Ahmed Amîş Efendi̇

FATH SERTRBEDRI TIRNOVALI
Kutbul-rifn, Gavsul-Vsiln MRD- KML
AHMED AM EFEND
Kaddesellh srrahul azz
TAKDM Halvetiyye-i a'bniyye yolunun mrid-i Kmillerinden, 1920 ylnda srlanan Fatih sertrbedr Ahmed Am Hazretlerinin sohbet ve nasihatlerinin gne gibi tm gnllerde nasbdar olmasn Cenab- Allah'tan niyaz ediyorum. H. S. . 2011 Kasm - Kurban Bayram
"Ta ta olmu yere yatm, onun kaderinde baslmak var. Ama sen, sen ol yolda bir ta grdn zaman, sakn onu ayanla itme! Elinle bir kenara brak"
Derleyen: smail Hakk Altunta Kapak: Blent Engez Bask: Seil Ofset - stanbul Matbaamz tarafndan baslan bu deerli eseri, cretsiz olarak temin edebilirsiniz TEL: 0212 629 06 15 www. secilofset. com info @ secilofset. com
indekiler KUTBU'L-VSILN AHMED AM EFEND................ 9 Abdulhamid Han .............................................. 19 Adab ................................................................. 20 Adak ................................................................. 23 Ahlak ................................................................ 23 Allah Tel;....................................................... 23 Ana-Baba hakk ................................................ 24 Besmele............................................................ 24 Biat ................................................................... 24 Bor .................................................................. 25 Buz .................................................................. 25 Cennetlik ve cehennemlik ................................ 25 Cezbe................................................................ 26 alma ve gayret ............................................. 29 Deprem ............................................................ 30 Devriye ............................................................. 30 Eb Leheb......................................................... 30 Eb Tlib aleyhisselm ..................................... 30 Drt Halife ........................................................ 31 Dnya (lk) ........................................................ 32 Ekiya ............................................................... 33 Evlilik ................................................................ 33 Fel ................................................................... 33 Feraset ............................................................. 34 Gayb Haberler ................................................. 34 Hal .................................................................... 43 Havatr.............................................................. 43 Hayvanlar ......................................................... 45 Hz. Hatice Kbra aleyhisselm ......................... 45 Hediye .............................................................. 45 Hikmet .............................................................. 46 Himmet ............................................................ 47
6 Kelm- lileri ve Hatralar
Hizmet .............................................................. 48 Hsn- zan ....................................................... 48 lim ................................................................... 48 likiler .............................................................. 48 man ................................................................. 51 nsn- Kamil ..................................................... 51 rade ................................................................. 54 sim koyma ....................................................... 55 smail Hakk Bursevi ......................................... 56 -Vazife ............................................................ 57 Kabir halleri ...................................................... 57 Kader ................................................................ 57 Kadn ................................................................ 58 Kar Koca .......................................................... 59 Kelime-i Tevhid ................................................ 59 Kermet............................................................ 60 Kyamet ............................................................ 61 Kibir .................................................................. 61 Kitap ................................................................. 62 Kulluk; .............................................................. 62 Kurn- Kerim .................................................. 63 Kutsal meknlar ............................................... 64 Latife-aka ........................................................ 65 Marifet ............................................................. 65 Mecz-Rumuz................................................... 66 Mekn .............................................................. 67 Melek ve eytan .............................................. 67 Mjdeler........................................................... 67 Mrid-i Kmil .................................................. 67 Muhabbet (Sevgi)............................................. 69 Namaz .............................................................. 71 Rabta ............................................................... 73 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ............ 74
Ahmed Am Efendi 7
Resim................................................................ 76 Rzk .................................................................. 76 Ricl-i Gayb ...................................................... 76 Rumuz .............................................................. 77 Rya ................................................................. 77 Salk ................................................................ 78 Sava ................................................................ 79 Selam................................................................ 79 Seyr-u Sulk ..................................................... 79 Sigara................................................................ 83 Sohbet .............................................................. 83 eyh aban- Veli .............................................. 84 kr ................................................................ 84 lm................................................................. 84 Talebe, Salik (Dervi) ........................................ 86 Tasarruf ............................................................ 88 Tasavvuf ........................................................... 93 Tevhid............................................................... 93 Vahdet-i vcud ................................................. 95 Vef .................................................................. 99 Yaratl............................................................. 99 Yemek ............................................................ 100 Zalim............................................................... 100 Zikir ................................................................ 100 AHMED AM EFEND (1807-1920) LE AHMED AVN KONUKUN SOHBETLER ........................... 101 12 Zilka'de 1337 (9 Austos 1919) ................. 102 12 Zilhicce 1337 (7 Eyll 1919)....................... 107 5 Rebilevvel 1338 (28 Kasm 1919) .............. 110 9 Nisan 1336 (6 Nisan 1920) .......................... 112 HATIRALAR......................................................... 115 MARALI AHMED THR EFEND ....................... 163 HUZUR NEDR? .................................................. 169
Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden bana gelinceye kadar bu tecelliye kimse mazhar olup erimedi. Ben ise Rahmanirrahim tecellisine mazharm. Benden er beklemeyiniz.
Ahmet Am Efendi
Kaddesellh srrahul azz

FATH SERTRBEDRI TIRNOVALI KUTBU'L-VSILN AHMED AM EFEND kaddesellh srrahul azz (1807-20 aban 1338-9 Mays 1920 Fatih-stanbul) "Cmi-i makamt- keml, aziz-i kuds-i hisl Eeyh Ahmet Aml-Halvetiyy aban kaddesallah srrehl-l Hazretleri Bulgaristandaki Trnova kabasnda dnyaya terif buyurdular. Am bazlar tarafndan Ammi ismiyle yd edilegelmitir. Trkesinde kk amca anlamna gelmektedir. 1 nk Ahmed Am Efendi orta boylu
Am kelimesinin Arapadaki am veya amele ilgisi yoktur. Bu kelime Rumelide amca mnsnda ammn tasir (kltme) sigas olup amcack demektir. Rumelide ok sevilen ocuklar bu tbirle arlrlar) olup, Trbedar veya Trbedar Ahmed Efendi isimleriyle de tannr. Talebelerinden Em. Binba Kazm BRNn Sohbetname- isimli notlarnda Ahmed Ammi Efendi olarak yazldr. Srekli olarak isim bu ekilde yazl olunca zhul veya sehven olmad grlmekte olup,
bir zat imi. lk tahsilini tamamladktan sonra, Gelenbev smail Efendinin talebelerinden olup Filibe'de ders veren Uzun Ali Efendinin yetitirdii byk bir zatn ve Vidinli hoca Mustafa Efendi rencilerinden Klemeneli Mustafa Efendinin ve sair kemal ehlinin derslerine devam buyurmulardr. Daha sonra uzun bir zaman mektep hocal ile megul oldular. Esasen ftratlarna gmlm olan ilh cezbe-i k yznden bir manev stad ararken Bekta eyhlerinden Servili Sadk Efendiye mracaat ettilerse de: Sizin nasibiniz bizden deil, rk pklerdendir. Yerinize gidip ona intizar ediniz. cevabn aldlar ve birka sene bu ekilde beklemek zorunda kaldlar. O sralarda lem-l ird ve kutb-l-efrad Kuadal Eeyh, Esseyyid brahim Efendi, talebelerinden mertebe-i kemale vasl olan baz kiileri, kendilerine vekil olarak birer tarafa gnderdikleri gibi, Kadzade merl-Halvet Hazretlerini de Trnova'ya gndermilerdi. mer-l-Halvet Hazretleri Trnovaya terif edince bata Ahmet Am Efendi olduu halde ulemadan Emrullah Efendi, eraf- beldeden Hac Abdullah olu Hac Mehmet Aa ve takriben 35 sene mukaddem stanbul'da vefat eyleyen Trnoval Sleyman Efendi ve Bykada Malmdrl maiyetinde mstahdem iken irtihal eden Hac
Efendi Hazretlerinin Ammi ismiyle anlmasnn sebebini de ayrca aratrmak gerekmektedir.
Ahmed Am Efendi 11
Nesip Efendi ve dier birok taliban- ak- Muhammedi, mer-l Halvet Hazretlerinin meclis-i prnur- ezkrnda sermest-i cezebat- hakikat oldular. 1259 (1842) senesinde Kuadal brahim Efendi, hacca niyetle stanbul'dan ktlar. Hac dn stanbula dnmeyip am'da kaldlar. stanbul'da ve Anadolu ile Rumeli'nin birok yerlerinde bulunan dier halifeleri ve mer-l Halveti mektupla emirlerini alrlard. 1262 (1845) sene-i hicriyelerinde ikinci hac seferi iin talebeleriyle Medine-i Mnevvereye gitmilerdir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin huzurunda manev birok haller zuhur etmi ve oradan Mekke-i Mkerremeye mteveccihen yola kmlardr. Ancak yol esnasnda Hazret-i Pr-i Azamda kolera belirtileri grlm haclarn ehram giydikleri Rabi mevkiinde Hakka yrmlerdir. 2 Hazret-i Sultan Kuadal, Makam- Niyabet-i Muhammediyede Kalb-i lem olmak zere Bosnev Mehmet Tevfk Efendi Hazretlerini yerine vekil braktlar. Hazret-i Kuadalnn srlanmasndan sonra mer-l-Halvet Hazretleri Trnovada irad ile ner-i feyz ederek 1268 (1852) senesinde evvel Ahmet Am Efendiye, biraz sonra da Emrulah Efendiye hilfet vererek, her ikisini de irada mezun kldlar. Bir gece Ahmet Am Efendi, stanbul'dan Trnova'ya gelen ihvandan iki kii ile sohbet eder-
Vahhab hkmeti gelene kadar kabr-i saadetleri bilinmekteydi. u an ehline yine malumdur.
lerken Bosnevi Mehmet Tevfk Efendi Hazretlerinin kemalt- kutsiyelerine dair sz gemi ve ayn gece de Efendi hazretleri zuhur ederek Ahmet Am Efendi'yi stanbul'a davet etmilerdir. Ahmet Am Efendi, bu hdiseyi, mridi merl-Halveti Hazretlerine arzederek ald emre uyarak stanbula gitmi ve vahid-i zaman Bosnevi Mehmet Tevfk Efendi Hazretlerinden bu sefer rabta verme izni ile Trnova'ya dnmlerdir. 1281 (1864) tarihinde Bosnevi Mehmet Tevfik Efendi Hazretleri yine stanbul'a geldiler.3 Ahmet Am Efendi, Hazretin grt skdarl Hoca Ali Efendi, evamir mdr Rifat Efendi, skdarda Nalac dergh eyhi Mustafa Bey, evamir mdr Rifat Efendi, Kgar hkmeti sefiri sfatyla stanbul'a gelerek Hazret-i Bosnev'den istifade eyleyen eazm- ulema-y slmdan ve Fsus-l-hikem sarihlerinden Yakup Han- Kgar ve Fatih Trbedar Nidevi Bekir Efendi kaddesallah esrarehm hazaratnn her biri ile tekrar grerek Trnova'ya dndler. Ahmet Am Efendi 1294 (1877) senesine kadar orada ikamet ettiler. O sene Osmanl Hkmeti ile Rusya arasnda vuku bulan harp dolaysyla ailesiyle stanbul'a hicret ettiler. Bu son gelilerinde ihvandan yalnz Rifat Efendi ile Fatih Trbedar Nidevi Bekir Efendiyi buldular ve iki sene bu iki zat- mkerrem ile sohbet ettiler. Bazen da Kuadal Hazretlerinin telkinine izin buyurduklar Keeci
1283 (1866) tarihinde Bosnevi Mehmet Tevfik Efendi Hazretleri hakka yrd.
Ahmed Am Efendi 13
Hafz Ali ve zzet efendiler hazaratnn medfun bulunduklar Lokmac tekkesine giderek halka-i ezkrda bulunurlard. stanbul'a geldiklerinde Sleyman Efendi sohbet arkada olmulard. Sleyman Efendi Trnova'da senelerce mer-l-Halvet Hazretlerinin huzurunda bulunmu ve Mehmet Tevfik Efendi Hazretlerinin Hakka yrmelerinden stanbula gelmi, birka sene meclisi sahib-i zamanda bulunmu ve Bosnevi Hazret-i Bosnevden sonra tevhidin en byk tercmanlarndan saylan evamir mdr Rifat Efendi Hazretlerinin sohbet ve yol arkada olmu idi. Ahmet Am Efendi Hazretlerinin tecelligh- Srr- ekmeliyet olduklarn feraset-i maneviye ile en evvel kefeden Sleyman Efendi Hazretleridir. Sargzelde skender Paa Camiinin tabutluunda mcahede ve halvetle megul olan Ahmet Am Efendi Hazretlerini ok severlerdi. Onunla beraber sohbet ettiklerinde Ahmet Am Efendi Hazretlerinin hem damad- lileri ve Fatih ders-i amlarndan ve Rusuklu Hasan Sabri Efendi Hazretlerinden baka bir kimse dhil olamazd. te bu sralarda Trbedar Bekir Efendi hazretleri de, uhdelerinde bulunan trbedarlk grevini Ahmed Am Efendi Hazretlerine brakmalaryla Ftih Sultan Mehmed trbesinin trbedr olmu ve bu yzden Ftih Trbedr olarak da anlmtr. Daha Trnova'da iken, tanmamalarna ramen stanbul'da bulunan Nakibend eyhi Ahmed Ziyeddin Gmhanev (1813-1893) kendisine hilfet icazeti gndermitir. Yine Melm tarikatnn nc devre piri Muhammed Nrl Arab
(1813-1887) tarafndan Melm tarikatinden de teberruken verilmi icazeti vardr.4
Rumeli'nde mesleki Melmeti intiar ettiren byk mutasavvf Seyyid Muhammed Nurl Arab kaddesellh srrahul azzin Ahmet Am Efendi ile grmeleri u suretle vaki olmutur. Nurl Arab Hazretleri Hakka yrmeden alt ay nce stanbula geldiinde, Ahmet Am Efendi kendisini onun ziyaret edeceini ummu ve hatta kalben istemi. Ancak Nurl Arab ziyaret etmeden gitmitir. Ahmet Am Efendi bu durumdan Nurl Arabnin manevi mertebesinin yksek olduunu kefen anlaynca Usturumca kasabasna gitmek arzusu iinde domutur. Bu nedenle trbedeki arkadana bir hafta on gn kadar hava tebdiline gideceini sylemitir. O gn Sirkeciye indiinde mridlerinden bir zta tesadf etmi ve nereye gidecei sorunca, Selanike gideceini sylemi, bunun zerine mridi hemen bir bilet alarak kendisine takdim etmi Ahmet Am Efendiyi vapura bindirmitir. Rivayete gre daha vapurda bulunurken Nurl Arab kefen Trbedar'n geleceini bildiinden her zaman bindii hayvann mridlerinden birisi ile Selanik'e gndermi ve Falan gn falan saatte u ekilde u emailde vapurdan bir adam kacak onu al, bu hayvana bindir, sen de rikbnda (zengide) olduun halde buraya getir" diye emreylemitir. Bu suretle Ahmet Am Efendi 1304 Rumi senesinde (1888) Usturumca kasabasna gidip Seyyid Muhammed Nurl Arab'ye mlki ve bir hafta kadar misafir olmutur. Aralarnda samimi muhabbetler ve konumalar olmu ve bu arada Nurl Arab alt ay sonra " Ben de sana misafir geleceim" buyurmutur? Bu szn manasn yanndakiler anlayamam, fakat Ahmet Am Efendi derhal anlam ve
Ahmed Am Efendi 15
Am Efendi taliplerine Halveti, nadiren de Nak icazetnamesi vermitir. Tarikatlerin merasim, db ve erknndan uzak kalarak melmetle irda devam etmitir. Fakat mridlerin melmet kelimesini kullanmalarn yasaklamtr. Kendisinden ders isteyenlere tevbe ve istifar etmelerini, Kur'an okumalarn tavsiye ederdi. Ahmed Am'in pek ok mehur mridi vardr: Mutasavvflar smail Hakk Bursev (mehur mutasavvf deildir) ve Abdlaziz Mecdi Tolun, Hseyin Avni Konukman, lim Hasan Basri antay, felsefe ve tasavvuf stad smail Fenn Erturul, Sheyl nverin babas postac Mustafa Enver Bey, mehur hattat Hasan Rz Efendi bunlarn arasndadr. Am'in torununun damad ise Mehmed kifin yakn dostu olan Babanzde Ahmed Naim Efen-
memnunen dnmtr. Seyyid Muhammed Nurl Arabnin bu szden kasdettii mana, alt ay sonra Hakka yrylerini ihbar ve ondan sonra da bu muazzam srr ruhnin idraki melide " Kutbiyetin kendisine intikal edeceini tebirden ibarettir. Melmilerin ekseriyeti Seyyid Muhammed Nurl Arab den sonra veraseti Muhammediyenin Hac Ahmed Efendiye intikal ettiine kail iken gult- Melmiye ve ounluun er hatalarndan dolay Ahmet Am Efendi Melmetini izhar etmedi. Bu nedenle Melmlik hakkndaki halkn yanl ve haksz telkkisini bsbtn kaldrmak maksadyladr ki; Biz o ad yasak ettik! demitir. Hazreti Ahmet Am Efendi melm olan kiiler iinde mstesna olarak salikleriyle yalnz sohbet ve nazar ile teslik eder ve meratib telkin etmezlerdi.
di'dir. Ahmed Am Efendi 9 Mays 1920 tarihinde 126 (?) yanda iken stanbul'da Hakka yrd. Ahmet Am Efendi Hazretleri kutsal emaneti Bekir Efendiden teslim aldktan sonra bereketli bir mr srmler ve kendileri de, kendilerince malum olan vakitleri yaklatnda yerlerine Kayserili Mehmed Efendi Hazretlerini tevkil eylemilerdir. Ser Trbedar Ahmed Am Hazretleri, ayn zamanda damatlar bulunan Mderris Ahmed Nedim beyin ehzdebandaki Fevziye ars yanndaki evinde irtihal-i dr-i beka buyurmulardr. Gasillerini ise Fatih Camii imam Bekir Efendi yapmtr. Ancak bu konuda da ayan- hayret bir hdise cereyan etmitir. yle ki: Vefat'n vuku bulduu ev ehzadebanda olduundan, gaslin de bu semtin camii olan ehzadeba Camii imam tarafndan yaplmas gerekirken, o gn tesadfen ehzade ba imam bulunamam, neticede Ftih mam Bekir Efendi gasil iin arlm. Bekir Efendi gasil iini byk bir tazim ve itina ile yaptktan ve hazretin elini ve yzn ptkten sonra ayrlm. Bu hl, orada bulunanlarn, bilhassa Ahmed Naim ve Evrenoszde Sami Bey'in dikkatlerini ekmi ve hdisenin sebebini mam Bekir Efendiden renmek istemiler. srar karsnda Bekir Efendi u hdiseyi nakletmitir: "Bundan on sene kadar nceleri idi. Bir gn sabahleyin Sargzel hamamna gitmitim. Kurnalardan birinin banda yalca, zayf-nahiv bir ztn ykanmaya altn grnce yanna yaklatm ve Ftih trbedr olduunu grnce kendilerinden msaade isteyerek ykanmalarna yardmc olmak
Ahmed Am Efendi 17
istedim. Teekkr ettiler, memnuniyetlerini izhar ettiler, ancak yle buyurdular: Sen beni imdi kendi halime brak, fakat inaallah bilhere beni iyice ykarsn!.. Ben o zaman bunun mnsn (itiraf edeyim ki) anlamamtm. imdi bu kutsal hizmet bana dnce anladm ve kerametlerinin bu suretle zuhur ettiini idrk edince hayatlarnda iken ne derece gaflette bulunduumdan dolay mteessirim." Ahmed Am Hazretlerinin namazlarn Abdlaziz Mecdi Efendi kldrmtr. Mecdi Efendi bu hususu u ekilde nakletmitir. "Pr-i tarikat Hazret'i NASUH'yi mn leminde grdm. Ahmed Am Efendi'nin namazn kldrmak hususunda sana teklif vaki olacaktr, bunu kabul ve ifa et!" Buyurdular. Ben de o esnada vaki olan imamet teklifini bu emir ve iaret zerine kabul ve ifa ettim. Mbarek nann namazn bu suretle ed ettikten sonra hazr bulunan cemaata kar da: "Ey camaat-i mslimn! Ftih trbedr Ahmed Am Hazretlerini; hamil-i emnt-i sphaniye. Cmi-i kemlt- insaniye, kutb-l arifin, gavsul-vsln, olmak zere tanrz; sizler de bylece tanr ve ahadet eder misiniz?" diye soran Mecdi Efendiye cevaben hazr bulunan maher kalabalktan gr bir ses ykselir: "Eveeet...biz de yle bilir ve tanr, ahadet ederiz..." Hakka yrmesi zerine Evrenoszde Sami Bey'in yazd trih msra yledir: Gitdi glzr cemle pri efrd cihan (1338).
Yani, Allah'n Cemli olan gl bahesine, yani cennete dnyadaki herkesin piri olan Ahmed Efendi gitti. Makam alisi, stanbul Fatih Camii haziresinde bulunan Ahmed Am Efendimiz Hazretlerinin sol yannda olu, sa yannda ise Maral Ahmed Thir Memi Efendimiz Hazretleri yatmaktadr. Mezar tandaki yaz yledir: Hmili emnt Sbhniyye, Cmi'i makmt insniyye, Mrebbi slikn Rahmniyye El Hc Ahmed Am el-Halvet e-a'bn kuddise srrh hazretlerinin rhi erifleri iin El-Ftiha. 20 a'bn 1338/(9 Mays 1920) Kabir talarnn dierinde Evrenoszde Sm beyin u manzumesi yeralyor: Rh-i pk-i mrid-i yekta cenb-i Ahmede. Sye-i ar-i ilhdir mualla iyn Matla'-i feyz-i velayettir o kutbu'l-vsln Srr-i ferdiyyet olurdu vech-i pkinden iyn Rh-i bn-i Velide ekmel-i devrn olup Ehl-i hilme kble-i irfan idi birok zaman Ah kim ykseldi lhta, muhit-i vahdete Oldu envr-i tecell-i bekada b nian. Nevebr olduka envar-i cemali kalbime Parlyor piimde evak- sayfa-y cavidan Cezbe-i vahdetle Sami syledim tarh-i tam
AHMED AM EFENDNN KELMI LLERNDEN Bismillahirrahmanirrahim Abdulhamid Han Efendi Hazretleri buyurdular ki, 5 Abdlhamid Medine'ye ben de yava yava Abdlhamid imameyn mertebesine kmtr. lm anlamak isterseniz Abdlhamid'in haline baknz (Hal'inden sonraki hli) Bir gn Efendi Hazretleri nde, biz de bir iki ihvanla arkasndan yryorduk. imden bana bir kudret ihsan et de Abdlhamid'in tacn tahtn ykaym dedim. Efendi Hazretleri hemen dnerek; Hasan zulm neye derler bilir misin? buyurdular. laveten zalim bir padiaha kar silaha sarlmak da zulmdr, buyurdular. Allah tecellisini tekrar etmez. O geti (Mehmed Efendi Hazretleri kalben Abdlhamidin tekrar saltanata gelmesi iin temenniyatta bulun-
(Nakledilen btn kelm- erifler mmkn olduunca Ahmed Am Efendi Hazretlerinin kullanm olduu orijinal kelimeler ve kaynaklardaki ekil zere verilmektedir. Szler iinde baz elemeler yaplmtr. Ancak baz szlerin Onun ahsna ait olmamas durumu konuya arif olanlar tarafndan tenkide urayabilir. Bu yndeki zrmz Ahmed Am Efendinin yetitirdii talebelerininde ayn dnce ve usulde olmasndan dolay hepsinin hrmete haiz olacan takrir ederiz.)
duklar zaman buyurmular). Mehmed Efendimiz Hazretlerine merutiyeti mteakip birka kere kova ile su getirtip leene dktrp badehu ellerini ayaklarn suyun iine biraz zaman durdurduktan sonra al bunu, el ayak demez bir yere dkver buyurmular. Adab Adab Muhammediyedendir. Bir yere girdiiniz zaman namaz klyorlarsa cemaatle namaz klm da olsanz oraya girip namaz klnz. Birgn huzurlarndan karken eliyle mumu sndren Nevres Beye; yle yapma! hu diye fleyerek sndr. Necib Bey'in kardei Doktor Talat Bey'e Cemil Bey'e benden selam syle buyurmular ve akabinde de eyhin mi selam syledi, eyhim mi selam syledi diyeceksin. diye sormular. Talat Bey'de eyhim cevabn vermi, Gzel etmi. Al veri ederseniz ilk nce paray veriniz, sonra mal alnz. Ahmet Am Efendimiz buyurdular; Birgn ihvan ile eyhimizin huzurunda iken Emrullah Efendiye O benim hocam, dierine bu benim fakirimdir. buyurdular. Ben de acaba bana ne buyuracaklar diye muztarib iken bu da benim ktmirimdir. buyurduklarnda pek memnun oldum. Yusuf Bahri Bey rivayetiyle;
Ahmed Am Efendi 21
Balkan harbinde beni tayin ettiler. Huzura gittim, efendim harbe gidiyorum dedim. Yoo, yle harbe gidiyorum denmez. Harp bir emri azimdir, bil talep tayin edilirse tayin edildim denir. St ierken aznzda iyice dolatrn, lab (tkrk) ile karsn. (hazm kolay olsun diye) Allah olmak kolaydr, fakat Muhammed olmak gtr.6 Ahmet Am Efendi Mecdi Efendiye, "mecdi, sakn srr fa etme " der, Mecdi Efendi acaba bir ey mi yaptm diye korktum. Benim bu korkumu gidermek ve bir hakikat bildirmi olmak iin buyurdular ki, "Edemezsin ki, edilemez ki, ruhunu ortaya at, fa et anlat bakalm. Edemezsin, Oda yledir". 7 Kazm Bey: Sohbetlerine devam eder ve pek ok istifadeler ediyordum. Gnler aylar getike hazretin nasiyasinde parldayan ve grmekle mtelezziz olduum bu hakikat gneini bu olgun insani daha ok sev-
stat Abdlziz Mecdi Efendi bu sz yle tefsir ederlerdi: Allah Telda cemal ve cell tecellileri vardr. Kfr de, iman da halkeden Odur. Bununla beraber kfre raz deildir. Muhammediyet mertebesi ise yalnz cemal tecellisidir. Muhammed sallallh aleyhi ve sellem ancak kfr olmayan eyleri yapmakla mkelleftir; bu ise zordur. 7 Bu tenvir ve iraddan mlhem olarak, Mecdi Efendi derlerdi ki, "Cenab Hak srr vahdetin gizlenmesini ister, ve bu ii mahdut kullar ile idare eder, irad ve idlal kendisindendir .
meye balamtm. Huzurunda bulunduka acaba bir hizmet emrederini velev, bir bardak su olsun veya abdest tazelemek iin olsun eline ayana su dkmeyi isterdim. Ve emrine mntazr bulunuyordum. Su ime tarzda baka trl idi. Barda iki avucu iine alr ve evire evire suyu avcunda str sonra yudumda bitirir idi. Ve lezzetini enisini karda oturana bakana bile lezzet verecek derecede tam bir hevesle ierdi ve sonunda yarabbi sana ok kr derdi. Kazm Bey: Mabeyni Humayn tarafndan gnderilen baz hafiyeler Hazreti Azizin odasna kimlerin girip ktn tarassut (gzetliyor) ediyorlarm. Byle zamanlarda zaillerini (srekli gelmeyenleri) kabul etmeyerek burada durmayn grmyor musunuz, hafiyeler geziyor diyerek ziyaretilerini kabul etmezlerdi. Sahavet sft- enbiydr. Sah adam cennete girer. Cennet de burada balar. deti bozmayn, lemi gnahkr etmeyin. Tevekkl babnda durmazlarsa, (o kiiye) biraz ey verip savarlar. Ktahyal Sleyman Bey rivayetiyle; Huzurda Hazret Kur'an okurken iki, defa ziyaret ettim, Kur'an' bitirip kapadktan sonra Bu Kur'an'n sevabn sana hediye ettim. buyurdular. Ben skt ettim, yle olmaz, defa aldm kabul ettim de. buyurdular. Ben de defa tekrar ettim.
Ahmed Am Efendi 23
Adak Hastalandnz zaman ar gelmeyecek, yapabilecek bir neziri yapnz. Mesela bu hastalktan kurtulursan gnde iki rekt nafile namaz klaym, dersin. Ahlak Gr ge, belle ge, durma ge... Biz kpek tabiatlyz, kuu kuu derler geliriz, hot derler gideriz. brhim-l mereb olunuz. Ama brahim aleyhisselm olmadan da kendinizi atee atmaynz. Sen verdin, biz yedik; vermezsen ne yerdik. Allah Tel; Kelami nefs her lisandan sadr olur, fakat lisan Arab'a brnmtr. Kimseye nereden geliyorsun, nereye gidiyorsun diye sormak caiz deildir, eer sana birisi sorarsa uradan geliyorum, buraya gidiyorum daha dorusu, minh ileyhi O'ndan O'na dersin. nnallhe latifn bi'l-ibd 8 Allah Tel kullarna latiftir deil, Allah kullarnda latifdir. nk evvelkisi isneyniyeti icab eder. Cemii mkevvenat Hakkn zuhurudur. uunt ilahiye irdei zatiyedendir. Allah hatt zatnda ekberdir.
ra, 19
Kuadal Efendimizden; Hep kullar Allah Tel'dan o da ulema kullarndan hayet eder. (korkar)9 lah, agil10 manasnadr Btn arifler Allah'da fena olur, Allah'da kamil de fena olur. M'na kadmdir. Kimsenin olmaz. Ana-Baba hakk Analar Allah'n rahim sfatna, babalar da rezzak sfatna mazhar olurlar.11 Mehmet Efendim Hazretleri bir gn buyurdular ki, Huzurda idim, dier bir zat da vard. Hazreti Aziz o zata bakarak ve fakiri gstererek ben dnyay bunun evladlarna verdim, veririm ya! bana kim karr. buyurdular. Ben de; kimse karamaz dedim. Besmele Bismillahn manas, Allah'n bendeki taayyn ile 12 Biat Gyaben biat vermek detimiz deildir. Fa-
Btn kullar Allah'tan korkar, Allah da lim kullarndan korkar. nk alim sfat Allah Telnn sfatlarndandr. 10 agil: gal eden, tutan.* Megul eden, megul edici. * Megul olmay gerektiren. * Bir mlkte oturan. 11 Rzk vermek klfetli olduundan babann buzuna den hi iflah olmaz. 12 Bu fiil ztullah, sftullah ve halkullah ile zuhura geldi diye sylemektir.
Ahmed Am Efendi 25
kat Yzkere istifar, yzde salt u selam okusun. Bir de eseri eseri ey zlike-ey Nuru nuru ey zalike-ey 13olduunu bilsin buyurdu. Kuadal Efendimizden; Kula kul olmaynca adam adam olmazm. Kuadal Efendimizden; (Ululemirler iin) Onlar Hakkn azametine mazhar olmakla kar durmak olmaz. Bor Bakkal yahut dier birine borcunuz olursa aylnz alr almaz borcunuzu deyiniz. nk bu para ile bir iki el devreder ve kr eder. Eer paray vermezseniz haramdr. Buz Hazreti Azizimiz birgn mbarek sa ellerinin parmaklarnn ularyla mbarek vcutlarna vurarak bazlar gelip buna saplanrlar. buyurdular.14 Cennetlik ve cehennemlik Nevres Bey 'den; Cennetlik misin, Cehennemlik misin bilmek ister misin? bulunduun hale bak. Bulunduun hal Cennetlik ise Cennetliksin, Cehennemlik ise
Bir eyin eseri kendisi olunca nurun karlda yine nurdur 14 Bu sz muhabbet iinde sylenebilir.
13
Cehennemliksin.15 Vakf mala ihanet eden cehennem azabndan kurtulamaz. Cehennemde bazs bebin, bazs altbin sene durur. Allah senin iin ahrette odun kmr yakmaz. Cezbe Muhabbetin galeyan halinde hkm slikindir. Halil Efendiye buyurmular ki Ulan sen beni grdn zaman cezbeleniyorsun. Da, ta grdn zamanda cezbeleniyor musun? Halil Efendi; Hayr demi. yle ise olmad, ne zaman neyi grrsen hakikati ilahiyeyi mahede ile cezbelenirsen o zaman. Beyolu mfts olan Receb Arusan Mecdi Efendinin Komusu imi. Bir gn Ahmet Am Efendinin ziyaretine giderler. Hazretin elini perek Mecdi Efendi Receb Efendiyi Fatih hocalarndan diyerek takdim eder. lk sz olarak Efendi Hazretleri, "Allah ekber de. Mfaddaln aleyh nedir? Diye Receb Efendiye sorar. Receb Efendi Allah f haddi zatihi Ekberdir bu efl, tefil
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu ki; nsanlar yaadklar hl zere lrler ve ldkleri hl zere toplanrlar. (Tabern, el-Mu'cem'l-evst, IX/462; Hkim, el-Mstedrek, III/284.)
15
Ahmed Am Efendi 27
(babnda) ve mfddaln aleyh aranmaz, siz ararmsnz? Yani, biz hocalar aramayz, siz mutasavvflar arar msnz?16 Diye o da Ahmet Am Efendiye sorar. Efendi Hazretleri; Ben de bu suale byle cevab vermeni beklerdim" diyerek mfty takdir eder. Elinde tuttuu, enfiye kutusunu aarak bir tutam enfiye verir. O srada geride ayakda duran Mecdi Efendiye de bir tutam enfiye verir. ekmekte iken fart muhabbetinden Mecdi Efendi birden bire cezbelenir, Efendi Hazretlerinin zerine atlr ve kucaklar.17
16
Sarf kaidesi. 17 A. Mecdi Efendinin bir sayha kopararak Ahmed Am Efendinin zerine atlmasnn ve onu kucaklamasnn sebebi o srada Efendi Hazretlerinin "enfiye yle ekilmez byle ekilir" demesinin verdii zevkden ileri gelmi bu davet dili ile deil gnl ile olmu olacak ki Receb Arusan iitmemi, fakat Mecdi Efendi byle olduunu sylerlerdi. Abdlaziz Mecdi ile Receb Arusan ne zaman bir arada bulunsalar bu hadiseyi tekrar ederler, tazelerler idi. Bu srada Mecdi Efendi bir. Enfiye eker ve enfiye sebebi saadetimdir derlerdi. Yine kendileri de ara sra bu hadiseyi bakalarna naklederler ve meczub olmak istemem, cazib olmak isterim derlerdi ve byle demek ile Trbedar'daki bakasn cezbede bilmek kuvvet ve kudretini haiz olmay arzu ederim, demek isterlerdi A. Mecdi Efendi bu cezb hadisesini u cmleler ile izah ederlerdi. "Bazen mrid btn kuvvet ve kudretini bir an iin mridine verir, mrid o kuvvet ile yle bir aka der ki kendisini hemen mridinin zerine atar onu per, srr ve kemiklerini karacak derecede skar, ite
Receb Arusan hayrete varr. Mecdi Efendinin cezbe haline urayarak kendinden geince aralarnda yle bir konuma geer. Hangi tarikdensiniz? Halveti tarikindenim sulkm merli Halveti'den grdm. Daha ilerisini sorar isen abani tarikine ve aban Veli'ye mntesibim. Sizin iin Arab hoca ile grmtr ve Melmi'dir diyorlar. Melmet adnda bir tarikat yoktur, Bununla beraber umumiyet ile tarikatte Melmet byk bir makamdr. Tarikat Seyyide bak, Arab Hoca dediiniz Seyyid Muhammed Nurl Arab ise ok byk bir zat idi ben onun ile grtm. O benim sohbet eyhimdir" diye buyururlar. Sz buraya
cezb budur", ve bunu mrid yapar, yani kuvvet ve keramet mridde deil mriddedir. Ahmed Am Efendide de bu hal defa vaki olmutur. Biri Balkesirli Halil Efendi, Am Efendiyi o kadar skm ve srm ki baz dileri dklmtr. Bir defasnda Nevres Bey sarm ve skmtr. O derecede ki Am Efendinin zerinde bulunan bir madeni kalem krlm ve pantolon asksnn demiri kemiklerine batarak zedelemitir, ncs de Mecdi Efendi le vaki olmutur. Abdlaziz Mecdi Efendi de iki zat bylece cezb ettii, hatta Rt adnda birisinin skndan srtnda ki kemiklerin hayli zedelendii ve irtihallerinden drt be ay nce sanatkr bir gen muallimin birdenbire Mecdi Efendinin zerine atlarak dilerini kanatt grlm tr. u halde Mecdi Efendi de "cazib olmak hususundaki arzularna nail olmulardr demek olur.
Ahmed Am Efendi 29
gelince, Abdulaziz Mecdi Efendi de kendine gelerek birlikte kp giderler. alma ve gayret Siz alrsanz ben size gelirim, almazsanz yorulur bana gelirsiniz. Bulmal, duymal, doymal. Birgn ashabdan birisi Ya Resulallah sallallh aleyhi ve sellem ben filan zatn yannda alyorum. Yevmiye bana be kuru veriyor, yetimiyor derler. Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz de drt kurua al buyururlar. Bir mddet devam ettikten sonra gelip Ya Resulallah yine yetimiyor. derler. Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz kurua al buyururlar. Bu sefer para artmaya balar. Sebebini istizah (aklarken) Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz Paraya gre i gremiyordu, fazlas helal olmuyordu. Kazm Bey: Ahmet Am Efendi yine gnlerden bir gn sordu; Dersine alyor musun? Evet, efendim, alyorum. Hlbuki mektep derslerine alp almadm sormak istiyormu, Evvela mektep dersi ikinci derecede Ruh-i feyz- irfan bunlar bir birine kartrmamaldr, buyurdular.
Deprem Hareket-i arz getikten sonra kendimi u ayeti okurken buldum; Rabbena m halakte haz btlen sbhneke fe-kn zbe'n-nr. 18 Rabbimiz, Sen bunu bouna yaratmadn. Sen mnezzehsin. Bizi atein azabndan koru. Devriye Tuizz idim, tzill'ye geldim. 19 Tenezzl ayn terakkidir. Eb Leheb Biz Tebbet yed suresini hatim tamam olsun diye okuruz.20 Eb Tlib aleyhisselm Eb Talib radyallah anhdr.
l-i mrn, 191 Nevres Bey rivayetiyle Mehmed Efendimiz 'in Aziz Sultan'dan rivayetleri (Azizlikten, zellillie; Allah Teldan kullua indim) Maral Ahmed Thir Efendi buyurdu ki; "Abdlkadir Geylhi Hazretleri lecekleri gn kapnn eii nne uzanm, perian bir halde alyorlarm, sormular: "Ya Abdlkadir neye alarsn. Senden bahtiyar kimse var m? Sen zamann kutbusun." "te en son mertebeyi burada zillette buldum" demiler. Bizim Efendi Hazretleri Trbedar da zillette buldular." 20 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin amcas sebebiyle zmekten ekindiimizden dolay demektir.
19
18
Ahmed Am Efendi 31
Drt Halife Sairleri halife-i Hakkdr, Hazreti Ali Halife-i Rasuldr. Hazreti Raslllah Efendimiz tarafndan Hazreti Fatma'ya (sallallahu tel aleyhim ve al lihima. Allah mkevvenata nazar eyledi, iki kimseyi kendisine intihap etti(seti). Onun birisi senin baban, birisi de senin zevcindir. Nevres Beyefendiden; eyhim bana sual buyurdu, demden evvel din var myd? Evet, efendim vard, Dini slm. Hazreti Muhammed ka kiiyi irad buyurdu? Bende korktum, lisanen syleyemedim. ehadet parmam iaret ederek bir dedim. Evet, yalnz Hazreti Ali'yi irad buyurdular. Dier Sahabe-i Kiram talim ve terbiye ile Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz'i anladlar. Hazreti Ali kerremallh veche aynaya bakt, kendini grd. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyururlar ki; Biz Ali ile bir vcudduk, bu leme geldik, ba ayrld. Baz kiiler Hazret-i Ali Efendimizi Hazretlerinden Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimize ikyet ettiklerinde Ondan bana ikyette bulunmaynz. nneh mahssun f ztillh . buyurdular (O Allah'n zatna tahsis edilmitir) Nevres Bey rivayetiyle
Bir gn Hazreti Ali Efendimiz Ya Resulallah, namaz klmak istemiyorum ama ezan okunduu zaman iim szlyor. buyururlar, Akbetinin hayr olduuna alamettir buyurmular. Her m'min Alevdir, ama her Alev m'min deildir. Dnya (lk) Birisi yeni bir ev yaptrrsa, rtbe alrsa, yeni bir elbise giyerse tebrik etmeyiniz. Yeni bir gmlek bile giyseniz iki rekt namaz klnz. Ne talibi dnyayz, Ne ragb ukbayz, Biz ak eydayz. Hu Hu ya men h, Leysel h di ill Hu Talibin matlubundur Akn seyrani H Bunu Hazreti Azizimiz Efendimiz Makbule ve Nusret Hanmlar birlikte sylerlermi. Bazen Makbule hanma Sen bana bir ilahi okuyuver. buyururlarm, Makbule hanm yukardaki ilahiyi okurlarm. Fatih'in sandukasn etrafndaki demir parmaklklar iin; Bunlar zit ve faydasz eylerdir, satmaldr, byle durdurulmamaldr. nsanda en son kaybolan, manev saltanat hrsdr.
Ahmed Am Efendi 33
Ekiya Kuadal Efendimizden Naks iken irada kyam edenlerin mtenebbilerle (deliler) harndan korkarm.21 Evlilik Dnyada eini bulamazsan, iini bilemezsen rahat edemezsin. Hazreti deme Allah hitap etmi; Ya dem sen beni eskisi gibi gremezsin, grmek istediin zaman fer'in olan Havva'ya bak. Havva'ya hitap etmi Ya Havva sen beni eskisi gibi gremezsin, grmek istediin zaman asln olan deme bak. Fel Kerime-i muhteremeleri (Ahmed Am Efendinin kz) Aye Hanm buyururlar, Bir gn Efendibabamn yanna girmitim, imdi zuhur etti; Sbhna 'ilhi ve bi-hamdih estafrullhe 'lazm. Sbhna 'ilhi 'l-azm ve bi-hamdih estafrullh, l ilahe ve l kuvvete ill billahi 'l-azm Bu zikre devam eden nzul (fel) olmaktan mahfuzdur.
Naks iken eyhlie kalkanlarn delilerle harndan korkarm. rada mezun olmad halde bana adam toplayann, Mseylemet'l-Kezzb ile harndan korkulur.
21
Feraset Osmanldan szn, arifden gzn, evliyaullahdan zn saklamayazsn. Vcuduna sz gemeyenin bakasna sz gemez. Gayb Haberler am, Badat, Msr, birisi sudan, biri saikadan (yldrm) biri de hareketi arzdan (deprem) harab olacaktr. Trk kavmi ebabil kuu22 ile helak olacak. Trk tenassur edecek. (Trkler hristiyanlaacak) Nazif Efendiye, Ben yaknda gideceim, cenazeme gelme. Sen tahamml edemezsin. Nevres Bey; Ben genliimde mutaassbdm, lisan okuyanlara itiraz ederdim. eyhim bir gn buyurdu ki Ahmed bir ngiliz, bir Fransz, bir Rus geldiler. Fatiha-i erifeyi kendi lisanlarnda okursan Mslman olacaklar, buyurdu ben de durdum kaldm. Miralay Hilmi Bey rivayetiyle; Hazreti Aziz'i ilk ziyaretimizde bu milletin hali ne olacak diye sordum. Gvurlar girer yine kar. Allah dinini hfz eder. buyurdular. Bir gn, Ahmet Am Efendi, yemek yenilmek zere tam sofraya oturduu srada, evde ekmek olmadn hanm haber verir. Ahmet Am
22
Hava harektlar ile
Ahmed Am Efendi 35
Efendiye ekmek almak iin bakkala gnderilecek o srada evde baka kimse de bulunmad iin, gidip kendisinin almasn, hanmna syler. O da cevaben: Hemen dar kmak iin arafl olmadn, imdi birinin geleceini ve ona aldracan sylerse de Ahmet Am Efendi beklemek istemeyerek Byle k al, beis yok! Der, ve hanmda bana yle bir rt atarak, fakat stn bir ey giymeyerek, evdeki kyafetiyle gidip bakkaldan ekmei alr, gelir. Ertesi gn, trbede, ziyaretine giden stat Abdlziz Mecdi ye, Ahmet Am Efendi, bu hdiseyi olduu gibi naklederek "Bir defa azmdan km bulundu, sylememeli idim, fakat her halde sylediim gibi olacak, araf kalkacaktr" buyurmular. Kazm Bey: Yine Bulgar ihtilali zamannda Manastrda mlkiye hapishanesinin haricen bir blkle muhafazasna memur edilmitim. Muhafzlarn ekserisi Bulgar komitalar idi. bu meyanda nezaret altnda bulunan Trk muhibbi bir Bulgar papaz ile dost oldum. smi Papayorgi (Florinann Nevokas ) kynden idi babas Trk annesi Bulgar idi. Bu papaz bana 1319 (1903) ihtilali balayaca gn ve alametlerini bildirdi. Kendisine itimat edilerek vak'ay olduu gibi hocam Mekteb-i Rtiye Askeriye mdr Bursal Kolaas Tahir bey'e syledim. Ve o vasta ile Valiye ve Askeri kumandanna da keyfiyeti arzeyledim. Filhakika Papazn dedii gibi ihtilal dedii gn balad Manastrda otluklu bahenin kme halindeki otlarnn tututurulmas ve kyler-
de mslman hanelerinin yaklmas, slamlarn katli gibi fecai ile balad. Yaplan ihbarda hkmet vaktnda tertibat alarak ihtilali bastrmaa muvaffak oldu (Rus Konsolosunun iki Jandarma tarafndan katli ve jandarmalarn salben (asarak) idamlar )bu vukuat cmlesindendir. Bundan sonra Jandarmada yaplan tensikat (dzenlemeler) zerine mezkr mesleke girdim. Beyrut Jandarma efrad cedide mektebi 4. Blk kumandanlna tayin klndim. ok gemeden talya-Trabulusgarp Harbi zuhur etti italyanlar harp gemileriyle Beyruta gelerek bizim Avni ilh ve Ankara torpitolarn teslim almak istediler. Verilmeyince muharebe balad ve gemilerin zerine ate atlar. Bizim torpitolaryaktlar. Bu meyanda bir ok asker ve ahalinin ehit olmasna sebebiyet verdiler. te byle skntl bir zamanda ve her trl tehlikeye kar mevcut Jandarma ile memleketin dhili emniyet ve asayiini temin ile megul iken garip bir mracaat vuku buldu. Arabn birisi Jandarma alayna geldi cephaneliin Paratonerlerinin kesilerek tanlmaz bir hale gelmesi iin bizleri ve zabitan uyarda bulundu. Bu mhim ve makul talep derhal kabul ve icra klnd. talya donanmas cephanelii atelemek iin mevkiini denizden Harp gemileriyle pek ok arad ise de bulamad. Bylelikle memleket mhim bir itihalden kurtuldu ve dman Vapurlar akam; zeri gittiler. Beyrutta bundan sonra ok kalmadm. Rumeliye skp alayna naklim iin icra klnd oraya varmamla beraber Balkan harbi zuhura geldi Komanovada ordunun malubiyete duar olmasyla Srpllar skp zerine gelmee baladlar. Mu-
Ahmed Am Efendi 37
hammed Nurul Arabn hafidi (torunu) Hac Kamal Efendiyi talabeleri ve ailesiyle Selanike gnderdik. Fakirde bir gece sonra hareketle Selanik tarikiyle Manastra gelmi bulunuyordu. Manastrnda dmesiyle beraber Grceye kadar gitmi isemde o sarada Jandarmaya mensup ve ordu ile hi bir irtibatm bulunmad ve hastalanmaklm zerine iadeyi afiyete kadar Grcede yakn akrabalarmn hanesinde misafir kaldm. Ve Grceninde dmesi zerine ve tekrar tebdilen Manastra oradan da Selanik yoluyla zmire ve oradanda stanbula geldim. Hazreti Ahmet Am Efendime ancak 14 sene sonra tekrar kavumu oldum. Mbarek ellerini ptkten sonra ismimi sordu Kazm dememle Bizim Kazm m? diye sordu. Neredesin? Kazm kendini ok zlettin buyurdular. Cevaben; Ancak imdi geliyorum efendim dedim. Rumeli ahvalinden sormas ile vekayi muhtasaran arzettim. Merhameti ilahiyenin bu mmeti merhumeye has bir evkatle tecellisz olmasn diledim. Bu ilerin banda kalbimden syleyerek hep Rus frlda vardr, dedim. Cevaben Fekatele Talute Calute ayetini (Bakara, 251) okudu.23
Tlt: srailoullarnn meliki. Esas ad Saul'dr. Kelime olarak "Tlt" branice bir lakabdr. Arapa "Tl" kelimesi ile alakal olup, ar derecede boylu ve kudretli anlamna gelir. Kur'an'da iki yerde Tlt kelimesi gemektedir. Birka yerde de, ona iaret eden zamirler bulunmaktadr.
23
Msr ile Filistin arasnda yaayan Amalika adl bir kavim vard. Balarnda Clt adnda bir kral bulunuyordu. Bunlar srailoullarna saldrp onlar perian ettiler. srailoullar da, kendi peygamberlerinden, dmanlaryla arpmak iin kendilerine bir kumandan tayin etmesini istediler. Onlarn bu peygamberi, Musa aleyhisselmdan sonraki peygamberlerden biriydi. Onlarn bu talebi zerine, peygamberleri onlarn basna, nesli Ya'kb aleyhisselm'n olu Bunyamin'e dayanan Tlt'u hkmdar olarak tayin etti. Bu durum Kur'an'da syle ifde edilmitir: "Peygamberleri onlara: "Bilin ki Allah, Tlt'u size hkmdar olarak gnderdi" dedi. Bunun zerine (onlar): "Biz hkmdarla daha layk olduumuz halde, kendisine servet ve zenginlik ynnden geni imknlar verilmemiken, o bize nasl hkmdar olur?" dediler. (Peygamberleri): "Allah sizin zerinize onu seti. limde ve cssede ona, sizden daha ok stnlk verdi. Allah mlkn dilediine verir. Allah her eyi ihta eder ve her eyi bilendir" dedi" (Bakara, 247). srailoullar onun kralln tasvip etmek istemediler; ii zenginlik ve ksr kavmiyet noktasndan ele almaya altlar. Oysa ayette ifde edildii gibi, Yce Allah, Tlt'a ilimde ve cisimde, madd ve manev ynden bir stnlk vermiti. Madd ynden iri csseli, gl, kuvvetli ve gzel olarak yaratmt. Manev ynden de, din, siyas, fen, teknik ve sava ilimlerinde ona stn bir baar ve maharet vermiti. Ayn zamanda o, fakirlere kar merhametli ve efkatliydi, yoksullarn dertleriyle dertlenir, skntlarn gidermeye alrd. Bir de, Yce Allah amirlii dilediine verir. Komutanlk ve amirlik iin bunlar nemlidir. Yoksa veraset, soy-sop, ayr nesepten gelme artlar geerli ve nemli deildir. Tlt komutanl ele aldktan sonra, askerleriyle
Ahmed Am Efendi 39
Clt'a kar cihada kyor ve nce askerlerini deniyor. Askerlerinden ihlasl ve samimi olanlar belirlendikten sonra, dmanlaryla cihada devam ediyor. Yce Allah bu hususta Kur'an'da u aklamada bulunmutur: Tlt, ordusuyla birlikte ayrldnda dedi ki: "Dorusu Allah sizi bir rmakla imtihan edecektir. Kim bundan ierse, artk o benden deildir ve kim de -eliyle bir avu avulayanlar hari- onu tatmazsa, o bendendir." Onlardan az bir blm dnda ondan itiler. O, kendisiyle beraber imn edenlerle onu (rma) geince, onlar (geride kalanlar): "Bugn bizim Clt'a ve ordusuna kar (koyacak) gcmz yok" dediler. (O zaman) Allah'a kavuacaklarna kesin gz ile bakanlar: "Nice az bir topluluk, daha ok olan bir toplulua Allah'n izniyle galip gelmitir. Allah sabredenlerle beraberdir" dediler" (Bakara, 249). Tlat ve askerlerinin, Clt ve askerlerine kar cihada hazrlandklarnda, Allah'a kar yaptklar niyz ve dualar, Kur'an'da yle haber verilmitir: "Onlar, (Tlt ve ordusu) Calut ve ordusuna kar meydana (savaa) ktklarnda, dediler ki:-Rabbimiz, zerimize sabr yadr. Admlarmz sabit kl (kaydrma) ve kafirler topluluuna kar bize yardm et" (Bakara, 250). Tlt ile askerlerinin zaferini ve Clt ile askerlerinin de ykln haber veren bir ayetin meli ise, yledir: "Derken, Allah'n izniyle onlar bozdular. Dvd Clt'u ldrd. Allah ona (Dvd'a) hkmdarlk ve hikmet verdi ve ona dilediini retti. Eer Allah, insanlarn bir ksmyla dierlerini savmasayd, dnya bozulurdu. Fakat Allah, btn lemlere kar ltuf sahibidir" (Bakara, 251). Ayette de ifde edildii gibi, Dvd aleyhisselm, Tlt'un komutasnda toplanm bulunan srailoullar-
en nihayet Talut Caluti katledecek ve ancak o zaman ferahlk olacaktr. buyurdular ve elimden tutarak Fatih camii havlusunu beraberce yrdk. Esna-i rahte (yol esnasnda) eski arkadam Veliyi sordum. Kim bilir nerede srtyor buyurdu. Talebeliimde beni onun rehberliine vermitiniz dedim. Biz hvanmz kendimiz terbiye eder bakalarha vermeyiz. buyurdular. Ve artk haneyi saadetlerine doru giderken msaade isteyerek tekrar veda eyledim. Hazreti dem'e btn diller teklif edildi, ama Trk lisann seti. Onun iin Trk devleti ilelebet payidar olur. Yerde gkte byk deiiklikler olacak. Semavatta byk deiiklikler olacak bir yldz peyda olacak. Paris ehri semav bir hdise ile mahvolacak. nc Dnya Harbi kacak, Efendim hazretleri buyurdu ki; Rusya mahvolacak, kk bir devlet haline gelecek. Anadolu ahalisine dua ettim, bu badirede onlara ziyan gelmeyecek. Bu esnada avucunu skar gibi yaparak Rusyay klttm, klttm. ngiltere ve Yunanistan mahva mahkm-
nn arasndayd ve kar ordunun banda bulunan Clt'u ldrd. Bylece srailoullar bu savata galip kt. Filistin ordusu yenildi. Dvd aleyhisselm bilhare Tlt'un kz ile evlendi ve onun lmnden sonra da onun yerine kral oldu.
Ahmed Am Efendi 41
dur. ngilizler o zaman Trk donanmasna bakp gpta edecekler, hayflanacaklar. Ona memnunum ki sizi ok iyi gnler bekliyor. Efendim ( Mehmed Tevfik Efendi Hazretleri nakletti): 60 - 70 sene byk iyilik olacak. Memleket selmla idare edilecek. Ben grmem ama sen grrsnz, buyururlard. Efendim de ( Hoca Efendi Hazretleri ) orada idi ama kemltndan tr ona deil bana sylerlerdi. Bir sabah Efendimin huzuruna girdiimde: Mustafa ne haberler var ? diye sordular. O sabahki gazeteler Yunanllarn Bursay igal ettiini yazyordu. Arz ettim. Gelen kitab, biz deiliz buyurdular. Gazeteyi kendilerine verdim. Gazetedeki resimde bir Yunan zabiti Orhan Gazi'nin sandukasnn zerine oturmu, elindeki kam ile sandukaya vuruyordu. Bunu grnce mbarek gzleri doldu. Hiddetle: Bu kfirler Anadolu'dan kacak! kacak! kacak! Onlar nasl katklarn; kovalayan nasl kovaladn bilemeyecek buyurdular. Her bir 'kacak ' lf bir seneye tekabl etti. yl sonra Yunanllar Anadoludan kovaladk. Onlar nasl katklarn, bizimkiler nasl kovaladklarn bilemediler. (Bu beyan Mustafa zeren Efendiden rivayettir. Nakleden Dr. Hamdi Hizalan Beyefendi'dir) 1919 da Ahmet Am Efendiye: zmir igal oldu haberi iletilince: "Muvakattir!" (vakitli, geici bir zamandr) buyurup, ayn sz defa tekrarlamlar. Gerekten zmir igali sene srm..
A. Mecdi Efendi rivayeti ile A. Mecdi Efendi, aslen Sivasl olup Konyaya da yerleen ve lise mekteblerinde din bilgileri ve farisi, dillerini okutan ve bilahare mebus olan Ali Kemali Efendi namnndaki bir zat Ahmet Am Efendi gtrr. Ali Kemali Efendi elini pp diz kerek karsnda oturduu zaman Hazret, " Rahmetmetullahi, aleyhi rahmeten vasaten" 24demi ve baka bir sz sylememi. Oradan ikisi birlikte ayrlp kmlar. Ali Kemali Efendi, Damat Ferit Paa hkmetlerinde ksa bir sre Maarif ve Dhiliye nazrl yapt, bu esnada Milli Mcadele aleyhine sert tutumlar gsterdi. Kurtulu Sava'nn zaferinden sonra stanbul'da tutuklanarak zmit'te Nurettin Paa'ya bal askeri birliklerce lin edildi.25
Allah Telnn byk rahmeti zerine olsun. Ermeni yanls olarak grlen baz yazlarndan dolay dmanlarnca 'Artin Kemal' eklinde adlandrlr. Mustafa Kemal'e ve Milli mcadeleye kar tavr tutumu yznden pek oklar tarafndan hain olarak damgalanmtr* 4 Kasm 1922 gn, Tekilat- Mahsusa mensubu birka kii Ali Kemal'i Tokatlyan Oteli 'nde gittii berber dkknndan kararak stiklal Mahkemesi'ne karlmak zere Ankara'ya gtreceklerini bildirdiler. Gerekte ise Ali Kemal, zmit'te blge kumandan Sakall Nurettin Paa'ya teslim edildi. Nurettin Paa ile grtkten sonra dar karken kumandanlk karargh nnde bekleyen "gen subaylar" tarafndan lin edildi (6 Kasm 1922). Kafas ekilerle ve talarla krlarak ldrld. plak vcudu ayaklarna ip balanarak sokaklarda dolatrld. Cesedi, Lozan Konferans'na giderken trenle zmit'ten geecek olan smet Paa grsn
25
24
Ahmed Am Efendi 43
Ben Kureyden biri ( bir defasnda: Evld- Resulden birisi ) zulm ve tisafa mruz kalnca Kay Aireti'ne iltica etti. Mrr-i eyyam ve zaman ile onlara ba oldu. Fakat kendileri de bilmez. Fatih ile Yavuz Selim Han, mmeyn silkindendir. Trk devleti ( bir defasnda da: Trk Milleti) il yevmi'l - kyme baki kalr, payidar olur. Fakat ekl-i idaresi ekilden ekile tahavvl eder. Hal Bizler illetten, klletten, zilletten ri olmayz, yalnz yatacak derecede hastalk vcdumuzu istila edemez. Benim ihvanm bahtiyardr. O bahtiyarl, zuhurunda grrler. Bendendirler, halka ne karrlar; halktandrlar, bana ne gelirler. Havatr Hatrat red ile urama, hatrat, ilham, vahy hepsi birdir.26 Efendi Hazretlerine buyurdular ki; Bir gn Hazreti Azizimizin huzuru saadetlerinde iken
diye istasyonda bir sehpaya asld. zmitte defnedilen Ali Kemal'in mezar, bana bir mezarta veya herhangi bir iaret konulmamas sebebiyle zamanla ortadan kayboldu; uzun aratrmalar sonunda 1950'lerde yeri tespit edilebildi. 26 Hatra gelen eyler, vesvese bile olsa meul omayn demektir.
Ulan nasl idare edebiliyorum mu? Ben de evet efendim dedim. Mes'ulmym?, Hayr efendim. Mes'ul olmadm neden anladn? Efendim ilham zat ile hareket ediyorsunuz. H, ilham zatde havatr olmaz. buyurdular. Kazm Bey; Yine gnlerde bir gn hazretin Trbe de ziyaretine gitmitim. O gn pek hararetli ve cokun bir hal idi anlatarak takrirlerine devam ediyor ve. Dinleyen ihvan mustagraki feyz-i irfan ediyordu. Bu esnada muhabbetlerinden sermest ve cezbeli olduum halde gnlme pek tuhaf bir hatr (vesvese) geldi. yleki; Sizdeki bu fuyuzat-i ilahiyeden velevki bir emme-i kalil veya bir zerre kadar olsun ihsana nail olsam acaba sizin gibi przevk ve niat olarak cuid-derya gibi bende sizin gibi muhataplarna bylece talim ve tevhime kadir ve muktedir olabilirmiyim gibi bir hatra geldi. Derekap (hemen) saniye gemeden hazret ban bana evirerek; yapabilirmisin be..? dedi. Mrit huzurunda yaptm bu kstahlktan piman olarak kemali hacaletle nme baktm mrit huzurunda nefes tutmann27 srr hikmetini bu ac ihtar ile idrak eyledim ve bir daha muhabbetinden gayri hi bir eyin bir dilek veya arzunun gnlme girmesine muvafakat etmedim.
27
Nefsin isteklerini iten geirme
Ahmed Am Efendi 45
Hayvanlar Meratibi hayvaniyeden insana en yakn olan beygirdir.28 Alktan lme tehlikesi olursa kpek etini yiyip kurtulmak varsa kpek etini yiyecek, yemez lrse mes'uldur. Domuz eti olursa yemez lrse mes'ul deildir, yer kurtulursa yine mes'ul deildir, nk nass- kti vardr. Bir hayvan keserken elinize ba aldnz zaman, dur hayvan imdi seni makam insana getireceim deyiniz, ba vurunuz. Gvercinler ile rmcekler Allah'n rahmet askerleridir, birok evliyaya hizmet etmilerdir. Hz. Hatice Kbra aleyhisselm Nusret Hanm rivayetiyle; Hazreti Hatice aleyhisselm validemizin vefat srasnda Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz Ya Hatice, ortan olan Hazreti Meryem'e benden selam syle. demi, buyururlar. Hediye Asl hediye bizlere verilir. Birine bir ey verirken hediye veya sadaka deyiniz. Suret insann (avamn) anasn koalar.29 Kuadal Efendimiz, Sultan Selim imam
Hayvan snfnda insana en yakn gelen at dr, diyerek maymundan da gelmediine de iaret etmitir. 29 Trakya Argosunda koalamak: Kovalamak.
28
Mehmet Can efendiye gnderilmi. Mehmed Can Efendi imam efendiye sizi bana gnderdiler ki kendilerini anlatsnlar. Hicaza gidip gelen bir zat Hazreti Azizimiz Sultanmza bir tesbih hediye eder. Hazret de Efendi Hazretlerinin Mehmed ben yar ile cnbde iken stn kopardm, sen al da bak. ...Sen de koparrsan birine ver de eksin buyururlar. Hikmet erkesi Mustafa Efendi Azizimizin ihvanndan bir zat Yozgat Valisi imi. Hasta olmu, stanbul'dan doktor arm. Kendisini muayeneden sonra erke'te eyhim vardr, Onu da tedavi et. diye erke'e gnderir. Doktor saadethanelerine mracaat eder. Haremde derler. Ertesi gn ziyaretlerine gider. Valinin selamn ve kendisine verdii emri arz eder. Bak Doktor: Bu akam bizim hastalkla hasbihal ettik, bana dedi ki biz seninle anlatk, bu vcuda zararm yok. imdi beni vcutdan atarlarsa yeni gelecek zarar verir dedi. Mamafih grtmze memnun oldum. buyururlar. rad ne'e-i Muhammediye ile olur. O da imdi Halvetilerde vardr. Biraz da Kadirilerde var. Nevres Beyden; Sadk'a yaz; yanna gelenlerin kimine cehren, kimine kalben benden selam sylesin, kalben selam verdiklerinde ve aleykm selam diyene
Ahmed Am Efendi 47
rastgelir buyurdular. Kuadal Efendimiz Beypazar Ali Efendimiz Hazretlerine devam ederken medresede arasra zikir ederlermi. Talebe bundan mteki olarak birgn odada bulunmadklar bir srada eyalarn, kitaplarn dar atmlar. Kuadal Efendimiz dnlerinde bu hali grnce hibir ey sylememiler. Dorudan Hazretin huzurlarna gitmiler. Ah brahim ne olurdu, azn ap iki lkrd syleyeydin. Git gr eyalarn atanlarn ikisi de ldler. buyurmular. Bir yerde grdm varlktan yoklua dm olanlardan birisine muavenet (yardm) etmek isterseniz kuvvetliye muavenette bulununuz. Gkten denin paras bulunur, gnlden denin paras bulunmaz. Ne kadar terakki edersen et, stnde yine fahmet30 vardr. Himmet Nevres Beyden; Birgn huzurda birka ihvanla (Ali, Asm) beraber bulunuyorduk. Hazreti Aziz sohbet buyuruyorlard. Bir ocuk geldi, ileriye doru giderek yksek sesle Kur'an okumaya balad. Hazret sohbeti kestiler. ocuk Kur'an' bitirdi, giderken Gel uraya otur, bana ilahi oku. buyurdular. ocuk ilahi okumaya balad. Hazret cezbelenip avularnn iini, ocua ptrerek bir de tokat
30
Ululuk, itibr, deer, kymet
atar gibi iltifat buyurarak Haydi, (Hay de) git buyurdular. Ahmet Am Efendi dnya ahvalinin bozulduuna dair ikyette bulunan mridlerinden Halil Efendiye, "Halil baksana bana, ben bir algy bozar tekrar yaparm ve alarm, senin bu ilere akln ermez " der. Ve bu zataa huzurlarnda ileri geri sz syletmezlermi, Hizmet iniz varken brakp bana gelmeyiniz. Efendim emret deyip durmayn, (femi saadetlerini (dudaklarn) gstererek) buradan bir ey kar yapamazsnz, mes'ul olursunuz. Birgn Hseyin Avni Bey huzura gider. Ben eyle hizmet ettim, bilirim eyhe hizmet ok gtr. buyururlar. Hsn- zan Sizden birisinin halini sorarlarsa tek bir iyi halini biliyorsanz onu syleyiniz. (yi deyiniz.) lim deme inen ilk suhuf u hesap birden dokuza kadar rakamlar, ikincisi hendese, ncs mimaridir. Onun iin hesap kyamete kadar terakki edecektir. likiler Kuadal Efendimizden; Haa bende hata olmaz, bir hata varsa o da Ha-
Ahmed Am Efendi 49
c Ahmed dediimdir buyurmu. El ile men et, dil ile men et, kalb ile men et, El ile men zahirnun, dil ile men ulemann, kalb ile men evliyaullahn vazifesidir, ez'afu iman (zayf iman) yani en kuvvetlisi budur.31 i kendi haline brak, Allah en iyisini yapar. Kendi iini kendin gr. Kaya gibi olmal, kmldatan olursa kmldamal. Kaldrm olmu, yere yatm onu inersin, lkin ayanla itmek olmaz. Yannzda biri Kur'an yanl okursa tashih etmeyiniz. Biz bunu byle biliyorduk deyiniz. Tuttuunuz hizmeti namaz klmasn bilmiyor, okumas da yoksa Bismillahirrahmanirrahim, elhamd lillahi Rabbi'l-lemri'l retiniz, namaz kaldrnz, sonra errahmanirrahim'i sonra mliki yevmi'd-din .... il ahir retiniz.32 Kir kiri ykar, kr kr yeder. Kirkor'a deme, Kirkor deme, Kirkor yol doru gider.33 Gitme, gitme diye srar etme, bu gece hac Ahmed ikileti. Bir yere misafir gittiiniz zaman sigara verirlerse iiniz, menhiyattan bir ey olursa ona da bir bahane bulunuz, haramdr diye red etmeyi-
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin zayf iman olarak hadiste buyurmas nadirattan olduu iindir. Kalb ile tasarruf edebilmek ne byk servettir. 32 Azar azar, birer ayet reterek; 33 Kiri terk eder doru yol gider.
31
niz, mideme dokunuyor, doktor men etti gibi. Bir kahvede oturursanz yannza birisi gelirse kahve smarlaynz. Meyhanede olursa rak smarlaynz. Osmanllk byledir. Bir gn ashab- kiram ile Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz Hazretleri ile sohbet buyururlarken birisinin gelmekte olduunu grerek. Dnyann en erir adam geliyor. buyurdular. Geldikten sonra riday saadetlerini o adamn altna yayp oturttular. Kalkp gittikten sonra Sahabe-i Kiram Ya Resulallah sallallh aleyhi ve sellem byle buyurdunuz, sonra da bu ikram yaptnz deyince Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz O kavminin ulusudur. Ululuk Haktan atadr. Onu istihfaf etmek hatadr. buyururlar.34 Mehmet Efendimiz Hazretleri Efendim, Sadk Bey'e mracatla bir i istemek arzusundaym. diye mracaatta bulunurlar. Hazreti Azizimiz gcenmeyeceine emin isen mracaat et buyururlar. Nevres Bey rivayetiyle Bir gn zm alyorduk. zmc deneleri ko34
Bir gn Sahabe-i Kiram Huzuru Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ile oturur iken ashaptan bir zat gelip Efendimiz'e sarlr. Huzurda bulunan eshab bunu terki edebe hamlederler. O zat gittikten sonra Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz yine ayn szleri buyururlar.
Ahmed Am Efendi 51
yuyordu. Ben itiraz edip koyma dedim. Brak! Taneleri kime verecek. buyurdular. Aa baa baldr. Btn ktlkler yukardan gelir. man Kfir yoktur, senin kfir dediin iin kfirdir. Karnzda bir adam geldii zaman yzn grdnzde Hakk hatrlayp zikir ettiriyorsa o m'mindir. nsn- Kamil Hakk insan kmildir. Benim yanma gelip li vechi'llh be dakika oturan imann kurtarmadan gitmez (... imann kurtarr). Bizi sevenleri sevenler, imann kurtarmadan ahirete gitmezler. Beni ok sevin cannz ben alaym, cannz actmam. Evliyaullahtan iki snf bahtiyardr. Biri hayat cavidaniye mazhar olanlar, dieri sine-i Resulullah' (Muhammediyeyi) saran demler (Hayat- cavidaniye mazhar olanlar yani hayat- zatiye ile hay olanlar). Evliyaullahtan Azer; Bizim yolumuzun esas Allah'tan gafil olmamak, kimseyi incitmemek. buyururlarm. Necip Bey rivayetiyle; Bir ka defa huzurlarna girdiimde Neye geldin? buyurdular. Ben de; Cemli b kemlinizi grmeye geldim. de-
dim, Ha, sen onu gremezin, lakin lahm ve sahm (et ve iya) grrsn. Efendime geldim de o sana yeter. buyurdular. Ta nur topra nur, kmil lmez, kapdan kaba tanr. Hoca Efendimiz Hazretleri bizzat nsan kmil sahibinin bir sz var pek houma gider. Buyurdular ki, Havf ve reca kaydnda kurtulmadka insan insan kmil olamaz. Mesel yz evliyaullah idam etseler kl kprdarsa veyahut kendisine kutbiyet ve gavsiyet zuhuru arzusu geldiyse fakr tam sahibi olamaz. Evranos Sami Bey rivayetiyle Kuadal Hazretleri sahibi zuhurdur, iki yz senede bir zuhur eder. Karaba Veli Hazretlerinden sonra sahibi zuhur Kuadaldr. buyurdular. Hazreti Azizimiz, Sultanmz birgn merl Halveti Hazretlerinin huzurlarnda bulunurken Kuadal Efendimiz Hazretlerinin sohbetlerinden bahs buyurulmu. Hazreti Azizimiz de zevki deruni hsl olmu ve bylece zevk ve tefekkrde iken Kuadal Efendimiz zuhur buyurmular. Vcudu Mbareklerinin sadr alilerinden yemin ve yesar (sa ve sol) ve fevk-i tahtlarndan birer ems zuhur ederek hepsinin ualar Hazreti Azizimizin zerinde toplanm. mer-l Halveti Hazretlerine arz ettikte marnileyhin gzleri yaarp Ahmed, bu hali nice ehlullah arzu ederler, muvaffak olamazlar. Cenab Hak sana nasip buyurdu. Kuadal'nn ayniyyeti kemali ile sizde zuhur edecek. buyurur.
Ahmed Am Efendi 53
Kuadal Hazretlerinin am'da bulunduklar srada Hazreti Halidi Badadinin halifelerinden mnzevi bir zat varm. Bu zat grenler hemen vcudunun zikr ettiini grrlermi. O esnada kaymakamlktan mazul bir zat pek elim bir vaziyette kalm, birisi kendisine burada bir eyhi Rumi vardr. (Kuadal Efendimizi murad ederek) kendisine mracaat edersen iin olur der. O zat da Hazreti ziyarete gidip arz hal eder. Marn ileyh Hazretleri bu zata filan zata (Halidi Badadinin halifesi) gidiniz buyurur. Efendim oraya giremem ki der. Siz gidiniz, girersiniz, bizden de selam syleyiniz. buyurur. Bu zat gider hakikaten bir mnia msadesi olmadan zatn yanna girer. Selam tebli eder. Biz pek ihtiyarz dar kamyoruz, ltfen terif buyururlarsa grrz derler. Bu zat da gelip Kuadal Efendimize syler. Pekl, gidelim. buyururlar. Bu zatla birlikte giderek yanlarna girdikleri zaman o zat istikbal eder, otururlar biraz sonra mazul (azledilmi) zata bir manzara alr. Bakar ki Kuadal Efendimiz yksek bir krsde oturuyorlar, mnzevi zat yerde bulunuyor. Kuadal Efendimiz ellerini uzatp o zatn elinden tutmak isterler. ncde ellerinden tutup kendilerini yukar karr. Manzara kapanr. Biraz daha grtkten sonra ayrlrlar. Marn ileyh Hazretleri mazul kaymakama bu zatn irad bize emr oldu. Lehlhamd bu da oldu buyururlar. Kuadal Efendimiz Hazretlerini bir zat davet eder. Namaz klnaca zaman ev sahibi secca-
deyi serer. Kuadal Efendimiz Kbleye tam mteveccih olmak zere seccadeyi biraz evirmesini emir buyurur. O zat Efendim Kble bu taraftadr. der, seccadeyi yine ayn cihete serer. Marnileyh tekrar ihtar buyururlar. O zat yine srar edince tm oradakilerin keiflerini aar, Kbe-i Muazzamay grrler ve marnileyhin tayin buyurduklar mahallin hizasnda olduunu mahede ederler. Hazret Cmlenize Hac farz oldu. Buyurur. Kbe sizi ziyarete geldi; Sizin de onu ziyaretiniz farz oldu. Paaya hitaben Bunlarn parasn sen ekerek hepsini Hacca gtrp getirirsin. buyurmular. Hoca Efendimiz Hazretleri; Hamami Hazretleri iin Hazreti Azizimiz Yerlerde, gklerde, dnyada ahrette zamanlarnda ondan byk kimse yoktur: buyururlard. nsan gnl, srr- mbhemdir. nsanla oynamaya gelmez. Kmilin kabul, efat-i hassaya35 niliyettir. rade nsan surette muhtar, hakikatte mecburdur. Cenab Hakk erri Cz'iyi kullanr ki altndan hayr klli zuhur eder. Cenab Hak hayr Cz'iyi kullanmaz ki altndan erri klli zuhur eder diye.
35
Hususi efaat
Ahmed Am Efendi 55
rade-i teklifiye irade-i tekviniyenin zuhuru iindir. radei teklifiye iradei tekviniyyenin ayn ise o adam saiddir, deilse akdir.36 yyke na'bd ve iyyke nestan irade-i cziyyeyi silmi sprmtr. Arifler iin irade-i cziyyeyi tasdik (var demek) kfrdr. Mahcuplar (perdelenmiler) iinde irade-i cziyyeyi ademi tasdik (yok demek) kfrdr. Ayete baklrsa Allah kn! demedi, bir eye ol demesini murad ettii anda olur. radei klliyenin efrad beerde zuhuruna o ferdin irade-i cz'iyyesi denir. 37 sim koyma Hereyin ismi lsini bil, babann verdii isimle ar.38 Hoca Hsn Efendi huzura girdiinde Azizimiz Efendimiz Adn ne? buyururlar. Hoca Hsn Efendi de hangi adm soruyorsunuz? der. Senin ka adn var. buyururlar. O da; Bir anamn, babamn koyduu ad var, bir de hakikat adm var, deyince yle ise
36
rade-i teklifiye: nsann cz-i iradesi rade-i tekviniye: Allah Telnn yaratmasndaki iradesi 37 Nevres Bey rivayetiyle Sadk Bey 'den lkin syleyeni mehul 38 Mridin verdii isme itibar etmenin nemi anlatlmtr. Harflerin srlar nedeniyle ismin deimesi kaderide deitirir.
... ayetine bir mana ver. O da bir mana verir. Efendimiz Ooo sen buna mana veremedin, yle ise hakikat ismini de bilemezsin buyururlar. Cihangirli Hasan Efendi anlattlar; Birgn huzura girdim. Abdlkadir Belhi Efendi Hazretleri de huzurda idiler. Fakiri gstererek, Bu bizim ihvanmzdr. Bak omuzu toz olmu, silkiverin. buyurdular. Abdlkadir Hazretleri de silkdiler. Sonra Abdlkadir Hazretlerine sminiz nedir? diye sordular. Abdlkadir cevabn alnca Abe benim ismim de Abdullah'dr buyurdular. Avni Beyin biraderi Selim Bey rivayetiyle; Vahidl ehad'in arzu ve iradesine muhalif hibir eyi istemem ve kabul etmem. smail Hakk Bursevi Bursa'y teriflerinde tekmil ervah evliya kendilerini ziyarete gelmitir, en sonda Ruhulbeyan sahibi smail Hakk Hazretleri gelmiler. Bursal smail Hakk Hazretleri Allah ile ok urat, nihayet kul klln min indillh ...39 dedi, iin iinden kt buyurdular. smail Hakk Hazretlerinin eyhi Osman Atpazar rihletleri zamannda smail Hakk Hazretlerini yanlarna ararak, Kalbimi yokladm, -senin kalbin gibi kalbimi dolduran bulamadm, nefesimi sana veriyorum. buyurarak dillerini karmlar, smail Hakk Hazret-
39
Nisa,78; Her ey Allah katndandr.
Ahmed Am Efendi 57
leri pmler, gmler. -Vazife Vazifeyi yaparken Ya Rabbi, sana hizmet ediyorum. demeli. Vazifeniz banda benden size selam getirip de bir ey teklif ederlerse yapmaynz. Hilfet, ya sahhun neseb-i bi'l istihkak,40 ya bat- mme ve tmme41, ya da kahr' galebe42 ile istihlf 43olunur. Yavuz Selim Han'da bu de tahakkuk etmitir. Kabir halleri Onlarn cesetleri - emr olunduu gibi - kabirlerinde krk sabah kalrlar. Kader Zahiren kaderiyyun, batnen ceberriyyun ol. Allah'n senin dinine (kaderine) yazd eyin men'ine Muhammed sallallh aleyhi ve sellem bile kadir deildir buyurdular. Bu niin byle oldu, bu byle olmalyd, gibi szler caiz deildir, nk bundan Allah Tel'ya akl retmek kar. As en yekreh ey 'en fe-hve hayrun le40
Doru ( hakiki ) nesebe (soya) gre kazanmak suretiyle 41 Kamunun tamamnn ballk ve timdm bildirmesi 42 Zor kullanarak stn gelmek 43 Birinin yerine gemek, halef olmak
km. Ve as en tuhibb ey'en fe-hve errun lekm. 44 htimal ki holanmadnz ey sizin iyiliinizedir. Ve ihtimal ki sevdiiniz bir ey sizin ktlnzedir. de vki olur buyurdular. Hem haz etmezsin hem de hakknda erdir. Bir gn Mecdi efendiye rast geldim. Efendi harp olacak m? dedim. Sulh istiyorum, harp olmasn. Sen de dua et. dedi. Ben de Biz murad Muhammediye tabiyiz, harp ve sulhtan hangisi Muhammediyenin zuhurunu mucip ise ona talibiz. dedim. Allah benimle kedi ile oynar gibi oynar. buyurdular (Benim Ahmed Tahir Sultandan iittiim; Allah benimle, kedinin fare ile oynad gibi oynar; eklindedir. Oynar oynar sonra ne yapar?... yer). Yaptnz kabahati kimseye sylemeyiniz. Hkm giyer nk ahit oluyor. Abdlmecit Sivasi Hazretleri buyurdu ki; Kadiri anlamaynca kader anlalmaz, kadir anlannca da kader mestur kalr. Kadn Kadnlar ila, salk vermek zere taraf risaletten memurlardr.45 Huzurlarna inabe (tevbe alp ihvan) olmak
Bakara, 216 Allah Tel ve Raslllah sallallh aleyhi ve sellem tarfndan grevlidirler.
45
44
Ahmed Am Efendi 59
zere gelen 14-15 yalarnda bir kza salatu selam getir, istifar getir, Kur'an oku. Sokak zerindeki odada okuma, dardan geenler sesini duymasn. Kadnla muamelen ey iledir. dare, mudara, dubara. Efendi Hazretlerine Hazreti Azizimiz, Sultanmz, Efendimiz Trbeye gelen kadnlara dikkat ediyor musun, onlarn iinde erkekleri vardr, onlara iyi dikkat et. buyururlar. Kar Koca Nevres Bey rivayetiyle; Lzum nasl olup da hareminizle (einizden) ayrlrsanz dier bir ere varncaya kadar; ere vardktan sonra sizdeki rahat bulamazsa, onun kadar rahat ettirecek derecede yardm etmeye mecbursunuz. Kelime-i Tevhid Yetmibin kelime-i tevhid imansz gitmi adamn imann kurtarr. La ilahe illallah da ilah agil manasnadr. Nevres Beyden; Ben size imdi La ilahe illallah'n Trkesini syleyeceim. Yoktur, vardr, yoktur vardr; yoktur vardr. yle de anlar be buyurdular. Gztepe mezzini rivayetiyle; an sesini iittiiniz zaman Rabbena l tzi kulbun ba'de iz hedeyten ve heb len min lednke rahme. nneke ente'l-vehhb . 46deyiniz.
46
l-i mran, 9; Rabbimiz! Dorusu gelecei phe
Kermet Hafz Eref Efendi rivayetiyle; Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden bana gelinceye kadar bu tecelliye kimse mazhar erimedi, ben Rahmanirrahim tecellisine mazharm. Benden er beklemeyiniz. Hasan! Eer eriatmz msaade edeydi sana kendimi u havlunun zerinde gsterirdim. Rza; Efendi Hazretlerinin kylerinin civarnda Balmck Sultan namnda bir zat yatarm. Bir harb vukuunda eli kll olarak grlrm ve trbesinde bulunan ibrik akamdan doldurulur, sabahleyin bo bulunurmu. Hazreti Aziz'e arz etmi. Dur bakalm ulan. buyurmular. Ve iki mbarek parmaklar ile iki kalarnn arasn tutarak bir lahza tevekkuftan sonra Haa ulan, byk zatm. buyururlar. Azizimiz Sultanmz Efendimiz Hazretlerine; Bir veli Hazreti sa aleyhisselm kademine varnca kendisine maide-i sa (sofras) iner. Bana da filan mahalde indi, lakin inen maideyi sana sylemem yalnz ift olsun buyururlar. Hoca Efendimiz rivayetiyle Fatih iin; Krk sene huzuru ruhu ile gletim, en nihayet bana muti oldu. buyurdular. Ehlullah yannda kermtn cel ve azmi,
gtrmeyen gnde, insanlar toplayacak olan sensin. phesiz Allah verdii szden caymaz.
Ahmed Am Efendi 61
t'atle telezzz eylemektir. Halvet ve kesret ve dah her nefeste hzr olub, Allah' zikr eylemek kermttandr. Ve dah varidat olub inirah hsl olduka vakar ve seknesi ziyde olub, edeb ve hay zerine olmak kermttandr. Ve cemi ahvlde Allah Tel'dan raz olmak kermttandr. Yoksa mcerred hrkada zuhur eylemek keramet deildir. Zr tasavvuf ehli mahcbdur. Ahmet Am Efendi, Beni bu trbenin trbedr zannederler, oysaki biz btn bu lemin trbedaryz buyururdu. Bakkal dkknnda duruyordum. Bir meczb bana 'Ahmed' diyerek elime bir metelik koydu. 'Sk tut' dedi. Hayatmda bu cihetle parasz kalmadm. Kyamet Kuadal Efendimizden; Kyamet yaklatka enbiya varisleri bulunan evliya gittike makamlar mnhal kalr gitgide yalnz varisi Muhammedi kalnca ve ona da biat eden bulunmaynca alameti kbray kyamet yer yer balar, buyurmutur. Kibir Birinci senede imam, ikincide tamam, ncde kalpakl yuvan, drdncde bir kalbur saman olmayn. Nezfeti eriyyenin haricindeki nezfetten Allah'a snrm.47
47
Nezafet; temizlik-gsteri
Tenezzl ayn- terakkidir.48
Kitap Her alnan kitabn defa okunmak hakk vardr. Yksek hakikatlere ulamay kastederek: Bu i kitapla olmaz, fakat kitapsz da olmaz. Bundan byle tasavvuf kitaplarn okumak yasak. Kur'n okuyun, Hads okuyun, Mesnevi okuyun. (Niyaz-i Msri Divan iinde ayn beyan vardr.) Baka kitaplarla uramayn. Tasavvuf kitaplarn yazanlarn ou yoldayken yazdlar. Ne'e ve mertebe bakmndan birbirini tutmaz szler olur, artr sizi. Ama Mevln gitti, dnp geldi. Mesnevi'sini sonra yazd. Kulluk; Va'bd Rabbeke hatt ye'tiyeke'lyakn.49 Sana ykin gelinceye kadar ibadet et, yakn gelince kendisi eder. Gne yevmi kyamette cehenneme gidecektir. nk gnee tapanlar Allahsz kalmasn buyurdular. Yapmakla yapmamakda muhayyer brakldmz bir ey de yapmamay tercih ediniz. mer-l Halveti Hazretleri Aziz Sultan buyurmular ki;
Burada bahsedilen eriatn emretmedii temizlik bile olsa errinden Allah Telya snrm. 48 Kibirden kurtulmak terakkinin kendisidir. 49 Hicr, 99
Ahmed Am Efendi 63
Ahmed, Ahmed! rbubiyetin ubudiyetin rbubiyetine mani olmasn. Allah benden raz olmasayd beni dnyaya getirmezdi. Ben Allah'tan raz olmalym. Yokuu severim, inii sevmem. Kurn- Kerim Bir gn Kur'an okuyorlard. Ben limim siz de Kur'an okursunuz amma benim gibi deil, ben okurum, mefhumu gzmn nnden geer. buyurdular. Hatime fatihann ayndr. Saadeteyn arasndaki ekavete(iki mutluluk arasnda ktle), ekaveteyn arasndaki saadete itibar yoktur. ok Kur'an okuyan bunamaz. Nevres Bey 'in rivayetiyle; Namazda okunan Kur'an'n her harfi iin (her kelimesi) yz sevap, namaz haricinde abdestli okunan Kur'an'n her kelimesi iin elli sevap, namaz haricinde abdestsiz okunan Kur'an'n her kelimesi iin yirmibe sevap verilir. buyurdular (Hadis). Bir gn Hazreti Azizimizi ziyarete gelen bir hanm, Efendimizi Kur'an okurken grdklerinde, Efendim, ne zaman gelsem sizi Kur'an okurken buluyorum. demi. Azizimiz de Hanm, ben baka kitaplar da okudum, aradm bunda buldum. buyururlar. Evliyaullahtan bir zat Kur'an tilaveti yznden mazhar- velayet olmu. Sonra gzleri m tri olmu, ne vakit Kur'an okurlarsa gzleri alr, hitamnda (bitiminde) yine kapanrm. Kur'an- kapatrken Yarabbi, cmle m-
meti Muhammedle beraber ilmiyle amil eyle. Diye dua etmeli. Kur'an- Kerim'de baz kelimat (kelimeler) vardr ki takdim tehir (ne ve sona alnarak) okunursa manay hakikat zuhur eder. Bazan harfi takdim ve tehiri icap eder. Bunu arif bilir. Abdl Gani bin smail En Nablusi Hazretle50 rinin huzurunda bir hafz Kur'an okudu. Gel br tarafa geelim bir de ben okuyaym buyururlar. Kur'an balaynca akmakta olan dere durup ykselmeye balar. Hoca Efendimiz rivayetiyle Hazreti Azizimiz Sultanmz Ya dnya ahdm men hademeni kelami kudsisini bazan lehdm men hademeni diye buyururlarm. Kur'an okurken veya salevat erife getirirken nefesiniz kesildii zaman ieriye yutkunduktan sonra nefes alnz. Kabire toprak atlrken Sre-i Rahmn' okuyunuz. Kutsal meknlar Medine'de ln, Medine'de oturmayn, nk (durduka insan iin bu yerler) adileiyor.
Abdl Gani bin smail En Nablusi kaddesellh srrahul azz; 1670-1730 yllar arasnda yaam olup kabirleri am'da bulunmaktadr. Sultan'n 194 adet eseri bilinmektedir. Ukud l-l'liyye f Tarik is sadet il Mevleviye adl eserin sahibi olup Mstekimzade Sleyman Saadet tarafndan tercme edilen eseri Ankara Milli Ktphane'de HK Mf 1994 - 292 kayt no ile bulunmaktadr.
50
Ahmed Am Efendi 65
Latife-aka Kuadal Efendimiz ihvanla latifeyi severlerdi ve bana benzerlerdi buyurarak ve ellerini gslerine gtrerek Ku baba, ku baba buyururlard. Necip Bey) Birka defa (Ahmet Am Efendime) tesadf ettim. Kuadal Efendimizden bahis buyururlarken Kubaba derler ve bensiz sayha iderlerdi. Marifet Marifet Hakdan raz olmaktr. Ve ma'rifet ehli eyann ilmi ne zerine ise hakikatle bilmi ve grmtr. Mahbb nnda buyurur: *Kul+ hel yestevllezne yalemne vellezne l yalemn. Ulike humul muflihn. 51 Ve humul mhtedn. 52 L havlun aleyhim ve l humyahzenn.53 nne ibd leyse leke aleyhim sultn.54 Ve alleme demelesme kulleh. 55 Ve nice bunun gibi yt *yetler+ demitir. mdi tasarrufa
Zmer, 7 De ki: Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Dorusu ancak akl sahipleri t alrlar. 52 Enam,82; Onlar doru yoldadrlar. 53 Bakara, 262;Onlara korku yoktur ve onlar zlmeyeceklerdir. 54 sra, 65; Dorusu Benim mmin kullarm zerinde senin bir hkimiyetin olamaz. Rabbin vekil olarak yeter. 55 Bakara, 31 Ve deme btn isimleri retti,
51
mail olanlardan *meyledenlerden+ olmayasn! Kell innehum an Rabbihim yevmeizin lemahcbn. Smme innehum lesllcahm. 56 Ve ma'rifet ehli nnda buyurur: Ma'syetullhi ill biinyetillah ve l kuvvete al t'tillh ill bitevfkillh. 57 Mecz-Rumuz Kuadal Efendimizden; Hoca Efendi Hazretleri eyhim evvela nasara yansurudan balatt, sonra celese yeclisye geldim. Daha sonra feteha yeftahu dedim. Maksudun mu'tellt (illetli harfler) bahsi beni ok yordu. Kale ( )asl Kavele ( )imi bu kl kalleri ve bu tr eyleri anlayamadm. zhar mzaheret 58 ile getim.. Fakat avamili bugn hala anlayamadm. Niin baz kelimelerin sonu mazmum veya meftuhdur. Bir trl anlayamadm, buyurmular.59 Bir gn huzurda bulunurken kendimi zabt
Mutaffifin, 15-16; Hayr; dorusu onlar o gn, Rablerinden yoksun kalacaklardr. Sonra onlar, phesiz, cehenneme gireceklerdir. 57 Ancak Allah Telnn inayeti ile gnah ilenir ve ancak Allah Telnn muvaffak klmas ile Allah Telya taate g yeter. 58 Muzaheret: isim, eskimi (muza:heret) Arapa: Destekleme, yardm etme, arka kma 59 Harf, kelime ve cmle srlarndan bahseden sarf ile asllar ilmi olan yaratl hikmetlerine iaret edilmektedir. Bu szleri zahirine hkmetmemelidir.
56
Ahmed Am Efendi 67
edemeyerek sarldm, bir mddet sonra efendim gelip kapdan karken apkn dur ana iyice bir enfiye ekeyim buyurarak parmaklar ile enfiyeden alp yle bir nazar buyurdular ki kendimi gayb edip huzurda bulunan ihvandan Feyzi Bey koluma girip beni Karakulak Hanna kadar getirmi. Mekn Fatih, stanbul'un Medinesi'dir. Melek ve eytan yi bir i yaparsan vcud giyer, o senin hadimin olur, O melaikedir. Fena bir i yaparsan o vcud giyer o senin zebanindir. Melaikenin avam, insanlarn havassna hadimdir. Melaikenin, havass, hassl havass insanlarn hassl haslarna hadimdir. nsanlarn haslar, evliyaullah, hassl haslar enbiyaullahtr. Melaikenin hassl haslar Cebrail, Mikail, srafil, Azraildir. Mjdeler brahim aleyhisselm ile merref olduumda uzun zaman yaayacam tebir buyurdular. Mrid-i Kmil Mridin vazifesi mridini kfr ve iman ve havf ve reca kaydndan kurtarmaktr. Mride mlaki olmayanlar eriatn tarifi vehile kzgn sacda kalrlar, mride mlaki olanlar rahat kalrlar.
Bizim fabrikaya den pasl demir bile olsa 24 ayar altn ederiz. Bazan bakrn stne bir altn cila vurur altn ayarnda kullanrz. Gelen domuz ise tuzlamz vardr, oraya atar mrr- eyyam (zamanla) ile tuz olup her yemee eni verir. Biz bir binay tamir ederken kiremitlerini sallamayz. Biz nbvvetin velayetinin srrnn ne'esine memuruz imdi bu ne'e yanlz halvetilerde bir parada kadirilerde kald. Kuadal Efendimizden; Altn srr velayet, gm srr nbvvete iarettir. Mridin el ayas da srr zattr.60 Mrit, salikin teriini muhafaza iindir buyurmutur. Da da, ta ta grdke bir eyhe muhtasn. u yle olsun, bu byle olsundan kurtulancaya kadar eyhe muhtasn. Kendinle konuancaya kadar eyhe muhtasn. Helvaya eker konulacak zaman helvac bilir. Onlarn kabul hereyden ldr. Asl bahtiyarlk odur. Damad Hasan Efendi iin bir gn de mrid deildir, mrid muavinidir. (Sebebi iin) Hasan Efendi hazretleri cem'iyyete nail olmular, tenezzl etmemiler. (Cem-fark) Efendi Hazretleri bir gn Hazreti Azizimiz
Mridin elinin iini pmek levhi mahfuzu pmektir, derler.
60
Ahmed Am Efendi 69
Sultanmz Efendimize Efendim, sizin karnza gnde bu kadar zevat gelir, onlarn ne ahlakta, ne halde olduunu nasl anlarsnz? Glmler de Onlar kendilerini bana anlatr. buyurmular. nsanlarn bazlar, kendilerini kurtarmadan bakalarn kurtarmaya kalkyor. Muhabbet (Sevgi) Tilavet-i Kur'an, musahabeti-l ihvan, mlkatr-rahman.61 zkrullaha inde klli hacerin ve ecerin62 Zaman, mekn, ihvan. Her eyin muhabbeti fena bulur, mrid muhabbeti fena bulmaz, gittike artar. Benim ihvanm seven bendendir. Miralay Hilmi Bey; nc defa ziyaretlerine gittiimde kalbimden Ben mridi kmil istiyorum. Beni kabul et. diyordum. Sen mrid istiyorsan ben de seni kabul ettim. imdi ayaklarn omuzuna vur, git. buyurdular. Aziz Sultan Efendi Hazretlerine Bana kavutuuna kr eder misin? buyururlar. Ederim efendim, Bana kavumasaydn ve senin halin ne olurdu?
nsan, Kurn- Kerimi okumaya, arkadayla sohbet etmeye ve Allah Tel ile konumaya doyamaz. 62 Her tan ve aacn altnda Allah Tely zikredin.
61
Kmilin kabul efaat- hceye nailiyettir. (kavumak) Birgn muhabbet hakknda kalbimde hsl olan akideyi tayarak huzura girdiimde muhabbet ziyade noksan kabul eder. ... ille'l-meveddete f'l-kurb 63 buyurdular. Hoca Efendimiz Hazretleri hakim iken Azizimiz Sultanmz Hazretlerinin haki paylerine yz srp biraz hediye takdim ederler. Mehmed Efendimiz Hazretlerine bunu kim gnderdi buyururlar. O da Efendim, ihvandan hakim Ahmed kulunuz. der. Sen onlara selam yaz, dikkat et Kuadalnn glleridir. buyururlar. Kazm Bey: Yine gnlerde bir gn mektep arkadalarmdan Remzi isminde biri var idi kendisi Nakibendi Halidi tarikina intisap etmi idi. Bir gn bu zat seni eyhime gtreyim gelirmisin dedi gidelim dedim. Tekkeye gittik bizi o tarika mensup olmadmz iin zikirlerine sokmadlar. Harite zikir hitame erinceye kadar bekledik bir gnde Remziye bu haftada benim eyhime gidelim dedim muvafakat etti. Her ikimiz huzura vardmzda hazret bana hitaben Muhabbet iki trldr birisi, hi bir itiraz ve illet kabul etmeyen muhabbetirki lill fillh srf Hakk iin muhabbettir. Bu Allah Telnn Ya Ve-
ra, 23; Ey Muhammed! De ki: Ben sizden buna kar, yaknlara sevgiden baka bir cret istemem.
63
Ahmed Am Efendi 71
dud isminden alnmtr. Ehlullah buna meveddeti hakikiyede derler. Dieri sadece muhabbettirki her trl avariza maruzdur, illet peyda eder. Mesela: Sevgilisinde grd ve beendii her hangi bir eyin zavaliyle o muhabbette mahkumi inkirazdr. Birinin hsnne, parasna veya mansbna muhabbet.... . gibi bunlardan her hangi birinin zevaliyle muhabbete arza gelmi olur ki, bu ksm muhabbet doru deildir. Sonra bana dnerek sen zanneder misinki senin muhabbetin gibi herkeste seni ylece seviyor bu yle deildir aldanmaa gelmez buyurdular, nitekim o arkada ile muhabbetimiz bundan ileri gidemedi o benden bende ondan uzaklatk. Her eyin ba Ehl-i Beyt e muhabbetdir. Dualarn en hayrls nedir? Diye sorulduunda yle buyurdular: Yarabbi bizi Ehl-i Beyt kapsndan ayrma. (Dilekleriniz olursa) Hazreti Fatma radiyallah anha Anamzdan dileyin. O ok merhametlidir. Kendisinden niyaz edileni geri evirmez. Mustafy, Murtezy bir bilmeyen azabtan kurtulamaz. Aynada baktm zme, Ali grnd gzme Gittiiniz yerde gnl safs bulabiliyorsanz oraya devam ediniz. Gittiiniz yer buras dahi olsa, gnl safs bulamyorsanz sizin iin buraya gelmenin bir faydas yoktur. Muhabbette fni olan, vuslatta bki olur. Namaz
Ben namaz klmasn sevmem, benden namaz klan severim.64 Cemaatle namaz klarken imam cehren okursa dinleyiniz, cehren okumuyorsa kendi virdinizle megul olunuz. Nevres Beyden Bir gn abdet almlard. Kurulanmadlar Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellembazen byle yaparlard buyurdular. Hayye ale's-salh m'minleri salata, hayye ale'l-felah mnkirleri felaha davettir. Namaz kldktan sonra seccadeyi kaldrmaynz, gelecek namaz klana kadar namaz klnm gibi sevap yazlr. Hakikatte salat insan- kmile bir tek secdeden ibarettir. O secde ruhun ruhu zm inkiyadndan ibarettir. Elest birabbikm de ruhun bel'sn burada izhardan ibarettir. Kazm Bey: Gnlerde bir gn hazreti, odasnda namaz klarken grdm. Yann ihtiyar olmas iktizas olarak odasnda oturak namaz klyorlard. Odada baka kimse yok idi. zendim. Arkada msait bir yer bularak kendiine iktida eyledim. Beraberce oturak namaz kldk. Badesselam enseme hafifevurarak iltifat etti. sen gensin kyamda rkda vaki hareketleri emr olunduu gibi ayakta yapacak idin buyurducevaben Efendim oturak namazna zendimde sana ik-
64
Bu sz Eb Tlib radiyallh anhe aittir.
Ahmed Am Efendi 73
tida eyledi dedim. Birey demedi. Namaz klmazsan iine eytan, klarsan Rahman karr. Velnin namaznda Hak ile arasndaki hil (perde) kalkar. Hakk ile kar karya hda gelir. Bu hd da mutlaka namazda olur. Rabta Kuadal Efendimizden; Rabta rabta derler, Hakdan gafil olmamak demektir.65 Kuadal Efendimizden; Ahirete intikal etmi mride rabta olmaz, eer olsayd Resul Efendimizden bakasna olmazd. Huzurda tevecch olmaz. Asl rabta eyhinin uluhiyyetini tasdiktir. Nevres Beyden; Bir gn Hazret-i Aziz ile birlikte giderken yolda bir kk ocua rast geldik. Hazret dillerini kara-
Kuadal Hazretleri manev irada izin verdii kiilerin her biri, lem-i velayeti vermisede rabta telkinine salhiyetine kavumamt. Bu li yolda rabta telkin etmek her asrda sahib-i vakitte tecelli eden bir ltf-i kbradr. Kuadal Hazretleri, hal-i hayatta iken kendileriyle eref-i mlakata nail olmayanlarn rabta etmelerini men buyururlard. Bu gibiler biat ettikleri vekilin delaletiyle lem-i slke dhil ve istidad olanlar mertebe-i velayete bile vasl olurlar. Ancak keml bad-elkeml bulmak naib-i ekmel-i Muhammedye mlakat ile olur, denilmektedir.
65
rak ocua bh buyurdular. ocuk da adn dedi. O zaman Hazret-i Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz Bazan ocuklara dillerini karrlard, bylelikle ocua rabta verirlerdi. buyurdular.66 Hamami Tevfik Efendi Azizimizin mridanndan birine rabta halinde giderken semavat mnkeif olmu, rabtadan gaflet etmi huzura girdiinde Siz rabtay erifeyi bir temaaya feda ettiniz. buyurmular. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Tuzun iki maddeden ibaret olduu her birisi ayr ayr alnrsa birer semm-i mhlik (ldrc zehir) olduu halde ikisinin birden alnmas mcib-i faidedir ifadesinde Allah Tel ile Muhammed sallallh aleyhi ve sellem yledir buyurdular. (L tkeddimu beyne yedeyillahi verresul)67 ayeti celilesi Allah ile Muhammedi sallallh aleyhi ve sellem tefrik etmeyiniz manasnadr. Ravza-i Mutahhara'y ziyaretle namaz kldm. Dua ediyordum. Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz sa tarafmdan zuhur ile u ayeti kelimeyi okuduklarn iittim;
Albert Einstein (14 Mart 1879 - 18 Nisan 1955), Yahudi asll Alman teorik fiziki. Dilini karm olduu fotorafndan karmamz gereken ok manalar var demektir. 67 Ey iman edenler! Allah'n ve Reslnn nne gemeyin. Allah'tan korkun. phesiz Allah iitendir, bilendir. (Hucurat, 1)
66
Ahmed Am Efendi 75
vel tes'eln ma leyse leke bihi ilmn 68 Kuadal Efendimizden; eyhimin mertebesi Hakk, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimizin Hayy, Allah'n mertebesi Hu'dur, buyurmu. Bir yere giderken Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz Mekke'den Medine'ye hicret buyurduklar gibi hicret ediyorum, deyiniz. Evden karken hicrete niyet ediniz. (Naim Bey Rivayetiyle) Efendimiz'e ubudiyetine, Dier verese-i enbiya kendi mridlerini daire-i mezuniyetleri kadar terakki ettirirler. Varisi Muhammed'e hudud yoktur. nn le-ecid nefessu 'r-rahmn min kbeli 'l-Yemen Hazreti Muhammedin k'bna halel vermez. Trbede birgn Sakal- erif ziyaret edilirken salat selam esnasnda Medine'ye gidip Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi topran altnda aramaynz. Medine'de minber ile mihrap arasndan tevecch ettiinde Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz zuhur buyururup ve baz iltifatlarda bulunurlar. Hazreti Azizimiz de kendilerinden ey sual buyururlar. Birisi Usame Kareni ile mlakatlardr. Hakikatinde sual buyurmular; O benim velayet-i mmeme kadehimiz gibidir, buyururlar. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme
68
(Hd, 46), yleyse bilmediin eyi benden iste-
me.
muhabbet vcipdir. Eer Resl'mze muhabbet ak derecesini bulursa, o vakit nsan benim gizli hazinem, ben insann gizli hazinesiyim hadsi vardr, onun srr tahakkuk eder. Her saadetimiz Resl-i Ekreme mubabbetimizledir. Her velnin kemli, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi anlay nisbetindedir. Resim Eski peygamberler zamannda mmetleri kendilerini unutmamak iin resimleri yaplyordu. Fakat Muhammed sallallh aleyhi ve sellem bunu men etti. nk mmeti Muhammed'den bir adam eer alrsa her istedii peygamber kendisine temessl eder, grnr ve peygamberin kendisi ile grr. O halde resme hacet kalmaz. Rzk Nasib olursa, nasibini yer altnda da bulur. Bak, sana ksaca syleyeyim: 'Allah latifn biibdihi yerzku men ye'. Ama rzk, yalnz yemek deildir. Sylemek, dinlemek, grmek, oturmak, yatmak vs. hepsi rzktr. Vali ismi Esm-i Hsn'dandr. Vali halka hizmetle mkelleftir. Rzk sknts ekmekten berdir. Ricl-i Gayb Allah'n yle nedimleri vardr ki Muhammed'den dahi gizlidir. Allah'n yle kullar vardr ki Allah'n zerine yemin verseler behemehl Allah onlarn yemi-
Ahmed Am Efendi 77
nini icra buyurur. Rical (adam) nnde kantar69 bulunan deildir. Ricln l tlhihm ticaretn vel bey'in an zikrillh ...70 ayeti ile tarif olunandr! Erkekten olduu gibi kadndan da olur. Rumuz Byk Hanm rivayetiyle Leylek leylek lprdek, Hani bana ekirdek, ekirdein ii yok, Kara kzn sa yok. Dervi dervi devrilmi Kabeye gitmi kurulmu. Karnn doyuncaya kadar ye (nsha; lnceye kadar ye) Seni Salih baba m dvd? Seni Salih baba m dvd? Rya Ryada ldm. Akam ile yats aras bir bahenin arasndan gidiyorum. Yolda bir hocaya rastgeldim. Bana ne var? diye sordu: Ben de bilmem ben evden ktm, arkamdan
Argoda tenasl uzvu Nr, 37; Bunlar ne ticaret, ne de al veri Allah ' anmaktan, namaz klmaktan, zekt vermekten alkoyar.
70
69
alayorlard dedim, ayrldk. Ben kendi kendime bu ne anlayacak, ben lemi letafette, bu lemi kesafette dedim ve Kabrime girdim. rtldm. Mnker Nekir gelmedi. Ryam Efendi Hazretlerine arz ettim. Efendim Mnker Nekir gelmedi dedim, Ulan kim kime ne soracak buyurdular. Muhammed sallallh aleyhi ve sellemin grnd ryann sahibi Muhammed sallallh aleyhi ve sellemdir, onu kimse tefsir edemez. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimizi ryada gren mnkir ise mslim, fsk ise salih, salih ise evliyaya terakki eder, mlhak olur. Salk Kuadal Efendimizden; ifay iladan deil anda mtecelli olan Hakkdan beklemeli. Bir gn Baharc Mustafa Efendi ile birlikte huzura girdik. Hazreti Aziz biraz vcuda rahatsz grnyorlard. Mustafa Efendi; Efendim vcuta biraz holuk var galiba dedi. Hazreti Aziz defa Mustafa, sen Allah'n iine karma. buyurdular. Hastay sk ziyaret ediniz, yannda ok durmaynz. Kendisine hissettirmeden okuyup alnn okayarak knz. Kalb safs, beden hafiflii iste!
Ahmed Am Efendi 79
Sava Gmsuyu Asker Hastanesi Batabibliinden emekli Albay Doktor Hamdi Hzalan Bey, Ahmet Am Efendiden naklen anlatyor: Edirnekap dnda kabri bulunan Bekir Nidevnin kabri yannda Ami Efendinin talebelerinden Hilmi Topba Beyin kabri vardr. Hilmi Bey anakkale Savanda Fransz zrhlsn Boazn sularna gmen mehur askerdir. Siz harbin fecaatini bilmezsiniz. Ben Rus (Krm) harbinde yarallar srtmda tadm. Harbin fecaatini yakinen bilirim. Sakn harbi temenni etmeyin. Selam Mehmet Efendi anlatyor. Aziz Sultanmz bir gn birisini sordular. Efendim selamlar var dedim. yle ey istemem, bana selam gndermeyenden selam getirmeyiniz. Birisi beni sorarsa selam var deyiniz. Seyr-u Sulk eyhim beni demirci dkknna gtrd. Kzgn demiri rse koyduktan sonra be, alt ekicin ayn noktaya dtn gstererek te Ahmed, slk byle olacak. buyurdular. Osman Efendi (merhum Erzincanl Tevfk Bey'in arkada) medresede okurken Hazreti Azizimizi ziyarete gider, kendisine sen medresede okuyorsun, tahsilini bitir, buraya yle gel, yalnz sana bir ders vereyim, kimseyi incitme, avclkla uan kulara bile dokunma
buyurmular. Mehmet Efendimiz buyurdular, Birgn huzurda iken gnlmden fakirde kefi keramet olsa diye geirdim. Ulan keif, meif ne yapacaksn sen bana bak ben sana bakaym, bu sana yetmez mi? buyurdular. Vuslat hakiki olmadan evvel Azizimiz Sultanmz drt defa kendilerini envar Ahmediyeleri ile bana gsterdiler. Yzmeyi renmeden denize girerseniz, boulursunuz. Abdlaziz Mecdi Tolon'un rivayeti ile Hazreti Trbedara ilk intisaplarnda bina ve emsile okuyup okumadn sormu. O da okudum" demi. Bunun zerine buyurmularki; Orada bir nasara var. Bu nassrunda var, mensurunda da var, yensuruda var, lemyesuruda da var lemma yensuruda da var. te o bir maddedirki hepsinde var, hepsi ondan oluyor. 71 Kazm Bey: Yine gnlerde bir gn hazretin ziyaretine gitmitim odasnda dier bir ihvanda var idi, elini perek teehht mikdar (az bir zaman) huzurunda oturdum. O srada: Ellerini kulaklarna kadar kald-
Arapadaki sarf bilgilerinden bir kelimeden tretilen yzlerce kelime bilgisi. Kendisi hoca mesleinde ve kyafetinde olduu iin bana boyle hitap etti. Maksad Allah Tel byledir, hereyde vardr, her ey ondandr ve Odur, demek idi.
71
Ahmed Am Efendi 81
rarak Allahuekber deyip secdeye vard ve tekrar Allahuekber diyerek doruldu. Ve defa elini bana vurarak bir iaret verdi. Ve huzurdan ayrlmaklgmz iin elini uzatt ve elini perek her ikimizde dar ktk. Bilhare Bahriye kolaalgndan emekli ve ismi Mehmet Efendi olduunu anladm bu zat bana hitaben bu iaret sana m, bana m? diye sordular. Bilmem dedim ve ilaveten siz bu iareti ne anlyorsunuz dedi secdeye kapandna nazaran siz namaz klyor musunuz? diye sordu cevaben dedim ki hi bir eybilmiyorum. Tekrar sordu; Mutlaka bir ey sylemekliimi diledi bunun zerine cevaben mrit bir nur-u azamdr huzuru mride girdiiniz zaman bu lahuti feyze bakarak o huzurda eiliniz kendinizin mevhum ve sahte varlnz vesair gayri mstahsen halat ve muvarnz zerinizden atnz. Sizde yalnz hakkn varl ve bu ilahi varln muazzam sevdas kalsn eger byle yaparsanz elini defa bana koyduu gibi sizler de ba tac olmanz ima ve remzen beyan buyuruyorlar, dedi. Mehmet Efendi bu tevcihi ok beendi ve tekrar tekrar teekkrler ederek ayrld. Kazm Bey: Zabit olduktan sonra arz- veda iin hazrete gitmi idim elini ptkten sonra bu mfarkatn (ayrlmann) aclklarn hissederek huzurunda gayri ihtiyari alyordum. Bir hafta kadar bu zntm devam etti, kendileri hi bir ey sylemez ve yine yal gzlerimle kalkar giderdim. Nihayet bir gn sordu.
Ne alyorsun be ocuk dedi Bu iltifat celile kar gzlerim bir sel gibi coarak efendim ben alamaym da kim alasn diyebildim. Manevi ryam hatrlayarak gzlerimin kapankl henz tamamen zail olmam iken prtaksir (kusurlu) sizden ve huzurunuzdan ayrlyorum teessfm bu yzdendir dedim. Hazret cevaben Helvac helvasna eker katacak zamann bilir ne sklyorsun be Senin isteinle olmaz onun isteiyledir. Her eyin zaman vardr kederlenme buyurdular. Ve nereye tayin edildiimi sordular. Cevaben skpe dedim. Oh desene Mekkeye gidiyorum desene oralar Muhammet Nurul Arabn (Koca Arabn) ayak bast mbarek yerlerdir, ne gzel gle gle git ferahlanrsn ve ederek biz sizden asla mnfek (ayr) deiliz ki nereye gidersen git bizi kendi nurunda, kendi ruhunda, manevi varlnda grr ve bulursun diyerek izhar- teselli ve beaet (mjde) buyurdular. Artk sylenecek sz kalmamt tekrar tekrar ve doya doya mbarek ellerini perek arz veda eyledim. hvanma kt ruhlar musallat olamaz. Aman diyecek kadar hastalanmazlar. Seyr-i slku itmam etmeden bu dnyadan gmezler. nsan yolunda yuvarlanmal. Yuvarlandka toparlanr. Baz insanlarn gz, bazlarnn sz, bazlarnn da z deer. z deenler evliyullhtr. Hepimizin hats var. Hi kimse hatadan mnezzeh deildir. Tvbekr olunursa Allah affe-
Ahmed Am Efendi 83
der. rtidd baka; tvbe edilse bile kabul olunur mu bilmem. Sigara Onlar muhamvil- al ahvaldrlar. Haram helle tahvil ile ierler. Mrid buna sigara i der o brakamaz; birine ime der o da iemez buyurdular. Huzurda bulunan ihvandan Tahir Efendi; Evet, efendim takdiri hdadr bozulamaz dedi. Sohbet Benim sktumdan anlamayan kelammdan bir ey anlamaz. Szn gelini nikh edebildiindir. Kuadal Efendimizden eriat tut, hakikati yut, selmet andadr. Erce mi konualm oyuncaka m? Erce aklca, oyuncaka hakikate. Ahmed Am Efendi muazzam meselelerin vcudunda zuhurundan evvel sohbetini buyurmazlard. Birgn bir mesele zuhur etti, arz ettiim zaman Ha ... daha yle olacak, byle olacak diye sohbetini buyurdular. Bazen huzura gittiimizde d kapy kapat, i kapy aralk brak buyururlard. Bir yere girdiiniz zaman kapy nasl bulursanz yle braknz. Eve girersen halvet, karsan celvet
eyh aban- Veli Kastamonu'ya giden ihvandan birisine aban- Veli'yi ziyaret et benden selam syle, redd-i selam oluncaya kadar ayrlma. buyururlar. O zat da ziyaret eder ve selam alilerini tebli eder. Biraz bekledikten sonra Hazret-i aban- Veli zuhur ederek ve aleyhisselam buyururlar. kr krn-nimet, r'yetl mnim.72 lm Sekerat- mevte (lm sarholuu) denlerin yannda dilindeki kuvvete gre ya la ilahe illallah veyahut Allah deyiniz. Bir defa la ilahe illallah veya Allah derse laf kesiniz. ayed o adam bundan sonra dnya kelam ederse yine tekrar la ilahe illallah deyiniz yine bir defa Allah deyince yine kesiniz buyurdular. Onlarn kabirleri teslimi ruh ettikleri mahaldir.73 Kuadal Efendimizden; Kamillerin irtihalden sonrada saliklerine feyzi devam eder, slkde vefat edenlerin terakkiyt devam ettii gibi. hvanm tekmili meratib etmeden ahrete
Nimete kr, vereni grmektir. Nebiler ve Allah Tel dostlar teslim-i ruh ettikleri meknda srlanrlar. Bu nedenle makam denilen yerlerde bu srlar vardr.
73
72
Ahmed Am Efendi 85
gitmesin, sflilere uramasn, son derece mzayakaya (zor durumda kalmak) dmesin. Efendimiz Hazretleri buyurdular ki; Bir gn huzura girdim, baktm Efendi Hazretleri gitmek arzu buyuruyorlard. imden feryat ettim. Aman efendim. O zaman Ulan, tecelli kemaldeyim, makam mntehideyim, bu akam baktm. Hac Ahmed ikilemi. Birini ykn nnde grdm. Artk bana gitmek lazm geldi. Elemlenme mahcub deilsin, muhta deilsin, hocan yok, ne demleniyorsun? buyurdular. Hazret-i Azizimiz lemi cemale intihalleri yaklat zamanlarda Benden sonra benim gibisini bulamazsnz Birka defa da nefesimi ieri alacam, dar vermiyeceim buyurdular. Nusret Hanm rivayetiyle; Efendi Hazretleri buyururlard ki Bu lemden giderken insan kuruturlar yahud limon gibi skarlar. eyh Bekir Efendimiz Trbeye Azizimiz Sultanmza devir muamelesi ikmal olunup muamelenin hitamnda azizimiz kendilerine arz edince Sen yle bir dolaver de gel. buyurmular. Azizimiz Camiye gidip biraz sonra hasta bulunan Hazreti Azizin huzurlarna girdikte Hazreti teslimi ruh etmi bulmular. Bir de baktm ben lmm, o kalm. buyurmular.
Talebe, Salik (Dervi) Dershanede senin karna gelip oturan talebenin indallahta (Allah Tel yannda) senden byk olduunu unutma. Dersi hatrlayp derse girmeyin. Dershaneye girerken siz kalben talebeye biat edin. Onlar kendilerine lazm olan eyi size sylerler. Asl dervi bayram namazn klar klmaz eyhinin elini pmeden yerinden kalkmaz. Kuadal Efendimizden; Salik ne sofu ne sefih ikisi ortas olmak gerektir. Gztepe Mezzininin rivayetiyle; Beni evlendirdiler, gerdeye koydular. Seccadede iki rekt namaz kldm. Baktm cemaatm ayakta duruyor. Bir mihrabiye okudum. Ondan sonra iki ellerimi ileriye uzatarak ba'dehu geriye uyluklara doru ekerek (aban tarikince krek ekme zikri denirmi) Kelime-i Tevhid zikrine baladm. Cemaatim de bana uymasn m? Efendi Hazretleri birgn Yakack'a giderken birdenbire cezbelenip hvan bahtiyardr, o bahtiyarl zuhurunda grrler. buyurdular. Damad alileri Hasan Efendi hazretlerine Hasan, ha sen ha ben buyururlarm. Birgivi Mehmed Efendiye Bana sarlsaydn daha iyi olurdu ama Halil'e sarldn. Benden Halil'e, Halil'den sana buyurmular.74
(Mustafa Ozeren Efendimizden; Ya yol verir, ya vermez ilavesi vardr). (Halil Efendinin eitli hallerini gren Mehmet Efendi Halil sen bana Efendiden daha
74
Ahmed Am Efendi 87
Zlfl smail Paa Hanm Kk Hseyin Efendi Hazretlerinin dervii imi. Birgn Hazreti Azizin dervilerinden baz hanmlar bu hanma gel trbeye gidelim, bizim eyhimizi de gr demiler ve gitmiler. Hanmlar yed-i mbarekei azizi pmler. Bu hanm durmu, Hazret de sen de gel hanm buyurarak davet etmiler ve sen dervi misin? diye sormular. Evet Efendim. Kimin? Kk Hseyin Efendinin. Benim de derviim ol. Efendim iki zata dervi olunur mu? Olur. Sen ok Kur'an okuyorsun, onu biraz azalt. Kalbini daima Hakla bulundur. O vakit herey Kur'an olur, iin dn Kur'an olur buyurmular. erkei Azize bir dervi gelmi, biraz oturup giderken Efendim derghn masrafna yardm olmak zere hediyem olsun size biraz altn yapaym der. Tam bu srada Hazretin mridanndan biri ieri girer ve torba iinde koca bir kitle halinde bir ey getirir. Efendim rabta-i erifeye mlazemetle ift srerken sapana bu takld, fakir de Efendime getirdim der. Bir de torbay aar bakarlar ki yekpare bir altn kitlesi. Dervie; Baknz bakalm hakiki altn m buyururlar. Dervi bakar, Evet, Efendim hakika altn der. Ben de Bir bakaym buyururlar. Bir de dervi bakar ki
ileri geliyorsun dermi, onun zerine yukardaki kelm zuhur etmi - Ahmed Erdem).
kum. O zaman Azizimiz Bizim dervilerimiz nefeslerini kimya ederler, siz de byle yapnz. buyururlar. Salihler, yollarn dorultmulardr. Bize kp dibindekiler lazmdr. Ahmet Am Efendi tarikat ehli iin buyururdu ki; Yedi gbek yukardan, yedi gbek aadan kabul edilmi bahtiyar kullardr. Derece derece, bu kiilerden kimi bilir, kimi bulur, kimi olur. En az nasbdar olan bile, bu yce zevatn nazarlarna mazhar olduklar iin akbetleri nallah hayra evrilir. Gelen defterle gelir, nce elenip sk dokunmaz. Tasarruf Mustafa zeren Efendi; Mehmet Tevfk Efendi Hazretleri, Bir Arifin gnlne girmek iin ya siyim siyim alamal ya haline acndrmal, ya da pein pein saymal. (Hoca Efendim Hazretlerinin bu sz iin, Arifinin bunca eserlerini inceledim. Hakikatlar bu dereceye kadar sinesinde cem eden bir kelm-liye rastlamadm.) Size kimlerdensiniz diye sorarlarsa, Ahmed Am kullaryz dersiniz buyurmulardr. Azizanmzn gc her eye yeter. Benim eyhim Bekir Efendi stanbul ile Manisa'ya hkm ederlerdi, ben her yere hkmederim. Gam gam stne, gam gam stne veririz. Gelene sevinmeyinceye, gidene yerinmeyinceye
Ahmed Am Efendi 89
kadar. Biz bir evi temelinden tepesine kadar deitiririz, kiremiti kmldamaz. Kapal kutuya mal konmaz, domuza inci taklmaz. Beykozlu Ali Beyden; Ben sa iken kimseden korkmayn. Kimse size bir ey yapamaz. Ben ldkten sonra hepten korkmayn. Maherde ilerimiz d, dlarmz i olacak. 75 mer'l-Halveti Hazretleri bir gn Ahmed, sen ok ricale mlaki olursun, onlarda benim meslekimi ara, merebimi arama buyurdular. Mehmed Efendimiz buyurdular ki kpekleri topladklar zaman Hazreti Azizimize arz ettim. Ulan! Allah yerden talar alr, insanlarn zerine yadrr. Allah insanlara gelecek belay bunlara ykletti, sus buyururlar. Nevres Bey; emseddini gndermezdim ama Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellem istedi, gnderdim. (Vezir emseddin Paa Trablus-Garb'te bulunmutur.) Tunuslu Hasan Efendi rivayetiyle
75
ki lemde tasarruf ehlidir ruhu veli Deme kim bu mrdedir, bunda nice derman ola Ruh imiri Huddr ten glaf olmu ana Dhi l kr eder bir t kim ryn ola (Mfti-is-sakaleyn Kemal Paazde)
Nasreddin ah,76 imann kurtararak gitmitir. nk emseddini severdi. Bizi sevenleri sevenler imann kurtarmadan ahrete gitmezler. buyurdular. O zaman Tunuslu Hasan Efendi, Efendim, ya seni seven deyince Hasan efendi-
1836'de Feht Ali ah'n yaklak 100 ocuundan Muhammed ah tahta kmtr. Bu dnemde Britanya gneyden ran' yar smrgesi yapmaya balamtr. smaililiiin nderi Aa Han isyan ettiyse de bastrlarak Hindistan'a snmtr. 24 Mart 1844'de Seyyid Ali Muhammed vahiyin indiini ve kendisinin gayba eden imam olduunu iddia ederek Babiliini rgtlemeye balamtr. Babiler Kaarlarn siyasetini, mevcut iiliini ve bata Rusya ve Britanya olmak zere Avrupallarn smrgeciliklerini eletirmitir. 1848'de Muhammed ah ldnde Babiler isyan etmi ve Nasreddin ah Rusya'nn yardmyla Babileri bastrmaya almtr. Babileri bastrmakla baarl olan sadrazam Emir Kabir ran'n slahatn balatm ancak 1852'de Nasreddin ah tarafndan ldrlnce slahat hareketi de sona ermitir. 1870'da Kacar Hanedannn ekonomisi ifras etmi ve Avrupal yatrmclara ekonomik ayrcalk haklarn vermeye balamtr. Bylece ran, Rusya ve Britanya'nn yar smrgesi haline gelmi ve dnya ekonomisinin de paras olup dardan ucuz mallar girdikleri iin ran'n ekonomik gc zayflamtr. Britanya'ya gizlice ttn retimi ve satnn 50 yllk hakkn tekel olarak verilmitir. 1890'de stanbul'da kan Akhtar gazetesi tarafndan bu ortaya karlnca ran'da ulemalar ve bazariler 'Ttn Kyam' adl protest hareketini balatm ve Kacar Hanedan ttn ile ilgili ayrcalk haklarn Britanya'dan geri almtr.
76
Ahmed Am Efendi 91
nin yzlerine elleriyle beray iltifat vurarak Sus, oraya laf yok. buyururlar. Hoca Efendim Hazretleri (mam Ziya efendi 'den); Bir gn huzurda idim. Saatin var m? buyurdular, ben de var efendim dedim. imdi buraya bir bahriyeli geldi, saati ilemiyormu, saatini ilettim, ayaklarn omuzuna ald gitti. buyurdular.77 (Ayni durum fakire de vaki oldu. Fikret, ben ve baka birisi; belki Besim'di. Huzurda idik Fikret'e saatin var m? Diye sordu. Yok dedi. Elleriyle Fikret'in bileini tutarak te saatin alyor ya. buyurdular. Fakire de senin saatin de alr nk ben kurdum buyurdular - Ahmed Erdem). Bir gn Sreyya Bey ile Mehmet Efendimiz huzurda bulunurlarken Efendi Hazretleri Hazreti Azizin sohbetinde cezbelenmiler. Sreyya Bey bir iki defa Efendi Hazretlerinin yzlerine muterizane bakm. Hazreti Aziz Ne bakp durursun. Onun velayetinin nbvveti zuhur edecek, vucud-u mutlak olacak, onu kimse anlamayacak buyurmular. Bir Sreyya Bey vard. Efendim Hazretleri : lmimi Sreyya'ya verdim buyururdu. Bir gn Beyazt'da rastlamtk. Beyaz sakall gzel bir yz vard. Efendimin elini pt, Efendim her zaman kalbimdesin ' dedi. Efendim de : Ah Sreyya, kalbindeyim ama bilsen orada na-
77
Kalbin manevi yolculuk iin kabiliyet kazanmas.
sl kalabiliyorum buyurdu. Bir sabah Efendim: Sreyya her sabah benden st istemiye gelirdi. Bu sabah gelmedi. Bakn, acaba bana bir ey mi geldi ? buyurdular. Gittik tahkik ettik ki, vefat etmi. Kabrine Makm- Sreyya derler. Gztepe Mezzini Efendi rivayetiyle; Hareketi arzdan birka gn sonra huzura gittiimizde Ananz sizi beiinde sallad m? buyururlar. Nevres Bey rivayetiyle Mehmet Efendimiz Hazretleri; eyhime ya ondur, ya ldr, ya seyahat ver diye ricada bulundum. ki sene Trabzon havalisine seyahat kt. Bir zata sen saz almasn bilir misin? Evet Efendim. Nasl alarsn bildiin gibi mi? Bildiim gibi Yok olmad, ben krk senedir alarm lakin bulduum gibi alarm. buyurdular. A. Mecdi Efendi rivayeti ile: Girit'te iken talebesi ve Meclisi Mebusanda arkada sonra da Osmanl Hkmetinde Hariciye Nazr olan Giritli Ahmed Nesimi Beyi Ahmet Am Efendiye gtrmek ister. Bir gn zihni bunun ile megul iken Hazreti Trbedarn ziyaretine gider. Hazretin elinde bir miknatsl demir grm, mknats iviye doru uzatnca mknats onu ekmi ve ite o zaman, "Bak mknats demiri nasl ekti, ben istersem istediimi byle ekerim, siz tekini berikini getireceiz diye neye urarsnz" diye buyurmu. Yine bir gn Mecdi Efendiye,
Ahmed Am Efendi 93
"Bu adamlar getirip durma, herkes buraya giremez, biz istemeliyiz, Biz isterken de istediklerimizi getirmeye muktediriz" buyurmulardr. Tasavvuf Bu nee-i Muhammediye bir zamanlar Arabistan'da alkand, nihayet meczuplua mncer 78oldu, ran'a intikal etti. Orada da ilhada mncer oldu. Trkistan'a intikal etti. Orada da taarruzlara mncer oldu. Yine Arabistan'a intikal edecektir. Tevhid Kuadal Efendimizden; Yer taban, gk tavan, iindeki kffe-i mahlkat (btn) ihvan (karde) olmadka tevhid kokusu duyulmaz. Ye Allah iin, i Allah iin, otur Allah iin, gez Allah ile. Haydin haydin kapular kakalm, yari canda kstrp anda halvet edelim. Allah'tan gayr bir ey yoktur. Allah'n ayn da yoktur. Esma-i ilahiye zat- ilahiyenin libasdr. Her an bir libas ile zuhur eder. Onun hkm bitince dier bir ismiyle tecelli eder. Efendi Hazretleri buyurdular ki, bir gn huzurda idim. Hazret-i Azizimiz yle buyurdular. Allah bu dnyada esma ile tecelli buyurur, hangi esma ile zuhur ederse dierleri ona tabi olurlar. Efendim ... mni ismiyle mi mtecelli de-
Mncer: dayanmak, nihayet bulmak; bir tarafa ekilmek, srklenme, sona eren, neticelenen.
78
dim? Evet buyurdular. Efendim ya rahman, rahim isimleri var. Haa ulan onlar Esma-i Muhammediyedendir, onunla zuhur edince tadndan yenmez. buyurdular. ve le-sevfe yu'tke Rabbke fe-terd . 79 ltifatnda dedim ki Ya Rab bir vcud bul da onu raz et. buyurdular. Kuadal Efendimiz Beypazarl Ali Efendimize hizmetleri esnasnda birgn kahve ocanda yemek yerken brahim diye Efendimiz Hazretleri seslenmiler. Hemen lokmalarn yutmadan komular. brahim, yemek mi yiyordun, tevekkeli deil benim de azmdan iki lokma geiyordu. ki vcud bir oldu, artk burada durman olmaz. imdi iskeleye binip gideceksin buyurmular. O da boyun eerek Msr'a hareket eden vapura binip Msr'a gitmiler. Sonra Beypazar Ali Efendimiz Hazretlerinin terifi bek buyurduklar gn stanbul'a gelerek namazlarna yetimiler. Sen verdin biz yedik, vermesen ne yerdik? Tevhid lastik gibidir, uzatrsan kinat ierisine alr, daraltrsan birok eyi almaz. Sfat- cell, ceml; ikisi birledirir keml. Zat grnr bilinmez, sfat bilinir grnmez.
79
Duh, 5; Ta raz oluncaya kadar vereceim.
Ahmed Am Efendi 95
eyh Bekir Efendimiz Trbedar Azizimiz Sultanmza buyurmular; Beni put yap, ya sen bana bir tekme atarsn, sen kalrsn ya ben sana bir tekme atarm ben kalrm. Mtecelli vhid, mecl mteaddiddir. (Yani, Allah'dan tecell eden tektir, bize ise eitli yollarla, eitli ekillerde ular.) Hazreti Ahmet Am Efendi; "Tevacd, vecd, vcud" der. Sonra eliyle diline iaret ederek ve parmaklarn diline getirerek "Hal dili ile buradan tesi sylenemez ki" dermi. nsanlarn ou mbd-i mevhuma tapar. Ak gnl istil edince nefis lr. Abdlazz Mecd Beyefendiye yle buyurmular: Zt, l-taayynt'a girmedike olmaz. Vahdet-i vcud Ben bazen, bensiz Allah derim. Her ne zaman elimi duaya kaldrrsam bir de bakarm ki, btn mkevvenat dileklerini (bu) fakire arz ediyorlar. Kuadal Efendimizden; Hakk luhiyeti hi kimseye vermez fakat bazan (bu) fakirden tecelli eder buyururmu. Ahbereti'r-rusl tahavvle'l-hakki bi'ssuver. (Peygamber haber verdi, neyi de ben ilve ettim.) Allah suretle zahir oldu. O, bu hep O derler. O, bu hep bu imi, bunu anlaynca, sene gkyzne bakamadm. Syleyene bakma, syletene bak. der-
ler, dorusu syletene bakma, syleyene baktr.80 Allah mkevvenat zulmette halk etti, zulmet vahdet demektir. Ebu Hreyye radiyallh anh bir gn Sahabi ikram Yetenezzell emr ma beynehnne81 bu ayeti Hazreti Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin bana tabir ettii gibi size sylesem boazn iaret ederek kesersiniz buyurdular. Hazret-i Aziz burada emr zt demektir buyurdular. Rzgr uultusu kap gcrts, sinek vzlts hep Hakktr; kmil bunlardan Hakk sima eder. (iitir ve grr) 82 Kll msallin immn velev kne mnferiden (Hadis) (Her namaz klan, tek bana bile olsa imamdr.) mam metbu demektir, cemaat de kendi vcududur. Grnen mertebedir, hakikati hakkdr. (Arapa fiil )Kne'nin manas idi dir, oldu manasna deil. 83
Syleyende syletende Allah Teldr. Talak, 12 Yedi g ve yerden de bir o kadarn yaratan Allah'tr, Allah'n hereye Kadir olduunu ve Allah'n ilminin hereyi kuattn bilmeniz iin Allah'n buyruu bunlar arasnda iner durur. 82 Bir gn mbarek parmaklar ile enfiye alp; Arif, te bu zerreden bile hakk sima eder rzgr iniltisi, kap gcrts, sinek vzlts hep Hakdr. 83 Sonradan oldu demek deil.
81
80
Ahmed Am Efendi 97
Nevres Bey Harbiye mektebinde Franszca muallimi idi. Ahmet Am Efendiye danyordu "mtihanda talebeye ka numara verelim diye mmeyyizlere sorduun zaman ne verirlerse onu ver, vermiyecek isen sorma. Szn nereden geldiini bil" Gztepe Mezzini Mehmed Efendi rivayetiyle; Birgn Sami Bey'le birlikte huzuru Hazreti Aziz'de idik. Buyurdular ki; Bir bekta fakiri skdar'dan Beikta'a gitmek zere kaya biner, giderken kaykya, u karki saray kimin deye sorar. O da padiahn der. teki O da onun, daha teki O da onun, ya en teki O da onun deyince o gn alm olduu yeni oraplar ayandan karp, bunlar da ona ver diye denize atar. buyurdular. Bir gn Mecdi Efendi huzurda iken Efendi Hazretleri Ben Allah'm, ben Allah'm ben Allah'm buyurarak; Ben Allah'm demekle insan Allah olur mu? buyurmular.84 Birgn bayram ziyaretine gittik. Yarm saat kadar sohbet buyurdular. Sonra kalkp mbarek parmaklaryla oynar gibi neelendiler. Ben neelendim ki lem de neelensin. buyurdular. Eref Efendi rivavetiyle;
Vahdet-i vcud meselesini azlarna lakrt edenler iin sylemektedir.
84
Bendendirler, halka ne karrlar, halkdandrlar bana ne gelirler, gtrrler getirirler, gtrrler getirirler, gtrrler getirmezler. Olmu olmutur, olacak da olmutur, olacak bir ey yoktur eyhim bana buyurdular ki Ahmed sen huzurdasn, diz otur. Buyurdular. Baharc Mustafa Efendi bir gn huzurda iken Hazreti Azizimize Efendim vcuta biraz hosunuz galiba demi. Hazreti Azizimiz de Mustafa, sen Allah'n iine karma. buyururlar. Kuadal Aziz tarafndan hilafet verilerek Trnova'ya irad iin gnderilen mer-l Halvet Hazretlerine intisab eden Ahmet Am Efendiden medresedeki hocas buna raz deildir. Ahmet Am Efendi zntldr. Hocasnn hatrn da krmak istemez. Nihayet bir gn merl Halvet Hazretleri ile ni karlarlar. Halvet yle buyurur: "Biz senin kalbine kancay taktk. Ne tarafa dnsen delik Allahtan tarafadr!.." Ahmet Am Efendinin gnlnden geirir ki, medrese hocas da mer Halvet Hazretlerine biat eylesin. Gerekten de yle olur. Buna benzer Nevres Bey rivayetiyle Mehmet Efendimiz Hazretleri; Kendilerinden kaardm, yolumu deitirdim Birgn hap hap kar geldi. Ben senin cierine kancay taktm, nereye gidersen git, delik Allahadr. buyurdular. Kuadal Efendimiz, Mehmed Can efendiye
Ahmed Am Efendi 99
Hicaz'da ta atarken talayan ile talanann kim olduunu grdn m? buyurdular. Bir kadn huzuruna Ahmet Am Efendinin gelip, Medinede Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ravzasna konmak zere bir dua rica eder. Ahmet Am Efendi bir pusulaya bir iki satr yazp verir. Kadn: Ama bu kadarck olur mu? diye sorunca cevab u olur: Hadi git be kadn, ben onu zatmdan Muhammedime yazdm! Elbette olur! "Azmdan kan szleri zaman ile unuturum. Fakat ne syledimse hadist- lem yle zuhur eder" Allah'n akve'l kuv, 'ciz'l 'ciz olduunu anlaynca 'hah ' dedim.85 Vef Kuadal Efendimizden; Girdiin kapy, geldiin yolu sakn unutma ha. (Mrid ile eriat Ahmed) buyurmular. Yaratl Ezelde hilkat yoktur, zuhur vardr.86 Tada hayati ilhi olmasayd Musa'nn esvabn (elbiselerini) alp kaar myd? Tabiatnda sekr vermek istidad olan bir
Akve'l kuv = Gllerin en gls 'ciz'l 'ciz = cizlerin en cizi 86 Bize grnen grnen ey o takdirin gereklemesidir
85
eyi imekten imemei tercih ediniz. Nevres Bey; Eer senin srrnda iret etmek yoksa kimse senin yannda iret edemez. buyurdular. eyhim bana buyurdu ki, Ahmed sen ok ricale mlki olursun, onlarda benim meslekimi ara merebimi arama. Yemek Biz yemei azmza koyarken sabret seni makam insana getireceim deyiniz, lokmay aznza koyunuz. Her ne yerseniz sadaka diyerek yeyiniz. Yediim yemek Allah' zikr etsin. Ben de telezzz ederek kredeyim. eyhleri kendilerine buyurmular, Ahmed aln aklna gelirse benden deilsin. Hazreti Azizimiz Efendimiz su ierken sudaki tecelli-i Hakkiye iareten sana ok kr buyururlard. Zalim Bir zalimin karsna ktnz zaman defa ez bike minke (O'ndan, O'na snrm.) deyiniz buyurdular. Zikir Ahmet Am Efendi Minel bd ilel zl, ila ma-lyetenhin mstecmiu bi cemiissfat, Allah diyerek lafza-i celal zikrine balard. (Ebedlikten ezele, sonsuz olan btn sfatlarn hepsini toplayan, Allah)
AHMED AM EFEND (1807-1920) LE AHMED AVN KONUKUN SOHBETLER [Ahmed Am Efendi, Konuk'un mridi olmamasna ramen, onunla tasavvuf sohbetler yapm bir zattr.87 Am Efendi'nin yazl eseri yoktur. Konuk, Am Efendi'nin hayatnn son yllarnda onun sohbetlerinden notlar tutmutur. Abdlbk Glpnarl, Tasavvuftan Dilimize Geen Deyimler ve Ataszleri adl eserinde bu notlarn kendisinde olduunu zikretmektedir. Biz bu notlara iki farkl ekilde ulatk. Gerek Ahmed Avni Bey'in tasavvuf ynn ortaya koymak gerekse Am Efendi'nin manev sohbetlerinden birer rnek vermek asndan ok deerli olan bu notlarn bir ksmn Ahmed Gner Sayar Trk Edebiyat dergisinde yaynlad. Sayar, bu notlarn dorudan Glpnarl tarafndan kendisine verildiini yazmaktadr. Sayar, ayn sohbetlerin yazma kaydn Sheyl nverin de kendisine okuduunu belirtmektedir. Ahmed Avni Beyin kaydettii be sohbetin ne bu ekilde ulam olduk. Biz de geriye kalan iki sohbeti, yani aadaki ilk (9 Austos 1919) ve son sohbeti (6 Nisan 1920), Abdlbk Glpnarl'nn Konya Mevln Kitapl'nda bulunan yazma mecmuasndan alarak bugnk alfabeye evirdik. Aaya ekliyoruz. Bylece btn sohbetleri okuyucuya intikal ettirmi oluyoruz. Fakat sohbetlerden anladmz kadaryla
87
(BARKN, 2011) , s.211-224
Ahmed Avni Bey, aada ilk srada yer alan 9 Austos 1919 tarihinde kaydedilen ilk sohbetten nce Ahmed Am Efendiyi en az iki kez daha ziyarete gitmi olmaldr, nk sohbetin sonunda Fakirin huzr erifine nc defa gidiim idi demektedir. Ahmed Am Efendi'nin trbedarln yapt Ftih Sultan Mehmed'in trbesinde yaplan sohbetleri Konuk kar kmaz not almtr. Konuk'un bu kaydetme titizlii bizim amzdan ok nemli bir kiilik ipucu vermektedir. Deerli her eyin yerini ve gelecee aktarlmasn nemseyen Konuk'un sohbetlerdeki ifadeleri de ne kadar yksek bir tasavvuf olgunlua sahip olduunu gstermektedir. Am Efendi'nin remzi (sembolik) sorularna o da remzi cevaplar vermektedir. Sohbetlerde Konuk, mtevaz, edeb ve manev derinlik sahibi yce bir kiilik olarak hemen kendini gstermektedir. 12 Zilka'de 1337 (9 Austos 1919) 335 senesi Austosi efrenciyyenin sekizinci ve 337 sli hicrsi Zilka'desi'nin (9 Austos 1919) on ikinci Cum'a gn kable'z zuhr Hseyin Avn Bey biraderimizle yz yirmi yan mtecaviz bulunan ve zamanmzda vcdi erifi ile teberrk olunan insn kmil Ftih Trbedr Hac Ahmed Efendi Hazretleri'nin huzr eriflerine gittik. Kimse yoktu. Mbarek elini ptk. nne oturtup yakna gelmemizi iaret buyurdu. Aadaki mklemt cereyan etti. Hazret: Niin geldiniz? Maksadnz, emeliniz
Ahmed Am Efendi 103
nedir, ne istersiniz?' Fakr: Maksudumuz Hakk'tr. H: Hakk var m, Hakk nerede? F: Her taraf Hakla dolu, ondan gayr bir ey yok. La mevcde ill h *Allah'tan baka varlk yoktur]. H (Glerek): yle y, O'ndan gayr bir ey yok... (Hseyin Avn Beye hitaben) smin nedir? H: Hseyin Avn... H (Fakire hitaben): Senin ismin ne? F: Ahmed Avn... H: O, benim. Ben beraberim. Ahmed benim. Avniyi sonra getiriverirsin olur gider. (Hseyin Avn Bey'e hitaben): Nerede oturuyorsun? Sultan Mahmud trbesinde. Trbenin iinde de mi oturuyorsun? Hayr, efendim, trbenin civarnda... Ooo, byk yer! Sultan Mahmud. Sznn eri ise. (Fakre hitaben): Sen nerede oturuyorsun? Unkapan'nnda. (Unkapan lfzm telffuz edemez gibi birka defa tekrar ettiler). Oo, oras ok uzak... buyurdular. Sonra: Hangi milletlerle grp konuuyorsunuz? Yetmi iki milletle grp konuuyoruz. Kh talim ve kh teallm ediyorsun, deil mi? Evet, efendim, kah talim ve kh te'allm ediyorum. nneke meyyitn ve innehm meyyitn smme innekm yevmelkymeti inde rabbikum
tahtesmn. (phesiz sen de leceksin, onlar da lecekler. Ey insanlar! Sonra siz, kyamet gn Rabbinizin huzurunda durumaya kacaksnz. Zmer 30-31) te bu yet tam sana gredir. (Bu cevab zerine fakirin kalbinde bir ukde peyda oldu. Acaba mrmn hir olduuna m, yoksa Mt kable en temt srrna mazhariyete mi iaret buyurdular? dedim.) Geceleri ne yapyorsunuz? Evliyullhn nuruyla mstenr oluyorum. ok ldr, sa'dettir. Elhamdlillah. 'Validenizi gryor musunuz? (Ya'ni, ansr erba'ann ahkmn vcdunuzda gryor musunuz?) Her vakit temastayz. Gryoruz efendim. (Hazret gldler. Fakire hitaben): Bak, sana ksaca syleyeyim: Allahu latifn biibdihi yerzuku men ye'. (ura, 19) Allah denilen ma'n latiftir; biibdihi, ibdna... 'B', mlbese (Benzeyen iki eyin birbirinden ayrt edilmeyerek kartrlmas) iindir. Yerzuku men ye, dilediini rzk eder, amma rzk, yalnz yemek deildir. Sylemek, dinlemek, grmek, oturmak, yatmak... ilh. hep rzktr. Hususuyla huzr linizdeki istikmetimiz al rzktr. te rzkn ls odur ya! En al rzk, rzk ma'nevdir. (Biraz skttan sonra) Syleyiniz bakalm! L tdrikh'lebsr ve hve ydrik'lebsr ve hve'llatfi'l habr. (Gzler O'nu grmez, O btn gzleri grr. O Latif'tir, haberdardr. Enam, 103) (Hseyin Avn Beye hitaben): Ne diyor? bu-
Ahmed Am Efendi 105
yurdular. Hseyin Avn Bey yeti kermeyi tekrar etti. Hah! te yle... 'B'mlbese iindir. Bismillhi'deki b gibi. Bismillah budur. (Biraz murkb oturdular, ondan sonra) Syleyin bakalm! buyurdular. Zt liniz buyurun, dinleyelim! (Hseyin Avn Beye hitaben) Ne sylyor? Zt liniz... Zt li, zt li! Sen de mzmzsn... buyurdular. Bir mddet bir ey sylemediler. Sonra tekrar buyurdular ki: Geceleri uyuyor musunuz? Yoksa h... h... diye baryor musunuz? Kh uyuyoruz, kh baryoruz efendim. yle olmal. Nasl geliyorsa yle yapmal, deil mi? Ananz gryor musunuz? Gryoruz efendim. (Fakire hitaben): Nerede oturuyorsun? Unkapan'nda... Oras ok byk yerdir. ars var, pazar var. ok aydnlkt bir yerdir. Evet, efendim. Kesret vardr. (Ba'dehu biraz yattlar, murkb bir halde kaldlar. Yatarken rahatsz olmamalar mlahazasyla:) Efendim rahatsz olmayn; gidelim mi, oturalm m? Yoook. Sakn bu sz bir daha hibir yerde, hibir kimseye syleme! Herkes, ztnda muhayyerdir. Dilediini iler. ster gider, ister oturursun... (deyip bize mteveccihen sa taraflarna yattlar. Be dakika kadar ylece murkb kaldlar. Biz de skitne oturduk. Ba'dehu birden bire kalkp oturdular. ki ellerini atlar. Du' vaziyeti aldlar.
Biz de ona muvfakaten ellerimizi atk. Tatl tatl gldler de buyurdular ki): min ama neye min? Du'ya deil mi? Hangi du'ya? (Fakire nazar edip) mrn tavl olmasna min, deil mi? Bak! Bu Kur'n'dr. Tb limen tle 'umruh ve hasune 'ameluh. (mr uzun ameli gzel olanlara ne mutlu Hadis-i erif) Tb, mbalaa ile sa'det, limen tle 'umruh, mr uzun olan ve ameli gzel olan kimse iindir. mr uzun olmak ve ameli hasen olmak byk sa'dettir. (Skt ettik. Biraz zaman geti). Syleyin bakalm! (Biz tebessmle yine skt ettik.) Sizin raklarnz var m? Kendimiz raz, efendim. Bizim ramz yoktur. Hepimiz rak (dedikten sonra) htiyarlk var serde... Ben, ihtiyar deil miyim? Hayr, efendim ihtiyar deilsiniz. (Hazret gldler. Ba'deh Hseyin Avn Bey biraderimiz kyam edip elini pmee kast ettikte Hazret onun elini mbarek eli iinde tutup buyurdular ki): Ben du' ediyorum. Fakat benim du'm yalnz sana deil... Benim du'm, 'mmdr. Hepinize du' ediyorum. (Hseyin Avn Bey'den sonra fakr yedi erifini takbl ettim. Fakire hibir ey sylemediler. Kemli db ile buzr eriflerinden ktk. Fakirin huzr erifine nc defa gidiim idi).
Ahmed Am Efendi 107
12 Zilhicce 1337 (7 Eyll 1919) Hseyin Avn Bey biraderimizle 120 yan mtecaviz *akn+ bulunan ve zamanmzda vcdi erifi *erefli vcudu+ ile teberrk olunan *bereket bulunan+ insn kmil Ftih Trbedr Ahmed Am Efendi'nin huzru eriflerine gittik. Hazret yalnzd. tideki *aadaki+ mklemt *konuma+ cereyan etti. Am Efendi: Hogeldiniz, bayrm erifiniz mbarek olsun. Ahmed Avn: Teekkr ederiz efendim. Am Efendi: Nerede eleniyorsunuz? Ahmed Avn: Hakk'da eleniyoruz efendim. Am Efendi: Kira ile mi? Ahmed Avn: Kira ile. Am Efendi: Pek al! smi erifiniz? Ahmed Avn: Ahmed Avn. Am Efendi: Ben de Ahmed'im. Ahmed Avn: Biz Ahmed'e Avnlik *yardmc olma] de ilhak ediyoruz [ekliyoruz]. Acaba bu ilhak kendi haylimiz mi? Yoksa hakikaten Avnlik var m efendim? Am Efendi: Nene lzm? Orasn kartrma. L ilahe illallah Muhammedn Reslullah. Bu kfidir. Sonra vekilleri Trbedr Mehmed Efendi geldiler. Ona Ne var? buyurdular. Biz de destur alp huzurlarndan ktk. Bu drdnc ziyretimdi. 5 Sefer 1338 (31 Ekim 1919) Hseyin Avn Bey ve Hayri Bey biraderlerimizle Cum'a namazm Abdlhay Efendi'nin *ztoprak+
mescidinde edadan sonra Trbedar Hac Ahmed Am Efendi hazretlerinin ziyaretine gittik. Fakirin beinci ziyaretim idi. eriye girdiimizde yalnz olup, gzleri kapal mstarak *kendinden gemi+ bir hlde idiler. Bir mddet ayak zerinde durduktan sonra nne oturduk. Mbarek gzlerini at ve bize nazar etti ve fakire hitb ile sordu: Nerede sakinsiniz? Nerede tavattun ediyorsunuz [oturuyorsunuz]? imdilik hazreti ehdette, lemi nefisde tavattun ediyoruz. M allahu kne ve m lem yee'lem yekun *Allah neyi dilerse o olur, dilemedii ey olmaz+. Hakk'n diledii olur, diledii mevcd olur, dilemedii mevcd olmaz. Ve bilkaderi hayrihi ve errini, bu kelmn tefsiridir buyurdular. Bir mddet murkb olup *manev tefekkre dalp+ tekrar sordular: Niin geldiniz? Zt linizle erefyb olmak iin geldik. Zt linizle merref olmaa Ziyaret... Ziyareti bilir misiniz? Ben ziyaret bilmem. Tekrar murkb olup gzlerini atlar: Allahmme sall al Muhammedin ve al lihi Muhammed dediler. Ondan sonra Allah sizi Ztna mazhar buyursun diye du' ettiler. Fakir: Du'y liniz berektyla inallah mazhar ismi Zt oluruz Badehu *sonra+ bir hayli mddet gzleri kapal murkb oturdular, sonra gzlerim ap salevt getirdiler. Syleyiniz erkekler! buyurdular.
Ahmed Am Efendi 109
Syletiniz de syleyelim efendim dedim. Hi cevap vermeyip yine murkb oldular, gzlerini atktan sonra tekrar salevt getirdiler. Fakre Sizin taraflarnzda yangn var m? Bizim taraflar masun kald *yangndan etkilenmedi) efendim. Hazret gldler. Allah if versin buyurdular. Ondan sonra yine bir mddet murkb oldular, b'dehu gzlerini ap yine salevt getirdiler. Fakr: nmemalkevn fil hayti ve hve hakkun fil hakka [yani, Dnyada varla ait ne varsa hayldir, fakat hakikatte hakdr+ dedim. Dikkatle dinlediler de Peki, peki dediler. B'dehu: ok sularnz var m? Var efendim Kendi kendine akan sular var m? Bazen bulunur efendim dedim. , Bunun zerine Hazret, Fakirin nne doru yz zerine eildiler. Bir mddet yle durdular. Fakr btnnda *iimden+ Cenb Mevln Efendimiz ile mridim Esad Dede hazretlerine mteveccih oldum *gnlm baladm+. B'dehu *sonra+ kalktlar. nneke meyyitn ve innehu meyyitun [Sen de lsn, o da ldr+. Biz skt ettik. Sonra buyurdular ki: Romatizma, romatizma derler... nsan uyank iken gelir ise uyutmaz. Uyurken gelir ise uyandrr. Rum rum yapar. Romatizma hararet ister efendim Biz harareti bulamyoruz ki... Bir hayli mddet yine murkb durdular. B'dehu gzlerim ap salevt getirdiler. Skt zere
oturduk. B'dehu: Haydi olum! Ben abdest bozaym. Ben abdest almam, bozarm buyurdular. Biz de ellerini pp kalktk. Huzurlarndan ktk. 5 Rebilevvel 1338 (28 Kasm 1919) Salim Efendi ile beraber Trbedr Efendi hazretlerinin ziyaretine gittik. Yalnzdlar. Huzuruna girdiimizde kendilerine yaklamamz iaret buyurdular. Gayet yakn olarak diz dize nlerine oturduk. Hazret, Salim Efendiye Saf geldiniz buyurdular. Biz de Safa bulduk efendim dedik. Salim Efendi: Ben sensiz olamam, sen de bensiz olamazsn dedi. Hazret: yle ya! Fakire hitaben: Nerede tavattun ediyorsunuz? Fakr: Hak'ta tavattun ediyoruz. Tavassul mu ediyorsunuz *ulayor musunuz]? Evet efendim! tavattun ve tavassul ediyoruz. Glerek fakire hitaben: Bu hoca kim? Salim Efendi. Allah bu hocay mertebesinde dim buyursun. Salim Efendi'ye hitaben, Fakr iin: Bu efendi kim? Salim Efendi: Bid'atn minn [Bizden bir paradr+. Bizim nurumuzdan Ahmed Avn Bey. Posta mdr muavini. Fakire: Ben de Ahmed'im, sen de Ahmed'sin. Ahmed iki mi? Sen sensin, ben benim. Fakr: Ahmed'in mim'i kalknca ahad *bir+ olur. O vakit bir olur.
Ahmed Am Efendi 111
Hazret: Mim kalkar m? Kalkar a! O vakit sen kalmazsn. Fakat bu vcdunun kalkmas lzm gelmez. Vcdunla beraber sen kalmazsn. O vakit Hak sende mahf *gizli+ olann kim olduunu bilirsin.88 Vcdda mahf olann kim olduunu bilmekle beraber senlik vehmi kalyor efendim. Vehim ise sultn kuvdr *kuvvetlerin sultan+. Ben konuurken yoruluveriyorum. Siz konuun, ben dinleyeyim. Salim Efendi: Sylemenizi bize intikal ettirin, syleyelim ve konualm. Fakire hitaben: Oooo Nr Paa! Syle bakalm. Salim Efendi: Efendim, Nr deil, Avni;. Hazret: Avn mi? Fakr: Efendim, zt lilerinin tevecch buyurduklar Nrlii kabul ettim. Kabul etmeseydin ne olacakt? Hi bir ey olmayacakt. u kadar var ki, tevcihi lilerini *yksek tevecchnz+ kemli hondiyle *byk bir memnuniyetle+ kabul ettiimi arz ediyorum. Pek al! Darda souk var m? Hayr efendim. Rahmet var m? K ortas derler, geldi mi? Hayr efendim. Hararet var. Yaaa! Biraz murkb olup, ba'dehu salevt getirdiler.
88
Ahmet Am Efendi der ve sonra eliyle diline iaret ederek ve parmaklarn, diline dedierek, hal diliyle: Bundan tesi sylenmez ki!
Sonra da L ilahe illa hve'r Rahmn [Rahman olan Allah'tan baka ilh yoktur+ buyurdular. Ondan sonra: Ben hep byle sylyorum. Allahmme salli al Muhammedin ve al li Muhammed. *Allahm! Muhammed aleyhisselma ve onun ailesine, soyuna, ehli beytine selm olsun!+ te bu kelime. Gecegndz bunlar sylyorum. Bunlar okuyorum. Fakire ellerini uzattlar. Tuttum. Oturduklar mahalde doruldular: Tub, tb, tb derler. mr uzunluu imi. Tb limen tle umruh ve hasune ameluh. Byle uzayp gidiyor. Ba'dehu yine murkb oldular, yine salevt getirdiler ve L ilahe illa hve'rRahmn buyurdular. Ellerini uzatr vaziyetinde bulunmakla Fakir ellerim ptm. Salim Efendi de pt. Kalktk. Kalkarken: Ben umma *herkese+ du' ederim. Baka bir ey elimden gelmez. Cmleniz iin du' ediyorum buyurdular. Ba'dehu huzurlarndan ktk. 9 Nisan 1336 (6 Nisan 1920) 17 Receblmrecceb 338 ve 9 Nisan 336 Cum'a (6 Nisan 1920) gn Trbedr Efendi Hazretleri'nin ziyaretine Salim Efendi (merhum) ile birlikte gittik. Hazret Ho geldiniz, saf geldiniz! buyurdu. Biz de Ho bulduk, saf bulduk, efendim dedik. Hazret: Veyetn lem'lleyl,Neslehummhu'nnebra (,..)Veklln felekin yesbehn'a (Yasin: 37-
Ahmed Am Efendi 113
40)89kadar tilvet buyurdu. Sonra Ve kllhamd lillhillezi sadekan va'deh (...)kylelhamd lillahi Rabbillemin (Zmer; 74-75) 90 kadar okuyup tekrar Ve yetn lehmlleyl, neslehu . okudu. Ysn erifin sonlarna doru geti. Sonra tekrar bu yetten balad. Ve klln fi felekin yesbehn.. a kadar birok defa tekrar etti. Biz de huzurdan kalktk. Bu hal, belki ryek devam etmiti. Hazret 9 Mays 336 tarihinde, yani bundan tam bir ay sonra intikl buyurdular. 130 yanda idiler. Kaddesenllhu biesrrihi 'azzamellhu zikrahu ve nefa'an bifiiyztihi y hvelMun (Allah bizi onun srlaryla kutsasn. Allah zikrini azz etsin. Feyizleriyle bizleri faydalandrsn. Ey Mun olan Allah!!
Onlara bir delil de gecedir; gndz ondan syrrz da karanlkta kalverirler. Gne de yrngesinde yryp gitmektedir. Bu, gl ve bilgin olan Allah'n kanunudur. Ay iin de sonunda kuru bir hurma dalna dnecei konaklar tayin etmiizdir. Aya erimek gnee dmez. Gece de gndz geemez. Her biri bir yrngede yrrler. (Yasin: 37-40) 90 Onlar: Bize verdii szde duran ve bizi bu yere varis klan Allah'a hamdolsun. Cennette istediimiz yerde oturabiliriz. Yararl i ileyenlerin ecri ne gzelmi! derler. Melekleri, arn etrafn evirmi olduklar halde, Rablerini hamd ile verken grrsn. Artk insanlarn aralarnda adaletle hkm olunmutur. vg, Alemlerin Rabbi olan Allah iindir denir. (Zmer; 7475)
89
HATIRALAR merl Halvet bir gn Ahmed Am Efendiye yle der: "Ahmed, Marko hastalanm, benim adma git kendisini ziyaret et, u pusulayda kendisine ver" der. Marko, aslnda gayr- Mslim olmasna ramen, btn insanlara, zellikle Mslmanlara hoa muamele eden bir doktordur. Ahmed Am Efendi kendisini ziyaret eder Efendi'nin selmn syler ve pusulay da kendisine verir. Marko keml-i ta'zmle ald pusulay per, bana koyar ve derhal aar. Bir de bakar ki pusulada kelime-i ehadet yazldr. Marko bunu grnce: "Biz ona oktan inandk ve iman getirdik!.." der. Bir hafta sonrada hayata gzlerini yumar.91 stad Abdlaziz Mecdi Efendi, mridi Ahmed Am Hazretlerinden naklen yle rivayet eylemilerdir: Trbedar Bekir Efendi Hazretleri mrlerini kuru ekmekle geirmilerdir. Fakat kutbiyeti ve manev dereceleri itibaryla ne dileseler nnda olurmu. Mesel istedii an, fakiri zengin, zengini fakir yapabilirlermi. Ancak kendi fakir durumu hatrlad zaman Ya Rabb ben senin vey kulun muyum? diye nz edermi.
Bu yaplan hareket imann ibraz iin iki ahit getirilmesi hikmetini gsterir.
91
Ahmet Am Efendi Trnovada bir camide imam bulunduklar sra da fazlaca alkol alm ve sokakta dm bir ahsn etrafna halk toplanm kendisine hakaret ederler. Bunu gren hazret: "Onu benim srtma bindirin evine gtreyim" buyurur ve adam srtlayp evine yatana tar. Adam sabah uyandnda anasndan bir hayli ikayetler iitir ve ok mahcup olur ve yle der: "Tevbeler olsun bir daha imeyeceim!.." Adam gerekten bu felaketten kurtulur. Ahmet Am Efendi eyhi Fatih Trbedar Nideli Bekir Efendinin Hakka yrmelerinden birka gn nce gnlden muhabbet balad Ahmed Am Efendiye: "Artk benim vaktim tamam, benim yerime sen trbedar olacaksn. Evkafa git muameleni yaptr buyurmular." Ahmed Am Hz.leri gitmi fakat muamele bitmemi. eyhi Bekir Efendiye gelip vaziyeti izah eylemi. Bekir Efendi: "Yarn git mutlaka yaptr buyurmular." Ertesi gn tekrar giden Ahmed Am Efendi, muameleyi gene ikml edememi ve durumu tekrar Bekir Efendi'ye iletmiler. Bunun zerine Bekir Efendi ertesi gn Git ve mutlaka saat iinde muameleyi ikml ettir." buyurmular. Verilen son talimat gereince muamele tamamlanm ve tekmil vermek zere huzura giren Ahmed Am Efendiye Bekir Efendi yle buyur-
Ahmed Am Efendi 117
mular: "Ahmed! Benim vaktim tamam, artk gidiyorum! Senin yannda lrsem belki dayanamazsn. Birka dakika k da darda yle bir dola buyurmular." Gerekten birka dakika sonra ieriye girdiklerinde, Bekir Efendi Hz.lerinin ruhu ebed leme intikal eylemi, fakat aynen yerlerinde oturur vaziyette bulmulardr. Ahmed Am Hz.leri bu sahneyi anlatrken yle buyururlarm: "Ahh...o lmedi ben ldm!... O kald!" Rt Bey ile beraber bir gn Ahmed Am Efendinin huzuru saadetine gittik. Ulan bana boza getirdin mi? buyurdular. Ben de getireyim efendim dedim. Boza der demez aklnz bozac dkknna gitmesin. Mrid ne demek istiyor onu anla, szn anla, onlar bo sylemezler. Ben de Evet, efendim ve m yentiku an-il-heva dedim. Mbarek ahadet parmaklarn azlarna gtrerek iaretle sus buyurdular. O yalnz Muhammed sallallh aleyhi ve selleme mahsustur. Mridler hakknda da yledir. Biz ihvanmzdan byle sz sudurunu severiz. Lkin herkesin yannda sylenmez. eyhim bana dedi ki Allah'tan korkar msn? Hayrdedim.
Benden korkar msn? Senden korkarm dedim. Ben de; Efendim ben ne senden korkarm ne de Allah'tan korkarm nk sizden bana zarar gelmez ki. Mahdumu lileri Ali Bey'e hitaben; Ali bana bu benim, babamdr, bu benim hocamdr, bu benim eyhimdir diye hizmet edeceksen hizmet etme buyurdular. Birgn huzuru saadetlerine girdim, kalabalk idi. Ellerini pp ihvan araladm, oturdum. Vakti saadette birgn sahabeden birisi gelip huzuru saadette oturan ashab aralayp oturdu, bu gnde ayndr, buyurup Biz bir an zikirden hli deiliz. Bir sayha ile Allah dediler. Bu da, vele zikru'ilhi ekber 92Allah' zikretmek en byk (ibadet) 'tir. buyurdular. Bursa Lisesi Franszca muallimi Nevres Beyden rivayet: Benim eyhim derdi ki, Ahmed birisi senin yannda benim aleyhimde bulunursa beni mdafaa etme buyurdu. Nevres Bey iinden ben bu naneyi yiyemem diye geirince Ahmed Am Efendi Efendi Hazretleri derhal Ben de eyhime Efendim ben bu naneyi yi-
92
Ankebut, 45
Ahmed Am Efendi 119
yemem dedim. eyhim bana sen bu naneyi yiyemezsen sen de benim dediim gibi adam olamazsn. buyurdu. Biz, bizim lafmz olduu zaman sklp kaandan korkarz buyurdular. Bende (Nevres Bey) iimden hakikaten byle bir hali kendisinde grdm bir arkada dndm. Eyvah bizim arkada helak oldu dedim. Derhal Efendi Hazretleri Eh eh korkma ona da bir zat tecellisi yapar, kurtarrz. buyurdular. Ellerini gslerine vurarak bu ism-i zikretsinlerde (Ahmet)aleyhim de bulunsunlar buyurdular.93 Bir gn sinni alilerini (doum tarihini) soran bir zta cevaben eyhim bana dedi ki Ahmed senin tarihin mehuldr.94
Maral Ahmed Thir Efendi buyurdu ki; "Zikir ektirmek eyhin kuvvetine, kmilliine baldr. smi eriflerden hangisini sylersen olur. Hatta eyh kmil olunca (ta, ta) diye zikir ektirse, iler gene olur. Mritlerinden birisi Kuadal Hazretlerine sormu; onlar da (Gnde 15 defa brahim eksen sana kfi) demiler. 94 (Balkesirli Abdlaziz Mecdi Tolun Hayat ve ahsiyeti" isimli eserin sayfa 134. vd.) Ahmet Am Efendiden bahsederken, Hazretin Hakka yrmesi esnasnda 116 yalarnda bulunduklarnn rivayet olunduunu beyan
93
Hazreti Ali kerremallh veche buyurduki, Dnyada iki eyden korkmam. Biri Allah takdir ettii, dieri de etmedii eyden. Bunu bir yerden okudum. Ahmed Am Efendi Efendim Hazretlerine arz ettim. Buyurdular ki Allah'n takdir etmedii vukua gelmez, takdir ettiinden korkmak da kfrdr. Birgn ashabdan Hz. Reba radiyallh anh Hazreti Fahri Alem Efendimize sallallh aleyhi ve selleme Ya Resllallah, Reba bendeniz rica eder ki fakir haneyi terifle cemaatle namaz klasnz. Hazret Peygamber Efendimiz sallallh aleyhi ve sellem Peki ya Reba geliriz. buyurdular. Bir gn mescidde eday salatten (namaz klndktan ) sonra Ya Reba sana geleceiz buyurdular ve haneyi Reba'ya terif buyurdular. Eshab kiram da gelirler. Hazreti Peygamber Efendimiz sallallh aleyhi ve sellem Hazreti Reba'nn radiyallh anhn gsterdii odada cemaatla nafile namaz klarlar. Ba'desselat (Namazdan sonra) duyan ashap ta gelirler. Hazreti Reba taam hazrlar. Hazreti Rasu-
eder. Keza sz konusu eserin ayn sahifesindeki bir ifadeye gre, Ahmet Am Efendiye, mridi merl-Halveti: "Ahmed! Senin tevelldn belli deildir."demitir. Bu sz tasavvuf bir ne'e ile sylenmi ve mecaz olarak nitelendirilmitir.
Ahmed Am Efendi 121
lullah Efendimiz sohbet buyururlarken ashapta bir zat keke filan da bulunsayd der. Orada bulunan ashabden dier biri hayr, o mnafktr der. Resul Efendimiz sallallh aleyhi ve sellem yle deme! buyururlar. Sohbete devam ederler. Birinci zat yine keke filan da bulunsayd der, dier zat da hayr o mnafktr der. Onun zerine Hazreti Fahri Alem Efendimiz HAYIR YLE DEME, LA LAHE LLALLAH DYEN CENNETE GRER buyururlar. nc defa ayn surette tekrar eden muhavere zerine... yle deme, la ilahe illallah diyenin cesedine Allah atei haram kld. buyururlar. Kuadal Efendimizden; eyhim dedi ki; Ahmed ay ol ay. rkdm. Sonra dnd: Yani zurnac nasl alarsa ona ayan uydur. Aynn otuziki trks varm onun da hepsi ahlat (yaban armudu) zerine imi, Talip de byle olmal. (Nevres Bey) Bir gn huzur- saadetlerinde yalnzdm. Efendim ahrette de byle birleip konuacak myz? dedim. Ulan Allah Allah, birde birlemek olur mu? buyurdular. (Nevres Bey) Yine bir gn huzurda iken kademi saadetlerini tutarak
Ulan Kur'an'daki ve'l-teffeti's-sku bi's-sk , 95 O burasdr diye topuklarn gsterdiler, ben de hemen tutup ptm, hafife bir tokat ltfettiler. kr Bey'in rahatszl esnasnda uradm korkudan dolay huzur- saadetlerine girdiim zaman Amirin emri ile hareket ettiini bilsene buyurdu. Sol omuzuma vurarak l havfn aleyhim ve l-hm yahzenn, 96 Makbule Hanm huzuru saadette iken yine huzurda bulunan Sreyya Bey, efendim ben yaan kara dur diyorum, duruyor... yle ediyorum, byle ediyorum diye syler. Efendimiz de ben de kimsesizlere merhamet ederim buyurdular. Makbule hanmefendiye gitmeleri iin msaade buyurdular. Hemen huzurdan ayrlmamak ve dayanamad sohbeti mbarekede devam edebilmek zere gecikirken Sreyya Bey, Efendim benim samalarm dinlemek istiyordur, der. Efendimiz de; onun senin samalarn dinlemeye ihtiyac yok buyururlar.
Kymet, 29; Ayak ayaa dolat zaman bilir misin? 96 Bakara, 38 Onlar iin korku yoktur. Onlar zlmeyeceklerdir.
95
Ahmed Am Efendi 123
Yine bir gn hanmefendiye, Seni alatmam buyurdular. Efendi Hazretleri Aziz Sultanmzn teriflerinde Nusret Hanma; Ben herkesi affettirdim, yalnz sen kaldn. buyururlar. Azizimiz, Sultanmz, Efendimiz trbede iken bir zat gelir, Efendimize mteveccihen namaza dururlar. Orada bulunan ihvana Bu zat ii doru yapt amma git kbleyi dzelt. buyururlar. Kuadal Efendimin mridanndan birisi adalardan birine kaymakam tayin edilir. Oradan Efendim burann ahalisi gavur, hayvanlar domuz diye yazar. Ben de beni onlarda da grsn diye gnderdim. buyururlar. emseddin Paa Bkre'te iken Efendim iki karpuz bir koltuu smyor diye Kuadal Efendim Sultana mracat ederler. Azizimiz Efendimiz de ki karpuzu bir etsin. buyururlar. Btn hocalardan elif okudum, (Seyyid Muhammed) Nurul arab'dan btn okudum. Bosnevi Hac Mehmet Efendimiz Hazretlerine pirdalarndan birisi dil uzatrlarm. Marnileyh bir gn Azizimizin ihsan buyurduu geri alnmaz yal-
nz sylemesin buyururlar. O anda o zatn dili tutulur. emseddin Paa trbede Kayserili Mehmet Tevfk Efendi Hazretlerini grerek Efendim trbede bir zat var, kimdir? diye sormular. (Ahmed Am Efendi iin) O benim vekilimdir. Bedelimdir. Bedel mbeddel mislin ayndr buyurmular. Nevres Beye; Sen imam ol, emseddin de sana cemaat olsun, yabanc deil ya... Ahmed Naim (Baban) beyefendi ryalarnda Hazreti Azizi grmler, Nevres benim kutbumdur buyurmular. Remzi Efendiyi huzura gtrdk, iltifattan sonra Ahmed Am Efendi innem yaha'llhe min ibdihi'l-ulemu. 97 ayetini okumuyoruz. Her frsatta bilirim innem yaha'llhe min ibdihi'l-ulemu, kraati de vardr. Allah alim kullarndan hayet eder. Hayet eder de titrer mi? Padiahn vezirini saymas gibi sayar buyururlar. Ahmed Am Efendi; Bir gn balarn kaldrp ben yaz tahtas deilim buyurdular.
97
Ftr Suresi, 28
Ahmed Am Efendi 125
Benim verdiim Ali Paa vergisi deildir. Birgn Mehmet Efendimize u eyi sana vereyim mi? buyururlar. Ver Efendim. dedim. Bana kim karr ulan? Mehmet Efendimiz bir gn; Efendim benim Allahu ekbere kanaatim yok. derler, yleyse hadsiz, hududsuz, kenarsz, snrsz, Allah de. buyururlar. Mehmet Efendi kalben kefinin almasn istemiler. O zaman keif meif ne olacak, sen bana bak, ben sana bakaym buyururlar. Ahmed Am Efendi buyurdu ki; Beni senin elinden yine sen kurtarrsn. Halil Efendiye; Ulan karma, ben bu saz bozuk dzen de alarm. Bir gn huzura giren birisi Azizimiz Efendimize birtakm tefevvhat na-lykada (Dil uzatma. Mnsebetsiz sz syleme) bulunur. Hazret; Olum beni sana yanl anlatmlar. buyurur. Bu kadar bile ok grd, akabinde; Bir zat gelip esnay kelamnda Kuadal Efendimizin huzuru saadetlerine birisi gelip birok namuvafk tefevvhatta bulunur. Hazret hi itiraz etmeyip ellerini gsne vurarak eyvah buyurur-
lar dedi buyurdular. Mahdumu lileri Ali Bey'in vefat zerine kabirlerinin mahallerini tayin zmnnda ihvan arasnda mnakaa olurken bazlarnn Efendi Hazretlerine de bir yer ayralm mtalas geer. Huzura giren Nevres Bey'e daha kapy aar amaz Onlarn kabri teslim-i ruh ettikleri mahaldir buyururlar. Nevres Beye; Bizim tarikimiz Nuh Gemisi gibidir, buyurdular. Ben de binenler selameti bulmutur dedim. Evet binenler selameti bulmutur. Nevres Beye; eyhim beni ingenelere dvdrd. ingeneden dayak yiyen pezevenk de kibir mi kalr? Mehmet Efendi anlatyor. Bir gece Asm beye gidiyordum, yatsya yaknd. Hazreti Aziz'e Hafz Paa Caddesinde, Kumrular mescidine yakn bir yerde rast geldim. Nereye gidiyorsun diye sordular. Asm Bey'e gideceim i syledim. Selam syle buyurdular. Sonra anladm ki Efendi Hazretleri Karagmrk'ten geliyorlarm. O gn buyurdular ki evkafdan maam geldi, ge vakitte eve geldim, kapy aldm, Beni yemee beklemeyin dedim. Karagmre gittim, bizim bakkaln evini buldum ve borcumu verdim. Ben de bu paray sana demezsem
Ahmed Am Efendi 127
bana haramdr dedim. Bakkal kilisede vaaz eden papaza; Papaz Efendi, seninkiler lafta kalyor, Mslmanlar yapyor. Paray evime kadar getirdi demi.98 Nusret Hanm bir gn kerimesi Aye Hanmla birlikte huzuru saadete giderler, Efendim blblnz hastaland der. Aziz Sultan; Ya ylemi? Sen hasta msn buyururlar. Aye Hanmda Hayr, efendim, hasta deilim der, bunun zerine Aziz Sultan Bak benim blblm hastal kirletmiyor buyururlar. Nevres Bey rivayetiyle Huzura girdim, iimden; Efendim ben bu Mslman dmanlarna kar altm. ahsi menfaat gzetmedim. Sen sahibi zaman deil misin? Nasl olurda senin bir bendeni, bi-gayri hak bu herifler sryorlar da sen beni kurtarmyorsun? Aziz Sultan ihvana kar sohbet ederken szn kesti ve fakire bakarak; Allah'n senin alnna yazd eyin men'ine Muhammed sallallh aleyhi ve sellem bile kadir deildir. Ben buna kni olamadm, kalben yine
Bakkal yahut dier birine borcunuz olursa aylnz alr almaz borcunuzu deyiniz. nk bu para ile bir iki el devreder ve kr eder. Eer paray vermezseniz haramdr.
98
tevecch ettim; Bu sefer de yine bendelerine tevcihi hitap buyurarak u ayeti tilavet buyurdular. nneme 'n-necv mine '-eytani li-yahzne 'llezine men 99 Ben yine kani olmadm, yine yklendim, bu defa da; Gam, gam, ba'de gam, kambur zerine kambur verir buyurdular. Yine kni olmadm, bu defa da Leyse bi-drrin lehum ey 'en ill bi iznillh100 Buna da kni olmadm. Bu defa Ahmed Am Efendim gayet iddetle in yensurkmullhe fe-l galibe lekm. 101 Allah yardm ederse size kimse galebe edemez. Allah sana yardm etmiyor, fazla lafa lzum yoktur, gideceksin. Mahdum- lleri Ali Bey'in nutk- lleri Anaym ben kim dourdum anam Yine anamdan doup ben dourdum atam
99
Mcadele, 10;

(Gizli
toplantlar, inananlar zmek iin eytann istedii eydir. Allah'n izni olmadka eytan onlara bir zarar vermez.) 100 Mcadele, 10; 101 l-i mran, 160
Ahmed Am Efendi 129
(anam)102 Hastaym Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz yanmda oturuyorlard. Ben, aman Ya Resulallah, aman Ya Resulallah diyordum, yanna gelenler beni sayklyor zan ediyorlardr. Hasta idim. Doktorlar geldiler, muayene ettiler, yava sesle be dakika kadar yaar, yaamaz dediler (Hastann yannda en hafif lisanla bile konumaynz nk iitir). Ben bunun iitince kendi kendime tu ... sana atal bak Ahmed herkes senin leceini biliyor da senin haberin yok... O anda Raslllah sallallh aleyhi ve sellemEfendimiz
102
Arif-i billah ve vsl- illallah Selanikli Hac Ali rfi kaddesellh srrahul azz Hazretlerinin seyri slkde etvar- bedia ve slub- gzideyi cami gazelleri de bu beyte benzer. Babam da ben baba iken baba dourdu anam Anam da meme emerken anam dourdu babam Babam anam dourdu, anam babam bytt. kisi de birlik idi talk etmezden evvel anam Byle bir zde-i mder deilim sanma ben ebter Babamla ahd ettim ol demki doursun o anam Babam bana veled dedi her emrine mtekidem Anama mahrem dedi grmedim vech-i anam (Bu gazeli eyh Hac Maksud Hulusi Piritinevi erh etmitir).
Sen daha huzurda bulunacaksn buyurdu, ben kalktm, oturdum ve bana pirzola getiriniz dedim. Doktorlar da katlar. (Nevres Bey) Bir bayram gn Beykozlu Ali Bey ile birlikte (Ahmed Am Efendimin) devlethanelerine gittik. Ellerini pk. Kendileri odadan aa indiler, baheden iki iek koparmlar, getirdiler, birisini bana birisini de Ali Bey'e verdiler. Tu ... grdn m bunu senin iin, bunu da bunun iin koparmtm. Patlayp durma seninki sana gelir buyurdular (Beykozlu Ali Bey'e buyurdular). Rus vapuru ile Hicaz'a gidiyordum, vapurun davlumbaznda namaz klmak istedim. Yolcular sakn oraya kma, kaptan seni denize atar, dediler. Ben kaptana mracaatla ve iaretle orada namaz klmak istediimi anlattm. Kaptan msaade etti. Ertesi sabah birde baktm bir Rus tayfas omuzunda pekir, elinde ibrik yanma geldi. Her ne kadar srar ettimse de kabul etmeyerek kendisi dkerek abdest aldm. Vapurda su sknts vard. Kaptan bana bir srahi su gnderdi. Hemen bir fincan buldum. O suyu herkese dattm. Bir gn Efendi Hazretlerinin huzuruna gittim, efendim am dedim, keselerini karp bana uzattlar. Efendim yle istemem hem iim a hem gzm a dedim. Ulan kftehor ben seni yle de doyururum byle de. buyurdular.
Ahmed Am Efendi 131
Bir bayram gn bayram namazn, ba'de'leda trbede ziyaret gittim. Trbeden ktlar, ben de beraberdim. Cami etrafnda nbet bekleyen askerler nbetlerini bitirmi gidiyorlard. Trbenin Akdeniz cihetindeki zincirli kapdan getiler. O zaman Hazret-i Aziz yle buyurdular; Siz camide iken bunlarn bekledii nbet senin yetmi senelik ibadetinden efdaldir. Bursa 'da erbeti Ahmed Efendi 'nin rivayetiyle Birgn huzurda iken Hazreti Azizimiz tarafndan Ahmed, tanbura alar msn? buyurdular (Ayn zamanda kendileri dmbr dmbr diye terennm buyurdular), dzeyim deme ha koparrsn, nasl bulursan yle al. Yorganc Trnoval Nuri Usta, mer-l Halveti Hazretlerinden Hazreti Azizle pirdamlar. Bu zatn irtihalini haber vermek zere huzura giren yorganc Hac efendiye - daha bir ey sylemedenNuri Ustann vefatn haber vermeye geldin, O kendi kuan kendi skt, hayatn ald. Azrail'e cann vermedi. buyururlar. Yine Ahmed Efendi 'den hvandan Firuzaal Hasan Efendi anlatmlar, Birok ehlullaha hizmet ettim. Sonra, Yarabbi beni yle bir zata ulatr ki emirlerini sylemeden ben yapaym dedim. Duam kabul oldu. Hazreti Azize mlaki oldum. Hakikaten iimden su vereyim
gelir, kalkp veririm buna mmasil birok arzu buyurduklar hizmetlerini ifahen buyurmadklar halde yapardm. Birgn birka arkada hendeseden bahs ettik, kalktm huzura geldim, gelirken vapurumuz dier bir vapurla hemen msademe edecekti (arpacakt). Ben korktum, huzura girer girmez. Ulan ben sana l demedim mi? buyurdular. Biraz sonra murakabe vaziyeti aldlar. Bize de bir uyku hali geldi. Birde baktm ki be alt deniz grdm. Hazreti Aziz elimden tutarak o denizleri birer birer derken ikier ikier, er er ve en nihayet hepsini birden atlattlar. Kendime geldim. Bizde Aziz murakebe vaziyetini terk buyurmular. Fakire bakarak Ulan Hasan bu, senin grtn hendeseye benziyor mu? Buna ehlullah hendesesi derler. buyurdular. Firuzaal Hasan Efendi rivayetiyle hvandan Mustafa Efendi'nin haremi (ei) vefat eder. Aras biraz getikten sonra nefis galebe edip bir kadn getirip hem-bezm (muhabbet; yiyip ime) olmak ister. Kadn yataa yatar, Mustafa Efendi de kadna yaklamak isteyince birde bakar ki yatakta hazret yatyor. ki defa bu vak'a tekrar edince hemen parasn verip kar. Bir buuk ay kadar huzura gidemez. Ondan sonra bir gn Hasan Efendi huzura girdiklerinde oh oh Mustafa, Mustafalar ... olur. Benim ihvandan bir Mustafa vard, ok haar idi, klhan bir akam beni dzeyazd buyurur. Sonra da dier ihvana bakarak
Ahmed Am Efendi 133
Akrabanzdan biri vefat etmitir, gidip cenazesini kaldrnz buyururlar. Nevres bey'le Beykozlu Ali Bey bir gn Aziz Sultan ziyarete giderler ve giderken kyamet ne ise bize tarif buyursun diye konuurlar. Huzura girdiklerinde; Kyamet ilerin d, dlarn i olaca gndr. buyururlar. Hafz Bekir Efendi rivayetiyle Bir gn Doktor Talat Bey'le birlikte rahatszlklarna mteessifane haber aldmz Hazreti Aziz'in devlethanelerine gittik. Kapy Cici at. simlerimizi syledik, arz ettiler, gelsinler buyurmular. Huzura girdik, kendilerini kesbi afiyet etmi bularak mesrur olduk. Derecesi 43'e km. Nafiz Paa'y getirmiler, muayene ederek; Allah sizlere mr versin, hasta artk gitmek zeredir dedi. Kendisini kovdum, evdekilere byle sylenir mi? dedim. Derken Hazreti Rasl Efendimiz sallallh aleyhi ve sellem, Hazreti mer radiyallh anh ve Hazreti Osman radiyallh anh ile birlikte zuhur ederek uraya oturdular. Size bir kadn lahana turusu suyu getirecektir, red etmeyin iin buyurdular. Hakikaten ertesi sabah bir hanm kapy alarak Efendi Hazretlerine ila getirdim, lahana turusu suyu getirdim dedi. Evden almamak istediklerini iittim, getir getir dedim, itim. 43 hararet hemen 37'ye indi buyurdular. Sonra da doktora (Talat Bey) tevcih-i hitap ederek; doktor, sakn eyhime iyi geldi diye
her hastaya lahana turusu suyu tavsiye etme buyurdular. Hoca Efendimiz Hazretleri rivayetiyle Ben o pezevenge haber gnderdim. Ben o pezevenge haber gnderdim. Dedim ki: Memuriyetin ne ise onu elinden geldii kadar yap. Aklnn ermedii yerde erenden sor, baka eye parman sokma dedim. O dinlemedi gitti, kard imdi pezevenk odasndan odasna korkusundan gidemiyor. Nevres Bey rivayetiyle; Bir gn mer'l-Halveti Hazretleri abdest alacaklard. Su dkmek zere ibrii almaya kotum. Benden evvel Bulgar Ayvaz ibrii kapt. Ben almak istedim. Brak buyurdular ve ayn zamanda Bulgar'a bir nazar buyurdular. Gece oldu, benim odamn kaps alnd. Baktm bir Bulgar, byc msnz bizim ayvaz deli oldu dedi, gittim baktm. Allah, Allah diye zikrediyor. Bir gn Makbule Hanm kerimesi Nusret Hanmla huzura girer. Hazret-i Aziz rahatszlarm. Doktorlar zatrre demiler. Hanmlar mteessirlermi. Byk hanma hitaben Korkma, merak etme, hastalk bu vcudda hkmn icra edemez, size merhameten duruyorum buyururlar. Akrabalar arasnda Kuru Nimet Hanmn
Ahmed Am Efendi 135
daysnn kz dargn iki kiiyi yle yapar, byle yapar bartrrm. Bir gn hasta imi, Bu hanm ryada Hazret-i Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz mbarek yedi eriflerini takbil (pmek) etmiler. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz de Senden bu hastalk gitsin, selamette ol. buyurmular. Filhakika hanm iyilemi ve yed-i erifin mbarek kokusunu imdi her yerde duyuyorum diyormu. Nevres Bey'in rivayetiyle Mehmet Efendi Hazretlerinden Bir gn Efendi Hazretleri Abdulehad Nuri'ye git benden selam syle buyurdu, ben de gittim trbeye yaklatmda trbedar kapy at, bana Buyurunuz. dedi. Kendisi girmedi. Ben girip Kutbul-arifin, gavsul'-vasilin biraderiniz Ahmed Am Efendi Hazretlerinin selam var. dedim. Onlar da aleykmselam ve aleyhisselam buyurdular. Hac Necip Bey huzura ilk gidilerinde; Ne istiyorsun? buyururlar. Dua isterim dedim. Camiye git, yetmi bin kii dua ediyor. Efendim, Bursa'dan Halil Efendi'den selam getirdim dedim. Ya ... buyurdular. hvan sordular Zikir ediyor musunuz buyurdular. smi zt (Allah) telkin buyurdular. Orada Hanc smail Aa vardr. Benim sarho-
um. Ben onun hannda misafir kaldm, tanyor musun? Evet efendim ... Ona selam gtr. Tuzcu Hasan Efendi'yi tanyor musun? Pazar yerinde tuz satar. O bize Trnova'da ilahi okurdu. Gzel sesi vard, tanyor musun? Ona da selam gtr. Ilcalara giderken yolda kahve satar, iki kollar yok brahim vardr, onu da tanr msn? Ona da selam gtr. buyurdular. Nevres Bey rivayetiyle Birgn huzurda bulunuyordum. Namk Kemal Bey'in Vatan Yahut Silistresinde askerlerin Allah muinimiz olsun szlerine kar Abdullah avu'un Allah'n iine karmayacaz, yoluna gideceiz dediini arz ettim, ellerini vurarak tam sz budur buyurdular erbeti Ahmed Efendi biraderimiz rivayetiyle Bursa'dan araba ile dnerken arabac uyumu, arabada yolun kenarna gelmi, lakin o uyumam, selametle geldik, buyurdular. Bursa'da iki eli bilekten kesik brahim Aa namnda bir zat varm. Ona gider misiniz buyurdu. Bak biz Rumeli'de kahveye arkada oturup kahve smarladk. Dier bir arkada geldii zaman ben kahvemi o zata verirdim. yle holanrd ki gnln alrdm buyurdular. li-key l te 'sev al
Ahmed Am Efendi 137
m-ftekm ve l tefrah bim etkm.103 Elinizden bir ey giderse yerinme, bir ey gelirse sevinme buyurdular. Ben de gayri ihtiyari Efendim bu Allah mertebesidir. dedim. Evet Allah mertebesidir. buyurdular. ve Bunu birini yaptm, birini yapamadm buyurdular. Lakin hangisini yapamadm buyurduklarn hatrlamyorum. Hoca Efendimiz Rivayetiyle Halil Efendi merhumdan Azizimiz Sultanmza biattan birka gn sonra huzurlarna girdiimde Nihakszsn, nihakn yok buyurdular ve bunu birka defa gidiimde tekrar buyurdular. Hoca Efendimiz Hazretleri rivayetiyle Merutiyetin ilannda Mehmed Efendimiz Hazretlerini birtakm kendini bilmezler rencide ettiklerinden huzura geldiklerinde Aziz Sultan Cenab- Hak yerden talar alr, gkten yadrr. Nitekim mem-i salifede olmutur. Ne yapalm Allah Fe-cs hille 'd-diyr ve kne va'den mef'le.104 deyiverdi. Memleketine git, gel deyinceye kadar otur. buyurdular. Mehmet Efendi Hazretleri de kylerine giderler. sene kadar kalrlar. Bir gn o civarda bir tepede bulunurken Azizimiz huzur ile Gel
103
Hadd, 23 Bu, kaybettiinize zlmemeniz ve Allah'n size verdii nimetlerle marmamanz iindir. Allah, kendini beenip nen hi kimseyi sevmez; 104 sr, 5 Onlar memleketlerinizde her keyi kontrollerine alacaklar...
diye iaret buyururlar. Hemen Ben stanbul'a gidiyorum. diye veda ederken, efrad- aileleri gitmemeleri hakknda srar ederler, dinlemezler. stanbul'a gelirler. Huzura girdiklerinde Daha vakit de vard. Seni benim misafir etmekliim lazm gelirse de evin msaadesi olmadndan seni Hasan'a misafir edeyim buyururlar. Orada nasl geindin diye sorarlar. Efendim evvela bilezik, kpe gibi ziynetleri, sonra hallar ondan sonra bakrlar sattk. deyince Desene Allah'n keyfini getirdin buyururlar. Aziz Sultana mer-l Halveti Hazretleri Ahmed bana ardan iki horoz al, gel buyururlar. Hazreti Aziz'de birisi iki, dieri bir kurua horoz alp getirirler. mer-l Halveti Hazretleri horozlarn birini bir eline dierini de dier eline alarak Ahmed bunlarn hangisi iyi? buyururlar. Efendim, bunu iki kurua dierini bir kurua aldm. derler. Ben sana ne soruyorum, sen ne sylyorsun buyururlar. Tekrar hangisi kt derler. ncde yine Hazreti Azizimiz Efendim, ne bileyim bunu iki kurua bunu bir kurua aldm. buyururlar. Onun zerine Hazreti mer'l-Halveti kaddesellh srrahul azz Hazretleri tebessm buyurarak Ahmed buna kt, una iyi deseydin, seni derghtan kovardm. buyururlar. Trnova'da iken omuzlarnda iki kova ile
Ahmed Am Efendi 139
saadethanelerine su getirirlermi ve Kamile Hanmn bezlerini de bazen bazen bizzat emede ykarlarm. Birgn eme civarnda bulunan bir zata selam vermiler, o zat iitmemi eme tann bana reddi selam ettiini iittim. buyururlar. Bunun zerine Mehmet Efendimiz; Efendim nasl oluyor? diye sorarlar. Vakti gelince anlarsn buyururlar. Avni Bey'in bir days vard, hafife nzul inmiti. Beray tedavi stanbul'a gelmiti. Bizim de Hazreti Azize mlaki olduumuz ilk devrede idi. Kendisini huzura gtrdk. Biz ieriye girmedik. Hazret Sen nerelisin? buyurdular. Mucurluyum. Mucur nerdedir? Efendim Anadolu'da Krehir'dedir. Buraya seni kim getirdi? Yoksa kular m haber verdi? Yapraklarda benim ismimi grdn m? Sokaklarda levhada m yazl grdn? buyurdular. ki; Ulan, her gelen beni senin gibi anlasa yakam paam yrtarlar. Birgn araba getir buyurdular, arabay getirdim. Baktm aranyorlar. Efendim ne aryorsun? Ulan, Cici araba paMehmet Efendimiz Hazretleri buyurmular
ras koymam. imden Efendim, hlikiyet yok mu? Yarat diye yklendim. O esnada minderin altn kaldrp iki eyrek kardlar. Ha, ulan burada imi. buyurdular. Vekil!, vekil! Dnyada, ahrette senden ayr deilim, beni meydana sen kardn. Bir gn yannda damad Darlfnun mderrislerinden Ahmed Naim (Baban) Bey bulunduu srada huzuruna bir gen gelir, elini per, karsnda durur. Ahmed Efendi, bu gence hitaben: Haydi, git, yine eskisi gibi krhanelerde, meyhanelerde gez, dur. Der. Gen, tekrar elini per, kalkp gider. Mderris Ahmed Naim Bey, bu vaziyetler ve bu szler karsnda hayretler iinde kalr. Bunu anlayan Am Efendi, onun hayretini gidermek iin der ki; Bunun yan-i sabitesinde (Levh-i Mahfuzda) krhanelerde, meyhanelerde gezmek vardr. Nasl olsa bunu yapacak. Ben byle sylemekle, hi olmazsa gnahtan kurtulmu olur. nk bu takdirce yaptklarn emirle yapar. Bunu bylece nakleden stat Abdlaziz Mecdi Efendi, bu ahsn hl bu yolda gezmekte olduunu sylerdi. Bektai eyhlerinden birisi dervii ile beraber Frat kenarnda balk tutup kzartp yerlerken derviin gnlne Efendim terifi beka buyururlarsa yerine kim gelir diye bir hatra gelir. Hazret bu vakay sana kim haber verirse ona yap. buyurur. Aradan seneler geer. Hamami Hazretleri ihvan ile aml-
Ahmed Am Efendi 141
ca taraflarnda bir tenezzhe karak yemekten sonra zikirederek hitamnda o civarda bulunan mezkr Bekta fakirini yanlarna ararak Frat kenarnda filan zamanda yediimiz balkta yanmzda bulunan fakir deil miydi diye kulana syleyince derhal ayaklarna kapanp bende olmulardr. Avni Bey'in kardei Abdullah stanbul'da askerlik ediyordu. Bir gn Mehmed Efendi Hazretleri havalarn scak olmas mnasebetiyle Abdullah'a birka gn geceleri sen trbede yatar msn? buyurdular. Abdullah da yatarm dedi ve yirmi gn kadar getikten sonra Abdullah, sen artk iine bak, ben yatarm buyurdu ve sonra fakire hitaben Hoca burada yirmi gn terledi, Azrail'e can vermesin buyurdular (ne ltuf). Mehmet Efendi Hazretleri buyurdular ki, Birgn huzurda bulunuyordum. Bir ocuk Kur'an okuyorlard. Dier bir adam geldi. Cameknn kapsn ak brakarak trbeye girdi. Badezziyaret yine kapy ak brakp gitti. ocuk kalkp ve o adamn hareketine kzar gibi yaparak kapy kapad. Hazreti Azizimiz u adamn istidatszlna ve u ocuun istidadna bakn. buyurdu. Beykozlu Ali Beyden; Amcam Miralay Hasan Bey'i maiyetindeki Kaymakam Salih Bey jurnal eder. Amcam da zntsnden felce urad Hazreti Azizimiz'e teriflerini rica ederek fakirhaneye getirdim. Evde dier bir odada Hasan Bey'in kz son nefesinde yatyordu. Hasan Bey'in odasna girdiler ve secdeye kapana-
rak biraz durduktan sonra hastay yukar kaldrn buyurarak dier hastann odasna terif buyurdular. Hlbuki biz kendilerine ondan hi bahsetmemitik. Ve kzcaza; Pelte yapacak msn? Evet efendim. Kendi elinle getirecek misin? Evet efendim. Ben brek de isterim. Peki efendim. Efendi Hazretleri terif buyurdular. Komumuzda bulunan bir kz ocuu vefat etti, bizim kzcaz kurtuldu. Jurnal eden Salih Bey kapsnn nnden geerken orada bulunan Hseyin Bey'in avuuna; Bey nasl oldu? diye sorar. avu da elhamdlillah iyileti der. Bekle onun mddeti krk gndr, krk gn sonra lr der. Lakin gn gemeden kendisi ld gitti. Hoca Efendimiz Hazretleri; Birgn Efendi Hazretleri huzuru Hazreti Aziz'de cnbleirken Cici Sultan ieri girmi. A! ayol ne oluyorsunuz demi. Hazreti Azizimiz de Biz Vekil ile grrken dnya ve ahireti unuturuz. buyurmular. Birgn Firuzaal Hasan Efendi huzurda iken kap alr, ieri bir hammal girip batrbedar burda mdr? der. Hazrette Ba yok, k burdadr., buyururlar, Ne istiyorsun?
Ahmed Am Efendi 143
Efendim, su getirdim, nereye koyaym. Onun zerine Hasan Efendiye, Hasan efendi bunu eve gtrver ve Hasan Efendi fy kendi gtrmek ister. Hammal vermez. Eve gelip te fy indirince Hasan Efendi hemen arkal kapp benim de hizmetim olsun der, fy arkasnda tar. Dnte hamal bu zat sizin nenizdir? Hasan Efendi de bizim efendimizdir, huzurlarnda mtenaim (nimetlenen) oluruz der. Acaba ben de gelsem kabul eder mi? der, Evet der. Hamal trbeye gelince ben abdest alaym der. Hasan efendi huzura girer. Hasan, hamaldan holandn m? Apartalm m? buyurur. Hamal gelipte mbarek ellerini pnce elinden tutup huzurlarnda oturturlar. Ben ne dersem sen de onu syle buyururlar. Nasara buyurur, hamalda nasara. Celese celese feteha feteha buyurduktan sonra bir nazar buyururlar. Hamal Allah deyip mai aleyh olur (baylr), biraz sonra hamal sahve (uyannca)gelince, Ben seni sevdim, sen de beni sevdin mi? buyururlar. Hamal da sevdim efendim der. Sen ara sra buraya gel. buyururlar. Alt ay sonra da iini ikmal ile memuren memleketine gnderirler. Hamaln ismi izo'lu Osman imi.
Firuzaal Hasan Efendi Hazreti Nurularab'n mahdumlar Hac erif Efendi ile Kerim Efendi dergahnda iken inkiaf hsl olmu, baz uygunsuz hal grmler. erif Efendi Kalk Hasan bir daha bu dergha girmen olmaz demiler, Hazreti Azize gelmiler. lim irfan demektir. rfan Hakk bilmektir. Eer Hakk bilmezse Ha bir kuru emektir. Hamami Tevfik Efendimiz Hazretleri birgn ihvan ile birlikte Kathanede teferrce karlar. Be on gn kalrlar. O zaman Karyad Tepesinde de Bektai canlarndan bir zat varm. Orada tepeye kar demlenilmi ve bu zevata da hay huyenlar dermi. Bir gn Hazret abdest alp o Can'n bulunduu tarafa doru gider ve onun kulana bireyler syler. O can hemen Hazretin ayaklarna kaparak Vallahi budur, billahi budur, bundan baka yoktur. diyerek biat eder ve o dergh terk ederek Hazrete kul olur. Sorduklar zaman 45 sene evvel eyhin alemi cemali terif buyururken senin kulana kim Ta nur, topra nur, kmil lmez, kabdan kaba tanr szn sylerse senin slkun onun elinde biter buyurdu. 45 senedir buna muntazr idim. Bir gn Makbule Hanm kz Nusret Hanmla birlikte huzura giderler, giderken de iki hevenk
Ahmed Am Efendi 145
vez 105 gtrrler, huzura brakrlar. Evkaftan bana haber gnderdiler, Efendim sen Sleyman Bey, stanbul'da azizanmzdan istekte bulunup Ktahya'da yalnzm, konuacak, grecek kimse yok, bana bir ihvanmz gnderseniz derler. Bir mddet sonra Mustafa zeren Sultanmz Ktahya'ya tayin olurlar, Ktahya'ya vardklarnda bir mddet (9 gn) Sleyman Bey'in evinde kalrlar, sohbet ederler. Sleyman Bey, 1940-1945 yllar arasnda Ktahya'da bulunan Mustafa zeren Sultanmza Beni burada srlamadan seni bir yere gndermem. derler. Nitekim Sleyman Bey vefat eder, zeren Sultanmz Sleyman Bey'i kendi elleriyle defnederler. htiyarladn, yerinize bir vekil tayin edin, etmezseniz biz tayin edeceiz. Dndm, onlarn tayin ettikleri benim iime gelmez, ben kendime vekil tayin ettim. Elvekil ke-l asl, vekil aslnn ayndr. Trkler bunu bilmez. buyurunca Makbule Hanm, Efendim, kimse sana vekil olamaz demi. Sonra Hazreti Aziz Nusret Hanm'a Git, trbede benim vekilim vardr. ar lakin Vekil Efendi de haa! buyurmular. Nusret Hanm, trbeye girip Mehmed Efendimize; Efendim aryor der. Kz senin Efendin kimdir? buyurur. Nusret Hanm Efendim ite der. Marn ileyh de hemen
Hevenk: Bir ipe geirilmi veya birbirine balanm ya yemi veya sebze ba
105
koar, huzura girer, al bunlar eve gtr. buyurur. Marn ileyh de hevenklerini birini bir eline dierini dier eline alr. Bu srada Hazreti Azizimiz Sultanmz mbarek ellerinin ayalarn yere tevcih buyurarak saa sola meyi ederek marn ileyhe nazar buyurunca Mehmet Efendimiz de neelenerek iki tarafa raks ederek epey mdded mecbubu nee ile pr zevk ve ne'elenir. Vekil, vekil; beni meydana sen kardn. Dnyada, ahrette senden ayr deilim, buyururlar.106
Mehmed Tevfik Kayseri Hazretleri Sertrbedar Ahmed Am Efendi'nin halifesidirler. Kayserili olmalar dolaysyla "Kayseri" lakabyla marufturlar. Ahmed Am Efendiden aldklar emaneti 1921-22' lerden 1927'ye kadar muhafaza etmilerdir. 1927'den 1933-34'lere kadar geen bekleme devresinden sonra, kendi ifadelerine gre emaneti Ahmed Tahir Marai Efendi Hazretleri devralmtr. Mehmed Tevfik Efendi Hazretleri, Sultan Abdlhamid Han'n sofra hizmetlerini grmekte bulunduklar sralarda gnl muhabbeti ile megul olmular, bilahare Sultan Abdlhamid'in tahttan ayrlmasn mteakip saray erkn ve personel dalmtr. Mehmed Efendi ise, zaman zaman iltifatlarna mahzar olduu Ahmed Am Efendinin tavsiyesi zerine bir ara Kayseriye git miler ve bir mddet sonra dnmlerdir. Kayseri dn Ahmed Am Efendi Hazret kendilerine hal hatr sorduklarnda u cevab verirler: "Efendim, tencere iki ise birini sattm, yatak iki ise birini sattm, ba da tefeciye verdim sonra geldim!". derler. Ahmet Am Efendi kendisine: "yi yapmsn" buyururlar.
106
Ahmed Am Efendi 147
Kayserili Mehmed Tevfikin Ahmed Am Hazretlerine intisab bizzat kendilerinden rivyeten Nevres Bey tarafndan naklolunduu na gre; Mehmed Tevfik (Kayser) Hazretleri bir gece rya grrler. Ryada Ayasofya ile Sultanahmed Camisi arasnda byk bir kalabalk toplanm, tellallar "Hazret Muhammed sallallh aleyhi ve selleme kurban olacak kimse yokmu?" diye baryorlar. Hemen Kayserili Aziz, kalabaln arasndan syrlp: "Ben varm" diye kyor. Bunun zerine mndler Mehmed Efendiyi kalabaln ortasnda kurulmu bir tahtn nne getiriyorlar. Elinde kl tutan ihtiyar bir zat: "Muhammed sallallh aleyhi ve selleme kurban olacak sen misin?" diye soruyor. "Evet, benim" cevabn alnca, elindeki klla Kayserili Azizi kurban ediyor. Ertesi gn Fatihe yolu den Mehmed Efendi Hazretleri, trbeden ieri girince kendisini mn leminde kurban eden zt karsnda anszn buluveriyor ki, bu zt Ahmed Am Hazretlerinin ta kendi leridir!.. Ahmet Am Efendi Hazretleri ise: "Gel bakalm Muhammed sallallh aleyhi ve selleme kurban olan!" deyiverince i anlalyor ve Kayserili Aziz'de bylece aradn buluyor. Derhal mbarek elini pp kendilerine teslim olmutur. Ahmet Am Efendi sohbetine gelenlerle tatl tatl konutuktan sonra, onun hakknda dua eder ve baz mjdeler verirdi. Evranoszde Sam Bey, o zaman Rdiye retmeni olan erafettin
Yaltkayay, Efendinin sohbetine getirdi. Fakat iki saat mddetle oturduklar halde Efendi sessiz durup hi konumad. Evranoszde Sam Bey, Efendinin byle gelenlere dua edip bz mjdeler verdiini bildii iin bu durumu merak etti. O gn hi konumadan Ahmet Am Efendinin yanndan ayrldlar. Evranoszde Sam Bey ertesi gn tek bana Efendinin yanna gitti ve Efendim, erafettin iin bir mjde vermediniz sebebi nedir? diye sordu. Ahmet Am Efendi, biraz durakladktan sonra; O (erafettin Yaltkaya) bulunduu meslein en ykseine kar. dedi. 107 Cafer bey Rivayetiyle;108 Harbiye Mektebinde ilk defa snf arkadam kkten beri tandm Kazm Bey delaletiyle Ahmet Am Efendimizin Trbedeki zaviyesinde ziyaret erefine nail oldum Cemaline nazar ettim yle bir hal mahade ettimki o ana kadar ve halada bu gne kadar hibir insanda o nee-i kemali gremedim. Tahminen 35 yalarnda atei ak ile yanmakta olan beyaz sarkl bir hoca hazreti trbedarm dizlerine kapanm muttasl alyor ve feryad derununu gz yalaryle izhar ediyordu. Oda
Hakikaten erafettin Yaltkaya zamanla ykselip profesr ve Diyanet leri Reisi oldu. Fakat slm dinne hizmet edecei yerde pek ok sorunlarn kmasna sebebiyet verdi. Bu yzden, icraatn bilenler tarafndan Telafddn Haltkaya ad ile anld. 108 "Emekli Binba olup 1953 yllarnda Bilecik nn nahiyesinde mtemekkinen sakinlerindendir.
107
Ahmed Am Efendi 149
glerek kendisini okuvor mukabil sevgi, ve muhabbetler ishar ederek bu mnasebetle Evliyaullah said miyim aki miyim diye alarlar buyurdular. Hayalimde tam manasyle yer etmi olan bu ulvi manzara hi bir vakit hatramden silinmemi ve daima ayn ile baki kalmtr. Cafer bey rivayetiyle; 1325 Rumi (1909) senesinde Evronoszade Sami Bey delaletiyle kendisine intisap ettiim zaman fakiri bendelige kabul srasnda u sz sarf etmitir. Bunuda ky namna alalm" buyurdular bu sebeple Cafer Bey non nahiyesinden bir trl ayrlamam ve orada sakin kalmtr, Cafer Bey Rivayetiyle; 1328 (1912) senesi kodrada muhasarasnda bulunduu zamanlarda bana bir hal arz lmutu. imden Allah ile mcadele ediyordum. yleki; Ey ulu Kudret bende ne kuvvet varki iyi veya kt olabileyim. Btn kudret ve kuvvet senindir. Sen yardmcm olmaz isen ben ne yapabilirim diyordum. Bir Sene sonra tekrar stanbula geldim Ve Ahmet Am Efendimi ziyaretim esnasnda yannda dier muhatap ve ziyaretileride vard. Birden bire bir ayet okudu ve dedi ki;

Allah dedi ki: 'Benim katmda ekimeyin; si-
ze bunu nceden bildirmitim. Benim katmda sz deimez; Ben kullara asla zulmetmem' der.109 dedi ve yzn bana dnerek glmsedi anladm ki kaifi kulub olan Halifeyi Rasul raz derunuma vakf ve benim halimi bana sylyordu. Cafer bey rivayatiyle: Bir gn Mehmet efendi hazretleriyle birlikte huzuri mride giderek elini pp oturduk derhal bilmnasebet dnerek bir mminin yetmi bin mmine efaati vardr. Benim ise yetmi kere yetmi bin mmine efaatim olacaktr. Buyurdular. ve ayn zamanda elinide bana kadar kaldrdlar. Huzurlarndan ktktan sonra Mehmet Efendi grdnzm efendi hazretleri elini bana gtrd bu iaret sizi kabul ve efaatlerine mazhar buyurduklarna delalet eder buyurdular. Haza min fazli rabbi110 Kazm Birn Bey rivayetiyle: 111 (Bu hatra Hazret ile 1311 rumi (1895) senesinde Mektebi harbiyeye girdiim zamanda vaki oldu.) Ahmet Am Efendimin Fadl kemalini Manastrda Askeri idadi mektebinde iken iittiim ve kendisini grmek istediim hazret ile ilk mlakatta
Kf, 28-29 Bu Allah Telnn byk ltfudur. 111 Kazm bey Emekli binba olup 1953 ylnda Bilecik vilayeti merkezinde mtemekkiren sakindir.
110 109
Ahmed Am Efendi 151
huzuruna girdiimde elini pmeyerek mensup olduum tarikati halvetiye usul zere avcunun iini ptm. Derekap (arakasndan) elimi yakalayarak Sen kimsin be diye sordu. Hviyetimi tesbit ederek Manastrdan yeni geldim diye cevap verdim. Kaifikulub olan bu sultani alian o zaman ki mcahedatmn temamen aynn ifade buyurarak bana hitaben Geceleri tehecct namazna kalkarak karanlk yerlerde kuru tahtalarda Allah zikir eylemekten ise benim gibi pamuk ilte zerinde zikir yapsanz daha iyi deil midir? Bian art Allah Tely bilmek ilmel yakn, aynel yakin, hakkal yakn ile bilmek lazmdr. imdi seninlen biraz kelimeyi tevhit zikrine devam edelim. diyerek kendisini lailaheillallah diyerek zikir etmee balad, fakirde ihfaen (iimden) devam ediyordum. Birka defa tekrar eyledi tekmil vcudum sanihay feyzinden duari imbisat oldu. 112 Vcudunda gayri ihtiyari bir sallanma hareketi ba gsterdi bu kadarck bir vakfe bile bizi canlandrmaa kafi geldi. Odasnda ziyaret iin gelenler bizim gibi Harbiye Mektebi talebelerindi onlara sordu. Siz de efendiyi tanyor musunuz?; onlarda cevaben Hayr yeni gelmi bilemiyoruz. dediler. Bunun zerine baha hitaben Benim bir tahririm var sen onu bilirmisin?
112
Hayat veren feyzinden geniledi
diye sordular ve fazla tafsilata ve izahata lzum grmeden szn kestiler ve elini perek ayrldk. Kazm bey rivayetiyle: ok gemeden bir gece ryamda gzlerimin arl olduunu grdm manada ihtiyar bir zat sordu. Gzlerinin tedavisi iin bir tabibe mracaat etmedin mi? (Manevi gzlerimi) Kast ve murat ederek sordu Hayr, etmedim dedim. Geen hafta gittiin Fatih trbedarna git ve syle o tabibi haziktir senin gzlerini ifayap eder buyurdular. Bunun zerine gittim ve Trbede huzurlarna girdim ryam kendilerine syledim. Ryada grlen zatn kim olduunu bilebilir misin? diye sordu. htiyar bir zat idi diyebildim. Gldler, yle ise diz dize gelde dua edelim ifalar isteyelim buyurdular ve arapa olarak bir dua okuyrak bana trkesi mnfehim oldu. (anladm) Yannda bulunan kiiler min dediler. Ve bana hitaben gnlk vakit bulduka 30 istifar 50 salavat-i erife ekmekliiimi ve arada kendilerini ziyaret eylemekliimi tembih buyurdular.113 Artk muntazaman ziyaretine gidiyordum. Kazm Bey: Gnlerde bir gn benden karpuz istedi Fatih
Mrid mrid olursa bu kadar da yeter. Olmazsa zikir ek ek dur, ne faide olur ki;
113
Ahmed Am Efendi 153
Camii havlusunda kme halinde satlmakta olan karpuzlardan bir tane setirerek aldm ve gtrdm eve gtr brak ve gel dedi yle yaptm huzuruna geldiimde bana hitaben? Elin olu karpuza bir baknca tanr ve eliyle skmakszn olgununu seer sende bylece yapabilirmisin buyurdular. Kazm Bey: Bir gn huzuruna bir fakir gelmiti sadaka istiyordu iimden geti ki; bana emretse ben versem bana hitaben olum iki kuruunuz varsa bu fakire ver buyurdular, sevinerek verdim. Kazm Bey: Bir gn bana sordu. zerinde giydiin elbise kimindir? Sana kim verdi? O zamann usul ve kaidesinece Padiah verdi, onundur dedim. Cebindeki para kimindir? Padiahndr dedim. cabnda kann onun urunda feda edecei ne dair sizin birde yemininiz vardr onuda yapacakmsn? dedi hayhay dedim. O halde kurulacak senin neyin kald be diye buyurdular. Kazm Bey: Bir gn bana hitaben Talime kyor musunuz? diye bana sordu. Mektebi harbiyede talebe bulunduumuzdan
her gn kyoruz diye cevap verdim. Taburun hep birden yrdnde ayaklarn rap, rap diye zikreleydiini iitiyor musun? diye buyurdular. Kazm Bey: Yine gnlerde bir gn huzura girdiimde Kazm sen Arnavuta bilirmisin diye sordular. Cevaben bilmem efendim dedim. Hazret Bir arnavuda sordum kiut nedir? cevaben bu imi diye syledi. Kurbalara dikkat ediyor musun bunlar hep bir azdan bu imi bu imi diye nasl baryorlar buyurdu. Kazm Bey: Bir gn huzurda sohbetlerini dinliyordum. Beni daha ziyade kendi arka tarafna alr ve muvacehesinde bulundurmakd. nk Onun yzne baktka -gayri ihtiyari cezbeleniyordum. Sohbet bitti herkese yol verdi sra bana gelmiti. Fakat huzurlarnda diz oturmak mutat olduu iin dizlerim uyumu idi bir trl kalkamadm o vakit glmsedi ayaklarn kapya doru uzat, ban da dizime koy dedi uyuukluk geince gidersin. Bu teklif canma minnet idi mrit dizinde bamn kaldn hi hatrlamamtim. stedi oldu emirleri gibi yaptm dizlerimin uyuukluunu gidermee alr iken bam mbarek eliyle bol bol okad bana muhabbeti ilahiyenin yksek tadn veriyordu biraz sonra ayaa kalktm ve mbarek ellerini perek gzm
Ahmed Am Efendi 155
yal ayrldm. Kazm Bey: Harbiye mektebi nc snfna geerken kinci vatanmz kabul ettiimiz Rumelinde eski nc ordu merkezi Manastr ehrine slaya gittim. Orada iki arkadam vard. Biri Recep Fehmi, dieri Niyazi Beylerdi. Bir gece evvel Recep fehmi efendi bir rya grm bize anlatt. Yine bu arkada bir mesire mahallinde hep beraber gezerken, kurun yamuruna tutulmuuz yanmzdan kurunlar geerken bizlere hi bir ey olmuyormu. O srada bir zat peyda olmu. Recep Fehmi Efendiye hitaben korkmayn sizlere bir ey olmaz, sahibiniz yerde gkte kuvvetli ve ok byk bir zattr demi. O akamzeri birleerek Manastrn ehir Alt nam mesiresine gittik. Bir yerde mola vererek tarafmzdan bir ilahi okundu ve akabinde zikrullaha baladk. Karmzdaki tarlann iinde birok mandalarda var idi. mandalarn balarn saga sola oynatarak bize mareketle zikrimize onlarnda itirak ettiklerini gryorduk. O srada silah sesleri duyuldu. Kurunlarn uzaktan atlmasna ramen yanmzdan vzr vzr geiyorlard. Niyazi Bey zikirden fari olmu ve bizlere hitaben hepimiz vurulacaz, aaya hendee girelim bize siperlik yapar ve hemen uzaklaalm diye bard. Ve ylece yaptk. Allah Telnn izniyle bizlere hi bir zarar olmad. Meer kurunlar ciheti askeriyenin endaht (silah talimi) mahallinden geliyormu bizim bulunduumuz yeri tutuyormu.
Recep Fehmi efendinin ryas ayniyle zuhur etti. Kazm Bey: Bir gn arkadam Veli Aa ile mektebi harbiyede talebe iken sohbet arkadam idi. Bu zat ile birlikte ve dier arkada da dhil olmak zere Edirnekap sur haricine yakn bir medresede sakin mnzevi Ahmet Efendi namnda birinin ziyaretine gidyorduk. Veli aa son zamanlarda, Cibali de odunculuk yapan Veli baba namyla maruf idi. Bu zat ile yolda giderken bizden biraz ileride dier arkada, gidiyorlard. O srada gzel bir koku duydum. Bu kokukun nereden geldiin aratrmakta iken, arkadam Veli aa seslenerek biraz geri kal dedi. Avucunun iini koklatt ayn zamanda ggsn da at kokladim rayihay tayibenin aynn veriyordu. Dayanamyarak bu gzel kokuyu bende isterim dedim. Cevaben bu rayihann memba hazretin vcudu mbareklerindedir ve oradan isteyiniz syledi. Bundan sonra Ahmet Am Efendi Hazretin ziyaretine gittiimde elini perken bu rayihay tayibeninde geldiini duyardm. Bu rayihadan banada ver diyemedim ve isteyemedim. Hazretin temerkz eden vo gittike oalan yksek muhabbet bana hereyden st geliyordu. Kazm Bey; Zabit ktktan sonra Rumelide ok kara gnler geirdik. Arnavut ihtilali, Bulgar ihtilali, iln hrriyet, Balkan harbi gibi ard aras bitmeyen tkenmeyen azim ihtilaller ve harplar iinde Yaadk. Bu
Ahmed Am Efendi 157
kemekete stanbula gitmek yasa konulduumdan artk aresiz bu muhitte har ve neir oluyorduk. Bunlardan uzun boyrlu bahsetmeyeceim. Yalnz kk bir ksmn hatrat kabilinde-yazarak geeceim. 1319 (1903) Bulgar ihtilalinde Sorovi imendifer (Demiryolu) kpsn bir blkle muhafa etmee memur oldum. Sa ve soldaki istasyonlarda bulunan Karakollarmz Bulgar ekiyas tarafndan birer birer baskna urad sra bizim bulunduumuz imendifer kprsn bombalanmasna gelmi idi. Kprnn mnaasip mevkilerinde pusular ve istihkmlar tertip edilmiti. geceleri uyku yok idi, Hazreti Azizin ruhaniyeti mridanelerine tevecch srasnda manada uyur uyank bir halde zuhur ederek Korkuyor musun be.. diye sordular. Korama korkma birey olmaz buyurdular. Hakikaten o gece sabaha kar Bulgar ekiyas bir cemmigafir (ounluk) halinde kpry berhava etmek (havaya uurmak) iin geldiler ise de basiretkr bulunmaklmz ve istihkmlarda yaplan yaylm ateler ile ekiya dayanamayarak ve bir ey yapamadan kaup ricat eylediler. Hazretin bizi her an kendi manevi varlnda bulursun sznn birinci iareti zuhur etti artk ferahladm. Kazm Bey: Birinci Harbi umumide Trabzonda Jandarma karakol kumandanlar mektebi mdr idim. Seferberlik vukuunda Trabzon Depo taburu kumandan oldum. Trabzon ve havalisinde icra klnan Rus harbi safahatn grdm. Muharebe sona erince
binbala terfiimi beklerken Yzbalk rtbesinden emekliliim icra klnd znt ile stanbula geldik. o srada Hazreti Ahmet Am Efendimin damadnn damad Naim Beyin hanesinde ikamet buyuruyorlard. Bir gn huzuru mride dhil oldum. Kendileri tevecchte idi. Fakirde karsnda diz kerek oturdum ve iimden i durumumu hikayeye baladm. Hemen mbarek gzlerini atlar ve bana hitaben git kapnn sprgeliinde dur, oradan syle biz her yerden iitiriz. buyurdular. yle yaptm ve orada yine iimden sylyordum. Beni erken emekliye sevkettiler yam henz hizmete msaittir. Hi olmazsa binbalk ile emekliye sevkedilse idim daha rahat bir emekli maana nail olur evlad iyalimi daha ferih ve fehur beslerdim. Demekliim zerine Ahmet Am Efendim bulunduu yerden defa; Slavat diye emir buyurdular. bu salavat beraberce ektik: Allahmme salli ala Muhammedin veala Ali Muhammed akibinde yle bir H ekti yer gk inlesin ve arkana bakma git. Buyurdular. bu emir zerine yksek sesle bir H ektim ve arkama bakmayarak hatta elinide pmeyerek ayrldm ve gittim. imden bu dileimin husule geldiini bana srren ima edlliyordu. Artk bundan sonra kendi raz derunuma tabi olmu idim. Ertesi gn bir istida yaparak Jandarma Mfettii umumisi General Folon'a (Fransz Generali-
Ahmed Am Efendi 159
ne) gittim ve dilekemi verdim. General Folon beni Edirne Mlhakln114 dan tanyordu. Alay kumandanm idi. gn sonra kendisini grmekligimi bildirdi. Benim bu suretle vaki olan mracaatm haber alan ve beni emekliye sevkeden ube mdrleri General Folona girmek iin gn sonra kapusnda beklerken kendi odalarna ararak beni tekrar vazifeye alacaklarn sylediler ve bir muvafakat senedi aldlar. Ve yarn daireye gelmekliimi bildirdiler. Ertesi gn daireye gittiimde iradeyi seniyesi km ve emekliliimin hi olmam gibi saylarakk tekrar Trabzon alayna sevk ve istidamm bildirdiler ve emri resmiyeyi elime verdiler. Bunun zerine General Folona verdiim dilekemin takibinde sarfnazarla doruca Trabzona mteveccihen hareket eyledim. Trabzon alay kumandan bizimle Ponts ekiyasnn tenkili 115 hususunda ciheti askeriyeyle mtereken takibatta bulunmamz emreyledi. Tabur merkezi Maka kazas idi. Bu kazann slam ve Hiristiyan kariyeleri heyeti ihtiyariyelerinin merkebe celbi ile tarafmzdan nasayh messirede bulunulmas ve ekiyann istiman eylemek suretiyle hkmete teslim olmalarn daha ziyade faideli olacan gznnde tutarak hemen harekete geildi. Ve merkezi kazadan gelen heyeti ihtiyariyelere nasayhi lazime icra edimekte ve ekiyann teslim olmalar iin kendilerine 20 gn gibi az bir mddet iinde arkasnn
114
Mlhak: isim, askerlik Bir asker kararghnda subay yardmcs. 115 Dman veya zararl kimseleri topluca ortadan kaldrma.
alnmas tebli edilmekte idi. Cenab Hakka binlerce hamdu senalar. bu mddet dolmadan gayri mslim ekiyalar birer birer ve ete halinde silah ve tehizatlaryle birlikte kaza merkezine gelerek teslim olduklar grld. Durumu Maka kazas kaymakam vilayete bildirdi. Vilayet bunlarn silahlar nn alnarak kendilerinin hudut d karlmak zere merkezi vilayete sevklerini ve teslim olan slam etelerinin de tfenkleriyle beraber Ankara cephesine sevk ve yollanmasn emir buyurdu. Verilen emir ifa edildi. Az zaman sonra ekiyann arkas alnd ve bylelikle Trabzon mntkas Ponts ekiyasnn istilasndan kmilen temizlenmi oldu. Bu suretle Erzurum Trabzon yolu alm ve ordudan Jandarma alay kumandanlna bir takdirname gnderilmesine kar alay kumandan benide Binbala terfi ettirilmek zere inha eyledi.116 O srada vilayetlerin stanbul ile alaka ve muhabereleri kesilmi olduundan Mustafa Kemal Paann iradeyi milliyesiyle Trabzon taburuna Binba olarak terfi ettirildim. Bir mddet sonra merkez Trabzon taburunun kadrosunun lavi ile Bayburt Tabur kumandanlna yine bununda laviyle Erzincan mstakil tabur kumandanlna tayin edildim. Erzincanana ulamamdan bir sene Krt ekyasnn takibatnda bulundu Birinci mraniye hadisesi namyla yad olunan i bu isyanda mutasarrf Ali Rza Beyin hakimane tetbirleri sayesinde ekiyalarn Erzincana girmeleri tehlikesi de bertaraf edildi. Bir
nha:isim, Resm bir greve atama veya bir st aama iin yazlan yaz:
116
Ahmed Am Efendi 161
zaman sonra jandarma dairesince kadro dzenlemeleri icra klnm ve 25 seneyi ikmal edenlerin emekliliinin yapld bildirilmiti. Tarafmza tekrar Binbalk rtbesinden emeklilie sevkedildiim resmen bildirildi, Hesap ettim 3 seneyi gemi idi. ite salavatn srr hikmetini bu suretle anlyorum ve tekrar emekli olarak stanbula ulanca Sevgili azizimiz Hazreti Ahmet Am Efendimin bir sene evvel irtihali dar-i beka buyurduu haberini kemali teessrle rendim. Ve Fatihteki Medfeni mbarekesine giderek ziyaretlerinde bulundum ve pek ac gzyalar dktm. Cenab Hakk efaatlarn ve yardmlarn zerime sayaban buyursun. Rahmetullahi aleyhi ve rahmeten vsiaten. Hammami Muhammed Tevfik Efendi kaddesellh srrahul azz buyurdular ki; ''Kamil Velilere makbul hediye ahde vefadr.
MARALI AHMED THR EFEND (1885-1954) Kad, dersiam, vaiz, Halveti-bn eyh. Mara'ta dodu. Mara vilyeti ktiplerinden Berberzde Hz. Efendi ile Hzanoullar'ndan Esma Hanm'n oludur. Dedesi Ahmed Efendi vilyet baktibi idi. Ahmed Thir Efendi'nin ocukluu Mara'ta geti. Medrese tahsilini Kayseri"de tamamlad. Prda olaca medrese arkadalar Hseyin Avni (Korukman) ve Yozgatl Ysuf Bahri (Nefesli) beylerle birlikte stanbul'a giderek yksekrenime balad. Drlfnun'un Ulm-i Riyziyye ve Tabiyye ubesi le Hukuk ubesi'nin ikisini birlikte okuyarak mezun oldu. Daha sonra Medreset'l-kudt'a girdi. mer Nasuhi (Bilmen) ve Bekir Hki (Yener) onun bu medresede beraber okuduu arkadalardr. Ahmed Thir Efendi, Ftih trbedar diye tannan Halveti - bn eyhi Ahmed Am Efendi'ye bu yllarda intisap etti. Medreset'l-kudt' bitiren Ahmed Thir Efendi (1914), askerliini I. Dnya Sava yllarnda Kafkas cephesinde nc Ordu kumandan Vehib Paa'nn hukuk maviri olarak tamamladktan sonra Sivas'n Suehri kazasna kad tayin edildi. Sivas Kongresi'nin yapld tarihe kadar (1919) burada kadlk ve kaymakam vekillii yapt. Ardndan stanbul'a dnd ve Beyazt dersiam oldu. Cumhuriyet devrinde dersimlk messesinin kaldrlmas zerine Ayasofya Camii'nde vaiz olarak grevlendirildi. Ayasofya Camii mzeye dntrlnce (1934) vaazlarn cuma namazndan sonra Sultan Ahmed, pazar gnleri le namazndan sonra Nu-
ruosmaniye camilerinde 1953 ylnn ortalarna kadar srdrd. Bu grevinin yan sra Nisan 1941 'de Beyazt Devlet Ktphanesi'nde Ktphaneler Tasnif Heyeti yesi olarak alt. 1951 ylnda emekli oldu. 1947'de ciddi bir rahatszlk geiren Ahmed Thir Efendi 1954 Temmuzunda mide kanamas geirdi ve 11 Temmuz 1954'te Haydarpaa Numune Hastahanesi'nde vefat etti. Ertesi gn Beyazt Camii'nde klnan cenaze namaznn ardndan vasiyeti gerei Ftih Camii hazresinde mridi Ahmed Am Efendi'nin yannda topraa verildi. Drlfnun'da okuduu yllarda arkadalar Hseyin Avni ve Ysuf Bahri beylerle mrid aray iine girip bu amala stanbul'daki tekke eyhlerini ziyaret eden, ancak aradklar nitelikteki eyhi bir trl bulamayan Ahmed Thir Efendi. son olarak adn duyduu Hamzav - Melm kutbu Seyyid Abdlkdir-i Belhye gittiklerinde Belh, nasiplerinin Ftih trbedarnda olduunu syleyerek onlar Ahmed Am Efendi'ye gndermi, arkadalarndan bir gn sonra trbedar ziyaret eden Ahmed Thir Efendi'nin tarikata intisab bu ziyaret srasnda gereklemitir. Mridinin lmnn ardndan irad makamna geen Kayserili Mehmed Tevfik Efendi'ye balanan Ahmed Thir Efendi onun 1927'de vefat zerine halifesi olarak irad faaliyetine balad. Soyad kanunu knca mridinin adna telmihen Memi soyadn ald. Ahmed Thir Efendi Arap, Fars ve eski Trk edebiyatlarn iyi bilir, vaazlarnda yet ve hadislerden sonra genellikle Mevln Celleddn-i Rm'nin Mesnevi'si ile Dvn- Kebir'inden beyitler okuyup bunlar herkesin anlayabilecei bir dille
Ahmed Tahir Mara Efendi 165
aklard. Kendisi de mridleri gibi sohbet, muhabbet, hizmet ve rabtay esas alan bir seyr slk usuln benimsemi, mensuplarn Koska'daki evinde, dnemin aydnlarnn devam ettii Beyazt'taki Kllk Kahvehanesi'nde, Beyazt Devlet Ktphanesi'ndeki odasnda ve yaz aylarn geirdii engelky'deki Sultan Vahdeddin Kk'nde kabul edip sohbet yoluyla irad etmitir. Tarikat silsilesi Ahmed Am Efendi, mer el-Halvet, Bosnal Mehmed Tevfik Efendi vastasyla Halvetibn tarikatnn Kuadaviyye (Kuadal) kolunun pri Kuadal brahim Efendi'ye ular. Kllk Kahvehanesi'nde yapt sohbetlerde Evrenoszde Sami Bey, Mustafa Efendi (zeren), Hasan Nevres. Miralay Hilmi anltop, Muzaffer Ozak, Mehmed Ali Yitik, Vehbi Glolu, Fethi Gemuhluoglu gibi mridlerinin yan sra Babanzde Ahmed Naim Bey, Muhiddin Raif, Neyzen Tevfik, Abdlbaki Glpnarl gibi dnemin nemli ahsiyetleriyle niversite rencileri katlmtr. zellikle Mevln ve Mesnevi konusunda Ahmed Thir Efendi'den stifade eden Abdlbaki Glpnarl'nn birka defa ona intisap etmeyi istedii, ancak onun bunu kabul etmedii bilinmektedir. Mensuplar arasnda "Hocaefendi" diye anlan Ahmed Thir Efendi'nin mridi Ahmed Am Efendi'nin methine dair Farsa bir manzumesiyle Sultan Ahmed ve Nuruosmaniye camilerinde verdii baz vaazlarndan derlenmi bir metnin bulunduu kaydedilmekteyse de bunlar henz yaymlanmAmtr. Sahip olduu hukuk, fen ve ilahiyat diplomalarnn kendisine tasavvuf yolunda hibir faydas olmadn syleyen Ahmed Thir Efen-
di'nin, "Reslullah Allah'n harem dairesidir; insan bir aaca benzer, kk Allah, gvdesi Muhammed, yapraklar da kendisidir; kii alarak kkyle gvdesini bulmal; mkevvenat btn teferruatyla beraber insann kendisinde mevcuttur, sahibi de beraber; insanda ak- ilh o kadar fazla olmal ki atei yakmal" gibi irfan anlamlar tayan 131 vecizesi Muhabbet zerine adl kitapta yer almaktadr. Burada ayrca mensuplarndan mer Lutfi Toygar'a yazlm on be mektubu da bulunmaktadr.117 Yirmi drt vecizesiyle baz mektuplarndan
mer Ltfi Toygar 1924 ylnda demi'te dnyaya geldi. Babas Hac Yusuf Toygar, annesi Fatma zire hanmdr. Hac Yusuf, doduu ve byd yer olan Konya'dan medrese tahsili iin gen yata ayrlm ve Dava Vekillii yapt demi'e ilk ei efika Hanm ile evlenerek yerlemitir. efika Hanm'dan ocuu olmaynca efika Hanm'la beraber hacca gitmeleri art ile Yusuf Efendi'ye ocuk verebilecek bir hanmla evlenmesine izin vermi ve dnyaya gelen Mehmet Kemal ile mer Ltfi'ye ikinci annelik yapmtr. Aabeyi Mehmet Keml, stanbul Hukuk Fakltesi'nde okuduu iin mer Ltfi, Denizli Lisesi'ni (o tarihte demi'te lise yoktu) bitirdikten sonra ailesine yk olmamak iin askeri talebe olarak stanbul Di Tabiplii Fakltesi'nde okuyarak 1949 ylnda mezun olmutur. Temen rtbesi ile mezun olduu yl Fatma Messer Hanm ile evlenen mer Ltfi, Ankara, Merzifon, zmir, Visbaden, Ktahya ve Eskiehir Hava Hastanele-
117
seme paralar Abdullah Kucur tarafndan yaymlanmtr.118
rindeki grev yllarndan sonra albay rtbesi ile emekliye ayrlmtr. Bu yllar srasnda demi'te byk kz Hasene, Merzifon'da Atiye ve byk olu Yusuf Ammar, zmir'de de kk olu Ahmet Tahir ile kk kz Feyziye dnyaya gelmilerdir. stanbul'da di tababetinde okuduu yllarda tanmak bahtiyarlna eritii Ahmet Tahir Memi Hazretlerinden ald feyz ve muhabbet vefatlarnda vazifeyi devrettikleri Mustafa zeren Efendi Hazretleri ile devam etmi ve mer Ltfi bu rabtann bu dnya ile ilgili ksmn son nefesindeki "ALLAH" kelamna kadar terk etmemitir. Bu rabtada ald zevki ve heyecan paylamak istei ile okuyacanz "Muhabbet zerine" adn verdiimiz eseri kaleme almtr. Allah Tel bizlere de bu rabtann kokusunu nasip eder inallah. Amin. 118 lmiyye Salnamesi (haz. Seyit Ali Kahraman v.dgr.), stanbul 1998, s. 225, 660; Mahir z. Yllarn zi, stanbul 1975, s. 230; Muzaffer Gkman. Kitaplar Arasnda 44 Yl, stanbul 1977, s. 140; mer Ltfi Toygar, Muhabbet zerine, stanbul, ts., s. 12-72; Abdullah Kucur, "Hoca Ahmed Tahir Memi Efendi", Sahabeden Gnmze Allah Dostlar, stanbul 1996, X, 21-31. Nihat Azamat
HUZUR NEDR? Tarif zor. Bu bir his ve duygu meselesi. ehev ve meyve, gda lezzetleri de lyk ile anlatlabilir mi? imdilik hissedebildiim: Allah'a yakn olma duygusu; O'na yaklamak, O'na kendimizi sevdirmek iin, dnyev hibir istek olmadan, ihlas ile yaplan her gayretin verdii bir rahatlk duygusu. Anladmca da bu duygu da hakikaten her an Hak ile beraber olan zatlarn yannda hissedilir ve hissedilmemesi de mmkn deildir. Bir demir parasnn mknats yannda bulunduka mknasiyet ald gibi, kul eer dnyann geici, Allah'n emirlerinin Hak olduunu iten duyarak kabul etmi, Hak yoluna talipli ise, Hak ile her an beraber olan bir veli yannda bu huzuru bulacaktr. "Evliyann da sahtesi vardr evladm." buyurmulard. Elbette szleri hakt. Talip huzur bulmuyorsa, ya bakr gibi mknasiyet kabul etmiyor, yahut evliyann sahtesi ile karlamtr, derim. Allah istediini, ezel takdiri ile kendine doru eker. Bizleri mahzun etmemitir inaallah." Bilenler Nasl buldun?" diye sorarlar: Hikyem bakas iin geerli olur mu bilmem. Zira kimi rya ile, kimi tantm, kimi nisbet kokusu ile buldu denir. Elbet bir ilk sebep mevcuttur. Anlataym: Gnlerden cumartesi, gece saat 24'e kadar okuldan dar kma izni var. Kimi sinemaya, kimi gezintiye giderdi. Namazl bir arkada abdest alm, acele hazrlk iin koridorda kouyordu. Dier biri de yksek sesle soruyordu: "Bu akam nereye gidiyorsunuz?" Koan da
durmadan yksek sesle cevap verdi: " Bizim bir kalaycmz var, gnllerimizi kalaylatmaya gidiyoruz." O gne kadar kararan gnlmn kalaya, temizlie ihtiyac olduunun hissi ile mi bilmem, cevabn cazibesinde kaldm. Camide toplanan arkadalar bir yere gitme hazrl iindeler. O gn herkes dald gene yalnzlkta kaldm. Birka gn sonra, aramba ve hafta ortas galiba tatil gnleri vard. Gece ayn grup arkadalar, yats namazn edadan sonra okul dna kma hazrl iinde idiler. Sevdik mi sevildik mi bilmem, Vahyi Aabeye dantlar, "mer'i de gtrelim mi?" Vahyi Aabey ki muhabbete kap ve pencereleri ak, bir skntmz olursa ona anlatrdk. Tabii gtrelim" tevikinde bulundular. Meer bu konuda "stediini getirebilirsin" diye izinli imiler. O gnde, baka ziyaretilerin bulunmas sebebiyle, biz talebelere ertesi gn iin "gidebileceimiz" ruhsat kt. Gn perembe, ben yine merak ve itiyakla arkadalarn pelerini takiple onlara katldm. imdi Kanada'da doktorluk yapan, orada bir miktar mr geiren Edip Can'n kolunda idim. Bir gn sormulard: " Seni kim getirdi be yahu?" Efendim, Edip'le gelmitik." " Yaa." Bu sualleri birka kere zuhur etmiti. Hlbuki bir rendiklerine tekrar sual amazlard. lk vuslata sebep olmann kymetini anlayabilmitim ama, niin tekrarla sorduklarn anlayamAmtm. (sh:30-33) (Nasl tarif etsem bilmem ki, edebiyat tarifi mi
yapsam, nasl?) diye bocaladm. Benim skldm anladlar. Ve Din ne yapar?" sualine evirdiler. Din, insanlara yneltilen, Allah'a kulluu, ibadeti emreden Allah'n yalnz insanlara mahsus emirleri, insanl reten kaidelerdi. " nsan insan yapar efendim" diyebildim. Onlar hakiki cevab ltfettiler: " Din, rade-i czi yeyi, rade-i klliyeye gtrr. (radei czi-ye: nsanlarn iradesi, rade-i Klliye Allah'n iradesi). rade-i Klliyeye ulatn m buradan Badad'a bakarsan grrsn." Sohbet ve ilgileri hep benimle mi oldu? Daha neler anlatld bilemiyorum. Eski arkadalara latifelerde bulundular. Zaman nasl geti, ne abuk saat 23.30 oluverdi. "Haydi size izin vereyim." buyurdular. Geldiimizde olduu gibi teker teker ellerini ptk. Kimi ellerinin iini, kimi stn pyordu. Hatralarmda sakl, bir de, ertesi gn tek bama kendilerine gidip sarlmamdr. imdi, Onlarn kelmlarndan bazlarm Edip Can'n kaleminden yad edelim: (1) lk gittiim gnler bana u misali verdiler: "nsan bir tramvaya benzer. Tramvay, cereyan kesilince durur. O cereyann bir merkezi vardr, kesilen cereyan oraya avdet eder, insan da byledir. Ondaki ruh, tramvaydaki cereyan gibidir. Ruh kar, merkezi neresi ise oraya gider ve insan hareketsiz kalan tramvay gibi ilemez, durur. te bu da lmdr." dediler. (2) "nsanlar Allah'a birok yoldan varrlar. Hsn hulk, ibadet, zikir, iyilik, vs. gibi. Fakat en ksa ve kestirme yol Muhabbettir." (3) "Namaz huzurla klabilmek iin namaza
balamadan nce ok ok "Lilhe illallah Muhammedin sallallah" demeli ve namaza ondan sonra durmal, nk "Lilahe illallah" kalbin sprgesidir, orasn temizler." (4) "Namaza ba ak durmamak iyidir. nk (Biz Hristiyanlarn yaptklarnn aksine yaparz) diye Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz buyurmulardr. Onlar anla toplanr, biz ezanla, onlar ba ak klarlarsa biz rtneceiz." (5) "Nefis lmez, nefiste ilerleme olur." (6) "Herkesin eytan baka bakadr. Bazlarnnki azl olur. Reslullah: (Benim eytanm bana iyilikten baka bir ey sylemiyor) buyurmular. (7) "Namazlardan sonra, (Beden afiyeti, ruh afiyeti, kalp safas, ruh safas ihsan eyle Ya Rabbi) diye dua etmeli. (8) "Fatiha llerin gdasdr." (9) "Sa tarafa "Lilahe illallah" sola "Muhammedin sallallah" diye zikir ekmeli. (10) "Uyurken yatakta zikir ekerek uyunursa, sabaha kadar gnl zikir ile geceyi geirmi olur. (11) "Zikir ok ekmeli, bara bara gnl kapsn zorlayp ieri girmeye almal. Nasl ki bir arkadanza "Necmi, Necmi" diye arrsanz, sar dahi olsa nihayet bir an dnp "Efendim" diyecektir. te gn gelir bu kapdan da ses gelir, o sesi iittin mi tamam." (12) Hz. Mevlna'y ok severler. Kendilerine, Nuri Osmaniye'deki vazlarnda Mevlna'dan pek fazla bahsettiklerinden "Siz Mevlevi misiniz?" diye arkadalar sor mular. "Ben Mevlevi deil, Mevlnavi yim" demiler. (13) "nsan kmil o adamdr ki ban' gs
zerine edii zaman kendini huzurullahta bulur." (14) eyhin ruhu da Allah gibi her yerde hazr ve nazrdr. Mrit her zaman her yerde, skk annda, eyhine snabilir. (15) "eyh, kendiyle Allah arasnda hibir ey olmayandr." (16) "eyh, mridini yle yetitirmeli ki Allah'la arasnda olan her ey silinip temizlenmeli. Bir altn dnsek, onun zerindeki toprak, amur ve ie yaramaz ksmlarn tasviyesinden sonra altn, saf altn meydana karmak naslsa bu da yledir. nsanla Allah arasnda "hrs, hayal, kin, ehvet, vs." vardr; ite eyh bunlarn tasviyesi ile urar. (17) "Kendileri her zaman, sesli olarak "L ilahe illallahverrahmanirrahim" zikrini tekrarlard. (18) "Mminlerin srat, mizan bu dnyadadr." (19) "Abdlkadir Geylhi Hazretleri lecekleri gn kapnn eii nne uzanm, perian bir halde alyorlarm, sor mular: "Ya Abdlkadir neye alarsn. Senden bahtiyar kimse var m? Sen zamann kutbusun." "te en son mertebeyi burada zillette buldum" demiler. Bizim Efendi Hazretleri trbedar da zillette buldular." (20) "Namazlarda u iki duay okumal: 1- Ya Rabbi, hakkmda hayrl tecelliyatlar ihsan et. 2- Kendi benliimi ifna, Kendi varln icra eyle." (21) "M'minlerin ektii azap, hastalk, gnahlarn azaltr, ona karlktr. Bu adamna gredir. Bazlarnda da mertebe deiir." (22) "nsanda Ak lhi o kadar fazla olmal ki
atei yakmal." (23) "(Tarikat iin) insan yolunda yuvarlanmal, yuvarlandka toparlanr." (24) "Zikir ektirmek eyhin kuvvetine, kmilliine baldr. smi eriflerden hangisini sylersen olur. Hatta eyh kmil olunca (ta, ta) diye zikir ektirse, iler gene olur. Mritlerinden birisi Kuadal Hazretlerine sormu; onlar da (Gnde 15 defa brahim eksen sana kfi) demiler. (25) Aziz Aabey kendilerine sordular: "Bu zamanda Evliyaullah az mdr, yoksa oklar da kendilerini gstermiyorlar m?" " Evliya oktur, fakat zamanmz dallet zaman ve Allah'n Cell sfat hkm sryor, onun iin kendilerini gstermiyorlar, yoksa, zenginler, fakat paralar ellerinde deil. Gne var, fakat arada bulut var, ziyas mestur." (26) "Allah'n kanunu icab, bir dallet, bir hidayet deye zamanlar hkm srer. Bu devrin en sonu dellet bitecek, kyamet o zaman kopacak. Son zamanlarn en son hidayeti, Mehdi Aleyhisselmla olacak. Ondan evvel Hz. sa aleyhisselm inecek, btn Hristiyanlar Mslman olacaklar. Mehdi Aleyhisse lm zamanna 100 sene kadar var. (Sene 1947'de sylendi). (27) "Maneviyatta ilerleye ilerleye evvel adn, sonra tadn, sonra huzurunu, en nihayet kendini bulursun." (28) "nsan Allah'n binasdr, bir insan ldrmek, kinat ykmaktan fenadr." (29) "Ruhlar ezelde yaratlmlardr. Sras gelince kafese girerler. Daha kafese girmemi ve srasn bekleyen nice ruhlar var. Baz insanlarn
ruhlar Ar aladan balayp, 7 (yedi) kat gkleri dolatktan sonra vcut kafesine girerler. Bazlar 12, bazlar da 34 kat dolaarak girerler. Ne kadar dolam ise, rcu, yani eskiye dn o kadar gtr. Eskiye dn: lhi kudretten maadasn atmaktr. Yalnz Ar grerek kafese girmi ruhlar da vardr. Bylelerinde rcu ok erken ve basit olur, kk yata zuhur eder. Hazreti sa aleyhisselm gibi." (30) "nsan ruhu, bedene girmeden evvel 18.000 alem gezmi, her birinden baka bir ey "nefis, ehvet, heves vs." alm. Mridin vazifesi bunlarn hepsini temizleyip tek eyi brakmaktr." (31) "nsan Lailahe illallah diye diye kalbi bununla dolar, buna gebe kalr, gnn birinde dourur." (32) Arkadalardan birisi Af. Hazretlerine u hikyeyi anlatt: eyhin birisi dervie sormu: "Allah sana 100 yl mr verse ne yaparsn." Dervi "badetle geiririm" dediinde, eyh efendi: "Ben olsam 99'unu HLS ile, bir yln da ibadetle geiririm" demi. Arkada bundan bahis ile, "hlasn bu kadar mhim olup olmadn ve mansn" sordu. Cevap olarak: "O kadar mhimdir evldm. hls, insanda Allah'tan gayri her eyin temizlenmesi, yalnz Ak lhinin kalmasdr. Daha dorusu, (Halis olmaktr) ki bu da Evliyaullahn son mertebesidir." (33) "Allah'a varnca, insan Allah olur mu?" diye soruldu: " Allah, Allah'ln kimseye vermez, verme-
mitir. Peygamberlerine dahi. Surete uluhiyet isnat ettirilemez. Evliyaullahn durumu, bir denizin kysndaki ev sahibine benzer; hem denizden, hem deryadan istifade eder. O deniz "Deryay lhidir". Evliyaullahn halini sobann ierisine sokulu, uzun mddet kalan bir demir parasna da benzetebiliriz: Sobann ierisinde iken ve ktktan birka dakikaya kadar o demir de ate olmutur ve ate gibi kpkrmzdr. Fakat ona ate diyebilir miyiz, o gene demirdir. Allah Allah'lndan vazgeer mi evldm." (34) "nsan iki defa domadan insan olmaz: Anasndan doar, ikincisi de ruhun doumudur. kincisinin ebesi Mritlerdir." (35) "Allah bir insan yapm, iine 70.000 trl terkip koymu. e yaramayanlarn skp atmal. Nasl ki baheye ektiimiz sebzenin etrafndaki muzr (faydasz) otlar temizleyerek, sulayp bytr, besleriz bu da yledir." (36) "Dars esbapl ve esbapsz eytanlarla doludur, saknmal." (37) "Dnyev ilerde yerine gre kafa tutmal, yerine gre alayp szlanmak. Fakat Allah ilerinde kafa tutmaya gelmez, oras Bab tevazudur, kafa tutarsan bitirirler." (38) Anatomi imtihannda muvaffak olamayarak huzurlarna gittiimde: "Ne vakit (Lilahe illallah) kayp edersen o vakit zl" dediler. (39) Kurban bayramnda ziyaretlerine gittiimiz gn: "Ne yapp yapmal, Allah' gnlden ierde kstrmak, ondan sonra mesele tamam. Ya o seni yahut sen onu becerirsin. Adamna gre... Fakat
bunu baarmak iin bir de pezevenk lzm, onsuz olmaz. O bazen Allah'a, bazen sana gelir. Allah' kandrr, yapar yaktrr. Ama zor evldm zor. Fazla muhabbet ister, fazla ak ister. Akn kabarr da alarsn, alarsn, yalvarrsan, nihayet acr. O zaman iini bitiriverir. Allah'n da cilvesi oktur. Muhabbetin artar da kvamna gelirse bu defa O rahat durmaz, vakitli vakitsiz seninle oynar, arada bir imdik atar, uyursun bir cezbe gelir uykun kaar." (40) "Bir ilac bir doktor verir, ifa bulamazsan da baka doktordan alacan ayn ilala iyi olursun. O hassa izni ile messirdir." (41) "Meleklere verilen mr defteri uzayabilir, lkin Allah indindeki ecel sabittir." (42) "Trbedar Hazretleri; "Benim ecelim 6 sene nce geldi, sizler iin bekliyorum" derdi. Onlara bu dnya tevkif gibi gelir." (43) "Ehlullah kinata hkim olurmu, doru mu?" diye sordular. "O kmiller iindir evldm, hepsi iin deil. te ben onlardan bir tane grdm ki kinatla mum gibi oynard." (44) 'nsan nefse at gibi binerek Allah'a gider, onun da yemini fazla karmamak zre vermeli." (45) (Nefis iin) "Yendim zannedersin, bir yerden gene karna pehlivan gibi kar. Burada yere atarsn, kapnn nnde eskisinden daha azl karna kar." (46) "Ryalarn hikmeti ok byktr. Bu alemin tesinde bir alem vardr. Burada olacak herhangi bir vak'a evvel orada olur, sonra burada zuhur eder. O alem buraya benzemedii iin ekseri
ryalar tabire muhtatr. Oras burann atlyesidir." (47) mtihanda muvaffak olamayp huzurlarna gittiimde: "Trbedar (Am) Hazretleri ( Bir eyin olup olmamas arasnda sence bir fark mevcutsa, nakssn, tamamlanmaya al.) derdi. Sende de bir fark mevcut mu?" diye sordular ve devamla: "Gene Efendi Hazretleri (alma ile olmaz, almadan da olmaz) derlerdi. Bunu sana bir misalle anlataym m? Mesel: Bir fidan dikersin, ona emek ekip almadan, sulamadan meyve verir mi? vermez. Fakat, alp sulamakla da meyve vereceini garantileyebilir misin? Hayr vermeyebilir de. Bu da yle evldm, alp didinmeli, dua etmeli, ondan sonra gelene rza gstermeli." (48) " trl kitap vardr: Birincisi, sizin bildiiniz ders kitab. kincisi, mam-Din kitab. ncs de, insann kendi kitab. ncsn okumak ok zordur. Onun hocasn bulmal, hocas da pek bulunmaz. Kitabn sahifeleri namtenahidir. Hz. Mevlna, Hz. Abdlkadir o kitab son sahifesine kadar okumulardr. Ben size onun ilk sahifesini syleyeyim mi? "Lilahe illallah Muhammedin sllallah." (49) "Zikir eke eke, ierde bir eyler kaynamaya balar, muhabbet doar, zevk duyulur. te o zevki yakalamak ip ucudur. p ucunu elde ettikten sonra yava yava drmeye balamal." (50) "Zikir ekerken gzleri kapayarak saa sola rgalanmal, rgalandka yayn iindeki yan topland gibi, ruhtaki muhabbet yalan da bir araya gelerek, toplanr. Onun zevkine doyum ol-
maz." (51) "stanbul'a geleli, iki defa tiyatroya, bir defa da sinemaya gittim. Terkide azck gnah da olsun, Allah'n gafur sfatna nail olmak iin." (52) "Havalar ald, bahar geldi, fakat insann iindeki bahar amal, gelmeli. O bahar da geldikten sonra yaz k hep bahar olur. Fakat onu bulmak pek zor: 70.000 tlsm var evladm." (53) "Baz insanlarn gz, bazlarnn sz, bazlarnn da z deer. z deenler Evliyaullahtr." (54) "Evliyaullah iki ksmdr: Bir ksm istedii zaman kalbinden geeni icra eder. Bir ksm da ierde bir kabarma olunca yapabilir." (55) Kendisine zikir verilen bir arkada, ryasnda zelzele grm. " O zelzele yaptn zikir dolaysyla gnlnde olan sarsntya iarettir, zamanla diner." Buyurdular. (56) Aziz aabey, Necip Fazl'n (le nen Nur) ismi altnda Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimizin hayatlarn yazdn syledi: "RESULULLAHIN HAYATINI YAZABLMEK N ONUN AHLKI LE MEDDEP OLMAK LZIMDIR. ALLAH TEL DA BULANIKLIK STER AMMA RESULULLAH DA KAT'YYEN. ALLAH'IN SIFATLARI ARASINDA SARHOLUK, GADDARLIK, HER EY VARDIR. RESULULLAHTA BULANIKLIK STEMEZ, TAM DURULMAK LZIMDIR." (57) "RASLLLAH SALLALLH ALEYH VE SELLEM ALLAH'IN HAREM DARESDR." (58) "Maneviyatta dahi salikin Allah'a varmas bir derece kolaydr. Fakat, Resulullaha varmak iin:
Ak ister, ahlk ister, sayi (almak) ister." (59) Salih Yeil'in muaviye davasyla hl alakadar olduunu sylediler: " yi amma, onun muhakemesini bize mi verdiler. Her byn bir Muaviye'si var; Resulullahn Ebu Cehl'i, Hz. Musa'nn Firavunu, Hseyin Efendimizin Yezid'i, Hz. Ali'nin de Muaviye'si var. Dikensiz gl olur mu? Dikeni ile uraacana gl ile ura. Dikeni koklarsan burnunu kanatr, gl koklarsan zevk duyarsn." (60) "nsan bir aaca benzer: Onun kk Allah, gvdesi Muhammed, yapraklar da kendisidir. alarak kkyle gvdeni bulmal." (61) "Allah'n yannda insann bilgisi ve kudreti, sata kl kadar bir eydir. nsan kudretini, bilgisini, hatta mmknse varln Allah'a teslim etmeli. Varln teslim edersen Evliyaullah olursun, o da ok zordur." (62) "Bir dardan, bir de ierden adam olunur." (63) Enfiye tabakalarn kaybetmilerdi, yanlarna drmler, buldular ve sonra: " Bir gn nerdeyse kendimi itireceim. Fakat kendini itirmek iyidir. O zaman insan Allah' bulur." (64) Trbedar Hazretlerinin bir kerametlerinden bahs ile: " Ne pezevenkmi" dediler. (65) "Ak kabarm bir insan, dolaba gelmi hayvan gibi uursuzdur, arar." (66) hvandan bir zat, Efendi Hazretlerini ziyaret etmi, gittik orada idiler, az sonra ayrldlar. Efendi Hazretleri: " Bu adam da paraya dkndr, sizden nce bir hayli mnakaa ettik, paral olmas iin benden
dua istiyor. Herkes buraya soyunmak iin geliyor, bu giyinmeye." (67) "BZM MZ OK ZOR, BURAYA GELENLERN BR KISMI DEL, BR KISMI MECZUP, BR KISMI AKILLI OLUR. HER BRNE BAKA ANAHTAR LZIM, HELE KADINLAR." (68) Mutrip Muzaffere: " Sen algya meraklsn, stne fazla dyorsun. u Allah'n zerine de bir demiyor musun?" (69) Gene Muzaffere: Madem kanuna hevesin var, sana bir kanun bulalm beyahu ben kanunla ney'i severim. Fakat asl mesele, kanunsuz kanun almaktr, gnlden." (70) "Maneviyatta son mertebeye kadar 6 basamak vardr: Fenafieyh, Fenafirresul, Fenafillah, Fenafial'al, Fenafissfat, Fenafizzat." (71) Adana'da bir zata bazen bir hal gelerek yere dt ve cezbe halinde birok gazeller, kasideler okuduunu, milletin hayrette kaldn, sylediler. Onlar da: "nsanlar Allah'n bir kuyusudur, bu dallet zamannda bile insanlar Allah bo brakmyor, kuyularndan birini tarverir. Henz hidayet zaman gelmedii iin insanlar ok zamandr byle eyler grmedi. Arada vu ku bulan zuhuratlar da gariplerine gidiyor. Henz musluklar kapal yaknda alrsa Fyuzat ilahiye mstalit kalplere akmaya balar, cezbelenen sokaa der." (72) "Tarikatn Halvetiyenin gayesi faniliktir, faniliin gayesi zatiyettir. Ricali Halvetiye, mazhar zattandrlar." (73) mtihanlardan bahs olunuyordu: "Bu imtihanlar kolay evldm, asl imtihan Allah imtihan-
dr. Orada da iki byk imtihan var: (a) Tevhid, (b) Ameli saliha. Ben bunlardan birincisini abuk verdim, ikincisinde bir hayli uratm." (74) Madd ve manev imtihanlardan bahs olunuyordu: " Her ikisinde de almak lzm, fakat maneviyatta hak yenmez, lyk olduunu verirler. Bazen almadan da verirler. Orada tek ey lzm. steyici, trmalayc olmamal, kalen istememeli, halen istemeli." (75) "Herkesin slku ve seyri bir olmaz, baka bakadr." (76) engelky'de V... aabey manev bir hal ile sarho gibi olup yerlere uzanverdi. Sonra kendine geldiinde, bizleri gstererek " Bunlara da himmet edin Efendim" dediler. Onlar da: Zaman gelince olur, imdi o zevkin zerinde bir kapak var, onun almas lzm." Sonra bize dnerek: "V...'nin kapa iki sene evvel frlad." ve devamla: " te bu zevk Ne'eyi Muhammediyenin en basitidir." buyurdular. (77) "Evliyaullah bir yapraa baksa, sizin cinsi mnasebet annda duyduunuz zevki duyar." (Manevi zevkin cinsi olandan stnln kast ile. " Allah insanlara o zevki, arkasn "yani manev zevki" arasnlar diye vermitir." buyurmulard.) (78) "Dnya ilerinde muvaffak olamayan, ahiret ilerinde hi olamaz. Bunlar tekinin yannda sigara iimi kadar da deildir." (79) "Her ismi erifte bir arap mevcuttur, yeter ki zaman gelsin o zevk zuhur etsin." (80) "erde sakl bir mevcudiyet var, uyumak-
tadr. Onu zikirle uyandrmal. Zikir onun ninnisidir, uyutmaz, uyandrr. Bir defa da uyand m, artk uyumak bilmez." (81) As. retmen Okulu, son snfta Sait isimli arkada 34 dersten ikmale kalmtr, daha evvel sene kayb olduu iin, ikmalini veremezse hem tahsili heba olacak, hem de er olarak ktaya sevk edilecektir. Memleketindeki evlerini annesine bask yapp satarsa, belki As. okul masraflarn deyip, sivile karak tahsiline devam edebilecektir ama, buna da imkn yoktur. Bunalm ve kmazlar iinde ders de alamamaktadr. Kendini stanbul Boaz sularna atp, intihar dnm, skntlar iinde camide aramzda bulduk. Derdini nne gelene anlatyor. Arkadalar Efendi Hazretlerine gtrelim diye konutular, o da Hazret ismini duyunca, belki para yardm yapp, As. okul masraflarn derler zann ile huzura geldi. " Arkadan bir derdi var" dediimizde: " Hayrdr inallah, ak ii ise, zorca, baka bir eyse basit." diye ltife ettiler. Arkada durumunu anlatt, dinlediler ve gayet sakin: " Bu kadar m? Bunda bir ey yok evldm. Sen gnde 100 tane Lilahe illallah, 33 tane de Allahmmesalli ek, derslerine al, fakiri de gnlne bir ey kalmaz. Bir eytan tokatlarz, o bizim solumuzdadr ve sonra devamla: "Bunu Trbedara gtrn, byle ilerde Allah'n adamn bulmal, yapan var, yaptran var evldm. O dediim, Allah'n admdr. Biz de O'nun adamyz, yalnz O'nun trnann ucuyuz." buyurdular. Netice: Bu Sait denilen arkada imtihanlarn vererek retmen oldu, hatta Efendi
Hazretleri onu, rabtal. Lise mezunu bir kz ile evlendirdiler, ocuklar oldu. Fakat maalesef her eyine ilgi grd bu muhabbetin ikinci sahifesinde koptu, nasip. (82) ENGELKY'DE, RAHMETL AL BEY, BR ADAMIN TAHSLDEK KIZINI ZORLA AMERKA'YA GTREREK TAHSLN KMAL ETTRMEKTE ISRAR ETTN VE KIZ LE ANNESNN BU E TARAFTAR OLMADIKLARINI, DOLAYISIYLA EFEND HAZRETLERNN HMMET BUYURMALARINI STRHAM ETTKLERNDE: BUYURDULAR: " BR KIDA 'LLAHE LLALLAH MUHAMMED RESULULLAH' YAZAR, ANNESNN ELNE VERRSN. ANNES KIDI KYE BLEREK, 'LA LAHE LLALLAH' KISMINI KENDSNDE BIRAKIR, MUH... RES...'I KIZA VERR, BABASI STERSE KIZI AMERKA'YA GTRSN, GENE ER GE DNECEKTR. NK, ALLAH, MUHAMMED'DEN AYRILMAZ." (83) "Mkevvenat btn teferruatyla beraber insann kendisinde mevcuttur, sahibi de beraber." (84) "Allah insann gnlnn derinliklerindedir ve daima insanla beraberdir. Uykuda ve uyank hallerde de. te Allah' orada, gnlnn lyenetaha'snda aramal." (85) "Mrid odur ki hasta kalpleri tedavi etsin, ameliyat etsin. Zira her kalp hastadr, tedaviye muhtatr. Tedavi grm bir kalp ile hasta kalbin 'Lilahe illallah' demesi bakadr. Berikinde 'Lilahe illallah' yalnz azndan kar, dierinde, az da varl da zikir eker, hatta karda eyalar da ayn kelimeyi sylerler." (86) "Hayatta hibir eye zlmemeli, yalnz bir eye znlse yeridir; o da 'Allah her zaman be-
nimle beraber de ben neden O'nun cahiliyim. O'ndan bihaberim.' Akll insanlar buna zlmler, bunu arAmlar. Hz. Mevlna, Hz. Abdulkadir gibileri de bulmular." (87) Bahsi geen, bunalm ve skntlarndan kurtulan Sait, iirler yazard. Bir gn Sait'e: " Gene iir yazyor musun?" diye sordular ve " Bundan sonra Allah'a ait iirler yazmaya al. Bu gzellikler hep O'ndan gelmedir, O'nun bir cz'drler, O'ndan sramalardr, erraresidirler. Zevklerin gzelliklerin memba, deposu Allah'tandr." buyurdular. (88) "Gnldeki emaneti burada iken yakalamal, lnce ruh an terk eder seninle beraberken yakalayamazsan, ayrlnca nasl yakalanrsn? Burada iken kuyruundan, sandan, ele neresi gelirse orasndan yakala." (89) "Hocalk kolay, lkin Allah hocal zor. O hocadan dnyada 35 tane ancak bulabilirsin. Allah'a yol ok, gitmesi zor. Yolda bin bir trl ekiya, hain, eytan dolu. te kmil eyh bunlarn hepsinden atlatarak saliki yrtendir." (90) Sait'e sigara iip imediini sordular. " erim" dedi. Onlar devamla: " Fazla ime, gnde 10 tane kadar normaldir, tiryakisi olma. Dnyada hibir eyin tiryakisi olmamal, yalnz gnldeki zevke tiryaki olmak iyidir. Orada neler var. Baka eye tiryaki olursan oras kskanr." ve Said'e dnerek: " te sendeki, kskandndan olacak, senin saa sola meylettiini grnce krbalad, kendi mevcudiyetini belirtti. O halin ondandr, yle bil." dediler.
(91) "Ryada byklerle mnasebeti cinsiyede bulunmak, ilerde ondan feyz alnacana iarettir. O hal ruhun ruha ilkahdr." (92) "ehvet maneviyatta mubah ve makbuldr." (93) "Evvel kahvehane, sonra meyhane, sonra krhane." (Herhalde bu misallerle, maneviyatta da zevk basamaklarnn mevcudiyetine iaret ettiler.) (94) "Ekiyaln da 3 nev'i vardr. Birincisi, bildiimiz "ekaveti amme' ikincisi, tahsildarlarn, polislerin, hkmetin yapt 'ekaveti kanuni', ncs doktorlarn yapt 'ekaveti tbbi.'" (95) "Kur'an'n bir mektub, bir de gayri mektub kanunlar vardr. Yerine gre, bilhassa bu zamanda ikinciyi de yapacaksn." 'polisin eline 5 lira sktrma gibi.' (96) "His, akla hakimdir. Hisse hakim olacak tek ey de mandr." (97) Trbedar Hazretleri iin, "Mkevvenat iki duda arasnda idi." derler. (98) Bir aabey, kendilerine 'Efendim, bana manev zevk kfidir, evlenmesem olmaz m?" diye sordular. " Hayr, biri ruh, br kalp zevkidir. kisi de yerine gelecektir." buyurdular. Bir gn de: " Kalp zevki tamam olmadan, kalp zevki tamam olmaz." buyurdular. (99) Said'e sordular: " Artk iir kapsn brakp, uur kapsna m baladn? Gzellere iir yazyordun, imdi Allah'a yaz, onu onlara veren Allah'taki gzellik nihayetsizdir." (100) "Bir kimse hakiki n sever de, yolundan, dediinden gitmezse, o sevgi makbul deildir,
hayvanidir." (101) "eyh o kimsedir ki saliklerinden birisi Marip'de, dieri Marik'de olsa, ikisi de ayn zamanda tehlikeye dse, ikisine de ayn anda yetisin." (102) Gurupdan ve gzelliinden bahs olunuyordu: Asl tul ve gurup insandakidir." buyurdular. (103) "nsann iinde lakal 7 trl insanlk vardr, bizler onun nefis katndayz. Onun ardnda Sr, onun ardnda Ak, sonra Felek, yle gider." (104) "nsan kinatn dnda olup kinat seyretmeli." (105) mtihanda muvaffak olamayarak zldm gn, " mtihan gene kayp ettin ha. zlyor musun? Ne vakit 'Lilahe illallah' kayp edersen o vakit zl." buyurdular. (106) "Gnldeki muhabbet elde i, dsturumuzdur." (107) "Dervi iin her yer birdir, am' da stanbul'u da, Badat' da bir, Gne'i ayn, Ay' bir Allah' bir. Yalnz u var ki nerenin Evliyaullah zenginse orann Allah' daha iyidir." (Yani, kendine vusul vesilesini daha fazla zuhur ettirmitir.) (108) "nsan, 18.000 alemle mnasebette, Ay, Gne, ehvet, nefis vs. Bunlarn hepsine kar bir istinatgaha muhtatr: te oda Allah..." (109) Namaz istediimiz ekilde, oturarak, rahata klmak hususunda hkmet adamlarnn fikri sylendi. Cevaben: "Doktorun reetesindeki terkiplerden bir tanesi deise, o ila messir midir? Deil. Tesirini kaybeder, ifasz kalr, bu da byle; bu iler aklile deil naklile olur.
(110) "Ruh zevki baka beden zevki bakadr. Beden zevki ruh zevkine haildir, ikincisinde perhiz etmeli, onda tenzil olunca, brnde tezyit olur." (111) "nsann ruhu Allah'a yakn, bedeni uzaktr. Asl mesele ikisini de yaklatrmaktr." (112) "radeyi krmamal, iradeli olmal. radeyi kullana kullana inkiaf eder, iradeyi klliye yaklar." (113) "Allah'n ltfu hangi tan altnda olduu bilinmez, usanmadan alp aramak lzm." (114) "Bu, verilmez, alnr. Biz haline gre vermek mecburiyetindeyiz, mesel, darda Gne var, sen pencereni kapyorsun, ne yapmal." (115) "Meyve gibidir, bazlar evvel, bazlar orta, bazlar da ge yetiir tecelliyatna gre." (116) "Bu yolun evveli iir, sonu kimyadr." (117) "Namaz klmazsan iine eytan, klarsan Rahman karr." (118) "Bazlar odun gibidir, yakmak iin ok emek ister, g yanar. Bazlar da ra gibi bir kibritle tutuur." (119) "Peygamberimizin doumlar, nbvvete ermeleri, lmleri hep Pazartesine rastlAmtr. Onun iin tarikatmzda Pazartesi, Perembe oru tutmak snnettir." (120) "Namaz olmazsa niyaz olmaz, niyaz olmazsa mnacaat, mnacaat olmazsa ryet, ryet olmazsa hakikat olmaz, o da olmazsa Hak bulunmaz." (121) "Herkes Allah' bir yoldan bulur. Lkin en kestirmesi Hayrat ve Muhabbet yoludur." (122) "Namaz yle klmal ki sen deil klan klsn. Bizimkiler namaz deil, namaz taklididir."
(123) "KADINLARA MMKN KADAR Y MUAMELE EDP ONLARA HAKARET ETMEMEL; ZRA ONLAR MAZURDURLAR." (124) "Hz. Trbedardan naklettiler: Bir hafz bir gn Trbedar Hazretlerinin huzurlarna giderek: "imden dodu, size bir Kur'an okuyaym Efendim." demi. Onlar da: Hafz, bir nokta, iki nokta, nokta" demiler. Hafz; " Evet" demi. Sonra, " nokta, iki nokta, bir nokta" demiler. Hafz gene: " Evet" demi. Devamla: " ki nokta, bir nokta" demiler. Hafz, Evet" demi. Ellerini vererek " Haydi git" demiler ve iini halletmi. Efendim: "Onlar bazen dolarlar, saacak yer ararlar, neresi olursa saverirler." "O zaman olurdu, ama imdi pek olmaz. Zira o zaman harman zaman idi, imdi baak zaman, hafz'a olan da iin harman." (125) "Zikir, cilay kulptr, kalp cilalanr da alemi melekt o aynadan kalbe akseder." (126) "Efendi Hz.'leri (Trbedar) , bazen huzurlarna gittiimizde, ellerini uzatarak, "Beni megul etme evldm, haydi git" derlerdi. Bu "Haydi git"in manasn anlayncaya kadar kafamz iti." (127) "Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ile Hz. Ali birbirinden ayrlmazlar. Onlar parann iki taraf gibidir, birisi yaz, br turas." (128) Milleti, Hz. Trbedara, zndk demeleri zerine:
" Secdelerin, rklarn kime olduunu bilmezler de konuurlar. Aldulkadirl Geylni Hazretleri, "Hi bir Cami yoktur ki orada bana secde olmasn" demi. O ki daha Kutbiyyet makamndan hitaptr. Orada Trbede senelerce Veraset ve Kutbiyyet makamnda oturdu da kimseler bilmedi." (129) "Fenafillah nedir?" diye sordular: Allah'a banmak, yani Allah'n cebine girmektir." buyurdular. (130) Uzak illerden birinde bir zat, Efendi Hazretlerine (Trbedara) mlki olmak istemi. Onlar da cevap olarak: " stemez, yalnz unu bellesinler ona yeter Bir eyin eyinin eyi, o eydir. Bir nurun nurunun nuru, o nurdur." (131) "En byk ibadet ve sevap, bir kalbi ad etmek, sevindirmektir. En byk gnah da bir gnl krmak, ihtizaz ettirmektir." Cihana padiah olmak bir kuru dava imi, Bir veliye bend olmak her iten ala imi (Garibullahi Sivasi- Bunu ok tekrar ederdi.) Edip Can'n, seneler nce bana vermi olduu notlar, 131 adet kymetli szler, sonunda bir beyit ile son buldu. Onun gnlk kaytlan ile feyiz bu kelm ve iratlarn devam ve ilvelerin kendisinde var olduunu sanrm. Ben fakir kula byle notlar yazmak nasip olmad, inaallah, herkese lzumlu olanlar verilmi ve prl prl hatra ve feyizleri gnllere ilenmitir. Ve O Ik aile, dostlar muhitinde, sevenden sevene naklolmaktadr. Kendilerine, kavuma ve ayrlk zamanlarnda, bir evldn babasna sarlp pmesi gibi sarlr, sakallarn koklayp yanaklarndan pmemize de izin verirlerdi. Zahir muhabbet izharndan, gerek g-
nl muhabbetine yol vardr herhalde, mektuplara muhakkak cevap yazarlar ve kendilerine muhabbetli mektuplar yazlmasndan memnun olurlard. Bu sevgi vastasnn zuhur tecellisine her zaman hamd ederim. Ves-selam ala men ittebeal Hda
KTAP YAZILIRKEN FAYDALANILAN KAYNAKLAR
BARKN Sava . Ahmed Avni KONUK [Kitap]. stanbul : Klasik Yay. , 2011. BRN Em. Binba Kazm Sohbetname Ahmed Ammi Efendi *Kitap+. - Bilecik : [s.n.], 1953. ERDEM Ahmed Fatih Sertrbedar Ahmed Am Efendinin Kelam Alilerinden Zaptedilen Bazlar [Kitap]. - Ankara : SBN: 975-7852-85-6, Tarihsiz. ERGN O. Nuri Balkesirli Abdlazz Mecdi Tolun Hayat ve ahsiyeti *Kitap+. - stanbul : [s.n.], 1942. GNEREN Fatih Halvetiye-i abaniyye Azizann Hikmetli Szleri ve Hatralarm *Kitap+. - stanbul : Seil Ofset. KK Hasan Halvetiye-i abaniyye Silsile ve Evrad- *Kitap+. - stanbul : Seil Ofset. MEMOLU Erdem Ehlibeyt Ak ve Niyz-i Msr *Kitap Blm+. - Ankara : maj, 2003. TOYGAR mer Lutfi Muhabbet zerine *Kitap+. stanbul : Seil Ofset, Ocak-2009.

Ahmed Amîş Efendi̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ahmed Amîş Efendi̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FATH SERTRBEDRI TIRNOVALI

Kutbul-rifn, Gavsul-Vsiln MRD- KML

6 Kelm- lileri ve Hatralar

10 Kelm- lileri ve Hatralar

Efendi Hazretlerinin Ammi ismiyle anlmasnn sebebini de ayrca aratrmak gerekmektedir.

12 Kelm- lileri ve Hatralar

14 Kelm- lileri ve Hatralar

(1813-1887) tarafndan Melm tarikatinden de teberruken verilmi icazeti vardr.4

16 Kelm- lileri ve Hatralar

18 Kelm- lileri ve Hatralar

20 Kelm- lileri ve Hatralar

22 Kelm- lileri ve Hatralar

24 Kelm- lileri ve Hatralar

26 Kelm- lileri ve Hatralar

28 Kelm- lileri ve Hatralar

30 Kelm- lileri ve Hatralar

32 Kelm- lileri ve Hatralar

34 Kelm- lileri ve Hatralar

Hava harektlar ile

36 Kelm- lileri ve Hatralar

38 Kelm- lileri ve Hatralar

40 Kelm- lileri ve Hatralar

42 Kelm- lileri ve Hatralar

44 Kelm- lileri ve Hatralar

Nefsin isteklerini iten geirme

46 Kelm- lileri ve Hatralar

Ululuk, itibr, deer, kymet

48 Kelm- lileri ve Hatralar

50 Kelm- lileri ve Hatralar

52 Kelm- lileri ve Hatralar

54 Kelm- lileri ve Hatralar

56 Kelm- lileri ve Hatralar

Nisa,78; Her ey Allah katndandr.

58 Kelm- lileri ve Hatralar

l-i mran, 9; Rabbimiz! Dorusu gelecei phe

60 Kelm- lileri ve Hatralar

62 Kelm- lileri ve Hatralar

Tenezzl ayn- terakkidir.48

64 Kelm- lileri ve Hatralar

66 Kelm- lileri ve Hatralar

68 Kelm- lileri ve Hatralar

Mridin elinin iini pmek levhi mahfuzu pmektir, derler.

70 Kelm- lileri ve Hatralar

72 Kelm- lileri ve Hatralar

Bu sz Eb Tlib radiyallh anhe aittir.

74 Kelm- lileri ve Hatralar

(Hd, 46), yleyse bilmediin eyi benden iste-

76 Kelm- lileri ve Hatralar

78 Kelm- lileri ve Hatralar

80 Kelm- lileri ve Hatralar

82 Kelm- lileri ve Hatralar

84 Kelm- lileri ve Hatralar

86 Kelm- lileri ve Hatralar

88 Kelm- lileri ve Hatralar

90 Kelm- lileri ve Hatralar

Kalbin manevi yolculuk iin kabiliyet kazanmas.

92 Kelm- lileri ve Hatralar

94 Kelm- lileri ve Hatralar

Duh, 5; Ta raz oluncaya kadar vereceim.

96 Kelm- lileri ve Hatralar

Vahdet-i vcud meselesini azlarna lakrt edenler iin sylemektedir.

98 Kelm- lileri ve Hatralar

100 Kelm- lileri ve Hatralar