T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

DREKSYON SSTEMLER

ANKARA 2005

NDEKLER
AIKLAMALAR...................................................................................................................iii GR........................................................................................................................................4 RENME FAALYET-1................................................................................................... 5 1. DREKSYON SSTEMLER........................................................................................... 5 1.1 Grevleri.........................................................................................................................5 1.2. Genel Yaps...................................................................................................................6 1.3. Direksiyon Usulleri........................................................................................................7 1.3.1. Bamsz n Sspansiyon in Direksiyon Balants...........................................7 1.3.2. Sabit Aksl Tip Sspansiyon in Direksiyon Balants....................................... 7 1.4. Direksiyon Sisteminin Paralar................................................................................... 8 1.4.1. Direksiyon Simidi...................................................................................................8 1.4.1.1. Grevi..............................................................................................................8 1.4.1.2. Yapsal zellikleri...........................................................................................8 1.4.2. Direksiyon Mili ve Kovan (Kolonu)..................................................................... 8 1.4.2.1. Grevi..............................................................................................................9 1.4.3.1. eitleri......................................................................................................... 10 1.4.3.1.1. Mekanik Direksiyon Dili Kutular............................................................10 1.4.3.1.2. Hidrolik Yardml Direksiyon Sistemleri...................................................11 1.4.3.1.3. Elektrik Yardml Direksiyon Sistemleri....................................................11 1.4.4. Direksiyon Amortisr......................................................................................... 12 1.4.5. Komuta Kolu (Pitman)......................................................................................... 12 1.4.6. Rotlar ve Rot Balar............................................................................................ 13 1.4.7. Deve Boynu.......................................................................................................... 14 1.4.8. Direksiyon Mafsal............................................................................................... 14 1.4.9. Avare Kol............................................................................................................. 14 1.4.10. Hidrolik Direksiyon Pompas............................................................................. 15 1.2. MEKANK DREKSYON SSTEMLER..................................................................... 15 1.2.1. Genel Yaps......................................................................................................... 15 1.2.2. almas.............................................................................................................. 16 1.2.2.1. Kremayer ve Pinyon Tipi Direksiyon Dili Kutusu...................................... 16 1.2.2.2. Dner Bilyeli Somun Tipi Direksiyon Dili Kutusu.....................................16 1.2.3.Dezavantajlar........................................................................................................ 16 UYGULAMA FAALYET...................................................................................................17 LME VE DEERLENDRME....................................................................................... 19 RENME FAALYET-2................................................................................................. 21 2. HDROLK DREKSYONLAR.....................................................................................21

2.1. Genel Yaps.................................................................................................................21 2.2. almas..................................................................................................................... 23 2.3. Hidrolik G Yardml Direksiyonlar..........................................................................26 UYGULAMA FAALYET...................................................................................................27 LME VE DEERLENDRME....................................................................................... 29 RENME FAALYET-3................................................................................................. 31 3. ELEKTRK YARDIMLI DREKSYON SSTEMLER.............................................31 3.1. Direksiyon Sistemlerinin Arzalar ve Belirtileri.........................................................31 3.2. Direksiyon Sitemlerinde Pasif Gvenlik nlemleri.....................................................38 3.3.Elektro Hidrolik Yardml Yn Kontrol (Direksiyon) Sistemleri.................................. 40 3.4. Drt Tekerlek Yn Kontrol Sistemleri......................................................................... 47 3.5. Elektro Mekanik Direksiyon Sistemi............................................................................47 UYG.................................................................................................................................... 56 ULAMA FAALYET...........................................................................................................56 LME VE DEERLENDRME....................................................................................... 58 MODL DEERLENDRME............................................................................................ 59 KAYNAKLAR.......................................................................................................................61

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Direksiyon sisteminin n dzen ve lastiklerin bakm ve onarmn yapmak. GENEL AMA Direksiyon sistemini bakm ve onarmn yapabileceksiniz. AMALAR 1. Mekanik direksiyon sisteminin bakm ve onarmn ara katalog deerlerine ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz. 2. Hidrolik yardml direksiyon sisteminin bakm ve onarmn ara katalog deerine ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz. 3. Elektrik yardml direksiyon sistemin bakm ve onarmn ara katalog deerine uygun olarak yapabileceksiniz. ORTAM: Atlye, iletme, internet ortam, teknoloji snf, ktphane, yetkili otomotiv servisleri, mesleki eitim merkezleri ve meslek odalar. DONANIM: asi ve g aktarma atlyesinde bulunan mekanik hidrolik ve elektrik yardml direksiyon sistemlerinin materyalleri, otomotiv teknolojisine uygun takm sehpas ve takmlar. Projeksiyon ve bilgisayarlar. Bu modlde bulunan her bir faaliyetin sonunda kendi kendinizi deerlendirebileceiniz, lme aralarna yer verilmitir. Okulunuzun otomotiv blmnden ve otomotiv sektr temsilcilerinden faydalanarak yapacanz uygulamalar ile kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda yeterlilik kazanmlarnz len lme arac size uygulanacaktr. 5250T0013 Otomotiv Teknolojisi Alan Otomotiv Alan Tm Dallar Direksiyon Sistemleri Direksiyon sisteminin periyodik bakmnn, kontrolnn, ve onarm yntemlerinin gsterildii bir retim materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

GR GR
Deerli renci, Otomotiv dnyas deien teknoloji ile birlikte srekli gelimektedir. Gelien bu teknolojinin aralara uyarlanmas ile ara zerindeki sistemlerde deiikler olmaktadr. Bu modlle teknolojik gelimeleri takip ederek kendinizi srekli yenileyeceksiniz. Aracn srcs arac istenilen tarafa sevk ve idaresini yapmak ister. Bu ihtiyac direksiyon sistemi salar. Tatlar kullanm amacna gre kendi aralarnda ksmlara ayrlmaktadr. Aracn toplam yk ve alma artlarna bal olarak yere iletilmektedir. Bu ykle beraber dn hareketinin src tarafndan gerekletirilmesi olduka zorlamaktadr. Bu zorluluun ortadan kaldrlmas iin direksiyon sistemleri gelitirilmitir. Bu gelime dorultusunda direksiyon sistemine teknolojiye paralel olarak direksiyon sistemine yardmc ek niteler eklenmitir. Eklenen bu yardmc niteler dorultusunda srcnn direksiyona olan hakimiyeti kolay ve zahmetsiz olmas salanmtr. Bu modl baar ile tamamlarsanz katlmc; direksiyon sistemi eitlerini paralarn sistemin periyodik bakmn ve arzalarn standartlara uygun olarak kendi banza analiz ederek ve yorumlayarak zmleyebileceksiniz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Mekanik direksiyon sisteminin bakm ve onarmn ara kataloguna ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Karayolu zerindeki motorlu tatlarn nasl komuta edildiini gzlemleyiniz. Okulun otomotiv blmnde ve motorlu tatlarda kullanlan ynlendirme sistemlerinin hareket iletim akn izleyiniz. Yukardaki aratrma sorularn rapor halinde snfnzda sunmak zere hazrlaynz.

1. DREKSYON SSTEMLER
1.1 Grevleri
Direksiyon sistemi aracn istenilen yne kolay ve zahmetsiz ynlendirilmesine olanak salar. Direksiyon sistemi bir bakma aracn klavuz ve yol gsterici sistemidir. Ara dar ve virajl yollarda srlrken direksiyon sistemi n tekerlekleri abuk, kolay ve muntazam bir ekilde evirebilmelidir. Direksiyonu evirmek iin uygulanacak kuvvet, olumsuz bir etken yok ise fazla olmamaldr. Ara dn ilemini tamamlandktan sonra direksiyon simdi dz konuma src fazla efor sarf etmeden dnebilmelidir. Bozuk yol yzeyinden gelen darbelerin direksiyon hakimiyetinin kaybedilmesine neden olmamaldr.

ekil 1.1: Direksiyon Sistemi

1.2. Genel Yaps

Srcnn direksiyon simidine uygulad evirme hareketi ,sistem tarafndan n tekerleklerin ynlendirilmesinde kullanlmaktadr. Ayn zamanda sistem, srcye yol durumu ve ara dinamii hakkndaki bilgileri de aktarmaktadr. Gelien teknoloji ile birlikte aralara eklenen sistemlerden dolay arlklar artmtr. Ayn zamanda ara hzlarnda da art olmutur. Daha fazla g kullanma gerei duyulmutur. Uzun sre kullanlan sonsuz dili sistemlerinin yerini hafif ve abuk tepki veren sistemler almtr. Direksiyon sistemi srcnn n tekerlekleri evirerek ynlendirmesi iin tasarlanmtr. Bu i direksiyon simidinin src tarafndan dndrlmesi ile gerekletirilir. Direksiyon simidinden tekerleklere kadar uzanan btn para ve balantlar bu sistemi oluturur. n tekerlekler aracn gidi ynn bulmasna yardmc olmaktadr. Tekerlekler direksiyon deve boynu ya da dingil balar tarafndan tanmaktadr. Direksiyon, deve boynu yada dingil balar salncak kollarna mafsallarla balanmtr. Kresel mafsallar dingil bann saa sola dnmesine msaade eder. Tekerlekler de dingil balarna tespit edilmi olduklarndan dingil bann ya da direksiyon deve boynunun saa sola hareketi tekere de ayn hareketi yaptrr ve bylece ara istenilen yne sevk edilmi olur.

ekil 1.2:Kremayer Direksiyon Dili Kutusu

Basit bir direksiyon sistemi; direksiyon simidi direksiyon dili kutusu, rotlar, direksiyon deve boynu kollar ve tekerleklerden ibarettir. n tekerlekler, n akslar zerindedir. n akslarda balk pimi yada kresel mafsallar zerinden salncak kollarna, dier taraftan da rotlara balanmlardr. Direksiyon simidi herhangi bir yne dndrld zaman, direksiyon dili kutusunun iindeki sektr dilisi komuta kolunun saa ya da sola hareket etmesine yol aar. Komuta kolunun bu ileri geri almas direksiyon deve boynu zerinde etki yapar ve direksiyon deve boynunu ya da dingil ban iter veya eker. Bunlara bal olarak tekerlekler istenilen yne doru dnmeye zorlanr ve bylece istenilen ynde hareket eder.

1.3. Direksiyon Usulleri

Direksiyon balants rotlarn bir birleimidir, ve kollar direksiyon dilisinin hareketini sa ve sol n tekerleklere aktarr. Direksiyon balants, direksiyon simidinin hareketini n tekerleklere, sr esnasnda aa yukar hareket etmelerine ramen aktarabilmelidir. Bunu temin etmek iin de eitli tipte balant ve mafsallar tasarlanmtr. Yaplan tasarmn uygunluu lsnde sr de istikrarl olacaktr. 1.3.1. Bamsz n Sspansiyon in Direksiyon Balants Sa ve sol tekerlekler birbirinden bamsz olarak aa yukar hareket ettiinden deve boynu arasndaki mesafe farkl olacaktr. Yani bir rot her iki tekerlek balantsnda kullanlrsa tekerleklerin aa ve yukar hareketinde toe-in bozulacaktr. Bu nedenle bamsz sspansiyon tipler iin direksiyon balantsnda iki rot kullanlr. Bir uzun ara rot ile balantlar vardr.

ekil 1.3: Mekanik Direksiyon Sistemi

1.3.2. Sabit Aksl Tip Sspansiyon in Direksiyon Balants Sabit aksl tip sspansiyonlar iin direksiyon balants komuta kolu (pitman), ksa rot, uzun rot, deve boynu ve rot bandan ibarettir. Sabit aksl tip sspansiyonlarda ara gvdesinin dikey hareketleri tekerlek izinin (sa ve sol tekerlekler arsndaki mesafe) deimesine neden olmaz. Bylece sa ve sol deve boynu tek bir uzun rot ile balanabilir. Direksiyon dilisi aseye montaj edildiinden ksa rot deve boynuna baldr, sspansiyonun yaprak makaslarnn hareketi ile ksa rotun her iki ucundaki kresel bir mafsal ile aa yukar hareketine msaade edecek ekilde donatlmtr.

ekil 1.4: Sabit Aksl Tip Sspansiyon in Direksiyon Balants

1.4. Direksiyon Sisteminin Paralar

Ynlendirme hareketleri direksiyon simidi, direksiyon mili, direksiyon dili kutusu ve direksiyon balant kolu yardmyla n tekerleklere iletilmektedir. Direksiyon simidinin dairesel hareketi direksiyon mili vastasyla direksiyon dili kutusunda bulunan istavroz dilisine iletilmektedir. Direksiyon mili aracn gvdesine tespit edilmi olan direksiyon kolonu borusu ile desteklenmektedir. Srcnn ynlendirme hareketlerinin tekerleklere iletilebilmesi iin eitli paralara gereksinim duyulmaktadr. Bu paralar aracn tipine bal olarak farkllk gsterebilmektedir. 1.4.1. Direksiyon Simidi 1.4.1.1. Grevi Direksiyon simidi srcnn uygulad hareketi direksiyon milinin dnmesini salar. Pasif emniyet sebeplerinden dolay gnmzde daha ok emniyet direksiyon simitleri kullanlmaktadr. Src, direksiyon simidi vastasyla sr ynn deitirir. Ayrca srcye sabit sr ve viraj tutuu iin bir his salar ve emniyetli kullanm salar. 1.4.1.2. Yapsal zellikleri Daha ok hafif metal alamlarndan yaplr. zerlerine rt malzemesi kullanlarak srcnn daha iyi bir ekilde direksiyon simidini kavramas salanr. 1.4.2. Direksiyon Mili ve Kovan (Kolonu) Direksiyon mili sabit ve ayarlanabilir olmak zere iki eittir.

ekil 1.5: Direksiyon ve Mili

1.4.2.1. Grevi Direksiyon siminden direksiyon dili kutusuna g aktarmn salar. Baz aralarda koruma iin bir direksiyon kolonu borusu ile kapldr. Direksiyon mili ve etrafn saran direksiyon kolon borusu direksiyon stunu olarak adlandrlr. Direksiyon kolonu direksiyon simidinin hareketini direksiyon kutusuna ileten ana direksiyon mili ile bu mili gvdeye balamaya yarayan kolon borusundan olumaktadr. Direksiyon kolonu zerinde ayn zamanda herhangi bir kaza annda darbeyi snmleme mekanizmas da yer alr. Bu mekanizma bir arpma annda srcnn zarar grmesine neden olabilecek darbeleri emer. Kolon gvdeye krlabilir bir braket ile balanmtr. Bir darbe geldiinde bu braket krlarak darbeyi snmler. Direksiyon ana mili direksiyon dili kutusuna kayc mafsal veya mafsal istavrozu ile balanmtr. Bylelikle yoldan direksiyon kutusu vastasyla gelen titreimler direksiyon simidine azaltlm bir ekilde iletilir. 1.4.3 Direksiyon Dili Kutusu Gnmzde en ok iki eit direksiyon dili kutusu kullanlmaktadr. Kremayer ve dner bilyal direksiyon dili kutular daha ok kullanlmaktadr. Direksiyon simidi zerinden verilen dairesel hareketi dorusal harekete evirerek direksiyon balantlarna iletir. Hareketin iletilmesi srasnda dndrme kuvvetini artrarak srcye kolaylk salar. Srcnn, direksiyon simidine uygulad dndrme kuvveti dililer tarafndan oaltlr ve rot balantlar aracl ile dingil balarna ve tekerleklere iletilmesine yardmc olur.

1.4.3.1. eitleri 1.4.3.1.1. Mekanik Direksiyon Dili Kutular Direksiyon dili kutular direksiyon simidi zerinden verilen dnel hareketi dorusal harekete evirerek direksiyon balantlarna iletir. Hareketin iletimi srasnda dndrme kuvvetini artrarak srcye kolaylk salar. Srcnn dndrme kuvveti dililer tarafndan oaltlr ve rot balantlar aracl ile dingil balarna ve tekerleklere iletilir.

ekil1.6: Kremayer Tip Direksiyon Dili Kutusu

ekil 1.7: Dner Bilyeli Direksiyon Dili Kutusu

10

1.4.3.1.2. Hidrolik Yardml Direksiyon Sistemleri Hidrolik yardml g direksiyonlar direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak ve srcye arac daha kolay bir ekilde sevk ve komuta etme imkan vermek zere dzenlenmitir. Bunu gerekletirmek iin direksiyon dili kutusunda meydana getirilen kuvvetin artrlmas gerekir. Bunun iin hidrolik basncndan yararlanlmtr.

ekil 1.8:Hidrolik Direksiyon Sistemi

1.4.3.1.3. Elektrik Yardml Direksiyon Sistemleri Elektrik yardml direksiyon sistemi src tarafndan evrilen direksiyonu bir elektrik motoru araclyla destekler. Bu motor gerekte bir sonsuz diliyi hareket ettirir.

ekil 1.9: Elektrik Yardml Direksiyon Sistemi

11

1.4.4. Direksiyon Amortisr Direksiyon amortisr asi ve direksiyon balantlar arasnda direksiyon simidine tekerleklerden aktarlan titreim ve yol darbelerini snmler.

ekil 1.10: Direksiyon Amortisr

1.4.5. Komuta Kolu (Pitman) Komuta kolu direksiyon dilisinin hareketini ksa rota aktarr. Kolun daha byk ucu direksiyon dilisinin sektr miline ince frezelidir ve bir somun ile balanmtr. Kolun kk ucu ise ksa rot kresel mafsal ile balanmtr.

ekil 1.11: Direksiyon Komuta Kolu

12

1.4.6. Rotlar ve Rot Balar Uzun Ara Rot Komuta kolu ve sa sol rotlara balanmtr. Komuta kolunun hareketini rotlara aktarr. Uzun ara rot avara kola da baldr.

ekil 1.12: Uzun Ara Rot

Rot Kremayer ve dnerbilyeli direksiyonun stndeki ayar borusunun iine vidalanmtr. Bu mafsallar arasndaki mesafenin ayarlanmasn salar. Rot Ba Rot balar rotlarn ucuna balanarak deve boynunu ,uzun ara rotu ile rotlar birletirir.

ekil 1.13: Rot Ba

Ksa rot Komuta kolunu deve boynuna balar. Komuta kolunun saa ve sola hareketini ileri ve geriye aktaran bir balant gibi alr.

ekil 1.14: Ksa Rot

13

1.4.7. Deve Boynu Ksa ve uzun rotlarn hareketini direksiyon mafsalna aktarr.

ekil 1.15. Deve Boynu

1.4.8. Direksiyon Mafsal n tekerleklere uygulanan yke destek olur. Direksiyon mafsallar sspansiyon kollarnn rotilleri veya king pimleri etrafnda dnerek, n tekerleklere yn verir.

ekil 1.16:Direksiyon Mafsal

1.4.9. Avare Kol Avare kolunun mili gvdeye balanmtr. Dier ucu bir dner balant ile uzun ara rota balanmtr. Bu kol uzun ara rotun bir ucuna desteklidir ve uygun konumda uzun ara rotun hareketini snrlar.

ekil1.17: Avare Kolu

14

1.4.10. Hidrolik Direksiyon Pompas Hidrolik basnc meydana getiren hidrolik direksiyonlu sistemin parasdr. Hareketlerini bir kay aracl ile motordan alr. Pompann stnde yer alan hidrolik tank daima belirli seviyede hidrolik bir sv ile doldurulur ve sv seviyesi periyodik olarak kontrol edilmelidir. Hidrolik direksiyonlarda kullanlan pompalar: Paletli, rotorlu, masura kanatl veya kayc olmak zere drt eittir.

ekil 1.18: Hidrolik Direksiyon Pompas

1.2. MEKANK DREKSYON SSTEMLER

1.2.1. Genel Yaps Aralarn zerinde kullanlan direksiyonlarn amac aracn istenilen yne sevkini salamak ve gidii kontrol altnda bulundurmaktr. Direksiyon dili kutular direksiyon simidi zerinden verilen dndrme hareketini dorusal harekete evirerek direksiyon balantlarna iletir. Hareketin iletimi srasnda dndrme kuvvetini artrarak srcye kolaylk salar. Srcnn dndrme kuvveti dililer tarafndan oaltlr. Rot balantlar aracl ile dingil balarna ve tekerleklere iletilir. Mekanik direksiyon eitleri be eittir. Sonsuz vidasektr, sonsuz vidadner bilyeli somun, kamlevye, pinyon-kremayer, sonsuz vidarule makara mekanik direksiyon eitleridir. Gnmzde daha ok pinyon-kremayer ile dner bilyal direksiyon eitleri kullanlmaktadr.

15

1.2.2. almas 1.2.2.1. Kremayer ve Pinyon Tipi Direksiyon Dili Kutusu Direksiyon mili bir niversal mafsal zerinden pinyonun miline balanr. Pinyon dndrld zaman kremayeri harekete zorlar. Pinyon kremayer ile devaml kavrama halindedir ve sadece dnel hareket yapabilir. Bu nedenle ancak kremayer hareket eder. Kremayerin saa-sola izgisel hareketi direksiyon balantlarna iletilir. Kremayerin ular elastiki bir mafsal ve ksa rot zerinden direksiyon kollarna (deve boyunlarna) balanmtr. Bylece dilinin ve kremayerin zerindeki her hareket dorudan doruya direksiyon kollarna iletilir. 1.2.2.2. Dner Bilyeli Somun Tipi Direksiyon Dili Kutusu Direksiyon simdi ve ona bal olan direksiyon mili dnmeye baladnda sonsuz vida bilyeler bir yataklama grevini yerine getirerek somunu desteklerler ve somunla birlikte gezinirler. Somun kendisine bal bulunan sektr dilisi tarafndan sonsuz vida ile birlikte dnmekten alkonulduu iin ,sonsuz vidann dn ynne bal olarak aa yukar bir gidip gelme hareketine giriir .Bu srada bilyeler birer birer iinde bulunduklar kanallar iinde bulunduklar kanallar iinden yollarnn sonuna ular ve burada bir borunun iine dolmaya zorlanrlar..Borunun iinden geer sonsuz vidann ve somunun dier ucundan tekrar kanallara dolmaya ve hareketlerini yeniden devam etmeye balar. Bilye ve somunun hareketlerinden dolay bu sisteme dner bilyal somun ad verilmitir.

ekil 1.19: Dner Bilyeli Somun Tip Direksiyon Dili Kutusu

1.2.3.Dezavantajlar Srcnn direksiyonu evirmek iin harcad kuvvet fazladr. Sistemin hareket iletim tepkisi daha yavatr. Yksek hzlarda direksiyon hissinin azalmasna neden olur. Direksiyon geri toplama ilemi ok zayftr.

16

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem basamaklar Src ikayetlerini deerlendiriniz. Direksiyon ediniz. sisteminin dinleyiniz ve neriler Src ikayetlerini dinleyip not alnz.. Yapacanz ilemlerde retici firma talimatlarna uyunuz.

arzasn

tehis Yol testi yapnz. Direksiyon arzasn tespit ediniz. Gvenlik tedbirlerini alnz. El frenini ekiniz. Ara iin gerekli amurluk rtlerini rtnz. Arac lifte kaldrmadan nce tekerlek bijonlarn gevetiniz. Akmlatrn asi kablosunu karnz. Ara katalogunda belirlenen destek noktalarndan arac kaldrnz. n tekerleklerin bijonlarn tekerlekleri aratan alnz. skerek

Arac askya alnz.

Tekerlekleri sknz.

Arata hava yast varsa ara kataloundaki ilem srasna ve kurallarna dikkat ederek ilemi gerekletiriniz. Direksiyon simidini ve milini sknz ve Direksiyon simidinin direksiyon miline kontrol ediniz. takld noktaya iaret koyunuz. Direksiyon simidi ve milinde ara katalounda belirlenen kontrolleri yapnz. Rotlar skp kontrol ediniz. Rotlar skerken uygun alet kullannz. Rotlarda boluk kontroln yapnz.

Direksiyon kutusuna bal olan elemanlar Direksiyon dili kutusunu ara zerinden sknz. sknz. Direksiyon kutusuna ara zerine balayan balant elemanlarn sknz. Dili kutusu yal tip ise yan boaltnz. Direksiyon dili kutusunu skp kontrol Direksiyon dili kutusunu ara katalou ilem srasna gre skme ilemini ediniz. gerekletiriniz. Gerekli kontrolleri yapnz. Onarm iin gerekli yedek paralar Deimesi gereken paralarn tespit

17

belirleyip temin ediniz. Dili kutusunu taknz.

formunu doldurunuz. Paralar temin ediniz. Ara kataloguna uygun belirtilen ilem srasna uygun olarak direksiyon dili kutusunu taknz.

Direksiyon dili kutusunu ara zerine Direksiyon dili kutusunu ara zerine sabitleyen balant elemanlarn ve dili taknz. kutusuna balanan elemanlar taknz. Rotlar taknz. Rotlar ara kataloguna uygun olarak taknz.

Direksiyon simidini ve milini takarken kablo tesisatna dikkat ediniz. Direksiyon milini ve direksiyon simidini Skerken yaptnz iaretlemelere dikkat taknz. ediniz. Ara katalogunda belirlenen ilem srasna uyunuz. Tekerlekleri taknz. Direksiyon ortalamas yapnz. Tekerlek bijonlarn katalogda belirlenen deerde sknz. Direksiyon dz konumda iken tekerlekler de dz konumda olmaldr. Direksiyon ortalamasn yapnz. Direksiyon sisteminin bakm sonrasnda dzgn alp almadn test sr yaparak kontrol ediniz.

Direksiyon sistemini test ediniz.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1.Aadakilerden hangisi direksiyon sisteminin paralarndan deildir? A. Rot ba B. Deve boynu C. Avare kol D. aft 2.Aadakilerden hangisi arac istedii yne sevk eder? A. Direksiyon simidi B. Sspansiyon C. Fren D. Tekerlek 3. Aadakiler hangisi dairesel hareketi dorusal harekete evrilir? A. Rotlar B. Dili kutusu C. Deve boynu D. Pitman kolu 4. Direksiyon simidi hangi para araclyla dili kutusuna hareket iletir? A. Direksiyon mili B. Rotlar C. Deve boynu D. Mafsal 5.Direksiyon dilisinin hareketini ksa rota aktaran para aadakilerden hangisidir? A. Komuta kolu B. Rot ba C. Deve boynu D. Mafsal Aadaki ifadeler doru olanlara D, yanl olanlarla Y harfi koyunuz. 6. ( 7. ( 8. ( 9. ( 10. ( ) Direksiyon milinin etrafn saran para direksiyon kovandr. ) Direksiyon ana mili direksiyon dili kutusuna kayc mafsal ile balanmtr. ) Direksiyon simidine tekerleklerden aktarlan titreimleri emen komuta koludur. ) Uzun ara rot hareketini deve boynu snrlar. ) Mekanik direksiyonlarda direksiyon geri toplama ilemi ok kuvvetlidir.

19

CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D A B A A Doru Doru Yanl Yanl Yanl

20

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Hidrolik yardml direksiyon sisteminin bakm ve onarmn ara katalog deerine ve standartlara uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Hidrolik direksiyonlu aralarn mekanik direksiyonlu aralardan farkn aratrnz. Mekanik direksiyona ek olarak sonradan hidrolik yardm taklp taklamyacan ve nedenlerini aratrnz. Rapor haline getirip snfta sununuz.

2. HDROLK DREKSYONLAR
2.1. Genel Yaps
Sr konforunu artrmak iin modern otomobillerde geni tabanl ve dk basnl lastikler kullanlmakta bunun sonucunda da lastik srtnmesi nedeniyle daha fazla direksiyon dndrme kuvveti gerekmektedir. Direksiyon dndrme kuvveti, direksiyon dilisinin dili orannn artmasyla azaltlabilir. Daha byk bir dndrme kuvveti salamak iin geni direksiyon simidi kullanlarak kolay dn salanabilir. Ancak bu durum virajlarda dnmeyi zorlatrr. Bu nedenle direksiyon dndrme kuvveti kk tutulmak istendiinde baz yardmc sistemlere ihtiya vardr. Bu yardmc sistemlerden biri hidrolik yardml direksiyon sistemidir.

21

ekil 2.1:Hidrolik Direksiyon Sistemi

Direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak ve srcnn daha kolay bir ekilde arac ynlendirilmesini salamak zere eitli sistemler gelitirilmitir. Direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak iin direksiyon dili kutusunda meydana getirilen dndrme momentini kuvvetlendirmek gerekir. Bu amala hidroliin basncndan faydalanlmtr.

ekil 2.2: Hidrolik Servo Direksiyon Sistemi

22

ekil 2.3:Hidrolik Servo Direksiyonun Kesit Grn

Dndrme kuvvetine yardmc olan iki ayr tip direksiyon sistemi vardr. Bunlardan birincisinde pompann hareket edebilmesi iin motor gcnden faydalanlr. kincisinde ise bamsz bir elektrik motoru kullanlr. Her ikisi de hidrolik basn retir. Hidrolik basn kremayerin hareket edebilmesi iin pinyon diliye yardm eder. Bu yardm miktar hidrolik basncn miktarna bal olarak pistonun zerine uygulanr. Bu nedenle, daha fazla direksiyon kuvveti gerektiinde basn ykseltilir. Hidrolik basntaki deiim, direksiyon ana miline bal bir kumanda valfi ile salanr.

2.2. almas
Ntr Pozisyonu Hidrolik ya pompadan kumanda valfine gnderilir. Kumanda valfi ntr pozisyonunda ise hidroliin hepsi kumanda valfinden ve emniyet valfinden geerek pompaya geri dner. Hidrolik silindirde basn olumaz. nk silindir pistonunun her iki tarafndaki basn eittir. Piston bu durumda herhangi bir yne hareket etmez.
ekil 2.4: Hidrolik Silindirde Ntr Pozisyon

23

Dn Srasnda Direksiyon ana mili herhangi bir ynde dndrldnde kumanda valf da hareket eder ve hidrolik kanaln biri kapanr. Dier kanal alr ve hidrolik ak orannda deiime neden olur. Ak oran deiimi, basn deiimine neden olur. Pistonun her iki tarafnda bir basn fark oluur ve piston daha dk basncn olduu tarafa doru hareket eder. Silindirin dk basn tarafndaki hidrolik, kontrol valfinden pompaya geri dner.
ekil 2.5: Hidrolik Silindirde alma Konumu

Uygun Direksiyon Kuvveti Hidrolik direksiyon, dndrme kuvvetini azaltmak iin kullanlan bir mekanizmadr. Tat hzlandnda ve srtnme kuvveti azaldnda daha az bir direksiyon dndrme kuvvetine ihtiya duyulur. Yol Hissi (Direksiyon Hissi) Hareket halinde aracn tekerlekleri tarafndan direksiyon simidine iletilen direnten doan his nem tar. Uygun direksiyon dndrme kuvveti her artta ve konumda, her hz kademesinde elde edilebilmelidir. Ayn zamanda da yol artlar srcye aktarlmaldr. Uygun direksiyon dndrme kuvveti elde etmek iin baz aralarda hidrolik direksiyon sistemine zel bir donanm eklenmitir. Ara Hzn Hissedici Tip Ara hz bir hz sensr tarafndan hissedilir ve pistonun zerine uygulanan hidrolik basn deitirilir. Ara hznda deime olduu zaman yani yavalad ve durduu zaman direksiyon dndrme kuvvetini azaltmak iin hidrolik basn artrlr. Yksek hzlarda daha az dndrme kuvveti gerektiinden basn azaltlr. Motor Devir Hissedici Tip Hidrolik direksiyon pompalarnn ou, pompann dnme devrini hesaba katmakszn dili kutusuna sabit debide hidrolik gnderir. Ancak devir hissedici tip pompalarda hidroliin debisi belirli bir devrin stnde azalr. Bylece pistonun zerine uygulanan basn azalr. Bir arza nedeniyle pompadan direksiyon kutusuna hidrolik ak kesildiinde, src direksiyonu dndrebilmelidir. Eer pompa kay kopar veya hidrolik sistemde bir kaak meydana gelirse direksiyon sistemindeki hidrolik takviye ortadan kalkar. Bu durumda direksiyonu evirmek iin daha fazla dndrme kuvveti gerekecektir. Ancak btn bu arzalar direksiyonun dndrlmesine engel olmayacaktr. Hidrolik Direksiyon Sisteminin Paralar Hidrolik Pompa Hidrolik direksiyon sistemi yksek basnl ya ila alr. Gerekli ya basnc pompa tarafndan salanr.

24

Depo Hidrolik direksiyonun yana depoluk eder. Hidrolik depo, pompa gvdesine veya ayr bir yere monte edilmitir. Pompa Gvdesi Pompa hareketini motor krank mili kasnandan bir kay veya elektrik motorundan alr. Hidrolii belirli bir basnla direksiyon dili kutusuna gnderir. Ak Kontrol Valfi Kutusu Ak kontrol valfi, motor devrine bal olmakszn sabit debide yan pompadan direksiyon kutusuna gnderilmesini dzenler. Baz pompalarda kontrol spoolu(makara) ile birlikte ak kontrol valf de kullanlmaktadr. Bylece pompa belli bir devrin stne ktnda baslan ya miktar azaltlmaktadr. Bu tip hidrolik direksiyon sistemi devir hissedici tip olarak tanmlanmaktadr. Bu sayede yksek hzlarda bile uygun direksiyon performans elde edilebilir. Pompalarn her iki tipinde de maksimum hidrolik basncn kontrol iin ak kontrol valfinin ierisine bir tahliye valfi yerletirilmitir. Maksimum hidrolik basn direksiyon simidinin saa veya sola tam dndrlmesiyle oluur. Hidrolik pompann gnderdii yan debisi devir ile orantl olarak deiir. Pompa devri arttnda yan debisi de artacandan daha fazla hidrolik g elde edilmi olur. Bu daha az ekil 2.7: Depo direksiyon dndrme kuvveti demektir. Direksiyon dndrme kuvveti de devir ile deiir. Bu durum direksiyon hakimiyeti asndan bir dezavantajdr. Bu dezavantaj ortadan kaldrabilmek iin devir deiikliine bal olmakszn srekli sabit debi salayacak bir sisteme ihtiya vardr. Bu grevi ak kontrol valfi salamaktadr. Ara hzlandnda lastik direnci vardr. Bu olay daha az direksiyon dndrme kuvveti gerektirir. Baz hidrolik direksiyon sistemlerinde yksek hz esnasnda daha az hidrolik basn gnderilerek direksiyon hissinin elde edilmesi salanmtr. Pompadan direksiyon dili kutusuna olan ak hacmi yksek hzda sr esnasnda azalr ve daha az direksiyon yardm elde edilir. Pompa debisi pompa devri artka artar ancak direksiyon kutusuna giden yan debisi azalr. Bu tip direksiyon sistemleri devir hissedici tip olarak adlandrlr. Kontrol spoolu(makara) ierisine yerletirilmi ak kontrol valfi ile donatlmlardr.
ekil 2.6: Hidrolik Direksiyon Dili

25

Relanti ykseltici cihaz Pompa, direksiyon simidi saa veya sola tam dnd zaman maksimum hidrolik basn retir. Bu esnada pompann zerinde bir yk vardr.ve motor rlanti devrinde bir azalmaya neden olur. Bu sorunu zmek iin aralara rlanti ykseltici ilave edilmitir. Pompaya ar yk uygulandnda rlanti devrini artrr. Pompa gvdesine monte edilmi hava kontrol valfine hidrolik basn etki ettiinde motora giren hava miktar deitirilerek motor devri ykseltilir. Dili kutusu, hidrolik iindeki piston, kremayer dili mili stne yerletirilmitir ve hidrolik pompann meydana getirdii hidrolik basn ,pistonun iki ynnden birine ileyerek kremayeri hareket ettirir. Hidrolik basn kaa ,piston stndeki piston keesiyle nlenir. Hidroliin harici kaaklarn nleyen, silindirin her iki tarafnda birer ya keesi vardr. Kumanda valf mili direksiyon simidine baldr. Direksiyon simidi dz sr pozisyonunda iken kumanda valfi de dz konumdadr. Bu durumda hidrolik pompann bast ya piston yzeylerini etkilemeyip rezervuar tanka geri dner. Direksiyon herhangi bir yne dndrldnde ise kumanda valfi hidrolik ya pistonun bir yzeyine doru ynlendirir, pistonun aksi taraf ise kumanda valfi zerinden rezervuar tanka alr.

2.3. Hidrolik G Yardml Direksiyonlar

Avantajlar Srcnn ynlendirme iin harcad g en aza indirilerek srcnn yorulmasn engeller. Direksiyon belli bir manevra srasnda dnme miktar azaltr. Yoldaki baz tepkilerin src tarafndan direksiyonda hissedilmesini azaltr. Lastik patlamalar srasnda direksiyonun kontroln kaybedilmesini nler ve gvenirlii arttrr. Dezavantajlar Yeni ek sistemler kullanarak para says artm ve maliyet fazlalamtr. Yeni ek sistemler kullanarak karmak bir yap olumutur ve bakm zorlamtr. Hidrolik pompa motordan ek bir g ektii iin yakt ekonomisi ktlemektedir. Motor almad zamanlarda direksiyon simidinin dndrlmesi zorlamaktadr.

26

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem basamaklar Src ikayetlerini deerlendiriniz. Direksiyon ediniz. sisteminin dinleyiniz arzasn ve tehis neriler Src ikayetlerini dinleyip not alnz.. Yapacanz ilemlerde retici firma talimatlarna uyunuz. Yol testi yapnz. Direksiyon arzasn tespit ediniz. Gvenlik tedbirlerini alnz. El frenini ekiniz. Ara iin gerekli amurluk rtlerini rtnz. Arac lifte kaldrmadan nce tekerlek bijonlarn gevetiniz. Akmlatrn asi kablosunu karnz. Ara katalogunda belirlenen destek noktalarndan arac kaldrnz. n tekerleklerin bijonlarn skerek tekerlekleri aratan alnz. Arata hava yast varsa ara katalogundaki ilem srasna ve kurallarna dikkat ederek ilemi gerekletiriniz. Direksiyon simidinin direksiyon miline takld noktaya iaret koyunuz. Direksiyon simidi ve milinde ara katalogunda belirlenen kontrolleri yapnz. Rotlar skerken uygun alet kullannz. Rotlarda boluk kontroln yapnz. Hidrolik svsn sistemden boaltnz. Hidrolik borularnn ucunu yukar gelecek ekilde tespit ediniz. Direksiyon kutusuna bal olan btn elemanlar sknz. Direksiyon kutusunu ara zerine balayan balant elemanlarn sknz. Direksiyon dili kutusunu ara katalogundaki ilem srasna gre sknz. Ara katalogunda belirtilen kontrol esaslarna uyunuz. Hidrolik pompay motor gvdesine balayan balant elemanlarn gevetip kayn zarar grmesini engelleyiniz.

Arac askya alnz.

Tekerlekleri sknz.

Direksiyon simidini ve milini sknz ve kontrol ediniz.

Rotlar skp kontrol ediniz.

Hidrolik yardml direksiyon dili kutusunu ara zerinden sknz

Hidrolik yardml direksiyon dili kutusunu skp kontrol ediniz. Hidrolik pompay motor zerinden skp kontrollerini yapnz.

27

paralar Ara katalogunu gz nnde bulundurarak gerekli yedek paralar tespit ediniz. Ara kataloguna uygun belirtilen ilem Direksiyon dili kutusunu taknz. srasna uygun olarak direksiyon dili kutusunu taknz. Direksiyon dili kutusunu ara zerine Katalogda gsterilen tork deerinde taknz. balant elemanlarn sknz. Hidrolik pompay motor zerindeki balant ksmna taknz. Hidrolik pompay motor zerine taknz. Kay gerginliini katalog deerine uygun lde ayarlaynz. Aracn rot takmlarn ara katalouna uygun olarak takn Rotlar taknz. n dzen ayar yaplana kadar her iki rot uzunluklarn uygun lde ayarlayarak skn Direksiyon simidini ve milini takarken Direksiyon milini ve direksiyon simidini kablo tesisatna dikkat ediniz. taknz. Ara katalounda belirlenen ilem srasna uyunuz. Tekerlek bijonlarn katalogda belirlenen Tekerlekleri taknz. deerde sknz. Direksiyon dz konumda iken tekerleklerinde dz konumda olmasna Direksiyon ortalamas yapnz. dikkat ediniz. Ara katalogunda belirlenen ilem srasna gre direksiyon ortalamasn yapnz. Direksiyon sisteminin bakm sonrasnda Direksiyon sistemini test ediniz. dzgn alp almadn kontrol ediniz. Onarm iin gerekli belirleyip temin ediniz. yedek

LME VE DEERLENDRME
28

LME VE DEERLENDRME
1) Aadakilerin hangisi hidrolik silindirin grevidir? A. Hidrolii ynlendirmek B. Tekerlekleri evirmek C. Hidrolik basnc artrmak D. Rotlar harekete geirmek 2) Aadakilerden hangisi hidrolik direksiyon sisteminin paras deildir? A. Kumanda valfi B. Hidrolik silindir C. Elektrik motoru D. Pompa 3) Motordaki deiik devirlere gre sabit debi salayan aadakilerden hangisidir? A. Ak kontrol valfi B. Pompa C. Kay D. Hidrolik silindir 4) Hidrolik direksiyonlarda pompa hareketini nereden alr? A. Elektrik motorundan B. Ara motorundan C. Vantilatrden D. Alternatrden 5) Hidrolik pompa rettii basnl hidrolii nereye gnderir? A. Ak kontrol valfine B. Direksiyon dili kutusuna C. Hidrolik depoya D. Silindir pistonuna Aadaki ifadelerden doru olanlara D ,yanl olanlarla Y harfi koyunuz. 6.( )Sonsuz vida ve sektr dilisi ,direksiyon dili kutusunun iindeki ana paralardandr. 7.( ) Direksiyon hissi direksiyon simidinin dndrlmesi srasnda hissedilen dirence denir 8.( )Hidrolik yardml direksiyonu olan aracn motoru durursa direksiyonu kullanmak mmkn deildir. 9.( )Ara hzland zaman daha az lastik direnci vardr 10.( )Pompa ,direksiyon simidi saa veya sola tam dnd zaman maksimum g retir CEVAP ANAHTARI

29

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D C A B B Doru Doru Yanl Yanl Doru

30

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Elektrik yardml direksiyon sistemin bakm ve onarmn ara katalog deerine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde elektrik yardml direksiyon sistemine sahip ara eitlerini aratrnz. Elektrik yardm mekanik direksiyon sistemlerine sonradan adapte edilebilir mi? Aratrma sonularn rapor haline getirip snfta sununuz.

3. ELEKTRK YARDIMLI DREKSYON SSTEMLER

Hidrolik direksiyon pompalar baz durumlarda yetersiz kalmaktadr. Oto yolda hzla giderken ve direksiyonun pek az bir takviye gereksinimi olduu bir durumda dahi pompa btn hzyla almaktadr.En ok takviye dk hzlarda ve park esnasndaki manevralarda gerekirken, motor dk devirde alacandan pompa da yava dnmektedir.nk pompa hareketini motordan almaktadr. Bu sorunun zm iin gelitirilen sistemde direksiyon sisteminin elektronik kontroll bir elektrik motoruyla altrlmasdr. Sistem sadece yakt ekonomisini gelitirmekle kalmaz ayn zamanda, yerden tasarruf salamakta, grltye neden olabilecek kay aksamn ortadan kaldrmakta direksiyon tepkisini gelitirmekte ve manevralar seri hale getirmektedir.

3.1. Direksiyon Sistemlerinin Arzalar ve Belirtileri

Direksiyon sistemi kontrol edilirken, direksiyon sistemi ve n tekerlekler, sspansiyon, akslar ve asi arasnda ki yakn iliki unutulmamaldr. Bu nedenle ortaya kacak problemler srcye direksiyon sisteminden gibi grnse bile sspansiyon sistemi iindeki problemler arzann asl sebebi de olabilmektedir. Bu nedenle, karar vermeden nce, direksiyon sistemi iinde yer alan problemleri gz nne almak ve dier btn olas nedenleri kontrol etmek, bize zaman ve efor tasarrufu salayacaktr. Hidrolik direksiyon sistemlerinde oluabilecek arzalar,muhtemel sebepleri ve tamir yntemleri aadaki tablolarda gsterilecektir. Bu arzalar mekanik direksiyon sistemlerindeki arzalarla benzerlik gstere bilirler. Aada btn arzalar da verilecektir.

31

Arza Bulma Ar Direksiyon Simidi Boluu Direksiyon sisteminde bir ok mafsal olduundan, ok az bir boluk olmas beklenir Bu nedenle, direksiyon sistemindeki paralarn gevemesi ve mafsallarn anmas sonucunda oluan ar bir boluk, aracn yolda gezmesine ve bir tarafa gezmesine sebep olacaktr. Bu da lastiklerde anormal antlara ve titreimlere neden olacaktr.

Direksiyon kolunun kontrol Direksiyon simidinin yukar ve aa, sola ve saa, ileri ve geri hareketi ve direksiyon simidinin ana mil zerindeki balantsnn iyi olup olmadnn kontrol, ana mil bilyalarnn gevek olup olmad ve direksiyon kolonunun balantlarnn sklnn kontrol edilmesidir. Direksiyon simidi boluunun kontrol Ara dz sr konumunda iken, direksiyon simidi hafife dndrldnde n tekerlekler dner. Fakat n tekerleklerin tam dnmesi iin yeterli deildir Bu esnadaki direksiyon simidi hareketinin miktarna direksiyon simidi boluu deyebiliriz. Kabul edilebilir boluk limiti ara modeline gre deiiklikle birlikte 30 mm.' den daha fazla deildir. Eer boluk fazla ise, buna aada yazl arzalarn biri veya birka neden olabilir. Direksiyon simidi somunu yetersiz sklkta Direksiyon dilisinin anmas veya yanl ayar Anm balant mafsallar Gevek konsol balantlar Gevek tekerlek bilyeleri Gevek ana mil mafsallar

32

Direksiyon Balantlarnn Gevekliinin Kontrol Aracn n krikodayken, n tekerleklerin ileri ve geri, ve yandan yana hareket ettirilerek kontrol edilir. Eer onlarda an boluk varsa, balantlar veya tekerlek bilyalar muhtemelen gevemitir. Direksiyon Simidi Boluunun Kontrol Tekerlek Bilyesi Gevekliinin Kontrol Aracn n krikoda iken, tekerlein her birinin stnden ve altndan tutarak sallanmas ile geveklii kontrol edilir. Eer herhangi bir geveklik bulursa, muhtemelen sspansiyon kolu burlarnda, rotillerde ve tekerlek bilyalarnda anma mevcuttur. Boluu ayak freni uygulandktan sonra tekrar kontrol edildiinde boluk azalmsa, problem tekerlek bilyalarndan baka bir yerden geliyor demektir. Eer boluk tamamen ortadan kalkmsa boluun nedeni tekerlek bil yalan demektir. Sert Direksiyon Direksiyon simidi iinde an diren veya tekerleklerde ar bir toparlanma kuvvetinin olumas direksiyon simidinin sert almasna neden olur. Aracn n krikoda iken ,direksiyon dili ve direksiyon balantlarn ayrarak her bir parann ayr ayr kontrolne msaade eder. Eer direksiyon kutusu almas sertse ;direksiyon dilisinde bir arza, n ykleme ayarnda yanllk, ya veya gres azalmas,bilya veya burlarda bir arza olmasna neden olur. Direksiyon olak kolu ve balantsn ayrarak, olak kol evrilir. Eer arsa, rotiller veya kin pim arzaldr. Ar kaster de muhtemelen sert direksiyona neden olacaktr.

33

Yolda Gezme Yolda gezmenin anlam, aracn direksiyon ile ynlendirildii istikametin dna kma eiliminde olmasdr. Bu, olutuu zaman aracn arzu edilen ynde gitmesi iin srcnn direksiyon simidini srekli dzeltmeye almas gerekir. "Direksiyon Sisteminde An Boluk " ve "Sert Direksiyon" ksmlarnda aklanan nedenler, aracn yolda gezmesine de neden olabilir.

Direksiyon balantlarnn gevekliinin kontrol; Aracn n krikodayken, n tekerleklerin ileri ve geri, ve yandan yana hareket ettirilerek kontrol edilir. Eer onlarda an boluk varsa, balantlar veya tekerlek bil yalar muhtemelen gevemitir.

34

Aracn n krikodayken. Direksiyon dilisi ve direksiyon balantlarn ayrarak, her bir parann ayr ayr kontrolne msaade eder. Eer direksiyon kutusu almas sertse; direksiyon dilisinde bir arza, n ykleme ayarnda yanllk , ya veya gres azalmas, bilya veya burlarda bir arza olmasna neden olur. Tekerlek bilyesi gevekliinin kontrol. Aracn n krikoda iken, tekerlein her birinin stnden ve altndan tutarak sallanmas ile geveklii kontrol edilir. Eer herhangi bir geveklik bulunursa, muhtemelen sspansiyon kolu burlarnda, rotillerde ve tekerlek bilyalarnda anma mevcuttur. Boluu ayak freni uygulandktan sonra tekrar kontrol edildiinde boluk azalmsa problem tekerlek bilyalarndan baka bir yerden geliyor demektir Eer boluk tamamen ortadan kalkmsa boluk tamamen nedeni tekerlek bilyalar demektir. Eer kaster ok kk veya negatifse veya toe-in veya toe-out an ise, muhtemelen yolda gezme meydana gelir. Normal Sr Esnasnda Aracn Bir Tarafa ekmesi

Bunun anlam udur, src arac dzgn bir konumda srmeye alr iken aracn bir tarafa akt hissedilir. Bu sa ve sol tekerlekler arasnda dnme direnleri iinde veya sa ve sol direksiyon akslar etrafnda ileyen momentler iinde byk farkllklar olduu zaman, aracn bir tarafa ekmesi eklinde ortaya kar.

35

Eer sa ve sol lastiklerin d ap llerinde bir fark varsa, lastiklerin bir dnnde gittikleri mesafe farkldr. Bunun sonucunda, aracn ileri hareketinde, arata sa veya sola doru ekme hissedilecek Eer sa ve sol lastiklerin hava basnlar farkl ise, lastiklerin dnme direnlerinde fark olacakt, bu da arata saa veya sola doru ekmeye neden olacaktr. Eer toe-in veya toe-out ar ise veya sa ve sol kamber veya kasteder arasndaki Fark ar ise arata da muhtemelen bir tarafa ekme olacaktr. Direksiyon Simidinin Titremesi Direksiyon simidinin titremesi, n tekerlekleri balansszlk nedeniyle oluturduu vibrasyonun (titreimin) direksiyon simidini dnme ynnde hareket ettirmesidir. Yksek hzlarda ortaya kan vibrasyonlar da titreme olarak nitelendirilir.

36

Dzensiz lastik antlarna, direksiyon sistemi veya sspansiyon iindeki arzalar neden olabilir. Eer titreme lastik deiikliinden sonra kalkar ise de kontrole devam edilir. Muhtemelen an kaster de titremeye neden olur. Sa ve sol tekerlekler arasndaki, an toe-in veya toe-out, ar kamber veya dzensiz kamberde titremeye neden olur. Direksiyon Darbesi Direksiyon darbesinin anlam udur; n tekerlekler yol iindeki bir engelle karlatklar zaman oluan darbelerin direksiyon simidini sarsmasdr. Hafif bir darbe normaldir, fakat an darbe ok dikkatli bir ekilde incelenmelidir. Hidrolik Direksiyon in Sert Direksiyon Direksiyon sistemi iinde ar diren veya tekerleklerde ar bir toparlanma kuvvetinin olumasyla, sert direksiyon simidi problemi ortaya kar. Direksiyon olak kolu ve balantsn ayrarak, olak kol evrilir. Eer arsa, rotiller veya king pim arzaldr Ar kaster de muhtemelen sert direksiyona neden olacaktr.

37

3.2. Direksiyon Sitemlerinde Pasif Gvenlik nlemleri

Gelien otomotiv teknolojisi ile birlikte ara hzlarnda da art olmutur. Bu kaza oranlarnn artmasna sebep olmutur. Kazalardaki yaralanmalar, insan ve mal kayplarn engellemek iin pasif gvenlik sistemlerine ihtiya duyulmutur. arpma testleri kaza annda oluan fiziksel ve teknik bilgilere ilikin bilgiler verdiinden pasif gvenlik sistemleri srekli gelimektedir. Kaza annda srcnn kazay en hafif ekilde atlatabilmesi yksek derecedeki yklerde deforme olabilecek direksiyon mili, direksiyonun ne doru hareket etmesini salamaktr. Gvenli Direksiyon Kolonu Gvenli direksiyon kolonu arpma annda etkilenen paralarla balantldr. Yolcu kabinine kontrolsz giri, srcnn direksiyon simidine ve miline arpma riskini nemli lde arttrmaktadr. Bu nedenle yoldan ekilmesi gerekir. Ayrca dzenlenme, hava yastnn hedefini armamas iin, olduu gibi kalmaldr. Bu amalar dorultusunda direksiyon kolonu arpma srasnda en derin pozisyona doru ekilir. Darbe annda ,direksiyon srcye her an temas edebilir.arpmann iddetine ve koltuk pozisyonuna gre srcnn emniyet kemeri takl olsa dahi ban direksiyona arpma tehlikesi vardr.Yaralanma riskini azaltmak iin direksiyon erevesi kollar ve gbei krlmaya dayankl malzeme ile kaplanmtr.Gbek direksiyonun ierisine iyice gmlerek enerji emici(absorbe)ve deforme olabilen malzeme ile desteklenmitir.Direksiyon milinin deforme olabilen ksm teleskopik olarak almakta kaza annda aracn n ksm zarar grdnde arpmann etkisiyle oluan kuvvet akmnn direksiyona dorudan ulamasn engellemektedir Yeni arpma konsepti, direksiyon simidinin kalkarak, direksiyon kolonunun src blmne girmesini engellemektedir.Direksiyon kolonlar nden arpmalarda 60l yllara kadar neredeyse i etkisi oluturuyordu.Srcnn ar yaralanma ve can kayb riski ok yksekti. O zamandan beri trafik younluu ok artmasna ramen trafik kazasnda can kayplarnn buna oranla yksek dler gstermesi gvenli direksiyon kolonu gibi nlemlere balanmaldr.Yeni arpma konsepti, direksiyon simidinin kalkarak, direksiyon kolonunun yolcu blmne girmesini engellemektedir.

38

ekil 3.1 Direksiyon Sistemlerindeki Gvenlik nlemleri

39

3.3.Elektro Hidrolik Yardml Yn Kontrol (Direksiyon) Sistemleri

ekil 3.2: Elektro-Hidrolik Yardml Direksiyon Sistemi

Elektro Hidrolik Yardml Yn Kontrol (Direksiyon) Sisteminin Avantajlar Daha yksek konfor, Manevra srasnda yumuak,direksiyon Yksek hzda daha sert direksiyon (emniyet faktr). Yakt tasarrufu Elektro hidrolik yardml direksiyon sisteminde hidrolik pompa elektrikli pompa tarafndan tahrik edilmekte ve aracn motorundan bamsz olarak almaktadr. Bu sistemde direksiyon dnme asn alglayan direksiyon a sensr direksiyon mili zerinde bulunan hidrolik pompa buna bal elektrik motoru ve kontrol nitesi tek bir gvde ierisine yerletirilmitir.

40

ekil 3.3: Elektro-Hidrolik Yardml Direksiyon Dili Kutusu

Direksiyon Kontrol Lambas Kontak anahtar aldktan sonra direksiyon kontrol lambas yanar.Bu sre zarfnda bir kontrol nitesi devreye girer. Motor altktan ve kontrol periyodu sona erdikten sonra direksiyon kontrol lambas snmelidir. Lamba snmyorsa sistemde bir arza olduu anlalr. Direksiyon A Sensr

ekil 3.4: Sensrsensr, Direksiyon Dili Kutusunun zerinde Bulunur.

Direksiyon dnme asn alglar ve direksiyon asal hzn hesaplar. Sensrn devre d kald durumda direksiyon nitesi almaya devam eder. Direksiyon kontrol nitesi devre d kalr. htiya duyulan direksiyon gc mekanik olarak salanr.

41

Direksiyon Kontrol nitesi Direksiyon Kontrol nitesi, motor ve pompa ile ayn gvde ierisine yerletirilmitir. Bu, direksiyon milinin asal hzna ve aracn hzna baml olarak pompa motoruna kontrol eder. htiya duyulan basn ve hidrolik miktar kontrol nitesinin hafzasnda bulunan bir karakteristik alandan okunur. alma sresince ortaya kan hatalar hafzasna kaydeder. Hidrolik yan ar derecede snd zaman sistemi devre d brakan koruyucu bir devre ile donatlmtr.

ekil 3.5: Servo Direksiyon Devre emas

42

Elektro-hidrolik Direksiyonunun Avantajlar Hidrolik sisteme gre % 85e varan enerji tasarrufu salamaktadr. evreye braklan atk ya azalmaktadr. Tatn kullanm srasnda, 100 kmde, yakttan yaklak 0.2 lt tasarruf salanmaktadr Manevrada srasnda yumuak, yksek hzda sert direksiyonla aktif emniyet salamaktadr. Yaps Elektro hidrolik direksiyon, direksiyon asal hzna ve ara hzna baml olarak alan bir direksiyondur. Direksiyon hidrolik pompas; dili pompa ve elektronik kontroll motordan olumaktadr. Elektromotor, yalnzca tat motoru alrken alr. Direksiyon asal hz sinyali, ara hz bilgisi ve motor devir sinyali, kontrol nitesine gnderilir. Kontrol nitesi, Sinyalleri deerlendirerek elektromotorun ve dili pompasnn devrini dzenler ve bununla birlikte hidrolik yan debisini ayarlar. Motor Pompa nitesi Motor pompa nitesi kapal bir paradr. Direksiyon kontrol nitesi ve ya deposu motor pompa nitesi zerinde bulunur. Motor pompa nitesi iin zel tasarmlanan balant elemanlar ile kauuk yataklarla elastiki bir ekilde tat asisine balanr. Motor pompa nitesinde aadakiler mevcuttur: Hidrolik pompa nitesi, Basn snrlama supab, Elektrik motoru, Hidrolik ya deposu, Direksiyon kontrol nitesi. Motor pompa nitesi bakm ve onarm gerektirmez. Basn hatt, pompay, direksiyon dili kutusu ile birletirir. Hidrolik yann geri dn ya deposuna alr.

43

ekil 3.6: Hidrolik Pompa

Kapasitif Direksiyon A Sensr Kapasitif direksiyon a sensr, direksiyon kontrol nitesine balanm 9 kk plakadan ve rotor miline balanm byk bir plakadan oluur. Kk plakalarn bir blm byk plaka ile ayn hizadadr. Bunlar kondansatr zellii gsterirler. Rotorun herhangi bir yne dndrlmesi durumunda kondansatrlerin kapasitesi deierek direksiyon kontrol nitesi iin sinyal retirler.

44

ekil 3.7: Kondansatr Dzensizlii Prensip emas

Hidrolik Kumanda nitesi Hidrolik Kumanda nitesinin Yaps ve levi Hidrolik kumanda nitesinde bilinen servo direksiyonunun benzeri olan, bir taraf evirme levhalaryla, dier taraf ise tahrik pinyonu ve kumanda kovanlaryla bal olan bir evirme ubuu vardr.

ekil 3.8: Hidrolik Kumanda

Dz Gidi Direksiyon dz konumda iken evirme levhalar alma silindirleri giri ksmlarn kapatr. Hidroliin geii engellenir. Direksiyonda herhangi bir dnme hareketi meydana gelmedii iin direksiyon a sensr, direksiyon asal hzn alglamaz. Herhangi bir dnme hareketi olmad iin pompada basn meydana gelmez.

45

ekil 3.9: Dz Gidi

Sola evirme Direksiyonun hareketiyle evirme ubuu, evirme levhasn hareket ettirir. evirme levhasnn konumu deiir. Besleme hattndan basnl hidroliin ak silindirin sa tarafndaki ak bulunan kanala doru gider. Ayn anda evirme levhas besleme hattnn sol tarafndaki kanal kapatr. alma silindirinin sol tarafndan geri dnm kanal alr. alma silindirin sa tarafndaki basnl hidrolik, pistonu hareket ettirdii zaman, piston sol tarafndaki hidrolik silindirin sol tarafndan geri dnm kananyla depoya dner. evirme ilemi tamamlandktan sonra, evirme levhas ve kumanda kovanlarn ntr konuma getirerek basn iletim hattn kapatr.

ekil 3.10: Sola evirme

Hidrolik Ya Durumunun Kontrol Edilmesi Hidrolik ya durumu, depo kapandaki lm ubuu yardm ile kontrol edilir. Hidrolik yan souk olmas durumunda:alt izgide olmas gerekir. Hidrolik yan scak olmas durumunda (motor harareti 50 Cden itibaren) yaklak olarak st ve alt izgilerin ortasnda olmaldr.

46

Ya Seviyesinin llmesi Kilitleme kapa sklr Ya lm ubuu bir bezle temizlenir Kilitleme kapa elle sklr Kilitleme kapa kartlr ve lm ubuundaki yan seviyesi okunur. Kendi Kendine Tehis Sistemde herhangi bir arza olduu zaman arza test cihaz balantlar sistemin kontrol soketine balanr. Cihazn ynlendirmesiyle her safhas kontrol edilir. Kontroller direksiyonun deiik konumlarnda ayr ayr yaplr. Cihazdaki deerler ile elde edilen deerler cihaz ierisinde karlatrlr ve buna gre karar verilir. Eer sistemde arza var ise hafza nitesinde arza ile ilgili bilgiler arza test cihaznda grlr. Sistemdeki arza giderilmeye allr.

3.4. Drt Tekerlek Yn Kontrol Sistemleri

Drt tekerlek yn kontrol sistemleri (4WS) daha yksek manevra kabiliyeti, yksek hz kontrol ve dengesi ile baz tasarmlarda dk hzlarda dar alanlarda dnebilme ve park edebilme imkan salamaktadr. Baz aralarda kullanlan tasarmlarda elektronik ve hidrolik yardmyla arka tekerlekleri n tekerleklerin ters ynde evrilmesidir. Dn anndaki alan bu sayede byk lde azaltlm olur. Yksek hzlarda ise, arka tekerlekler ile n tekerlekler ayn ynde dnmektedir. Tekerleklerin ayn ynde dnmesiyle erit deitirme gibi hareketlerin ok abuk ve daha az kaymalara neden olabilecek ekilde yaplmas salanmaktadr. Arka tekerleklerin asnda meydana gelecek ok kk bir deiiklik dahi aracn viraj alma zellikleri zerinde byk etki yapmaktadr.

3.5. Elektro Mekanik Direksiyon Sistemi

Hidrolik direksiyon pompas baz durumlarda yetersiz kalmaktadr. Oto yolda hzla yol alndnda ve direksiyonun az bir takviye gereksinimi olduunda pompa btn hzyla almaktadr. En ok direksiyon takviye ihtiyac dk hzlarda ve park esnasndaki manevralarda duyulmaktadr. Motor dk devirde alacandan pompa da yava dnmektedir. nk pompa hareketini motordan almaktadr. Bu sorunun zm iin, direksiyon sistemi elektronik kontroll bir elektrik motoruyla altrlr hale getirilmitir. Sistem sadece yakt ekonomisini gelitirmekle kalmaz ayn zamanda, yerden tasarruf salar. Grltye neden olabilecek kay aksamn ortadan kaldrr. Direksiyon tepkisini gelitirmekte ve manevralar seri hale getirmektedir.

47

. ekil 3.11: Elektro-Mekanik Direksiyon

Sistem srcye gerek yol durumuna bal bir direksiyon dndrme kuvveti sunar. Srcnn direksiyon hareketi, direksiyon mili ve ara mil zerinden sonsuz diliye ve direksiyon dilisine aktarlr. Direksiyonun kendi kendine toplayarak dz hale gelmesi elektro-mekanik direksiyon sistemi tarafndan desteklenir. Sistem yol tutu hissini srcye aktarr. Sistem giri ve k sinyallerini ve direksiyon paralarnn almasn izler. Elektro-mekanik direksiyon sistemi kompakt bir niteye sahiptir. Bu nite direksiyon dililerini, rnein kontrol nitesini, elektrik motorunu ve sensrleri kapsar. Bu sebeple karmak kablo tesisatna gerek yoktur. Karlatrma Arlk G tketim ehir ii ehir d Mekanik direksiyon dilileriyle karlatrldnda ek yakt tketimi Hidrolik 16 kg 400 w 800-1000w 0,1 lt Elektro mekanik 11 kg 25w 10w 0,01 lt

48

Elektro-mekanik direksiyon siteminde ynlendirme, niversal balant milinden nce yer alan paralar tarafndan gerekletirilir. Bu sistemde moment bir elektrik motoru tarafndan desteklenir. Direksiyon Kolonu ve Paralar Elektro-mekanik direksiyon sisteminin nemli paralar unlardr: Direksiyon mili Ykseklik ayarl direksiyon kolonu borusu Ara mil Burulma ubuu Direksiyon moment sensr ve direksiyon konum sensrnn bulunduu sensr muhafazas Elektrik motoru ve kaplin Sonsuz tahrik dilisi Dili kutusu muhafazas Direksiyon kolonu elektronik kontrol nitesi ve niversal balant mili Elektro Mekanik Direksiyon Sisteminin Paralar Elektro-mekanik direksiyon sisteminin merkezi paras burulma ubuudur. ubuk elikten yaplmtr ve boylamasna ekseni etrafnda dnebilir. Burulma ubuu mekanik olarak ara mil ve sonsuz diliyi birbirine balar

ekil 3.12: Elektro-Mekanik Direksiyon Sistemi Paralar

49

Bu balant yardmyla ara mil ve sonsuz tahrik dilisi kk bir ayla dner. Bu kk a deiimi direksiyonun evrilme ilemine balad anlamna gelir.

ekil 3.13:Burulma ubuu

50

Direksiyon Mekanizmas Sonsuz dili Sonsuz dili elektrik motorunun da yer ald bir alminyum dili kutusuna yerletirilmitir. Motor mili zerindeki sonsuz dili direksiyon mili zerindeki diliyle kavrar. Dili oran 22:1dir.Dili gvdesi ve sonsuz dili metalden yaplmtr. Mekanik grltnn azaltlmas amacyla dili halkas plastikten imal edilmitir.

ekil 3.14: Elektrik Kontrol

Sensr Muhafazas Direksiyon konum sensr ve direksiyon moment sensr muhafazaya monte edilmitir. Sensr muhafazas sonsuz dilinin zerinde yer alr. Sensr muhafazas kontrol nitesine soket ile balanr. Direksiyon Konum Sensr Sonsuz dili miline baldr. Direksiyon konum sensr direksiyonun o anki konumunu izler.

51

Direksiyon Moment Sensr Burulma ubuuna baldr. Ara mil ile birlikte burulma ubuunun dnme asn izler. Kontrol nitesi bu sinyale dayal olarak moment hesaplamasn yapar. Hesaplanan moment 0,01 Nm deerini aarsa kontrol nitesi direksiyon evirme desteine ihtiya olduunu kabul eder. Direksiyon moment sensr arzalanrsa sistem almaz. Direksiyon konum sensr arzalanrsa <<kendi kendine aktif hizalama>> ilevi devre d kalr. Her iki durumda da arza gsterge lambas yanacaktr. Direksiyon Kontrol nitesi Kontrol nitesi sonsuz dili muhafazasna vidalanm bir kasa iindedir. Kontrol nitesi ara hzn da dikkate alarak sensrlerden gelen sinyalleri deerlendirerek gerekli direksiyon evirme desteini hesaplar. Kontrol nitesi arzalanrsa, arza gsterge lambas devreye girer. Elektro-Mekanik Direksiyon Motoru Bu motor, sonsuz dili muhafazasna vidalanmtr. Titreimlerin aktarlmamas iin bir kauuk tampon ile balanmtr. Motor mili, sonsuz diliye esnek bir kauuk kaplinle baldr. Bylece motorun ilk alma torku sonsuz diliye yumuak bir ekilde aktarlr. Motorun azami g tketimi 720 Wattr ve 2 Nm tork retir. Tepki verme sresinin ok ksa olmas nedeniyle direksiyon dndrme hareketlerine ani bir ekilde cevap verir. Elektrik motoru voltaj beslemesini elektronik kontrol nitesi zerinden alr Direksiyon Kontrol Lambas Bu uyar lambas gsterge tablasnda yer almaktadr. Kontrol nitesi direksiyon sisteminde bir arza tespit ederse gsterge tablosundaki uyar lambas yanar. Direksiyonun almas izimde st ve alt blm olarak ikiye ayrlmtr. Direksiyon moment sensr st ksma direksiyon konum sensr ise alt ksma yerletirilmitir. Src direksiyonu evirmeye balar. Burulma ubuu da ayn anda dner. Burulma ubuuyla birlikte dnen direksiyon moment sensr, direksiyon zerine etkiyen torkun

52

ekil 3.15: Sensrler

ekil 3.16: Direksiyon Dndrme emas

53

Ynn ve iddetini ieren sinyali kontrol nitesine gnderir. Kontrol nitesi gerekli olan dndrme desteini hesaplar. Elektrik motorunu altrr. Direksiyon dilisine aktarlan tork, src ve motor tarafndan aktarlan toplam torktur.

ekil 3.17: Toplam Tork izelgesi

Src direksiyona uygulad torku artrrsa, elektrik motoru tork desteini artrr. Bu da direksiyon dilisinin daha kolay bir ekilde dnmesine yardmc olur. Src direksiyona uygulad torku azaltrsa burulma ubuunun burulmas azalacaktr. Sonu olarak, direksiyon moment sensr kontrol nitesine daha dk sinyal gnderir. Kontrol nitesi elektrik motorunu devreye sokarak tork desteini azaltr. Tekerlek ayarna bal olarak direksiyon sistemi aracn dz dorultuda gitmesi iin alacaktr. Direksiyon diilisi zerindeki geri toplama momenti srcnn direksiyona uygulad torkun ve tork desteinin toplamndan fazlaysa sistem arac dz dorultuda hareket ettirecek ekilde direksiyonu toplayacaktr.

ekil 3.18: Bir Ynde Konum

54

Kendi Kendine Aktif Hizalama Src dn esnasnda direksiyonu brakrsa burulma ubuu zerindeki burulma ortadan kalkar. Bu anda elektrik motoru devreden kar. Sonu olarak tork destei ortadan kalkar. Ara hala dz dorultuda hareket etmiyorsa bu durum direksiyon konum sensr tarafndan alglanr. Elektrik motoru devreye girer ve direksiyon dz dorultuya gelecek ekilde dndrlr. Avantajlar htiyaca bal g alm sayesinde yakt tketiminin drlmesi her durumda optimal direksiyon hissi Yoldaki girinti ve kntlara kar daha az duyarlk Dz sr konumunda tekerleklerin aktif bir ekilde sfrlanmasn salamak Kabin iinde dk grlt oluumu

55

UYGULAMA FAALYET UYG ULAMA FAALYET

lem basamaklar neriler Test sonucu arza bildirim formunu doldurunuz. Test sonucu deerlendirmenizi yaparken ara katalouna gre deerlendirmenizi yapnz. Arac srcsyle birlikte yol testine tabi tutarak arzann ortaya kmasn salayacak artlarda srnz. Srcnn ikayetleri dorultusunda direksiyon arzasn tespit ediniz. Arzann baka nedende kaynaklanp kaynaklanmadn kontrol ediniz. Arac lifte kaldrmadan nce tekerlek bijonlarn gevetiniz. Akmlatrn asi kablosunu karnz. Ara katalogunda belirlenen destek noktalarndan arac kaldrnz. Lift lastiklerinin antsn kontrol ediniz. Yangn sndrme cihazn hazr bulundurunuz. Ara iin gerekli amurluk rtlerini rtnz. n tekerleklerin bijonlarn uygun anahtar kullanarak skme ilemini gerekletiriniz. Eer arata hava yast varsa ara kataloundaki ilem srasna ve kurallarna dikkat ederek ilemi gerekletir Direksiyon simidi ve milinde ara katalounda belirlenen kontrolleri yapnz Rotlar skerken uygun ektirme kullannz. Rotlarda boluk kontroln yapnz. Direksiyon kutusuna bal olan btn elemanlar sknz. Direksiyon kutusuna ara zerine balayan balant elemanlarn sknz. Ara katalogunu gz nnde bulundurarak gerekli yedek paralar tespit ediniz. Ara kataloguna uygun belirtilen ilem srasna uygun olarak direksiyon dili kutusunu taknz.

Srcnn ikayetlerini dinleyiniz ve deerlendiriniz.

Direksiyon sisteminin arzasn tehis ediniz.

Arac askya alnz.

Tekerlekleri sknz. Direksiyon simidini ve direksiyon milini sk ve kontrol ediniz. Rotlar sk ve kontrol ediniz. Elektrik yardml direksiyon dili kutusunu ara zerinden sknz. Onarm iin gerekli yedek paralar belirleyiniz ve temin ediniz. Direksiyon dili kutusunu taknz.

56

Direksiyon dili kutusunu ara zerine taknz. Rotlar taknz. Direksiyon milini ve direksiyon simidini taknz. Tekerlekleri taknz. Direksiyon ortalamas yapnz.

Direksiyon sistemini test ediniz.

Direksiyon dili kutusunu ara zerine taknz. Katalogda gsterilen tork deerinde balant elemanlarn skma ilemini yapnz. Araca uygun yeni rot takmlarn ara katalouna uygun olarak taknz. Direksiyon simidini ve milini takarken kablo tesisatna dikkat ediniz. Ara katalounda belirlenen ilem srasna uyunuz. Tekerlek bijonlarn katalogda belirlenen deerde sknz. Direksiyon dz konumda iken tekerlekler de dz konumda olmaldr. Ara katalogunda belirlenen ilem srasna gre direksiyon ortalamasn yapnz. Direksiyon sisteminin bakm sonrasnda dzgn alp almadn test sr yaparak kontrol ediniz

57

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1)Sr srasnda ara saa ekiyorsa sebebini yaznz? A. Lastik hava basnc eit deil B. Src arac hzl sryor C. Yaylar yasz kalmtr D. Viraja hzl girilmitir 2)Ara viraj alrken ses yapyor sebebini yaznz? A. Viraja girerken yksek hzla girilmitir B. Lastiklerin hava basnc ok yksektir. C. Lastiklerin hava basnc ok dktr D. Tekerlekler balansszdr 3)Elektro hidrolik direksiyonlarda, direksiyon g destei iin gereken hidrolik basn nereden salanr? A. Ara motorunun tahrik ettii hidrolik pompadan B. Elektromotorun tahrik ettii dili pompadan C. Ya pompasndan D. Vantilatr kayndan 4) Elektro mekanik direksiyon sisteminin almas iin hangi sensrler gereklidir? A. Direksiyon konum sensr B. Direksiyon moment sensr C. Direksiyon moment ve konum sensr D. Hall sensr 5) Direksiyon sisteminde fazla boluk olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A. Rot balantlar anmtr. B. Lastikler anmtr C. Direksiyon mili anmtr D. Amortisrler arzaldr

58

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki ilemlerde kendi almanz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm davranlar kazandnz taktirde baarl saylrsnz. PERFORMANS DEERLENDRME TEST GZLENECEK DAVRANILAR Srcnn ikayetlerini dinlediniz mi? Srcnn ikayetlerini deerlendirdiniz mi? Direksiyon sisteminin arzasn tehis ettiniz mi? Arac askya aldnz m? Tekerlekleri sktnz m? Direksiyon simidini ve direksiyon milini sktnz m? Direksiyon simidini ve direksiyon milini kontrol etiniz mi ? Rotlar sktnz m? Rotlar kontrol ettiniz mi? Direksiyon dili kutusunu sktnz m? Direksiyon dili kutusunu kontrol ettiniz mi? Onarm iin gerekli yedek paralar belirlediniz mi? Onarm iin gerekli yedek paralarn temin ettiniz mi? Direksiyon dili kutusunu taktnz m? Direksiyon dili kutusunu ara zerine taktnz m? Hidrolik yardml direksiyon dili kutusunu ara zerinden sktnz m? Hidrolik yardml direksiyon dili kutusunu sktnz m? Hidrolik yardml direksiyon dili kutusunu kontrol ettiniz mi? Hidrolik pompay motor zerinden sktnz m? Hidrolik pompann kontrollerini yaptnz m? Onarm iin gerekli yedek paralar belirlediniz mi? Onarm iin gerekli yedek paralar temin ettiniz mi? EVET HAYIR

59

Direksiyon dili kutusunu taktnz m? Direksiyon dili kutusunu ara zerine taktnz m? Hidrolik pompay motor zerine taktnz m? Elektrik yardml direksiyon dili kutusunu ara zerinden sktnz m? Elektrik yardml direksiyon dili kutusunu sktnz m? Elektrik yardml direksiyon dili kutusunu kontrol ettiniz mi? Onarm iin gerekli yedek paralar belirlediniz mi? Onarm iin gerekli yedek paralar temin ettiniz mi? Direksiyon dili kutusunu taktnz m? Direksiyon dili kutusunu ara zerine taktnz m? Rotlar taktnz m? Direksiyon milini taktnz m? Direksiyon direksiyon simidini taktnz m? Tekerlekleri taktnz m? Direksiyon ortalamas yaptnz m? Direksiyon sistemini test ettiniz mi?

Yukarda vermi olduunuz cevaplarn evet olmas gerekir. Hayr olarak cevapladklarnz faaliyete tekrar dnerek tekrarlaynz.

60

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
ALTIPARMAK Duran, asi Ders Notlar, Ankara 2000 ANLA brahim, asi ,MEB Yaynlar, Altnc Bask, stanbul 1996 FLD A. Muhtar, H. Trkmen, T. Karasu, . Yiit, M. Berispek, Motorculuk Blm
asi ve lem Yapraklar, MEB Yaynlar, Drdnc Bask, stanbul 2001

STAUDT Wilfried, Motorlu Tat Teknii, MEB Yaynlar, kinci Bask, 2000 FORD, Otomotiv Teknolojisinin Temelleri, Teknik ServisEitimi TOYOTA, Temel Servis Bilgisi
WOLKSWAGEN, Eitim Notlar www.howstuffworks.com www.obitet.gazi.edu.tr

61