Abdürrahi̇m B. Ali̇ El - Melâmî (Fedâî) Tefsîri̇ Suretül Kevser

ABDRRAHMB.
ALELMELM
(FED)
Kaddesellhsrrahulazz
(hyt.1303/1885)
TEFSRSURETL
KEVSER
Hazrlayan
hramczde
HacsmailHakk
ALTUNTA
BRKLTRHZMETDR
PARALESATILMAZ
SBN:
ismailhakkialtuntas@gmail.com
http://ismailhakkialtuntas.com
Dizgi
:H.smailHakkAltunta
Kapak
:
BaskCilt:

AllahTelHadsikutsidebuyurduki;
(Ya Muhammed!) Sen olmasaydn bu
kinatyaratmazdm1
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi
sevmek ve Onun mmeti olduumuzu bil
mek, Allah Telnn bizlere ihsan kld en
byk nimetlerden birisidir. Onun byk
bir nimet olduu ve anlatmann mmkn
olamayacan her ey itiraf etmitir. Bu
konuda noksan kalnmsa, bu Raslllah
sallallhaleyhiveselleminyceliindendir.
Hadis kitaplarnda asl bulunmayan bu veciz

ifade hadis mnekkitlerince de red edilmitir.
AliyulKri.Aclnveevkn,Saanninmevzu
dediini naklettikten sonra manasnn sahih
olduunu kabul ederler. Bkz.Aliyul Kri. 288;
Acln,II/164:evkni.FevaidulMecmua,326;
Deyleminin bn. Abbastan; bn. Cevzinin Sel
mandan naklettikleri rivayetlerin her ikisi de
mevzu kabul edilir. Suyti de mevzu olduunu
tasdiketmitir.Elbnideyukardakilerinaklettik
ten sonra mevzu olduunu aklar. Btn bu
deerlendirmeleriinBkz.Saan.52:AliyulKri.
295.296;EIbni.SilsileniAhdisiDaire.1/282
4TefsriSuretlKevser
Sen olmasaydn.. hadisi kutsisi bize

sonradanyaratlanlarnRaslllahsallallh
aleyhiveselleminmertebesininkemalinive
yceliini hakkyla idrak edemez manasn
bize ilham etmektedir.Bu nedenle Onun
AllahTelilearasndaolanzelhususiyetin
yceliibizlerekapalolduuiinAllahTel
dostlarazbirksmn(Abdrrahimb.AliEl
Melm (Fed) Efendi gibi) byk ztlar
haber vererek bigne kalmaktan bizi koru
mayaalmlardr.
Allah Tel, Davut aleyhisselma buyur
duki;
YaDavut!Muhammedsallallhaleyhi
vesellemikendimiin,
demin
ocuklarn
Muhammed
sallallhaleyhivesellemiin,
Dier yaratklarm demin ocuklar
iinyarattm.
Kim benimle megul olursa, onun iin
yaratklarmnnnegeer.
Kendisiiinyarattklarmlamegulolan
lardanisekendimisaklarm.
BusevginianesindenAbdrrahimB.Ali
ElMelmFedikaddesellhsrrahulazz
Efendinin Kevser Suresine yapm olduu
Arapa erhi2 Osmanlca evirisinden 3 fay
SureiKevsertefsiri / Abd erRahim b. Ali (.

1303 H.) Fedai Osman Ergin Yazmalar
Abdrrahimb.AliElMelm(Fed)5
dalanarakTrkeletirdik.BurisaledeFed
Efendi Kevser sresinin srlarn makam
ehadiyetteki hakikat ynnden aklamas
yaparakistifademizesunmutur.
AyrcabilgibirikimiolsundiyeKevsersu
resi hakknda daha geni bilgi daarcna
ulamak iin zet bir tefsir ve Bedzzaman
Sid Nurs kaddesellh srrahul azzin
yapmolduumahremvezeltefsirlerden
birini de ekleyerek Kurn Kerimin en k
k suresinin mucizev ynn de aa
karmaya altk. Bu ekilde birka cephe
densureyebaksalamakilebazeylerin
aa kmas asndan faydal olmay d
ndk.
MslmanlarolarakRaslllahsallallh
aleyhi ve sellemin mmeti olmak erefine
kavutuumuz iin Ona layk birileri olabil
OE_Yz_000580/06
3
Atatatrk Ktphanesi, stanbul; Nadir Eserler
Blm; SureiKevserTefsiri'nin Tercmesi /
Abd erRahim b. Ali (. 1303 H.) Fedai; mt.:
Mustafa Efendi "Menlik Mfts 1321 H.
OsmanErginYazmalarOE_Yz_000901/02
(Gnmzde Menlik) Gneybat Bulgaristan'da
bulunan bu kasaba Osmanl zamannda Menlik
diye adlandrlmaktadr. Osmanl zamannda
Serez kasabasna balyd. Serez gnmzde
Yunanistan'dakalmtr.
6TefsriSuretlKevser
mek adna gayret gstermeliyiz. Kii tan

madnn kadrini ve yceliini bilemez.
Allah Telnn Raslllah sallallh aleyhi
vesellemeverdiikymetvedeeribuFed
Rislesi ile daha iyi anlayp sevgimizin kat
katolacanbelirtmekisterim.
AllahTelbuyurduki:
Kyamet gn Rabbin sana efaat
makamnverecekdehonutolacaksn.4
Bu ayeti kerimenin tefsirinde demiler
dirki;
AllahTelbuyurduki;YaMuhammed!
Cmle mahlkat Benim rzam isterler ve
bizdeSeninrzanisteriz.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
kazanmakiarmzolmaldr.
Ya Rabb! Seni ve rasln ok severiz.
Bu sevgi nmna bizi, okuyanlar, bu risale
deki manalar kabul eden ve etmeyenleri
dahibalamandiyoruz.
Muhakkakki,Seninrahmetingenive
enokolansn.
KurtuluHudyatbiolanlarndr.
hramczde
smailHakkALTUNTA
Esenler/stanbul
2010
Duha,5
MELMLK
Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed)
Kaddesellh srrahul azz nc Devre
Melmlerinden olup iin bu usl hakknda
ksa bir bilgiyi bu ksmda aktarmaya ala
caz.
Melmet, Arapa Levm kknden tre
tilmi, knamak, ayplamak, azarlamak, ser
zenite bulunmak, korkmak, rsvalk anla
mnagelenmelmetmastarbirkelimeolup,
melmeti ise, knanmaya 5 konu olan de
Knama:Kendineynelikzeletiridemektir.
Knanma; bakalarnn eletirilerine ak olmak
demektir.Kii,heriineniyisini,engzelini,en
dorusunukendisiyapariddiasndaolmamaldr.
Hikmet, yni en iyi, en gzel ve en doru nere
den tecelli ederse kabullenilmeli ve alnmaldr.
nk hikmet iyi insanlarn veya iyi olma iddia
snda olan insanlarn maldr. Bir anlamda k
nanma, mavere demektir. Bir i yaplrken
ehlinin fikirlerini dinleme, ehline danma da
kendi fikirlerinden dolay knanmay gze almak
8TefsriSuretlKevser
mektir.
Tasavvuf stlahnda ise, temel vasf, ri
yadan kanmak amacyla gizlilik ve hret
ten saknmak, iddia sahibi olmama, nefsi
ithamederekonunayplarilemegulolma,
gzelamellerinigrmemeeklindedeifade
edilmitir.
Bu hali kazanm kiiye,
Melmdenir.
Melmet, ibdeti, db eriat, tarkat
esrarnterketmekdeildir.Melmetteset
tr demektir. Cmle evliyullah, melmet
hrkasnabrnmlerdir.
Giy melmet hrkasn sultanlk anda

gizlidir6
demektir.
Melmet ehlinin kendilerini knamalar hususu
KuranKerimdekiuayetleredayanmaktadr.
Ey inananlar, sizden kim dininden dnerse
(bilsinki,),Allahyakndaylebirtoplumgetire
cektirki,Oonlarsever,onlardaOnuseverler.
Mminlere kar alak gnll, kfirlere kar
onurlu ve iddetlidirler. Allah yolunda cihad
ederler, knayann knamasndan korkmazlar.
Bu,AllahTelnnbirltfudur.Onudilediine
verir. Allah Telnn ltfu genitir. O her eyi
bilendir.(Mide,54)
Kendiniknayannefseyeminederim.(Kyamet,
2)
6
ErefoluRmikaddesellhsrrahulazz
Melmet adnda bir tarkat yoktur. Bu

nunlaberaberumumiyetletarkatlardaMe
lmetbykbirmakamdr.7
Melmetlik, ar bir zhd ve riyzat ha
yatna dayal, koyu ahlak sfilie kar bir
tepkihareketiolarakdomuveilahcezbe
ve vecde arlk veren estetiki bir doktrin
gelitirmitir,8denilmektedir.
Melmlikkonusundaenyetkiliszsahi
bi aratrm olan Abdulbki Glpnarl'ya
gre de tarikat deil, bir "akslamel", yani
reaksiyondur.
"Melmet... tasavvuf ehline kar kan
bir zmrenin benimsedii yoldur.
...Melmet, ululuktan, davadan, kendini
gstermekten, halkn sevgi ve saygsn
kazanmak kaydndan geen, kerameti,
insana benlik verdii iin erkeklerin hayz
grmesi sayan, kendini herkesten aa,
herkesi kendinden stn gren, giyim
kuam zelliiyle, tekkeyle, vakftan hazr
yemekle, zikirle, vecde gelip barp ar
mayla kendisini gstermeye almayan,
halktanhibirsuretleayrlmayan,kazancy
la geinen, i yzden Hakk'la, d yzden
(ERGN,1942),s.149
OCAK, A Yaar, Osmanl Medeniyeti Tarihi,
Editr: E. hsanolu, Zaman Yay. st, 1999, c. I,
s.147,A.Glpnarl,MelmlikveMelmiler,..,s.
2226
8
10TefsriSuretlKevser
halkla beraber olan, hatta halkn saygsn,

sevgisini bir kayt bildiinden, nafile iba
detlerini bile gizleyen, buna karlk, onla
rn knamasndan rkmeyen, hatt hatt,
buyzdendehalkakendisiniktgsteren
kiidir...9
Bir baka kitabnda, 10 Melmlii "varl
ndangemek"olarakanlatr:
"...Sufilerinbirksmtarafndanenyk
sek makam saylan "Melmet", ayn za
mandaVarlkBirlii(VahdetiVcud)inan
cnda olua erienkiininvaracaen yce
mertebedir.
Gerekten de bilgiyi bir gaye deil de
vastaolarakedinenkii,sonucubilmedii
ni bilir, renir, bilgisini knar, inkr eder,
bilgiylevnenbilginleregler.
Varlndan gemek iin savaan, ura
an kii, sonucu, tabiata tutsak olduunu,
maddi balardan kurtulmaya imkn bu
lunmadn anlar, ktlkte bulunmasa,
hatta yapaca ey ktlk olmasa bile
itentepenisteklerininistekleriylekvranr,
kendisiniknar,yerer,halkniyisansndan
kanr.
GLPINARLI, A,"Trkiye'de Mezhepler ve

Tarikatler",st.1969,s.246248;Bkz:"100Soru
daTasavvufun118126.).
10
GLPINARLI, A, Yunus Emre ve Tasavvufta
st,1961)
Heleakyzndenvarneldenkaran,
hele, kendince, birlie erip niyaz naza,
ibadeti
neeye,
huuu
cezbeye,
mcahadeyimahedeyedeien,helekul
iken sultan olan, suttanken kul grnen,
kfr,imansevgiateinevurupyakankii,
hele halden hale giren, bir an bir anna
uymayan ak, elbette dar fikirliler, geri
grller, bir dairenin iinde kalanlar,
dnyay kendi dairelerinden grenler tara
fndan knanacaktr; elbette inanlar ya
drganacak,szlerianlaamayacaktr;hatta
bu ruh halete denler de ileri gittike
geridekihalleriniyerecekler,kendikendile
rini knayacaklardr. te "Melmet" bu
dur...".
Yine Glpnarl'ya gre, Melmlikle F
tvvet arasnda zamanla ideolojik bir kay
nama yaanmtr. Melmlik dnce sis
temidir, onun iktisad tamamlaycs da F
tvvetolmutur:
"...Halkn knayaca hareketlerden e
kinmemek, hatta bilerek ve isteyerek k
nanmak esas dolaysyle batnlemeye
dahamsaitbirzmreolanMelameterba
b,ideolojiyitemsilederkenbuideolojinin,
halk iinde iktisadi bakmdan bnyeleme
sini"Ftvvetehli"elealm,bylecedeilk
devirlerden itibaren, Ssnler zamannda
damevcutolanFtvvet11tekiltvem
esseseleri, Melamet erbabyla kaynam
tr..."12
Reaksiyoner bir dnce sistemi olan
Melmlik,TrkHalkEdebiyatndatasavvuf
birzmreedebiyatmeydanagetirmitir:
"...MelmHamzavi edebiyat, Alevi
Bektai edebiyatndan tamamyla ayrdr.
Bu edebiyatta varlk birlii (Vahdeti
Vcud)inanc,sarslmazbirtemeldir.Batni
temayllerazdr;EhliBeytsevgisipekkuv
vetlidir;byleolmaklabirlikteVarlkBirlii
inancnn sonucu olarak Teberrya13 pek
ak rastlanmaz; takiyye, yani inancn giz
lemek de bu edebiyatn zelliklerindendir.
Tasavvufun btn esaslar, bu edebiyatta
grlr;tasavvufterimlerinekarlkAlevi
Bektaiedebiyatndakendierknveinan
larna ait terimler bulunduu halde bu
edebiyatta tasavvuf terimleri yer almakta
dr; fakat zikir, esma, yani tanr adlarn
anarak yol almaya inan, ta, hrka, vb.
tekke, hnkah gibi toplanma yerleri kabul
11
Ftvvet,Tasavvuftabirakm,Dinvemesleki
birlik,esnaftekilatveyaAnadolu'da13.yzyl
danbuyanagrlenrgtlenmizanaatlarve
esnafbirlikleri
12
GLPINARLI, A,"Mevln'dan Sonra Mevlev
lik"2.bask,st.1983,s.186
13
Teberra:Uzakdurma.Sevmeyipyzevirme
edi,slkteyanimaneviyolculuktanefsin
yediduranagibieyleritmdenkabul
etmedikleriiintasavvufiedebiyattasksk
rastlananbuinanlarvebunlaraaitterim
lerdeyoktur;bunlardan,dolaysylabahse
dilse bile knanarak, reddedilerek bahsedi
lir. Bunlara karlk ak ve cezbeye byk
nem verilir. MelmHamzavi edebiyatn
daalay,hemenhiyoktur;fakatathvar
dr;athiyeler,14remizlerlerlr;aksy
lenmesinde mahzur grlen baz inanlar
remizlerleanlatlrvebunlar,cezbedenok
akla dayanr. Zahite olmayan Melm
14
athiye: Dinive tasavvufi halk iirinde mizahi

manzumeleregenelolarakathiyeadverilir.
athiyeler, mutasavvf airlerce sylenmi ya da
yazlm, tasavvufi inanlar dile getiren, anlal
mas yorumlanmasna bal iirlerdir. Tasavvufi
konular ileyenleri athiyat sfiyne adn
alrlar.athiyelerdeAllahTelnncellsfatnn
deil,cemlsfatnnnplanakarldgrlr.
ButriirleregenellikleBektaiAleviairlerinde
rastlanr. Allah Tel ile alay eder gibi yazlm
athiyelerkfrsaylmtr. Ama athiyeler asla
kfr deildir.athiyeler biimce komik ve alayl
olabilir ama athiyede aranan iirin arkasndaki
dncedir.Anlanp yorumlandnda ok derin
anlamlara sahip olduu grlr.athiye ok
derin tasavvufi konular ileyen felsefi iirlerdir.
Abdrrahimb.AliElMelm(Fed)ninrisaleleri
veiirlerindebutrzelliklerbulunmaktadr.
Hamzavi edebiyatnda, zahir amellere do

kunulsabilerifesinedokunulur;tekszle
sylenmesi gerekirse bu edebiyat, aka ve
cezbeye, fakat akllca cezbeye ve bilgiye
dayananarbal,birazdaArapaveFars
a kelime ve terkiplerle kark bir edebi
yattr.
MelmHamzavi edebiyat, Hac Bay
ram'la balar. Hac Bayram hem tasavvufi
halk edebiyatnda yer almaktadr; hem bu
edebiyatabirbalangolmaktadr....
...HacBayram'dansonraaynyolday
ryenlerden gl ve zl bir divan airi
olduu halde heceyle de iirler yazan
Dukakinzde Ahmed (15561557) ve
AhmedSrban'la(15451546)Melmede
biyat gelimi, Kaygusuz Vizeli Aleddin
(15621563), bu edebiyatn kurucusu ol
mutur..."15
15
(Trk Halk Edebiyatnda Zmre Edebiyatlar",

TrkDiliDergisi,TrkHalkEdebiyatzelSays.
"Yunus Emre ve Tasavvuf un 241. sayfasna da
baknz. Burada, MelmHamzavi edebiyatnn
kaynannYunusolduunu,YunusetkisininHac
Bayram'danbaladnanlatyor).
GEREKMELMLERNVASIFLARI
Bukonudauvasflarsayabiliriz.
SevgikavramMelmliinbirinciiar
dr.
badetlerini, nefsi iin deil, Hakk iin
veHakkileyapmagayretindeolankiidir.
badetlerini,ihsanmertebesinde,Allah
Tely gryormu gibi yapma gayretinde
olan kiidir. badetlerini, kendine bir varlk
vermeden, kul olma gayreti ierisinde if
edenkiidir.
nzivayaekilmihalde,halktankopuk,
insanlardanuzak,halvetteyaamamaktr.
Halkiinde,grnteaynenonlardan
biriolarakyaamaktr.
Giyinilerinde halktan bir ayrcalklar
yoktur. Bir tarkat dndrecek zel giyi
nileri yoktur. Giyinite gsterie nem
vermezler.Ancak;tevazusnrlarierisinde,
imknlarnisbetinde,eniyi,engzeltarzda
giyinirler. Giyinilerinde, slmn genel ah
lk kurallarna uymay, prensip edinirler.
nanlarnn gereini yerine getirmeye zen
gsterirler.
fratvetefrittenuzaktrlar.limehlidir
lerveilmehizmetederler.
Halk iinde onlarla uyumlu yaama
gayreti ve bilinci ierisindedirler. Halka hiz
metin, Hakka hizmet olduunun uurunda

drlar. Hatta daha geni anlamda, yaratlan
btnvarlklarlauyumierisindeyaamave
yaratlan yaratandan tr ho grmeye
alrlar.
Bilineni, iyiyi, doruyu ve gzeli nce
kendilerine emrederler. Bylece toplumda
rnek insan ve rnek mslman olmaya
alrlar. Yine nce kendilerini kt olan
dan, yalandan, dedikodudan ve irkinlikler
den korurlar. Bu zelliklerini muhafaza et
mek iin cemaatten ayrlmamaya zen gs
terirler.
Hizmet anlay geni bir boyutu kap
sar.16
Allah Teldan uzak kalmamaya, im
kn nisbetinde Allah Tel ile olmaya,
Onsuz yaamamaya alrlar. Bunun basit
bir nianesi olarak her nefeste Allah Te
lnn zikrini, Allah Tel ile yerine getirme
gayretiierisindedirler.Toplumunierisinde
gizli veya kalb zikirden gafil olmamaya ve
16
nsanlarnhayrls,insanlarafaydalolandr
Milletinefendisi,bumilletehizmetedendir
Eer siz, Allah Telnn dinine yardm eder
seniz,AllahTeldasizeyardmeder(Hac,40)
yle muttakiler ki, bollukta da darlkta da in
faktabulunurlar.Vefkeyiyutanveinsanlarn
kusurlarn affeden kimselerdir. Allah Tel da
ihsanedenlerisever.(limran134)
kalbleriniuyanktutmayaalrlar.
Mridleri insanlar kendilerine bala
mazlar. Allah Telya balarlar. Allah Te
lyabiatettirirler.
Zhdnkoakadehlicannetsinseni,
Priakakulluketcnnecnetsinseni.
Birzamanblblgibiefgnnadrgklere,
olkadarklnleyikimglistnetsinseni.
runmusunbrakhretkabsndansoyun,
GeyMelmethrkasnkimolnihnetsinseni.
Yznyerlergibiayaklaraltndakokim,
HakkTelbalarzresumnetsinseni.
Vermerahatnefsinedimgazyiekberet,
Kbeidilfetholupdrlemnetsinseni.
GelNiyzininelindenbirkadehneylekim,
Mahvedipnmninnbninetsinseni.
NiyziMsr
kaddesellhsrrahulazz
MELMLK,BUGNHLDEVAMEDYOR
MU?
Bahsettiimiz gibi kendi sistemi iinde
gizlilikler barndrd iin hretten uzak
fakatetkisiokolanbureaksiyonersistemin
kyamete kadar usl ve tarikat izlenimi ola
rak devam edebileceini syleyebiliriz. an
cak;
AbdlkadiriBelh'nintorunuAliErkl'a
gre, Melm silsilesi artk kesilmitir.
Abdlkadiri Belh kiiye, Beykoz'da Ak
baba Dergh eyhliine tayin ettii Ekrem

Hocaya, olu Ahmed Muhtar Efendi'ye ve
Erzurumlu Hafz Osman Kemali Efendi'ye
hilfet vermitir. Zaten ilk ikisinin hilfeti,
Meclisi Meayih'te kaytldr. Silsile bu
kiiyle kesilir, zira Abdlkadiri Belh'nin
halifelerinden hibiri, bakalarna hilfet
vermezler.AliErkl,babasAhmedMuhtar
Efendi'nin vermediini kat'iyyetle bildiini,
Ekrem ve Osman Kemal Efendilerle sene
lerce beraber bulunduunu, onlarn da bir
halife tayin etmediklerini anlatyor; ama
zelliklesonzamanlarda,silsileyitakipettik
lerini iddia edip, kendisine bile Melmlii
retmeye alanlarn ortaya ktn sy
lyor.
Dolaysyla bugn iin Melamlik,
Glpnarl'nn dedii gibi, "gnlde bir
ne'e,hafzadabiryddr"17
Seyyid Osman Hulusi kuddise srruhul
azzEfendibuyurduki;
Melam yapm olduu amelleri halk
tan gizleyen kimselere denir. Ecdadmz
Somuncu Baba Hazretleri de Melamlerin
bayd.Melammridiydi.18
17
(GLPINARLI, 1931Tpk Basm 2006), Murat

BARDAKInn nsz, s.VII, bkz:Trkiye'de
MezheplerveTarikatler",s.268)
18
PALAKOLU,smail,GnllerSultanS.Osman
HulusiEfendi,Ankara,2005,s.424
Halvet Ahmet mi kuddise srruhul

azzEfendinin19Melmlikhakkndakihalkn
19
AHMED AM EFEND kaddesellh srrahul

azz
Fatih Sultan Mehmed Hann trbedarlarn
dan ve abniyye tarkatnn son devir eyhle
rinden. smi, Ahmed Ami (Ami kelimesinin
Arapadaki am veya amele ilgisi yoktur. Bu
kelime Rumelide amca mnsnda ammn
tasir (kltme) sigas olup kk amca
demektir. Rumelide ok sevilen ocuklar bu
tbirlearlrlar)olup,TrbedarveyaTrbedar
Ahmed Efendi isimleriyle de tannr. 1807
(h.1222) de Tuna vilyetine bal Trnovada
dodu. stanbulda 1920 (h.1338) de Hakka
yrd. Aramghi ebedisi Fatih Camii yanndaki
kabristandadr.
KIYMETLSZLERNDENBRDEMET
Ben,namazdanziyadenamazklanseverim.
Marifet ehli, eya ne zere ise, hakikatiyle
bilmivegrmlerdir.nsansurettemuhtar,
hakikattemecburdur.BtnmevcudatHakkn
zuhurudur. lh unt zat iradedir.Allah,
haddi zatnda ekberdir. Kalb safs, beden
hafiflii iste.Allah Tel olmak kolaydr, ama
Muhammed sallallh aleyhi ve sellem olmak
gtr. Azmdan kan szleri zamanla unu
turum. Fakat ne sylersem hdisti lem yle
zuhreder.Mtecellivhid,meclamteaddit
tir. (Tecelli eden birdir, Ayna ve grnme yeri
oktur.)
Ezeldehilkatyok,zuhurvardr.
yanl ve haksz telkkisini bsbtn kaldr

makmaksadyladrki;
Bizoadyasakettik!Demitir.20
Sonuta anlald zere melmet akn
bir hal olarak mmeti Muhammed iinde
kyamete kadar var olaca grlmekte ve
devametmektedir.
ZahirenKaderiyyndan,btnenCebriyyndan
ol.Bizisevenlerisevenlerimanlarnkurtarr.
Bizim lafmz olduu zaman sklp kaanlardan
korkarz. Birisi senin yannda benim aleyhim
debulunursabenimdafaaetme.
Ahmed (Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
adlarndan biri) in Mimi kalkarsa o vakit Ahad
olur.Mimkalkarm?Kalkarsaovakitsenkal
mazsn. Gme rabta olmaz. (Tasarruftan
dmevliyaiin)
Tevcd,vecd,vcd..Bundantesisylenmez
ki?
eratitut,hakkatiyut.
Vahdet enisi imdi Kadirlerle Halvetlerde
kalmtr.tekilerdebireyyoktur.
Huzuruna gelen bir gence: Hadi git, meyhane
lerde, kerhanelerde gezmeye devam et! dedi
veevredekilersordular:Amanaslolur,Efen
dim?Cevapverdi:Bunun,ezeltakdirdeiio.
Baribunuemirleyapmolsun.
20
(ERGN,1942),s.225226)
ABDRRAHMB.ALELMELM(FED)
Kaddesellhsrrahulazz
Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed),

Prizrende21 dnyayagelmi,ondokuzuncu
yzylda yaamtr. Dedesi Maksut Bey ve
babas Ali Bey Prizrenin ileri gelen saygn
ailelerinden biridir. Katlanova ve Doyranda
han,hamamvearazileriolanbuaileolduk
21
Prizren (Arnavuta: Prizren / Prizreni; Srpa:

defacto olarak Kosova Cumhuriyeti'nin Prizren
ilinde ve Srbistan'n KosovaMetohija zerk
li'ne bal Prizrenski Okrugda, dejure olarak ise
UNMIK'in Prizrenski Okrugda yer alan bir ehir.
Kosova'nnikincibykehridir.ehir,arDa
larnn eteklerinde konumlanmtr. Prizren
belediye snrlar Makedonya ve Arnavutluk
devletleriilesnrdatr.
17ubat2008tarihindeKosovaCumhuriyetinin
tek tarafl olarak ilan ettii bamszlk ilanyla
beraber Prizren, Kosova Cumhuriyetinin ikinci
bykehriolarak,buyenicumhuriyettekiyerini
almtr. ehirde Arnavutlar, Trkler, Bonaklar,
Rumlar,Fandalar (KatolikArnavutlar)beraberce
yaamaktadrlar.
azengindir. BabasAliBey,Fednineiti
mine olduka nem vermi, onu dnemin
en iyi okullarnda okutmutur. lk eitimini
skpte alan Fed, ardndan Msr el
Ezherde eitimini tamamlam ve skpe
dnmtr. Mderris olarak zahir ilimler
iinicazetalanFed,skpMedresesinde
mderrislikyapmayabalamtr.Uzunsre
bu grevini srdren Fed, din ilimler ko
nusunda dneminsz dinlenirlimkiileri
arasndayeralmtr.
skp Medresesinde eitim vermeye
devam ettii sralarda Muhammed Nrul
Arab kaddesellh srrahul azzin sohbet
lerini duyar ve bu sohbetlerden ok etkile
nir. Sonraki dnemlerde Fednin Muham
medNrlauzunilimtartmalarnagirdiini
grmekteyiz.MuhammedNrunilimleilgili
grlerinden, konuya getirdii yorumlar
danoldukaetkilenenFed,onabiatetmek
istediini aklar. Muhammed Nr, bu iste
inikabuletmesiiinbirartolduunu,bu
art kabul ettii takdirde kendisine biat
edebileceinidilegetirir.Fed,artnkabul
ettiini syler ve artn sorar. Muhammed
NrunartFedninkalndudakl,karave
irkin kzyla evlenmesidir. Fed, bu arta
en ufak bir tereddt gstermez ve kararll
nyineler.MuhammedNr,bukararaile
sine nasl kabul ettireceini sorunca, Fed
kararna ailesini kartrmayacan syler.

Ailesinin tm kar kmalarna ramen
Fed sznden dnmez ve Muhammed
Nrun kz Latife Hanmla evlenir. Ailesin
den,ailesininzenginliindenvehretinden
tevhit ilmi uruna fedakrlk yapt iin
Muhammed Nr kendisine Fed ismini
verir. Ancak belirtilmesi gerekir ki kmil bir
mrittenmaddyadamanevbirirkinliin
zuhretmesidnlemez.DolaysylaLati
feHanmdaaslndairkinbirkadndeildir.
Fednin Latife Hanmla olan evliliinden
Hac Kemal Efendi, Hakk Efendi ve Ali
Efendi olmak zere olu olmutur. Mu
hammed Nrun Latife Hanmn haricinde
erif Efendi adnda bir olu vardr. Olu ve
halifesi olan erif Efendinin hi ocuu ol
mad iin Muhammed Nrun soyu Latife
Hanm ve Abdrrahm Fed ile onlarn o
cuklarndandevametmitir.
Fed, tevhit ilminde zevki yksek bir
ihvn ve cezbeli bir zattr. Tevhit
makmlarn ksa srede tamamlam ve
ilmindeki derinlik ilhamla gnden gne art
mtr. Muhammed Nrun Melmeti
Nriyeyi yaymasnda en nde gelen isim
lerdenbiriolmu,buuurdaetkingrevler
de bulunmutur. Gemi dnemlerdeki
melmlerinmerkezynetimtarafndanbir
tehdit unsuru grlp kyma ve srgne
uratlmalarna
ramen,
Muhammed
Nrungayretivehalifelerininynlendirme
siilemelmlermerkezynetimtarafndan
bir tehdit olarak grlmemi, herhangi bir
kymvesrgneuramamlardr.
AbdrrahmFed,AliUrfEfendi,tipli
SalihRfatEfendi,HacSleymanBey,eyh
Kemal Efendi, Vehbi Efendi, Hac Maksut
Efendi,SalihLtfEfendivepekoknemli
melm,haklarndaortayaatlanaslsziddi
alarn grlerek giderilmesinde ve mel
metin yeni yznn merkez ynetim tara
fndan kabul grmesinde etkinroloynam,
rnek yaantlaryla halk tarafndan benim
senmilerdir.Dolaysylamelmetbykbir
corafalandagenikitlelereyaylmtr.Bu
zaman zarfnda Fednin, skp Melm
derghnda Muhammed Nrun ba halifesi
olarakgrevyaptngrmekteyiz.
Bursal Mehmet Thirin Osmanl Mel
lifleri adl kitabnda (1333: 39) bahsettiine
gre Muhammed Nr, 1884 ylnda ikinci
kez hacca gitmeye niyetlenmi, damad
AbdrrahmFed,torunuHacKemalEfen
di ve ihvanyla birlikte bu hacca katlmlar
dr. Fed, hac dn srasnda Muharre
min birinci gn 1885 tarihinde Hakka y
rm,SveycivarndaAynMusadenilen
yerde srlanmtr. Hakka yrynden
sonra skp Melmi derghna byk olu

HacKemalEfendieyholmutur.]22
Fudalimeyihden,kvemuhakkik23
birztolupPrizren'lidir.MsrlSeyyidHoca
(Seyyid Muhamed NrulArab elMelm)
kaddesellh srrahul azz Hazretlerinin
damadvebahalifesidir.skp'tetedrisve
irdilemeguloldu.
skp Melm tekkesinde eyh iken
13031885 yl gurresinde (arab ayn ilk
gn)Seyyid'leberaberhacdandnerlerken
vapurSveykanalngetiisralardavefat
etmi ve cenazesi vapurdan karlp Ayn
Msdenilenmahaldesrlanmtr.Tedris
halkasndabulunanilimtalebelerineikidefa
icazetvermeyemuvaffakolmutur.
Hakka yryne muhiplerinden Hakk
utarihisylemitir:
Bu cihann devrini hi bilmediler eyh b.

Kimsefehmetmezacapseyreyleyptrbudolap
Pirimiz kutbi cihan azmeyledi un Mekke'ye

Bilesinceyridimridimizlcenap..
22
(AHN,Temmuz2009),s.45
Muhakkik: Hakikat aratrp bulan. yzne
inceliyerekvakfolan.Hakikatlimi.Hakikatlere
hakk ile vakf ve ehli tahkik olan byk slm
limi
23
Avdetzredersefineazmifirdevseyledi.
Vaslnarzuedenlercierinettikebb.
Cmle ihvan feyz alurdu bahri ilminden ann,

Canlaryaktfirak,esmimizdenkansilp!
Hayderiydi,almadevldkabrindennian,
BahridibahrilebahrolduFed'ydilakab.
Edelim
erdinhkmikader,
Hkimimutlakolur,hemcmleyehsnimeb.
Hsni hatmie delildir tarihi Hakki iyan,

24
Abdrrahimb.AliElMelmEfendilimbir
zt imi. Bir defa ulumi resmiyyeden de
icazet vermitir. 1302 de Seyyid Muham
medNr'unmahdumuHacKemlEfendiye
muazzambirsnnetdnyaplmvebu
dne, stanbul'dan bile ihvan davet edil
miti. Melmiler, sahralara yaylp mesela
bir ksm bir tarafta sohbet, dier bir kitle
24
Nuredipcismicemiliruhaettiinklap
baka bir tarafta zikriyle megul iken bir

ksm da baka bir tarafta davul, zurna ile
icray aheng ederlermi. Bu hl, baz
mutaasplar
tarafndan
stanbul'a
"melmler davul zurna ile zikrediyorlar,
tarznda bildirilmi ve durumun aklanmas
iin Seyyid Muhammed Nr, stanbul'a da
vetedilmiti.
Seyyid Muhammed Nr kaddesellh
srrahulazzstanbul'aAbdrrahimb.AliEl
Melm (Fed)yi gndermitir. Abdr
rahim Efendi Meclisi Meyih reisinin
melmslknsormaszerine
"edn slkmz halktan hakka suut;
l slkmz haktan halka nzuldr25
syleyerek icap eden aklamay yapm ve
tekrarskb'ednmtr.stanbul'dakal
d vakitlerde Tarsus tekkesinde misafir
olmutur.
ESERLER
Tefsiri Sretl Kevser, Ksidei
Nniyye, Ksidei Tiyye, Manzum erhi
fiyye,erhiSrrEne'lHak,Hediyyet'l
Hac,RisleirdeiCz'iyye,RisleiAhvl
i Melmiyye, Manzum Mertib'lVcd,
25
"en dk derece terbiye uslmz halktan

Hakka ekmek; en yksek derece terbiye
uslmzHakktanhalkainiisalamaktr
Mecmai lhiyyt eserleridir ki, matbu

deildir.
TefsiriSretlkevser:
Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed)nin
yegne arapa eseridir. lim ve ihatas, ta
savvuftaki derinlii tamamyla bu tefsirde
grnmektedir.
(Fed) Efendi bu risalede sofilerin vah
det anlay o kadar aka anlatyor ki,
SeyyidMuhammedNr'unbile
"makam ehadiyyetl cem'den vrid
olmutur, aklamas caiz deildir. Buldu
unuzyerdeyaknyahuttasaklayn
Abdrrahim(Fed)Efendiisekekebu
risleden baka risale yazmasayd; hele
nazmahizenmeseydi...demitir.26
RisleiVehbiyye:
Burisalemanzumdur.Fakatkafiyedenuzak
acayip bir eydir. Lisan da gayet bozuktur.
Burisaledemertibitevhidveittihadanla
tyor.
Kasdeinuniyye:
26
Srlarn ifas da kendi iinde grecelidir. zin

olmadanyazlmaz.Lakinbazcephedenyazlma
siseehemdir.Buisehikmetingenilemesineve
faydaltarafnnartnasebepolur.
Bin beyit kadar olup ayn tarz ve ayn ekil

dedir. Bu eserle gya "Muhammediyye yi
benzetmeyealmtr!
HediyyetlHac
Fen ve bek mertebelerini anlatan ve
bunlar mensiki hacca tatbik eden kk
mensur bir risaledir. Sonunda Seyyid Mu
hammed Nurun bni Farz divn okurken
Mzdelifede nebi ve rasllerin ruhlar ile
grmesioluphacdaomahalliAbdrrahim
Efendiyegsterdiiyazlmtr.
Risleiiradeicz'iyye,
erhisrrEnelHakk
Risle Ruhi Kzl Al Esrar Mebzul Mu

ammaySrrEzel
Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed)

Efendi bu acayip isimli risalede Seyyid'in
hulefsndan tip'li Salih Rifat Efendinin 10
beyitlikvezinsiz,kafiyesiz,hattamanaszbir
gazelininazmenerhetmitir.
Risaleden anlalyor ki Abdrrahim
Efendicezbesikuvvetlimeczupbirztoldu
u gibi Salih Rifat Efendiye de pek tutkun
imi. Esasen Melmler de bunu sylemek
tedirler.
Diereserleri
erhi Safiye, Kasdei Tiye, Mertibl v
cut,manzumbireserleridir.
lhilerindeki mahlaslar Fedi'dir.27
27
Badad, Hediyyet'lArifin, I,566 .Rza

Kehhale, Mu'cem'lMellifn, XI,115; Bursal
Mehmed Thir, Osmanl Mellifleri, Matbaai
mire,c.l,stanbul,1333(Hicri),s.132133;ayn
eserin Trke basm iin bkz.: Bursal Mehmed
ThirEfendi,OsmanlMellifleri12991915,C.l,
stanbul: Meral yaynlar, Hazrlayanlar: A. Fikri
Yavuz,smailzen,s.3839.
RLERNERNEKLER
Dalarkenbahrivahdette
Benibugnbulanslik
kardntrlgevherler.
Buluroltrldilberler!
MuhakkaknruHakkmben
Tecellieyledibedrim,
Oiklimihakikatta;
Grndruyidildarlar.
OkunduBesmeleismim
Grndherbenimcismim.
VerildiFatiharesmim;
Bulanbuyzizzetler!
Grnddilbanamutlak,
MuhakkakyzdrhemHak,
Grenlerbuldulartlak;
BunubulandKanberler!
Admehrimelmette
OkunduhutbedeLevlk28
Duyulmuankymurb,
BusrdrHakkaemberler!
Nicelercehdederlerhem
Annnzhidanbana
Gremezlerbugnvehim;
Dedilerdahiekferler!
Kfrdrsrrmmzlf
Bugntutmuhepfk
Dahiolhliruhsrm;
Budursrrpeygamberler!
Kulillhmmesmmezerhm29hem
Budurrhhakikatbil;
Bugnsrrbanageldi,
28
Senolmasaydn..hadisinetelmihvardr.
Allahde,sonradaonlardaldk
larsapklktabrakEnm,91
29
Saknolmaoserserler!
BugnbendenduyanHakk'tr,
Fedehritlakta
Saknsanmakiinsandr!
Kurulduveheminberler!?
***
nnallhacemlnyuhibblcemal30
Kimdirolkimolasevmeyeceml?
Mektebiirfanavarmayanama
Nebilirkimkimdirmecl?31
Nshaidemieyledimir't;
Tecellieyledinicezuhurat.
Olsofieytansecdeetmedi,
Tardolduebedkurbayetmedi.
CamiiFeahbebt32nicederidi?
Bdeiakilehemharabidi.
Olsrrabbarifesordabil;
Mescudimelikhemoletmibil!
bugencin33tlsmnbulmakmuhal;
EyFedakilesenbuldunceml!34
30
AllahTelgzeldir,gzelliisever.
Mecla:Ayna,mir'at.*kmavegrnmeyeri.
32
yleyseseverimyleisesensev
33
Genc(gencine):Define,hazine.Kenz
34
(GLPINARLI, 1931Tpk Basm 2006), s.304
310
31
KEVSERSURESTEFSR
Kur'an Kerim'in 108. suresi, 3 ayet, 10

kelime ve 42 harften ibarettir. lk ayetinde;
kevser'den bahsedildii iin, ona bu isim
verilmitirKur'an'nenksasuresidir.Dier
bir ismi de enNahr dr. Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemin olu Kasm
aleyhisselmnvefatettiizaman,mrikler,
O'nun zrriyetinin kesik olduunu, vefatn
dan sonra adnn unutulacan sylyorlar
d.Asb.ValveUkbeb.EbMu'aytgibim
rikler de, buna benzer szler sarf ettiler.
BununzerineKevsersuresinaziloldu.
Sureninkelimekelimemanas:
Rahman,RahimAllahnadyla
Gerekten biz verdik sana

kevseri 1) Gerekten biz sana kevseri ver
dik.
namazkl Rabbiniin vekur

bankes2)Rabbiniinnamazklvekurban
kes.
Gerekten sana buzeden ite

odur zrriyetsizolan3)Gerektensana
buzedenzrriyetsizolaniteodur.
niSebebi
Hafz Bezzar'n sahh senetle bn Abbas
radiyallhanhdanyaptrivayetegre:
Medineli Kab b. Eref Mekke'ye geldi.
Kureyli'leronadedilerki:
Sen bugn iin kavminin efendisi ve
ileri gelenisin. u kavminden kopuk, soyu
kesik adam (Muhammed) bizden hayrl
olduunu iddia ediyor. Oysa biz haclar,
mihmandarlk yapp gzeten, onlara su
datan, Kbeye hizmet eden kimseleriz.
BununzerineKbb.Erefonlara:
Sizondanhayrlsnzdedi.Osebeple
KevserSuresiindi.35
bn Eb eybe'nin tahrcine ve bn
Mnzir'in krime'den rivayetine gre, ad
geenyledemitir:
35
Suyti/EsbabuNzli'lKur'n:122
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem

Efendimize vahiy inmee balaynca,
Kureyli'ler: Muhammed bizden kopup
(aslndan, atalarnn dininden) uzaklat
diyerekOnakarcephealdlar.Bununze
rineilgilisureindi.36
bnEbHtim'inSdd'denyaptrivaye
te gre: Bir adamn erkek evld lnce
Kureyli'leronunhakknda
Falan adam ebter oldu , yani soyu,
nesli kesildi derlerdi. Raslllah sallallh
aleyhivesellemEfendimizinerkekocuklar
lnce,sb.Vil:
Muhammed'in soyu, nesli kesildi,
ebteroldudedi.BusebepleKevserSuresi
indi. 37 Eb'lHasan Nisabr'nin tesbitine
gre:bnAbbas(R.A.)yledemitir:
sb.VilMescid'egirerkenRaslllah
sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz de
oradan kyordu. Bu sebeple Beni Sehm
Kaps'nda karlatlar ve bir sre ko
nutuktansonrasb.Vilierigirdiki,ora
daKurey'inilerigelenlerioturuyordu.Ona,
dardakiminlekonutuunusordular.Oda:
u nesli kesik (ebter) adamla... diye
cevap verdi. Bunun zerine Kevser Sure si
36
37
Suyti/EsbabuNzli'lKur'n:122
Suyt/EsbabuNzli'lKur'n:123
indi.38
nisebebiyleilgilirivayetlerinouSure
'nin Mekke'de indiine dellet etmektedir.
Allahdahaiyisinibilir.39
SureninKapsadBalcaKonular:
1Mriklerindahafazlasaldryagetii
bir dnemde Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemKevser'inverildiikonuedilerekhem
slm'n geleceinin ok parlak olduuna
iaret ediliyor, hem de Raslllah sallallh
aleyhi ve sellem Efendimiz ile mminlere
tesellihavasestiriliyor.
2AllahTeliinnamazklnmasemre
diliyor ve yine O'nun iin kurban kesilmesi
kapalbiranlatmlabildiriliyor.
3 Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
kin besleyip dmanlk edenlerin soysuz ki
iler olduu ve ylelerinin geriye ahlk ve
faziletadna,imnveirfannamnabiriyilik
brakmayacaklar haber veriliyor. Raslllah
sallallh aleyhi ve sellem ve Ona iman
edenlerin geriye saysz hayr ve iyilikler
brakarak ayrlacaklarna ve isimlerinin k
yamete kadar rahmetle anlacana iarette
38
Nisabr/Esbabu'nNzl:306
CelalYldrm,lminIndaAsrnKuranTefsi
ri,AnadoluYaynlar:13/70277028.
39
bulunuluyor.40
lgiliHadsler
Enesradiyallhanhdiyorki:
Efendimiz aramzda oturduu bir srada
hafif uyukladktan sonra tebessm eder
haldebankaldrd.Bununzerine:
Ya Raslllah! Sizi mtebessim yapan
nedir? diye sorulduunda, O u cevab
verdi:
Az nce bana bir sure indirildi ve Bes
meleekipKevserSuresiniokudu.Sonrada
bizesordu:
Kevser'in ne olduunu bilir misiniz?
Bizde:
Allah ve Rasul daha iyi bilir dedik.
Buyurduki:
Obirrmaktrki,Rabbmonubanave
receini vaadetti. O oka hayrdr; o bir
havuzdur ki, kyamet gnnde mmetim
gelip susuzluklarn ondan (ierek) gi
derirler. evresindeki kaplar (bardaklar)
gktekiyldzlarsaysncadr.mmetimden
baz kullar ona doru seirtirler; (derken)
40
eriemezler.Bende:
Rabbim! onlar benim mmetimden
dirlerderim.Rabbmbuyururk:
Senden sonra onlarn neler ileyip or
tayakardklarnbilmezsin!41
Abdullah b. Amr b. s radiyallh anh,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efen
dimizinylebuyurduunuhabervermitir:
Benimhavuzumuneniveboyubiray
lk mesafe kadardr. Suyu stten daha be
yaz,kokusumisktendahagzeldir.Bardak
largktekiyldzlarmisali(oktur).Ondan
birdefaienkimsebirdahasusamaz.42
Enes radiyallh anh, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemin yle buyurdu
unuhabervermitir:
Havuzumunikitarafarasndakimesa
feEyliya 43ileYemen'inSan'ehriarasn
dakimesafegibidir.Ondakibardaklar,gk
41
Mslim/salt; 53, 54, taharet: 37, fezil: 40

Buhar/mez: 17, 27, rikak: 53 Eb
Dvud/snnet: 23; Nes/bi'at: 35, 36 Ahmed :
2/162,163,1993/14,17,265/506/297
Bkz:dierversiyonlar:Buhari/fiten:1,rikak:53
Mslim/taharet: 39, fezil: 25, 26, 31, 32, 44,
45Nes/taharet:109bnMce/fiten:5,zhd
:36Ahmed:1/257,384,402,407,425,435
42
Mslim/fezil:42
43
Eyliya: am ile Msr arasnda deniz sahilinde.
birehirdir.
tekiyldzlarsaysgibidir.44
Kevser ile ilgili birok sahih hadislerden
sadecebirkatanesininakledildi.
Hadslerin shhat derecesini dikkate alan
eyh Muhyiddin Nevev. Kad lyaz, hkm
olarakusonucukarmlardr:
Havuzla ilgili hadsler sahhtir. Ona
imn farzdr ve onu tasdk imndandr.
SonradabuhadslerinhepsiEhliSnnet'e
gre zahiri zeredir, te'vl edilemezler.
Hemhadslermtevatirderecesinevaracak
ekildenakledilmilerdir.45
EdebSanatlar
Busurebirokedebsanatkapsamaktadr.
1.Ayetinde,oulkipininkullanlmasta'zm
ifde eder. Zira Allah Tel, Biz sana ver
dikdemi,Bensanaverdimdememitir.
2.Cmleye,yeminyerinegeente'kdedat
olan ile balanarak nefsi mtekellimden
gibemaalgayrile( Gerektenbiz)denil
44
Tirmiz/kymet:14,15Ahmed:3/225,230
4/149,1545/149
45
Alaeddin Ali/Lbabu'tte'v : 4/415Bkz:Celal
Yldrm, lmin Inda Asrn Kuran Tefsiri, Ana
doluYaynlar:13/70287029.
mitir.46
Buradaki,"Biz"kelimesini,oulanlam
naalmakmmkndeildir.Ancak,buatiyye
ve ban elde edilmesi hususunda melek
lerin, Cebrail ve Mikil aleyhisselmn ve
ncekirasllerinsay'gayretgsterdiiey
cinninden bir ba olduunda, bir oul
manaskastedilebilir.nkEyMuhammed,
brahim aleyhisselm senin rasl olarak
46
1) tikdi dnce, sylem ve davranlarm

zTekit ve NASB eden() harfi, bir nceki ha
ber ile ilikilisakl bir sorunun cevabolan cm
leninbanagelir.Buradakisaklsoru,Raslllah
sallallh aleyhi ve selleme yaplan iftiralara
cevapiingelmesidir.
()'nin ismineait ykmlln (haberin),
bakalar tarafndan da grlr ve bilinir hle
geldiiniimettiiiin,buismiNASBeder.Yani,
isminsahibisrekliolarakkendisiyleilgilihaberi
dorulayandavranlarsergiler.
()'ninhaberininRefolmasise;buhaberin
mazidevukbulduunu,huyhlinegeldiinive
muzaridedefarkndaolmadandevamettirdiini
bildirir. Kii bu olumsuz huyunu,idrk edinceye
kadardevam ettirir. (drk :Vehb olarak bil
dimdemektir.nkArapa'da( )Bildirmek
masdarnn Trkemizdeki syleniidir ve Allah
Teala'nn izniyle O bildirdi de, bildim. anlam
sakldr.Bunedenlededrketmek,birltuftur
vekesbdeildir.)
gnderilmeniistemive"EyRabbimiz,onla
ra, ilerinden bir peygamber gnder... "47
demitir.Hz.Musaaleyhisselmda,
"Ey Rabbim, beni, Ahmed'in mmetin
den kl" demitir ki, bu da Allah Tel'nn,
"Musa'ya o emri vahyettimiz vakit,
(habibim) sen bat tarafnda deildin, g
renlerden de deildin..." 48ayetinden anla
lanhususturve
"Benden sonra gelecek olan ve ad
Ahmed olan bir rasl mjdeci olarak..."
49
demek suretiyle, sa aleyhisselm da, seni
mjdelemitir.
Buradaki',"Biz"ifadesinintazimmanas
na alnmasna gelince, bunda, o ban b
yklne dikkat ekme vardr. nk bu
bayapan,gklerinveyerinCebbr'olan
Allah Tel, kendisine ba yaplan, "Haki
katen, biz sana kevseri verdik" hitabnn
muhatab olan Hz. Muhammed sallallh
aleyhivesellemi,hibeise,Kevseradnalan
eydir. Ki, Kevser; "alabildiine ok olan"
demektir. Bu lafz, balayann, kendisine
bayaplannvebanbyklnihsas
ettirince, bu ne byk bir nimet! Bu ne ne
47
Bakara,129
Kasas,44
49
Saf,6
48
yceltuf!Bu,negrlmemibirereftir.50
Allahnedenbizifadesinikullanyor?
Kurn Kerimde Allah Tel zaman za
manzatylailgiliyerlerde"biz"ifadesikulla
nr.Mesela:
"Hi phe yok ki, Kur'n' biz indirdik,
elbetteonuyinebizkoruyacaz."51
"Bizinsanengzelbiimdeyarattk."52
Mfessirler bu gibi ayetlerde kullanlan
oulkipinin"azamet"ifadeettiinibildirir
ler.Trkedebununbirrneini"siz"ifade
sinde grrz. Bizden byk olanlara hr
meten "sen" demek yerine "siz" demeyi
tercih ederiz. Buradaki"siz"ifadesi oul
anlamda kullanlmad gibi, tek olan Allah
Tel hakknda baz ayetlerde ge
en"biz"ifadesioklukanlamnagelmez.
Dikkat
edilirse
Allah
Telnn
"biz"dedii yerlerdesebeplerin kullanm
da sz konusudur. Mesela, geen ayetlere
baktmzda Kurn Kerimin indirilii ve
insann yaratl anlatlmaktadr. Kurn
Kerimin indirilmesinde Hz. Cebrail
aleyhisselm, insann yaratlmasnda ise
50
Fahruddin ErRzi, Tefsiri Kebir Meftihul

Gayb,AkaYaynlar:23/458459.
51
Hicr,9
52
Tin,4
annevebabassebepolarakgrevyapmak
tadr.
"(inna) meselenin azamet ve ehemmi
yetineiarettir.
(inna): Burada (ya) mtekellimi
maalgayr, zamirinin zikirlerinden Allah
Telnn halk, icad ve itaa fiilinde vasta
nn bulunmadna, kelam ve hitabnda
vastalarnbulunduunaiarettir.
Konuyu farkl bir boyutta deerlendirilir
se;AllahTelKur'nKerimde,herzaman
"ben" yerine "biz" diye hitap etmiyor.
yetler hep bu ekilde sralanmyor. Yerine
gre,"Ben",mevzuunungeliine,meselenin
anlatlnagrehitaptarzlardadeiiyor.
Nitekim meallerini vereceimiz u yeti
kerimelere dikkat edilirse bu husus aka
grlr:
"Ey srailoullar! Size ihsan ettiim ni
metlerimi hatrlayn ve son peygambere
imanedeceinizedairBanaverdiinizsz
yerinegetirinki,Bendesizeverdiimsz
yerine getirip mkfatnz vereyim. Ve
sadeceBendenkorkun."53
"Kullarm senden Beni sorduklar vakit
de ki, muhakkak Ben ok yaknm. Bana
dua ettii zaman, dua edenin duasna ce
vapveririm.yleiseonlardaBenimdave
53
Bakara,4041
timeuysunlar.Banaimanetsinlerki,doru
yolubulmuolsunlar."54
"Ben cinleri ve insanlar ancak Bana
ibadetetsinlerdiyeyarattm"55
Birka misal olmas bakmndan mealle
rini verdiimiz bu yetler gibi daha pek ok
yeti kerimelerde Yce Rabbimiz, kendi
ztndan "Ben" mnsna gelen zamirlerle
ifadeetmektedir.Buyetleredikkatedilirse,
"Bana verdiiniz sz", "Kabul ederim",
"Beni sorduklar vakit", "Benden korkun"
gibi ifadelerin dorudan Allah Telnn
ztyla ilgili olduu ve arada hibir vasta
kabul etmeyecei grlr. te Allah'n
"Ben"diyehitapettiiyetlerinbykekse
riyetihepztylailgilidir.
"Biz"diyehitapedilenyetikerimelerde
ise,umumiyetlearadabirvastavardr.Me
selKur'n'nindirildiinihaberverenbtn
yeti kerimelerde "Biz indirdik" buyurulur.
Btn yetler vahiy kanalyla indirildiine
gre, burada Allah ile Raslllah sallallh
aleyhivesellemarasndakivasta,birmelek
olanCebrailaleyhisselmdr.Yine
"Bulutlaglgeyaptk" 56gibiyetlerdeii
yaptran Allah Tel, ii yapan "Allah'n
54
Bakara,186
Zriyat,56
56
Bakara,57
55
memurlar" mesbesindeki meleklerdir.

Ancak burada, meleklerin "memur" olarak
vasflandrlmasn, insanlarn ilerini kolay
latrmak iin kullanma zorunda kaldklar
memurlarla kyaslamaktan kanmak lzm
dr. nsanlar acizliklerinden dolay memur
tutuyorlar; Allah Tel ise kinatta hkme
den kudretinin icraatn iln etmek, onlar
vastasylaazametinibildirmekiinmelekle
riistihdamediyor.
Zatenbirokmfessirimiz,bueityeti
kerimelerdeAllahTelnnkendiazametve
kudreti,ulhiyetvekibriysilehitapettiini
bildirirler.YniAllahTel,Esm'lHsns
ve sfatlaryla birlikte hitap ederek, kendi
bykln ve cellini bildirmektedir.
Mesel, "Kur'n' kesinlikle Biz indirdik,
elbetteonuyineBizkoruyacaz"57mealin
deki yeti kerimenin metninde "biz"
mnsna gelen drt kelime vardr. Burada
hem Allah Telnn kibriya ve azametinin
ifadesibahismevzuudur,hemdemeselenin
ehemmiyeti zamirlerle kuvvetlendirilmekte
dir.
Mfessir Ebu'sSud Efendi, bu yetin
tefsirinde, "Biz azameti nmz ve uluvvi
cenabmzla Kur'n' indirdik" der.
Kevser Suresinde geen "Biz" mnsna
57
Hicr,9
gelen "nn"nn tefsirinde ise Fahrddin

Rzi, "buradaki 'Biz'den murad, Cenab
Hakkn azametini gstermektir" der. "n
k Kevser'i Raslllah sallallh aleyhi ve
selleme hediye olarak veren, yerin ve g
nsahibiolanAllahTeldr.Hediyeedi
len ey de verenin byklne gre bir
kymetveazametkazanr."5859
3.Sanaverdikcmlesinde,mutlakvu
kubulacanifadeeden gemizamankipi
kullanlmtr. Yce Allah Sana vereceiz
demedi. nk bu vaad mutlaka yerine ge
lecektir.Busebepledahavurguluolsundiye
bunu gemi zaman kipiyle ifade etti. Sanki
buolaygereklemiveolmutur.
4.Kelimeside,oklukvembalaaifade
edenbirvezindir.
5. Rabbin iin eklindeki isim tamla
mas,Raslllahsallallhaleyhivesellemin
deerveerefinigsterir.
6.3.yethasrifadeeder.Soyukesilmi
olansadecesanabuzedendirdemektir.
7. Sure nin ba ile sonu arasnda, yani
Kevser ile Ebter arasnda uygunluk var
dr. nk Kevser, ok hayr; ebter ise, her
58

59
MehmetPaksu,www.Sorularlarisale.com
trl hayrdan mahrum demektir. Ksalna

ramenbusurebirokedebsanatkapsa
maktadr.
Surenincaz
cz, insanlarn aciz olduu, g yetire
medii bir durumu ifade eder. Kuran Ke
rim Allah Tel kelam olduu iin insanlar
onun benzerini yapmaktan acizdiler. Nasl
ki, Allahn kudret kelimesi olarak yaratt
bir varl yaratmaktan insanlar aciz ise ke
lamnadanaziregetirmektenacizdirler.
Kuran Kerimin icznn delili yine
Kuran Kerimdir. Mekke mrikleri pey
gamberimizden (sav) mucize istedikleri za
man yce Allah onlara Kuran Kerimi delil
gstermitir. Raslllah sallallh aleyhi ve
selleme hitaben Kendilerine okunan
Kuran sana indirmi olmamz mucize ola
rakyetmezmi?buyurarakKuranniczna
dikkatleriekmitir.
KurnKerimenaziregetirmekmmkn
deildir. Yce Allahn bu konudaki ferman
yledir:
Yoksa diyorlar m ki: "Onu kendisi uy
durdu?"Hayr.mnetmezler.Haydionun
mislibirszgetiriversinler,eerdorusz
l kimseler oldu iseler. 60 Bu ayette yce
60
(Tur,3334)
Allah bir kitap getirsinler demiyor. Bir sz

getirsinler yani Kevser suresi gibi bir sa
trlkbirkakelimedenibaretbirszsyle
sinler de grelim diyerek onlara meydan
okuyor.
GerektendeKevserSuresigibibirsa
trlkszsylemelerimmkndeildir.n
k Bedizzaman Said Nursi hazretlerinin
Rumuzat Semniye isimli eserinde ak
lad gibi Kevser Suresi btn Kurn Ke
riminbirhlasasdr.BtnKurnKerimi
inzal etmeyen bu surenin benzerini yapa
maz.
1. Surenin harfleri yle bir ekilde seil
mitirkimevcut28harfinbenzervekarde
olan harflerinden dile en kolay olanlar se
ilmi, dile ar olan harfler terk edilmitir.
2. Harflerinin adedi Besmele ile beraber 65
olup Hve ifade eder. Hve yani Al
lah61lafznatevafukeder.
3. Harflerinin ebced makam 3000dir.
BuadediileYasin,Furkan,Ftr,Saffat,Sad,
Rad,Rm,Zuhruf,r,brahimsurelerinin
3000 harfine, tevafuk eder ve onlar gste
rir.HemBakara,limranveNisaSureleri
nin3000adetkelimelerineparmakbasarve
61
66 saysna da tekabl eder, Ebced usulne

grefarkllklarbulunur.
onlarileolanmnasebetinigsterir.
4. Surede geen 13 adet Elif harfi ile
Fatiha Suresini 13 ElifLm olan harfi
tarifine ve ElifLm ile balayan mehur
13 surenin balarna iaret eder. Bunlarn
yedisiElifLmMimilealtsiseElifLm
Ra ile balamaktadr. Bylece Kurn Ke
rim Fatihada, Fatiha da Kevser Suresinde
mnderiolduunumucizneifadeeder.
5. Kevser kelimesi kutsi, cm, kll ve
nurnbirkelimeolupanlamHayrkesr
demektir. Ahiretteki Havz Kevseri mey
danagetirenbtndnyevhayrveiyilikleri
ifadeeder.lemlererahmetolarakgnderi
lenpeygamberimizin(sav)insanlagetirdii
btn hayr ve iyilikleri ve Kuran Kerimin
insanlk lemine sunduu btn hayrl ve
gzel ileri iine alacak kadar anlam geni
tir.Buhayrlarniindeslamiyetiveinsanl
ereflendiren btn fetihler vardr. Sure
bunlarntmnegerekima,gerekiaretve
gerekse kastla iaret eder. Mesel: Teker
rrsz8harfiilehicretin8.senesindeMek
kenin fethine iaret ettii gibi, Elifin ve
Nun harfinin sekizer defa tekerrr ve
Kelkevserin sekiz harfi ile tevafuk edip
stanbulunhicri857tarihindefethineiaret
eder.
6. Kevser Suresinin iinde geen El
Kevser kelimesinin makam ebcedisi 757
olup Sultan Orhan Gazinin ayn tarihte Sal

ile Avrupa yakasna geerek 40 kahraman
askerini ehit vermekle beraber stanbulu
ve hkmetini ilk defa slam hkmetine
cizye vermeye mecbur etmesi tarihine par
mak basar. Bundan tam yz sene sonra da
stanbul fethedilmitir. Buna da nna
Ateynke ile niin verildiini ifade eden
FeSallinin Fe si alnsa 857 olup ayn
tarihte Sultan Fatih eliyle slam dairesine
girmesinetevafukeder.62
KevserVeerdiiNimetler
Kevser , fev'l kalbnda kesret
ten tretilmitir. Tpk nevfel in nefeb
den tretilmesi gibi. Araplar genellikle say,
miktarvelbakmndanokolanhereye
kevser derler. Nitekim olu seferden
dnenyalanneye:Olunuznelerledn
d? diye sorulduunda, o: Kevser ile
dnd diye cevap verir. te okluk ifade
eden kevser in bu anlamda kullanlmas
ok yaygndr. phesiz kadnn bundan
kastettii mana ok mal dr. Bazan
kevser,hayr,iyiliiokolanadamasfat
olarak getirilir. Ayn zamanda arkada, dost
ve airetin okluu da bu kelime ile ifade
62
M. Ali KAYA, http://www.fikirbahcesi.org/

din/kuraniniczi.html
edilir. Bunlar zetleyecek olursak, u mana

ortaya kar: Kevser, ok hayr, ok iyilik,
feyiz ve bereket anlamna geldii gibi, kya
met gnnde mminlerin susuzluunu gi
derme konusunda Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemin havuzuna ve onun oka
hayr olarak hizmete sevk edileceine de
delletetmektedir.63
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme Ve

rilenKevser
yette ifadesini bulduu ekilde
dimizeverilenKevser,kamnayaveyaka
farklnimetedelletetmektedir?
Geri sahih hadislerde bunun ahiret g
nndeHz.Muhammed'esallallhaleyhive
selleme mahsus hazrlanm byk bir ha
vuz,birrmakolduuaklanmtr.phesiz
bu kelimenin en arpc anlam da budur.
Ancak Raslllah Efendimize bundan baka
birok byk hayrlar, oka iyilikler de ve
rildiini ve verileceini dikkate alan ilim
adamlar bu ismi 16 ekilde yorumlamlar
dr.yleki:
1Cennet'tebirrmaktr.
2 Maher ehlinin hesap vermek zere
63
bekletildikleri Mevkf de Raslllah

sallallhaleyhivesellemEfendimizetahsis
olunanbirhavuzdur.
3 Nbvvet ve Kitap'tr. Nitekim
Tabin'denkrimebuyorumutercihetmitir.
4 Kurn Kerimdir. Bu, Tabinden el
Hasan'nyorumudur.
5 slmiyettir. nk o her yan ve y
nyle oka hayr ve rahmettir. Bu yorum,
elMure'denrivayetedilmitir.
6KurnKeriminherbakmdankolay
latrlmas ve er'i hkmlerin hafif tutul
masdr.Buyorum,Hasanb.Fazl'denrivayet
edilmitir.
7Arkada,dost,yandavearetinok
luudur.Bu,EbBekirb.lya'nyorumudur.
8 En iyi ve en gzel olan, en kalc ve
rahmet saan seip beenmektir. Bu, bn
Keysan'nyorumudur.
9Namvehretinoalpyaygnlama
s ve kalc bir iz brakmasdr. Bu,
Mverd'ninyorumudur.
10 Raslllah sallallh aleyhi ve
selleminkalbindebirnurdurki,buonuAllah
Tel'ya(muttasl)yaklatrr.
11efaatmakamveyetkisidir.
12nsanlardanicabetehlininRaslllah
sallallhaleyhivesellemindavetineolum
lu cevap vermeleri iin Allah'n tecelli ettir
dii mucizelerdir. Bu, yorum a'b'den riva
yetedilmitir.
13 L lahe llallah, Muhammed'n
Reslllahszdr.
14 Dinde oka bilgili ve anlayl ol
maktr.
15Bevakitnamazdr.
16oknemlivebaardoluolaylardr.
Bu yorum ve grlerin en sahih ve en
muteber olan, birinci ile ikinci yorumdur.
Bylece Kevser, Raslllah sallallh aleyhi
ve sellem Efendimizden yana dnya ve hi
ret hayrlarna dellet eden geni kapsaml
birkavramdr.Raslllahsallallhaleyhive
selleminnurluyolundayryenmminlerin
de hem dnyada, hem ahirette Kevser'in
feyiz ve bereketine erimeleri umulur. Ayn
zamanda maher alannda Raslllah'n
havuzuna kavumalar ve susuzluklarn
gidermeleri iin verilen mjdeler arasnda
bulunuyor64.
RabbininNamazKl
yettenamazmutlakolarakanlm
tr.SureninMekke'denazilolduunabaklr
sa,odnemdeArapYarmadas'ndaputlara
taplp onlar adna kurbanlar kesilirken, bu
batl ve irkin deti ve arpk inanc kaldr
64
mayaynelenslmNebisininAllahTel'ya
ibadet iin namaz klmas ve yalnz O'nun
adna kurban kesmesi son derece anlaml
dr. Sure'nin Meden olduunu, yani Medi
ne'de indiini sylersek, bu namazn sabah
ve bayram namaz olduu; nahr n da
kurban bayramna mahsus kurbana iaret
bulunduukendiliindenortayakar.Buiki
yorum, yetin dellet ve iaretine arlk
kazandrdndan ilim adamlar yetini be
ayrekildeyorumlamlardr.yleki:
1 bn Abbas'a radiyallh anha gre:
zerine farz olan namaz kl. Tabin'den
Dahhakdeaynyorumubenimsemitir.
2Katade,At'vekrime'yegre:Kurban
Bayram namazn kl. Nitekim Enes
radiyallhanhdiyorki:
Efendimiz nce kurbanlk hayvan keser,
sonra namaz klard. Bilhare ald iaret
zerine, mmetine nce namaz klmay,
arkasndankurbankesmeyiemretti.65
Tabinden Sad b. Cbeyr bu konuyu bi
raz daha aklayarak yle tefsirde bulun
mutur:
Rabbn iin farz olan sabah namazn
Mzdelife'de kl ve Min'da kurban kes!
Sadb.Cbeyrayrbiryorumolarakday
65
elCmi'uLiAhkmi'lKur'n:20/218.
ledemitir:
BuyetHudeybiye'deinmitirki,ogn
lerde Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
Efendimiz Mekke'ye girmekten ve
Beytullah' tavaf etmekten alkonmutu.
Bunun zerine Allah Tel Ona namaz kl
masn, kurbanlk develeri kesmesini ve y
lece Medine'ye dnmesini emretti. O da
Hudeybiye'de bu emri aynen yerine getir
diktensonraMedine'yednd.bn'lArab
diyorki:Namazkldanmaksat,bevakit
namazsa, phesiz bu namaz ibdetlerin
rkn, slm'n kaidesi ve dinin en byk
ana direklerinden biridir. O bakmdan bu
oknemliibdetedevamedilmesite'kiden
bildirilmitir. Ama bu namaz, Mzdelife'de
klnacak sabah namaz ise, phesiz bu,
kurbanaelikedenbirnamazdr,yanisabah
namazndan sonra Min'ya gidilip orada
kurban kesilir. nk Min'da kurbandan
nce sabah namazndan baka namaz yok
tur. Bu namazn Kurban Bayram namaz
olduunu syleyenlere gre, phesiz bu,
Mekke'de deil, Medine'de cereyan etmi
tir..ZiraBayramNamaz,icmileMekke'de
deil,Medine'deklnmtr.
3Hz.Ali'yekerremallhvecheyegre:
Fesallilirabbikedenmaksat,Namazda
saelinisolelininzerinekoydemektir.66
Ayrca ellerin gs hizasnda belirtilen e
kilde tutulmas sz konusudur. Zira nahr
bumnayadadelletetmektedir.
4ftitah,rkvesecdetekbrlerinde
elleri gs seviyesine kadar kaldr de
mektir.Hz.Alikerremallhvechedenyap
lanzayfbirrivayetegreise,
Bu yet inince Raslllah sallallh
aleyhivesellemEfendimizMelekCebraile:
Allah Tel'nn emrettii nahre ne
dir?diyesordu.Oda:Bu,aynsonge
cesi manasna deildir. Allah Tel'nn sa
na, namaz iin tekbir getirdiinde ellerini
kaldrman emretmesidir. Rk'dan ban
kaldrdn zaman ve secdeye eildiinde
debyleyaparsn.67
5 Ferra', Kelb ve Eblahves'e gre: Na
mazda gs kbleye mteveccih bulun
durmakanlamnadr.
Namazlekrnlgisi
1 Surede "Nimetten (Kevser) bahsedil
diine gre, buraya en uygun olan, kr
ifadesinin yer almasyd.. O zaman niin,
Allah Tel, "O halde ... namaz kl" demi
de, "kret..." dememitir?" denilirse, buna
66
67
Darekutn/salt:5
elCmi'uLiAhkmi'lKur'n:20/219
ubakmlardancevapverebiliriz:
a) kr, tazim demek olup, bunun,
rknvardr:
Birincisi: Kalbi alakadar eden ey olup,
bu da, kiinin, kalben bu nimetin, bakasn
dan deil, Allah Tel'dan olduunu bilme
sidir.
kincisi: Bu nimetin, dili alakadar eden
ksm...Kibuda,kiinin,lisanyla,AllahTe
l'yvmesidir...
ncs: Amelle ilgili olan ksm ki, bu
da, kiinin, Allah Tel'ya hizmet etmesi,
boyun emesidir. Ki, namaz, bu hususlar,
hattadahafazlasnkapsamaktadr.Ohalde
namazklmayemretmek,fazlasylaberaber
kr emretmek demektir. Demek ki, bura
da namazn emredilmesi daha gzel ve ye
rindeolmutur.
b) Eer Allah Tel, "O halde kret"
demi olsayd, bu, Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemin daha nce kretmemi
olduunu dndrrd. Ne var ki,
Raslllahsallallhaleyhivesellem,taiin
bandanitibarenRabbinitanm,O'naitaat
etmi ve O'nun nimetlerine kretmitir.
Ama,namazagelince,o,namazancakvahiy
iletanmverenmitir.nkAllahTe
l, "Daha nce kitab nedir, iman nedir bil
mezdin..."68buyurmutur.
c) Allah Tel, iin banda (burada),
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme na
mazemretmitir.Hz.Muhammedsallallh
aleyhi ve sellemde, "Ben abdestli deilim,
nasl namaz klaym?" buyurmu, sonra da
Cebrail aleyhisselm, kanadyla yere vur
mu, derken, Kevser suyu fkrm;
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem de
abdestalnca,"imdinamazkl..."denilmi
tir. Biz, kevseri, nbvvet manasna ald
mzda,AllahTeladeta,"Biz,sanarisaleti,
hem kendine hem de insanlara taat em
retmeniinverdik.Ki,taatlarnenkymet
lisi, namazdr. O halde, Rabbin iin namaz
kl..."demekistemitir.
2)"OhaldeRabbiniinnamazkl..."ifa
desi, "mdi, Rabbin iin kret..." anlamn
dadr.Bu,Mchidvekrime'ningrdr.
Bu gre gre, limler, bu emrinin bana
f'nn getirilmesinin faydas hususunda u
izahlaryapmlardr:
a)Bu,"Nimetlerekretmenin,hemen
deil,"terah"(dahasonrada)olabilecei
nededikkatekmektedir.
b) Buradaki takibiyye f's ile Allah Te
l'nn, "Ben, cinleri ve insan, ancak Bana
68
ura,52
ibadet etmeleri iin yarattm" 69 ifadesiyle

anlatteyeiaretetmekkastolunmutur.
Nevarki,AllahTel,bukonudaRaslllah
sallallh aleyhi ve selleme, daha fazlasn
tahsis etmitir. Ki, bu da, Allah Tel'nn
"sanayakn(lm)gelinceyedein,Rabbi
ne ibadet et"70 ayetinin ifade ettii husus
tur. Bir de Allah Tel, Hz. Muhammed
sallallh aleyhi ve selleme demitir ki, bu,
"Birisinin hemen peinden senin, dierini
yapmangerekir.Binenaleyh,benimnime
timsanaulatktansonrayanaslolacak!?
Bunun peinden, hemen kretmeye ba
lamanhemengerekmezmi?"71demektir.
3) Emri, "Allah'a dua et" manasndadr.
nk "namaz" dua demektir. Manann
byleolmashalinde,emrinbandakif'nn
faydasnagelince,budayledir:AllahTe
l adeta, "Sen, istemezden, dua etmezden
nce, Biz, sana kevseri verme hususunda
cimri davranmadk. Binenaleyh, ya sen
istediktensonradurumnaslolur?!Nevar
k,seniste;sanaverilir.efaatet;efaatin
kabul olunur" demek istemitir. Bu byle
dir, zira Raslllah sallallh aleyhi ve
sellem, hep, nimetini dnmtr. Bil ki,
69
Zriyt,56
Hicr,99
71
nirah,7
70
bu grlerden en evla olan, birinci gr

tr; nk o gre gre kelimesinin ifade
ettii husus, eriat rfne en yakn mana
dr.72
Kurban'nslm'dakiYeriVenemi
slm Dini, kurban konusunu en yararl
izgisine getirip dayam ve bylece mal
ibdeti, beden ve kalb ibdetle birletire
rekbtnletirmitir.Allahiin,Allahadna,
fakirden, komudan, muhtatan yana kur
ban kesmek ilk insan, ilk peygamber dem
aleyhisselm ile balar. ki olu arasnda
ortaya kan ihtilfn, Allah Tel adna, en
samiminiyetlebirerkurbankesmelerisure
tiyle zme kavuturulmas bir hkm
olarakbelirir.NitekimMideSuresi'ndebu
ilk kurbandan yle sz edilerek bilgi veril
mektedir:
Birdeonlarademinikiolununha
berini (aralarnda geen olay) gerek y
nyleanlat:Haniikisibirerkurbansunmu
lard dabirindenkabuledilmi,dierinden
kabul edilmemiti. (Kurban' kabul edilme
yenbudurumafkelenmi)Andolsunki
seni ldreceim demiti. O da: Allah
ancakmuttakler(Hakk'asayglolupkt
72

lklerdensaknanlar)dankabulbuyurum.,
demiti.73
Sonra Kurn Kerimde yine bu konuda
brahimaleyhisselmileolusmailarasnda
cereyanedenolayatemasedilirken,insann
kurbanedilemeyeceivurgulanrvebrahim
aleyhisselmnkurbanetmekistediioluna
bedel byke bir koun kurbanlk olarak
gnderildiine deinilerek, ilh beyandan
uzakkavimvemilletlerinbakirekzlar,gen
erkekleri kurban etmelerinin kutsal, feyizli,
bereketli ve insan hibir yan bulunmad
naiaretedilir.yleki:Vebrahim,p
hesizbenRabbmagidiyorum,Obanado
ru yolu gsterin dedi. Ey Rabbm! Bana
iyiyararl kiilerden olacak (bir evld) ba
la,deyipduetti.BizdeO'nuoksabrl,
zarif ve yumuak huylu bir oul ile mjde
ledik. ocuk onun yannda yryp konu
abilme ana gelince, brahim ona yle
dedi;
Oulcazm! Dorusu ben ryamda
seni boazladm gryorum. Bir bak, bu
husustagrnne?Oda:
Babacm!Senemredildiiniyap.Be
ni inallah sabredenlerden bulacaksn
dedi. Bunun zerine her ikisi de (Hakk'n
buyruuna) teslimiyet gsterdiler ve O,
73
Mide,27
olunu aln zeri yere yatrd. Biz de Ona

yleseslendik:
Ya brahim! Ryay cidden gerekle
tirdin. phesiz biz, iyilii, gzellii, yararl
ileri huy edinenleri byle mkfatlandr
rz. phesiz bu ack bir imtihan idi. Ve
onunyerinefidyeolarakbykbirkurban
lkverdik..74
AyrcaMusaaleyhisselmzamanndabir
adamnkimtarafndanldrldnbelir
lemek ve mu'cize dorultusunda, ldrle
ninhabervermesinisalamakzereboyun
duruk altna sokulmam, taze, gl; ayn
zamandaparlaksarrenklibirsrnkurban
edildiiyleanlatlmaktadr:
Hatrlayn ki, bir vakit de Musa, mille
tine : Allah size bir sr boazlamanz
emrediyor demiti. Onlar (atalarnz):
Bizialayamalyorsun?demilerdi.Oda
yle cahillerden olmaktan Allah'a s
nrmdemiti
Srnbirksmnldrlenadamavu
run demitik. (Vurulunca da o diriliver
miti). te bylece Allah lleri diriltir.
Aklnz iyice kullanasnz diye yetlerini
sizegsterir.75
Mevcut Tevrat nshalarnda da bakas
74
75
Saffat,99107
Bakara,6773
adna kurbandan ve adaktan sz edilerek

kurbannancakAllahadnakesileceibelirti
lirvebukonudaylebilgiverilir:
Ancak Rabdan baka bir ilha kurban
kesen helak edilecektir. 76 Levililer Kita
b'ndagnahtakdimesikotanszedilmek
te ve kurban edilen koun gnaha keffaret
olaca belirtilmektedir. 77 Anlald zere
semavdinlerinsankurbanetmeyikesinlik
leyasaklarken,kulileRabbiarasndakiilgiyi
kuvvetlendiren amellerden biri olarak eti
yenilen deve ve davarlardan birinin kurban
edilmesini emir ve tavsiye etmilerdir. Zira
eski Mezopotamya, Hind, Yemen, Msr ve
Yunan efsanelerinde ve destanlarnda baki
re kzlarn, gelinlik kadnlarn ve gen yak
kl delikanllarn kurban edildiini grmek
teyiz. Msr'da Nil Nehri nin bolluk ve
bereketilhsaylddayineMsrMitoloji
sindegemektedir.Oradansradabulunan
khinlerin, Nil'in cotuu Nisan aynda ona
veya yedi bakire kz kurban ettikleri bili
nenbirgerektir.SonolarakslmDini,her
hkm ve konuyu en mkemmel ekliyle
dzenleyip insanln hizmetine sunduu
gibi. Kurban konusunu da hem Allah'a yak
latrc bir ibdet, hem aile ve evreyi ma
76
77
Tevrat/k:22/20
Tevrat/Levililer:19/22
nen tatmin edip huzur ve gvene kavutu

ran kutsal bir destek, hem de komular ve
toplum arasnda dostluk balarn kuvvet
lendiren ve sosyal adaletin salanmasna
yardmcolanmalbiribadetklarakonuen
verimli ve bereketli izgisine kavuturmu
tur.yettesarihekildekurbankesde
nilmeyip nahr yap denildii iin, baz
mezheplerde bu ibadet vacip, bazsnda ise
snnet kabul edilmitir. Ama ister vacip
olsun, ister snnet saylsn konuda hkim
olanilhhikmetvemantksonderecefay
dalsonulardourmaktadr.Eerdorudan
farz klnsayd, birtakm zorluklarn ortaya
kmas sz konusu olabilirdi. Vacip veya
snnet derecesinde kalmas ictihad dorul
tusunda mminlere rahatlk ve kolaylk ge
tirmitir.78
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme Kin

BesleyipDmanlkEdenler
Asl soyu kesilen, ismi unutulan, sana
kin besleyip dmanlk eden kimsedir.
Byk insann, bykl ve ortaya att
fikri,idelivesavunduudavannbykl
nispetindedostvedmanolur.phesizki
Raslllahsallallhaleyhivesellem,dnya
78
kuruldukurulalgelipgeennllerin,byk
liderlerin,nebilerinvemridlerinenby
ve nde gelenidir. Tebliiyle grevlendi
rildiislmveKur'ndadavalarnenby
ve en kalcs, en hayrlsdr. Davann
azametini, kyamete kadar gelecek olan
btn insanlara sesleniini ve Raslllah
sallallhaleyhiveselleminyaptinklbn
bykl, devamlln; parlak ve kalc
sonularn, ayn zamanda mutlak anlamda
rahmetyansttngrmeyen,idrkedeme
yen kalp gzleri kr nankrlerin Ona kar
dmanlklardaonispettebykolmutur.
O bakmdan bu zihniyette olan inkrclar
ortayakanherolayslmaleyhinedeer
lendirmeyi i edinirler ve Hz. Muhammed'i
sallallhaleyhivesellemikkdrmek
inbazyetvehadislerikendifasitdn
celerinevearpkmantklarnagreyorum
larlar;sonradaherareyebavurmayken
dilerine grev sayarlar. Nitekim Raslllah
sallallhaleyhiveselleminerkekocuklar
birbiriardncalnce,azlmriksb.Vil
ve yandalar bu olay Raslllah sallallh
aleyhi ve sellem Efendimizin aleyhine yo
rumlaypOna:
Ebter diyecek kadar kinlerini aa
vurdular. Allah Tel, Resuln bu irkin
szlerdenkorumakiinaslEbterinonlar
yani Raslllah sallallh aleyhi ve selleme
karkinvedmanlkbesleyenosoysuzlar;
ad san kesilecek ve lanet ile anlacak da
ancakonlarolacanadeinerek,ilhtakdr
ve hkmnn kimin hakknda nasl tecelli
edeceineiarettebulunmaktadr.
Beterkkndengelenebter,ayn
zamanda ksr, baarszlk, feyizsizlik ve be
reketsizlikmanalarnadadelleteder.Nite
kim hadiste bu kelime belirtilen manalarda
da kullanlmtr. yle ki: nemli ve an
laml olan her ie elhamdlillah ile balan
mazsa, o ksr, baarsz ve bereketsizdir.
79
nemliveanlamlolanherieBismil
lah ile balanmazsa, o ksr ve bereketsiz
dir..80
Ebter'in bu manasnn, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemin dmanlar
hakknda aynen tecelli ettiini ve iman et
meyenlerin baarsz, feyizsiz ve bereketsiz
birmrgeiripnamvehretlerininsabun
kp gibi sndn siyer kitaplarndan
okuyor ve yaadmz ada da bunun bir
takmmisallerinigryoruz.Kyametekadar
da bu ilh beyan hkmn yrtecek;
dimiz hep minnet, kran, an, eref, sayg
79
80
Cmiu'ssair:2/92
Cmiu'ssair:2/92(Hadszayftr.)
ve tazimle anlacak; nerine memur olduu

slm Dini, milyarlarn kalbini doldurup yol
larn aydnlatmaya devam edecek; O Yce
Peygambere ve dvasna dmanlk ve kin
besleyenler bereketsizlik ve huzursuzluk
iindemrlerinitketecekvelmolayyla
bsbtnsilinipbelirsizolacaklardr.nkarc
sapklarn, Hz. Muhammed'e kin besleyip
dmanlk edenlerin ismini yaatmaya a
lmalar hibir olumlu sonu vermeyecek,
birsresonratarihgerekhkmnortaya
koyacaktr. phesiz bugn hl Firavunlar
dan,Nemrutlardan,EbCehillerdenveben
zeri zalim inkrc zorbalardan, diktatrler
den sz ediliyorsa, bu, rahmet ve saygyla
deil, nefret ve lanetledir. Bylece hak
enindesonunda yerini bulmakta; herkes
lykolduuyerivesfatalmaktadr.81
81
29.MEKTUB'UNSEKZNCKISMI82
ALTINCIREMZ

Muhakkak Biz, sana Kevser'i verdik.
Sen de Rabbn iin namaz kl ve kurban
kesiver. Sana buzeden; phesiz ki zrri
yetsizolan,iteodur.83
Surei Kevser'in hurufu krkalt, Besmele

ile altmbe, hurufu hecaiyeden mevcudu
onyedidir. Nzulu vahyin havz ekberi ve
ekser Enbiyann mehur kevseri olan Kudsi
erifinfetihtarihiolanonyediadediyleteva
fuk etmek srryle iaret eder. Besmele ile
82
Bediuzzaman Said Nurs, Rumuzt

Semniyye, Hzl: Hseyin BULUT, stanbul, 2001,
s.123129
83
Kevser,13
ondokuz, mevcudu olmayan onikidir. Bes

meleiledokuz,tekerrrszolanharflerion,
tekrarsekizdir.
Besmele ile tekrarsz sekiz, tekrar eden
oniki, kelimat on, nahvi kelimat yirmi.
BesmeleileKevser'inkelimatondrttr.Bir
cenneti dnyeviye ve bir kevseri slamiyet
olan am'n fethine tevafuk srryle iaret
eder. Nahvi kelimat yirmiyedi. Hemze Elif
tekerrr sekiz, Besmele ile oniki, tekrar
yedi,Besmeleilesekizdir.okmehursekiz
ler ile beraber Havz Kevseri Kur'an' olan
Mekkei Mkerremenin fethine tevafuk
srryle ima eden ve ,

den
nnbanabaktryor.
Sakin Elif , Besmele ile be, bir Bes
mele ile iki, drt, be, Besmele ile do
kuz, , drt,Besmeleilealt,,Bes
meleiledrt, bir, bir,Besmeleileikier.
teuSureiKevser'invaziyetihurufatnda
ok esrar ve iarat ve letaif var. Yalnz bu
rada tevafuka mnasebetdar letaifine
iaretedeceiz.
BRNCLETAFET
( )bir(
(Sakin ).Bulersureninayet
lerinin adedine tevafukla beraber; kendi
ebcedi adedlerinin mecmuu olan dokuzda
tevafukediyor.
Besmeleile( )drt.YineBesmele
ile drt aded ayetlerde tevafuk ciheti ile
iaretivar.
veBesmeleileSakinElifbe,Besmele
ile alt, yedi,Hemzesekiz,Besmeleile
dokuz.
tebirdendokuzakadartekrardaterak
ki, o kudsi hurufatn intizamna bir intizam
dahakatar.
KNCLETAFET
Besmele ile adedi hurufu altmbetir.
Bu
iki
rakam
hurufa
inkilab
etseolur.hlasnbandaki ile
deki ye manidar bak

makla beraber; altmbe senei veladetle,
senei vefat dahil olmak veya arabi seneler
itibari ile Sahibl Havz vel Kevser olan
Zat'n mrne tevafuk etmekle beraber;
Besmelesiz Surei Kevser'in adedi hurufu,
surei Kevser'in vakti nzulne tevafuk
srryleiareteder.
Surei Kevser'de mevcud hurufi hecaiye
ondokuzdur. Ondokuz aded ile Besmelenin
ondokuz hurufuna tevafuk srryle lemi
esma dhil olmak artiyle ondokuzbin ale
minkudsiharitasolanKur'an'nHavzKev
ser'inden ondokuz cedvel ile ondokuzbin
alemeneriabhayatettiine,SureiKev
ser ondokuz parmak ile ehadet edip iaret
ediyorgibibirtevafukgsterir.
Tekerrrszharflerondur.Onadedileu
Surei Kevser kelimtnn on adedine teva
fuk etmekle beraber; o iki mutevafk nahvi
kelimatnn yirmi adedine tevafuk srr ile
yirmisenebilfaslanuzuliKur'anzamann
telvihdenhalideildir.
Ve tekrar eden harfler sekizdir. Sekiz
adediyle Besmele ile tekerrrsz sekiz ade
dine tevafuk ile beraber, Elif ve 'un dahi
sekiz adedlerine tevafuk etmekle Havz
Kevser'in sekiz dairelerinden sekiz Cennet'e
alansekizkapsnatevafuknev'indenimdi
tutamadmokiaretlervardr.
Ve tekrar eden harfler onikidir. Oniki
adediyle Besmele ile Elif oniki adedine ve
suredemevcutolmayanharflerinonikiade
dine tevafuk mnasebeti ile mehur ve
Kur'anilemnasebetdarokonikilereremz
eder.
NCLETAFET
Besmelesiz Surei Kevser'de hecai huru
fat iinde ikier karde saylan harflerden
herikikardetenen gzeliniveen manida
rnalmtekikardeinibrakm.
Mesela:kikardeolan: den, var
yok. den, var yok. dan,
var yok. den, var yok.
den, var yok. dan, varyok.
dan,varyok.
Gibi zarif ve muntazam ve manidar bir
intihab var. Hem Kur'an'n bir misali
musaar olan Kevser'de tekerrr eden
hurufat surelerin balarna bahusus
mukattaat hurufla balayan surelerin bala
rna Fatiha misillu hafi iaretleri var. Fakat

Fatihaierifininiaretisarahatayakndr.
Mesela:
ayeti dorudan
doruya Resuli Ekrem Aleyhissalat Vesse

lam'ahitabedipKevser'iihsanettiinedela
let etmekle elbette o muhatabn medari
imtiyazolanhasisimlerineimaen
deki yi ve gibiiaretlerleResuliEk
rem Aleyhissalat Vesselam'n mehur iki
ismi ve iki surenin balarna ve isimlerine
iaretediyor.
HemKevser'deEliftekerrronikidir.
lafznnasl, olmakcihetiyleElifinKev
ser'detekraronolmakla;yedi84 ,alt 85
nnmecmu'adediolanonetevafuklao
surelerin balarnn balarna kck
ile balayan 7 sure : Bakara, Ali mran,

A'raf,Ankebut,Rum,Lokman,Secde'dir.
85
ilebalayan6sure:Yunus,Hud,Yusuf,Ra'd,
brahim,Hicr'dir.
84
fihristeciknev'indeniaretlevarderiz.
nk Elifin ismi sarihi o surelerde zik
retmesiyle ve Fatihai erifede on yine
on sureye sarahata yakn iaret etmekle;
Kur'an
Fatihada, Fatiha Kevser'de dhil olmak
srryle Kevser'in manas Kur'an olmak cihe
tiylederizki:Kevser'deElifinondefatek
rar,Fatiha'daondefa tekrargibi;nsf
Kur'an'tekiledenonsureninisimlerine
iaretederekbalarnaparmakbasyor.
Bu mnasebetle Fatiha'nn u letafetini
bir derece izah iin deriz: Madem Kur'an
Fatiha'da icmalen mnderi olduunu ehli
tahkik zevki uhudi ile hkm etmiler. Ve
mademKur'an'daFatiha'nbirismi:
86dr.Vema
dem surelerin banda mukataat hurufla
balayan mhim sureler ve 'lar ve
lerdir.VemademFatihaierife'deon
86
Hicr;87
lafztekerrrediyor.(HAYE)87yani
zikredilmi. Ve madem o mehur surele
rin banda mukattaat hurufundan on
defa"ElifLam"ismihecaisiyleokunuyor.Ve
suretiyleyazlyor.
VemademFatihamteaddidvecihlerile
omehurlerve lerve lerebakyor.
Ve madem o mehur surelerde onbe defa
88
ismihecaisiylezikredilmi.Veondefa
ismihecaileriiletekraredilir.VeFatiha'
dadahionbe tekerrrediyor.Veosure
lerdekionbe etevafukediyor.VeFatiha'
(HAYE) de lafznda Hemze hatten ve

lafzentayedildiindenorada saylmaz.
88
Banda Mim bulunan 15 sure: Bakara, Ali
mran, A'raf, Ankebut, Rum, Lokman, Secde,
Ra'd, M'min, Fussilet, ura, Zuhruf, Duhan,
Casiye,Ahkfdr.
87
da on defa tekrar etmekle o sure

lerdeki on adetlerine tevafuk ediyor.
ElbettebtnbutevafukFatiha'daosurele
re kar olan on
den on iaret par
maklar hkmnde olan on tekerrr

edilmitir.
imdi yine Kevser'e dnyoruz. Kevser
kelimesi kudsi, cami', klli, nurani bir keli
medir.Birmanayiluavisihayrkesirdir.Ve
o kllinin misalleri oktur. Bata maddi ve
uhreviHavzKevser'denvemaneviveehli
dnyaya ab hayat nereden en mhim
havzkevserolanKur'an'dantut,taSahibi
HavzKevser'everilen"HayriKesir"tlakna
masadak olan btn hedayay Rahmaniye
veFtuhatRabbaniyeden,taFethiMekke
veFethiBeytlMakdisveFethiam,hat
taFethistanbul'akadarmanalarvar.
Evet madem sabkan getii gibi Surei
Kevser,FtuhatMuhammediyeyisallallh
aleyhi ve sellem ihtar eder. Ve kelimatyla
ve hurufatyla Fethi Mekke ve Fethi Beyt
l Makdis ve am ftuhatna iaret eder.
Elbettealtyzseneyekaribmhimbirmer
kezi Hilafeti slamiye ve menba'
neriahkamKur'aniyeveKur'anHkimin
muazzamordusununmerkeziolarak,Kur'an
bayran drtyz sene kadar kinata kar
galibane tutan stanbul'un tarihi fethini
Kur'an'da
89iaretiylemjdeverdii
gibi; sekizyzelliyedi tekil eden
ebcedi makam sekizyzelliyedi olarak,

aynen
gibi stanbulun slam eline
gemesi olan sekizyzelliyedi tarihine teva

fuketmekleiaretediyor.
nk:

kime verilmi ve ne
iin verilmi srryla, Kevser'in evvelinde
kimeverildiiiinondan 'ialr.Ne
'denneti
iinverildiinedelaleteden
olur.
ceye iaret iin 'y alr.
Mecmuu sekizyzelliyedi adediyle stanbul
'un fethini mjde veriyor ve Ftuhat
Muhammediyeyesallallhaleyhivesellem
dahil olarak en muhteem cevamii
slamiyeyemerkezolupkrreiarzdaklnan
89
Sebe,15
salat kbrann bir mescidi ekberi olduu

naelbetteimaeder.
Hem yediyzelliyedide stanbul slam'n
eline gemesine namzed olarak yol alm
muhasara ile Fatihas okunmu. (HAYE)90
Demek
namzedliini
ve
akdi

slamiyete girmesine yediyzelliyedide
adedi ebcedisi imaen ifade ediyor. Ve
sekizyzelliyedide
sarahatayaknbir
suretdedelaletediyor.
EvetmademSureiKevser,ResuliEkrem
Aleyhissalat Vesselam'a ihsan edilen ftu
hat azimeye delalet ediyor. Elbette

stanbul'adahibakyor.
90
Evet, yediyzelliyedinin ahirlerinde ve

ellisekizin evvellerinde Sultan Orhan zamannda
Sleyman Paa kumandasnda Erler tabir edilen
krk kahramann ahid olmasyla, stanbul H
kmeti slamiye akdi altna girmi ve fatihas o
tarihdeokunmutur.SleymanPaahemmuha
sara etti. Hem Rumeli'ye geti. Latif tevafuktur
ki: stanbul'un fatihas yediyzelliyedi ve
ellisekizde okundu. Ve sekizyzelliyedide

srrnamazharoldu.
Evet,
madem
yirmisekiz
hurufi
hecaiyeden
de mevcut olan onyedi
huruf dahi
'in birinci ayeti olan
adedihurufuolanonyediade
de tevafuk etmekle beraber; mecma En
biya ve nzuli vahyin Havz Kevser'i olan
BeytlMakdis'infetihtarihininonyediade
dine tevafuk ediyor. Elbette Ftuhat
Muhammediyeyi sallallh aleyhi ve sellem
ihtareden
debutevafukrastgele
deil, belki kudsi bir iaret iin rast getiril

mitir. Aynen u birinci ayet, Medde ve
edde'yi saymayan mezhebe gre adedi
hurufu ondrt olarak Besmele ile Kevser
kelimatnnondrtadedinetevafuketmekle
beraber; ftuhat slamiyenin en mhimmi
olan fethi am tarihi olan ondrt senesine
tevafuk ediyor. Elbette bu tevafuk ittifaki
deil,belkitevfkedilmitir.
Madem
sekizyzelliyedima
kam ebcedi ile dnyevi bir kevseri

slamiye olan stanbul'un fethine ima eder.
Elbette sekiz aded hurufatiyle zemzemei
Kur'an' ima eder. Elbette sekiz adedi
hurufatiyle zemzemei Kur'an'n menba' ve

o Havz Kevseri lahinin bir havz ve en
evvel ab zemzemei Kur'an ondan nebean
ettiiolanMekkeiMkerremeninsekizdeki
fethine, tekrarsz huruflarn sekiz adediyle
ve mkerrerlerin yine sekiz tekraryla ve
Elifin sekiz tekraryla beraber; kendi sekiz
harfiyletarihifethiMekkeolansekizsene
ye bilittifak tevafuklar u ftuhat surede
ittifaktesadfdeildir.Belkitevfikedilerek
kudsibiriaretiinrastgetirilmitir.

HTARVE'TZAR
Yirmidokuzuncu Mektubun Sekizinci
Ksmnn Altnc Remzi unutulduundan,
hemksasurelerdenbirnebzemnasebat
tevafukiyeden bahsedildiinden en ksa
sureolanuSureiKevser'eiaretolmakla
beraber bahs almam olduundan
bilmecburiye cismen, kalben, fikren m
evve,hastalklveksabirzamandaacele
ileburemzyazld.Elbettetabiratvetafsi
lat cihetinde benim kusurlarm ok vardr.
Lzumsuz tabirat iine girmi. Fakat hatra
naslgelmi,yleyazld.Tanzimvetashihe
lzumvarsabakasyapsn.
(stadmzn Afyon'dan tahliyesinden
sonra bu remiz iin buyurduklar bir emir
dir: "Bu ksm herkes bilemez. Ve faide
vermez.Okunmamakiinineledim.")91
SaidNurs
91
SaidNursidahiKevserSuresiiinyapttefsir
lerinmahremvegizlikalmasnarzuetmitir.
TEVHDMERTEBELER
kiblmdeincelenmektevedeerlendi
rilmektedir.
lk blm Fenafillh mertebeleri olarak

isimlendirilir.
Bu blm 3 mertebeden meydana gel
mektedir, Bunlara, Terakki Makamlar da
denir,Srasyla;
aTevhidiEfl,
bTevhidiSfat,
cTevhidZttr.
kinciblmBekabillhmertebeleriola
rakisimlendirilir.
mertebeden ibarettir, Tedell (lh
alemdeki ini) Makamlar diye de adland
rlmaktadr.
aCem,
bHazretlcem,
cCemulcem,
dEhadiyyetlcem:
Efendimize has ve Ona ait bir makamdr.
Telkin edilemez. Edilse de anlalamaz ve
inkredilmegibidurumlarzuhureder.92
92
Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed)nin Kev

serrisalesibumakamdayazlmtr.
FENAFLLAHMERTEBELER
aTevhidi Efl: Fiillerin birlii anlamna
gelir.BumertebedegzetilenedebiFiillerin
hepsiniyanibizenisbetleiyisinidektsn
deHakkanisbetetmekesastr.nkonla
rn iyilii ve ktl bize gredir. Yoksa
Hakka nisbet edildiinde hepsi hayrdr ve
isimlendirilmemitir,Fiilleriniyiliivefenal
, kula nisbet edildiinde belirlenir ve bu
zamanda,iyivektdiyeadlandrlr.
bTevhidiSfat:SfatlarHakkndr.Yani
diriolan,iiten,gren,syleyen,irdeeden
veyegnekudretsahibiAllahTeldr.
c Tevhdi Zt: Vcd Hakkndr. Bu
makamda salik hissen, aklen ve hayalen
gerek efl, gerek sfat ve gerek zt aynala
rndan vcdullaha balanp, cmle eya
nn vcd Hakk olduunu mlhaza eder
vebuesnadaistirakhslolur.
BEKBLLAHMERTEBELER
aCem Makam: Hakk zahir, halk batn
olarakmahedeetmek.Bumakamda,halk
ayna olup, oradan Hak zahir olur. Bu ma
kamda,vahdetuhdugaliptir.
bHazretlcem Makam: Halk zahir,
Hakk batn olarak mahede etmek. Bura
daHakkaynasndan,halkzahirolmutur.
c Cemulcem Makam: Kesret ve vah

deti cemeden bir makamdr. Zahir olsun,
batn olsun etimle var olann Hakk olarak
mahedeedildiiyerdiyeifadeedilir.Zahir
olan mukayyed, batn olan mutlaktr.
Mukayyed dediimiz de, mutlak dediimiz
dehepsiHaktrdiyezevkolunur.
d Ehadiyyetlcem Makam: Bu ma
kam, makam Muhammeddir. Mukayyed
olanvarlktankaydnkaldrldyerdir.Ger
ek imann son dura burasdr. Bundan
sonra bakaca bir makam yoktur. nk
burasenycemertebedir.93
93
(KUMANLIOLU,1988)
GAVSLZAMABDULKDRGEYLN
HAZRETLERNN
HAKKTEVEMRFETEATBEYANLARI
Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed)nin

Kevser Tefsirindeki manalarn anlalmasn
da Gavssl zam Abdulkdir Geylni
kaddesellh srrahul azz Hazretlerinin
beyanettiklerihakikatsrlarkonununanla
lmasndaokuyanayardmcolacaktr.
AllahTel cemlaynasnatecelletti,
heraynadaHabbininyzgrnd.
Allah Tel her aynada tecell edince
Hakkn bu iniinde isimler olarak zuhur
eyledi.YaniO'nuncemliheraynadagr
nnce isimler ile adland, bunlar birer do
uyeridir.
Bu nihayetsiz doularda sfatlarn
eserlerini meydana kard. te eserler!..
Yapcskimdir?
Busfatlarveisimler,eserler:Kinattr,
lem'dir, ite o lemler, ztn kendisidir.
ZiraAllah,cmi'(btn)dr.94
Vcd sahasnda Hakk'dan baka bir
eyyokdur.95
Ondanbakaiitilenveiitenyoktur.
Nr, karanlk, su ve hava, ate ve b
tntabiatO'dur.
Hkim, etki eden, olan ilerde, aziz,
sultnvegizlenenO'dur.
Lfz ve man, akla hayale gelen zahir
94
Bir ey dier bir ey'in ztdr demekle, iki

ey'in says, durumu ve zellii msavi benzer
iddia edilmi olmaz. Mesel: Ben denizden bir
damla su alp bu damla denizin kendisidir der
sem; damlann deniz ile denklii, benzerlii,
denkbulunduunumuiddiaetmiolurum?
Hayr!
Denizyinedeniz.Damlayinedamladr..
Yalnz ben bu szmle neyi isbat etmi olu
rum? unu isbt etmi olurum ki: Damlann
deniz hricinde hi bir varl olmaddr. Ki bu
damutlakhakikttir.
dem (Muhammed sallallh aleyhi ve
sellem), ayn ztdr demekle h! Ne Cenb
Hakkn lemden ibaret olduu ve ne de lemin
Allah bulunduu iddia edilmi olur. Allah Tel
yine Allah, lem yine lemdir.. Yalnz, lemin
AllahTelnnZtndanayrlacakvebakabir
varlyokdur.
95
FeeynemtvellfesemmevechullahNe
reye dnerseniz Allah'n yz (zat) oradadr.
Bakara,115
olmuveolacakhepsiO'dur.
Eyann mucidi O'dur.. Eyann zt da
O'dur..
Herey'inztObulunduugibi,onla
rnherbirinibenzerindenayranbirhlide
bulundurandaO'dur.
O'nun gneinin nuru, halk ismini
alan yldzlardan grnen yz olur. Lkin
gne daima domu ve asla batmazken
yldzlarnhkmebedenbakikalmaz.
Sanki nefsin, ztndan bir para kaptk
da baka bir ey hsl oldu. Lkin bu, ne
senden bir hakki surette ayrdr ve ne de
kat'iyyenballilebitiiktir.
Halk,kargibidir.Seniseokarmeyda
na getiren, o karda varlk olan su demek
sin.Fakatkareridimihkmkalkar.Suyun
hkmtekrargelir.Emirisevk'dir.
Btnmahlkat,vcutlarylavekilgibi
kar'a benzerler. Mstakil varlklar yoktur.
Zirakar'nvarl,suyunvarldr.Seniseo
kar meydana getiren, o karda vcud olan
sudemeksin.
Suret yznden, bir ey sebebiyle on
dan hi bir ey sana kar Hakka perde
olmasn. Zira her grne perde olann
arkasndanurparlar.
Hakk, dem'i (Muhammed sallallh
aleyhi ve sellemi) kendi sureti zerinde
yarattna dir olan beyanlar sana yksek
mazhariyetinibilmeniinsanayeter.
Eer dem (Muhammed sallallh
aleyhivesellem),ztnnurlarnngrnd
yerolmasayd,himelekleronahuuile
secdeederlermiidi?96
Eer blis'in gzleri dem'in hakik y
zn (Hakikt Muhammediye), grebil
seydi;isyanetmez,oyalnzitatdekalrd.
imdi,eersen,huu'sahibiisen,ba
kalk kaydn gerek tenzih97 ile gnlnden
kar,tevhiddenizinedal!
MutlakTenzhdensakn!Ziramutlak
tenzh seni kaytlar da, hakikata vsl ol
mana mni olur. Mutlak Tebhdende ka
n. Zira mutlak tebhde seni aldatr, ha
kikattenuzaklatrr.98
Onun cemlinin gzelliini tenzih sra
sndatenzihet.Fakattebihederken,O'nu
hakikidrkinemni'olaneylerdentenzih
et.
Hakkn gzellii ile ztdan mahcub ve
96
dem aleyhisselmn ztnda Hakikati

Muhammediyetecellietmeseydi,
97
TENZH: Su ve noksanlktan uzak saymak.
Allah Tely her eit kusur, noksan, erik gibi
hallerden uzak bilip sylemek. * Kabahati yok
olduuanlalmakveonuifadeetmek.
98
MahlukunYaratcayabenzetme,ayrgrmede
kisnrlarninceliinikefetmeyenhakiktianla
yamazdemektir.
gafilolma.Zirazttan,grnenzttasen
sin.
Sfat,filleriztndatoplayandasensin..
Tevhidin bu hakkatine bu ksmnada
delil isteme.. Zira bu olan makam, akl
kitbnntesindedir.99..100
99
Akl bunu anlamakta zorlanr. Cevabn aklla

vermektemmkndeildir.
100
(YEL,1978),s.424
TEFSRSURETLKEVSER
Abdrrahimb.AliElMelm(Fed)
AllahTelKurnKerimdebuyurduki;

Muhakkak Biz, sana Kevser'i verdik.
Sen de Rabbn iin namaz kl ve kurban
kesiver. Sana buzeden; phesiz ki zrri
yetsizolan,iteodur.101
101
Kevser,13
Bu surede birok srlar vardr. Ey Allah

Telmbusrlarnhakikatinianlamadabize
baarlarihsanetmenidiliyoruz.
, fiile benzeyen edttr. Tahkik ve

tekid iin kullanlr. Allah Tel
Biz ile
(Maalgayr:Bakas ile birlikte yani biz

olarak)kulland.
Bizverdikte 102ancaksfatmaalgayri
tabirivenktesivesrrndamutlakhakikate
iaret vardr. yle bir mutlak hakkat ki,
kaytilegrnenzt(Muhammedsallallh
aleyhivesellem)ilebirolduuhaldekayta
(beeriyetine) karlk gelen (fn) bant
danayrolduunubelirtti.103
Perdelenmilerin dardan nazar edip
grdkleri Zt Ehadiyyeyi (Allah Tel),
bakalarndan tenzihiyyetle 104 beraber Mu
hammed sallallh aleyhi ve sellem ile ayn
eydir.
(Muhammed sallallh aleyhi ve sellem)
Bakalarnn zdd olunca, hakikatte (Allah
Telnn zatnnda aynsdr ve kayt ve ba
102
Benverdimdemedi
Hakkibantvardemektir.
104
Tenzih: Su ve noksanlktan uzak saymak.
Allah Tely her eit kusur, noksan, erik gibi
hallerdenuzakbilipsylemek.
103
ntdanmukaddestir,demektir.
Sfat maal gayr tabiri, burada zt
ehadiyyet ile tabir edilir. Zt ehadiyyet
Hazert ve mertibi klliyenin (btn mer
tebelerin)aynsdr.105
105
Hazret: Hazr olmay ifade eden Arapa bir

kelime. eyhu'lEkber, Fthat'da (1/2378)
hazretiilhvehazretiinsan'denbahseder,ilh
hazretin kendine mahsus harfi vardr. Bu iki
hazret sayda ittifak halindedir. Vahdeti
Vcd'dabeilhhazrettenbahsedilir:
1. Mutlak gayb hazreti. lemi ilahiyye haz
retindekisabitayn(z)larlemiolup,mukabilin
de mutlak ehdet hazreti bulunur ki, bunun
lemide,mlklemidir.
2.Muzfgaybhazreti:Budaikiyeayrlr:
3. Mutlak gaybe yakn olan muzaf, gayb ki,
lemi, melekti ve cebert ruhlar lemidir.
Buna,soyutnefislerveakllarlemidedenir.
4. Mutlak ehadete yakn muzf gayb ki,
lemi, misal lemidir. Buna melekt lemi de
denir.
5. Beincisi de, bu drdn kendinde topla
yan hazreti cmi'dir. Bunun lemi de, btn
lemleri ve onlarla olan kendinde toplayan
insan lemi'dir. Bu hazretleri yediye karan
sflerdevardr.
Hazreti Ehadiyyet: Arapa, Ehadiyyet (bir
lik)'in hazr oluu demektir. Allah Tel'nn srf
kendindenibaretzt.Burada,sfatlarveisimler,
szkonusudeildir,bunalate'ayyn(belirsizlik)
mertebesidenir.
AllahTelnn ( biz)kelmmutlakve
mukaddesbirolanztki,klliyat(tm)ve
cziyyattan (para) oluan cemi hazeratn
(btnmertebelerin)kendisidir.

AllahTelbuyurduki;
Ya Muhammed! (sallallh aleyhi ve
sellem) senin ismin ahsn, suretin, asln
ztylazahiroldukta;
Senben,bensenoldum.
Kimkisenigrdbenigrd.106
Hazreti Vhidiyyet: Arapa, Vahidiyyet'in

hazroluudemektir.HazretiEhadiyyetinortaya
ktmertebeolup,HazretiEhadiyyettenson
ragelir.
Hazreti Esmiyye: Arapa isimlere ait hazr
olu anlamndadr. Hazreti Vahidiyyetin ortaya
kt mertebe olup, hazreti Vhidiyyetten
sonragelir.
Hazreti Hviyyet: Arapa hviyyetin hazr
oluu demektir. Bu gayblerin gaybi hazretidir.
Buna mutlak hviyyet denildii gibi, ilerin ii
(batnu'lbevtn)hazretidedenir.
Hazreti lmiyyei Amiyye: Amya ait ilmi
hazroluanlamndadr,Arapa'dr.Buuluhiyyet
veyagaybu'lguyubmertebesidir.
106
"BenigrenHakk'grmtr".Buhari,Tabir,
10;Mslim,Rya,11;bniHanbel,III/55;V/356;
HerkimMuhammeddediAllahdedi.
HerkimAllahdedi,Muhammeddedi.
Kimseniinkretti,beniinkretti.
Kim ki sana itaat etti, bana itaat et
ti.107
Heysem, Mecmauz zevid, VII/181; Tebriz,

Miktlmesbih, 461; Beyhak, Delil'n
nbvve,VII/45; Tirmiz, email, 210. Nevev bu
hadisi:
"KiiAllahResulngerekbilinensfatze
re gerekse bundan baka bir sfatta grsn
gerektenkendisinigrmtrdiyetefsireder.
" Nitekim Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
Efendimiz Hazretleri "Beni gren Hakk' grr"
buyurdu.Zrresullerinherbiriinsnkmildir.
Ve insn kmil 'Allah' ismi cmi'inin mazhar
dr. Ve Allah ismi, btn esmi ilhiyyeyi cami'
olunca insn kmil dahi cem'i esmi
ilhiyyenin mazhar der. te Allah Tel
demikendisuretindeyaratthadsierifinde
beyn buyurulan 'dem'den murd, insn k
mildir. Zr cem'iyyeti esmaya mazhariyetinden
dolay Hakk'n suretidir ve Hak onun
hviyyetidir.Tevhiddekudret,
Benim halkma benim sfatmla k, seni
gren beni grr; ve seni kasd eden beni kasd
eder;vesenisevenbenisever,
hadsikudssinemuhtabolaninsnkmile
mahsstur."
(Bkz.A.A.Konuk, FssulHikem Tercme ve
erhi,IV/37,193).
107
(Raslm) De ki: Eer Allah seviyorsanz
Yazklar olsun o kimseye ki, beni sen

denbakayerdebulmakistedi.108
Hakikatte Muhammed bakalarndan
ayrolmasyla,benimleberaberdir.109
YineAllahTelbuyurduki;
sellem) Yazklar olsun o kimselere ki, ben
den ayr olarak seni talep ve sana muhab
betederler.
Ebedbizesensizaslanazarolunmad
gibizhirdedeayrolmayz.
Benim ztm olmakszn sende bulun
mazsn, grnmezsin ve sana kavuanda
olmaz.
sellem)Zevalbulmazveyokolmazaslmve
ztm olduun gibi, sen ezelden beri
ztmsn. Onlar her ne kadar vasflarn
kmil isimler ve hazretlerin tmyle vasf
etseler de, senin zt Muhammediye ve
bana uyunuz ki, Allah Tel da sizi sevsin ve

gnahlarnz balasn. Allah Tel ok
baslayc,okesirgeyicidir.limrn,31
Kim Rasle itat ederse, muhakkak Allah
TelyaitatetmiolurNis,80
108
Rasl size ne verdiyse onu aln, size ne
yasakladysaondandasaknn.AllahTel'dan
korkun. nk Allah Tel'nn azab etindir.
Har,7
109
OnayaklamayayolaraynMide,35
Ahmediyye (ztmn) kendisi ve birlii

dir.110
smimi isminle yakn kldm.111 Afk ve
enfsteki 112 varisler (varlklar) senin Mu
hammed ismin, suretler Ahmediyetinin
110
Raslllahsallallhaleyhivesellembtn
kemlsfatlarasahiptir.CemlveCellsfatnn
srlarnamildir.
111
Adem aleyhisselm gnah ilediinde yle
der:
YaRabbi!,Muhammedinhakkiinbeniaf
fetmeniistiyorum.AllahTel,
Ey Adem onu yaratmadm halde Mu
hammedinasltandndeyince,
Ey Rabbim! Beni elinle yaratp, ruhundan
bana flediinde bam kaldrdm ve arn
stunlarnda L ilhe illallh Muhammedun
Resulullh yazl olduunu grdm. Bildim ki,
Sen Kendi ismine en sevgili yarattn bal
kldn.BununzerineAllahTel;
Doru syledin Ey Adem! nk o beer
ierisinde bana en sevgili olandr. Bana onun
hakk ile dua ettiinde seni balarm, eer
Muhammed olmasayd seni yaratmazdm
dedi.
(elHkim, Mustedrek (2/615); bn Askir
(2/323),elBeyhki,DelilunNbuvve(5/488)
112
fk: Ufuklar, taraflar, ynler; Enfs:(Nefs.
C.)Nefsler,ruhlar,canlar.Yaayanlar
Grnenvegrnmeyen,zahirvebatn,ived
lem
kendisidir ki, bu sebeple benim ztm ve

hakikatimimahedeedebildiler.
Bizilerideonlaradelillerimizigerekd
dnyada, gerek kendi z varlklarnda gs
tereceiz; ta ki Kurnn, Allah tarafndan
gelengereintakendisiolduuonlartara
fndan da iyice anlalacak. Rabbinin her
eye ahid olmas yetmez mi?113 Buyur
dum.
Yani bu yette Muhammedin bir olan
ztnivedlemdegsteririm,dedim.
Muhakkak btnzerrelerbenimztm
olduuiin( biz) dedim.
nk Ya Muhammed! (sallallh
aleyhivesellem)hereyztndr.
Oztndabenimztmdr.
Onunlazhirolupgrndm.
ve d lemde senin bir olan ztnn
tmylegrnenbendim.
Muhakakfakveenfs(ivedlem)
ikinshaolduugibisendehakikatindeiki
113
Fussilet,53
nshasn. u sebeple ki, ancak ben sen

olduumdan ile iletabirettimvesyle
dim. Yani,
benim kendimden bakas
deildir.
szmz hakikatte benim zt
ehadiyyem ve sfat vahideyyem114 senin
114
Ehad: Bir. Tek. nfiradla muttasf sft

kmileyicami'olan.
Ehadiyyet:(Ahadiyet)AllahTelnnherbir
eydekendineitbirliktecellisi.(Ehadiyyet,her
bir eyde Halik Klli ey'in pekok isimleri te
celli ediyor demektir. Mesel: Gnein ziyas,
btn zemin yzn ihata ettii haysiyeti ile
vahidiyyet mislini gsterir ve her bir effaf
cz'devesukatrelerinde,gneinziyasvehara
reti ve ziyasndaki yedi rengi ve bir nevi glgesi
bulunmasehadiyyetmislinigsterir.Veherbir
eyde, hususan zihayatta ve bilhassa her bir
insandaoSani'inekseresmasondatecelliettii
cihetleehadiyetigsterir.
Vahd:Yalnz,tek.Raslllahsallallhaley
hi ve sellemin de bir ismidir. Benzeri bulunma
yan,hibirmahlklamsaviolmayanvetekolan
demektir.
Vhidiyyet: Allah Telnn umum eyada
birden birlik tecellisi.(Vhidiyyet ise, btn o
mevcudat birinindir ve birine bakar ve birinin
icaddr, demektir. Ehadiyyet ise, herbir eyde
makamndr. Bu makamn stnde de bir
Biz ver
makam yoktur. Bu sebeple
dik diye tabir edip syledim. nk Ya
Muhammed! (sallallh aleyhi ve sellem)
benimle senin aranda ayrlk yoktur. Belki
szmz ve olan ihsanmz bir olan

ztm yani kendimi sana vermemizdir.
nk ayrlmz yoktur. Sen benden hi
ayr olmadn ki sana benden bakasn ve
reyim

Allah'n senin zerinde bulunan ltfu
okbyktr.115
u sebeple senin zerine olan fazilet
mutlakfazilettir.Bufaziletikimsegremez.
Ancak makam ehadiyyenin varisiyyetiyle
varisolanlargrr.116
Bu fazileti ancak senin ztn
huduyla117mahedeedebilirler.
Bu sebeple tahkik ve tekid iin kullan
Hlk Klli ey'in pekok esmas tecelli ediyor

demektir.
115
Nisa,113
116
Yanibumakamalmailekazanlmaz.
117
hud:hidler.Grme,ahidolma.*Ma
hedeetme.*Grnecekhaldeekillenme
lan kelimesiileMuhakkakdedim.Bu
Muhakkakvemuhakkakanlalaneyzeri
nekasdveyeminederim,demektir.
SanaKevseriverdik.
Yani unt118 ztiyye, tecellii
sfatiyye ve esmiyye 119 cemi hazretlerin
118
unat:uunlar.Keyfiyetler,haller.*Emirler.
Kastlar.Talepler
119
Tecelli zat: Arapa, zta (ze) ait tecell
(ortayak)demektir.Sfatszkonusuolmaks
zn,ztnbalangcolantecelliinkullanlanbir
tbirdir.Zattecellsi;esmavesfattecellsivas
tasyla olur. Onlarsz olmaz. Hakk'n zatnn,
mevcudata, perdeler ardndan (isim ve sfat
perdeleri)tecelletmesizarurdir.
Tecelliesma:Arapa,isimlerintecellsi(ortaya
k), demektir. Allah Tel'nn gzel isimlerin
den birinin, kulun kalbine almas. Bu tecell
meydana gelince kul, o ismin nurlar altnda
ylesinemalubolurvearrki,AllahTel'ya
o isimle seslense, Allah Tel ona karlk verir.
Slk mertebelerinin drdncsnde, tecelli
esmaolayzuhureder.
Tecelliisfat:Sfatlara,aittecellyi(ortayak)
ifade eden Arapa bir szck. Allah Tel'nn
sfatlarndan bir sfatn, kulun kalbinde ortaya
kmas. Allah Tel'nn sfatlarndan biriyle,
hepsiniyeryzndenara,zerredenklliye
(paradantme), noktadan harflere, harf
lerden kelimelere, kelimelerden manalara,
manalardaniaretlere,iaretlerdensrlara,
srlardan srlarn srr istenilen ztm olan
vahidiyyetime kadar hepsini sana verdik.
120
mesela iitme sfatyla tecellye maruz kalan bir

kimse, cansz varlklarn zikrini iitir hle gelir.
Buna,"Hakka'lYakn"makamdenir.
120
Raslllah sallallh aleyhi ve selem besme
ledekinoktanntopladsrlarnhepsidir.
Kinattakiilerinolmasiinsylenen
dekinoktanndakendisidir.Besmeledekinokta
nn yorumlar ok yaplmasna ramen deki
noktann izhat fazla bildirilmemitir. Besmele
kinatn devamna sebep iken deki nokta
varlna sebeptir. nk irdei kllinin, yani
Allah Telnn irdesinin varlklar st murad
ile lemler takdir edilmitir. Bu noktalarn her
ikisi de Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
Efendimizdir.nkAllahTelnnEfendimizle
olan mnasebetini beeri olgularla anlamak
mmkn deildir. Ak ile sevgilisi arasndaki
mnasebetin yorumlar zerine nice diller d
klmtr. Fakat sonu udur denecek bir eye
yedinci makamdan haberi olanlar dnda kimse
bireysyleyememitir.

sellem)Tekztmdasensin.
Fazilet hazinesinin de sahibi Raslllah

sallallh aleyhi ve sellem Efendimizdir. O bu
hazineyi mahlkta ve isteyenlere kabiliyeti
miktarnca veren, lemlere rahmet olarak geldi.
(SaltMeiveAklamas,s.8)
Grmyormusunuz?phesizAllahTel,
gklerde ve yerde olanlar emrinize mde
klm ve zhir ve btn nimetlerini geniletip
tamamlamtr.Lokman,20
Bu nimetlerin en by phesiz ki,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ztdr.
Onun sayesinde nil olunan nimetler
kemmiyyet ve keyfiyyet olarak deerlendirilip
takdr edilmesi mmkn deildir. Mminlerin
Raslllahsallallhaleyhivesellemegetirdikle
ri salt selmlar, bu nimetlere kar birteek
krdr.Mminlerekarsonderecedknolan
ve onlara dny ve hiret sadetinin yolunu
gsteren Raslllah sallallh aleyhi ve selleme
kar, salt selam getirmek hem bir vef hem
de sadkat borcu olmann tesinde bir ilh
emirdir. Zr Allah Tel mminlere, btn ni
metlere vsta ve vesile olan Raslllah
sallallhaleyhivesellemesaltveselmetme
lerini emretmitir. Her hayr hakkatte Allah
Teldan ise de, o nimete vesile olanlara da
teekkretmekmminolmanngereidir.phe
yokki,Raslllahsallallhaleyhivesellemtm
dn,vednyevhayrnvesilesivevstasdr.
Kf nun121 arasnda asldan ve zhir

olmu ne kadar tmyle olan ve olacak
eylerSenintekztndandr.
Busrrbuayetilebildirdim.

O'nun emri, bir eyi dileyince ona sa
dece Ol! demektir. O da hemen oluve
rir.122
O halde Ya Muhammed! (sallallh
aleyhi ve sellem) benim aynm 123 senin
ztn, senin aynn benim ztm olduumuz
haldesennaslebterolursun.124
121
122
Kn=ol
Yasin,82
Ayn: (C.: A'yanA'yunUyn) Gz. Pnar, kay
nak. eme. Tpks, t kendisi. Zt. Eyann
hakikat. Kavmin ereflisi. Diz. Altn. Nazar de
me.Casus.Hereyineniyisi.
124
Her kim benim veli kullarmdan birisine
dmanlkedersebenonaharpaarm.Kulum
kendisine farz kldm eylerden daha sevimli
bir eyle bana yaklamamtr. Kulum bana
devaml nafile ibadetleri ile yaklar. Bunun
sonucundabenonuseverim.Birkereonusev
dim mi ben onun iiten kula, gren gz,
tutaneliveyryenayaolurum.Eerbenden
bir ey isterse onu veririm. Bana snrsa mu
hakkakonukorurum. (Buhr.Rekaik,38;bn.
Mce.Fiten.16.38)
123
Belki; senin ztn btn lemleri ve

okluu toplayan hakiki zt iken seni g
remeyen, bulmayan, ayrlk ve bakalk
karanlklarnda ve irkte olan kimse
ebterdir.

Hayr; gerekten onlar, Rablerinden
perdelenerekyoksun tutulmulardr. 125
yle birokluk suretleri ile perdelendin ki,
bu yette belirtilen durumdaki mrik,
kfir ve cahillerin perdelendirilmesi gibi
onlarSeninhakkiztngremediler.
Kelmnda Makam Zt
Ehdiyyeti Muhammediyyeye konusuna

iaret vardr. Bu Raslllah sallallh aleyhi
vesellemEfendimizin,AllahTelnnztna
olan salt ve ittisali 126 onunla ittihaddr.
Yani
125
Mutaffifn,15
ttisal:Ulamak.Bitimek.*Birbirinedokun
mak.Yaknlk.Ballk.Kavumak
126
sellem) sen kendin olduunda da benim

ztm gibi ol. Beni kendinde grmeye al
vebendemahvvefnol.Buhaldekendini
benimle bk, mevcut ve ztmn birliine
aitbtnkemlsfatlarylakdirbulursun.
Vcdunun zerreleriyle benim ztm ol.
T ki benim muradm senin yaratlnla
ortayakpzhirolsun.
Muhakkak senin vcudun benim
ztmdr. Bylece vcudunun zerrelerini
benim ztmla badatrrsan, benim niyet
vedilediim eyi 127sendenyaratlmle
mi de bulursun. u birlememiz senin ze
rine byk bir fazilet olan benim fazlm
iin,namazklvekret.

sellem) sen Rabbine namaz kldn, Rab
bininde zt olduun gibi, i ve d lem
deki varlklarn bedenlerini bilirsen vcu
dunun bedenini kurban edersin. Bylece
benim ztmdan baka senin vcudunda
127
AllahTelnnemrettiieylerileilediledii
ve istedii eyler ok farkldr. Allah Telnn
emrettiklerini herkes bir ekilde bilebilir. Fakat
muradnbilmekiseherkesenasipolmaz.
eseryanibireybakkalmasn. 128Hakikat
te senin ztn benim ztm olduundan,
benim dmdakileri unuttuun gibi, btn
lemleri, mahlklar, varlklar olular da
tasdik edip var kabul et. O lemler ki, sa
hiplerin hayrl mlkleridir. Mesela; deve
Arapkabilesininhayrlmaldr.

Hereyiyaratan,sonradaonuyaratl
gayesine uygun yola koyan 129 ayetinde
buyurduum gibi Sende benim kerem ve
cmertliim, eitli tecelliler ve yksek
ihsanlarm ile btn zerrelere ve lemlere
keremlivecmertol.Hattaherneeyki,
sen onlara ihsan edip verdinde, onu bula
bildiler.Okendilerineihsanolunaneyler
denseninkurbana 130vetasdikinesnan
larnvcuduna(varlna)vesrrnakavu
tur. Taki rifler ve varis olanlar Ayn Kll
(her eyin zt), Kitab Mbin, Sebl
Mesn,131 Kurn Kerimin Sen olduunu
"Attn zaman sen atmadn; ama Allah

att."(Enfal,17)yetineiaretvardr.
128
129
Taha,50
Kurban; yaknlk kazanmak iin fed edilen
ey.
131
Seblmesan: Tekrar tekrar okunan, iki kez
nazilolanFatihasresi.
130
grsnler.

sellem)Bumehur,li,yksek,byk,ulu,
blendKevsersuresindeiaretetiimsenin
kadrin ve fziletin benim fzilet ve kadrim
olunca kim sana kusur ve noksanlk nisbet
edebilir. Bu sure Senin kadrin ve faziletin
denibaretolunca,bunubilmeyenlerancak
ebterdir.132 Bu nedenle Sendeki hakikati
inkr edenlerin varlklar da ve soylar da
kesikveneticesizdir.
Senin inkr edenlerde grdn varlk
vevcutisemutlakbirhayaldirveyoktur
lar.Nitekiminkrvevehim(aslsz)eylerin
varl olmadndan bunlara varlk ver
mende mmkn olamayaca iin onlar
ebterdirler.
sellem)SenbenimHayyveKayyum133(Ha
Ebter:Sonundaoluvekzkalmayaninsan.*
132
lmndensonraadhatrlanpanlacakhayr
veihsankalmayankii.*Eksik,tamamlanmam
133
Kayyum: Balang, nihayet ve yeniden olu
gibihallerdenmnezzehveezeldenebedekaim,
dim ve var olan Allah Tel. Btn eyann
ancakkendisiilekaimolduuCenabHakk.
yatmvekayyumiyyetim)ileHayyveKay
yum iken hangi sebep ve keyfiyetle ebter
olursun?
sellem) bir olan ztnn faziletini Kevser
suresinde iaretlerle belirttiimiz gibi Sen
HayyveKayyumsun.(Tefsirbitti.)
Abdrrahimb.AliElMelm(Fed)der
ki; Benim iin Kurban Bayram ve Surei
KevseriinMakamEhadiyyelisnylalayk
olantefsirbudur.
Ey Allah Telm! beni bu makm
ehdiyetinhakikatineulatrarak,zikrolunan
makamn sahibi Raslllah sallallh aleyhi
vesellemveEhliBeytinhrmetineKevser
Suresinin srrna kavuturman niyaz ediyo
rum.
Hamd ve kr lemlerin Rabbinedir.134
134
Menlik Mfts Mustafa Efendi, Osmanlca

Tercmesi Biti Tarihi: 2 Zilkade 132116 ubat
131930Ocak1904
indekiler
MELMLK...............................................7
GEREKMELMLERNVASIFLARI............15
MELMLK,BUGNHLDEVAMEDYOR
MU?.......................................................17
ABDRRAHMB.ALELMELM(FED)21
ESERLER................................................27
RLERNERNEKLER...........................31
KEVSERSURESTEFSR...........................35
Sureninkelimekelimemanas:..............35
niSebebi.............................................36
SureninKapsadBalcaKonular:.......38
lgiliHadsler..........................................39
EdebSanatlar........................................41
Allahnedenbizifadesinikullanyor?.....44
Surenincaz..........................................49
KevserVeerdiiNimetler..................52
Raslllahsallallhaleyhiveselleme
VerilenKevser........................................53
RabbininNamazKl............................55
Namazlekrnlgisi........................58
Kurban'nslm'dakiYeriVenemi......62
RaslllahsallallhaleyhivesellemeKin
BesleyipDmanlkEdenler..................66
29.MEKTUB'UNSEKZNCKISMI.........71
BRNCLETAFET....................................73
KNCLETAFET.......................................73
NCLETAFET..................................75
HTARVE'TZAR....................................83
TEVHDMERTEBELER............................85
FENAFLLAHMERTEBELER....................86
BEKBLLAHMERTEBELER....................86
GAVSLZAMABDULKDRGEYLN
HAZRETLERNNHAKKTEVEMRFETE
ATBEYANLARI.......................................89
TEFSRSURETLKEVSER(FED)..........95
Kaynaka..............................................117
Kaynaka
ERGN O. Nuri Balkesirli Abdlazz Mecdi
TolunHayatveahsiyeti[Kitap].stanbul:
[s.n.],1942.
GLPINARLI Abdlkdir Melmlik ve
Melmiler [Kitap]. stanbul: Elif, 1931
TpkBasm2006.
KUMANLIOLU Hasan Fehmi Muhammed
Nr'ulArab Hayat, ahsiyeti Ve Baz
Tasavvuf Grleri [Kitap]. zmir: Dokuz
Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
4112YksekLisansTezi,1988.
AHN Mine Abdrrahim Fednin Kasdei
Nniyyesi (TranskripsiyonNesre eviri
nceleme) [Kitap]. Sakarya niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits: 253430 Yksek
Lisans Tezi Enstit Anabilim Dal: Trk Dili
Ve Edebiyat Enstit Bilim Dal:, Temmuz
2009.
YEL emseddin Gavs zam Abdulkdir
Geylni Hazretlerinin Hakikte ve Mrifete
AitNutuklar[Kitap].stanbul:[s.n.],1978.

Abdürrahi̇m B. Ali̇ El - Melâmî (Fedâî) Tefsîri̇ Suretül Kevser

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Abdürrahi̇m B. Ali̇ El - Melâmî (Fedâî) Tefsîri̇ Suretül Kevser

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ABDRRAHMB.

Hadis kitaplarnda asl bulunmayan bu veciz

Sen olmasaydn.. hadisi kutsisi bize

SureiKevsertefsiri / Abd erRahim b. Ali (.

mek adna gayret gstermeliyiz. Kii tan

Giy melmet hrkasn sultanlk anda

Melmet adnda bir tarkat yoktur. Bu

halkla beraber olan, hatta halkn saygsn,

GLPINARLI, A,"Trkiye'de Mezhepler ve

athiye: Dinive tasavvufi halk iirinde mizahi

Hamzavi edebiyatnda, zahir amellere do

(Trk Halk Edebiyatnda Zmre Edebiyatlar",

metin, Hakka hizmet olduunun uurunda

baba Dergh eyhliine tayin ettii Ekrem

(GLPINARLI, 1931Tpk Basm 2006), Murat

Halvet Ahmet mi kuddise srruhul

AHMED AM EFEND kaddesellh srrahul

yanl ve haksz telkkisini bsbtn kaldr

Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed),

Prizren (Arnavuta: Prizren / Prizreni; Srpa:

kararna ailesini kartrmayacan syler.

sonra skp Melmi derghna byk olu

Bu cihann devrini hi bilmediler eyh b.

Pirimiz kutbi cihan azmeyledi un Mekke'ye

Cmle ihvan feyz alurdu bahri ilminden ann,

Hsni hatmie delildir tarihi Hakki iyan,

baka bir tarafta zikriyle megul iken bir

"en dk derece terbiye uslmz halktan

Mecmai lhiyyt eserleridir ki, matbu

Srlarn ifas da kendi iinde grecelidir. zin

Bin beyit kadar olup ayn tarz ve ayn ekil

Risle Ruhi Kzl Al Esrar Mebzul Mu

Abdrrahim b. Ali ElMelm (Fed)

Badad, Hediyyet'lArifin, I,566 .Rza

Kur'an Kerim'in 108. suresi, 3 ayet, 10

Gerekten biz verdik sana

namazkl Rabbiniin vekur

Gerekten sana buzeden ite

Raslllah sallallh aleyhi ve sellem

Mslim/salt; 53, 54, taharet: 37, fezil: 40

1) tikdi dnce, sylem ve davranlarm

Fahruddin ErRzi, Tefsiri Kebir Meftihul

memurlar" mesbesindeki meleklerdir.

gelen "nn"nn tefsirinde ise Fahrddin

Fahruddin ErRzi, Tefsiri Kebir Meftihul

trl hayrdan mahrum demektir. Ksalna

Allah bir kitap getirsinler demiyor. Bir sz

66 saysna da tekabl eder, Ebced usulne

olup Sultan Orhan Gazinin ayn tarihte Sal

M. Ali KAYA, http://www.fikirbahcesi.org/

edilir. Bunlar zetleyecek olursak, u mana

Raslllah sallallh aleyhi ve selleme Ve

bekletildikleri Mevkf de Raslllah

ibadet etmeleri iin yarattm" 69 ifadesiyle

bu grlerden en evla olan, birinci gr

Fahruddin ErRzi, Tefsiri Kebir Meftihul

olunu aln zeri yere yatrd. Biz de Ona

adna kurbandan ve adaktan sz edilerek

nen tatmin edip huzur ve gvene kavutu

Raslllah sallallh aleyhi ve selleme Kin

ve tazimle anlacak; nerine memur olduu

Surei Kevser'in hurufu krkalt, Besmele

Bediuzzaman Said Nurs, Rumuzt