltrlerdeki kadn kyafetlerini yanstmaktadr. Yahudilikte kadnlarn balarn rtmelerini emreden hkmler Eski Ahitin yorumu ve tamamlaycs olan Talmudda yer almaktadr. Eski Ahitte ba/yz rtsne iaret eden metinler Talmudda yorumlanm ve hem bekr kzlarn hem de evli kadnlarn balarn rtmeleri bir kural ve onlarn takip etmesi gereken din bir ykmllk dzeni olarak yasallatrlmtr. Fakat burada da iki farkl yaklam ortaya kmtr. Mina, kadnlarn ba rtme uygulamasn gelenein bir rn addederken Gemera, ba rtmeyle ilgili olarak Tevrata ait kaynak verir ve Minaya karlk olarak, kadnlarn balarn rtme uygulamasnn Tevrattan kaynaklanan bir hukuk olduunu iddia eder. Gemera bu iddiasn Tevratn Saylar blmndeki zina zanls kadnn (sotah) bann almas olayna dayandrr. Bunun yannda Yahudi dnyasnda hem kadnlarn hem de erkeklerin balarn rtmelerinin temelinde, Hz. Musa aleyhisselmn Allah Telnn yzne bakmaktan ekindii iin yzn bir rtyle gizlemesi dncesi yatmaktadr. Ayn zamanda Talmud limlerinden bazlar ve Aggadaik gelenek, kadnlarn balarn rtmelerinin sebebi olarak Hz. Havvann islemi olduu gnah zikretmilerdir. Halakhahta bir kzn ergenlik andan sonra ban

189

Havvann Kzlar

190

rtmesi gerektii belirtilmitir. Kadnlarn balarn rtmeleri o kadar kat bir hale gelmitir ki, ba rtmenin ihlali hem Eski Ahitte hem de Talmudda ceza meyyideye tabi tutulmutur. Eski Ahitte ceza olarak kadnlarn mahrem yerlerinin alaca belirtilirken bunlar arasnda kadnn bann da alaca zikredilmitir. Talmudda ise, bir kadnn ban amas sebebiyle kocasnn hanmn mehrini geri demeksizin boayabilecei belirtilmitir. Daha sonralar ise Ortaan Rabban kaynaklar, buna ilaveten kadnlarn balarn rtmelerini Yahudi dininin uygulamasnn bir paras olarak grmler ve bu uygulamay pekitirmilerdir. Modern dnemde ise bu uygulama, gelenek iindeki deerini hzl bir biimde kaybettii iin uygulamaya kars klm ve terk edilmeye yz tutmutur. Barts yerine peruk kullanlmaya balanm ve barts itibarn kaybetmitir. Rabbilerin bazlar barts yerine peruk kullanlabileceini savunurken, bazlar da peruun barts yerine geemeyeceini iddia etmilerdir. Hristiyanlkta kadnlarn balarn rtmeleri konusunda Yeni Ahitin zellikle drt ncil blmnde bir emir bulunmazken, mektuplar blmnde kadnlarn balarn rtmeleri emredilmektedir. Pavlus, I. Korintoslulara yazm olduu mektupta kadnlarn balarn rtmelerini, erkeklerin de balarn ak bulundurmalarn emreder. Hristiyanlkta kadnlarn balarn rtmeleri bir taraftan boyun emenin iareti olarak grlrken, dier taraftan meleklerden dolay kadnlarn balarn rtmeleri emredilmitir. Tanrnn yansmas olduu iin erkein ban rtmemesi emredilirken, erkein yansmas olduu belirtilerek kadnn da ban rtmesi gerektii bildirilir. Kadn; erkei, Hz. sa aleyhisselm ve Allah Tely kk drmemek iin ban temsili olarak rter. Kadnn ban rtmesiyle de Allah Telnn egemenlik sistemi ortaya konmu olur. Hristiyan dnyasnda rahibelerin balarn rtmesi de, onlarn Hz. sa aleyhisselm ile nianlanmas ve dnyadan feragat etmesi olarak yorumlanmtr. te yandan, kadnn uzun sann bart yerine geip gemedii konusunda farkl yaklamlar bulunmaktadr. Arlkl gr ise, uzun san bart yerine

Havvann Kzlar

gemedii ynndedir. Ayrca, Pavlusun Korintoslulara yazm olduu bu mektupta tartlan dier bir konu da, kadnn ban tras ettirmesidir. Burada Pavlus, kadnlarn balarn tra ettirmelerini Hz. sa aleyhisselm ba olarak kabul etmediklerinin bir iareti olarak grr ve tra olmalarn uygun grmez. Ayrca, Hristiyanlarn sonradan kutsal kitaplarna dhil ettikleri Deuterakanonik kitaplarda, kadnlarn balarn rttklerine iaret eden metinler yer almaktadr. Fakat bu metinlerde yer alan ifadeler emir deildir, sadece uygulamadr. Hristiyanln ilk dnemlerindeki kilise babalarnn kadnlarn ba rtme uygulamas konusundaki yaklamlar ise; onlarn balarn rtmeleri konusunda olmutur. Kilise babalar, bekr ve evli kadnlarn balarn rtmelerini talep ederken Pavlusun Korintoslulara yazm olduu mektubu delil gstermilerdir. Ayrca, yabanc erkeklerin bulunduu bir ortamda kadnlarn yzlerini de rtmelerini talep etmilerdir. Tarihi aratrmalar kilisenin ilk dnemlerinde kadnlarn balarnn rtl, bunun yannda erkeklerin balarnn ise ak olduunu dorulamaktadr.] 313 Sonu olarak ilah olan ve olmayan dinler asndan barts kadn ve erkek iin kanlmaz bir giyim biimidir. Hz. Nuh aleyhisselm buyurdu ki; [Genlere namus, kzlara hay, yal kadn ve erkeklere akl, feraset ve vakar, gelinlere ise asalet.] 314

191

(YILMAZ, Eyll 2007), s. 140 Saparmurat TRKMENBAI, Ruhname, Akabad 2001,s.10-13.( Yard. Do. Enver UYSAL, Ruhnme Ve Ahlk Boyutu, Uluda . lhiyat Fakltesi lahiyat Fak. Dergi Cilt: 12, Say:2, 2003 s. 115-131)
314

313

Havvann Kzlar

192

rtnme kimin iin? rtnme kadn ya da erkein karsndaki kimsenin ehvani ynden uyarlmasnn engellenmesi ve korunmak iindir. rtnmesi, kadna bir stnlk salarken aslnda kadnn kendisinden ok erkein durumunu etkilemektedir. Kapal bir odada sann ak olmasnn ancak kendini aynada grdnde bir deer ifade edecei gibi lunapark aynas misali deer kaybna neden olabilecek kimseler karsnda korunma kalkan olarak emniyeti iin Allah Tel kadnn rtnmesini istemitir. Kadnn rtnmesine karlk erkein de kadna bakmamas emredilmi olup bu durum birbirine nispet edildiinde erkein daha g bir snavla kar karya olduu anlalmaktadr. Mmin erkeklere syle: Gzlerini baklmas yasak olandan evirsinler, mahrem yerlerini, korusunlar. Bu, onlarn arnmasn daha iyi salar. Allah yaptklarndan phesiz haberdardr. Mmin kadnlara da syle: Gzlerini baklmas yasak olandan evirsinler, iffetlerini korusunlar. Sslerini, kendiliinden grnen ksm mstesna, amasnlar. Bartlerini yakalarnn zerine salsnlar. Sslerini kocalar veya babalar ve kaynpederleri veya oullar veya kocalarnn oullar veya kardeleri veya erkek kardelerinin oullar veya kz kardelerinin oullar veya mslman kadnlar veya cariyeleri veya erkeklii kalmam hizmetiler, ya da kadnlarn mahrem yerlerini henz anlamayan ocuklardan bakasna gstermesinler. Gizledikleri sslerin bilinmesi iin ayaklarn yere vurmasnlar. Ey inananlar! Saadete ermeniz iin hepiniz tevbe ederek Allah'n hkmne dnn. 315 Kadn baktan daha az etkilenecei iin bakmama emri ilk olarak erkekten istenmitir. kinci ayette ise kadnn rtnme konusunda dikkatli olmas ile erkee kar muhafazada olaca ifade edilmektedir. rtnme konusunda son zamanlarda kadnn yalnz sann rtlmesi anlalmakla birlikte aslnda kadndan istenen hem bedenen hem de ruhen kendini korumasdr.
315

Nur, 30-31

Havvann Kzlar

Yani rtnme, yalnz vcudun deil ruhun da rtlmesiyle gerekleir. Gzlerini baklmas yasak olandan evirsinler, iffetlerini korusunlar. Sslerini, kendiliinden grnen ksm mstesna, amasnlar. 316 nsann rtnmesi hususunda kadnda srar edilmesi kadn karsnda erkein aciz oluundan kaynaklanmaktadr. Aciz kalan erkekte kadnn safiyetini bozup kadna zarar vermekten kendini kurtaramamtr. Bu nedenle erkein bir saldrs olabilmektedir. Cinsel saldr, fiziksel, psikolojik ve sosyal etkileri nedeniyle en ar travmalardan biridir. Son yllarda yaplan nemli sayda aratrmalar cinsel travmann yaygnln ortaya koymakta ve cinsel saldry toplumun ve bireyin nemli bir ruh sal sorunu haline getirmektedir. [Mesel cevizin iini kabuu rter. Cevizin ii ya rk veya salam olur. Eer rk olursa kabukta ayp rtclk manas olur ve eer salam olursa, bakalarnn tecavznden korunmas iin yine o kabuk rtc olur. Yani gizlilik mertebesinde olan ve nazarlardan grnmeyen o salam ii rtm olur.] 317 Genel poplasyon 318 almalar cinsel saldrlarn ciddi boyutlarda olduuna iaret ederken saptanan bu olgular buzdann sadece grnen ksmdr. Halen cinsel saldr adli makamlara en az yansyan gizli kalm bir iddet suudur. Son yllarda travma sonras oluan ruhsal bozukluklar da en ok ilgi duyulan konulardan biri olmutur. Onun iin erkein bilinaltndaki saldr etkenini kadnn aa kartmamas gerekir. Bu nedenle ok zaman huzur bozulmutur. Huzurun olmad ortamda iyilik ve ktlk vasf kaybolur. yiliin ve ktln deersizletii toplum ilh gazab celp eder.

193

Nur, 31 (KONUK, et al., 2006), c.1, s. 348 318 Population: (i.) nfus, enlik; ahali, sekene; iskn. exchange of populations ahali mubadelesi.
317

316

194

rtnmedeki snr Yukarda anlatlanlar ile kadnn rtnmesi konusundaki snr nasl belirlenecektir. Bu snrlar ele alacak olursak; Allah Telnn koyduu snr Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin koyduu snr Dinde ilim sahiplerinin koyduu snr Kadnlarn ve erkeklerin cinsleri asndan koyduu snr Toplumun ve rfn koyduu snr Devletin koyduu snr Bu saydklarmza baka ilaveler de olabilir. Erkek ve kadn kutsliin bireyleridir. Allah Tel kadna cazibe vermi ve kapatmasn da yannda emretmitir. rtdeki snrysa tek para 319 elbise ile emretmitir. Tek para vahdetin (birliin) temsili olduundan ruhni ykseliin emresidir. rt aslnda bir olan Allah Telnn kadnda grlen zuhurtnn ifnsn salayan nemli bir eyadr. Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem her nebi vefat ettii meknda defnedilmitir buyurduu iin kendisi de Hakka yrdnde kabir olarak Hazreti Aie radiyallh anhann hcresinde yatt dein serili olduu yerde srlanmtr. Hazreti Ebu Bekir radiyallh anh Hakka yrdnde Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin yannda srlanmtr. Hazreti Aie radiyallh anha buyurdu ki; Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve babamn
319

Mmin kadnlara syle bartlerini yakalarnn zerine sarktsnlar. (Nur, 31) Ebussuud Efendinin tefsirinde Cilbb dan maksat ok geni ve uzun bir rtdr. Kadn bununla ban rtt gibi yzn ve gsn de rterek ayaklarna kadar salar. Celaleyn tefsirinde cilbab ise, kadnn btn vcudunu kapatan rtdr. bni Abbas radiyallh anh, Hr olduklarnn bilinmesi ve iffetlerinin korunmas iin mmin kadnlara bir gzleri hari, ba ve yzlerini tamamyla rtmeleri emredilmitir.

Havvann Kzlar

srlandklar 320 evime girerdim. Efendim ve babam der, d elbisemi karrdm. Hazreti mer radiyallh anh Hakka yryp babasnn yanna srlannca Aie radiyallh anha cilbabn giyinmeye balad ona: Annemiz size ne oluyor? Neden cilbabnz giyiyorsunuz denildiinde yle buyurdu: u efendim, u da babamd Hazreti mer radiyallh anhdan hay ederek giyindim. mam Malik radiyallh anh yle sylemitir: Hazreti Aie radiyallh anhann evi iki ksma ayrlp bir duvarla blnmt. Bu iki blmden birinde kabir vardr. Bir ksmn da Hazreti Aie radiyallh anha bulunuyordu. Arada srada kabir tarafna geerdi. Hazreti mer radiyallh anhden sonra da geerdi. Fakat bu defa zerine bir rt alp ona brnerek girerdi. Yine Hazreti Ftma radiyallh anha tesettre son derece ehemmiyet verirdi. Vefat ettii zaman ykanmasnda iki kiinin bulunmasn (Esma binti Umeys ve Hazreti Ali Kerremallh veche) ve kk bir adr iinde ykanmasn, cenazesinin kimse tarafndan grlmemesi iin geceleyin srlanmasn vasiyet etmi ve yle yaplmtr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem onun bu hassasiyetine uygun olarak kyamet gn olunca perde gerisinden bir mnadi yle seslenecek: Ey maher halk gzlerinizi kapayn Ftma bint-i Muhammed sallallh aleyhi ve sellem geecek. [Zyyine linns, 321 hkmnce Allah Telnn insanlar iin bezedii eylerden halk, nasl kurtulabilir? Allah Tel; kadn erkeklere munis olmak zere yaratt.
320

195

Srlamak. Defnedilmek manasna kullanlmaktadr. nsan iin hakiki lm olmad gibi, byklerimizin dnyay terk etmelerinde sayg ifadesi iin bu lafz kullanmak edeben zerimize vacibtir. 321 nsanlara, kadnlar, oullar, yklerle altn ve gm ynlar, cins atlar, davarlar, ekinler gibi zevklerin sevgisi, ekici hale getirildi. Fakat bunlar, dnya hayatnn geici nimetleridir. Oysa Allah, akbet gzellii, Onun yanndadr. (l-i mran, 14)

Havvann Kzlar

196

dem nasl olurda Havvadan ayrlabilir? Kii yiitlikte Zlolu Rstem bile olsa Hamzadan bile ileri gese yine hkmetme hususunda karsnn esiridir. dem szlerinden lemin sarho olduu Muhammed sallallh aleyhi ve sellem bile Kellimin y Humeyr (Benimle konu) derdi. Geri zhiren su, ateten stndr; fakat bir kaba konunca ate, onu fkr fkr kaynatr. kisinin arasnda bir tencere, bir mlek oldu mu ate, o suyu yok eder, hava haline getirir. Grnte su nasl ateten stnse, sen de kadndan stnsn; fakat hakiktte ona malpsun, sen onu istemektesin. Byle bir hassa ancak demolundadr. nk insanda muhabbet vardr. Hayvann muhabbeti azdr ve bu da onun nks olmasndan ileri gelmitir. Kadnlar, akll kiiye galebe ederler, fakat cahil kii onlara galip olur Raslllah sallallh aleyhi ve sellem dedi ki; Kadnlar; akll kiilere ehli dil olanlara fazlasyla galip olurlar. Fakat cahiller, kadna galebe ederler. nk onlar sert ve kaba muameleli olurlar. Onlarda acma, ltfetme, sevme azdr. nk tabiatlarnda, yaradllarnda hayvanlk stndr. Sevgi ve acma, insanlk vasfdr; hiddet ve ehvetse hayvanlk vasfdr. Kadn, Hakk nurudur, sevgili deil... Sanki yaratcdr, yaratlm deildir! ] 322 mam arn stad Aliyylhavas kaddesellh srrahulazizden rivayet etti. [Hr kadnn namazda yznn ve elinin iinin ak olmasnda, ariflere gre, Allah Tel iin byk bir tazm vardr. Ariflerden biri buyurur ki, o Allah Telnn huzurunda ve korumasndadr. Hi bir kimsenin, hi bir ekilde ban kaldrp, ona bakmas caiz deildir. Aslan yuvasndaki aslan yavrusu gibidir. hramda yzn amasndaki sr da ayndr. nk o anda kadn, Allah Telnn hususi huzurundadr. Kadn namazda ve hacda yznn ak olmas, ku avladklar tuzaktaki yem gi322

Mesnevi, c.I, b: 24252436

Havvann Kzlar

bidir. O halde, Allah Telnn muhafaza ettii, koruduu kimse, o huzuru yce tutar ve namahrem [yabanc] kadnn ve namaz klan kadnn yzne, huzurunda bulunduu Rabbine kar edebi gzeterek, hi bir zaman bakmaz. Allah Telnn ak kldklar, bundan gafil olurlar. Bakarlar ve Allah Telnn cezasna mstahak olurlar. Buradan giderek, limler, kadnlar ihram giyince, avam o, Allah Telnn huzurunda iken, Ondan izinsiz, ona bakp cezaya arpmasn diye, mensik-i hac esnasnda yzlerine rt koymalarn emretmilerdir.] 323 [Kadnlarn yzlerinin fitne ve ktlk iin, en gze batan yeri olmasdr. Yzn ve namazda alabilmesi caiz olan dier yerlerin almasnn vcib olmas ve eratin sahibinin bunlar ngrmemesindeki sr, kadnlarn bu gzel rt iinde, yzlerinin ak olmasnn, ariflere Allah Tely hatrlatmasdr. Onun, bunu kadnlara emretmesi, kendisinden hay ettiini ve Ona kar edebli olduunu iddia edenlere, hccetin ikamesi, iddialarnn doruluunu ispatlamak ve huzurundaki haremine bakana kzmak iindir. O halde kimi ona bakarken, kalbi ile Allah Telnn cell ve cemlini mahede eder, kimi de fsk gibi, namazda huzr-i ilhide durmu o temiz kadnn yznden nefsine hrszlkla megul olur ve Allah Telnn, kendisini grdne aldrmaz. nk edeb sahibi, kadna bakandan nce gelir. Bu da, detinin hilfna yz ak olup bylece yannda olann murakabesi ile kendine gelir. nk Allah Telnn huzurundaki hr kadn, aslan yuvasndaki, dii aslann yavrusu gibidir. Ve elbette Allah Tel, her misalden yksektir.] 324 Kadn rtnerek, gnah ve fuhua kar kendisinin, erkein ve dolaysyla cemiyetin ahlaki olarak muhafazasn ve huzur ortamn salayacak ekilde hareket etmelidir. Duruma gre kadn, rtsyle fitne unsuru olabilirken alp salmasyla da byk bir gnah bataklna debilir. Onun iin kadn, kendi rtnme snrn belirlerken dinin en gzel uygulaycs Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin yaad dnem ve sonraki raid
323 324

197

(A'RN, et al., 1980), s. 236 (A'RN, et al., 1980), s. 271

Havvann Kzlar

198

halifeler dnemindeki uygulama sonularn temel almaldr. Yoksa kadnn rtnp almas hususunda verilen bireysel kararlarn sonularnn kadn ve erkek iin genellikle yanl olduu grlmtr. nk din koyucudur, bu balamda Allah Tel rtnme zerinde raz olmad veya ar giden uygulamalarn o zaman zarfnda dzeltilmesi iin vahiy gndermitir. Kadnn, rtnp almasndaki snr ancak kendi vicdanndaki Allah Tel korkusu ile tayin edebilecei unutulmamaldr. [Gzelliini arz eden kadnnki de bir seim, arz edilen gzellik ve estetie bakan erkeinki de. Eyann kanlmaz tabiat. Shakespeare'in dedii gibi, "kadn bir gl gibi, bir kez ald m, yapraklar dklmeye balar."] 325 [1970'lerde gerekte sekler olan birok kadn, ah'a kar olduunu gstermek iin, saldrgan bir muhalefet bayra olarak, tesettre brnmt. Franz Fanon, ayn mahiyette bir gelimeyi 1950'lerde Fransz idaresini protesto eden Cezayirli kadnlar arasnda gzlemlemitir. Hakikat u ki, halk iinde cazibesini tehir eden bir kadn, 'grsel bir cazibe hrszl' olarak tabir edilebilecek tacizden incinebilir bir konumdadr. Yani normal bir kadnn byle bir ruha sahip olduunu dnyoruz. Byle bir hengmede, onun tanmad erkekler, rzas olmad halde kendisinden grsel ve erotik olarak zevk alabilirler. Yani kadn istemese de karlat erkeklerin tatmin unsuru durumunda kalr. te kadn, muhafazakr giyiniiyle kendisini fiziksel bir obje olarak sadece ailesine ve kadnlar meclisine gsterme iktidarn kazanr. Bilhassa Modernizm kaosunun frtnal ikliminde, kullanl bir tr 'manev emsiye' olarak hicap ve edebe ynelik bu yaklam, gelenek ve amatan deil, erkeklerin grsel tecavznden ve lzumsuz gsteriten zgrlemi bir iffetli kadn vizyonuna iaret eder. Kadnn, ataerkil sistemle erkek asndan pasif bir obje konumuna drlmesine matuf feminist itirazn, objektif yaklamla, hicap karsnda malup olduu grlr.] 326
325 326

(AVCI, Kasm 2007 ), s. 44 (AVCI, Kasm 2007 ),s. 51

5 Temas-liki Kadn erkek ilikilerinde birbirleri ile grmelerinde ki snr nedir?. Kadn erkee ne kadar yaknlk gstermelidir?. Aile ve toplum iindeki durumlar incelenir ve birok sorunun nasl olutuu aratrlrken genellikle tensel ve ruhsal temasn ayr ayr incelenmesi gerektii kanaatine varlmtr. nsann anne karnna d, annesi ve babas ile ilk ilikileri, daha sonra varsa kardeleri ile olan ilikileri ile balayan ten ve ruh temaslar onun ahsiyet geliiminde byk etkiler oluturmaktadr. Kar cins ile ilk etkileimin balad bulu dneminde ise birey artk temastaki birleme ve ayrlma gerekliiyle kar karyadr. Erkek ve kadn yaknl hususunda dinimizin koyduu snrlar esas alndnda hayat yoluna emniyet eridi dhilinde devam edilecektir. Yoksa akln; ya, dnce, bilgi gibi unsurlaryla baz snrlar aarak hareket edildiinde birok skntyla ve yine hayat boyunca telfisi mmkn olmayan sorunlarla karlamak kanlmazdr. Kadn-erkek ilikilerinde ve yaknlamada bizim iin en gzel rnek Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin koyduu esaslardr. nsanlarn zamanla Onun koyduu snrlar zorlayarak bir yerlere gelme abalarnn sonucunda Mslman milletlerin aalk kompleksine dtkleri grlmektedir. likilerin meru ve gayri meru olanlarnn tayininde esas olan gemiteki uygulamalardr.

199

200

Kuaklar aras atma Hayat servenine doumla balayan insan, hayat boyunca bir takm geliim dnemlerinden geerek bu servenini lmle noktalamaktadr. nsanolu doduu andan itibaren kendini bir topluluk iinde bulur. Toplum, insan insan yapan, inand deerleri belirleyen, davran ve dncesini etkileyen bir gerekliktir. Doumdan lene kadar eitli ekillerde ve hallerde toplum iinde kendimizi buluruz. eitli dnemlerde insan kendine bir sorumluluk yklerken baka bir dneme geildiinde bu sorumluluk fazlalar ya da eksilir. te bu farklar ile de anlamazlklar ve uyumsuzluklar oluur. Bunun adna bir ekilde atmada diyebiliriz. [Babam beni anlamyor, bizimkilerle geinemiyorum, anne o senin zamanndaym... Bu ve benzeri szleri hepimizin ya zamannda sarf ettik, ya da yalar kemale erenler iin sylendi. Ayn mekn paylaan iki farkl kuak arasnda anlalamama sorunu bu cmlelerde somutlar. ok sk gereklemedike her evde olur byle eyler denilir ve nihayetinde byklerden birinin sarf ettii benim yama gelince anlarsn cmlesiyle de tartma bir sonraki krize kadar sona erer. Pekiyi, gerekten onlarn yana gelince bir eyleri anlar myz? Yaanlan anlalamama sorunu, yalannca geen bir ey mi? Bydmzde, nfus kdmz eskidiinde ebeveynlerimiz gibi mi oluruz?

Havvann Kzlar

Kuak atmas adn verdiimiz bu olguyu genlerin ileride ebeveynlerine benzemeleriyle dzelecek bir anomali 327 olarak grmenin yanl olduu aikar.] 328 Bahsettiimiz kuak atmas ile balayan anlalamama kadn ve erkek arasnda atlacak temel dinamikleri srekli hrpalar. Durum sevgi yoksulluuyla sonulanrken gerekesiz bir ekilde ykm noktasna gelerek yeniden toparlanmada zorlanan ailelerde sulu kim sorusunun cevab aranr. Bunun da cevab yoktur. nk toplumun gereinde herkes sulu olduu kadar hakldr. "Yallar artk kt rnekler ortaya koyamayacak durumda olduklar iin iyi tler vermeyi severler." 329 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kar-koca arasndaki hukukla ilgili szlerini yeri geldike zikrettiimiz iin burada ocuklarn byklere kar alaca tavrlar hakkndaki tavsiyeleri hatrlatalm: Baba, cennetin orta kapsdr, dilersen bu kapy zyi et, dilersen muhafaza et. 330 Cennet, annelerin ayaklar altndadr. 331 Kklerimize acmayan, byklerimizin erefini tanmayan bizden deildir. 332

201

Anomaly: (i.) kural d olu, kaide d olan ey, sapklk, anomali, anormallik; (gram) kural d kelime. true anomaly (astr.) gerek anomali, elipste radyus vektr ile byk eksen arasndaki a . 328 Dr. Emre ERDOAN, Siyaset Bilimci 329 La Rochefoucauld, zdeyiler; (93) 330 Tirmiz, Birr, 3. 331 bn Mce, Cihd, 12; Nesi, Cihd, 6. 332 Eb Davud, 58, Tirmiz, Birr, 15.

327

202

Meru likiler Toplumda kadn ve erkein iletiimi kanlmazdr. Bu durum btn devirlerde kstlanmakszn sregelmitir. [..bir erkekle bir yabanc kadnn tabii artlarda konumasna, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve Raid Halifeler Dneminde bir snrlama getirilmedii anlalmaktadr. Hz. ie radiyallh anhann toplumu ilgilendiren konularda erkeklerle diyalogu vard. Erkeklerden bazlar izin alarak onun huzuruna girebilirlerdi. Her devirde olduu gibi bu dnemde de evlere erkek veya kadn misafirler gelmektedir. Bununla ilgili baz uygulamalar hakkndaki rivayetler, dnemin kadn-erkek ilikilerine k tutacak zelliktedir. Hz. mer, hilafeti dneminde baz kimselerin evlerine gidiyordu. Bir defasnda Abdurrahman b. Avf radiyallh anhn evine gelen Hz. mer'i, kocas namaz kld iin, evin hanm (rtnm olarak) ieri alr ve ona yemek ikram eder. Namazn tamamlayan Abdurrahman da halifeye "hogeldin" der. slm toplumunda kadn ve erkein bir araya geldii yerlerin banda ibadet mahalleri gelmektedir. Mslman toplumlarn bulunduu hemen her yerde mescit ve camiler toplu ibadetlerin yapld yerlerdir. Kaynaklar Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem devrinde kadn ve erkeklerin bu gibi yerlerde bir araya geldiklerini nakletmektedir. Ancak bir rivayete gre Hz. mer radiyallh anh bir havuza urar, orada kadn ve erkeklerin beraberce abdest aldklarn grnce onlara vurmaya balar. Sonra da havuzun sahibine dnen Hz. mer radiyallh anh "bir pnar erkeklere, bir pnar da kadnlara yap" der. Bu yasa koyduktan

Havvann Kzlar

sonra Hz. Ali kerremallh vechenin de bu konudaki fikrini sorar. Hz. Ali, kendisinin idareci olarak byle bir yasa koymaya hakk olduunu syler. Hz. mer'in yapt yeniliklerden biri de mescidde kadnlara ayr bir kap tahsis etmesidir. Hz. mer bu kapdan erkeklerin girmesini yasaklar. Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem devrinden itibaren mescide gidip erkeklerin arka saflarnda ibadet eden kadnlarn, daha sonraki dnemlerde (insanlarn hareketlerine dikkat etmedikleri mlahazasyla) baz snrlamalarla karlatklar anlalmaktadr. Gelen rivayetlerde, mescidde bir araya gelen kadn ve erkeklerin, namazdan nce veya sonra birbirleriyle konutuklar belirtilmektedir. Bir defasnda erkeklerle konumaya dalp sohbeti koyulatrnca Hz. mer'in kadnlar mescidden kard rivayet edilmektedir. Kaynaklar, Hz. Ftma radiyallh anhann lm deinde kendisinin cenazesini kocas Hz. Ali kerremallh veche ve Esma bint Umeys'in ykamasn vasiyet ettiini ve bu vasiyetin yerine getirildiini kaydeder. Esma bint Umeys, bu srada halife olan Hz. Ebu Bekir radiyallh anhn eidir. Raid Halifeler Devrinde, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem devrinde olduu gibi erkeklerin kadnlara selam verdiklerini aktaran rivayetler bulunmaktadr.] 333 Toplumun dini konuda en hassas dneminde bu ekilde davranlmas bize baz kstlama ve engellemelerin siyas ve kltrel olgulardan kaynaklandn gstermektedir. Kadn ve erkein ilikisindeki snr, kiilerin ihlalleri ya engeller ya da gelitirir. Bu durumlar ile balayc unsurlar olarak gsterilen eyler ise gn itibar ile grecelidir zamana gre deiebilmektedir. Bugn iin kltr, yarn iin din ve baka bir zaman iin de siyas engellemeler kadn ve erkek arasndaki iletiimin snrnn belirleyicisidir.

203

333

(SAVA, 1996), s. 45-49

204

Meru Olmayan likiler Ailenin paralanmas, kiilerin sosyal ve kltrel hayatlarnn menfi ynde etkilenmesi ve meru ilikilerin bozulmas gibi sonular dourabilecek yaknlamalardan kanmak insann toplum dzeni iin zerine den mecburi bir grevidir. Bir ilikinin toplum tarafndan raz olunmayacak bir hle dnmemesi ve yine bu ynde alnacak kararlarn toplumun ortak paydalaryla rtmesi gerekmektedir. Birok iftin akraba ya da bykleri ile ilgili yaanan sorunlar nedeniyle ilikilerinin zorlanmas, meru olmayan durumlar meydana getirmektedir. likilerin bu duruma dmesi anlayszlk faktrnn etkisiyledir. Anlay kiinin karsndakine deer vermesi ve onu iinde hissetmesi olup bu ise sevginin en yce zirvesidir. Bu hale en gzel rnek Raslllah sallallh aleyhi ve sellem efendimizdir. Eb Hureyre radiyallh anhn anlattna gre bir defasnda kendisi alktan bitkin bir vaziyette herkesin gelip getii bir urak noktasna oturur. Oradan geen Eb Bekir radiyallh anha Kurn- Kerimden bir ayet sorar. Amac Eb Bekir'in, aln fark ederek kendisini doyurmasdr. Ancak Eb Bekir radiyallh anh durumu anlayamaz. mer radiyallh anh geer. Ona da ayn amala Kurn- Kerimden bir yet sorar. Ancak o da asl maksad zemez. Derken Raslllah sallallh aleyhi ve sellem geer. Kendisini grdnde glmser. Kalbinden geeni ve yz ifadelerini fark ederek, "Ey Eb Hureyre beni takip et.", der. 334
334

Buhar, Rikk 17

Havvann Kzlar

Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Eb Hureyre'nin yzne bakp tebessm etmesi, onun yz ifadeleri ve tavrn okuyarak, maksadn anlam olmasnn bir gstergesidir. Nitekim glmsemesinin ardndan, "Beni takip et." demesi de, tebessmnn hangi balamda olduunu belirlemektedir. Karmzdakini anlamak hakikatin srrna varmak demektir. Kadn ve erkein birbirlerini anlamalar gerek insan olma yolunda merhale kat ettiklerinin gstergesidir. Anlayszlk kopukluk oluturunca ilikinin meruluunu tartlr hale getirir. Din ve kltrel bir gereklilik bile olsa iki kii arasndaki ilikinin meruiyet kazanmas iin karlkl onay gerekmektedir. nsanlar belli bir noktadan sonra aldklar kararlarda genellikle ftratlarnn esiri olmaktan kurtulamazlar. Bu nedenle bir erkein veya kadnn sayg gstermesi ile sevip sayg gstermesi arasndaki fark ayrt etmek gerekmektedir. likilerin meruiyetini olutururken vicdan kararlarn byk hissesinin olduu unutulmamaldr. Meru baz ilikiler zaman ve artlara gre gayri meru kabul edilebilmekte olup bu tarz durumlardan saknmak gerekmektedir. [Hz, mer radiyallh anh, yabanc bir kadnla bir erkein babaa yalnz kalmalarn el-Cabiye'de yapt bir konumada yasaklar. Hz. mer devrinde mslman erkekler slm fetih hareketleri devam ettii iin elerini brakp cihada katlmlardr. Hz. mer; kocalar askerde olan bu kadnlarn evlerine yabanc erkeklerin girmemelerini ister. Abdurrezzak'n bu konuyla ilgili kaydettii bir rivayete gre bu yasa duyan bir erkek kalkar ve "benim kardeim (veya amcamn olu) cihada kt, ailesini bana tavsiye etti ve ben onlarn yanna giriyorum" der. Bunu dinledikten sonra Hz. mer radiyallh anh bu adama, bu ailenin ihtiyalarn evlerine girmeden de giderebileceini "kapda durup ihtiyacnz var m? Bir ey istiyor musunuz? diye sor" diyerek aklar. Kadnlarla laubali ekilde konumaya dalmann Hz. mer radiyallh anh tarafndan ho karlanmadn bilen bir adam, kendi hanmlaryla sohbet etmekte olan bir erkein kafasn yarar. Durum Hz. mer'e aksettirilince vuran adam, olay yanl

205

Havvann Kzlar

anladn ve kadnlarn, o adamn eleri olduunu bilmedii iin vurduunu syler. Bunun zerine Hz. mer radiyallh anh; "Ey vuran adam sana Allah acsn. Ve ey dvlen kii sana da Allah iin bakan bir gz isabet etmi" der. Hz. ie'nin, kendi ailesi iinde namahrem olan erkeklerin, ailenin kadnlarnn yanna rahat girmelerini salamak iin erkeklere, kadnlarn stlerinden verdirdii ve bylece (stkardei olup evlenmeleri haram olduu iin) rahat ilikilerin kurulduu nakledilmektedir. ] 335 Burada kadn ve erkein birbirlerinden kopacak bir hayat tarz iinde olmamalar gerektii zerinde durulurken ayn zamanda suiistimallere kar da uyar sz konusudur.

206

335

(SAVA, 1996), s. 49-52

Havvann Kzlar

6Cinsellik: Cinsellik, birliin bedenen ve ruhen eylem haline geldii haldir. Zahiren ve batnen vuslatn tecelli ettii dnya nimetlerindeki manevi hazlarn olumasdr. [bnl-Arab cinsellik ve ak yaantlarn deerlendirirken, zdeki sevgi ynelimi ile aklar. O, cinsellii bir erkein kadna kar sevgisini, insann hem kendi paras, yani zdeki btnln bir uzanm olan insana, hem de bu z insana ykleyen Allah Tel'ya kar sevgisi olarak aklar. 336 Buna gre, insan-insan(erkek-kadn) ve Allah Tel-insan arasndaki sevgi ve btnlemenin yolu, cinsler aras ilikilerdir. O halde insann var olan ayrmn yerine, btnlemeyi gerekletirmesinin en nemli yolu, kadn ile erkein cinsel birliktelik oluturmalardr. Bu durum Fuss'ta yle ifade edilir: "... Vuslatn en by ise kadn ile erkein iftlemesidir." 337 Ancak burada kastedilen snrsz, sorumsuz ve nikhsz bir cinsellik olmayp, Allah Tel'nn koyduu snrlar erevesindeki bir birlikteliktir. 338 Ayrca, bu cinsellik, salt hayvan arzular tatmin edip aknla yol amayan bir sre de deildir. Yaanlan cinsellik ve akn ruhunu kavramak gerekir. Bu da, bu mutluluu gerekte akn klabilecek bir dzlemde yaanlan cinsellik olarak anlamamz gerektiini aklamaktadr.] 339 mmanuel Kant, Kadnsz bir erkein yaamdan haz almas, erkeksiz bir kadnn da ihtiyalarn tatmin etmesi imknszdr. Dedi. Ama hepsinden de nemlisi, cinsel ekim hakknda syledikleridir: byk bir duyusal haz, zel bir haz tr ama gerekte ahlk akla ortak hi bir yan yok. 340 Hayatta nemli bir yeri olan cinsel ilikinin istenilen scaklkta, sklkta, kalitede olmay kar koca ilikilerini etkilemektedir. .size hall olan kadnlardan ikier, er, drder nikh
336 337

207

bnl -Arab, Fuss'l-Hikem, trc. Nuri Genosman, s. 329. bnl -Arab, Fuss'l-Hikem, trc. Nuri Genosman, s. 331. 338 bnl-Arab, Fuss'l-Hikem, trc. Nuri Genosman, s. 332. 339 (KARACOKUN) 340 (NALBANTOLU, 7), s.35

Havvann Kzlar

208

edin ve eer bu surette adalet yapamayacanzdan korkarsanz o zaman bir tane veya cariye aln, amamanz iin bu daha uygundur. 341 Kudame Bin Muhammed, Muire Bin Abdurrahman Bin Haris el Mahzumiden; Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; man etmi kadna ayda bir sefer cinsi mnasebet yeterli gelir. Zeyd Bin Eslem, mer radiyallh anhden rivayet ediyor; Mslman kadna, her temizlik dneminde bir defa cinsi mnasebet kfi gelir. 342 [Hz. mer radiyallh anh, Medinede bir gece tefti iin dolarken bir kadnn yle bir iir okuduunu duyar: Karanlkt bu gece ve ok uzad. Oynayacam dostum yok, bu beni duygulandrd. Yerini tutacak baka ey yok. Allah korkusu olmasayd, Bu yatak imdi her tarafndan sallanrd Bunun zerine ertesi gn kadn aran Hz. mer radiyallh anh halini hatrn sorar ve onun kocasnn cihada katldn renir. Hz. mer radiyallh anh, kadnn kocasnn drt aydan beri Medinede olmadn rendikten sonra, kadna gece syledii iirin ne anlam ifade ettiini sorar. Kadnn niyetinin kt olmadn renince, kadna nafaka tahsis eden Hz. mer, bir de ona arkadalk edecek bir kadn gnderir. 343 Bu olaydan sonra Hz. mer radiyallh anh, evli bir kadnn kocasnn yokluuna ne kadar sre tahamml edebileceini kz Hafsa radiyallh anhaya sorar. Hafsa veya azami drt ay diye fikrini aklar. Hz. mer radiyallh anh bunun zerine askerlerin drt aydan fazla cephede tutulmamasn komutanlarna ve valilere bildirir. 344 Hz. mer radiyallh anhn komutanlara evli erkeklerin eleNisa, 3 Tuhfetul Arus, (966) 343 bn ebbe, Tarih, II, 759-760. 344 Abdurrezzak, el-Musannaf, VII, 151,152; es-Suyt, Tarihu'l-Hule-fa, 139. Ibnu'l-Cevz, bu srenin alt ay olduunu kaydeder. Bkz.bnu'lCevz, Menakbu mer b. el-Hattab, 84.
342 341

Havvann Kzlar

rini fazla ihmal etmemeleri iin onlara, dnmelerini istediine dair mektubunda, kadnlarn madur olmamas iin dnmeyen erkeklerden nafaka almay veya elerini boamalarn istedii kaydedilmektedir. Esasen Hz. mer radiyallh anhn eiyle cinsel ilikiye girmeyen erkeklerin elerinden ayrlmalarn istedii de bilinmektedir. 345 Hz. mer radiyallh anhe gelen bir kadn kocasnn ok ibadet ettiinden bahseder. Bunu memnuniyetle karlayan Hz. mer, kadn asl ikyetinin ne olduunu anlamaz veya anlamak istemez. Yannda bulunan Kab b. Sivar radiyallh anh, kadnn, kocasnn kendisiyle megul olmadndan ikyet ettiini syleyince Hz. mer Bu meseleyi sen z der. Kab, kocann, eine drt gnde bir gn ayrmas gerektiine karar verir. Bunu, erkein drt kadnla evlenebilecei dncesiyle balantl olarak zdn aklar. 346 Bir kadn, kocasnn kendisiyle az beraber olduundan ikyet edince erkek Hz. mer radiyallh anhn bu konuda verdii hkme uymay teklif eder. Kadn bunun ne olduunu sorunca erkek, bunun her temizlik dneminde kocasnn eiyle bir defa cinsel beraberlikte bulunmas durumunda hakkn demi olacan aklar. Bunun zerine kadn, nsanlarn hepsi merin hkmn terk etsinler. Sen ve ben ise onu uygulayalm, yle mi? der. 347 Hz. merin cinsel organ yerine hanmnn arkasna yaklaan bir erkei dvd rivayet edilmektedir. 348 Cahz, Hz. Osman radiyallh anh dneminde yaam Hubba isimli bir kadnn, cinsel iliki konusunda baz bilgiler aktardn ve gen kzlara bu konuda retmenlik yaptn aka kaydetHamidullah, Vesaik, 511,513,514. Abdurrezzak, el-Musannaf, VII, 149; bn Sa'd, et-Tabakt, VII, 92; esSuyt, Tarihu'l-Hulefa, 141. Hz. mer'in, Kabn bu konuyu zme kavuturmasn ok beendii iin onu Basra'ya kad yapt nakledilmektedir.Bkz. bnu'l-Cevz, el-Muntazam, V, 115-116. 545.bn Abdrabbih,el-kd, VII,133-134; bn Kayym, Ahbaru'n-Nisa, 9. 348 Abdurrezzak, el-Musannaf, XI, 443; Muhammed Revvas, Mevsua-tu Fkh mer, 91.
346 345

209

Havvann Kzlar

210

mektedir. Raid Halifeler devrinde toplumda cariyelerin oka bulunmas beraberinde baz problemler de getirmiti. Erkekler onlardan ocuk sahibi olmamak iin genelde azil-korunma yapmakta idiler. Bunun Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem dneminden de rnekleri bulunmaktadr. 349 Hz. Ali kerremallh vecheye bir adam gelerek Eimle her cinsel beraberliimde bana Beni ldrdn diyor der. Bunun zerine Hz. Ali kerremallh veche Sen onu ldr, gnah bana gelsin diye cevap verir. 350 Raid Halifeler dneminde kadnlarn erkeklere gre daha ok olduu bu sebeple yal erkeklerin gen kzlarla evlendikleri, bunun sonucunda da gen kadnlarn cinsel tatminsizlik yaadklar anlalmaktadr. 351 ] 352 Aziz Mahmud Hdynin eyhi ftde kaddesellh srrahul-aziz haftada bir kere bulumasn uygun grmtr. Bu rivayetlerden anlald zere kadnn bir aylk periyotlar iinde adet rd gnler dnda (en az 3, en fazla 10) kalan zaman diliminde kocas ile bulumas ve bu konuda anlaarak ve birbirleri hakknda snrlar tecavz etmemeleri gerekmektedir. Yaplan aratrmalarda erkein dzensiz cinsel hayat ile ruhsal durumunun daha vahim hale geldii grlmtr. Cinselliin sorun haline geldii durumlarn zmleri iin ailelerin doktora zamannda bavurmalar, eer salk sorunu yoksa psikiyatrlara bavurarak destek almalar konusunda hassas davranmalar gerekmektedir. Bu konuda yetersiz ya da huzursuz ailelerde baka sorunlarn da ba gstermesinin kanlmaz olduu dnlerek gerekli tedbirlere mutlaka bavurulmaldr.

bn Hanbel, lel, II, 93; el-Besev, el-Ma'rife, II, 808; en-Nesai, re, 178. 350 bn Kayym, Ahbaru'n-Nisa, 10. 351 el-Isbehn, el-En, XII, 326-327. 352 (SAVA, 1996),s. 140-147

349

7Beklenti sorunu Cahil insanlarn, hayata dair hemen her konuda kendilerine belirledikleri cahilne lleri vardr. Bu llerin ortak zellii ise, her birinin sadece dnyevi menfaatleri en fazlasyla elde edebilme zerine kurulmu olmasdr. Birbirlerini, manevi gzelliklerini, ruhlarndaki derinlii, ahlak zenginliini grp sevecekleri birer nimet olarak deil; yksek derecede kar salayabilecekleri bir menfaat arac gibi grrler. Bu nedenle de dostlarn, arkadalarn ve hatta hayatlarnn sonuna kadar birlikte olacaklar elerini seecekleri zaman dahi, ncelikle bu llerin olup olmadna bakarlar. Bu kimselerin manevi zellikleri kara dayal niyetler tar. Mesela karlarndaki insann; iyilikseverlik, fedakrlk, olgunluk, hogr, affedicilik, mlayimlik, yumuak ballk, anlay, uzla ya da alkanlk gibi zelliklere sahip olmasn isterler. nk bu zelliklerin her biri, kendilerine fayda salayabilecek tavrlardr. Kendileri sinirlenecek, ama karlarndaki insan her ne olursa olsun, sorun karmayacaktr. Alttan alacak, anlay gsterecek, hatta bu kiinin tm olumsuz ynlerini grmezden gelip idare edecektir. te rahat yaamak ve kar taraftan menfaat elde etmek adna kimi insanlar dostluklarnda bu gibi manevi zellikler de ararlar. Ancak bunlarn hibirini, gerekte bu zellikleri deerli grdklerinden dolay istemezler. Beklentilerine karlk bulmaktan baka hedefi ve yine kendisi iin menfaatlerinden baka hibir eyin deeri olmayan bu gibi kimselerin nasl bir ahlaka sahip olduklarn ve durumun vahametini dnmek gerekir. Kiileraras ilikide beklentinin olmamas esastr. Hangi konu olursa olsun insan ykan beklentidir. Aile huzurunun salamas iin insann beklentilerinden, eitli zgrlklerinden ve gl igdlerinin tatmininden byk lde vazgemesi gerekmek-

211

Havvann Kzlar

212

tedir. steklerini yeterince karlayamad gibi yaantsn meru klacak ka alanlarn da salayamayan beklenti insan igdlerini yadsmak zorunda kaldndan mutsuzdur ve bu mutsuzluundan kurtulabilmek iin kendisini kmaza sokacak meru olmayan yollara mracaat eder. Mesela, aile konusunda beklenti kar ve kocann kendi paylarna den sorumluluklar ve beeri ynleri ile olmas gerekenlerin snr tayin edemeyerek yklenme denilen iticilikten kurtulmaynca kavgalar ve grltler aile hayatn sarsmaya balar. Bu durum vahimletiinde boanmann olumas kolaylar. Aile konusunda; kar ve kocann kendi paylarna den sorumluluklar ve beeri ynleri ile olmas gerekenlerin snrn tayin edemeyerek, birbirlerine yklenmeleri ve bununla birlikte balayan kavga ve grltler yine birbirlerinden beklenti ierisinde bulunmalarnn aile hayatn sarsan bir sonucudur. Neticeyi bakalarndan bekleyen insan huzursuz olacaktr Fakat zorunlu sebepler denilen ftratn gerei, insan sonuta kavumas gereken eyi istemese dahi bulur. nk kader kanunlar gerei iyilik iyilii, ktlk ktl eker. Her eyin bir karlnn olduu ve yine en son karln ahrette olaca dnlerek beklentiden kurtulmal ve bylece yaplmas gereken bireysel vazifeler yerine getirilmelidir. Bu hali kazanmann insann mutluluundan baka bir sonucu olmayacaktr. Mazlum ve madur olmak istenilen bir ey olmamakla birlikte aile kurumunda en son snra kadar dayanmak gerektii dncesiyle hareket edilmelidir. Bunu baarmak ise beklenti belirtilerinden uzaklamak ile olur. ok sevdiinde karsndakinden de ayn derecede sevgi grmek gibi ve daha birok duygusal beklentiler ierisinde olan kimi insanlar ou zaman hayal krklna urarlar. Kii karsndakinin kendisiyle ayn anda ayn duygular hissedip paylamasn beklese de gerek hayatta bu istek hayalin tesine geemez. Allah Tel kullarn gerek ruhsal, gerekse fiziksel ynden apayr yaratmken kiinin bu konudaki hayalperestlii zntden baka bir ey getirmeyecektir. [Sevgililerinin kendileri iin deeri olmadn dndkleri

Havvann Kzlar

zaman sararan kadnlardr; sevgilileri iin bir deeri olmadn dnnce sararan erkeklerdir. Burada btn kadn ve erkeklerden sz ediliyor. Gvenin ve g duygusunun insanlar olarak bilinen byle erkekler hrslandklar zaman utanp kendilerinden phelenirler; bununla birlikte byle kadnlar kendilerini hep zayf, erkee vermeye hazr olarak hissederler, ama tutkunun istisnai durumunda gururlarn ve g duygularn gsterirler... bana kim layktr? diye soran.] 353 [Durum bir daa benzer ve bizim fiillerimiz de, o daa kar barmak gibidir. Mesel bir kimse daa kar "Efendim!" diye barsa, dadan "Efendim!" diye o sesin aksi gelir ve eer "Eek!" diye barsa, dadan da "Eek!" aks-i sads gelir.] 354 [imdi 43 yanda olan reklam yazar Laura Doyle, kendisinden on ya byk Internet tasarmcs ei John Doyle ile yllar sonra yeniden mutlu olabilmelerini "kocasna teslim olmann" saladn sylyor. Hem de onun bahsettii teslimiyet, cinsellikten duygusalla uzanan ok geni yelpaze: "Btn gayeniz kocanz memnun etmek olsun, kendiniz iin bir beklentiniz olmasn!" diyor esasen kadnlara. Laura'nn hikyesi, ondan on yl nce, Laura ve John Doyle'un evliliklerinin drdnc senesinde balyor. Bir eylerin yolunda gitmediini fark eden ve son are olarak grup terapileri ile Amerikallarn buluu, tipik "evlilii kurtarma" seanslar arasnda koturan Laura, buradan da bir sonu alamaynca, en nihayetinde esas yntemin bykannesininki olduuna karar verir. Mutlu bir evlilie giden yolun, kocasnn syledii her eye "evet" demekte sakl olduunu kefeder. Bu byk keiften itibaren, ilikilerindeki her ey tam tersine dnyor. Terapistlerin srekli yineledii "sorunlar konuup tartarak zmleme"nin byk bir yalan, ilikide sz geer bir birey olarak ayakta kalmaya almasnn batan kaybedilmi bir sava olduunu gryor nk. htiraslarn bir tarafa brakp yaayarak bulduu bu yeni metot, nce Laura'nn evliliini kurtaryor. Sonra da Laura, baka mutsuz
353 354

213

Firedrich Nietzsche - Tan Kzll, Birinci Kitap, b.403 (KONUK, et al., 2006), c.1, s. 154

Havvann Kzlar

214

kadnlara tutku ve ak dolu evliliin ipularn vermeye yneliyor. Hem de feminist yaratklarn "klelik" olarak grd bu yntemi, lkenin drt bir yannda youn bir ilgiyle karlanan seminerleri ve Internet'teki sitesiyle de ssleyerek. Laura'nn kendi imkanlar ile bastrp elden ele datt (The Surrendered Wife: A Practical Guide to Finding Intimacy, Passion and Peace with Your Man) Kocasna Teslim Olan, Kadn: Erkeinizle Yaknlk, Tutku ve Bar Salamaya Giden Pratik Yol" adl kitab, binlerce ABD'li kadnn ardndan giderek dnya kadnlarnn da elkitap olma yolundadr. ABD'de birok iftin evliliine sihirli bir denek gibi dokunan kitabn elde ettii baar kabul etmez bir durumdadr. Laura, konuyla ilgili seminerlere de balamtr. Bu seminerlerin falda ve etkisi hususunda ise, cevap Laura Doyle'un izinden gidip evliliinde mutluluu yakalayan "kocasna teslim olmu" kadnlardan geliyor: Carole Fitzgerald "Bu seminerler sonrasnda farkna vardm ki aslnda evliliimdeki en byk sorun, benmiim" diye anlatyor. Evliliinin bir bataa saplandn grnce, bir arkadann tavsiyesi zerine Laura Doyle'un seminerine katlm ve hayat deimi. Bayan Fitzgerald "Olaylara baka bir adan bakmay rendim. Kocam olduu gibi kabullenip ona her anlamda gvenmem gerektiini kavradm" diyor ve ekliyor: "Bir zamanlar ak olduum bir adam deitirmeye almam ok samayd aslnda." Laura Doyle'un "Huzurlu" bir evlilik ile ilgili "Deneme yanlma" metoduyla elde ettii tespitleri: "Eer kendinizi kocanzdan daha stn gryor; kocanz sylediiniz her eyi yapt takdirde sorunlarn biteceine inanyor, ya da o kk bir erkek ocuuymuasna anne tavr takmyorsanz Laura Doyle'a gre sizin de eitilmeniz gerekiyor. nk bu seminerler sizin yeniden beraber glebilmenizi; para konusunda tartmalarn son bulmasn; dahas yeniden kocanzla byk bir ak yaamanz salayacak! Laura Doyle yle diyor. Yine de

Havvann Kzlar

Laura, kendini hl bir feminist olarak tanmladn sylyor stelik, ve aklyor: "nk teslim olmak demek; erkein klesi olmak anlamna gelmiyor. Feministlikte gaye kadnn, menfaati, huzuru ise bunlar fazlasyla salanyor " "Hayatm boyunca John'a ne yapmas gerektiini syledim. Ama ben steledike, o kendisini geri ekti ve isteklerimin tam tersini yapmaya balad." Kocanzn hayatna mdahale etmeyin; fiziksel, finansal ve duygusal denetimi tamamen ona brakn; dncelerine sayg gsterin; kendinizi ifade ederken ona bask uygulamayn; ve size gsterdii ilgiyi takdir edin, ald hediyeleri cokuyla karlayn... Ancak Laura'nn szn ettii "teslim olunas erkekler"in tacizkr, sapk ya da dengesiz olmamas gerekiyor. Size ya da ocuunuza fiziksel iddet uygulayan, uyuturucu bamls, gvenliinizi tehdit eden ya da sadece gven hissi uyandrmayan erkeklerden uzak durmanz tavsiye ediyor Laura. "BU TARZ ERKEKLERE 'TESLM OLMAK' BR YANA, ONDAN DERHAL AYRILIN" diye uyaryor. Karar bu noktada size kalm. "Boanma oranlarnn bylesine artt bir dnemde Laura sayesinde evliliimi kurtardm" diyenlerin says hi de az deil. Tek yapmalar gereken ise, kocalarna sonsuz bir gvenle kendilerini brakmak.] 355 Allah Tel buyurdu ki; Bilin ki, dnya hayat ancak bir oyun, '(elence trnden) tutkulu bir oyalama', bir ss, kendi aranzda bir vnme (sresi ve konusu), mal ve ocuklarda bir 'oalma tutkusu' dur. Bir yamur rnei gibi; onun bitirdii ekin ekicilerin (veya kfirlerin) houna gitmitir, sonra kuruyuverir, bir de bakarsn ki sapsar kesilmi, sonra o, bir er-p oluvermitir. Ahirette ise iddetli bir azap; Allah'tan bir mafiret ve bir honutluk (rza) vardr. Dnya hayat, aldan olan bir metadan baka bir ey deildir. 356
355 356

215

(AVCI, Kasm 2007 ), s. 439Hadid, 20

Havvann Kzlar

216

8Kskanlk Kskanlk, insanolunun en tabii duygularndan biridir. Kskanlk, sevilen birinin bakas ile paylalmasna katlanamamaktr. Ayrca kskanlk, beklenen ilgi, sevgi ve efkat eksikliine kars verilen doal bir yanttr. Bireyin saklad kzma duygusu, gcenme olarak da tanmlanabilir. [Kskanlk davran da bir ynyle cimrilik ve bencillik davranlaryla rtr. nk bir anlamyla kskanlk, elden karmak ve yoksun kalmak korkusuyla ilevsel bir davrantr. 357 Kskanan insan bakasnda olan onun kaybetmesi yahut zarar grmesi pahasna da olsa isteyebilmektedir. Kurn- Kerimdeki Yusuf aleyhisselmn kardeleri tarafndan kskanlmas olay buna rnek olarak verilebilir. 358 Adler, kskanln temelinde derinliine ve gl bir aalk duygusu yattn syler. 359 Buna gre kskanan kimse, eksiklik duygusu ve kskanlan zellie sahip olma ynelimi ile hareket ettiinden, kendi karn nceleyen, benliini ne karma eiliminde olandr. Bundan tr kskanlk ben-merkezcil ve hastalkl bir ynelimdir. Kurn- Kerim bu dzlemdeki bir kskanl, u ayette de grlebilecei zere, olumsuz bir ynelim olarak deerlendirir ve yaplmamasn ister: O halde Allahn kimilerinize dierlerinden daha fazla balad nimetlere gz dikmeyin. Erkekler kendi kazanlarndan bir fayda salarlar, kadnlar da kendi kazanlarndan...Bu nedenle lutfu(ndan size bahetmesini) Allahtan dileyin; phesiz Allah, her eyin tam bilgisine maliktir. 360 Kurn- Kerim bakalarn kskanmak ve ellerinde olana sahip olmak yerine, o nesnenin veya zelliin var edicisi olduuna
HANERLOLU, Orhan, Ruhbilim Szl, 2. Basm, stanbul, 1993, s. 229. 358 Yusuf, 8-9. 359 ADLER, Yaama Sanat, (ev. Kmuran ipal), 3. Basm, stanbul, 1992, s. 97. 360 Nisa, 32.
357

Havvann Kzlar

inanlan Allaha ynelmeyi ve ondan istemeyi ve paylam ngrmektedir. Nitekim inanan bireyin ruh sal asndan bu davran hem daha olumlu, hem de bu yzden stres yaamasnn engellenmesi balamnda nemlidir.] 361 Duygusal kskanlk/cinsel kskanlk Kskanln en nemli belirleyicilerinden birisinin durumsal deikenler olduu gereinden yola klarak yaplan bir snflandrmaya gre kskanlk ikiye ayrlr; duygusal ve cinsel kskanlk. Cinsel kskanlk, bireyin einin bir bakasyla cinsel beraberlik yaadn bilmesi ya da bundan phelenmesi sonucunda yaanan kskanlktr. Duygusal kskanlksa, bireyin einin bir bakasna duygusal olarak balandn bilmesi ya da bundan phelenmesi durumunda ortaya kan kskanlk trdr. Duygusal ve cinsel kskanln tetikleyicileri Cinsel kskanl tetikleyen, yani, ein bir bakasyla cinsel beraberlik yaadn aa karan ya da bu ynde bir kuku domasna yol aan davranlar u ekilde sralanabilir; 1iftin cinsel yaamnn zelliine aykr olan baz fiziksel iaretler (ein bir bakasyla fiziksel yaknla girdiine iaret eden bir koku). 2Cinsel aldatmay aa vurma (ein bir bakasyla cinsel beraberlik yaadn itiraf etmesi). 3Cinsel yaamn allm sklnn ve biiminin deimesi (ein farkl cinsel deneyimler teklif etmesi). 4Artan cinsel ilgi ve duygularn abartl bir ekilde aa vurulmas (ein daha sk cinsellikten konumas, her zamankinden daha sk sevgisini dile getirmesi). 5Cinsel isteksizlik ve sklma (ein her zamankinden daha az cinsel yaknlama balatmas)
217

361

(KARACOKUN, Haziran 2005.)

Havvann Kzlar

218

Duygusal kskanl tetikleyen yedi davran vardr. Bunlardan aada sralanan ilk ilikisel yaknln azald na ve geriye kalan drd de ein iletiimsel zelliklerinin deitii ne iaret etmektedir: 1likisel doyumsuzluk ve akn yitimi (ein bakalaryla da grmek istediini belirtmesi). "Duygusal olarak bal olduumuz kiinin yerimize baka birini koyduunu grdmzde ait olma duygusunu ve olumlu benlik anlaymz kaybetme tehlikesi yaarz. Bu da kskanln ortaya kmasna yol aar. Yine baz insanlar dierlerine gre daha fazla kskanlk yaarlar. 2Duygusal ihmal (ein zel gnleri unutmas ve sevgisini dile getirmemeye balamas). 3Beraber zaman geirmede isteksizlik (arkada toplantlarna eini davet etmemeye balama). 4Pasif reddetme ve dncesizce davranlar sergilemeye balama (kaba davranlar sergileme, daha az sevgi-sayg gsterme). 5fkeli, eletiriye dayal ve sorgulayc iletiime girme (ein sk sk ykc eletirilerde bulunmas ve tartma karmaya abalamas). 6Belirli bir birey hakknda konumaktan kanma (e ile o kii arasnda bir iliki olduu kukusuna yol at belirtiliyor). 7Sulu ve kaygl bir iletiim tarz benimseme (ar gergin davranma ya da ok hogrl ve affedici davranma). Her iki kskanlk trn de tetikleyen iki davran tr ise; kaytsz (apathetic) 362 iletiim ve nc bir kiiyle kurulan iletiime iaret eden davranlar. Kaytsz iletiimde, e ilikiye kaytsz kalmakta, duygusal ve cinsel anlamda einden uzaklamaktadr. Bunun yannda, ein nc bir kiiyle anlmas ya da bireye bir bakasnn adyla hitap etmesi gibi durumlar da her iki tr aldatmay tetiklemektedir.] 363
362 363

Apathetic: duygusuz, duyarsz; ilgisiz (MADRAN, 2008; )

Kskanlkta kadn-erkek fark [Kadn ve erkek kskanl farkl alglar ve farkl tutumlar sergiler: "Kadnlar kskanlk duygularn kabul ederken, erkekler genellikle inkr ederler. Kadnlar elerinin bir baka kiiyle duygusal yaknlama olmadan sadece cinsellii yaamalarn, ilikilerini srdrme uruna katlanabilirken, erkeklerse elerinin cinsellik olsun ya da olmasn kar cinsi beenmelerini bile kskanrlar. Ayrca kskanlk ortaya ktnda kadnlar genelde kendilerini sularken, erkekler kskanlklarndan dolay tipik olarak elerini veya nc kiiyi sularlar."] 364

219

364

Psikolog Aslhan Tokgz TOZLU

220

zlk veylik ortaklk Sorunu Kadn hayatn etkileyen en byk sorunlar; zlk veylik ve paylam ierisinde olduu baka kadnlarn bulunmasdr. Bu kadnn yaratlnda Allah Tel tarafndan konulmu bir zellik olduunu kabul etmek zorundayz. Tarihi adan incelendiinde kadnn bu konuda hatalara dtn ve zm retmede zorlanldn grmekteyiz. yle ki dini faktrlerin dahi yetersiz kald sorunlarn zm iin ahsiyet gelitirici etkenlerin devreye sokulduu durumlarda bile erkein aciz kald sylenebilir. rnek insan Raslllah sallallh aleyhi ve selemin aile hayatnda dahi zlk veylik ortaklk la ilgili skntlarn olmas fakat Onun bu konuyu idare, sukut ve sabr ile geitirmesi ve konuyla direk ilgili ayetlerin son dneme kadar gelmeyiinden yola karak zlk, veylik, ortaklk kadn iin noksanlk olmayp ftratnn bir gereidir diyebiliriz. Bu halden kadnlarn kurtuluu da yoktur. Kadn aklnn bu konularda hislerine kurban olduu bir hakikattir. Hz. Mevlana kaddesellh srrahul-aziz buyurdu ki; [Hz. sann benimsedii yol, yalnzl tercih etmek ve arzular krletirmek iin almakt. Hz. Muhammedinki ise, insanlarla birlikte yaamak, kadn olsun erkek olsun, onlardan gelecek sknt ve zahmetleri gze almaktr. Bunlar arasnda evliliin yk, kadnn giyim kuam masraflar gibi, hatra gelen gelmeyen birok zorluklara katlanmak da sz konusudur. Muhammedin yoluna gidemiyorsan sann yoluna git de bir

Havvann Kzlar

uurdan mahrum kalma.] 365 zlk, veylik ortaklk sorunu ve kskanlk noktasnda byk ileler eken Raslllah sallallh aleyhi ve selemin bu konuda yaad son olayn anlatld aadaki kssa bu durumun zmne aklk getirecektir. Raslllah sallallh aleyhi ve selem beerilikten ayrlmad gibi ocuklarnn, hanmlarnn ve dier arkadalarnn da beerilikten syrlmalarn beklememitir. O, kadn ve erkek cinsinin ftratn ok iyi biliyordu. yle ki kskanlkta ileri giden ne Hz. Aie radiyallh anha ve ne de teki zevcelerine bask yapt. Raslllah sallallh aleyhi ve selem kendisini skmadan, kahretmeden Hz. Aie radiyallh anhann ftratna icabet ederken yine kendisine bir klfet olan kskanlklarn zevcelerinin kadnla mahsus megaleleri, hiss halleri olarak kabul etti. Onlar kendilerine tannan msamahaya ramen ileri gittiklerinde Allah Tel kulu ve raslnn ilesine dur emrini gnderdi: Ey Nebi! Elerine yle syle: Eer dnya hayatn ve sslerini istiyorsanz gelin size bata bulunaym ve gzellikle salvereyim. Eer Allah', rasln, ahiret yurdunu istiyorsanz bilin ki, Allah iinizden iyi davrananlara byk ecir hazrlamtr. 366 Yine slm, ftratn bu konuda yanlla meyilli oluundan dolay evlatlk messesesini kaldrmtr.
221

Mevln Celleddn-i Rm, Fhi M Fh, ter.: Ahmed Avni Konuk, haz.: Seluk Eraydn, z Yaynclk, stanbul 1994, s. 81-85. 366 Ahzab, 28-29

365

Hz. brahim'in Annesi Msrl MARYE radiyallh anhann ektii skntlar 367 Msrl Mriye Reslullahn Hayatna Nasl Girmiti? Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin evinden uzak El'liye de kadnlarndan birisi oturmakta idi ki, bu htn, m'minlerin anas sfatn almam ise de onlardan fazla olarak Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin olu brahim'in annesi olmak erefine mazhar olmutu. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin mescidi erifinin evresindeki evinde oturmuyorsa da o ev ile sakinleri zerindeki tesiri bykt. Bu tesiri kavramak iin aleyhinde Reslullah zevcelerinin toptan ayaklandklar yegne kadn olduunu hatrlamak kfidir. Hatta eer Ey Peygamber, Allann sana hell ettiini, neden zevcelerini memnun etmek kastiyle haram ediyorsun? 368 mealindeki ayetler nazil olmasayd, Mriye'yi Raslllah sallallh aleyhi ve selleme haram etmee muvaffak olacak gibiydiler. Bu kadn kimdir? Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hayatna nasl girmitir ve o hayattaki mevkii nedir? Yukar Msr'da Nil nehrinin dou kysndaki Hafen kynde emun'un kz Mriye, Msrl bir baba ile Rum -Hristiyan- bir anann kz olarak dnyaya geldi. Genliinin ilk anda kz kardei irin ile beraber Msr Hkmdar Mukavkis'in sarayna gelmeden evvel hayatn o kyde geirdi. Mukavkis'in saraynda iken Arap yarmadasnda yeni semav bir dine davet eden bir rasln ktn duymutu ve Hatip Bin Beltea Raslllah sallallh aleyhi ve sellem tarafndan;
367 368

222

(Prof. Aie ABDURRAHMAN), s. 135-143 Tahrim,1

Havvann Kzlar

Mukavkis'e yazlm bir mektupla Msr'a geldii zaman Mriye o sarayda bulunuyordu. Saraya alnan Hatib, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin mektubunu Msr hkmdarna verdi. Mektubun meali udur: Esirgeyen balayan ulu Allah adna, Abdullah olu Muhammedden Msrllarn by Mukavkis'e, Doru yolu tutanlara selm. Ben seni slm dinine davet ediyorum. Mslman ol. Selmete eriirsin. Allah Tel sana sevabn muzaaf olarak verir. Eer yz evirirsen btn Msrllarn gnah senin boynunadr. Ey Ehl-i Kitap, yalnz Allah Telya itaat edeceinize, bakasn ona ortak tanmayacanza ve insanlardan bir taplacak ittihaz etmeyeceinize dair aranzda dil bir sze geliniz. Eer onlar yz evirirlerse deyiniz ki: ahid olunuz, biz Mslmanz. Mukavkis mektubu okudu. tina ve ihtiram ile katlad, fildiinden bir kutuya koyarak cariyelerine uzatt. Hatib'e, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden bahsetmesini syledi. Hatib'in anlattklarn iyice dinledi. Sonra ktibini ard, ona cevabn yazdrd: Mektubunu okuyup mealini ve beni nelere davet ettiini anladm. Bir rasl daha zuhur edeceini biliyor ve onun am diyarndan kacan sanyordum. Elini bykln kabul ettim. Sana hediye olarak Msrllar nezdinde itibarl olan iki cariye, elbiseler ve bir at gnderiyorum. Sana selm... Mukavkis mektubu Hatib'e verdi. Msrllarn kendi dinlerine ok bal olduklarn syleyerek ikram etti. Ayrca olup bitenleri Msrllardan gizlemesini tavsiye etti. Hatib, refakatinde Mriye ile kardei irin ve bir kle, bin miskal altn, Msr dokumasndan yumuak bir elbise, eeriyle beraber bir at, cins bir merkep, mehur Benhe balndan ve d, anber, misk gibi gzel kokulardan bir miktar bulunduu halde yola kt.

223

Havvann Kzlar

224

ki Gen Kadnn Gnlleri slm Peygamberine Ald ki kz karde yurtlarndan ayrlrken byk bir teessr iinde idiler. Sevdikleri Nil nehrinin manzarasn ilerine sindire sindire gidiyorlard. Vadi gzden kaybolurken, gzlerinin hayata ald, ocukluk ve genliklerinin gelitii topraa yal birer veda nazar attlar. Hatib, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden bahsetti onlara. Bu szler Raslllah sallallh aleyhi ve selleme inanan, Onun izinden giden samim bir sahabenin szleri idi. ki gen kadn iittikleri eylere tutuldular ve gnlleri slma ve slm raslne ald. Kureylilerle anlama imzalayan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Hudeybiyeden dnd srada Hatibin kafilesi de Medine'ye ulat. Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Mukavkis'in mektubunu ve Msr'n hediyesini kabul etti. Mriye'yi beenerek onunla iktifa etti. Kardei irin i husus iri Hasan Bin Sabite hibe etti. Gzel ve gen bir kadnn Nil toprandan hediye olarak Raslllah sallallh aleyhi ve selleme geldii ve camie yakn olan Harise Bin El-Numann evine misafir edildii haberi Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ev halkna derhal yetiti. Hz. Aie radiyallh anha, nceleri Mriye'ye kymet vermedi. Lkin sonralar, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Msrl gen kadna ok uradn, yannda fazla kaldn grnce, kocasnn o beenmedikleri kadna gsterdii ihtimam dikkatle tetkike balad. Bir Hayal Ve Bir mit Bir seneye yakn bir zaman geti. Mriye radiyallh anha, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem yanndaki talihinden memnundu. Btn mit ve dncelerini, hatta btn varln, mukadderatnn kendisini szlemeden balam olduu Raslllah sallallh aleyhi ve selleme hasretmiti. Btn gayesi Onun nazarnda kazand mevkii ebede kadar muhafaza etmek ve onun tevecch ve rzasn devam ettirmekti.

Havvann Kzlar

Mriye, ahsiyetinde Msr'n bysn, etrafnda Nil'in trl kokusunu, aklnda fnilie kar gelen ve ebedilie gz diken byk dedelerinin zeksn tayordu. stelik ona ho sohbet ve gzel szler yetitiren cokun bir kayna bulunuyordu. Bazen kendini Hz. smail aleyhisselmn annesi Hacere benzetiyordu. Zira Hacer de kendisi gibi Msrl idi, o da Hz. brahim aleyhisselma olu smail'i getirdii gibi kendisi de Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme bir evlt getirecek mi? Lkin heyhat!.. Bu mit, hakikat olmaktan ne kadar uzak, daha dorusu imknszla ne kadar yakn!.. Hadice radiyallh anha vefat edeli beri Raslllah sallallh aleyhi ve sellem on kadnla evlenmiti. Onlar arasnda gen ve zinde kadnlar ve ocuk sahibi olan da vard. Lkin hepsinin rahimleri tutuklamt. Reslullah altm yana yaklamt. Mteaddit zevcelerle kurak geen senelerden sonra, evlt temennisini brakm gibi grnyordu. Acaba, Hacer in, smail'e anne olduu gibi kendisi de anne olacak m? Bu vehimden daha hafif bir emel, seraptan daha bo bir mitti. Bir Mjde Mriye Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hayatnda ikinci senesine girerken hl Hacer ile smail'i hatrlamaktan geri kalmyordu. Nihayet Mriye birdenbire kendinde gebelik almetleri hissetti. Fakat hislerini tekzib etti. nanamyordu. Acaba bir hakikat mi, yoksa uyank bir rya mdr? Mriye radiyallh anha bunu bir trl kestiremiyordu. indekileri bir, iki ay gizledi. lk almetler daha ak bir ekil alnca kardei irin e ifa etti. irin ona meselede evham yahut ona benzer bir ey bulunmadn, hissettii eyin canl bir cenin olduunu syledi. Mriye sevincinin iddetinden baylacak gibi oldu. Neeli bir rya iinde kendinden geti. Reslullah yanna geldii zaman bu mhim srr ona aklad. Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem o gne kadar Mriyede grd rahatszlk, can sknts ve itahszl hatrlad. Bunlar her gebeliinin ilk devresinde Hatice'de de grm olduu durumlarn ayns idi.

225

Havvann Kzlar

226

Raslllah sallallh aleyhi ve sellem sevinten aydnlanan yzn kaldrd. Sevgili kz Zeyneb'i kaybediinin akabinde kendisine bu gzel teselliyi ihsan eden Allah Tel'ya kretti. Mriye, ilk gnlerde gebe olmasndan phelendiini syleyince Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, ona Zekeriya Aleyhisselm'a dair olan u mealdeki yet-i kerimeyi okudu:: Zekeriya, Allahm dedi, ben nasl evlt sahibi olabilirim? Karmn ocuu olmuyor. Ben ise ok yalandm. Cenab- Hak buna cevaben: Bu benim iin kolaydr. Daha nce seni yoktan var ettim. 369 Bunun arkasndan u mealdeki ayetleri de okudu: Konuksever Hz. brahim'in kendisi ile misafirleri arasnda geenleri duydun mu? Bu misafirlerden phelenen ve korkan Hz. brahim onlara semiz bir dana kesip-takdim etti ve yemelerini syledi. Yanna girerken onu selmlayan misafirler, brahim'in kendilerinden kukulandn sezince ona: Korkma, biz, sana bir evldn olacan mjdelemek iin geldik. Demiler. Bunu duyan ei yzn evirerek: , Ben, ocuu olmayan bir ihtiyar kadnm. Benim nereden evldm olacak?... Onlar: Cenab- Hak yle buyuruyor, dediler. O hkimdir ve her eyi bilir. 370 Mriye radiyallh anha glmseyerek, shhat ve zindelik fkran-genliiyle vnr gibi bir tavrla: Fakat ben ihtiyar bir kadn deilim Ya Reslallah. Dedi. kisinin de yz sevin ve gpta ile parlad. Bu haber Medine'de hemen yayld. Bu haberin Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin zevceleri zerinde yaratt elemli tesiri anlatmaa hacet yok. Aralarnda Hz. Ebubekir ile mer radiyallh anhmann kzlar da bulunan bu sayn hatunlar, evld getirmekten mahrum iken, Msrl cariye bu nimete erisin!.. Bunu bir trl hazmedemeyen zevcelerin kskanlklar son
369 370

Meryem, 8-9 Hicr, 51-55

Havvann Kzlar

haddini buldu. Ne syleyeceklerini, ne yapacaklarn bilemediler ve Mriyeyi kendisinden evvel Hz. Aye radiyallh anhann itham edildii eyle itham eden iren bir dedikodu yaydlar. Masumluuna ahadet eden bir ayetin gkten gelmesine Mriyenin ihtiyac yoktu. nk kendisiyle itham -edildii ua, erkeklikle ilgisi olmayan birisi idi. Mriye'nin selmet ve rahatn, kendisiyle bebeinin shhatini emniyet altnda bulundurmak iin Raslllah sallallh aleyhi ve sellem onu Medine civarndaki El'liye'ye onlar nakletti. Hz. Aye radiyallh anha diyor ki: .Mriye'yi kskandm kadar hibir kadn kskanmadm. nk ok gzeldi, kvrck sal ve cazibeli idi. Raslullah ona hayran olmutu. lk geldii zaman onu Harise bnl Numan'n evine misafir etmiti. Komumuzdu. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem gece ve gndz vakit bulduka onun yanna gidiyordu. Korkunca da onu Elaliye semtine nakletti ve orada sk sk ziyaretine gidiyordu. Bu durum bizi zyordu. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem onu himaye ve siyaneti altnda tuttu. Kardei irin de bebein hayata gzlerini ancaya kadar ayn eyi yapt. Hicretin sekizinci senesinin zilhicce aynda bir gece doum saati geldi. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Mriyenin ebesi Selma mm Rfi'i getirdi. Sonra evin bir kesine ekilerek namaz ve niyaza dald. mm Rfi yanna gelip bir erkek evldnn doduunu mjdeleyince ona cmerte ihsanda bulundu. Mriyenin yanna gidip onu tebrik etti. Sonra pak evladn sevin ve sevgi ile kollar arasna alp teyemmnnen 371 nebilerin dedesi Hz. brahim aleyhisselmn ismiyle adlandrd. Medine'nin halkna sadakalar datt. Bebei stannesine emanet ederek kendi st ekilirse ocuunu stleriyle beslesin diye ona yedi kei verdi. Ho grnme, yapmack tavrlardan mteekkil bir kl tabakas altnda iin iin yanmaa devam eden ate, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Mriye ile Hafsa'nn evinde bulutuu gn parlayarak alev alev ykselmi, Raslllah sallallh
371

227

Teyemmnen: Uur sayarak. Teyemmn ederek.

Havvann Kzlar

aleyhi ve sellemin Mriyeden el ekip kendine haram etmesi hikyesinde olanlar olmutu. in tahmin ettiklerinden daha ileriye gittiini, Mriyeye kazdklar kuyuya kendilerinin dmekte olduklarn gren zevceler Allah'n merhametine Resulnn aff yetimezse kendilerini bu akbetten hibir eyin kurtaramayacan anlayarak mahzun ve nadim kendi kabuklarna ekildiler. Mriye brahim'i dourduktan sonra, emeline kavutuunu hayal ediyordu. Ve ite kskanlk mihneti kendisi iin hayrl bir netice ile sona erdi. Mriyeyi kendine haram etmiken, Reslullah, tahrim (haram klma) yetlerinin nazil olmas zerine tekrar yanna gelmiti. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi sevindirecek, Hadice'nin evltlarndan kaybettiklerinin acsn dindirecek bir evlt getirmesi kadar hibir ey Mriye'yi mesut etmemiti. Batan Ay Lkin Mriye'nin saadeti bir seneden fazla srmedi. Byk mihnet ve ac matem devri geldi. brahim iki yan doldurmadan hastaland. Bu durumdan endie eden annesi hemiresi irini ard. kisi ocuun baucunda gece gndz durmadan ona baktlar. Lkin, hasta yavrusunda hayat yava yava snmee balad. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem gelip, aresiz ve kalben mahzun bir halde, can ekimekte olan evldn annesinin kucandan kendi kucana ald. lmn strabn eken biricik oluna- bakarken gzyalar dkt. En nihayet kk yavru son nefesini verdi. brahim aleyhisselmn nan annesinin evinden kk bir yatak zerinde kaldrld. Arkasndan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ile sahabeler bulunduu halde Cennetl Bki mezarlna gtrld. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem namazn kld, kendi eliyle kabrine yatrd, zerini toprakla rterek sulad. Cenazeyi teyi edenler sessizlik iinde ehre dnerlerken, tesadfen gne tutulup ortalk karard. Bazlar Gne, brahim ld iin tutuldu dediler. Bu sz Raslllah sallallh aleyhi

228

Havvann Kzlar

ve sellemin kulana gidince ashabna dnerek dedi ki: Gne ile Ay, Allah'n yetlerindendir, ne bir kimsenin lmne tutulurlar, ne de yaamasna... 372 Biricik olunun nan topraa verdikten sonra Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Allah Tel'nn mukadderatna boyun eerek, yarasn byk kalbinde saklad. Mriye radiyallh anha ise evinde inzivaya ekilerek, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kalbindeki yaray kanatmamak iin byk bir sabr gsterdi. Fakat hicretin onuncu senesinde brahim'in vefatndan sonra, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin gnleri uzamad, ertesi sene Rebilevvel'in ilk gnlerinde hastaland ve Ulu Allah Telya kavutu. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Hakka kavutuktan sonra Mriye be sene yaad. Bu senelerini insanlardan uzak, inziva iinde geirdi. Kardei irinden baka kimse ile karlamaz, Mescidi Nebevide Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kabrine yahut olunun Baki deki kabrini ziyaret ettii gnler haricinde evden kmazd. Mriye radiyallh anha, Hakka kavutuu gn Emir-l mminin mer Faruk radiyallh anh, Medine halkn toplayarak cenazesini kaldrd, namazn kldktan sonra Baki mezarlnda yatan olunun yanna defnettiler. Her can lm tadacaktr. Elbette Mriye de her canl gibi lecekti. Fakat Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hayatna girmesi, Onun zevceleri aleyhine ayaklannca, gklerin kendisini himaye iin mdahale etmesi ve nihayet Allah Tel'nn kendisine brahim'in annesi olmak nasibini vermesi Mriye iin kfidir.]

229

[Buhr, Ksf 2, 4, 5, 13, 19, el-Amel fi's-Salt 11, Bed''l-Halk 4, Tefsir, Maide 13; Mslim, Ksf 1, 8, (901, 902, 903); Muvatta, Ksf 1, (1, 186); Eb Dvud, 261, 263, 264, 265, (1177, 1180, 1187, 1188, 1190, 1191); Tirmiz, Salt 396, (561, 563); Nes, Ksf 6, 7, 10, 11, (3, 127, 128, 129, 130).]

372

230

9-taatsizlik ahlakszlk m? [Yzyllar boyu krallar, derebeyleri, endstri patronlar ve ana babalar itaat etmenin bir erdem, itaatsizliin ise ahlkszlk olduu tanmnda direndiler. Baka bir gr as sunmak iin bunun yerine u tanm da koyabiliriz: nsanolunun tarihi itaatsizlikle balad ve ne yazk ki itaatle sona erecektir. brn ve Yunan tarihlerine gre, insanolunun tarihinin tetikleyicisi ve etkeni itaatsizlik eylemi olmutur. dem aleyhisselm ve Havva, cennetin bir paras olarak uyum iinde yaamalarna ramen imtihann stesinden gelmemilerdi. Ana rahminde ceninin varolou gibi cennetin iindeydiler. nsandlar ama henz insan deildiler. Derken btn bu dzen bir kurala kar itaatsizlik etmeleriyle deiti. Dnya ile anne arasndaki balarn kopararak, gbek ban keserek insan ncesi uyumdan insan dodu. Bylece de bamszlk ve zgrlk yolunda ilk adm atlm oldu. taatsizlik dem ile Havva'y zgr kld. Gzlerini atklarnda birbirlerine yabanc olduklar gibi d dnya da onlara yabanc ve dmancayd. taatsizlik doa ile aralarndaki ilk ba kopard ve onlar kiiletirdi. "lk gnah" dem aleyhisselm, yozlatrmak yle dursun, onu zgr kld. Bu tarihin balangcyd. Artk insanolu cennetten knca kendi gcne gvenmeyi ve btnyle insan olmay renmeliydi. (zgrln bedeli olan imtihan srrda bu ekilde aa kt.) Bu nedenle nebiler kurtarc retilerinde, insann itaatsizliini onayladlar. nsan, "gnah" tarafndan batan karlmam, insan ncesi uyumdan kurtulmutu. Nebilere gre, tarih insann insana dnt yerdir. nsan olma srecinde insan; kendiyle, doayla ve birlikte olduklaryla yeni bir uyum oluturana dek kendi sevgi ve akl yetilerini gelitirir. Bu yeni uyum, "gnlerin

Havvann Kzlar

sonu" olarak tanmlanr ve insanlarn hem birbirleriyle hem de tabiatyla bar iinde olduklar bir dnemdir. Bu, insann kendi sebep olduu "yeni" cenneti dir. Ve ancak insann tek bana hkmedecei bir cennettir. nk "eski cenneti"ni itaatsizlii nedeniyle terk etmeye zorlanmtr. Tm uygarlk brani mitindeki dem aleyhisselm ile Havva rneinde olduu gibi itaatsizlik zerine kuruludur. Eer onlarn "suu" olmasayd insanlk tarihi de olmazd. dem ve Havva gibi, itaatsizlii nedeniyle cezalandrld. Ama piman olup af dilediler. nsan, itaatsizlik eylemleriyle tamamlamay srdrd. Bu, yalnzca insann dinsel geliimi ile deil, kendi inanlar ve vicdanlar adna var olan glere hayr deme cesaretini gsterenlerle de oldu. Ayn zamanda zihinsel geliimi de itaatsizlik melekesine balyd; yeni dnceleri susturmaya alan otoriteye kar olduu gibi, deiimi sama olarak deerlendiren bu melekesi, geleneksel dnceye sahip otoriteye kar da itaatsizlik iermekteydi. Eer itaatsizlik melekesi insanlk tarihinin balangcn oluturuyorsa itaat, daha nce deindiim gibi insanlk tarihinin son bulmasna neden olabilir, denilebilir. 373 nsanolunun uygarl, hatta yeryzndeki tm yaam gelecek be-on yl iinde yok etme ihtimali, stelik imkn olabilir. Bu durumun akla yatkn bir yan yoktur. Ama gerek udur ki, atom
Hz. Ebu Hureyre radiyallh anh, anlatyor: Raslllah sallallh aleyhi ve selleme "Ey Allah'n Resul dedik, senin yannda iken kalplerimiz maneviyatta rikkate gelip inceliyor, dnyaya kar alkamz kesiliyor ve ahireti sanki grm gibi oluyoruz. Yannzdan ayrlnca ailemizle nsiyet edip ocuklarmz kokladk m, nceki halimizi inkar ediyoruz, bunun sebebi nedir?" Raslllah sallallh aleyhi ve sellem u cevab verdi: "Eer siz, ayrldktan sonra da yanmdaki halinizi devam ettirseydiniz, melekler sizi evlerinizde ziyaret eder, yollarda sizinle msafahada (tokalamada) bulunurdu. Eer siz hi gnah ilemeseydiniz, Allah sizi toptan yok eder, gnah ileyip istifar edecek yeni bir mahlk yaratr ve onlar mafiret ederdi." [Tirmiz, Cennet 2, (2528); bnu Mace, Siyam 48, (1752).]
373

231

Havvann Kzlar

232

anda bizler teknolojik bir yaam srerken insanolunun ougc ellerinde tutanlar da dhil olmak zere- hl duygusal olarak ta devrinde yaamaktadr. yle ki, matematik, astronomi, doa bilimleri yirminci yzyla ayak uydururken politik, devlete ilikin ve toplumsal dncelerimiz bilim ann ok gerisindedir. Eer insanolu kendini ldrrse, bunun nedeni lm dmelerine basmay emredenlere itaat etmek olacaktr. Her itaatsizlik bir erdemdir, her itaatkrlk da bir kusurdur demek deildir. Byle bir gr as itaat ve itaatsizlik arasndaki diyalektik 374 ilikiyi gz ard etmi olurdu. taat edilenlerle edilmeyenler uzlamyorsa, bir ilkeye itaat, zorunlu olarak kartna itaatsizlik demektir. Mesela; birisi devletin insanlk d kanunlarna itaat ederek, kanlmaz olarak insanln kanununa itaatsizlik etmi olacakt. Buna karlk insanln kanununa itaat ederse, devletin kanununa kar gelmi olacaktr. Hakka, zgrle ve bilime kendini adayanlarn tm, kendi insanlk ve akl kanunlarna, vicdanlarna uymalar iin onlar susturmaya alanlara kar itaatsiz davranmak zorundaydlar. nsan, yalnzca, itaat ediyor ya da bakaldrmyorsa kledir, ama yalnzca bakaldryor ve itaat etmiyorsa da isyankrdr. syan eden kii de bir ilke ya da inan adna deil, fkesi, incinmi gururu ve d krkl nedeniyle davranr. Bununla beraber, terimlerde bir karkla yol amamak iin nemli olan bir snflandrma yaplmaldr. Bir insana, kuruma ya da gce ynelik (dadnk itaat) boyun emedir. Bunun anlam da, insann kendi zerkliinden vazgemesi, kendi iradesi ve yargs yerine yabanc bir g tarafndan yarglanmay ve onun iradesini kabullenmesidir. Kiinin kendi aklna ya da inancna itaat etmesi ise (iednk itaat) bir boyun eme deil, onaylamadr. Kendi inanc ve yargs gerekten kiiye aitse onun bir parasdr. Bakalarnn yarglar, kararlar yerine onlar izliyorsa,
Diyalektik: Gereklii ve onun elimelerini incelemeye yarayan ve bu elimeleri amaya yarayan yollar aramay ngren akl yrtme yntemi, eytiim.
374

Havvann Kzlar

kii kendine ait oluyordur. O zaman da itaat szc meczi anlamda ve "dadnk itaat" durumundan tmyle farkl bir anlamda kullanlabilir. Ama bu ayrmn da hl iki baka tanma gereksinimi vardr. Bunlardan biri vicdan kavram, dieri ise otorite kavram zerinedir. Vicdan kavram birbirinden hayli farkl iki fenomeni 375 aklayabilmek iin kullanlr. Birincisi, yetkinin i sesi olan "otoriter vicdan"dr. Bu, bizim honut etmeye gnll olduumuz, honut edememekten korktuumuz bir olgudur. Otoriter vicdan, kendi vicdanlarna uyan ou insann yaamnda yer alr. Bu, ayn zamanda Freud'un "st benlik" (Sper-Ego) olarak adlandrd vicdandr, st benlik; korku nedeniyle ocuk tarafndan kabul edilen isel emirleri ve babann yasaklamalarn ierir. Otoriter vicdandan farkl olan dier kavram ise "insani vicdandr". nsani vicdan her insann iinde var olan bir sestir. Dsal dllendirmelerden ve onaylamalardan bamszdr. nsani vicdan, insan olarak bizde var olan sezgisel bilgi zerine kurulu bir kavramdr. Sezgisel bilgi ise bizim insanlk iin ya da insanlk d olann, yaama neden olann ya da onu yok edenin ne olduunu bulmamz salar. Bu vicdan, bizim insan olarak yaam srdrmemizi imkn verir. Bizi kendimize, insanlmza dndren, dnmeye aran sestir. Otoriter vicdan (st benlik), iselletirilmi olsa bile, kiinin dndaki bir gce itaat eder. Bilinli olarak kii kendi vicdann izlediine inanr. Oysa gerekte, gcn ilkelerini kabullenmitir. Bunun tek nedeni, st benlik ve insani vicdann yansmasn zde olduu yanlgs, ayrca isel otoritenin, kiiye ait olmad aka ortada olan otoriteden ok daha etkin olmasdr. "Otoriter vicdan"a itaat, d glere ve dncelere ynelik tm itaatler gibi, var olma ve kendini yarglama yetisi olan "insani vicdan" zayflatma eilimindedir. Dier taraftan, baka birine ynelik itaatin fiilen bir boyun
Phenomenon: Olgu, fenomen, alglanabilen ey, bilince yansyan olay, doal olay, harika, olaanst ey
375

233

Havvann Kzlar

234

ei olduu anlatmnn, akl d otoritenin aklc otoriteden ayr tutularak deerlendirilmesine gereksinimi vardr. Aklc otorite, renci ile retmen arasndaki ilikide, akl d otorite de kle ile sahibi arasndaki ilikide gzlemlenebilir. Her iki ilikinin temeli de emir veren kiinin kabullenilmi olmas gereine dayaldr. Ama ileyite, birbirlerinden farkl yaplar vardr. deal bir durumda, retmenin ve rencinin karlar ayn yndedir. retmen, rencisinin geliiminde baarl olursa kendini yeterli bulur. Ama eer baarsz olursa bu hem kendinin hem de rencisinin baarszldr. te yandan kle sahibi klesinden olabildiince ok faydalanmak ister. Ne kadar ok faydalanabilirse o kadar doygun olur. Ayn zamanda, kle de, kendi minimum mutluluunu hak edebilmek iin en iyi biimde haklarn korur. Burada, klenin ve sahibinin karlar tamamen karttr, nk karlar birbirlerine gre zararldr. Her iki durumda, birbirlerine gre stnlklerinin farkl ilevleri vardr. lk rnekteki durumda, kiinin geliimi otoritenin etkinliine dayandrlr. kincisinde ise sz konusu olan, kiinin smrlmesidir. Buna parelel dier bir ayrm da udur: Aklc otorite aklcdr, nk burada otorite ister retmenin ister bir tehlike annda buyruklar veren gemi kaptannn elinde olsun, davranlarn mantk ynetir, mantk evrensel olduu iin de boyun emeden kabullenilebilir. Akl d otorite ise, zorlama ya da etkileme yoluna bavurmak durumundadr, nk nleyebilme zgrl olan hi kimse smrlmeye izin vermeyecektir. Niin insan itaat etmeye bu denli eilimli ve itaatsiz olmak niin kendisi iin bu denli g? Devletin, dinin ve kamuoyunun gcne itaat ettii srece kii kendini korunakl ve gvenli hisseder. Gerekte, itaat ettii gcn nitelii pek fark oluturmaz. Her eyi bildiklerini, her eye glerinin yettiini sahtekrlkla iddia edip glerini u ya da bu biimde kullananlar, her zaman bir kurum ya da insanlardr. taatkrl, kiiyi tapt gcn bir paras haline getirir ve kendini gl hissetmesine neden olur. Onun adna karar verdii srece kii hata yapamaz. nsan kanatlar altna ald iin yalnz da kalamaz. Su da ileyemez, nk buna engel olur. Ama eer bir

Havvann Kzlar

su ileyecek olursa da bunun cezas mutlak gce geri dnmektir. taatsizlik iin, bir insann yalnzla, yanlgya ve sua ynelik cesaretinin olmas gerekir. Ama cesaret de yeterli deildir. Cesaretin kapasitesi de bir insann geliim dzeyine baldr. Bir gce kar direnip, ona "hayr" diyebilme cesareti, ancak insan anne kucandan ve baba hkmnden kurtulmu, geliimini tmyle tamamlam bir kii olarak ortaya km, kendisi adna dnebilme ve duyumsayabilme melekesine sahip olabilmise imkn vardr. Bir insan gce kar hayr demeyi renip itaatsiz davranarak zgr olabilir, ancak. Ama zgrlk iin yalnzca itaatsizlik kapasitesi deil, itaatsizlik kapasitesi iin de zgrlk n arttr. Eer kii zgrlkten korkuyorsa, ne hayr demeye cret edebilir ne de itaatsiz davranmaya cesaret edebilir. in dorusu zgrlk ve itaatsizlik kapasitesi ayrtrlamazlar; bu nedenle, zgrl savunan ama itaatsizlie kar olan herhangi bir sosyal, politik ya da dini sistem, gerei syleyemez. Gce kar "hayr" diyebilmenin, itaatsiz davranmaya cesaret etmenin bu denli zor oluunun bir baka nedeni daha vardr. nsanlk tarihi boyunca itaat bir erdem, itaatsizlik ise bir gnah olarak tanmlanmtr. Bunun nedeni ok aktr: Tarih boyunca aznlk ounluk tarafndan ynlendirilmitir. Bu ileyi, yaamn sahip olduu iyi eylerin yalnzca kk bir kesim iin yeterli olmasndan ve krntlarn ounlua kalmasndan kaynaklanmaktadr. Eer aznlk bu iyi eylerle hoa vakit geirmek istiyorsa ve bunun da tesinde kendileri adna alacak, kendilerine hizmet edecek ounlua sahip olmak istiyorsa bunun tek bir art vardr: ounluk itaat etmeyi renmelidir. Kukusuz, itaatkrlk ancak katksz bask ile oluturulabilir. Ama bu yntemin de birok elverisiz yanlar vardr. Bir gn ounluun aznln zorla stesinden gelebilecei dncesi kalc bir tehdit oluturur. Kald ki korkusunun itaatin ardna gizlendii durumlarda iyi ve kusursuz yaplamayacak birok i kolu vardr. Yalnzca kuvvetten korkmaktan kaynaklanan itaat, insan yreinden kaynaklanan bir itaate dntrlmelidir. ta-

235

Havvann Kzlar

236

atsizlik etmeye ynelik korku tamak yerine insan, itaat etmeye gnll olmal, hatta ona gereksinim duymaldr. Eer bu baarlmak isteniyorsa gcn kendisi Mutlak yilik, Mutlak Bilgelik ve Mutlak Bilgi Sahibi niteliklerini benliinde toplamaldr. Eer bu gerekleirse, o zaman gc ellerinde tutanlar; itaatsizliin bir su, itaatkrlnsa bir erdem olduunu herkese yayabilirler. Bu durumda da ounluk doru olandan, yani itaatten yana olacaktr. Buna karlk itaatsizlik ktlenecektir. Korkaklklar nedeniyle kendilerini knayamayanlar, itaatsizlii aalayacaklardr. Bir cemaatin adam olan itaatsizlik melekesini kaybetmitir ve itaat ettiinin bile farknda deildir. Bu noktada, kuku, eletiri ve itaatsizlik kapasitesi insanolunun gelecei ile uygarln sonu arasnda durmaktadr.] 376 [nsann, ne olursa olsun yaama hakk vardr. Bu yaama hakk; yiyecek bulma, barnma, tbb bakm, eitim gibi insann doutan hakk olan eyleri ierir ve hibir artla, hatta insann topluma faydal olmas artyla bile snrlanamaz. Ktlk psikolojisi (kaybetme korkusu)ndan bollua gei, insanln geliimindeki en nemli basamaktr. Ktlk psikolojisi, endie, kskanlk, bencillik meydana getirir. Bolluk psikolojisi ise, ncelik, yaama, inan ve dayanma duygusunu oluturur. u bir gerek ki, yenidnya ekonomik bolluk ana girme aamasndayken bile insanlarn ou psikolojik olarak ktln ekonomik gerekleriyle evrelenmitir. Ama bu psikolojik "geri kalma" nedeniyle insanlar garantilenmi gelir dncesiyle ilgili var olan yeni dnceleri bile anlayamamaktalar. nk geleneksel dnceler, genellikle sosyal varoluun eskimi biiminden kaynaklanan duygularla belirlenir.] 377 Yukarda anlatlanlardan ve aile ierisindeki itaat-itaatsizliin sonularndan yola karak, kadn ve erkek iin istenilenin ne olduu dnlmelidir. taat-itaatsizlik eyleminin kadn ve erkein hayatnda yeni bir olayn balamasna sebep olduu grlmektedir. Hakszln
376 377

(FROMM, Ekim-2001), s. 7-15 ksaltlarak alnmtr. (FROMM, Ekim-2001), s. 111-117 faydalanlmtr.

Havvann Kzlar

olduu yerde ezilenin maduriyetinin giderilmesi muhakkak gerekir. Fakat kiinin zgrlnn dierinin yaama alann da istila ettii, onu kimliksiz bir kiilie dntrerek kaosa sebep olduu bir durumda itaatsizlik-itaatin faydas deil zarar sz konusudur. taatsizliin, bazen zgrl salarken bazen de sorun oluturmas akllara bu konudaki snrn ne olmas gerektii sorusunu getirmektedir. Buna gre itaat ve itaatsizliin snr yoktur. Kiinin kendisi iin istediini ei iin de istemesi, birinin gerdii yerde dierinin gevetmesi ve yine kadn ve erkein zgrlklerinin bir noktada birlemesi gerekmektedir. taatsizlikle kendi zgrln salamay hedefleyen birey bu konuda da dini esaslara gre hareket etmelidir. dem aleyhisselm ve Hz. Havva zgrle kavumalarn salayan itaatsizliklerinin temelindeki yanlgyla; isteklerinin karl olan ebediyet dilei nin bedelini demilerdir. Bu da zor bir yaam tercih ederek cenneti terk etmektir. Btn nebilerin davas dzene kar itaatsizlikle balam olup itaat ve itaatsizliin zamanlamasnn iyi yaplmas gerekmektedir. Bu balamda erkekler ve kadnlar hayatlar boyunca bu iki kavramn gelgitlerini yaarlar. nsann Allah Telya itaat etmesiyle topluma itaatsizliinin sz konusu olabilmesi gibi ayn ikilem kar koca arasnda da mevcuttur. Burada yine nemli olan neyin ne zaman yaplacann iyi tayin edilmesidir.

237

238

10- Tkenme Gnmzde insann sahip olduu rollerin artmas, kiiye nemli sorumluluklarn yklenmesi ve ilikilerin karmaklamas ruh saln zorlayc bir hal alrken, iletiim bireyin yaamnda daha da nemli bir yer tutmaktadr. Kiinin ailesine kar ilgisinin ve hevesinin yitimi her evlilikte sk sk grlr. Giderek iine daha ok enerji harcayan ve iinden daha az doyum alan kii tkenme olarak tanmlanan noktaya ulaabilir. Tkenmenin aile ii iliki sorunlarna, psikomatik hastalklardan alkol, madde, sigara kullanmna ve hatta uykusuzluk, depresyon gibi ruhsal hastalklara kadar uzanan ok eitli ciddi sonularnn olduu grlmektedir. Son yllarda insanlarn zamanlarnn ounu ite geirmeleriyle birlikte iyi eitim grm, yetenekli ve baarl kiilerin says her geen gn artmaktadr. Fakat baarl olabilmek iin daha ok almak zorunda kalnrken ie ayrlan zamann artnn aksine zel hayata ayrlan zamann azald grlmektedir. Bu kstl zaman iyi deerlendirilemediinde kiinin kendisini sinirli, yorgun, yabanclam, yetersiz ve mitsiz hissetmesine neden olmaktadr. Tkenmilik sendromu yaayan kii ve evresindekiler ou zaman sorunu fark edemedikleri gibi bunu durumun nedenlerinden biri olan stresle kartrrlar. Tkenmilik sendromu daha uzun bir dneme yaylmas ve etkilerinin ok daha derin olmas asndan stresten ayrlrken aileler iin nemli bir sorundur. zellikle aile bireyleri arasnda iletiim gerektiren durumlar-

Havvann Kzlar

da, kiinin doas gerei stresle baa kamamasnn sonucunda fizyolojik ve duygusal alanlarda tkenme hissiyle birlikte kendini gstermektedir. Gnmzde zellikle hizmet sektrnde alan ailelerde stres youn olarak yaanmaktadr. alma stresi, vardiya usul alma, zaman basks ve yaplan iin nitelii gibi nedenlerle hizmet sektr alanlar tkenmilik sendromu ile kar karya kalmaktadrlar. Kiinin moral durumu, i yk ya da aile sorunlar nedeniyle i hayatndaki sknt aileye de sramaktadr. Bu durum kiinin moral durumu, i yk yannda aile sorunlarndan da kaynaklanabilir. zellikle almann youn, monoton ve ar denetime tabi olduu ilerde alanlarda mutsuzluk, tkenme gibi duygusal durumlar; devamszlk, iten ayrlma, maddi durumun bozulmas, boanma gibi sonular dourabilmektedir. Tkenmilik Sendromunun Tanm Tkenmilik stres literatrnde ortaya kan ve 1970'ler den bu yana aratrmaclarn ilgisini eken bir kavramdr. 1970'li yllarn sonu ve 1980'li yllarn banda ortaya kan tkenmilik (burnout)kavram, ilk olarak 1974 ylnda Herbert Freudenberger tarafndan "enerji, g veya kaynaklar zerindeki ar istekler, taleplerden dolay tkenmeye balamak" olarak tanmlamtr. Daha sonra Maslach ve Jackson, 1981 ylnda konuyu yeniden ele alm, tkenmiliin en ok kabul gren modelini gelitirmi ve tkenmilii, duygusal tkenme, duyarszlamada art ve kiisel baar duygusunda azalma olarak tanmlamtr. Tkenme, bireyin uzun sre youn stres altnda kalmas sonucunda hissettii bir duygusal boluk hali yada yaam enerjisinin azaldn hissettii ruh halidir. Tkenmilik bireyin kar karya kaldklar insanlarla ilikilerinden kaynaklanabilecei gibi, iinde bulunduu aile ortamna bal olarak da ortaya kabilmektedir. nceleri tkenmilik, stresle ilikili bir sendrom olarak tanmlanmtr. Stres nedeniyle olutuu sylenmi, hatta stresle eanlaml olarak kullanlmtr. Gerekten de tkenmilik, genellikle stresli olmann ve baz destek sistemlerinin bulunmaynn bir sonucudur. Stres, evrenin istekleri ile bireyin yapabilecekleri

239

Havvann Kzlar

240

arasnda dengesizlik olduu zaman ortaya kar. Birok uzman tarafndan tkenmilik, eitli olumsuz stres durumlar ile baa kmada yetersiz giriimlerin sonucu olarak kabul edilir. Tkenmilik insanlarn kendilerini aresiz, kapana kslm, bitmi hissetmelerine neden olmaktadr. Bu nedenle tkenmilik stresten ok daha olumsuz bir durumu ifade etmektedir. Youn stres ve doyumsuzlua tepki olarak birey psikolojik adan ailesinden soumaktadr. Stresle ilgili pek ok tanmlama yaplm, ncelikle fizik ve mhendislik bilimlerinde yer verilen daha sonra tp, biyoloji, psikoloji ve ynetim bilimlerine giren bu kavramla aratrclar insan zorlayan bir fiziksel veya psikolojik uyarc karsnda kiinin gelitirdii uyum salamaya dnk tepkileri vurgularlar. Burada basamaktan oluan tepki retme sreci sz konusudur: 1- Alarm (Alarm stage), 2- Direni (Resistance stage), 3- Tkenme (Exhaustion stage) Stres karsnda insan ya onunla yaamay renecek, ya da ba edemeyerek stresin hazrlad baka bir olumsuz durumla kar karya gelecektir. nsan fiziksel ynden tketen aresizlik ve mitsizlik duygular ile birlikte olumsuz bir benlik kavramnn geliimine ve evresindeki insanlara kar da olumsuz tutumlar gelitirmesine yol aan bu durum kiiyi tkenmilik sendromuna gtrmektedir. Tkenmilik sendromu, depresyon, anksiyete bozukluklar, doyumsuzluk gibi durumlarda ortaya kabilen bulgularla karabilecek bir zellik tamaktadr. Bir gre gre tkenmilik, bir stres denklemidir. lerleyici bir stres srecidir. Tkenmilik bireyin ters giden bir eyin olduunu dnd ve bu durumun dzeleceine inanmay reddettiinde geliir. Bu durum srekli mitsizlik ve olumsuzluun olduu bir enerji tkeniidir. Bu gre gre tkenmilik, deiimi imknsz grnen eylerin insan ruhunda biriktirdikleri ile oluan bir durumdur. Kiide bu duruma engel olma abas grlmedii gibi bazen uyum sz konusudur. Umutlar yok olmakta, daha iyisi iin ura verilmemektedir. Tkenmilii yaayan kii, genelde kiisel doyumsuzluk ve

Havvann Kzlar

yorgunluun karmak bir duygulanmn yaadnn farkna varmaktadr. Ancak bu duygularn dile getirilmesinin zorluu ve belirgin beklentilerin olmay durumun sklkla gz ard edilmesine neden olmaktadr. Bunun sonucunda kiinin gittike artan bir ekilde evliliinden soumas sz konusudur. Duygusal Tkenme (Emotional Exhaustion): Duygusal tkenme, ailesine yardm ederken, istenen psikolojik ve duygusal taleplerin arl yznden ortaya kan, enerji eksiklii ve bireyin duygusal kaynaklarnn bittii duygusuna kaplmas durumudur. Bu duygusal younluu yaayan kii, ailesine daha nceki kadar verici ve sorumlu davranamadn ve yetersiz olduunu dnmektedir. Gergindir ve engellenmilik duygular yaamakta ve bu kiide byk bir sknt oluturmaktadr. Duygusal tkenmilik yaayan alanlar duygusal anlamda kendilerini ilerine de verememektedirler. Bu durum ailelerine kar duygudan yoksun ve umursamaz bir ekilde davranmalarna yol aar. Duygusal tkenme, tkenmilik sendromunun balangc ve merkezidir. Bu duruma yakalananlar kendilerini yeni bir enerjiden yoksun hissederler. Duygusal kaynaklar tamamen tkenmitir, fakat tekrar doldurmak iin kaynak bulamazlar. Duyarszlama (Depersonalization): Duyarszlama, kiinin ailesine kar kat, souk, ilgisiz ve olumsuz bir tavr sergilemesidir. Bu genellikle, idealizmin kaybolmasyla hzla artan uzaklama duygusundan kaynaklanmaktadr. Ailesini, evresini, iini kontrol edemediini dnen bireyin, olumsuz bir olayla karlatnda kendini aresiz hissetmesi ve bu durumla baa kmak iin makine gibi davranmaya balamas, duyarszlamas eklinde gzlenmektedir. Duyarszlama yaayan birey hayatta fazladan gereksiz bir yer tuttuunu dnmektedir. Kiisel Baar Noksanl (Personal Accomplishment): Kiinin iindeki yeterlilik ve baar duygularn tanmlar. Ba-

241

Havvann Kzlar

kalar hakknda gelitirdii olumsuz dnce tarznn sonucunda kendisi hakknda da negatif dnmeye balayan birey bu dnce ve yanl davranlar nedeniyle kendini sulu hisseder ve kendisinin baarsz olduu hkmne varr. Tkenmiliin nc aamas olan dk baar hissini yaayan birey; bir eyde ilerleme kaydedemeyip gerilediini dnerek kendini sulu hissederken harcad abann da bir ie yaramayacana inanr. Bunun sonucunda ise kiinin kendine olan saygsn kaybedip depresyona girmesi muhtemeldir. Bu durum; kiinin ie kar motivasyonunda azalma, kontrol eksiklii, aresizlik-kiisel baarszlk hissi, moral bozukluu, aile iinde anlamazlk, sorunlarla baa kmada yetersizlik, benlik saygsnda azalma gibi belirtilerle kendini gsterir. Stres ve Tkenmilik Stresi, basit bir ekliyle baz olaylara verdiimiz tepki olarak tanmlarz. Aslnda bu konudaki aratrmalara ve kavramsal literatre bakldnda stresin tanmn yapmak zor grnmektedir. Genelde olumsuz bir durum olarak alglanan stres, aratrmac ve bilim adamlarna gre ksaca; bireyin, tehdit edici evre zelliklerine kar gsterdii bir tepki olarak tanmlanmaktadr. Stres, bireyle evresi arasnda zayf bir uyumun varln gsterse de evresinin bireyden ar isteklerinin olmas ya da bireyin kapasitesinin stnde isteklerinin olmas strese yol amaktadr. Aile, strese her zaman elverili bir ortam olmakla beraber stresin etkilerinin kiiden kiiye deitii grlmektedir. nsanlarn stresli bir durum karsnda verdikleri tepkilerin farkl farkl olduu dnldnde yaamn bir paras olan stres olgusunu bireylerin kiisel zelliklerin belirledii anlalmaktadr. Ancak kontrol edilemeyen stres sonucu, kii kendini tkenmilik iinde bulabilir. Bu konu ile ilgili yaplan aratrmalarn ounda, tkenmilik sendromunun geliiminde stresin bir biimde anahtar rol oynad sonucuna varlmtr. nsann i dnyasnda yaad eliki ve bu elikinin dourduu stres bireyleri tkenmilie eilimli hale getirmektedir. Stres, uzun sre ba edilemediinde tkenmilie dnecek-

242

Havvann Kzlar

tir. Kiinin, kendisini doru bir ekilde ortaya koyabilmesine engel olan tkenmilik duygusunun nlenmesi iin otokontroln salayacak gerekli tedbirleri almas gerekmektedir. Tkenmiliin Fiziksel Belirtileri Tkenmiliin fiziksel belirtileri; uykusuzluk-uyuukluk, dk enerji, yorgunluk-bitkinlik duygusu, sk sk geirilen souk algnl, nedeni bilinmeyen ba arlar ve genel vcut arlar, kilo kayb, gastro intestinal sistem rahatszlklar, deri yaknmalar, solunum gl, kalp hastalklar, zayflk hissi, kaza yapmaya eilim, hastalklara kolay yakalanma, rpermeler, sk sk grip veya nezleye yakalanmak, sk sk ba ars, bulant nbetleri, kas tutulmalar, srt arlar ekmek, psikosomatik ikyetler, yemek yeme alkanlklarnn deimesi ve uyku gl ekmek eklinde sralanabilir. Tkenmiliin Psikolojik Belirtileri Tkenmiliin psikolojik belirtileri ok eitlilik gstermektedir. En ok karlalan belirtiler; duygusal bitkinlik, kronik bir sinirlilik hali, abuk fkelenme, zaman zaman bilisel becerilerde glkler yaama, hayal krkl, anksiyete, huzursuzluk, sabrszlk, benlik saygsnda dme, deersizlik, eletiriye ar duyarllk, karar vermekte yetersizlik, apati, boluk ve anlamszlk hissi, mitsizlik, aresizlik, keye kslm hissine kaplmak, gzlerin ok abuk dolmas, bazen kontrolsz alama krizlerine girmek, depresyon, gnlk hayatn faaliyetlerini gerekletiremeyecek kadar dk duygusal enerjiye sahip olmak, kaybedilecek bir eyin kalmad hissine kaplmak, aile, i ve arkada evresinde iletiim sorunlar yaanmas-sinirlilik, iten ve insanlardan daha az zevk almak, yalnzlk ve cesaretsizlik duygularna kaplmak eklinde sralanabilir. Tkenmilik; ani fkeyi, sklkla alamay, haykrp lk atmay, ila ve alkol kullanmnda art, depresyon ve ahlak kurallarn inemeyi, fiziksel tkenmeyi, evlilik ve aile problemlerini ieren eitli kiisel fonksiyon bozukluklarn ierebilmektedir.

243

Havvann Kzlar

244

Tkenmiliin Davransal Belirtileri Tkenmilik durumunda kiinin kendisine, ailesine, iine ve hayata kar negatif bir tutum taknd grlmektedir. Ayrca aalk kompleksine kaplmas, kiinin yetersiz, iktidarsz, kararsz ve karamsar hissedecek kadar kendisine kar eletirel olmas, daha nce hi davranmad kadar souk ve ukala davranmas, evresindeki btn insanlar birey yerine problemin bir paras olarak alglayabilecek kadar olumsuz yarglarda bulunmas, alayc ve negatif bir tutum sergilemesi gibi belirtileri sayabiliriz. Doyumsuzluk, kendine-iine ve genel olarak yaama kar negatif tutumlar da zihinsel belirtiler olarak sralayabiliriz. Yine uyumda glk, duygulanm bozukluklar, abuk fkelenme, kaba davranlarda bulunma, takdir edilmediini dnme ve alnganlk, doyumsuzluk, sk sk boanmay dnme, hatalar yapma, baz eyleri erteleme ya da srncemede brakma, izinsiz olarak ya da hastalk nedeni ile istekleri reddetme, aile ve aile dndaki ilikilerde bozulma, karar vermekte ve insiyatif kullanmakta zorluk ekmek gibi davransal belirtiler de olabilmektedir. Belirtilerin erken dnemde tespit edilmesi ve durumun anlalmas kiiye daha fazla yardm edilebilmesi iin olduka nemlidir. Tkenmilik Sendromunun Nedenleri ve Etki Eden Faktrler Bu tarz sorunlar yaayan kimseler zayf ynlerini iyi gizleyebildikleri iin ou zaman durumun ilk dneminde ilerinde olup bitenlerin farkna varlamayabilmektedir. Tkenmilik sendromunun oluumunda etkili olan faktrleri, kiisel ve evresel olmak zere iki grupta snflandrabiliriz.

1-Kiisel Faktrler: Kiisel Faktrler, kiinin tkenmilie neden olan evresel faktrlerden etkilenmesini hem azaltan hem de glendiren bir zellie sahiptir. Tkenmiliin kiisel nedenlerinden baz-

Havvann Kzlar

lar: Kiilik zellikleri, Kiisel duygularn analizi, paylam, Eitim dzeyi, Benlik gc, Kiisel beklenti dzeyi ve tolerans dzeyi tkenmiliin kiisel nedenlerinden bazlardr. Tkenmilik genellikle, evlilikte ok daha heyecanl ve istekli olanlarda grlmekte olup bu durum kiilerin ilk heyecanlarnn ksa zamanda tkenmesinin sonucunda gelimektedir. Kendilerini aan beklentilere giren kimseler ksa zamanda erieceklerini zannettikleri amalarna artk ulaamayacaklarn anlaynca heyecanlarn kaybederler. Gerei kabullenmek ve beklentilerini drmek yerine hayal krkl yaarlar. Gereklik oku yaayan kiinin yksek beklentisi ar duygusal enerji harcamasna ve dolaysyla kendini bitkin hissetmesine neden olmutur. zellikle gen ve tecrbesiz kiilerde yallara oranla daha ok tkenmilik grlmektedir. Bu da genlerin beklenti dzeylerinin yksek olmasndan dolay yaadklar hayal krkl ile aklanmaktadr. Buradan hareketle yala tkenmilik arasnda negatif bir iliki olduu sylenebilir. Evlilerde ise ocuksuz ailelerin ocuk sahibi olanlara gre daha yksek oranda tkenmilik yaadklar grlmektedir. ocuk sahibi olmann tkenmilik asndan olumlu etkisi, bireyin ihtiyac olan sosyal destei ailesinden alabilmesi ile aklanmaktadr. 2-evresel Faktrler: Tkenmilik yorumlanrken kiiden kaynaklanan faktrlere nazaran evresel artlarn sorunu arttrmas asndan daha fazla etkisinin olduu grlmektedir. Tkenmiliin Dnemleri Tkenmilik drt dnem ile tanmlanmtr. Bu snflandrma tkenmeyi anlamay kolaylatran bir bak as salamaktadr. Ancak aslnda tkenme kiinin bir dnemden dierine getii kesintili bir sre deil, srekli bir olgudur.

245

Havvann Kzlar

246

1-Dnem : evk ve Coku Dnemi (Enthusiasm): Bu dnemde yksek bir umut, enerjide artma ve gereki olmayan boyutlara varan beklentiler sergilenmektedir. 2-Dnem : Duraanlama Dnemi (Stagnation): Bu dnemde artk istek ve umutta bir azalma olur. Birey karlat glklerden, daha nce umursamad baz noktalardan giderek rahatsz olmaya balamtr. 3-Dnem : Engellenme Dnemi (Frustration): Aile olmak iin gayret gstermi kii, insanlar, sistemi, olumsuzluklar deitirmenin ne kadar zor olduunu anlar. Youn bir engellenmilik duygusu yaar. Bu noktada 3 yoldan biri seilmektedir. Bunlar; uyarlanabilir savunma 378 ve baa kma stratejilerini harekete geirme, maladaptif 379 savunmalar ve baa kma stratejileri ile tkenmilii ilerletme, durumdan kendini ekme veya kanmadr. 4-Dnem : Umursamazlk Dnemi (Apathy): Bu dnem de, ok derin duygusal kopma ya da ksrlama, derin bir inanszlk ve umutsuzluk gzlenmektedir. Tkenmiliin Sonular Tkenmiliin sonularnn kiiler iin ok ciddi olabilecei grlmektedir. Bu nedenle bu sendromun mmkn olan en ksa ve kolay yoldan anlalmas ve tannmas gerekmektedir. Eer tkenmilik semptomlar yeterince erken kefedilmezse daha da artar, tpk tedavi edilemeyen souk algnlna benzer biimde peptik lser ve kalp krizi gibi fiziksel semptomlar ieren bir hale gelir. Tkenmiliin sonular incelendiinde son derece nemli deiikliklere neden olduu grlmektedir. Bu deiiklikler; savsaklama, fiziksel ve duygusal semptomlarn artmas, salk harcamalarnn artmas, aile hayatnn kmesi, i ve i dnda insan
Sabit olmayan; karsndakine gre kendini ayarlayan davran (adaptif) 379 Kiinin yaamn sorunlaryla ve stresiyle baa kma yetisi asndan ilevsiz veya uygunsuz olan zihinsel etkinlikleri veya davranlar.
378

Havvann Kzlar

ilikilerinde bozulma ve uyumsuzluk eilimi, e ve aile bireylerinde uzaklama eilimi, dk performans, doyumsuzluk, sebepsiz hastalanma eilimleri, evde yaralanma ve ev kazalarnda artma gibi olumsuz sonular grlmektedir. Tkenmilik yaayan insanlarn ok karmak duygular yaad, bunun sonucu olarak birok davran bozukluu gsterdii gzlenmitir. Tkenmilie maruz kalan bireylerde yorgunluk, uykusuzluk, itahszlk, ba arlar, sindirim glkleri gibi fiziksel ve alnganlk gibi duygusal sorunlar sklkla grlmektedir. Tkenmilik dzeyi arttka ie kapanma, sabrszlk, huysuzluk, hogrszlk eilimleri artmakta ve aile ortamndan uzaklamak iin bahaneler aranmaktadr. Tkenmilik sendromu yaayan kiiler skntlar azaltabilmek iin sigara, uyuturucu ve sakinletirici tketimini artrmakta ve zamanla bu maddelere baml hale gelmektedirler. Bunlarn yan sra tkenmilik, psikosomatik semptomlar, ila kullanm gibi eitli olumsuz kiisel sonulara yol amaktadr. Tkenmiliin nemli sonularndan bazlar u ekilde sralanmtr. Stres Belirtileri Uzun zamanl stres ierisinde bulunmann tkenmiliin olumasnda byk bir etken olmasnn yan sra, tkenmiliin sonucunda da kiinin stres durumunun olduka artt grlmektedir. Dolaysyla tkenmilik ve stres birbirlerini tetikleyen durumlardr. Stres yaamn kanlmaz olgusudur. nsanolu iin de yeni bir ey deildir. lm tehlikesi ve yaamn varln tehdit eden her olay strese yol amaktadr. Stres psikolojik, sosyal, kltrel ya da fizik ajanlarnn organizmada oluturduu deiiklik durumudur. Organizmann stres verici etkenlere gsterdii, fizyolojik ya da psikolojik tepkilerdir. Stresin uzun srmesi ya da ar olmas halinde kiinin fizik ve ruh salna zararl etkileri olaca kabul edilir. Stres, alanlar, zellikle yneticiler zerinde fizyolojik ve psikolojik ykm yapabileceinden onlarn saln olumsuz yn-

247

Havvann Kzlar

de etkilemektedir. Yneticiler zerinde iddet, isteksizlik, alkol sigara gibi davransal; uyku dzensizlii, depresyon, psikolojik hastalk vb. psikolojik sorunlar; kalp hastalklar, ba ve srt arlar, kanser, diyabet, siroz, akcier ve deri hastalklar gibi fizyolojik rahatszlklara neden olmaktadr. Hayatna Etkileri alanlar i yaamnn erken dnemlerinde oluan tkenmilik sendromundan uzun dnemde zarar grmeden kurtulabilmektedirler. Ancak i yaamnn sonraki dnemlerinde oluursa uzun sren sorunlara yol aabilir. Tkenmilik sendromundan kurtulmay salayan etmenlerin ayn zamanda bu bozuklua neden olabilmesi ilgintir. Bu etmenler; yeni bir i ortam, daha fazla zerklik, ynetim destei ve iin ilgin olmas eklinde saylabilir. Kararszlk: Karaszlk, her eyi kendine dert etme ve bir i mcadelesi eklinde kendini gsterirken bu mcadele endie ve zntnn artmasna neden olur. Karaszlk, sorunlarn bir gnden br gne atlmasna, insanlarn kendilerini yetersiz hissetmesine neden olmaktadr. Nitekim verilmesi gereken bir karar srekli olarak erteleyen kimseler, ou zaman kendilerini yetersiz hissederek kararszlk iinde bulunmaya devam edeceklerdir. Karaszlk tkenmilii artran faktrlerin banda gelmekte olup bu bakmdan en kt karar bile kararszlktan daha iyidir. Yorgunluk Belirtileri: Temel olarak yorgunluk soyut bir kavramdr. llmesi belli bir ii yapan kimseye yorulma derecesi sorularak elde edilir. Bununla beraber yorgunluk ve bkknlk gibi duygularn birok eyi yanstmas nemlidir. Zihin, yorgunluu skntya dntrr, sknt da konuya kar ilgi eksikliine neden olur. Ar yorgunluk sinir bitkinlii ya da zihin durmas denen duruma yol aar. Bu durumdaki kii youn bir kayg yaar, salkl dnemez ve iinden zevk alamaz hale gelir. Davran Bozukluklar: Genellikle yksek dzeyde duygusal tkenme kiinin amacna

248

Havvann Kzlar

ulamasn engellemektedir. Eriilmek istenen arzularn gereklememesi sonucu ortaya kan ruhsal durumlar kiiler aras anlamazlklara yol aar ve bunun sonucu olarak da aile ahengini bozar ve atmalara neden olur. Psikolojik tatminsizlik yaad gibi hangi nedenle olursa olsun psikolojik tatminsizlik yaayan kii davran bozukluu iine girer. Bu durum ailesi ve insanlarla olan ilikilerinde kendini gsterir. Bakalarnn arkasndan olumsuz szler sarf etmek, dedikodu yapmak, bakalaryla alay etmek ve onlar beenmemek, hep gemie dnmek, saldrganlk gibi davranlar psikolojik tatminsizlik yaayan kimsenin hallerine rnek olarak sayabiliriz. Tkenmilii nleme Genellikle bireysel, ailev ve hatta evreden kaynaklanan etmenlerin bir arada rol oynamas ile ortaya kan tkenmilik, bir sendrom ve sorun olarak ele alnmaldr. Etkili mdahale, hem bireysel hem de ailev zeminde olmaldr. En nemlisi byle bir duruma neden olmas muhtemel etmenlerin ortadan kaldrlmasdr fakat bu bu salanamamsa erken dnemdeki belirtiler dikkate alnarak hzla mdahale edilmeli ve gerekli tedbirlere bavurulmaldr. Tkenmilik sendromu ile ba edebilmek iin strateji belirleme, planlama ve uygulama daha ok ailenin ya da bireyin artlarn belirleyenlerin kararlarna baldr.] 380

249

380

(PER, 2006) Faydalanlarak yorumlanm ve uyarlanmtr.

SORUNLAR

LM KORKUSU lm korkusu, her insan iin mutlak, tabii bir korkudur. Bu durumda, sz konusu korkunun insan psikolojisindeki yaplanmas dolaysyla kiinin ruh sal ve sosyal ilikileri asndan da olduka nemlidir. [Varlktaki zayflk ve lm konusundaki yaklamlaryla bn'l-Arab, insan psikolojisine ilikin "varlk hakikati" yaklamn salamlatrmaya alr. O'na gre lm, varlk hakikatindeki zn aslna dnmesidir: "... lm ancak bir zlmedir. lm insann manevi benliini Hakk'n kendisine ekmesidir. nk her ey Hakk'a dner. " 381] 382 Bu anlamda salkl bir kimlik oluturmak iin, ncelikle kadn veya erkein lml bir canl olduklarn kabullenmeleri gerekir. Bylelikle lm korkusu insann kendi hayatn anlamlandrmasnda gl bir motivasyon salar. Kadn ve erkein ilikilerini dengede tutabilmeleri iin lm srekli olarak deil de unutulmayacak bir biimde zaman zaman bilin stne karmalar faydal olacaktr. Ancak insann lm srekli bilincinde tutmas da, psikolojik dengeyi bozaca gibi hi hatrlamamas da yaam denetimi duygusunun olumamas veya oluan bu duygunun yok olmas gibi sonular dourur. Bu hassas dengeyi salamaya yardmc olacak en nemli gerein din duygusu olduu sylenebilir. Bir gn leceini bilen kadn ve erkekler din inan ve ritellere bilinli olarak ynelerek birbirlerine olan davranlarn kontrol altnda tuttuklar gibi anlayl olmann zorunluluunu srekli hissederler. DSOSYASYON Disosiyasyon; benliin btnln yitirip, kendisini bir baka kimlik durumuna gtrecek denli ar bir patolojik sretir. zerinde yaadmz dnya, bireyi yalnzlatrp kendi karanlk koridorlarna hapsediyor. Hayatn bu denli iinin boaltld, insana, insanla dair her trl olgunun kr-zarar ekseninde
381 382

253

bnl -Arab, Fuss'l-Hikem, ev. Nuri Gencosman, s. 240. (KARACOKUN)

Havvann Kzlar

254

deerlendirildii bu yenidnya dzeninde hepimiz gn be gn belki de hi farknda olmadan btnlmz yitiriyoruz. Derdimizi dzgn bir ekilde ifade etmeyi baarabildiimiz srece hangi dilde, hangi renkte, hangi eitim seviyesinde olursa olsun bizlerle ayn ya da benzer aclar, kszlklar yaayanlarn gerekten varolduu yani yalnz olmadmz bilmek bir nebze de olsa iimizi rahatlatyor. Ancak kendini ifade edemeyen birey evresiyle hatta kendiyle ne kadar salkl bir iletiim kurabilir? uras bir gerektir ki evresiyle (iinde yaad toplumla) iletiimi zayf olan birey dlanmaya, bu sebeple paralanmaya ve kendi btnln yaratmaya mahkmdur. Bu nedenle birey kendi btnln kurarken, yeniden yorumlarken, gemi aclarnn, travmalarnn etkisiyle yeni savunma mekanizmalar gelitirir. Gnmz toplumunun iinde bulunduu, adna gnl rahatlyla cinnet- diyebileceimiz ruh durumunun zn de bu ksz, iednk, korkak ama bir trl kendini dzgn bir ekilde ifade edemeyen savunma mekanizmalar oluturmaktadr. Artk aidiyet itimi bir rnek olmaktan kp kiisel sapmalarla paralel ilerleyen kendine zg, kimi yerde sapkn bir fanatizme dnp ya bizdensin ya da onlardan cmlesine indirgenince, kendini hibir yere ait hissetmeyen birey paralanp kendi btnln yaratma yoluna gider hatta kimi zaman destek bile bulduu grlmektedir. Bu balamda mutlak gerekliin soyut bir biimde ekil deitirip yepyeni -ama aslnda varolmayan- bir kimlik kazanmaya alarak Disosiyasyon durumu oluur ve kendini ifade edemeyen kadn ve erkein kimlii kaybolunca sorunlar kar. Cinnete varan sorunlarla aileler yklmaya balar. Bireyde btnln kaybolmasna sebep olan yabanclama ve dier nedenlerini kaldrmak ile ilikilerin dzelmesine yardmc olunmazsa Derdini dzgn bir ekilde ifade etmeyi hi denedin mi? sorusuna muhatap olan kiilerin varlklar ile sorun oluturur ve amazlar iinde boulan nesiller artk bereketsizlik ve kaosun elemanlar olurlar. (ORAY, 2005 )

NTHAR [ntihar kelimesi Trkeye Tanzimatla beraber girmitir. Bat dillerindeki romanlarda grlen suicide szcne karlk, Tanzimatta Trkeye evrilen eserlerde kendini katletmenin yerine intihar kelimesi kullanlmaya balanmtr. Bu szck Arapada kurban demek olan nahrdan tremitir. ntihar anlamak olduka gtr. Bunun kukusuz tek nedeni insanlarn iinde yaad usuz bucaksz ruhni denizdir. Her insan olaylar karssnda farkl tepkiler verir, farkl duygulara kaplrlar. Ve tm bunlarn tek bir aklamas ne yazk ki olamaz. Kendini katletme, kendini ldrme anlamna gelen intiharn tanm, hayli tartmalara yol amtr. ntihar gerei ile dorudan veya dolayl olarak ilgilenen herkes, kendi bak asndan hareket ederek bir tanm yapmaya almtr. Yani konuyla ilgilenen kii says kadar eitli intihar tanmlar vardr. Fakat bu tanmlarn ou, dikkatlice bakldnda, ya dar kapsaml ya da tanm olamayacak kadar genitir.] 383 [Malapert; intihar hemen daima egoizmin rndr demektedir. Bu gr olduka fazla taraftar toplamasna ramen, tanm olmaktan uzak ve eletiriye aktr. Bir kimsenin yakn ve kanlmaz olan veya yle zannedilen bir acy (erefsiz bir durum, mahkmiyet, sefalet, ok sevilen bir kiiyi kaybetme vb.) bertaraf etmek niyetiyle hayatna son vermesi intihardr tanm ise Ferriye aittir. Psikoloji alannda sz sahibi olan Sigmund Freud saldrganlk
383

255

(TADELEN, 2006), s.7-

Havvann Kzlar

256

kavram ile beraber daha detayl olarak incelemitir. Teorilerini bu kavram zerinde younlatran Freud, intihar nceleri zdetirilmi bir sevgi nesnesine yneltilmi saldrganlk neticesi meydana gelen bir depresyonun sonucu olarak yorumlam; daha sonralar ise lm igdsnn etkinlik kazanarak kiinin kendi zerine evrilmesi olarak tanmlamtr. Schilder syle bir tanm yapar: ntihar, bir dier insana yneltilmek istenen kzgnln kiinin kendi zerine evrilmesinin yan sra, sevgisini esirgeyen bir insan cezalandrma veya onunla bir tr bar yapma isteinin ve de ayn zamanda, bahsedilemeyen glklerden kasn anlatmdr, der.] 384 [nili-kl dnemler geirerek yetikinlik dnemine giren kadn ve erkekte bir duraanlk gzlenir. Kii artk belli lde kim olduunu renmi ve belirli bir yne ynelmitir. Her iki cinsiyette de bu dnemde intihar giriimi ve gerek intiharlarda bir azalma olmas bunu gstermektir. Fakat oranlardaki azalmalar bu dnemde sorunlarn bittii ya da azald anlamna gelmez. Toplumsal ve teknolojik deimeler yetikin insanlarn yaamn da nemli lde etkilemektedir. Geleneksel geni ailenin yklarak ekirdek ailenin kurulmas, alma artlarnn deimesi, ekonomik glkler yetikin insann karlat glkler arasnda n sralarda gelmektedir.] 385 [ntihar davran tehdit, dnce, giriim ve lmle sonulanan eylemler olarak geni bir yelpaze iinde yer almaktadr. ntihar davrannn etyolojisinde 386 aile yaps, etkileimi ve kiileraras ilikilerdeki sorunlar nemli bir yere sahiptir. ntihar davran ister bir dnce, ister giriim ya da tamamlanm bir eylem olsun aileyi derinden etkiler. ntihar olgusunda sosyal faktrlerin rol ve nemine dein(TADELEN, 2006), s. 10-12 (TADELEN, 2006), s. 29-31 386 Etiology: (i.) sebepler bilgisi, sebep tayin etme; (tb.) hastalklarn sebeplerini arama ilmi; sebepler.
385 384

Havvann Kzlar

mek gerekir. Bu nedenle Durkheim hipotezine gre evli kiilerde ocuklarn varl intihar davrannda koruyucu bir etkiye sahiptir. Aile btnlnn deikenleri intihar potansiyelinin en etkili etkileyicidir. Rol kargaas ile birlikte evlilik sorunlar, aile btnlnde bozulma ya da tehditleri zellikle kadnlarda intihar riskini arttrmaktadr. Erkeklere gre kadnlarn intihar giriimi riskinin yksek olmas kadnn toplumdaki yeri ve konumu ile ilikilidir. Kadnlarn erkeklere gre yaamlarnda daha doyumsuz olmas, depresyona eilimleri, rollerinin toplumda engelleyici ve snrlayc tavrlarla belirlenmesinden gelmektedir. Evli kadnlarn intihar davrannn evlilik atmasna ve eleri ile yakn ilikide kan sorunlara bir tepki olduu dnlmektedir. ntihar davran gsteren kadnlarn kar cinsle ilikilerinde de 3 tema tespit edilmitir. Bunlar, kar cinsin eini dikkate almamas, ilgisiz tavr, sadakatsizlii ve iddet ieren davran ya da fiziksel saldrganldr. Kadnn kendine zarar verici davran, kadn rolne hazrlayc uzun sreli bir sosyal hayat sonucudur. Kadnlar kendilik deerinin kazanlmas ve kendini gvende hissetmesi asndan i kaynaklarn kullanabilmede glkler yaamaktadr. Kadnlarda grlen intihar davrannn zgrlk asndan ele alnmas gerei inkr edilemez. Kiileraras ilikilerde baml kiilik zellii sergileyen kadn einden ayrldnda ya da yaad ayrlk tehdidi sonucunda intihar davrann bir iletiim arac olarak kullanmaktadr. Ayrca intihar giriiminde bulunan kadnlarn ei ile ilikisinin znde, ee duyulan fkenin kendine evrilmesi ve kendine ynelik saldrganln sevdii kii ya da ei tarafndan nlenmesi fantezileri yatmaktadr. Bu bir anlamda yardm ars niteliindedir. Ailedeki kayplarda ailenin dengesinde uzun sreli bir bozulmaya yol ayorsa intihar potansiyeli artrr. Ancak kayp ncesi ve sonras aile ii iletiim ve ailede sregelen sorunlar kriz durumunun geleceini belirler. Ailede varolan bir dengesizlik kaybn oluturduu kriz ile ba etmede glk yaratr.

257

Havvann Kzlar

Ruhani skntlarn kiilere, ailelere ve toplumlara etkisi olduka fazladr. Kiiler bu skntlarn neden olduu zorluklar yaar, aile ve sosyal yaama katlma konusunda glk eker ve ou kez de toplumdan dlanrlar. Ailelerine kar sorumluluklarn yerine getiremediklerini ve yk olduklarn dnerek endie ve deersizlik duygusu yaarlar. ] 387 ntiharn oluma sebepleri I- Hzl Deiim ve zenti: evremizde olup bitenlere baktmzda kyden ehre gn arttn, televizyon, internet, telefon gibi iletiim aralarnn hzla oaldn grrz. Tm bu gelimeler insanlar ve hatta kitleler arasnda kltr okuna neden olmakla beraber insanlar farkl kltr araylarna sevk ederek ve uyumsuzluklar dourmaktadr. Tabii ki hzl deiimin, teknolojinin ve iletiimin neden olduu maddi klfet tm bireyler tarafndan karlanamamaktadr. Bu da insanlar zerinde; imrenme, zenginlie kavuma arzusu, kuak atmalar, iletiimsizlik gibi sonular dourmaktadr. nsanlarn birbirlerine yabanclamasyla bunalmlar olumakta ve bylece intiharlar gereklemektedir. II- Eitimsizlik: lkemizin eitim seviyesi dnya sralamasnda gerilerdedir. Bunun yannda da lkemizin baz blgelerindeki eitim seviyesi de olduka dktr. zellikle kz ocuklarnn ilkokuldan bile mahrum brakld aikrdr. nsanlarn, zellikle kzlarn intiharlarnda nemli bir neden olarak eitimsizlii gsterebiliriz. Yukarda da bahsettiimiz gibi kitle iletiim aralarnn artmas ve bu vastayla kendi eitim dzeyi ve yaants ile baka fertlerin eitim ve yaam dzeyleri arasndaki uurumu farkeden bireylerde hayal krkl ve buna bal bunalmlar ba gstermektedir. Bylece insanlar buhranlar ierisinde kaybolurken hedeflerinden sapp kurtulu olarak intihara ynelmektedirler. III- Ar Basklar: Eitim yetersizliinin de etkisiyle bilinsizlik ailelerin genlere ynelik bask yapmasna neden olmakta387

258

(PALABIYIKOLU)

Havvann Kzlar

dr. zellikle yann gerektirdii davran sergileme imkn verilmeyen genler problemli olarak topluma girmektedirler. Kiiye tayabileceinden fazla yk verilmesi kntye yol amaktadr. Baz yrelerde yeni yetikin olmu kzlarn yaa kendilerinden ok byk erkeklerle istemedikleri halde evlendirilmeleri, ve yine erkeklerin erken evlenmeleri iin zorlanmalar gibi basklar insanlar intihara srkleyen sosyal nedenler olarak sayabiliriz. IV- Dzensiz ve Bozuk Aile Yaants ve Aile i iddet: Alt yapsz, ruhen ve bedenen hazr olunmadan gerekletirilen evliliklerin sonucunda eler birbirlerine deer vermemekte ve aile ii iletiimsizlikler yaanmaktadr. Bu tr aile yaplar iinde zellikle kadnlar istismar edilmekte, dvlmekte, temel hak ve hrriyetlerinden mahrum braklmaktadrlar. Ayrca eitimsizlikleri ve acizlikleri istismar edilerek kz ocuklar ok eli evlilikleri kabule zorlanmaktadrlar. Kadnlarn aile iinde iddete maruz kalmalar da olduka yaygn grlen hadiseler arasnda zikredilmektedir. V- Hurafe ve Batl nanlarn Yaygnl: Eitim ve retimin zayf, dini bilgilerin yetersiz olduu, batl inan ve hurafelerin kol gezdii toplumlarda elbette ki doru neticelere varmak mmkn olmamaktadr. Bu tr toplumlarda problemlerin daha da artt ve arlat grlmektedir. Hkim geleneklerin etkisiyle insanlarn psikiyatrist ve psikologlara gitmeleri yadrganmakta ve hatta ayp karlanmaktadr. Hurafe ve batl inanlarn arln tayamayan baz kimseler ka olarak g yada intihar semektedirler. VI- Sosyal Kurumlarn Yetersizlii: Kltr, eitim, salk vb. gereklilii kesin olan insanlarn kiisel geliimini tamamlayacak ve yine genlere zellikle de ergenlik anda olanlara sosyal rehberlik hizmeti verecek sosyal kurumlarn yetersizlii intiharlarn artmasnn nemli nedenleri arasnda gsterilebilir. Yine yukarda saydmz nedenlerden dolay geliimini tamamlayamayan insanlar problemli birer birey olarak toplumda yer alrken; tiner, uyuturucu, alkol vb. zararl davranlar ierisinde kpr alt yaants dediimiz bir yaant sergileyen hem kendisine hemde evresine zarar veren bireyler tremitir.

259

Havvann Kzlar

VII- Ekonomik Krizler: phesiz ki insan hayatn ynlendirmede ekonominin byk bir yeri vardr. Maddi olarak istenilen eyleri elde etmede talepler farkldr. Ekonomik olarak gsz olan kiilerin elde etmek istedikleri eylere ulaamaynca skntya dmeleri gibi bunun tam tersi olarak, ekonomisi ok iyi durumdayken birden iflas eden kiilerin intihar oran da kmsenmeyecek kadar fazladr. Tabi ki bu durumun tam tersi olan ekonomik zgrlk de intihar nedenlerinden saylabilir. Maddi anlamda istediini elde eden, her dilediine kavuan birey, zamanla ne istediini bilemeyen kii konumuna gelir. Bu da huzursuzluk ve ar tatminin dourduu bunalm beraberinde getirir. ntihar trleri Durkheime gre ayr intihar tr vardr. a) Bencil (Egoistic) ntiharlar: Bireyin bal olduu din, politik zmre, aile vb. tarafndan korunmam olmasndan kaynaklanr. Yani, toplumsal balarn gevek olduu, bireyin kendini yalnz hissettii durumlarda belirir. Birey iinde bulunduu gurupla balar zayfladka ve guruba bamll azaldka kendi zel ilgileriyle ba baa kalr ve yalnzlk hisseder. Topluma bal olarak yaamak ihtiyacnda olan kii iin hayat anlamn yitirir. Bireyi topluma balayan sadece din zmresi olmayp ailenin ve politik zmrenin de ayn ilevi grdn belirten Durkheim; btn toplumlarda bekrlarn intihar orannn evlilere gre, evlilerde de ocuksuz olanlarn ocuklu ailelere gre daha fazla olduunu istatistiklerle aklamaktadr. b) Elcil (Altruistic 388) ntiharlar: Birey sadece toplumdan koptuu, kendini yalnz hissettii zaman deil, topluma ok bal olduu zaman da intihar eder. Bu intihar trnde kendini ldren kii, toplumsal bir devi yerine getirmek amacyla bu eylemi gerekletirir. Bu ykmll yerine getirmeyen kimse onursuzlukla sulanr, ou zaman da dinsel cezalara arptrlr. Ksaca, bu gibi kiilerin zerine toplum btn arl ile kmekte,
388

260

Altruistic: s. zgecil, bakalarn dnen

Havvann Kzlar

bask yapmakta, onu intihara srklemeye almaktadr. Elcil intiharlarda kii iin, hayat anlamn yitirmemi, hayatndan daha stn grd bir ama iin hayatn feda etmitir; bu eyleminin mkfatn greceini umar. Gnmz toplumlarnda bireysel kiilik, kollektif kiilikten iyice syrld iin bu trden intiharlar yaygn olmamakla birlikte seyrek de olsa, verilen herhangi bir buyruu yerine getirmedii iin, onurunu korumak ve utantan kurtulmak amacyla kendini ldrenlere rastlanr. c) Anomik (Anomic 389) ntiharlar: Bir takm toplumsal bunalmlar ve toplumun yapsnda meydana gelen deiiklerle bireyin hayat biiminin, deerlerinin alt-st olmas sonucu bu tr intiharlar gereklemektedir. Baz grlerin tersine Durkheim istatistiki oranlar baz alarak sefaletin tek bana intiharlara neden olmadn belirtir. Ekonomik krizlerin intihara neden olduunu belirten Durkheim, bunun nedeninin zenginlik ya da fakirlik deil; toplumsal yapdaki deiiklik olduunu belirtir. Meydana gelen bu deiiklik toplum iin yararl ya da zararl olsun, bunun hibir nemi yoktur. nemli olan toplumda meydana gelen deiikliin bireyin hayat artlarn alt-st etmi olmasdr. te, intiharn nedeni bu anomi (mitsizlik) halidir. Sadece ekonomik bunalm dzensizlik deil, ayn zamanda aile yaamnda meydana gelen kargaalar da anomi ve beraberinde intihar arttrmaktadr. eitli aile bunalmlar arasnda nemli olarak ein lm ya da boanma sonucunda gerekleen dulluk gsterilmektedir. Gerekten kar-kocadan biri lnce aile dzeni altst olur, geriye kalan kar ya da koca bu yeni duruma kendini uyduramaz, bu yzden de kendini ldrme eilimi artar. Dul erkek ya da kadnlarda intihar oran, evlilerdeki intihar oranndan ok yksektir. Hemen hemen her toplumda boanmlarda intihar oran; evlilerden, eleri len kimselerden ve bekrlardan daha oktur. Boanmalarn yasak olmad, ok olduu toplumlarda kadnAnomie: (i.) mitsizlik, gayesizlik, toplumsal dzensizlikten ileri gelen bunalm.
389

261

Havvann Kzlar

larn intihar oran erkeklerden azdr. Boanmann yasak ya da az olduu toplumlarda aksine kadnlarn oran daha fazladr. Durkheime gre bunun nedenini evlilik hayatnda, boanma yasann erkein lehine, kadnn da aleyhine ilemesinde aramak gerekir. nk boanma yasa erkei pek etkilemez. Oysa kadn toplumsal kurallar evlilik bana sk skya balar. Evlilik dayanlmaz hale gelince evli kadnlar bu gibi toplumlarda intihara erkek evlilerden daha yatkndrlar. ntihara ynelen kiilerin psikolojik yaplar kadar iinde yaadklar sosyal ve kltrel ortamn etkileri de bu olayn aklanmasnda ayr bir neme sahiptir. Baz insanlar aamadklar sorunlar intiharla zmeyi uygun grrken gerek slamiyet ve gerekse dier ilahi kaynakl dinler byle bir zm ekline msamaha ile bakmamaktadr. slam tarihinde toplu intihar olaylar hi yaanmad gibi mnferit baz olaylar dnda da intiharn toplumsal bir sorun haline geldii de hi grlmemitir.
262

ntihara Kar Alnacak nlemler ntihar olay hem kiiyi hem de toplumu ilgilendiren son derece nemli ayn zamanda arpc bir gerektir. Bir olayn gereklemesinde bir yol varsa, engellenmesi iin de muhakkak caydrc bir sebep vardr. ntihardan, hayatn anlamszlndan bahsederek iine kapanan ve eyalarn datmaya balad gzlemlenen kimselere dikkat edilmesi gerekmektedir. zellikle daha nceden intihar giriimleri olanlarda bu trden szler nemsenmelidir. zellikle yallarda intihar daha yaygn olduundan yallar yalnz braklmamal, daha yakndan ilgilenilerek, gerekli tedavileri yaplmaldr. Yaknlarn kaybedenler, elerinden ve ilerinden ayrlanlar risk grubu iinde olduundan bu kiilerle irtibat arttrlmal, farkl bir sre hissedilirse, kiinin yaknlar ile iletiime geilmelidir. evre kiiyi destekleyici olmal, sulayp, yarglamamal, yine kiiye kaldramayaca sorumluluklar ve yklenmemelidir. Bu durumlar alamyorsa mutlaka bir psikiyatriste bavurulmaldr.] 390
390

(TADELEN, 2006)

Havvann Kzlar

Sonuta kurtulu olarak grd intihar seen kiinin lm, yaayanlar zerinde derin izler brakmakta ve ailenin dengesi ciddi biimde sarslmaktadr. ntiharla len kiinin yaknlar kendilerinde byk bir ok meydana getiren lmn travmatik yaantsn paylamak zorundadrlar. ntiharla lm, doal ya da hastalk sonucu gerekleen lmden farkl bir nitelie sahiptir. ntiharla lmn ardndan hayatta kalan aile yelerinde sululuk, utan ve bu eylemden kendilerinin sorumlusu tutulaca kukusu gibi duygu ve dnceler hkimdir. Aile yesinin lmnn ardndan ailede depresyon, inkr ve dmanlk duygular yaanmaktadr. lm engelleyememenin getirdii kendilik deerinde azalma sonucu aile yeleri kendilerini baarszla uram kurtarclar olarak alglamakta ve lmn nlenebilecei dncesine srarla sarlmaktadrlar. ] 391

263

391

(PALABIYIKOLU)

264

KADERCLK 392 [Kader fikri bilincimizi hayatmz saran inan ve Allah Telnn bir emridir. Kader, belki de zayflmzn, bilmezliklerimizin, kalakalmlklarmzn k noktasdr. Bu fikir bizim belli ama bilmediimiz, fakat karlaacamz bir sona doru srkleniyor oluumuzun k noktasdr. Kaamayacamz srekli srklenmedir. Tm varlk, bu arada bizim varlmz Allah Telnn iradesindeki varla ve yoklua gre dzenlenmitir diye dnrz. Hatta her birimizin varl ayr bir kadere gre dzenlenmi olmaldr. Kader fikri tayin edici yaratcnn bir sonucu olarak kendini gsterir. Her eyin sk skya dzenlenmi olduu bir dnyada bizim yaammz iin de bir rastlantsallktan bir zgrlkten, bir bamszlktan sz edebilmek mmkn deildir. Buna gre, insan zgr ve bamsz olabilen bir varlk gibi grnse de byle deildir. zgrlk ve bamszlk varsa bile snrldr, bu zgrlk ve bamszlk tam anlamyla bir yaratc dzeniyle erevelenmitir. Hibir g hibir deiim, hatta hibir mucize -kaderi fikri mucizenin varln gidermez- bizi bu erevelenmiliin dna karamaz. Kader duygusu insann kap kurtulamad, belki de ok zaman kap kurtulmak istemedii bir duygudur. Kadercilik gariptir, bir yandan insan boar, ona yeterince istemli olamamann kt duygularn ykler, te yandan yce bir gcn elinde olmann esenliini alar. Hakikatte kadercilik insann sorumluluklarn giderir ya da en azndan azaltr. yle ya; Ne yapabiliriz, srekli ya da kalc bir akn g bizim zgrlmz ve bamszlmz iyiden iyiye daraltmaktadr, zgr ve bamsz olmayan varln sorumluluklar hatta ykmllkleri olmayacaktr, sorusu iimizde dolar durur. Genel grnm udur: Allah Tel, koyduu kader kanunla-

((TMUN, 2002 ), s. 23-36 slm literatre uyarlanarak, dncemizdeki amazlara yardm olsun diye ksm deiikliler yaplmtr.)

392

Havvann Kzlar

r 393 ile ok zaman birbiri iinde ya da birbiriyle balantl olarak, biri brnn belirleyiciliinde iler ve kaderi oluturur, kadercilii kurar. Bir gre gre kader nce Allah Tel'nn istemiyle tabiatta ortaya kmtr. Bir baka gr de kadercilii Allah Telsz bir tabiatta maddenin artlar meydana getirir. Ancak en genel gr, Allah Tel'nn, kinatn her yerinde mevcut ve akn olmas ile tm varl belli bir sona gre balayan bir g olduunu benimser. Tabii ki lahlk tabiattan daha balaycdr. Tabiata sz geirmeye kalksak da, yle ya da byle sz geirebilsek de, Allah Tel karsnda tam bir edilginlik iindeyizdir. yle ya, kader bizim iindir, Allah Tel iin deildir. Her eyden nce her istediini yapabilen bir ilah g sz konusudur, o g stelik zgr bir gtr, o durumda kaderden kamamz mmkn deildir. Buna gre, ne olursa olsun, kiinin kaderi Allah Tel'nn elindedir. O zaman bir ba eme duygusu tm insan etkinliinin ortasna yerleir. Katlanmak, ister istemez ba emek gerekecektir. Belki ok eyi tartmak gerei duymadan -nk kadercilikte bir eyleri tartmak samayla uramaktan baka bir anlam tamaz- olan biteni gzlemlemek, bu arada kaderciliin gereklerine ilh istem adna uymak gerekecektir. Dzen yle kurulmusa ona uymaktan baka yaplacak bir ey yoktur. Kadercilik bylece insan en u noktada tam bir edilginlie itebilir, itmektedir. nsanlar kendilerini yneten bir st gce balanmay, hayatlarnn bu g ile ynetildiini ya da ynlendirildiini varsaymay ok zaman byk bir tutkuyla benimsemilerdir. nsan genelde kendinden sorumlu olmak istemez. ster ki ondan bir bakas, bir akn g sorumlu olsun. Dpedz sorumluluktan ka diyebiliriz buna. Durmadan yanllar yapan biri kt sonulara ulatnda alnyazm, byleyim formln ortaya atar. Kader duygusu
Allah Telnn kendi koyduu ve diledii zamana kadar geerli ve zatnn da amad snrlar. Mesela insann bir dii ve erkekten domas, gnein doudan doup batdan batmas, her doann lmesi gibi. Bu snrlar alnca mucize denilmesi bundandr. Mucize snrlarn Allah Telnn emri ile almas demektir.
393

265

Havvann Kzlar

266

insan sorumsuzlua kadar gtrebilir: yaammz belli bir kadere gre gelimekteyse ya da akp gemekteyse bizim kendimiz iin yapabileceimiz pek bir ey yok demektir. Ancak bu durum insan ruhunu clzlatrd gibi ahlak da tehlikeye atar. Bir d gce bamlysam ahlak sorumluluum olmamak gerekir, diye dnebilir. nsan belli bir ortama belli bir tabii varlk olarak doar ve kendi istemi dnda doar: o kendi artlarn da itimai artlarn da semeden almtr. Kimse kalbi delik ya da gz kr domak istemezdi, kimse verimsiz topraklar zerinde kurulmu kck bir kyde domak istemezdi. En iyi imknlar iinde dnyaya gelmeyi de istemeyebilirdik. nsan dnyaya gelir gelmez kendini bir kaderciliin iinde bulur ve tabii ve itimai kaderiyle hesaplamaya balar. Kendi iin srekli olarak yollar belirler, semeler yapar, bir eyleri inkr eder ya da benimser, bylece kadere kar bir kaderi, bir kar-kaderi oluturur. Buna gre kader belki de bizim kendimize ya da kendimiz iin doru ya da yanl izdiimiz bir gidi yoludur. Belki doru ya da yanl diye bir ey de sz konusu deildir; her kaderi ya da her kar-kaderi kendi zellikleriyle vardr. Bu yolda doruyu ve yanl dorulama imkn pek yoktur. nk her ey bir defa yaanr. Yanllar ve dorular sonularndan anlalacaklardr ama elde belirgin sonular da yoktur. Kader, ben" le ben-olmayan n diyalektiinde kurulan bir ihtimaller ve olmu bitmilikler izgisidir, bizim kendimiz iin ve bakalar iin imknlar arasndan seerek belirlediimiz bir gidi yoludur. Saysz yollar vardr ve insanlar kendileri iin ya da birbirleri iin rahata bunlardan birkan uygun grrler ve nerirler. Oysa seim yapmak kolay deildir, hangi yolun daha doru olduunu grmek ve gstermek kolay deildir. Yollar sememizi salayan kstaslar ya da deerler mutlak deillerdir. (Herkes iin farkldr. Kimine din yn etkin iken bakasna madd ilkeler etkindir.) En zoru da kendi yolunu semektir. Kendi yollarn bulmakta glk eken insanlar bile bir bakalar iin amaz yollar nerirler. Oysa her kii ncelikle kendi kaderini kuracaktr ya da kurmaldr. Her zaman dorular ve yanllar arasndan pi-

Havvann Kzlar

manlklarla ilerleriz. Gitmek zorunludur, ama en iyiyi seemediimiz oktur. Kiinin yanl yapma hakknn her zaman sakl tutulmas gerekir. Bir kiiliin kaderi, itimai hayat ve tabiatyla sarlm olarak, doumla lm arasnda uzayan izgi stnde kurulur ya da bu izginin ta kendisidir. Kaderi gelecekte, lm noktasnda dmlenecektir. lm kaderin tam olarak gerekletii noktadr. Bu noktaya kadar kiiyle ilgili olarak ortaya koyacamz her yarg havada kalacaktr. Bitmemi snrlar kesinlememi bir eyi, olumakta olan bir eyi yarglayamayz. Ancak bitmi hayatlar tmyle yaanm bir hayat tam olarak yarglayabiliriz. Her hayat, son noktas kesin izilene kadar bir srekliliktir, olmu bitmi bir ey deildir, olumakta olan, kurulmakta olan bir eydir. htimallerin sz konusu olduu yerde kesin yarg geersizdir. nsan, hayat boyunca tabii ve itimai kaderine kar kiisel kaderini oluturmaya alr. Bu ayn zamanda bakalarnn kaderinden pay almak ve bakalarnn kaderi zerinde etkin olmak anlamna gelir. nsan bir btndr, tabii olduu kadar da itimai, birbirinden bamsz kaderleri de yoktur, yani tam olarak bamsz kaderler yoktur. Her eylemim beni balarken bakalarn da ilgilendirir hatta bakalarnn yaamn etkiler. u ya da bu biimde, u ya da bu lde bakalar zerinde belirleyiciyimdir. nsan kendini bir eylere gre kurarak o bir eylerin iinde, karsnda ya da yannda yer alr. Bu yzden kaderlerimiz birbiri iine geer ok zaman. Yaln ya da mcerred kaderi yoktur. Kendimizi yalnz kendimize gre deil, kendi dmzdaki ya da bizi aan bir eylere gre kurarz. Bir kaderin hem kurulmas hem dntrlmesidir bu, bir kaderin bir kader ile kaderlerin kaderlerle almasdr. nemli olan kaderciliin olup olmamas deil nemli olan insann kaderi karsnda, kader duygusu karsnda ald tutumdur. Bu erevede kader kalas bir ey deil alas bir eydir. Kaderciler hep yaknrlar, her eyden, en bata kaderinin kendisinden yaknrlar. Oysa kader ok zaman onlarn tek dayana, tek besinidir. Kar-kaderi oluturmaya ynelen kii yaknmamay bilen,

267

Havvann Kzlar

268

daha dorusu yaknmann anlamszln gren kiidir. O hibir eyden yaknmayacaktr, ne kendinden ne bakalarndan ne kaderinden yaknacaktr. nsan hem kaderine boyun eer hem kaderine alar. Kaderine kar gelmeye balad anda alamas kesilir. Alamak yenikliin bir belirtisidir. Yenik kii yitirmi kiidir. Yitirilen ne kadar byk olursa olsun insan alamamal savamaldr. Alayan insan yenik olmasa bile yenilmeye yatkn insandr. nsan yenilmeden, bir yenilme korkusuyla da alayabilir. Alamak kaderi karsnda aresizliini bildirmektir. Bu yzden insan her aladnda kendine alar. Her yalan syleyiimizde kendimizi kandrrz, her aladmzda kendimize alarz. Kaderine alamak kendine alamaktr, kendine alamak kaderine alamaktr. Sevin, gerek sevin kaderin ald yerde bir sonsuza kavumuluk, bir lmsze ulamlk duygusu olarak yaanr. "Benim kaderim buymu" diyen kii unu demek ister: "Ben bundan daha ok bir ey deilim ve olamam. Bunun byle olmasn isteyen akn belirleyici bir g var. " nsan, insan olma servenini bylece kendine yenilerek bitiriverir bazen. Bazen de kendini aarak gerekletirir. nsan kendi dnda bir gce boyun eer gibi ya da ediini sanarak kendine yeniliverir. Kendi durumundan kendini aan bir eyleri sorumlu tutma kolayldr bu. yle ya, kendine kalsa yle olmayacaktr, ama kendine kalmamaktadr. O zaman enine boyuna kaderini sulamak gerekir. Kader vardr ve ondan ne yazk ki kalamamaktadr. Kaderi elbette vardr ama bir sulu olarak deil almas gereken bir belirlenmilik olarak vardr. Her kii kendi, kaderini verilmi olan kaderinden giderek kendi elleriyle biimler. Onu var eder, giydirir kuatr, ona kendi renginden renk katar, onunla bir olur. Artk hem onunladr hem o'dur. Yaam srekli bir ba ei olduu zaman kaderi korkun bir efendidir. nemli olan benle bakas arasndaki izginin nerede olduunu iyi grebilmektir. Marcus Aurelius dedi ki: "D bir nesne sana ac verdiinde gerekte ac veren o d nesne deildir, senin onunla ilgili yargndr. " Bize hayata sk sk sarlmak ve onunla kavga etmek der.

Havvann Kzlar

Hayat kavgasz grltsz benimsemek bizi krlmaz bir kaderin kollarna atar. Kavgay gze almak gerekir, bir baka deyile yaama sk sk sarlmak gerekir. Hayat dntrlebildii srece yaamdr, olduu gibi benimsendii srece insana mutluluk dleri grdren bir aclar ortamdr. Hayat gze almak baz eyleri gzden karmakla mmkndr. Tehlike var diye yaknmak olmaz. Tehlike her zaman olacaktr. Korku yaam hiletirir. Bu yzden, Epiktetos' un dedii gibi "Bilge kii yaamn yitirerek kazanr". 394 nsanlar genellikle kendilerine bir kere verilmi olan ve bir daha asla verilmeyecek olan bu hayat yitirmek korkusuyla elden karrlar. ok zaman yok ediin ad kadercilik olur. Hayatn geldi geti bir eyler kazanarak yitirmi nice insan vardr, onlar gemie her zaman acyla, gzyalaryla, bazen de kaba bir fkeyle bakarlar. Kimse kendini sulamaz, herkes kaderini ya da hayatn sular. Allah Tel ve d gler ona gre onun iin zel bir hayat tasla oluturmutur ve bu taslan gereklemesi zorunludur, bunun dna kmak olas deildir. Birileri ona belli bir yaam verip al bunu yaa demilerdir. Bu gzel bir avunmadr. Kendine yenilen kii kaderini oluturan Allah Tely d gleri sularken kendini temize kardn sanr. Gerek yaama ulamann tek yolu bir kar-kaderi oluturmaktr. Bir kar-kaderi yaratmann tek yolu insann kendini amasdr ya da daha dorusu kendini amay gze almasdr.] 395 Yukarda kadn ve erkee kaderciliin ksm bir k noktasn bularak kendilerini yeniden sorgulamalarnn gereklilii anlatlmaktadr. Her bireyin hakk olan mutluluu; ancak karmzdaki kimselerin mutluluklarna yardmc olarak bulabiliriz. zgrlk snrlarn kaderin balaycl ile elimeyecek ekilde belirleyerek Allah Telnn rzas erevesinde gayret gstermeliyiz.

269

394 395

lmeden nce lnz. (Bu ksm yazlrken (TMUN, 2002 ), s. 23-36 den faydalanlarak yazlmtr.)

270

BOANMA Erkek ile kadn arasndaki hayat birlii olarak tanmlanan evliliin; hibir uzlama gtrmedii, eler iin tm anlamn yitirdii durumlarda sona ermesi bir zm olarak gndeme gelir. Boanma; insan maddi ve manevi boyutuyla birok ynden etkileyen travmatik bir olaydr. ki insann yabanclamasyla balayan psikolojik sre karar aamasndan sonra; hukuki, mali, ocuk var ise velayet gibi sorunlarla devam eder, bamszln kazanan kiinin, sosyal konumunu yorumlayarak kendini yeniden bulmasyla nihayetlenir. slam dini, belirli artlarla aile birliinin bozulmasna izin vermitir. Boanma konusunda kabul edilen sistem; boanmay yozlatran Yahudi ve onu asla kabul etmeyen Hristiyan uygulamalar arasnda bir orta yol eklindedir. Birbirleriyle uyumayan elerin en son bavuracaklar zm ekli, boanmadr. Bundan nce uyumazln eler arasnda zlmesi, bu mmkn olmazsa iki tarafn ailelerinden seilecek birer hakeme havale edilmesi bavurulacak usullerdendir. Eer bunlar fayda vermezse, son are olarak boanmaya izin verilmektedir. Yine de bu izinle birlikte boanma, ho grlmemitir. zellikle sebepsiz boanmalar, hi bir ekilde iyi karlanmamtr. nk boanmann eler, ocuklar ve hatta toplum zerinde olumsuz pek ok etkileri bulunmaktadr. Fakat aile hayat ktletii takdirde, eler arasnda bir uzlama olmad zaman, hayat ekilmez olacandan dolay, boama devreye girmektedir. slam, boamaya izin vermekle birlikte bir takm artlar da koymutur. slam, kadn ya iyilikle tutmak, ya da gzelce salvermeyi kabul ederek yaanan toplumsal ktlkleri engellemeyi amalamtr. Depresyonlar ile balayp ayrla giden yolculuun neticesi genellikle boanma, hastane, hapishane veya mezarlk olmaktadr. Sonuta bir ayrlk vardr ve bu ayrlkla izofrenide olduu gibi, kar kocadan oluan ruhun bir btn iken paralanmas sz konusudur. Ruhun ikiye blnmesi olarak tercme edilen izofreni terimi ile daha ok anlatlmak istenen; yan yana bulunan iki

Havvann Kzlar

ayr alglama dnyasnn varoluu ile ayrlk meydana gelmesidir. [21. yz yln salgn hastalklar endie ve depresyondur. Dnya Salk rgt (WHO), her drt kiiden birinin yaam boyunca bir akl hastalndan mustarip olacan belirlemitir. GETMZ ELL YIL NDE, DEPRESYONDAN MUSTARP NSAN SAYISINDA BELRGN BR ARTI OLMUTUR. EN SON BULUNAN EY DE DEPRESYONUN GDEREK DAHA GEN YALARDA ORTAYA IKMASIDIR. 2020 YILINA GELNDNDE, AKIL HASTALIKLARI VE ZELLKLE DEPRESYONUN KNC EN YAYGIN SALIK PROBLEM SEBEB OLACAI BEKLENMEKTEDR. Depresyon, intiharn ilk sebeplerinden biridir. Her yl, bir milyondan fazla kii kendi hayatlarn alyorlar ve 10 ile 20 milyon arasnda kii de teebbste bulunuyorlar. ntihar teebbsleri genel olarak ve zellikle genler arasnda, yukarya doru giden ak bir eimdedir. Gelimi Bat lkelerinde intiharlar, ocuklar ve genler arasndaki lmlerin en yaygn ikinci sebebini oluturmaktadr. Salk alannda alanlarn ou intihar olgusunun toplumun genel salkszlk durumunu yansttna inanmaktadr.] 396 Boanma sebepleri Kadn zellikle duygusal bakmdan daha endieli ve dayanksz bir varlk olduundan kendisinden onu zorlayacak yapmas/deitirmesi zor eyler istendiinde abalamak yerine korkup vazgemeyi tercih eder. Bu sebeple kadnlar zorlaan evlilii yrtmek yerine en ufak przde boanalm o zaman eklinde bir cmle kurabilirler. Hlbuki erkek, kadnn hatalar olsa bile onlar dzeltmeyi gze alarak ondan kk de olsa bir aba bekler. aba harcamas iin biraz zorladnda da sonu alamyorsa krlma noktas yaanr. Bu nedenle [Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, er396

271

(Laitman), s. 8

Havvann Kzlar

272

keklerin kadnlar hakknda hayrhh olmalarn ve elerin birbirlerine kar ykmllk ve sorumluluklarn ifade eden hadsleri, azmsanamayacak saydadr. Geerli mazeret olmadan meydana gelen boanmalarn tasvip edilmediini ve sevimsiz olduunu ifade eden bir grup hadsler de bilhassa dikkate yndr. Bu anlamda Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Allaha helllerin en sevimsizi talktr 58 Her hangi bir kadn gereksiz yere kocasndan boanmay isterse, cennetin kokusu ona haram olur 397 Allah, zevk iin sk sk kadn deitiren erkekleri ve zevk iin sk sk koca deitiren kadnlar sevmez 398 Kendisini boattrmak isteyen kadnlar mnafktrlar. 399 buyurur ve boanmalarn uhrev mesuliyetini hatrlatr. Ayrca, hadiste iki kiinin arasn bulmaya vesile olmak, sadaka olarak nitelenir ve sosyal bir grev olarak vurgulanr. 400 Buna ek olarak hadislerde, baz istisna zel durumlarda, snrl ve sayl lde yalan sylemeye cevaz verilir. Bunlar arasnda, kar koca arasn dzeltmek iin sylenebilecek yalann da olmas, meselenin nemini belirtir. 401 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Evleniniz, fakat (kurduunuz aile yuvalarn) boanmakla ykmaynz. Zira ondan Ar- lh titrer 402 buyurarak, boanmann ilh boyutunu haber verir. Kurn- Kerim, Hz. Sleyman zamannda kar-koca arasn ayran fesat ebekelerinden bahseder. 403 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem de, aile birliinin srdrlmesinde psikolojik bir etken olarak u vakay ibret iin nakleder;

Tirmizi (1186) Darimi ( 2/162) Ebu Davud(2226) bni Mace (2055) Heytemi ez Zevacir(2/151) 398 Muttak, Alddn Ali, Kenzl-Umml, Beyrut, ts. lX, 662. 399 Tirmizi(no;1186) Nesai(6/168) Elbani Sahiha(632) arani Hukukl Uhuvvet (s.173) Tergib(3/84) 400 Buhr, Sulh, 11. 401 Ahmed b. Hanbel, Vl, 403, 404. 402 Muttak, lX, 661. 403 Bakara, 102

397

Havvann Kzlar

EYTAN ARINI SUYUN ZERNE KURAR, SONRA ETELERN GNDERR. BUNLARDAN RTBECE EN YAKIN (TBARI EN BYK) OLANI, FTNES EN BYK OLANIDIR. BR GELP, UNU UNU YAPTIM, DER. BLS SE, ANLATILANLARI DNLEDKTEN SONRA, H BR EY YAPMAMISIN KARILIINI VERR VE YAPILANLARI KMSER. SONRA, BR BAKASI DAHA GELR VE KARISIYLA ARALARINI AINCAYA KADAR PELERN BIRAKMADIM DYEREK, YAPTIKLARINI ANLATIR. BUNUN ZERNE BLS, ONUN MAKAMINI YKSELTR VE SEN NE HARKASIN! 404 diyerek becerisini kutlar. slm hukukunda ise, geici evlilikler (muta ve hlle) btldr, hkmszdr74. Yani evlilik akdi, srekli bir akittir. Bu durum, akdin tabiatnn gereidir. Fakat evlilik akdinde sreklilik art olmakla birlikte, bu sreklilik sonsuzluk anlamnda da deildir. Boanmay menetmek veya hi olmayacak artlara balamak suretiyle, beraber yaamay dnmeyenleri zorla bir arada tutmak, zm olmamtr. Ama keyf boamalarn, ou kez boayan iin bir pimanlk, boanan iin bir hakszlk ve aile fertleri iin de hayat boyu bir huzursuzluk kayna olduu grlmektedir. Buna gre boanma hastalkl bir uzva kar cerrah bir mdahale ise, evliliin, akl-mantk bir izgide cereyan etmesi ve salam artlara balanmas hijyenik bir hassasiyettir. Onun iin boanmakla aileyi ykmadan nce, eler aras uyumda titiz davranlmal ve gelecekte bu uyumu temin edecek artlardan da, asla taviz verilmemelidir.] 405 Kibirli bir ruhla, kendilerinin kadnlardan stn olduklarn dnen erkekler vardr. Bunlar, kendilerini douran bir kadnn sayesinde hayatta olduklarnn farknda deilmi gibi grnrler ve bylece kendi stnlklerini ileri srp kadn alaltrlar.
404 405

273

Mslim, Sfatl-Mnfikn, 67. (GNE)

Havvann Kzlar

Erkek kendisini alaltmadan kadn alaltamaz; ayn zamanda kendisini ykseltmeden kadn da ykseltemez denmitir . 406 Ne kadar dorudur. O alaltmann ac meyvelerini etrafmzda grmekteyiz. Toplumumuzda aha kalkan bu ktlk, kiinin evlilikteki ortana saygszlnn sonucudur. hmal etmek, eletirmek, taciz etmek vb. davranlarla kendini gsteren bu durum sonunda terk etmeyle noktalanr. Her birey zerine den vazifeleri einin rahat ve mutluunu salamak iin zveriyle yapsa toplumda ok az boanma olurdu. Mutlu olmak istiyorum, Ama olmayacam, Ta ki, seni de mutlu edinceye kadar. 407 Dini Hkm olarak boanma [Kurn- Kerimde, erkein manev bir bala baland karsn defa boama hakk vardr. Chiliyede snrsz olan boama saysn Allah, talakla snrlandrmtr. Boanma iki defadr 408 ayeti, prosedr itibariyle boanmalarn tek celsede sonulandrlmamasn ifade eder. 409 slm hukukular, kitap ve snnette iki veya talak bir anda syleyip, boanmalarn tek celsede vuku bulmasnn nehyedildii hususunda tereddt etmezler. Hatta bu konuda, selefin ittifak ettiini naklederler. 410 Dolaysyla prosedr itibariyle slm hukukunda boanmann, her ay bir boanma olmak zere en az aylk bir srece yaylmas gzel (hasen); ay aralklarla dokuz aylk bir srece yaylmas ise daha da gzel (ahsen) olarak deerlendirilir. Dahas bu sre ierisinde zevci ilikide bulunulmamaldr. Tam aksine ilgili zaman artlarna riayet edilmeyen boanmalar, slam hukukunda bidat olarak isimlendirilir. Zaten, hayz halinde boamann haram olduunu
406 407

274

(Alexander Walker, Elbert Hubbards Scrap Book [1923], 204). (Irwing Caesar, I Want to Be Happy [1924])

408 409

Bakara, 229 bnl-Arab, I, 190; Zemahser, I, 269. 410 Casss, II, 78.

Havvann Kzlar

bildiren ayet 411, boanma zaman itibariyle bir kstlama mahiyetindedir. slm, birinci veya ikinci boama hakk kullanlm olsa bile, pimanlk sresi zelliine sahip, birinci veya ikinci boamadan sonra, kocaya ricat (karsna geri dnebilme) hakk tanr. Bu konuda, bn Teymiyyenin nakline gre, Ahmed b. Hanbel, Dikkatle inceledim, Kurandaki boamayla ilgili ayetlerin tamam, ric talktr (caylabilir boanma) tespitini yapar. 412 Kurn- Kerimde, Kocalar bu arada barmak isterlerse, karlarn geri almakta daha ok hak sahibidirler 413 buyurulur. Hatta Kuran, birinci veya ikinci boanma sonras kadnlarn bekleme srelerinin (iddet) sona ermesi hlinde, koca karsna geri dnmek isterse, mani olunmamasn ister 414. Zaten, boanm kadnn iddet sresince kocasnn evinde kalmas hem hakk, hem de sorumluluudur. Dahas, yaklak bu aylk mddet ierisinde, kocann karsna geri dndn belirten szl ifadesi veya geri dndne iaret eden fiil davranyla bile, aile birlii -nikah bakmndan ncesinden farksz bir zellikte- yeniden kurulabilmektedir. Eer, birinci veya ikinci boanma, -baz kina 415 lafzlarda olduu gibi- bin talakla (ayrc boanma) gereklemise, evliliin devam kararnda kadnn irade beyanna mracaat esastr. Bununla, kadnn maduriyetinin giderilmesi hedeflenir. nk kadn, evlilii srdrmede veya sona erdirmede zgrdr. ayet kadnn hr iradesi, evliliin devam ynnde tecelli ederse, tekrar bir mehir belirlenerek yeni bir nikh akdi gerekir.416 Birinci hatta ikinci boanmadan sonra, aile birliinin yeniden tesis edilebilmesi belki de slm boanma hukukunun en ayrcalkl yndr. Bu aamalardan sonra da sonu alnamam ve ayrlk tek Talak, 1 bn Teymiyye, Mecmu Fetv, Riyad 1386/1967, XXXII, 293. 413 Bakara, 228 414 Bakara, 232 415 Kini: dolayl. rtl ifade. 416 Mevsl, Abdullh b. Mahmd, el-htiyr li- Tallil-Muhtr, stanbul 1980, III, 147.
412 411

275

Havvann Kzlar

276

zm hline gelmise, slm, eleri birliktelie mahkm etmez. Zaten, ayr boama tecrbesi, artlarda bir deime olmad srece, bu aile birliinin yrtlemeyeceine delil olarak yeterli grlr. 417 Buna gre boanma, kronikleen geimsizliklerde bavurulabilecek en son are grnmndedir. Zaten, ahenksiz ailelerin birliktelikleri zorla devam ettirerek, erkein de kadnn da boandktan sonra tekrar evlenip yeni ve daha iyi bir hayat kurmalar ihtimaline engel olmak, mantk temelden yoksundur. Dier bir anlatmla, fiilen birbirinden ayrlm eleri, hukuken bir saymak itima bakmdan faydal deildir, belki de zararldr. Bu adan, Alman hukukusu ve mtefekkiri Kohler, pek hakl olarak, Geinmelerine imkn olmayan kar-koca arasndaki evlilik, sadece bir azap ve ikence kayna olarak kalmaz, ruh tekmle bir mani tekil edebilir ve byk istidatlar bir hi menzilesine indirebilir demektedir. 418 Bu zelliiyle boanma, baz hllerde rahmet 36 olarak da nitelenebilir. Yalnz bu rahmet ifadesinin boanmann genel hkmne gre deil, zel hkmne gre olduunu da kaydedelim. Her eye ramen n alnamam, kar-koca birbirinden tamamen ayrlm ve dn birlikte tttrdkleri aile oca bugn btn btn snmse, Her kim Allahtan korkarsa, ona bir k yolu yaratr ve onu ummad yerden rzklandrr. Kim Allaha gvenirse, bilsin ki Allah ona kfidir 419 ve Eer kar koca boanarak birbirlerinden ayrlrlarsa, Allah Tel her birini kendi kudretiyle, muhta duruma dmekten korur. Allah Telnn ihsan genitir 420 ifadeleriyle, boanm iftler, neticeye raz olmalar ve karamsarla dmemeleri hususunda teselli de edilir37. Bu hkmlere ek olarak Kurn- Kerimde, Eer erkek kadn (nc defa) boarsa, ondan sonra kadn bir baka erkekle
417

Aktan, Hamza, slm Aile Hukukunda Bosanma ve Yorumu, Erzurum 1982, s. 14. 418 Hfz Veldet, s.11. 419 Talk, 2-3 420 Nis, 130

Havvann Kzlar

evlenmedike onu almas kendisine hell olmaz 421 buyrularak, erkein ayn kadnla tekrar evlenebilmesi iin hem fiil olarak baka bir erkekle evlenip boanm olmas hem de kadnn hr iradesi art koulur. Bylece de boanmann geri dn olmayan bir olay olduu vurgulanr ve taraflarn kskanlk damarlarna dokunulur. Kurn- Kerimde, boanmayla ilgili hkmlerden sonra bunlarn Allah Telnn koyduu kanunlar olduu belirtilir ve bu kanunlarn bozulmamas, bu snrlarn almamas emredilir. Bu kanunlara aykr hareket eden kiiler de, zlim olarak tavsif edilir. 422 Yine boanmayla ilgili ayetlerde, marf, ihsn ve ceml szcklerinin kullanlmasyla da, ayrlma esnasnda sz dellolar, birbirlerinin kusurlarn deifre etmeleri, hatta olas karlkl iftiralar engellenerek, boanmalarn meden bir ekilde sonulanmas istenir 423. Ayrca, ayrlma sonras mehir ve nafakann haricinde kadna ayr bir meblan (muta) verilmesi gerekmektedir. Bu bedelin manev bir tazminat veya boanan kadnnn yarasn sarmaya ynelik bir gnl alma mahiyetinde olduu sylenebilir.] 424 Boanmann nemli sebeplerinden biri de hastalktr. 425 Dayak da nemli bir ayrlk sebebidir, Hz. Osman radiyallh anhe kocasndan dayak yedii iin kolu krlan bir kadn mracaat eder ve kocasndan ayrlmak istediini syler. Hz. Osman, bu konuda karar vermek zere Kesir b. es-Salta grev verir. O da kadnn kocasnn bir daha dayak atmayacana yemin etmesini ister. 426 Hz. Ali dneminde yaayan Dureyd es-Simmenin, eini kardeine svd iin boadn kaydeder. 427 [Hz. mer radiyallh anhn sudan bahanelerle bir erkein eini boamasn ho karlamad Cahzn kaydettii u
421 422

277

Bakara, 230 bkz. Bakara, 229; Talk, 1 423 bkz. Bakara, 229; Talk, 1 424 (GNE); (SALAM, et al., Nisan 2005), s. 148-149 425 el-Isbehn, el-En, XV, 226. 426 M. b. Sellam, Tabakt, I, 134; el-Isbehn, el-En, IX, 161-164. 427 el-Isbehn, el-En, X, 10-11.

Havvann Kzlar

rivayetten 428 anlalmaktadr: Hz. mer eini boamaya karar vermi bir erkekle u konumay yapar: NN EN BOUYORSUN? ONU SEVMYORUM. HER EV SEVG ZERNE M KURULDU? NEREDE KALDI KADIN HAKLARINA RAYET ETME VE SAHP IKMA. Hz. merin dik ballk yapan bir kadna nasihat ettii ancak kadnn buna kulak asmamas zerine onu hapse att bundan da bir netice alamaynca kocasna kadndan ayrlmasn syledii nakledilmektedir. 429 ] 430 Boanmada kadnlarn tavr Boanmann bir kriz olarak gndeme geldii evliliklerde, boanma dncesi olumadan nce pek ok soruna ramen evliliin srdrlmeye alld grlmektedir. Ancak dikkat eken nokta, elerin bu sre iinde evlilikle ilgili sorunlar zmeye ynelik araylar iinde olmayp, boanmann gndeme gelmesiyle yardm aray iine girmeleridir. Kadnlarn eleriyle iletiim sorunlarn, ekonomik sorunlar, ein ailesiyle yaanan sorunlar, hatta iddeti bile yllarca katlanlmas gereken bir durum olarak grmeleri, ancak iddetin hayati tehlike meydana getirdii ya da ein baka bir kadnla ilikisinin gndeme gelmesiyle boanmay dnmeleri evliliklerini srdrebilmek iin ok aba harcadklarn gstermektedir. Boanma sonras yaamn srdrme konusunda ekonomik ve sosyal ynden gvencesi olan kadnlarn boanma karar aldktan sonra, yaayabilecekleri zorluklar gze aldklar, buna karlk zellikle ekonomik anlamda ee baml olan kadnlarn her eye ramen evliliklerini srdrmek zorunda kaldklar grlmektedir.
428 429

278

el-Cahz, el-Beyan, II, 89; el-Afifi, el-Mer'e, II, 55. Abdurrezzak, el-Musannaf, VI, 505. 430 (SAVA, 1996),s. 140-147

Havvann Kzlar

ocuklarn varl her iki durumda da evliliin srdrlmesi iin tek neden olabilmekte, boanmann kriz olarak gndeme gelmesi ve profesyonel yardmla evliliklerin yeniden gzden geirilmesi ve sorunlarn zmne ynelik elerin aba harcamas salanabilmektedir. Bu anlamda boanmann gndeme gelmesine ramen evliliin srmesi durumunda evliliin yeniden yaplandrlmasnda, boanmann gerekletii durumlarda ise aile yelerinin yeni duruma uyumu konusunda faydal olmaktadr. Boanmaya zm nerileri Ailenin nem ve deerinin giderek yara ald gnmzde bu gereklerin dikkate alnmas, evlilik yaamndaki anlamazlklarn boanma noktasna gelmeden alabilmesi gerekmektedir. Evlilikler dncesiz yaplamayaca gibi ani kararlar vererek de sonlandrlmamaldr. Bu balamda sorunlu dnemlerde aile bireylerinin, ruh salklarnn korunmas iin yardm almalar pek ok sorunun zmnde nemli bir rol oynayacaktr. 1Bireysel zm: Eler, birbirleriyle mutlaka iletiimi olmas gerekmeyen farkl kiilerin, farkl zamanlarda destei ile dorular bulabilirler. 2Elerin beraberlii ile zm: Elerin her ikisi ile grlerek ortak bir zm bulma yntemidir. Bu yntem birinciden daha olumlu sonular verir. 3Sorunlu aileler ile beraber zm: Genellikle ders mahiyetinde olur. Bat toplumu iin uygun olan bu eit zm araylar dou toplumlar iin uygun deildir.

279

280

SONU Zaman ve mekn asndan erkek ve kadn ilikisinde toplumun rf dikkate alnarak orta yol bulunmal, Allah Tel ve Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin tavsiyelerinden uzaklamadan hayatn idame ettirilip evli olarak dnyadaki gnlerin geirilmesinin gereklilii anlalmaldr. ktidar, zgrlk, ailede grev paylam, cinsellik, giyim ve maddi kazan gibi hususlarda kadn ve erkein eit haklara sahip olduklarn kabul ederken Allah Telnn erkee tand bir derece fark da gz ard etmemek gerekmektedir. Allah Tel buyurdu ki; Rabbinin rahmetini onlar m paylatryorlar? Dnya hayatnda onlarn geimliklerini aralarnda biz paylatrdk. Birbirlerine i grdrmeleri iin kimini tekine derecelerle stn kldk. Rabbinin rahmeti onlarn biriktirdikleri eylerden daha hayrldr. 431 Erkee tannn bu bir derecelik fark huzurlu bir aile mevcudiyetini salamaktadr. Erkek ve kadn ilikilerinde bekr olmak fazla bir sorun tekil etmez fakat aile olamam kiilerde zafiyet derecesinde geliim noksanl da grlmektedir. Yaanmam duygularla verilecek hkmler de noksan olacaktr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem belirtilen hadiste de grlecei gibi evlilii tavsiye etmitir. Ey genler topluluu, sizden kimin evlenmeye gc yeterse evlensin. nk evlilik gz kapamada daha tesirlidir. Ve cinsel organ iffet ve namus izgisinde tutmada daha elverilidir. Artk kimin de evlenmeye gc yetmezse ona gereken oru tutmaktr. nk oru onun iin ehveti kesip durdurucudur.
432
431 432

Zuhruf, 32 Buhari; savm 10, nikh 2, 3, Mslim; nikh 1, 3, 1400, Ebu Davud; nikh 1, 2046, Nesei; siyam 43, nikh 3, bn Mace, Nikh 1, 1845, Ahmed; 1/378, 424, 425, 4112, 4023,

Havvann Kzlar

Dini hayatn evlilik ile ikmal olduu bilgisinden yola karak ve evlenmenin kutsallnn bilinerek bu kurumun idamesi iin kadn ve erkein byk sorumluluklar ierisinde olduklar anlalmaldr. Kitapta, ailenin var oluunda ve yine varln srdrmesinde vazgeilmez bir unsur olarak kadnn zerinde younlalm ve onun kurtarc vasf vurgulanarak gnmzn yklmak zere olan evliliklerine zmler sunulmak istenmitir. Bilgisini insanlarla paylaan, insanlarn meselelerine zm reten ehl-i ilim, asrlardr etrafna k tutmu, cehaleti yreklerden skp atmtr. Konuyla ilgili bir menkbeyi burada zikretmekte fayda vardr. Hz. Hasan radiyallhu anhdan yle nakledilmitir: Bir gn bir kadn, Hz. Fatma radiyallhu anhann huzuruna varp yle dedi: Gsz bir annem vardr, namaznda zor bir meseleyle karlat ve o meseleyi sana sormam iin beni huzurunuza gnderdi. Hz. Fatma radiyallhu anha o meselenin cevabn verdi. O kadn, ikinci kez baka bir mesele sordu. Hz. Fatma radiyallhu anha yine cevabn verdi. Daha sonra nc bir mesele sordu, bylece sorduu sorularn says onu buldu. Hz. Fatma radiyallhu anhada hepsine cevap verdi. Sonra o kadn sorunun ok olmasndan dolay utanp Sizi daha ok yormayaym dedi. Hz. Fatma radiyallhu anha; Karlatn her soruyu utanmadan gel sor, ben senin sorularndan yorulmam. Eer bir kimse bir yk dama karmak iin ecir olur ve karlnda yz bin dinar alrsa, acaba o i ona ar gelir mi ? Kadn: Hayr, ar gelmez ve o iten yorulmaz dedi. Hz. Fatma radiyallhu anha sonra yle buyurdular: Her meselenin cevabna karlk bana verilen sevap, aras incilerle dolu olan yer ile gklerken daha fazladr. yleyse meselelere cevap vermekten hi yorulur muyum ?

281

Havvann Kzlar

282

SONSZ YERNE [Beikten mezara niin gittiimizi bilseydik diyor Maurice Maeterlinck, Bu yol boyunca tpk mektepten azad olmu ocuklar gibi ark syleyerek giderdik. Mslman olarak bizleri zaman zaman skntya sokan, terleten, sinirli ve cedelci klan husus, kendimizin haklln, inancmzn isabetli olduunu ispat etme, tuttuumuz safn bakalarn da armaya ne lde deer olduunu gsterme teladr. Bu tela, belli ki baz gerekleri kendi kendimize de inandrmaya yneldiimizin gstergesidir. Kendimiz de gvenlik iinde dnebilme artlarn elden karmamaya abalyoruz. Eer byle olmasayd, yani kendi hakllmz bizim iin bir bedahat 433 olsa, inancmzn isabetli oluu kendi durumumuzla mutabakat salasayd, eylemlerimiz hibir gsterili tavr gerektirmeyecekti. Hasmlarmz karsnda sinirli olmayacak, cedelcilii 434 davran biimlerimiz arasndan karacaktk. Kii, tuttuu saf bakasna zendirirken biraz da kendinin doruluunu yeni bir somut rnekte yaamak isteindedir. Bu saydmz tutumlarn pek de knanr tutumlar olmadn eklememiz gerek. nk dnyaya gelmekle bir bilmecenin iine dm oluyoruz. Mslman olduumuz zaman ise bu bilmecenin hangi yoldan giderek zme ulaacana dair bir tutamak noktas ele geirmi oluyoruz. te bu yzden kaygulu, tedirgin, tela iinde oluumuz alacak, ayplanacak bir ey deildir. Yaratlm olmak, insann temel bilmecesidir. Bu bilmecenin farkna vardktan sonra Yaratcsyla insan arasndaki asli ilikinin meseleleri balar ki bunlarn her biri bal bana bir insan mrn kaplamaya yeter. Beikten mezara niin gittiimizi bilmek, iki kapl handa kendi anlammzn kefi demektir ki bu anlam hangi seviyede kefetmi olursak olalm, fert olarak gvenlik iinde olmamza
Bedahat: (Bedih. C.) Delil ve isbata ihtiyac olmayan ekilde ikr olan eyler 434 Cedel: Konumada kavga etme. Niza. Hakk bulmak iin olmayp, galib grnmek iin ekime. (Diyalektik)
433

Havvann Kzlar

yetecektir. Bizleri mslman olmayanlara kar saldrgan, kat, kapal klan duygu, kendimizi yaratlm olma bilmecesi iinde hapsolmu saymamzdan gelen duygudur. Aramamz gereken, hi kuku yok ki bu bilmecenin zm yollar olmal. Hatta kendimizi bu bilmece iinde hapsolmu olarak tanmak bile zm yolunda nemli bir mesafe katetmek demektir. Henz kendim yaratlm olma bilmecesinde kapal dururken, bakasnn bu bilmecenin mevcudiyetinden bile habersiz oluuna nasl fkelenebilirim? Mslman olmak yani Hakka teslimiyet, bana yaratlm olma bilmecesinin nce zlebilir olduunu, sonra da zmn Kur an ve Snnet yolundan salanabileceini retiyor. Bu noktada hibir endiem yoksa bilmecenin zmnde baka bir yan ara ve gere bulma arzusunu iimde tamyorsam, yolun beni salimen gvene, emniyete, iman blgesine gtreceine inanyorsam, artk bakalarna kar tedirginliimden, mslman olmayanlar arasndaki dnce dalgalanmalarndan, kendi tavrlarmda ne byk bir hakllk pay olduunu bir bakasna ispat etme telandan arnm olurum. nk niin gittiim konusunda emniyete sahibim ve bu emniyet, beni olduu kadar bakalarn da gvenli klmaya balamtr. Anlyorum ki benim gvensizliim, emberime giren herkesi gvensizlie itecektir. Aksi vaki olunca, ben gvenlik iinde hissedince kendimi, bakalar da gvenlik alan denilen alan tanma, hissetme imknna eriebilirler. Aramamz gereken, bakasn ikna yollar deil, kendimizin mukni 435 oluudur. Mslman eer beikten mezara niin gittiini biliyorsa, bu bilgisini ssleyip bir bakasna cazip klmasna gerek kalmaz. nk bu konudaki rahat ve emin tavr bal bana bir cazibe olacaktr. O zaman bir tr azadlk yaayacamz, bu azade halimizin de bakalarn cezp edeceini dnebiliriz. Yani beikten mezara giden yolda kendimize saladmz gven, bakalarna sunabileceimiz gvenin kaynadr. amzn propaganda, beyin ykama ve artlandrma metodlar, kiinin kendi inanmad eylere bakalarn inandrmasnn yollardr. MS435

283

Mukni: ikn eden, inandran, kfi derecede. izah ve ispat eden.

Havvann Kzlar

284

LMANLARIN BR KNA METODU ARAMALARI KENDLERN, KEND TKADLARINI ALELADE BR DOKTRN 436 SEVYESNDE GRMELER DEMEKTR K BU, SLMA MAHSUS BLGY TERK ETTKLERNN DELL OLABLR.] 437 Sartren Hrriyetin Yolllarndaki kahramanlarndan Mathieu, burjuvazinin ortadan kalkmasn istemez. nk burjuvazi ortadan kalkacak olursa, nefret edecei kimse kalmayacak ve bylece kendine bir rahatlama alan olarak setii duygu elinden alnm olacak. Roman kahramannn yaad sknt dolu hayat iindeki en nemli snak, bir snfa kar duyduu nefrettir. O olmazsa huzuru da olmaz. Baudelairein Paris amurundan, Mathieunun burjuvaziye olan nefretinden simyaclk yoluyla elde ettikleri anlam, gerek anlamyla ne kendilerini, ne de bir bakasn kurtarmaz. Olsa olsa ellerine geen ada ile birazck rahatlk duyarlar. Kendi kozalar iinde aydnlanm sayarlar ruhlarn. Simyaclk, tek tek insanlarn rahatlama abalar olmaktan kyor ou zaman. Kapitalizm doup da dnyaya egemen olmaya balad dnemlerden bu yana siyasi programlarn muhteviyat da bir eit simyaclk barndryor iinde. Deersiz bu madenden altn yapma abas, insanlarn zihinlerine zerk edilmeye balanyor. Birinci Cihan Harbiyle birlikte fiiliyata konmaya allan simyaclk formlleri var: Rusyada Sovyet rejimi, Almanyada Nasyonal Sosyalist dzen, talyada Faizm. Bu tr simyaclk, 1960lara kadar cazibesini kaybetmedi. Azgelimi dedikleri lkelerde kapitalist olmayan yol uydurmas da megul etti zihinleri bir sre. nsanl ezdii varsaylan bir toplum dzeninden, insanln btn hkimiyeti eline alaca bir toplum dzeni karmak! Kurtuluu kapitalizmin dourduu bir snf veya stn rk veya korporatif sistemle temin etmeye insan ynlarn inandrmak! Peki, bu simyaclk ilemi
Doktrin: yun. Hatt- hareket. Hareket tarz. Dstur, tarik. Re'y. * Fls: Bir sistem meydana getiren fikir ve kanaatlerin hepsi. Bir felsefe veya edebiyat okulunun fikirlerinin tm 437 (ZEL, 2007), s. 62-64
436

Havvann Kzlar

yaplrken kullanlacak deersiz maden hangisi? Yani teknolojik medeniyet yine ayn medeniyetin unsurlaryla m, makine dzeninin yaratt deerle mi cennete dntrlecek? Bakrn btn simya deneylerine ramen altn olmay gibi, btn toplumsal deneyler de hammadde olarak burjuva hmanizmini kullanan maceralarn asllarn muhafaza etmekten teye geemeyeceini gsterdi. Sovyet rejimi, yeni bir burjuva dzeni kurdu. Nazi Almanyas, Faist talya, Nasrn Msr birer ztrap dinamosu olabildiler yaadklar dnem boyunca. Gnmz de simyaclk deneylerinin zayf da olsa yaand bir zaman parasdr. Mslmanlarn yaad toplumlarda bat medeniyetinin baz unsurlarn altna dntrme gayreti, u veya bu biimde hayatiyetini koruyor. Hayatn ald yeni biim, niyetlerimiz lsnde bir dnme uratlmak isteniyor. Elektronik ada, bu an imknlarnn nasl bir ideal toplum dzenine inklb edebilecei sorulabiliyor. Bakr altn yapma gayreti, baz mslmanlar arasnda hl rabette. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, bize bir tek yol gstermitir. O, cahili toplumu ve o toplumun kurumlarn slah etmemitir. nsanla paralanamaz bir kulluk tavr nermi, rneklerini gstermitir. Asr- saadette, putperest kafas mmin kafasna inklb etmi deildir. Yalnzca iman kendi hkimiyetini sarslmaz bir biimde kurmutur. Altn bulunmutur. Bakrdan elde edilmemitir.] 438 Bu nedenle tekrar tekrar konularn artk yeniden aratrlmas gerektii anlalmaktadr. Hz.Mevlna kaddesellh srrahul azz buyurdu ki; Tertemiz Kuran- Mecidi kendi hevnla tefsire yeltenmisin. Sen nce kendini tevil et. Kurn- Kerime uydur. Yanl i dnyana ve hevesine gre Kurn- Kerimi anlamaya alyorsun. O yce mana senin bu hareketin yznden erileiyor, adileiyor. 439
438 439

285

(ZEL, 2007), s. 102-103 Mevlana, Mesnevi ve erhi, (trc. A.Glpnarl, st. 1973) I,s.251, beyitler: 1085-86

Havvann Kzlar

286

ABUZAROVA lker hiret nancnn Din-Felsef Temelleri - stanbul, : Marmara .lahiyat A. Dal Kelm Bilim Dal 208646 (Dok. Tezi), 2007. AVCI Gltekin Kyamet Kadnlar slamc Ve Modern Kadnn Yozlamas [Kitap]. - stanbul : Metropol Yaynlar, Kasm 2007 . AYVERD Samiha Kann Rif ve Yirminci Asrn Inda Mslmanlk [Kitap]. - stanbul : Kubbealt, 2003. BAYLKEM Dr. Faruk Bir ruh Hekiminin Bandan Geenler. - stanbul : BRZENDNE Dr. Louann Kadn Beyni [Kitap]. - st: Kelebek, Ocak-2007. AKMAK Ara. Gr. Diren ; Fransz Devriminde Kadn:Eksik Yurtta (Woman In The French Revoluton:Defcent Ctzen), [Dergi] // Ege Akademik Bak / Ege Academic Review . - [s.l.] : ankaya niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm, 7(2) 2007. - s. 727-745 . AKMAKLIOLU M. Mustafa Muhyiddin bnl-Arabiye Gre DilHakikat likisi Marifetin fadesi Sorunu Ankara niversitesi Sosyal Bilimler E.Temel slam Bilimleri (Tasavvuf) A. Dal, 2005. - DoktoraTezi,. ETNER . Gken Aile i Siddet Yasayan Kadnlarda Cinsel Sorunlar Ve ntihar Olaslg Ankara niversitesi Saglk Bilimleri EnstitsDisiplinler Aras Sosyal Psikiyatri A. Dal 192090 Y.Lisans Tezi, 2006 . ETNKAYA Pnar Yksek grenim Grm Kadnlarn Cinsel Profili [Kitap]. - stanbul : stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kadn alsmalar Bilim Dal (214603) Y. L. Tezi , 2006. PER Aye Tkenmilik Sendromunun Hizmet Kalitesine Etkisi Ve ar Merkezi Uygulamas Marmara . Sosyal Bilimler Ens. letme Anabilim Dal Uluslararas Kalite Ynetimi B. Dal , 2006. 207449-Y.Lisans Tezi. DNCER zm Namus Ve Bekaret: Kuaklar Arasnda Deien Ne? ki Kuaktan Kadnlarn Cinsellik Alglar Ankara niversitesi Sosyal Bilimler E. Kadn almalar A. Dal 208101 Y. Lisans Tezi - , 2007. DKMEN Zehra Y. alma Durumlar Farkl Grup Kadnda Ruh Sal, Kontrol Odainanc ve Cinsiyet Rol [Dergi] // Ankara .Trk Psikoloji Dergisi. - HAZiRAN 2003, CiLT 18, SAYI 51. - s. 111 124 . ERAHN Cengiz Kafesin erisindeki Hayat. - Ankara : 2004. Friedrich NETZSCHE trc: Prof. Dr. Ahmet nam yinin ve Ktnn tesinde (Bir Gelecek Felsefesini A) - stanbul : Yorum Yay, 2001 . FROMM Erich Psikolojik ve Ahlaki Bir Sorun Olarak taatsizlik [Kitap]. stanbul : Kariyer, Ekim-2001.

Kitbiyat

Havvann Kzlar GRABER Gustav Hans ve trc:Kmuran PAL Kadn Psikolojisi [Kitap]. stanbul : Cem, 1998. GRATCH Dr. Alon ve trc: Sibel SAKACI Orijinal ad: If Men Could Talk... Here's vvhat they'd say Erkekler Dile Gelse [Kitap]. - stanbul : Doan, 5. bask / Eyll 2002. GNAYDIN Mehmet Din Bilgini Mustafa Cansz'n Hayat Ve Grleri Dinbilimleri Akademik A. Dergisi, 2005. - 2 : Cilt V -191-214. GNE Okt. Dr. Ahmet Kur'an Ve Snnette Aile Birliinin Korunmas [Dergi]. - [s.l.] : Atatrk lhiyat Fak slm Hukuku Anabilim Dal.. GZEL Emine George Sandn Indana Adl Romannda Kadn mgesi Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Bat Dilleri Ve Edebiyatlar ( Fransz Dili Ve Edebiyat )Anabilim Dal 186995-Y.Lisans Tezi, 2006. GZEL M. ehmus Kadn, Ak ve ktidar stanbul : Haziran 1996 . KARACOKUN M. Doan bnl-Arabde nsan Psikolojisine Yaklasmlar ve Kiilik zmlemeleri Dinbilimleri A.Dergisi. - 2 : Cilt VII (2007). KARACOKUN M. Doan Kuran Balamnda Olumsuz Davranlara Psikolojik Yaklamlar [Dergi]. - Sivas : Cumhuriyet . lahiyat Fak. Dergisi, Haziran 2005.. - Cilt Cilt IX / 1 s. 87-100. KARAKULAK Seral Felsefe Asndan nsan Haklar Ve nsan Haklar Sorunlar. Uluda niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Sistematik Felsefe Ve Mantk Anabilim Dal Felsefe B. Dal Y.L. Tezi-220954, 2007 . KARTAL Abdullah bnl-Arabnin Yorum Yntemi ve Muhammed Fassnda Bu Yntemin Tatbiki: Her Varlk Bir yettir [Dergi] // Tasavvuf Dergisi (bnl-Arab zel Says-1). - Ankara : [s.n.], 9 [2008]. Knalzade Ali Efendi Devlet ve Aile Ahlak - st : Tercman, 1979. KISAKREK Necip Fazl Rapor. - stanbul : Byk Dou, 1976. - Cilt 1. KONUK Ahmed Avni ve Tahral trc: Dr. Seluk Eraydn - Prof. Dr. Mustafa Mesnev-i erf erhi Tercme ve erh. - st : Kitabevi, 2006. Laitman Rav Michael Kaostan Ahenge [Kitap]. -: Ashlag Ar Enstits. MADRAN Dr. H. Anda DEMRTA Duygusal ve Cinsel Kskanlk Asndan Temel Cinsiyet Farkllklar: Evrimsel Yaklam ve Sregelen Tartmalar Bakent letiim Fak., Ankara : Trk Psikiyatri Dergisi , 2008; . - Cilt 19(3): 300-309. Marks Engels, Lenin ve NALAN ner Kadn ve Aile ,st : Eri , 2006. MER Cemil - stanbul : Journal, cilt 1 Mart 1995. - Cilt 1- 6. Bask. MER Cemil .-3. Bask, Journal, cilt 2 Mart 1993. MTERCMLER Erol Komplo Teorileri Aynann Ardnda Kalan Gerekler [Kitap]. - stanbul : Alfa, 7. Basm: Ocak 2006. NALBANTOLU Hasan nal Kant Burada Da Hizmetinizdedir, Frulein. Maria Von Herbert-Immanuel Kant Yazmas Dou Bat

287

Havvann Kzlar Dnce Dergisi, Yl 7, No. : [Dergi] // Dou Bat Dnce Dergisi. - 7. 27 (Mays-Temmuz 2004). - s. 27-51. NAVARO Leyla Tapnan br Yz - stanbul : Varlk , 1997. NERAY mmhan Kadnn Tarihsellii stanbul : Eit-Sen, 1994. ORAY Umut Disosiyasyon [Kitap]. - stanbul : Marmara niversitesi Gzel Sanatlar E. Sinema-Tv Anasanat Dal- Y. Lisans Tezi 186426, 2005. ZEL smet Faydasz Yazlar [Kitap]. - stanbul : ule, 2007. ZEL smet, Wanda XIX. Yzyl stanbul'unda Yaanm Hikyeler [Dergi] // stanbul Aratrmalar . - stanbul : Gz-1997. ZG Halis Aalk Kompleksi ve Hayatn Manas. - st : zg. ZKORKUT Yrd. Do. Dr. Nevin NAL slam Ceza Hukukunda Kadn [Dergi] // AHFD. - 2007. - s. C.56 Sa.2 [83-95]. PAKALIN Mehmet Zeki Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl [Kitap]. stanbul : MEB, 1971. PALABIYIKOLU R. ntihar Davrannda Ailenin Rol ve nemi [Kitap Blm]. - Ankara : A.. T.F. Psikiyatrik Kriz Uyg. ve Aratrma Merkezi. SALAM Bahaeddin Kadn ve Hayat Hakknda Bilmediklerimiz [Kitap]. stanbul : KLMN, 2007. SALAM Bahaeddin ve AYYILDIZ Kemal Ska Sorulan Sorular [Kitap]. stanbul : Tebli Yaynlar, Nisan 2005. SARTRE Jean-Paul, trc: Emin Trk ELN zgr Olmak Antisemit'in Portresi, [Kitap]. - stanbul : 3. Bask: Toplumsal Dnm Yay, 1998. SAVA Rza Raid Halifeler Dneminde Kadn. st. : Ravza, 1996. amil Ansiklopedisi [Kitap]. A'RN Abdlvehhb- ve Meyan A. Fark Mzn-l Kbra Drt Hak Mezhebin Byk Fkh Kitab. - stanbul : Berekat, 1980. TADELEN Murat nan Asndan ntihar [Kitap]. - Konya : Seluk niversitesi Sosyal Bilimler E. Temel slam Bilimleri Ana Bilim Dal Kelam Bilim Dal, 2006. - Cilt 189248 (Y Lisans Tezi). TEKN klim Kadn Sorunlarna Ynelik Sosyal Sorumluluk Kampanyalar Ve Reklamlarda Kadn Cinsiyetinin Sunumu, Marmara .Y.L. Tez , 2006. TMUN Afar zgr Prometheus - stanbul : Bulut Yay, 2002 . YALOM ve rvin D. trc: Aysun BABACAN Nietzcsche Aladnda [Kitap]. - stanbul : [s.n.], 2000. YALSIZUANLAR Sadk Seyr- Slk Risalesi Eb'l Hasan Harakn [Kitap]. - stanbul : Sufi, 2006. YILDIRIM Do. Dr. Neide Aile Yaps ve Problemleri, st : 2006. YILMAZ Nuh Yahudi Ve Hristiyan Kutsal Metinlerinde Kadnn Ban rtmesi T.C. Sakarya niversitesi , Yksek Lisans Tezi, 210601, 2007. YRKOLU Atalay ocuk Ruh Sal. - Ankara : [s.n.], 1986.

288