Professional Documents
Culture Documents
KADDESELLHSIRRAHLAZZ
(1563/1639)
KAZAVEKADER
RSLES
ZEKHAYRAN
SBN:
ismailhakkialtuntas@gmail.com
http://ismailhakkialtuntas.com
Dizgi
:H.smailHakkAltunta
Kapak
:HalukKarslolu
BaskCilt
:GzdeMatbaaclk
Mart2010
stemeAdresi:
GzdeMatbaaclkMcellit
&ReklamHizmetleriSan.ve
Tic.Ltd.tistanbul
Tel:02124818169
GR
Babam Hafz Mehmet Efendinin, can dostu ve
vazife arkada Zeki Hayran 1 Hoca Efendinin,
ktphanem raflarmda bulunan bir Risleye
ait tercmesinin, umumun menfaatine sunul
mas gerektii dncesi hsl olduundan,
meccanen adna tekrar hazrlamay uygun gr
dm. Bu vesile ile babam, mftlk yapt
halde vaizlii ile tannan ve bunu iar edinen,
gayretli Zeki HAYRAN Hocam yd etmek iste
dim.Ruhuadolsun.nkinsanlarndnyay
terk ettikten sonra anlmas ile hem bir vefa
borcu denmi olup, sadakatimiz de izhar
edilmiolunacaktr.Yaplanbirokey,birgn
birileri tarafndan gn yzne karlr. Bu ne
denle iyi olmaya mecbur olup gayret etmemiz
gerektiini, hafzalara nakederek bir ekilde
muradmzdagereklemioldu.
Bu vesile ile hocamn tercme ederek hazrla
d almaya sadk kalarak, baz ilavelerle g
nmz insannn anlayabilecei ekilde faydal
olmay nasip eden Allah Telya krler ol
sun.
hramczde
HacsmailHakkAltunta
Esenler/stanbul
2010
Doumu:01.01.1945;HakkaYry:21.02.2005
N S Z
nsan, mahlkatn en ereflisi olarak yaratan,
Rahman ve Rahim olan Allah Tel'ya hamd
senolsun.
Salt ve selm, iki cihann mnevi gnei Hz.
Muhammed Mustafa sallallh aleyhi ve
selleme,O'nunhidyetyolundankalanline
veashabmaolsun.
Milletlerinyaamas,bymesivegelimesiiin
gemii ile gelecei arasnda kopmaz ve sarsl
mazbalarnkurulmaslzmdr.Tarihtenibret
almayan, gemiten haberi olmayan, kltr ve
mnevi deerlerden mahrum olan toplumlar,
nesiller, daima perian olmu, tarihten silinip
gitmilerdir. Byklerini unutup ecdadnn ha
liyle hemhal olmayan, mazi ile aralarndaki
kprleri tahrip edem milletler, anari iindi
boulmu ve tarih sahnesinden ekilmeye
mecbur edilmilerdir. Bunun gibi milletler,
maddetenkkszveruhenkszdrler.nk
fertlerin itimi terbiyesi, irfan derecesi ancak
6AbdlmecdiSivsEfendi
KazaveKaderRislesi7
Risleninmuhtevasdikkatealndndaismikanaa
timizegre"KazveKaderRislesi"olmaldr.
SivsEfendibueseriyazmadakimaksadnuiki
gerekeyedayandrmaktadr.Bunlardanbirisiikrm
ve azamet sahibi kiilere kaz ve kaderin hakikatini
beyn etmek; dieri ise iledikleri gnah ve
kusrlar, noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah
Tel'yanisbetedenisyankrlarreddetmek.
Kader konusunda yet ve hadisler yannda Hz.
Ali kerremallh veche, mm Gazl, bn Arab,
Ebssud, EbTMu'in enNesef gibi ztlarn bu
konudakigrlerinideaktaranAbdlmecdiSivs,
yerinegreTrke,FarsaveArapaiirlerleeserini
zenginletirmeyealmtr.Nshalar:
1 Bu eserin incelediimiz nshas stanbul ni
versitesiMerkezKtp.TrkeYazmalarBlm1903
numaradakaytldr.1b10bvr.21st.Halindebeyaz
kda nesh hattyla yazlmtr. Ayetlerin zeri
krmz mrekkeple izilmitir. Mstensihi ve istin
sah tarihi belli deildir. Eserin srt krmz mein,
kapaklarsiyahbezcildekapldr.
2 Eserin dier nshas Byezid Devlet Ktp.
Velyddn Efendi 347/8 numarada bulunmakta
olup, 235x140, 165x65 mm. ebadnda 254260 vr.
21st.Halindenohudbeyazkdasiyahmrekkep
lekalemealnmtr.Kahverengimeincildekapldr.
Bueser,etdmziinnalmayaparkenyukar
da verdiimiznumarada tespit edilmi ve bilgi aln
mt.Ancakbirylsonraeserhakkndatetkiklerimizi
srdrmek iin ktphaneye mracaat ettiimizde
bu eserin kaydnn dtn veya ayn numarada
olmad grld. Yetkililerin bu durumu dzelte
cekleriniumarz.](GNDODU,1997),s.191192
8AbdlmecdiSivsEfendi
TAKDM
slmdinininitikatesaslarndanbirideKazave
Kadere imandr. Buna iman etmek, Kitap ve
Snnet ile sabittir. Konuyla ilgili yetler pek
oktur:
Gerek yeryznde ve gerek kendi nefisleri
nizdeherhangibirmusibetgelmemitirki,bu
bizim onu yaratmamzdan nce Kitapta yazl
m olmasn. phesiz bu, Allah'a gre kolay
dr.3
Hz. mer radiyallh anhn, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemden rivyet ettii
mehur Cibril Hadisi inde Kaza ve Kadere
itikat,imanesaslarndansaylmtr.
HakikatteKazaveKaderfikripekeskidir.Daha
dorusu insanlara Allah tarafndan bildirilmi
birhakikattir.
Kaza;kelimesininbirokmanasvardr.Kelime
olarak kat ve fasldr. slm limlerine gre
istlahmanasise:
BtnkinatnLevhiMahfuzdayanikinatn
Hadd,22
10AbdlmecdiSivsEfendi
(zmirli,1339),c.2,s.201
KazaveKaderRislesi11
KULUNFLLER
nsanlarnyaptfiillerilerhakkndabalca
mezhepvardr.
Mutezile,Cebriyye,EhliSnnet.
Bunlarnkulunfiillerihakkndakigrleriksa
cayledir.
1MutezileMezhebi:
nsanlar mstakil olarak fiillerinin mucididir.
Kul fiilinin yaratcsdr derler. Bunlar Kaderi
kabuletmezler.
nsanlarn fiilleri kendi ellerinde olmasa (yani
fiillerini kendileri yaratmasa) o fiillerin iyilik
veyaktlnegreAllahTelnncezaveya
mkfatvermesindeadaletsizlikolurdu,derler.
Bu frka sanki Allah Tely isyan ve gnah
yaratmaktan tenzih ederler. Yani Allah Tel,
hayr yaratr, insann gnah olan fiillerinde in
sanlar bir nevi ulhiyette ortak kabul ederler.
Allah Tel'y tenzih edelim derken, O'na irk
koarlar.
Maalesefbirzamandanberibazkiivepropa
ganda vastalar tarafndan yaratmak fiili
insanlara isnat edilmektedir. Bu gibi tabirler,
lisan edebe ve dine muhalif olduundan kul
lanlmamaldr. Hatta batl bir mezhep olan
KazaveKaderRislesi13
Kaderiyyebile,dorudandoruyayaratmak5
kelimesinikullanmaktansaknmlardr.
2Cebriyyemezhebi:
Ehli
Snnet
akidesine
muhalefet
eden din frkalarndan biridir. Buna Mrcie
de denir.Kulun iradesi yoktur. nsan Kaderin
elinde bir oyuncaktr. akidesini benimserler.
Kulun irde ve semesi olmadn syleyerek
insancanszbirtagibidnrler.
lemdegnahyokturderler.nkkulAllah
Tel'nn iradesine uymak zorundadr. Olaylar
kaderle tabidir. Emir ve nehiy arasnda fark
yoktur.6
Raslllahsallallhaleyhivesellembirhadisi
eriflerinde bu ki frkaya yle iaret buyurur
lar:
mmetimden iki snf vardr ki onlarn
Islmdan nasibi yoktur: Mrcie cebryye ve
Yaratmakfiilinignmzdeinsanlariiniboalttk
lar iin Allah Telnn yaratmasna benzer bir d
nceyi akla getirmeden kullandklar da oktur.
Buradanemli,olanulhiyetelaykolanyoktanvar
etmedir.Varolanbireydenbirnesneninyaratlma
s olmaz, teekkl vardr. Buna yaratt ve yaratld
demek bir bahsedilen yaratma ile ilgisi yoktur. Yal
nzca Trke dilinin kullanmndaki yetersizliinden
bakabireydeildir.Arapadafazlakelimesorunu
olmadiinbutrlifadeskntsbulunmamakta
dr.
6
(zmirli,1339),c.2,s.205
14AbdlmecdiSivsEfendi
Kaderiyyefrkalardr.7
Bu hadisi erife dayanarak biroklar bu iki fr
kannkfrdeolduklarnsylemilerdir.Ancak
biz,bugrlerindendolayonlarakfirdeme
diimizgibibiritihathatasnniindeolduklar
kesinbirgerektir.
Bunlarmmindirler,fakatslmnhakikatinden
nasipleri yoktur. Tpk zengin olan cimri bir
adamn, mal ok olduu halde, ondan nasibi
ninolmamasgibi..
3EhliSnnetvelCemaatMezhebi:
Ehli Snnetin bu husustaki grlerini u
maddedehlasaetmekmmkndr.
aKul,kendiirdeveihtiyariyleyaptfillerden
sorumludur.
bKul, kendi irde ve ihtiyar dndaki zdrari
fiillerinden sorumlu deildir. (Uyumak, haz
metmek,ruhiveuzvarzalarv.s.gibifiiller)
cAllahTeldilediiniyaratan,yegne,yarat
cdr. Her eyi olduu gibi kiinin ihtiyari fiilile
rini de yaratan O'dur. Allah Tel klli irdeye
sahiptir.Kulaisecz'iirdevermitir.Demekki
Cebriyye Mezhebinin sylediinin aksine kulun
irdesi ve ihtiyar vardr. stediini yapma kuv
veti, dilediini yapmama kudreti... badetin
lezzetiiburdadr.rdeyoksa,bugktedurma
dan dnmektedir. Fakat bunun iin hi bir se
SneniTirmizi,Kader,13;Hadisnumaras:2239.
KazaveKaderRislesi15
vapyoktur.
Canlcansz btn mahlkatn Allah Tel'ya
boyuneipsecdeettiiKur'anKerimdehaber
verilmektedir. Lakin irdeleri olmad iin so
rumlututulmamlardr.Bununtekistisnasise
insanoludur.
SultanVeledinuszbizimiinoknemlidir:
Allah Tel'nn yarattklar iinde, dem
Oullar ihtiyar sahibi, onun dndakiler mec
burdurlar, ihtiyarlar ellerinde deildir. Ate
scaklk yapmamaya, gne aydnlk verme
meyekadirdeildir.Ancakdemoullariyilik
vektlkyapmadaserbestvemuhtarolduk
lariinhesabaekileceklerdir.8
eytan ve nefsin ktle, melein ve ruhun
iyilie ve hayra daveti, insandaki ihtiyar ve
irdeyeenbykdelildir.
AllahTeldilemesebenzni,hrsz,mlhit,
mrik, kfir olmazdm diye syleyerek Allah
Telya cebir isnat eden Cebriyyecilere ve
gafillereHz.Mevlanamzylecevapveriyor:
Benim kfrm, zinam, katilliim v.s. Allah'n
bir dileidir, dedin. Fakat bil ki senin de, bu
kfr v.s. de bir dilein var. nk sen iste
medike kfir olmazsn. Dileksiz kfr tena
kuzdur.9 Hem kafirsin, hem de kfr istemi
(SultanVeled),s.202
Tenakuz: Szn birbirini tutmamas. Konumada
beyanedilenszvefikirlerinbirbirineztolmas.
16AbdlmecdiSivsEfendi
yorsun,byleeyolurmu?...10
Hernekadarkfrv.s.AllahTel'nntakdiriy
leisede,emirverzasylaolmadndadap
he yoktur. nsann elde ettii ey zararsa al
mamasndan, kr ise alp abalamasndan
ilerigelmitir.
Yoksa dem aleyhisselm Rabbimiz, biz nef
simizezulmettik11demezdi.Kaderbyleimi,
ihtiyat ve tedbirin ne faydas var, derdi. blis
gibi: o da: Sen beni azdrdn. Hem kadehimi
kryor, hem de bizi dvyorsun 12 demiti.
Hlbuki takdiri ilhi Hakktr. blis gibi kr ol
mamaklzmdr...
Demek ki Kaza ve Kaderi inkr edenin inkr
dahi,KazaveKaderindndadeildir.Buizah
lardan, kesin olarak anlalan Mutezilenin ve
nede Cebriyye mezhebinin dedii gibi deildir.
Bunagrene,kulkendifiilininyaratcs,nede
yapt ilerde Allah Telnn cebri vardr. Ha
yrveerhereyinyaratsAllahTeldr.Kula
zulmetmez. Fakat irdei cziyye verdii iin
kulu mesul tutar. nsanolunun bir sanat se
ip, onu i olarak benimsemesi, onun irde ve
ihtiyarnn varlna kesin bir delildir. Byle
olmasasormaklzm:
10
(Mesnevi,1953),c.V,b.30983104
raf,23
12
(eytan)Dediki:"Beniazdrdndandolayben
deherhaldeonlariinyeryzndebezeyeceimve
onlarnhepsiniazdracam."(Hicr,39)
11
KazaveKaderRislesi17
Nedensanatveilerarasndabunusetin.
Ayrcabirisihrszlkyapsada,buAllah'ntak
diri dese, bana iki yumruk vurup da, bu
da Allah Tel'nn takdiridir, koy o aldn
yerine demez misin? Byle olmaynca; iyilik
yapanlarn yeri olan Cennetle, ktlk ve g
nah ileyenlerin yeri Cehennemi inkr neticesi
ortaya kar. Ksaca ahireti inkr etmek ve
dolasyla Allah Tel'y inkr, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemi inkr etmek ortaya
kard.Ozamaniinneticesinereyevarrd?...
Ezelde ne takdir edildii bizce bilinmediin
den,bizelzmolan,zahirensahipolduumuz
irdeyi, lhi emirler diresinde sarf et
mektir. Yni erden kap hayra komak iin
kudretimizisarfetmektir.Bizimiinmesuliyet
budur. Fakat ok defa istediimizi, mit etti
imizin aksine olarak, yapabileceimizi zan
nettiimiz bir isteimizi, yapamadmz d
nrsekkendiirdemizden dahakuvvetlibir
irdenintesirialtndaolduumuzuanlarz.te
mslman,hemkendiirdeveisteiylehare
ketedeceinekanidir,hemkendiirdesinden
daha kuvvetli olan irdei lahiyyenin yardm
na, himayesine muhta olduunu unutmama
ldr.Gafletetmemelidir.13
Binaenaleyh,AllahTelkulunirdeveihtiya
rn nereye sarf edeceini ilmi ezelisi ile bilir.
AncakAllahTeloiinvakiolacanbildiive
ylecetakdirettiiiinkulonuyapmayaihtiya
13
(Dr.MilaslsmailHakk,1343),s.6869
18AbdlmecdiSivsEfendi
14
TabakatlMutezile,
KazaveKaderRislesi19
KazaveKaderRislesi21
2Buszdoruvepekhakldr.Yani;birolay
karsnda,herhangibirihakkndakiisebebe
sarlr, tedbirinde kusur etmeyip tamamlar.
Beer olarak alacamz tedbir bittikten sonra
bu sz sylemek orada dorudur. te hakiki
bir mslmann inanc bu merkezdedir. nk
slm dininde kaderi inkr kfr olduu gibi,
cebirderecesindekadereitimattakfrdr.
Mesel: Bir adamn bir hastas var, hastasn
doktora gsteriyor, ilalarn alyor. Beern
gcnn yetebilecei btn tedbire bavuru
yor.Lakinnedoktorvenedeiltesiretmiyor.
Hasta lyor. Hakiki bir mmin ite o zaman;
kalbizayfkiileremahsusolan,beyhudetela
lara, manasz ztraplara lzum grmez. nsana
yakan metanet ve teslimiyetle, kazai
lhiyyeyerzagstererek;Neyapalm!Kader
byle imi der. Bu salim ve saf itikadn
tesiriyle, maruz kald musibetlerin karsnda
insan gibi durur. O musibetten dvnece deil
insanca mteessir olur. Demek ki bu sz
sebebe sarldktan, tedbirde kusur brakmadk
tansonrasylenirseozamandorudur.
Dnyadahibirakllyokturki,tarlasnekme
den,karsnageipotursunda,mahsulzaman
bol mahsul alma midinde bulunsun. Sebebe
sarlmadan neticeyi beklemek ahmaklktan
baka bir ey deildir. Allah Tel her eyi bir
sebebebalamtr.detullah15buminvalze
15
22AbdlmecdiSivsEfendi
recereyanedegelmitir.
Allah Tel unun bunun hatr iin detini de
itirmez. Sebebe sarlmadan neticeyi bekle
mek Kudreti lhiyyeyi kendi sefil emellerinin,
delice fikirlerinin meydana gelmesinde kullan
makgibi,kfrgerektirir.Buisefaydaszvebo
eylerleuramakgibidir.
Mevlnabumeselehakkndabuyurduki;
Senin ormannda senin baltan iliyor, dallar
seninbaltankesmektedir.Birdalyetitiriyor,
brn kesip atyor: Baltaya kar daln eli
var m? Ne gezer! Hi dal baltann elinden
kurtulabilirmi?Baltasenindir.Okudrethakk
iinkeremindenbuerilikleridzelt16
ZekiHAYRAN
ABDLMECDSVSEFEND
Kaddesellhsrrahulazz
Halvetiyye yolunun emsiyye kolu kurucusu
emseddn Sivs (Kara ems) kaddesellh
srrahlazzHazretlerininkardeieyhMuhar
remEfendininoludur.
smi Abdlmecd, knyesi Eb'lHayr, lakab
Mecdddn'dir.
iirlerinde eyh mahlasn kullanmtr. Sivs
nisbesiyle mehur olmutur. 1563 (H.971) se
nesinde Tokat'n Zile ilesinde dodu. 1639
(H.1049)senesindestanbul'daHakkayrd.
Kabrisaadeti,EybNiancas'ndakievininbah
esindedir.
smi Abdlmecd irvn hazretlerinin ismine
hrmeten konulmu olan Abdlmecdi Sivs
Efendi,kkyandanitibarenbabasndanilim
rendi. Yedi yana geldii zaman Kur'n
Kermiezberledi.AmcasemseddnEfendiden
(Kara ems) zhir ve btn ilimleri tahsil etti.
Arab ilimler, fkh, tefsir ve hadis ilimlerinde
yksek derece sahibi oldu. Kef Tefsri'ni
okutmas hususunda amcasndan iczet ald.
Uzun mddet amcas emseddn Sivs'nin
sohbetindekalpfeyzald.Tasavvufhakikatlere
kavuupyksekmaneviderecelereulat.Otuz
yana geldiinde amcas emseddn Efendi
24AbdlmecdiSivsEfendi
ona;
"Doru yolu gstermek sana ge vaki olur,
ama gyet gzel olur. Sen dier akranlarn
geip hepsinden yksek olursun." buyurarak,
Merzifon ve evresi ahalisine Allah Telnn
dininiveRaslllahsallallhaleyhivesellemin
gzel ahlkn anlatmakla vazifelendirdi. Sonra
emseddn Sivs hazretleriyle beraber Eri
seferine gidip, orada vefat eden Przde Vel
Efendinin yerine, Zile'deki Halvet Derghnda
vazifelendirildi.Buradainsanlaradoruyoluve
gzelahlkanlatmaklavetalebeyetitirmekle
megul oldu. 1604 senesinde Sivas'taki
emsiyyeDergheyhiveKaraems'indama
dRecebEfendivefatedince,onunyerinevazi
fesiniyrtt.limveirfandakihretiniduyan
Sultan nc Mehmed Han tarafndan stan
bul'a davet edildi. nc Mehmed Han,
Abdlmecd Efendiyi stanbul'a davet ederken,
kendielyazlarylaumektubuyazmlard:
"Fazlet ve kermet sahibi Sivasl Abdlmecd
Efendi!
Merhm amcan emseddn Efendinin, Eri
seferinde madd ve manevi ok yardmlarn
grdm. Dndkten sonra stanbul'da kalma
sn istemitim. Fakat o arzu etmeyince, ihti
yarl sebebiyle memleketine gitmesine izin
verdim.imdisizinsz,fiilvedierzellikleri
nizle ona tam olarak benzediinizi duydum.
stanbul'uterifinizicngnldenistiyorum.
Hatt erfim size ulat zaman ihmal etme
yesiniz."
KazaveKaderRislesi25
26AbdlmecdiSivsEfendi
KazaveKaderRislesi27
28AbdlmecdiSivsEfendi
Biribucahilehimaslahatsmarlamakim
Geeashbmarifnneolaimm
Ulemzeyyinegirdichelaatsald
Budrrisahayidnibozaneyfahriizm
Kfrilemlkdurubzulmiledurmasagerek
Sakneyahcihniyncihndrmdm
Tieihikmetilemezra'aima'delet
Meverettohumunusasuladimailemdm17
17
Sanamanspmgerek,mansbademmigerek?
DinDevletelyknedir,eyfahrikiram?
Devletkapsndaadamkayrlyor.Dnbirkere
Padiahm! Bir makama ehil olan adam m lzm,
yoksaadamamakammlzm?
Yurdumuzun birok yerlerinde halk zulm ve
eziyetaltndadr.Bukaranlnsebebicahillerinve
zalimlerinvaliolmasdr.
Sana birinci nasihatim, cahile i verme, Ehliyetli
kiilerdururkenonlarnegeirilirmi?
Devletlerivemilletleriayaktatutanadalet,ykan
dazulmdr.
Eline bilgi apasn al ve adalet tarlasn apala.
Sonradaotarlayameverettohumunaek.Bunun
bir an evvel yeermesi iin durmadan gzyalarn
ilesula...
KazaveKaderRislesi29
ylsonragrdbirryazerine,Mahpeyker
Ksem Sultan, kabrinin zerine bir trbe yap
trd.Butrbebugnmminlertarafndanziya
ret edilmekte, vesile edilerek yaplan dualar
kabulolunmaktadr.
Nakledilirki:
Mehmed Aa Camii mam Kefeli Ali Efendi
yleanlatr:Birgecegrdm,eyhbanakt
veirkinbirietti.Ertesignaarakmeclisine
vardm. mam Efendi, zlme, senin bana
gelen bana Hz. Ali kerremallh veche ile vki
oldu,dedi
***
[Nim, Sivs Efendi'nin IV. Murat'n yannda
byk iltifatlara nail olduunu, defalarca ko
numavesohbetlerindebulunduunu,pekok
ilerde padiahn huzuruna gizlice vardndan
bahsetmektedir ki, bu durum Sivs Efendi'nin
odnemdekipadiahyanndaki nfuzunugs
termesibakmndannemlidir.NazmEfendide
Sivs Efendi ile IV. Murat'n mnasebetlerine
dairunlarnaklediyor;
"Badat Fatihi Sultan Murat olduka sert
tab'atlvecebbarbiriidi.SebepsizyereSakar
ya eyhini, Rmeliye eyhi'ni, mevl ve
kuzttan pek ok kimseyi rf ve izafeti ile selb
edip, hususen eyhlislm Ahzde Hseyin
Efendi'yiehidetmiti.SivsEfendi'yidekendi
ifadelerine gre onbe kere ldrme niyetiyle
yanna davet etmi, ancak her seferinde Allah
Tel'nn emriyle bir gadab lh mani olmu,
30AbdlmecdiSivsEfendi
18
(GNDODU,1997),s.7677
NASHATLER
[Abdlmecdi Sivs Efendi "LetiflEzhr" 19
adl eserinde sadece muhiblerine deil, btn
inananlaramuhtasarolarakzikrettiinasihatle
rindeiseunlarsylemektedir:
"Kulun yapt amellerin en hayrls, i'lyi
er'i Muhammedi'de dikkati fikr ve iz'n
mtla' etmek ve ehli gayret olan mtedey
yinkullarlameveretetmektir.
Kulun iyi hli: kalbin maruz kald beer
havtrlar,nefsnvesveselervednyevistek
lerinsakinolduuzamandadr.
Kulun en gzel ibdeti ise: Allah Telnn her
hlinigrp,bildiinidnerekkendiniheran
O'nun huzurunda bilip ona gre edebe riyet
19
32AbdlmecdiSivsEfendi
etmesidir.
Her kimden hak sz iitse syleyeni brakp,
sze ve syletene bakp, Hak iin hak sz ka
bul edip huzursuz olmamaktr. Zira ulemnn
bykleriderlerki;
"Haksyleyiciler,Hakk dellllardr."uhlde
dellln ekline ve szne bakmayp, hak
metamabakponualmayagayretetmek,insaf
vebasiretehlininalmetidir.
Tmayplarnbakibirdir.KibrinbaiseHakk
'n emrine muhalefet ve tekebbr ve kavli
Hakk'aucbsatmaktr.
Cmle a'mli slihnn ba, sabr mahallinde
sabr ve er'a muvafk iddet ve gazap mahal
lindegazap,sevdiiniHakkiinsevip,sevmedi
iniHakkiinsevmemektir.
Herhldefikirveteemmletmedenbirisiile
mekmcibierveba'isinedamettir.
Halka bakp kendi aybn aramamak sebebi
ehvet ve tama' ve hubb ch20 ve ba'isi 21
humk22vehubbdnyvetemeddhdr.23
lmunutupdaimamertibidnyeviyetale
binde ve hasmndan intikam almak maslaha
20
Hubbucah:Makamvemansbsevgisi
Bais: (Ba's. dan) Gnderen. Sebeb olan. cab
ettiren.
22
Humk:Ahmaklk.Bnolmak.Aklazolmak.
23
Temeddh: Kendi kendini vme, beendirme;
bbrlenme.
21
KazaveKaderRislesi33
24
sebebifethiebvbbel:Belakaplarnnalma
sebebi
25
Hkkm:Hkimler,szsahipleri,devletadamlar.
26
Rahatkaplarnortabirriyzetilervetikahrve
faydal ilimle megul olmak, doru szl slih arka
dala yaknlk, kt arkadatan kanmak, gereksiz
szden skt, bo ve faydasz sz ve fiilden sakn
mak,emrmaiettekanat,dnyannfaniolduunu
daimafikrediphilesindenkorkmak,gafletperdesini
brnb lm unutan gafiller sohbetinden ka
mak, ehli Hakk olanlara tevazu', mtekebbir ve
zlim olanlara Hakk iin tekebbr, gzel huylu ve
34AbdlmecdiSivsEfendi
tatldilliolmak,halkncefasnasabr,elemveiddet
deminde rz ve tahamml, zarar vermeyen yiitlik
ve grd ayb rtmek mminin yerine getirmesi
gerekenilerdenolmaldr.
27
Mnbasit:inbisateden,yaylan,genileyen.
28
Tefsiri Srei Fatiha, Sleymniye Ktp. Mihriah
KazaveKaderRislesi35
iseunasihatlerdebulunmaktadr:
"her kim ki, gizli irkten ve imansz olmaktan
kurtulmak isterse son tahiyyattan sonra yahut
yetelkrsidennce:
yi bilin ki, Allah'n dostlarna korku yoktur,
onlarzlmeyeceklerdir. 29
Herkimdesabahakamyzkere
"Allah Tel'Dan baka ilh yoktur. O tekdir.
erkiyoktur.MlkO'nundur.Hamdonamah
sustur."
derseognvegeceeytndaneminolur.
Yineherkiminkalbinekfrveilhadlaalakal
bykvesveselergelirse,bilsinki,okiiAllah
Tel'ya yakn olmutur. Ve yine bilsin ki, o
vesvese slikin deil eytanndr. Kendisinin
olsakendikendinevesveseveripgamekmez
di.Bununilacgenzindenbirnesneyikarrgibi
tkrp,sonrakere;
30
SultnNo:300/2,vr.39b.
29
30
Yunus,62
LilheillalllhMuhammednSeyfllh
36AbdlmecdiSivsEfendi
Tel'nnrzasnamuhalifbykbirsuuvardr.
Onuaklnagetiriptevbeveistifaretmelisonra
kere
demelidir.31
Yinebuyururlardki:"Allah'mbenizenginlere,
idarecilere, yabanclara ve doktorlara muhta
etme. Ve beni sadece senin izzetine iltica et
tir." dusyla megul olan slik, devleti nsi
billh'a32nailolur.
Akam ile yats aras besmeleyle birlikte yz
kerefatihayokuyupmndediktensonra,"
31
"Oevveldir,sondur,zahirdir,btndr.AllahTel,
her eyi bilicidir. Allah Tel'nn adyla, Allah Tel
yeter.AllahTel'yatevekkl ettim.imionasmar
ladm.AzimolanAllahTel'danbakagvekuv
vetsahibiyoktur."
32
Allah Telnn yardmna balanmay nsiyet
edervegrr.
KazaveKaderRislesi37
Duasn okumaya devam eden kimse zahiri ve
batiniisteklerineular,hususenborluolanlar
borlarndan kurtulurlar." diye nasihatte bulu
nurdu.
Kul gndz ve gece yapt ibdet ve t'atten
hsl olan varl ve kibri yok etmek iin
teheccddensonrasecdeyevarp,krkbirkere:
"Sendenbakailhyoktur,senitesbihederim.
Benhakikatenzalimlerdenidim."34
deyip,sonraduederekkuvvetvetevfikAllah
Tel'nnaczveiftikrkendimindiyemlhaza
etmelidir.
33
34
Manevidler
Enbiya,82
38AbdlmecdiSivsEfendi
35
KMLMRDETABOLMANINGEREYE
SAHTEMRDEALDANMAMANINZARURET
AbdlmecdiSivsEfendi'yegrehenzbee
riyet evinden dahi dar kmamken "ruhani
mi'raca Hakk'a ulatm ve geri geldim" diyen
yalancdan klavuz edinenlerin sonu, helak ol
mak veya eytna gda olmaktr. nk ehli
snnet ulemsnn yolundan ayrlann hali zn
dklkvadisindehelakolmaktr.Eerbuitikadle
lrse cehennemde ebedi olarak kalaca mu
kadderdir. Onun iin mridler demilerdir ki,
"er'atinusulnyitirenHakk'aulamayag
yetiremez." u halde cahil olduu halde haki
kati bildiini iddia edenlerden eytandan daha
fazlakorkupkamaklzmdr.Ziracineytnlar
grlmez bunlar insan eytanlardr, grlr.
Onuniin"Bylecebiz,hernebiyeinsanvecin
eytnlarn dman kldk..."37 yetinde tehli
kelerine dikkat ekilerek, insanlar cinlerden
ncezikredilmitir.AbdlmecdiSivsyegre
mmi olan slike ncelikle gerekli olan kelm
okumak, ikinci olarak namazn artlar, nc
olarak da oru, zekt, talk ve kerahetlerle
alkalkitplarokuyuprenmektir.Ziramari
fet ve hakikat binas er'at temeli zerine
37
Enm,112
40AbdlmecdiSivsEfendi
38
Maide35
KazaveKaderRislesi41
ehtevhidinesrarndiyenbilmezbilendemez
Ma'rifsrrgftrndiyenbilmez,bilendemez.
Bir baka iirinde ise bu hususa iaretle Sivs
Efendiyleder
bilmekbilmemektiranbildim
Nednem(benbilmem)ilmiilekatkatoldum.
Sivs Efendiye gre byle kimselerin bir dier
zarar da, tabi olanlarna taassup yolunu gs
termektir.Nitekimonabuhusustauyanlarsair
meyih ve mridleri beenmez, nefislerine
uyarak ulema ve ehlullh sevmezler. Oysa
ulemaya muhabbet Kurn Kerime muhab
bettir, dmanlk ta yine Kurn Kerime
dmanlktr. Bunlar kesinde oturmu ve
uzletehlinedeta'neder,mridoaltmakiin
kadnlaraveocuklaraelverirler.Buradaslike
gereken nakdi kalbi semek, vene basirdir,
zemmedene krdr deyip, halkn hrmetini ve
saygsnHakk'danbilip,nefsindenbilmemektir.
nkhalknazzgrmesiilekimseazzolmaz.
"Kimizzetveerefistiyoridiyse,bilsinki,izzet
ve erefin hepsi Allah Tel'nndr..." Bu ma
kamda slike den dier bir husus da riyaset
vehretiterketmektir.Yanislik,tlibolmal
matlup olmamal, av olmal avc olmamal,
fakirolmalzenginolmamal,kulolmalsultn
olmamaldr.Bunlarebedisaadetsermayesidir
vevusulesebeptir.Aksiisetalihsizliktir.]39
39
(GNDODU,1997),s.235236
ESERLER
Mevln Celleddni Rm hazretleri, mnev
hl leminde, gelip Abdlmecd Sivs'ye; "Be
nim Mesnev kitabma erh yazmanz istiyo
rum." buyurdu. Abdlmecdi Sivs Efendi de
zrbeyanedip;
"H benim haddim deildir. Sizin inci gibi
szlerinizi erh etmek bir yana anlamaktan
acizim. Birok erhler yazlmtr. Bizim erhi
mize ne gerek var." deyince, Mevlana Hazret
leri;
"Onlardagzel,fakatszbakahlbakadr.
Benim Mesnev'mi erh etmek sizin gibi hl
sahibi, kelm ilminde ve tasavvuf marifetle
rinde yksek birisine gerekir." buyurdu.
Abdlmecd Sivs hl leminden beeriyet
leminednnce,emribirkagnihmaletmi
ti.BirgnyinehllemindeikenMevlnHaz
retlerizuhuredip;
"Size Mesnev'me erh yazn demedim mi?"
buyurdu. Abdlmecdi Sivs Efendi Hazretleri
zrbeyanetmekistediinde;
"Bizimdi sizitopuzileikazederiz." buyurdu.
Ertesi sabah padiah tarafndan iki asker gelip,
erhyazlmasnadairfermanveyzaltnsikke
KazaveKaderRislesi43
getirdiler.AbdlmecdiSivsEfendifermanda;
"Benim fazletli pederim, bu saat Mevln
hazretlerinin Mesnev'sine erh yazlmasn
emrediyorum.Bizdeemrolunduk."diyeyazl
olduunu grd. Hemen emre uyup erh yaz
maa balad. Mevln Celleddni Rm Haz
retlerininistediizellikte,nefisbirerhyazd.
"eyh" mahlasyla pek gzel iirler yazan
Abdlmecdi Sivs Efendinin birok kymetli
eserivardr.Bueserlerinbazlarunlardr:
1)FtihaTefsri,
2) Mesnev erhi: Mevln Celleddni Rm
hazretlerinin Mesnev'sine yazd ok kymetli
erhidir.
3)LezizlsrveLetiflEzhr,
4)MskllKulb,
5) erhun al Kasdei Mmiyye liMevln
CelleddniRm,
6)FezilSaltinNeb,
7)DrerlAkid,
8)Dvnlhiyyt,
9)erhuCezretilMesnev,
10)UmdetlMsteiddnfisSarf,
11)MeksidiAyniyyeveMesidiErvhTay
yibe ve Ayniyye: Bu eser eyh Yr Ali bin
Siyvu Divrii'nin KitblMeksidnNciye
filMebdei velMe velMe'd adl eserinin
erhidir.
12)KahrsSsflcminNfs,
13)MeydnlFrsnfKavidiFrisiyye.
14)rdeiCz'iyye,
15)HadsiErba'n.
KAZAVEKADER
RSLES
Hamd,ancakkendisineibadetetmemizi,yalnz
kendisineboyunememiziemredenAllahTe
l'ya olsun. Yerde ve gkte Ondan baka ilh
yoktur.
Salt ve selam, beeriyetin efendisi, mminle
rin izzet ve erefinin dayana olan Hz. Mu
hammed Mustafa sallallh aleyhi ve selleme
Onun line ve L lhe llallah ilkesinde
Onunlaittifakedenashabnaolsun.
Salt ve selmdan sonra; devlet erknndan
HakkaveAllahTelnn rzasnanail olanbiri,
bueyhiFakirden:
Ne olurdu, kaza ve kader hususunda rnek
bir eser yazsaydnz. Bylece de bizler helak
edenfrkavemezheplerirenirveAllahTe
l'nnrzasnkazanrdk.diyericaettiler.Hi
bir eye ilm sermayesi olmayan bu
fakirde:
Belki ihtimal ki olmaz... Yapamam deme
dim.Btnkuvvetvekudretinimemleketiiin
sarfetmeeazimliolanbufakirsahifeihat
KazaveKaderRislesi47
40
Ozamankihazrbilgilerimle
Vcudakesi,bedenini,kudretini
42
Ga:rtmek,setretmek,Baylmasnabakma
41
BURSALEYNNYAZDIM?
BuRisleyiyazmadakibtnmaksatvegayemi
uikihusustatoplamakmmkndr:
1 Kudret, izzet ve ikram sahibi kiilere kaza
vekaderinhakikatinibeyan,
2lediklerignahvekusurlar,noksansfat
lardan mnezzeh olan Allah Telya nispet
edilenedepsizisyankrlarreddetmektir.
Bumesele(kazavekaderdenbahsetmeiinin)
zorluu ve gl meydandadr. nk
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bu bahsi
konumaktan bizleri menetmitir.43 Edepsiz
43
EbuHreyreradiyallhanhylerivayetediyor:
Kader mevzuunda birbirimizle mnakaa etmekte
ikenRaslllahsallallhaleyhivesellemkageldi.
Okadarkzdki,yzkrmzlat.Hattayanaklarna
sankinarsklmt.Sonraylebuyurdu:
Size bu mu (kader mevzuunda ekimemi) emre
dildi? Veya bari size bununla m gnderildim? Siz
den nceki milletler, bu meelerle ekitikleri iin
helak oldular. Bu mevzuda mnazaa etmemenizi
ciddi ekilde sizden istiyorum. (Sneni Tirmizi,
Kitab'lKaderbab:1,2216)
KazaveKaderRislesi49
NEYAPMAKLZIMDIR?
lim, sahibi herkes bilir ki, bizim iin yaplmas
lzmikiivardr:
aKadereimanetmek,
bCebriyye mezhebinin syledii zulm ve
tehlikeliszlerdensaknmak.
Bizbuikianahususudayerinegetirmeklem
kellefizdir.
irkin olan eylerden ve Allah Tel'nn gaza
bndan korunmak iin orta yolu tutmaya mec
buruz.
Hatal olan grler arasndaki doruyu arat
rarak, amel etmek iin tebli edilen emirlerin
bizzat kendisine ulam oluruz. Bu hususta
Allah Teldan yardm ve rahmet, insanln
efendisi Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemdenefaatumarz.
AllahTelbilirancakEyMuhammedmmeti
ortabirmmetyapmzdr.44yetindenmak
sat, cezay gideren ve kalplerdeki manevi pas
44
Bakar,143
KazaveKaderRislesi51
46
45
Mecelle,27.Madde
Yani kaza ve kader hakknda konumaktan
Raslllahsallallhaleyhivesellembizimenetmi
tir. Dier tarafta ise Allah Telya zulm isnad
vardr. Bu iki meseleden birinciyi tercih ederek,
sileri susturmak lzmdr. Bu iki zarardan ikinciyi
semek umumi bir kaidedir. (Zarar eedd zarar
ehafileizleolunur)
46
TEVHDNMANASI
eyh Muhyiddini Arab kaddesellh srrahul
azz, Ftuhat Mekkiyesinde: Ehli Snnet
Mezhebinin htiyar seme dileme grnde
olduunu sylyor. Ciddi bir ekilde dnp
tefekkredersek,itikadmzsarslmaktankurtu
lur.Buradamellifikieittevhittenbahseder.
1HavassnTevhidi:
Buavamiincebirdir.Kamilkiilerinhayatbah
edentevhitleriAllahTelnnzatzerinehi
bir kusur kondurmamaktr. O'na kusur isnat
etmek irktir, kfrdr. Bu ise Allah Tel'nn
yok olduunu kabul etmektir. Hlbuki yokluk
tan, var olan bir ey ve var olan bir sfat nasl
meydanagelir?
htiyarettiCebrcebrile
Budururehliakniman
Cebrimmki,fiilitevhittir.
Beytihassnehasserkn.
Kmilinperblidirbukader47
Naksakesriblnoksan48
47
Perbl:Kanadnbyktyleri
KazaveKaderRislesi53
htiyaraslokudretetbi
Kudretehodvcutturbn49
Mahvvefenaehlininbileortadanyokolduu
birzamanda,kuldairadeveihtiyarnerdekalr,
fenamertebesinerdekalr?50
Ey eyh, sen ki bu sz sylyorsun, yle ise
pimanol.Maddikisvendenvazge.51
VeddveKahharolanAllahTelcezbezinciri
ve gamzenin, prangas ile kn kalbini tama
menyamaedip;kuvvet(beduyu)ordusuak
sultannn kuvvetli elinde malup olunca ken
dindengeipbaylr..Ozamanbukulunihtiyar
veiradesinerdekalr?52
48
kesribl:Kol
Hod:Kendi
50
Mahv:rf,adetveallansfatlarnkaldrlmas.
Fena: Kt ve yerilen sfatlarn yok olmasdr. Bu
hale gelince kul Allah Tel'nn makbul olur S
leymanUluda.KAYSERY..E.TasavvufNotlar
51
Farsaikibeytinmanalardr.
52
Rey ve tedbirin sebeplere yapmann semeresiz
ve neticesiz kalabileceine inanmann da Kaza ve
kadereinanmaolduunaHz.Mevlanakaddesellh
srrahulazzyleceiaretbuyururlar:
Firavunun, Allah Tel'nn Takdirini bozmak iin
tedbir meynnda yz binlerce ocuk ldrm
tr. Bu suretle Musa aleyhisselmn zuhuruna
mani olmak istemitir. Boynuna binlerce zulm
alm,binlercekanagirmitir.Fakatbtnbuted
birlereramenMusaaleyhisselmndoumunave
bymesine hem de kendi evinde rahata by
49
54AbdlmecdiSivsEfendi
2UmumunTevhidi:
AllahTelyacebirisnadtehlikesindeniddet
le kanmaktr. nk Allah Tel'ya zulm ve
ktlkisnatetmeksiedeptir.
eytan secde etmekle mkellef ve buna muk
tedir olarak yaratld halde secde etmedi.
BununktlnvesuunuiseAllahTelya
ykledi. eytann bu hareketi reddedildii gibi,
yapt ktlkleri Allah Tel'ya nispet edip:
Ne yapalm kader bu diyenlerde reddedilir.
nk bu gibi dnce ve itikatlar Allah Te
lnnhkmveadaletiniyokettiiiinbirnevi
inkrdr.BuyolAllahTel'yazlmisnatede
rekzalimmevkiinekoymaktr,Allahkorusun!
Hlbuki: Allah Tel kullarna zerre kadar
zulmetmez.53Kulununzerrekadarzulmve
kfrekaymasnaaslarazdeildir.nkbyle
olmasa,hayrAllahTelyaratr,erriyaratmaz
dememizlzmgelirdi.Hlbukihayrdaerride
Allah Tel yaratr. Her ikisinin de yaratcs
Allah Teldr. Bunlara dir pek ok yet ve
hadislervardr.Byleolmasabtnbuyetve
hadisleriinkrlzmdr,bukfrdr.
Bu meselede Hz. Ali Kerremallh veche yle
diyor: Kaderi, mutlak hkm ve zorlama,
kazay da, zorunlu ve lzm zannetmeyin. te
mesinemaniolamamtr.Demekki,dnyadakile
rin hallerini dndren Allah Tel deilse niin
haller dileklere aykr dnyor. (Mesnevi, c. 2, b.
763775)
53
Nisa,40
KazaveKaderRislesi55
54
Tevbe,120
Saffat,96
56
(Mesnevi,1953),c.1,b.1299
55
56AbdlmecdiSivsEfendi
57
Nisa,115
Beled,10
59
Yunus,25
60
Eb Musa'lEari radiyallh anh yle demitir:
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz
buyurduki:
"Allah Tel'nn benimle gnderdii ilim ve
hidyetin misali, bir araziye den yamur gibidir.
(Bilindii zere), baz araziler var, tabiat gzeldir,
58
KazaveKaderRislesi57
Bunlarhakknda:
manedipdeimanlarnzulmveirklekar
trmayanlar var ya ite korktuklarndan emin
olmak onlarn hakkdr. Hidyete erenler de
onlardr.61 buyrulduunu aklar. Bazlar da
buhidyettenveirattanyzevirirlerki,bun
lariin:
Semd kavmine gelince: Biz onlara doru
yolugsterdikdeonlar,krlhidyeteter
cihettiler.62
Dorusubizona,gerekyolugsterdik,ister
kreden mmin olsun, ister nankrlk eden
(Kfir)63
Hakk beyan etmek Rabbna aittir. Dileyen
suyukabuleder,bolbitkiveotyetitirir.Birksm
arazi var, mmbit deildir, ot bitirmez, ama suyu
tutar. Onun tuttuu su ile Allah Tel insanlar
yararlandrr:Busudankendileriierler,hayvanla
rn sularlar ve ziraat yaparlar. Dier bir araziye
dahaisabetederki,bunesututarneotbitirir.
Bu temsilin biri Allah Tel'nn dininde ilim shibi
klnanadelaleteder,bylesiniAllahTelbenimle
gndermi olduu hidyetten yararlandrr; yani
hemrenir,hemretir.Temsildenbiride,buna
iltifatetmeyenAllahTel'nnbenimlegnderdii
hidyeti hi kabul etmeyen kimseye delalet eder"
(Buhr,lm20;Mslim,Fedil15(2282).
61
Enm,82
62
Fussilet,17
63
nsan,3
58AbdlmecdiSivsEfendi
imanetsin,isteyenkfirolsun.64
Bu yeti kerimelerde, iyilik veya ktlk yap
mak irattan sonra kulun irade ve ihtiyarna
braklmtr.
O halde siz, ancak mslman olarak can ve
rin65 Bu yeti Kerimede Allah Tel, iman ile
lmeyi kulluun iareti kabul ediyor. Btn
bunlardanugereianlyoruzki:
Ey kullarm! Saadetin ve sapkln balang
cn, netice ve mayasn elinize verdim. rde
ve ihtiyarnz var. Eri ve doru yollar btn
vasflarylasizebildirdim.stereri,sterdo
ruolun.Onagrehesabaekilirsiniz.
EerAllah'ndinineyardmederseniz,O,size
zafer verir.66 yetinde ise; harpte dmana
galip gelmek iin Allah Tel'nn kelimesini
dininiykseltmekvebirdesevgiartkoulmu
tur.
NiyethalisolursaAllahTel,galibiyetverece
inivaadetmektedir:
u emrettiim yol; benim dosdoru yolum
dur. Hep ona uyun. Baka yollara ve dinlere
uyup gitmeyin ki, sizi Onun yolundan saptrp
paralamasnlar67
Bizeitaaturundamchadeedenlere,(ive
64
Kehf,29
Bakara,132
66
Muhammed,7
67
Enm,153
65
KazaveKaderRislesi59
68
Ankebut,69
Rd,27
70
nsan,30
71
Havssselime:salam,kuvvetli,eminhislerve
duygular.
72
Bu hususta zmirli smail Hakk Hazretleri yle
diyor:
nsann ister isteyerek, ister istemeyerek yapt
69
60AbdlmecdiSivsEfendi
EbussuudEfendibazkitaplarnda:Eerkullar
cebirolunsalard,(BirionlaraAllahtarafndan
zorlayaptrlsaidi)AllahTelnnfailimuhtar
olmamasgerekirdidiyor.
KAZAVEKADERNTARFLER
KelamkitaplarndaKazayletarifedilir:
Kaza:cmli73birhkmmanasnagelir.
Mesela: Umumi olarak btn insanlarn lece
inehkmetmekgibi:
Hernefislmtadacak...74Buyetikerime
bueitmanayabirdelildir.75
Kader:Tafsilibirhkmdr.
Mesela: Bir kulun falan gnde, filan yerde, fa
lansebeptenleceinehkmetmekgibi.Kader
kullaristidadnatabiidir.76
mamGazalirahmetullhialeyhdiyorki:
73
cmali:ksaca,topluolarak,tafsiltsz.
limrn,185
75
Kaza: Allah Tel'nn irde ve takdir buyurmu
olduueylerizamangelinceilimveirdesinemu
vafk olarak icad buyurmasdr. (.N. Bilmen, lmi
KelmDersleri,s.316,stanbul/1339).
76
Kader:Olacakeylerinzamanvemekn,vasflar
vehususiyetlerinivediertafsilatnAllahTelnn
bilip ezelde snrlayp ve takdir etmesidir. (a.g.e., s.
315)
74
62AbdlmecdiSivsEfendi
77
KazaveKaderRislesi63
Dil!Deminarabeyle,yakupcisminkebabeyle79
Dilcanmeclisinn,arapann,kitapnn...
nk: Allah Tel ne dilerse (onu yapar).
Bazsn mahveder, (vcuda getirmez. Bazsn
da) vcuda getirir. 80Ana kitap 81 O'nun nez
dindedir.82
BEYT:
YaratanHakkdr,ameliazmiiktizanefsindrr.
KabiliyyetverdiHakk,kulanmadn,koilleti.
EbulMuin Nesefi(hyt: Austos1310)buma
naybuekildeaklamtr.
Sonra, hayr ve erde seici olmann byk
nuruvebykfaydasvardr.
64AbdlmecdiSivsEfendi
BEYT:
CrmnefsenisbetedenlerFenFillaholur.83
BilkmiliHakktan,irahbekadanerbeti84
bubeytimdenihndreviliyasrr.85
Birkadehtir,doluiersenbulursunhaleti
Msranbiri,haylivarlnfniklar.
zzetssnduyup,komazkibirdennefhati.86
Biridahi,varederkmilikemlimeseni
Tev'emolurandainsanileKur'ansdeti.87
83
Crm:Gnah
Rah:Yol,
85
Nihan:Gizli,
86
Iss:Sahip,malik
87
Tev'em:kiz,kizsaadeti:Efendi
88
NisaSresi:78
89
Saffat,96
84
KazaveKaderRislesi65
90
66AbdlmecdiSivsEfendi
yaratlmlzmdr.96
Deryay gemee gemi gerek. Lakin dmenci
dmeniistediitarafayneltmeyip,bakatara
fa tutarsa yollunun hedeften uzakl artar.
Bylece byk tehlikeye dme ihtimali de
fazlalar. Burada su geminin midir, kendisine
davet eden zatn mdr, dmencinin midir?
Elbettebtnsudmencinindir.
Allah Tel u yeti kerime ile insanlar aka
cennetine,selametsahilinedavetediyor:
Allah selam evine Cennete arr ve o kimi
dilersedoruyolailetir.97
Burada Allah Tel insanlar kendisine davet
eden zattr. Dnya ise kapkara bir denizdir.
Gemi insanolunun cismi, kaptan (dmencisi)
ise,ruhtur.
yleiseeyinsanolu!Cisimgemisininyelkenle
rini Kurn Kerim rzgarna aarak O'nun
izdii rotada seyretmeye ve O daveti Zat'n
irdesine uygun olarak kullanmaya mecbur
sun!...
Bakabirrnekteuolabilir.limtahsiledenbir
renciye kitap ve defter kalem al diye bir
ka lira versen, o da bu paray bo yerlerde
harcasasukimindir?Parayvereninmi,yoksa
harcayan talebenin mi? Elbette ki rencinin
dir.
96
EYNSANOLU!
Vcudun paradr. Veren Allah Teldr. Sana,
Benim rzam iin harca, bana yaklamaya
vesileyap98diyeverdi.Senonugayeninhari
cindekullanrsansusenindir.Fakatfiiliniyara
tanAllahTeldr.
Hz.Alikerremallhvechediyorki:
Muhakkak Allah Tel bizi seim yapmada
serbest brakt.Bize emirlergnderdi. Bunlar
yapmak bizim iin bir saadettir. Nehiyleri ve
yasaklar, insanlar byk azap ve cezadan
korumak iindir. Bunlar gnahlardan korun
makiindir.AllahTelkulade,dezor
la kulluk ettirmez. Kulun isyan etmesi ise, Al
lah Telnn onu zapt etmeye gc yetmedi
indendeildir.Fakatazapvesevapzulmile
tercih bila mreccih99 sebepsiz tercih ile
olmasndiyedir.
98
68AbdlmecdiSivsEfendi
100
Enm,149
Eer nefis hidayet yoluna gitmeye gayretini
sarf etseydi, biz de bu hidyeti ltfederdik
(ANTAY,1962),c.2,s.735,Not:17
102
Secde,13
101
KazaveKaderRislesi69
103
Ankebut,69
Bakara,16
105
Tevbe,120
106
Hud,113
104
70AbdlmecdiSivsEfendi
107
ALLAHTELKULLARINANNAZABEDER?
Zulm eden (zalim), azim ve istei ile ve Allah
Telnnrazolmadfiiliilezulmemeyletmek
veonunlamnasebetkurmaksuretiilezalimlik
sfatn kazanr. Bu azim ve istekte ayrca bir
gnahtr.110 Bu zulm ilerse o da ayrca bir
gnaholarakyazlr.
110
BezzaziyevehyaiUlmiddindebyleyazldr.
MAZLUMLAR
nsanlar, bazen Allah Tel'ya kullukta hata
ederek, bazen da byk gnah ve crmleri
yaparakAllahTel'nnazabnamstahakolur
lar.SonraAllahTel
tebizzalimlerdenkimini,kimine,yapmakta
olduklargnahlaryzndenbylecemusallat
ederiz. 111 yetinin hkmnce, kyamete kal
madanbykbellarverir.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem buyurdu
ki;
Benim mmetim u mmeti merhumedir
Onlar iin ahirette azap yoktur. Ancak dn
yada bellar, zelzeleler ve katilliklerle azap
vardr.112
111
Enm,29(BalarnaValiediphakimyaparz.
Veyaonlaradostklarz)(ANTAY,1962),c.1,s.
205,Not:58
112
EbDavud,Taberi,Beyhaki;(Feyz'lKadir,c:2,
s.185)
BAKALARINZALMOLANLAR
Bunlarn bazlar amellerine gre cehennemlik
iken, zulme urayan birine yardm etmeleri
veya Allah Tel'nn dinini ykseltmek ve y
celtmek iim almalar sebebiyle; Allah Te
l'nnrahmetvecennetinelaykolurlar.
YadaAllahTelrahmetedipahiretekoyma
dan bir zalimi ona musallat ederek, mal ve
nefsine zarar getirerek veya byk bir semav
musibete uratarak ahiret azabndan kurtarr.
113
114
Cmiussair,c.2,s.146
Mide,33
KazaveKaderRislesi75
Buyetintefsirindebazmfessirler:
Zina, katillik ve hrszlk gibi gnahlar ileyen
biri,dnyadahadveyaksasilecezasngrse,
ahiret azab ondan dmez. te bu yet buna
delildirZirayetteAhiretteisebundanba
kaca pek byk bir azap vardr buyrulmakta
dr.bniHmamveZeylabugrmdafaa
ederler.
Birksmlimlerise:
Dnyada ekilen ceza had, gnah drr.
nk Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
ylebuyurdu:
Birkimsebirgnahilervecezasndnyada
ekerse, bu ceza gnahna keffaret olur.
Nihyesahibibunukabuletmitir.
Fakirin (Abdlmecdi Sivas Efendi) grne
gelince:
slam Dininden zorluk ve glk kaldrlp, bi
nas kolaylk zerine kurulduundan, ikinci g
r tavsiye ederim. Ayrca snnetle Kurn
Kerim yetlerinin neshedilmesi (Hkmnn
kaldrlmas) nin ahkm usulnde olmas akl
dankarlmamaldr.
ZALMERAHMETYOKTUR
"Zalimler iin rahmet yoktur. Cehennem ya
zlmtr. yle ise de; Ben onlara zalimlere
mhlet veririm. (Onlarn iplerini uzatveririm)
Benim ltuf yzmden kahrm, tahamml
edemeyecekkadaretindir.115
BuyetmucibinceAllahTel,zalimincezasn
birka gn tehir eder. Fakat sonunda mutlaka
cezalandrr.hmaletmez.Fakatbazmazlumla
ra gelen bela gnahlar sebebiyle olmayabilir.
Derecelerini ve mertebelerini ykseltmek se
bebiyledeolabilir.
115
raf,183
BEYTLER
Geleykgeinenmerdilfi116
yrenyok,deilsinmerdisafi.117
Habersorsanburhn118hcegnn119
Bulupturherdkkndanicekn.120
Belcisrini121gemeyincekmil
Velyetehrineolmadvsl
Bunuisterdiistini122Leyl
Niyazireolamecnunueyd.123
Shan124irininolurmukalbiyumuak.
Belkhuna125Ferhadolmadak.126
116
Merdilfi:Lafzanadam
Merdisafi:Safkii
118
Rah:Yol
119
Hcegn:Hocalar
120
Kn:Maden
121
Belcisrini:Belkprsn
122
stin: Allah Tel'dan baka kimsenin minneti
altna girmemek, gnl tokluu; elindekini kfi bul
mak; zenginlik istemek; muhta olmayp zengin
olmak;nazlanmak;byklenmekvegururlanmak.
123
eyda: f. Tutkun. Divane. * ok sevgiden hsl
olanhal.
124
Shan:f.Sz,kelm.Kavl,lfz.
117
78AbdlmecdiSivsEfendi
Harimi127Kbedeolurmumihman128
Yolundaekmeyenhrmugaylan129
Musallatetmedinherbtemizi130
Habibevermedi,nasrazizi.
Sahabeolmadndrndanihra
DemediSdkn131anlaragza.
Bel132kolanlarnicena
Beltrine133oldularnne.
SnklarsarcdrRabbiCebbr
Snkolsevdiimtkisanayr
Beyim,akevvelizahm134beldr
Velencameltafveatadr
Duyanlarbugamnzevksafasn
Braktlarfenamlknhevsn.
Ulularder;ezelbenzergmna,135
Anntrinehalkolmuniane.
Kazaevgnna136topolmuinsan
125
Kh:f.Da.
ak:f.Yark,atlak,yrtma.Kl,bakgibiey
lerinsesleri.Sabahvaktibeyazl.Kkpencere.*
Hazr.Amde.
127
Harm:Herkesin giremiyecei, dokunmyaca
ey.Haramdairesi.*erik.*Birkiininolup,baka
snnduhulvetaarruzundanmasunyer.*Haclarn
MekkeiMkerreme'degiydiklerilibas.
128
Mihman:f.Misafir.
129
Hr mugylan: lde yetien bir nevi dikenli
al.Devedikeni.
130
Btemiz:Kirli
131
Raslllahsallallhaleyhivesellem
132
Beli:f.Evet.
133
Tir:f.Ok.
134
Zahm:Yara,ceriha.
135
Gman:f.Zan.Tahmin.Sanmak.phe
126
KazaveKaderRislesi79
rdetten137yaarstnebaran.138
Olaydnderdidinindenhaberdr,
negirmeyeydigammayar139
Asel140iindeyatanmumprnz141
Neategammvaranda,nehodkz142
Kaanemi143olsa,ateolsaba
Eredd144semya,yereba
Duyanngammbirdirikiolmaz.
Efendi,birgnldeikismaz145
Gammdnyadeildir,hksrn146
Refiki147olmadeildir,payidarn.148
Deilsinimdihalindenhaberdr
Veli,hulkuma149gelsemurgitayyar150
Busrranlayanlarzara151dt
136
80AbdlmecdiSivsEfendi
Acebvrehobzaradt
Rakbvemuhtesibtir152incekldan
Ururbr153gavs154tir155ilegznden
Yerindedirvefas,hemcefs
Duyanatatldrgamubels
Tlsm156cismiinsanznesrdr.
Zuhurukesret157pinhn158birdir.
Cihansuretolmubirmuamma159
Nefehmetsin,160negrsnandam?
Netarfa161katradr,ummanasmaz
152
KazaveKaderRislesi81
Negnezerredir,tbna162smaz.
Acebcbesandk163muhaffel164
cazetsizkimisevurmazel
Acebcbe165fka166olubdur.
Dkayt167uiitlak168olubdur.
Benimcangaribimolakurban
AnakimsrrHakkedeiz'an.169
Demekhalkzulmemstahak170oldu
Sanmakimzulmeden,muhik171oldu.
Hangimezheptevardururbukelm?
Kihellola,bazzulmharam?
Bunueytanavne172dersetti
Dillerinebuah173gars174etti.
162
Tbn:f.Ikl.Parlak.*Parlayangne.
Zannettik
164
Haffe:(C.:Hff)ulhalarnbezsardklaraa.
165
Acube: Tuhaf kimse; mecaz:Tuhaf, allmadk,
garipey.
166
Afak:Ufuklar.Yerlegnbirletiigibigrnen
uzakdire.
167
Kayt:Balamak
168
Itlak:Salvermek.Brakmak
169
z'an.Basiret.Anlay.*Teslimolupitaatetmek.
*Akl.Zek.nan.drak.Bilmek.
170
Mstahak: Hak eden, hak etmi. * Kendisi ka
zanm.
171
Muhik:Hakl,doru.
172
Avane:yardmclar.
173
h:Dal,budak
174
Gars:Aafidandikmek.*Dikilmifidan.
163
82AbdlmecdiSivsEfendi
Hasrdreyne175mazhar176oldular.
Semmizakkumdur177buhisemer178
KerbeldaehidolanAHI179
Mstahaksanmazulmevallahi.
EYHYAagzn,uyarcanan,
tikatasldr,Mslmann.
175
Dreyn:herikidnya.Dnyailehiret.
Mazhar: sahip olma, nil olma, ereflenme, ka
vuma,ortayakmavegrnmeyeri.
177
Semmizakkum:Zakkumzehri
178
Semer(e):Meyve,yemimahsul.Verim.Netice.
179
Hz.Hseyinaleyhisselm
176
TKADDADRTMEZHEPVARDIR
Perdeler kaldrlnca itikat da drt mezhep ol
duugrlr.
1Kaderiyye:
Kaderi tamamen ortadan kaldrrlar. Btn
fiillerindekulunserbestolduunusylerler.Kul
fiilinin yaratcsdr Sahih hadiste Raslllah
sallallhaleyhivesellembunlariin:
mmetimin mecusi (atee tapan) sidir180
itabn181laykgrmtr.
2Cebriyye:
Bunlar kulun iradesini (yiyiktden seme
hassasn) tamamen ortadan kaldrmlardr.
Sadecekadereitimatetmilerdir.Suvegnah
180
Hadisi erifin tamam yledir: Kaderiyye
mezhebibummetinmecusileridir.Hastalanrlarsa
onlar ziyaret etmeyin, lrlerse cenazelerinde
bulunmayn. (Sneni Ebu Dvud, KitbsSnne,
Bab'lKader.c.4,s.222)
181
tab: Tekdir etmek. iddetle hitab etmek. Azar
lamak. Terslemek. Paylamak. Rencide etmek. Darl
mak.
84AbdlmecdiSivsEfendi
larneytangibiAllahTel'yanispetetmiler
dir.Bucihettenbatldrlar.
3Mutezile:
Bunlaruyetikerimeyiinkrederler.
De ki, iyi ve kt hepsi Allah tarafndandr.
182
182
Nisa,78
Fussilet,42
184
Hodbin:f.Hodbinlik.Kendimenfaatvelezzetini
dnmek
183
KazaveKaderRislesi85
185
AllahTelbirkulukryaratp,sonragryoksa
sanaazapederimveyasaredipiityoksasana
azap ederim, ya da dilsiz yaratp sonra konu
yoksa sana azap ederimdemeyecek kadar dil ve
merhametlidir.(Sadeletireninnotu:ZekiHayran)
186
Tevfk:AllahTel'nnkulunayardmetmesi.
187
Myessir:Kolayyapan,teshileden,kolaylatran.
188
Mchede:cihadetme,dindmanlarnakar
koyma,arpma,urama,alma.
189
Akebut,42
86AbdlmecdiSivsEfendi
Bizcehennemikfirlerebirzindanyaptk.190
Eer Allah Tel kul iin nimet hkmetse, bu
nimetini artrmas iin kr ile karlamak ge
rekir.
krederseniz, elbette sizin nimetinizi artr
rm.191Buyetikerimebunadelildir.
Eer Allah Tel kul iin iddet ve bel ile h
kmverse,sevinmekvesevapalmakiinsabr
ilekarlamaklzmdr.nk
AllahTelsabredenlerisever.192
Ancak sabredenlere mkfatlar hesapsz
denecektir.193 yetleri ise bunu anlatmakta
drlar.
(Kaza ve Kader konusunu tahkik eden hakiki
mrid, mdakkik 194 ve fziletli Abdlmecdi
SivsEfendinindeerliRislesisonaerdi.Allah
Tel rahmetiyle yarglasn. Gemilerine ac
yp, torunlarn hayra ve iyilie ulatrsn.)195
190
sra,8
brahim,7
192
lmran,146
193
Zmer,10
194
Mdakkik:incedeninceyedikkatlearatran.
195
(BugzelvezlRSALE,gnahkrmerbniel
Hac lyas es'Sivs tarafndan, hicri 1050 tarihinin
Muharrem aynn ortalarnda yazld.) Allah Tel
rahmeteyleye
191
KazaveKaderRislesi87
NDEKLER
GR.................................................................3
N S Z ......................................................5
TAKDM.............................................................9
KULUNFLLER...............................................12
1MutezileMezhebi:..............................12
2Cebriyyemezhebi:................................13
3EhliSnnetvelCemaatMezhebi:.........14
NE YAPALIM KADER BYLE M SZNN
MANASI..........................................................20
ABDLMECDSVSEFEND........................23
NASHATLER...................................................31
KML MRDE TAB OLMANIN GERE YE
SAHTE MRDE ALDANMAMANIN ZARURET
........................................................................39
ESERLER.........................................................42
BURSALEYNNYAZDIM?.........................48
NEYAPMAKLZIMDIR?..................................50
TEVHDNMANASI.........................................52
1HavassnTevihidi:................................52
2UmumunTevhidi:.................................54
KAZAVEKADERNTARFLER.........................61
88AbdlmecdiSivsEfendi
EYNSANOLU!..........................................67
ALLAH TEL KULLARINA NN AZAB
EDER?.........................................................71
MAZLUMLAR...............................................72
BAKALARINZALMOLANLAR..............73
DNYADACEFASINIEKENEAHRETTEAZAP
VARMIDIR?................................................74
ZALMERAHMETYOKTUR.........................76
BEYTLER.....................................................77
TKADDADRTMEZHEPVARDIR.............83
1Kaderiyye:.............................................83
2Cebriyye:...............................................83
3Mutezile:..............................................84
4EhlSnnetvelCemaat:......................84
KAYNAKA......................................................89
KazaveKaderRislesi89
KAYNAKA
ANTAYHasanBasriKur'nKerimveMeliKerim
[Kitap].stanbul:[s.n.],1962.
Dr. Milasl smail Hakk Hakikat slm [Kitap].
stanbul:HillMatbaas,1343.
GNDODU Yrd. Do. Dr. Cengiz Abdlmecd
Sivs'nin Hayat, Eserleri ve Tasavvufi Grleri
[Dergi]. Erzurum: Atatrk niv. lhiyat Fak.
TasavvufAnabilimDal,63445DoktoraTezi,,1997.
zmirli smail Hakk Yeni lmi Kelm [Kitap].
stanbul:[s.n.],1339.
Mesnevi trc:Veled ZBUDAK Mevlna Celleddin
Rumi[Kitap].stanbul:[s.n.],1953.
SultanVeledbtidaname[Kitap].Tahran:[s.n.].
SultanVeledtrc:MelihTARIKAHYAMaarif[Kitap].
Ankara:[s.n.],1949.