Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi Y.2008, C.13, S.3 s.369-386.

Suleyman Demirel University The Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences Y.2008, Vol.13, No.3 pp.369-386.

POSTMODERN ANLAYITA S YASET VE K ML K IN POSTMODERN UNDERSTANDING POLITIC AND IDENTITY

Okt. Nedret ALAR
ZET Postmodernizm modern dnce ve kltre ait temel kavramlar sorgulayan, hakikat, akl kimlik, nesnellik, bilimsel anlatlara temel oluturan byk anlatlardan (rasyonalizm, evrensellik, hristiyanlk gibi) kugu duyan radikal bir dnce tarzdr. Postmodernizm kltrel, sosyal, ekonomik ve siyasal alanlarda farkl bir bak asn ngrmektedir. Postmodern bir bakla siyaset ve siyasal kltr; zgrlkleri, farkllklar, oulculuu, hetorejenlii, farkl kimliklerin varln, yerellii n plana karr. Radikal demokrasi anlay postmodernizmde iyi bir k olmakla birlikte postmodern siyasetin genel yneliminin liberal devlet olduu sylenebilir. ABSTRACT Postmodernism is a thinking style which questions the main concepts of modern thinking and culture. And it is also a radical thinking style that suspects reality, reason, identity, objectivity and great paradigmas forming the basic of scientific paradigmas (such as ratinalism, universality, christianity). Postmodernism predicts a different aspect in cultural, social, economic and political fields. In postmodern aspect, politics and political culture give importance to freedoms, differences, pluralism, heterogeneity, the presence of different identities and locality. A radical democracy aspect has a sound ground in postmodernism. Along with this, it can be said that postmodern politics general orientation is a liberal state. Gerekliin reddi, oulculuk, radikal demokrasi, liberal devlet Refusal of reality, pluralism, radical democracy, liberal state G R Postmodernizm moderniteye getirilecek radikal bir eletiri olarak grlebilir.1 Postmodernizm kavram ve bu kapsamda yrtlen tartmalar, genel olarak, teori alannda modernist sanat biimleri ve uygulamalarndan

Sleyman Demirel niversitesi Isparta Meslek Yksekokulu Hasan Engin ENER, Postmodernizm zerine Ksa Bir Bak, Felsefe Ekibi Dergisi, S.2, 2005, <www.felsefeekibi.com>. (06.10.2006), s.2.

ALAR

2008

koptuu iddia edilen mimarlk, felsefe, edebiyat, gzel sanatlar vb. alanlarnda yeni bir dizi kltrel almay tanmlayan kltr biimlerinin iaretleri olarak balamtr. Postmodernizm, modernizmin sonras ya da tesi, nc olma, bireyleme, cemaatleme anlamnda kullanlmakta2 ve modern dnceye ve kltre ait temel kavram ve perspektiflerin soruturulmas, tartlmas ve hatta bunlarn reddi ile yrtlmektedir. Bu tartmalar zamanla dier birok alan ve disiplinleri de etkilemi, yn vermitir. Sonuta bu sre bir btn olarak modernite'nin sorgulanmasna dnmtr. Bununla birlikte postmodernizm kendine zg yeni bir dnem ya da modernizmin iinde bir sre olarak da dnlmektedir. Postmodernizm, bu anlamda kendine ynelik itiraz ve eletirileri de iine alarak devam eden bir modernite soruturmas ve tartmas olarak grlmektedir. Postmodernlik hakikat, akl, kimlik ve nesnellikten; evrensel ilerleme ya da kurtulu dncesinden, bilimsel aklamann meruiyet kayna olan byk anlatlardan ve temel gereklikten kuku duyan bir dnce tarzdr.3 Postmodernistler, dorunun anlam iinde gizlendiini ve olgularla az ilikili olduunu savunurlar. Dahas postmodernistlere gre doruyu aa karmak isteyenler, olaylar snflandrmaktan ziyade olaylarn toplumsal anlamna bakmaldrlar.4 Postmodernizm kltrel, ekonomik, sosyal ve siyasal durumlar ve bu alanlarda meydana gelen deiikliklerin etkilerini modernizmi eletirerek aklayan yeni bir paradigmadr. Postmodernizmin zerinde anlalm bir hipotezi ve tanm yoktur. Makroteorik bir paradigma olmann tesine geebilmi deildir, ancak varsaymc yaps ve potansiyel aklayc deeriyle postmodernizm farkl disiplinlerden pek ok sosyal bilimcinin alma alanna girmitir.5 Yaplan bu almada, postmodernizmin ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel olaylara bak, postmodernistlerin siyaset ve kimlik anlay, modernizm ve postmodernizm arasndaki paradoks ve postfordizmin ekonomik ve sosyal hayata yansmalar ele alnmtr. 1. POSTMODERN TE Postmodern kelimesini gnlk hayatmzda her geen gn biraz daha fazla duyuyoruz. O, neredeyse her durumda kullanlabilecek bir kavram
2

Ali AKAY, Postmodernizm Nedir?, <http://www.hayyam.com/basn/milliyet/ postmodernizm.php>. (06.10.2006), s.1. Terry EAGLETON, Postmodernizm Yansmalar, Ayrnt Yay., ev: Mehmet Kk, stanbul, 1999, s.9. John W MURPHY, Postmodern Toplumsal Analiz ve Postmodern Eletiri, Eti Yay., ev: Hsamettin Arslan, 1995, s.79. aban S TEMBLKBAI, Siyasal Kltr Paradigmalar Inda Siyasal Kltrde Deiim Sorunu, S.D.. ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dergisi, S.2, Isparta, 1997, s.262,263.

370

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

haline geldi. Postmodern darbe, postmodern seimler, postmodern sanat gibi tamlamalar, tamlanan kelimenin bilinen yada alk olunan anlamnn deitiini, anlatlmak istenenden farkl anlamlara brndn gsteriyor. Postmodern kelimesi, dilimizde allagelenden farkl, yeni karlalan olgu ve durumlara karlk geliyor. Postmodernizm kavram, edebiyat, mimari, gzel sanatlar gibi deiik disiplinlerin szlklerine 1960l yllarda girmeye balam, 1979da Fransz bilim adam Jean Franois Lyotarn Postmodern Durum adl eseriyle gndeme oturmutur. Bu gelimelere ramen postmodernite, postmodernizm ve postmodern gibi kelimelerin tam olarak neyi ifade ettii belirlenememektedir. nne geldii kelimeye sonras anlamn veren post n ekinin, modernite sz konusu olduunda neye atfta bulunduu son derece tartmaldr. Postmodernin yani modern sonrasnn, bir anlamda modernite srecinin devam m olduu, yoksa ondan bir kopuu mu ifade ettii tartmaldr.6 Postmodernizm bazlar iin bir dnemin addr. Sz konusu dnem postmodern durum olarak adlandrlr. Postmodernizm, ayn zamanda yeni bir felsefi bakn, yeni bir dncenin, slubun, yeni bir usuluun (modern usuluu aan farkl bir usuluun), yeni bir sylemin addr. Bu sylem kltrel, dnsel, maddi nitelikler asndan bir dnemin sona ermesi ve kendi iinden tesine geilmesi anlamnda ileri srlen bir kavramlatrmadr. Baz yazarlara gre 1943 yl modernitenin bittii tarihtir. Genelde, postmodernizm olarak anlan dnce ve pratiklerin tamamnn II.Dnya sava sonrasnda ortaya kt grlr.Dolaysyla dnemi kesin olarak belirlemek ve tarihsel snrlar saptamak mmkn grnmemektedir. Hatta nclleri bizzat modernizmin icinde yer almakla birlikte, postmodernizm olarak ifade edilen sreci ve dnceleri, tarihsel zaman dilimi asndan II. Dnya Sava sonrasndan itibaren ele almak yerinde olacaktr.7 Postmodernizmi tam olarak tanmlamak son derece zordur. Bu kelime bir ok alanda kullanlmakta ve kullanld alana gre farkl anlamlar kazanmaktadr. Mesala mimaride postmodern ekol, modern mimarinin aklc ilkeler erevesinde mekann en kullanl ekilde dzenlenmesi dncesine kar kar; bunun yerine yerel ve zgl deerleri esas alarak, geleneksel ve tarihi dokuyu n plana karr. Postmodern edebiyatta da modernden farkl olan bir yol izlenir. Postmodern edebiyatta gerek dnya ile hayal dnyas i ie gemitir. Zaman zaman yaanan olaylarn gerek mi hayal mi olduu anlalamaz; metni anlama noktas okuyucuya braklr. Eserlerde kesin hakikatlere, neden sonu ilikisine bal kalnmaz. Eseri yorumlama ve anlama okuyucuya braklm bir grevdir. Yine postmodern sanat da modern sanattan farkl bir estetik anlaya sahiptir. Modern sanatlardan resim sanatna baktmzda modern ressamlarn (Van Gogh, Monent) eserleriyle pek oumuzun somut anlamlar ykleyemedii (Picasso, Dali) ressamlarn eserleri arasnda olduka nemli farklar vardr. Modern eserlerde sanki
6 7

Mmtazer TRKNE, Siyaset, Lotus Yay., Ankara, 2005, s.496. W K PED A, Postmodernizm, <http://tr.wikipedia.org/wiki/Postmodernizm>. (06.10.2006), s.1.

371

ALAR

2008

gerek hayatn bir kesiti verilirken, dier eserlerde herkes kendine gre farkl anlamlar karabilmektedir.8 Btn bu aklamalardan sonra postmodernin modernden farkl bir kavram olduu anlalm olmaldr. 2. POSTMODERN ZM N BAZI ZELL KLER Postmodern bilim felsefesinden yola karak koyabileceimiz postmodernizmin zelliklerini sralayalm.9 ortaya

a)Genel geerlik iddias tayan nermelerinin reddedilmesi esastr. Gerei olabildiince yorumlamak, belli bir zaman ve meknn szcklerini kullanmak yerine gereklii kendi btnl ve zerklii iinde anlamaya almak esastr. b) Gerekler karmaktr. c) Gereklik btnlk arzetmez ve uyumlu deildir. d) Bilgi kaynaklarnda, bilim topluluklarnda, dildeki anlamlarda oulculuun ve paralanmann kabul edilmesi esastr. e) Sylem oulluu benimsenir. Farklln ve eitliliin vurgulanp benimsenmesi; gereklik, hakikat, doruluk anlaylarnn tartlmasna yol aan dilsel dnmn yaama geirilmesi sz konusudur. f) Mutlak deerler anlay yerine yoruma ak seeneklerle kar karya gelmekten ekinmemek, gvensizlik duymamak esastr. g) Tek bir doru yoktur. Tmel ve mkemmel bilgi yoktur. nsan ruh-beden olarak ikiye blen anlaylarla hesaplamak, tek ve mutlak dorunun egemenliine kar kmak esastr. h) Gelecek nceden bilinemez. ) Her nedenin bir sonucu ortaya koyduunu ifade eden trden tek ynl bir nedensellik yoktur; sadece karlkl etkileim vardr. i) Gzlemciyi gzlenenden ayran bir mesafe yoktur. j) Nesnellik diye bir ey yoktur. zetlersek, postmodernizm, herkes ayn anda hakldr demektir. 3. POSTMODERN DNRLER VE GRLER Baz dnrler modern dnceyi savunurken ayn zamanda postmodernizme kaynaklk etmilerdir. Moderniteyi sorunsallatran bu dnrler postmodernitenin douunda etken rol oynamlardr. Postmodern dncenin ncln yapm isimler arasnda Soren Kierkegaard, Karl Marx, Martin Heidegger, Friedrich Nietzsche, Jacques Lacan, Edmund Husserl ve Ludwig Wittgenstein saylabilir.
8 9

TRKNE., s. 497. Doan ZLEM., "Evrenselcilik Mitosu ve Sosyal Bilimler", Sempozyum Bildirileri Sosyal Bilimleri Yeniden Dnmek , Metis Yay., stanbul, 1998den aktaran Hasan Engin ENER, Postmodernizm zerine Ksa Bir Bak, Felsefe Ekibi Dergisi, S. 2, 2005, <www.felsefeekibi.com>. (06.10.2006), s.3, W K PED A, s.3.

372

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

Postmodern dnrler arasnda ise Jean-Franois Lyotard, Roland Barthes, Jean Baudrillard, Judith Butler, Helen Cixous, Gilles Deleuze, Luce Irigaray, Charles Jencks, Dietmar Kamper, Thomas S. Kuhn, Gianni Vattimo, Wolfgang Welsch, Slavoj Zizek, Paul Feyerabend, Jacques Derrida, Michel Foucault, Julia Kristeva ve Richard Rorty yer alr. Postmodern dnrlerin hepsinden tek tek bahsedemiyeceimiz iin bu alanda etkili olmu birkann grlerine ksaca gz atacaz. 3.1. Lyotard ve Byk Anlatlarn Sonu Lyotardn postmodernizme bak, modern ve postmodern arasndaki gelgitlere dayanmaktadr. Ona gre, akln ilerlemesi, zgrlk, tinin (baz doast kuramclarn gerei aklamak iin hereyin z olarak kabul ettii zdekd varlk-tanr) zgrce ifade edilmesi trnden byk anlatlar braklp yerel ve mikro anlatlar ele alnmaldr. Lyotarda gre postmodernizm, byk(meta) anlatlara inanmamaktr. Bu inanmazln temelinde bilimlerdeki ilerleme vardr. lerlemelerin devam inanmazl getirir.10 Lyotardn burada sz konusu ettii ilerleme, modernitenin byk sylemlerinde yer alan belli bir amaca ynelik, olumlu bir anlam ieren ilerleme fikriyle ayn ey deildir. lerleme sz burada gelinen noktay belirtmek zere kullanlmaktadr.11 Postmodernizm, modernizmin rasyonellemeyi ve standarlamay n plana karan bakna bir tepki olarak dnlr. Lyotarda gre postmodern sanat veya yazar, felsefeci konumundadr. Yazd metin rettii alma ilke olarak daha nceden yerlemi kurallar tarafndan ynetilemez. Buna gre modernitenin nceden detayl olarak belirlenmi pozitivist metodolojisi, Lyotard iin farkllklar yok eden baskc bir usluba dnebilmektedir. Ona gre postmodern, modernin ierisinde sunulamayan ifade eder. Modernite ierisinde sunulamayan verebilmek iin; bilimsel bilginin hakim gcnn yerini ogulculua ve yntem serbestisine brakmas gerekir. Bilimsel bilgi onun iin dil oyunu ierisinde yer alan bir merulatrma aracndan ibarettir. 3.2. Baudrillard, maj ve Toplumsaln Sonu Baudrillarda gre eer modernlik kodlar endstri burjuvazisi tarafndan belirlenen retim a ise, postmodernlik sibernetik tarafndan ynetilen bir enformasyon ve gstergeler adr. Ona gre postmodern dnyada imaj, simlasyon ve gereklik arasnda snr kalmamtr. Ayrca postmodern medya ortamnda enformasyon ve elence, imaj ve politika arasndaki snrlar da yok olmutur. Baudrillard, kitlelerin devaml mesaj bombardmanna tutulmalarndan sklarak sessizletiklerini sylemektedir. Bu durum toplumlar yok etmektedir. Toplumlarn yok olmasyla birlikte, snflar, ideolojiler, kltrler ve bizzat gerek arasndaki ayrmlar yok olmaktadr. Baudrillarda gre Postmodern dnya anlamdan yoksundur. Her
10 11

12

12

L.F LYOTARD, Postmodern Durum, Vadi Yay., ev: Ahmet idem, Ankara, 1994, s.12. Doan BIKI, Modernizm Ve Postmodernizm, < http://www.isguc.org/dogan1.htm>. (03.11.2006), s.2. BIKI, s.2-3.

373

ALAR

2008

trl veri eit derecede kabl edilebilir veya eit derecede sama bulunabilecei gibi anlamnda gerekle bann kurulmas zorunluluu yoktur. Toplumsaln da sonuna gelinmesinden dolay bu dnem modernlikten tamamyle kopuu ifade eder.13 1970'lerin sonundan itibaren sahneye kan postmodern toplum teorilerinin nde gelen simalar, bir dnemin kapanp yenisinin almasyla, modernitenin byk umutlarnn artk sona erdiine, gemiin toplumsallatrc teorilerinin ve devrimci siyasetinin devamnn olanakszlna iaret etmektedirler. Baudrillard'n 'postmodern toplum'u ve Lyotard'n 'postmodern durumu da bu anlama gelmektedir. Baudrillard'n 'postmodern toplum'u tarihi reddeden bir tarih felsefesinden ikayetidir. Bu gr yllar getike daha da netleecektir. Baudrillard Marksistleri de yaanan deiime kar nlem almalar konusunda uyarr. Deiimin radikal boyutu kapitalizmin tesine gemeyi iinde barndracak bir dzeydedir. Simge (soyut-temsili) toplumlar ile retici toplumlar arasnda ayrm yapan Baudrillard, kapitalizmin simge toplumlarndan, yani hediyeleme, enlik, dinsel temalar etrafnda rgtlenen toplumlardan koptuunu savunur. Kapitalizm ncesi toplumlara duyduu bir tr Altn a zlemi de denilebilecek hayranl, ona yeniden simge toplumlarn yaratacak bir kapitalizmden kopu fikrini vermektedir. 14 3.3. Giddens ve Modernlik Dncesi Giddens, postmodernlii modernlie bal kalarak incelemitir. Ona gre modern dnemi, modern olmayan veya geleneksel dnemden ayran farklar vardr. Ancak ayn fark postmodern ve modern arasnda grmek pek mmkn deildir. Giddensa gre iinde bulunduumuz dnem bir postmodernlik durumunu deil, modernliin etkilerinin radikalletii bir dnemi iaret etmektedir. Bu noktada iinde bulunduumuz dnemi modernlikten bir kopu olarak gren Baudrillardla Giddensin hemfikir olmad gzlenebilir. Giddensn postmoderniteye baknn biraz alayc olduu bile sylenebilir. Giddensn postmoderniteye olan duruu olduka ihtiyatldr. Baka bir ekilde anlatacak olursak, postmodern olarak ifade edilen durumun, modernliin kurumlarn am ve ondan tamamen kopuk olarak ortaya kan bir dneme karlk geldii dncesinde deildir. Giddense gre iinde bulunulan dnem ge modernlik olarak tanmlanabilir. Ona gre postmodernizm, en iyi biimde resim, plastik sanatlar ve mimarideki stil ve akmlara yn vermesiyle belki anlam kazanabilir.15 3.4. Derrida ve Dili Yeniden Sorunsallatrmas Derrida, dili yeniden ele alr. Dili yapsalclarn sand ve gsterdiklerinden ok daha fazla oynak ve belirsiz bir ey olarak dnr. Ona gre bir kelimenin anlam, kartlk iinde baka bir anlama gnderme yapmakszn doamaz ve dil'in tarihi iersinde ana anlamn snrlar srekli
13 14

15

BIKI., s.3. Ali Osman ALAYOLU, Modernizm Postmodernizme Kar: atmann Ortasndaki Marksizm, <http://www.uzaklar.net/html/versus-alayoglu.html>. (10.01.2007), s.1. BIKI., s.3.

374

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

yer deitirir. nk kelimeler her zaman farkl anlamlara gelebilecek ekilde karmza kabilirler. Bu gstergeler anlamlardan ayrtrlamazlar. Cmleler zincirinde yer deitiren anlam, dolaysyla durmadan deien bir nitelik arz eder.16 Derida yap skmc felsefenin nemli isimlerindendir. Onunla mimari yn deitirmi, felsefi planda sylediklerini grsel dile tam ve somutlatrmtr.17 Postmodernlik hakikat, akl, kimlik ve nesnellikten; evrensel ilerleme ya da kurtulu dncesinden, bilimsel aklamann meruiyet kayna olan byk anlatlardan ve temel gereklikten kuku duyan bir dnce tarzdr.18 Postmodernistler, dorunun anlam iinde gizlendiini ve olgularla az ilikili olduunu savunurlar. Dahas doruyu aa karmak isteyenler, olaylar snflandrmaktan ziyade olaylarn toplumsal anlamna bakmaldrlar.19 4. PARAD GMALAR AISINDAN POSTMODERN AKIL VE GEREKL K Modern ve postmodern kelimelerini iyi bir ekilde kavrayabilmek iin gerek olgusuna bak alarn deerlendirmek gerekir. Modernitede insan aklna ar nem verilmektedir. Modern alarn en nemli kelimesi akl en belirgin zellii de aklclkdr. Akl, modernite asndan insanl deimez, tek, evrensel gereke gtrebilecek en doru yoldur. Postmodernizm ise bu gerek anlayna kar kmakta, mutlak gerei reddetmektedir.20 Postmodern dnrler, gerekin tek olduu ve buna akl yoluylu ulalabilecei ynndeki modern grlere kar karlar. Onlara gre gerek tek deildir. Evrendeki herkesin kendi gerei vardr ancak, bunlarn hi birisi asl, temel, ana gerek deildir. Btn bunlar ya gerektir ya da gerek deildir. Yani mutlak gerek diye bir ey yoktur. Ancak mutlak gerein olmamas hi olmad anlamna da gelmez. Sadece gerek birden fazladr ve herkesin kendi gerei vardr. Buna bal olarak da evrendeki gerek says sonsuz olabilecektir.21 uras ok aktr ki; modernlie bir tepki olarak gelien postmodernizm, modernliin baarszlklarn zerine kurulan eletirilerden g almaktadr. Postmodernizmin modern dnceye ynelttii en temel eletiri modernliin akl ve rasyonalite zerine olan vurgusudur. Modern bilim, epistemoloji ve metodolojinin ou versiyonu, akla ve rasyonaliteye byk gven duyar. Oysa sadece toplumbilimlerinde deil, toplumun her
16

17

18 19 20 21

W K PED A, Jacques_Derrida, <http://tr.wikipedia.org/wiki/Jacques_Derrida>. (3.11.2006), s.1 HOSSOHBET, Postmodern Postmodernizm, <www.hossohbet.com/forum/showthread .php?t=2678>, (06.10.2006), s.2. EAGLATON, s. 9. MURPHY , s.79. BIKI, s.4. TRKNE, s.498.

375

ALAR

2008

yannda bu gven anyor gibi grnmektedir. Postmodernizm bu geni anma duygusunun bir ifadesi olarak grlebilir. Akla ynelik postmodern eletirinin bir ok belirleyicisi vardr: lk olarak, modern akl; evrensellii, birlik ve btnl, ayn kurallarn her yerde geerli olduu grn gerektirir. Postmodernizm ise aksine her durumun farkl olduunu ve zel bir biimde anlalmas gerektiini ileri srer. Her biri kendine ait bir manta sahip olduu iin btn paradigmalarn eit olduu (birbirlerine gre hiyerarik bir stnlkleri olmamas anlamnda) postmodern bir dnyada, evrensel akla yer yoktur. kinci olarak, akl aydnlanmann, modern bilimin ve batnn bir rndr. Modern bilim gibi, akl da hkmedici, baskc ve totaliter bir ey olarak grlr. Son olarak akl ve rasyonalite; postmodernizmin duyguya, iebaka, sezgiye, zerklie, yaratcla, hayal gcne ve fantaziye duyduu gvenle badamamaktadr.22 Postmodernizmin gerei yok sayan veya en azndan gz ard eden dncesinin ilk olarak Alman Filozof Nietzsche tarafndan ortaya konduu bilinir. Nietzsche insann eyay olduu gibi bilecei savn, bilginin kimyasal analizinin rttn iddia etmitir. Kimyasal analizler vastasyla gerek anlay deiir ve mutlak gereklii temsil eden Tanr lr, etkisini yitirir. Nietsche ayn dnceyi modernlikten k iin de kullanmaktadr. Ona gre artk mutlak gerek olmadna gre, eletirel bir tarzla modernlik alamaz. Baka bir alternatif bulunmaldr; bu alternatif de postmodernizmdir.23 Nietscheye gre yorumlamalarmzn dnda hibir fiziksel gereklik yoktur. Yalnzca bak alar vardr. Nietschenin felsefesini batan sona kaplayan kapal duru, hibir kesin sonuca varlamayaca anlamna gelir. Gerein kiinin kendi bak asyla snrl olduunu savunur.24 Postmodernistler, aratrmann yorumlayc doasna elik eden belirlenemezlerin, olaya anlamn verdiini ne srerler. Yorum aratrmaya eitli ve sorgulanmam yollardan girer. Mesela bilgi, gereklik ve metodolojiyle ilgili inanlar, alglanan ne olursa olsun, alglanan eyi ekillendirmeye balar. Bilgi, gerek diye tanmlanan alanlarda bulunduu iin retilebilecek olan yalnzca dorunun en iyi tahminleridir. Geerliliini yitiren ey, Newtonun mutlak kesinlik temelidir.25 Marxist terminolojiyi benimsemi olmalarna karn, Barthes ve lyotardn ne srdkleri ey aktr. Gndelik hayatta sahip olduu amatan koparlan hakikatin hibir anlam yoktur. Sylenilen ey, hakikatin yorumdan doma mcadelesi vermesi gerektiidir. Bilgi ve yorumun iselliinden dolay, hakikat belirsiz bir varolua sahiptir.26 Postmodernistlerin gerek anlayna bu ekilde kar kmalarnn nedeni gerek kavramnn toplum zerinde iktidar kurma amacyla kullanlmaya uygun olduunu savunmalardr. Mesala Foucault gerein

22 23 24

25 26

BIKI.,s.1. TRKNE., s.498. Madan SARUP, Postyapsalclk ve Postmodernizm, Bilim ve Sanat Yay., ev: Baki Gl, Ankara, 1997, s.74-75. MURPHY., s.50 . MURPHY., s.75.

376

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

iktidarla i ie gemi olduunu iddia ederek ktidar bilginin retimi iin zorunludur ve btn toplumsal ilikilerin doasndan ileri gelen temel bir zelliktir der.27 Foucaultya gre gerein iktidardan ayrlmas mmkn olmad iin kirlenmemi, mutlak bir gerein var olmas imkanszdr. Foucalt, tm iktidar sahiplerinin kendi durumlarn meru bir zemine oturtmak iin gerek kavramn kullandklarn, yani gerein iktidar sahiplerine meruiyetlerinin kantlama noktasnda hizmet etmekten baka bir ie yaramadn iddia eder. Bu sebeple iktidar ilikilerini, bask ve zorlamay insan hayatndan karmak istiyorsak gerei tek, mutlak ve deimez olarak kabul etmekten vazgemeliyiz.28 Lyotarda gre bilginin tabiat deimeksizin kalamaz, bilgi retimin esas gcn oluturur. Bilimsel bilgi ise bir gtr ve bilgiyi merulatrmak iin kullanlr. 29 Postmodernist olarak nitelenen dnrler, gerei srf bir grntden ibaret grdkleri, bilimsel almalarda mutlak dorulara ulalmasn salayacak yntemlerin vazgeilmez olarak grlmesine de kardrlar. Postmodern dnrler, bilimsel aratrmalarda genel geerlilii olan yntemlerin kullanlmas yerine herkesin farkl yntemler izlemesine sayg gsterirler. Kullanlan yntemlerin zmler zerinde durmas deil, (ki mutlak gereklerin olmad hatrlanmaldr) paradokslar oaltan, sonsuz sayda cevaba izin veren ve gittike karmaklaan bir nitelik gstermesi tercih edilir. Kesinlie ve mutlak doruya ulamak gibi bir kayglar olmad gibi ayn soruya deiik cevaplar verilmesine de kar kmazlar. Genellemelere ve dorulara ulamak amacyla yaplan ayrtrmalara da kar karlar. 30 Baz postmodernist dnrler de bilimsel almalarn yrtrken hibir ynteme bal kalmak durumunda olmadklarn, herkesin istedii yntemi kullanabileceini ve bilimsel almalar iin belli bir yntem kullanmann gereksiz olduunu iddia ederler. Bu dnrlerden biri olan Feyerabend, bilimsel aratrmalarda belirli yntemlerin kullanlmasna kar karak Ynteme Hayr der. Feyerabend'in "Her ey uyar" (Anything goes) sz, onun bilimi, din yada sanat gibi bilgi kaynaklarndan biri olarak ele almasnn bir sonucu eklinde ortaya kar. Bilim, din, sanat gibi alanlarn her biri bilgi edinmenin farkl yollardr. Bunlardan hi biri dierlerinden daha stn, ncelikli yada ayrcalkl deillerdir. Bunlar sadece gereklie ulamann farkl yollardr. Birbirleriyle llebilir yada kyaslanabilir deillerdir. Tek bir ynteme indirgenemezler.31

27 28 29 30 31

SARUP, s.134. TRKNE, s.499. LYOTARD, s.69. TRKNE, s.499. W K PED A, s.1.

377

ALAR

2008

5. POSTMODERN ZM N BYK ANLATILARA BAKII Postmodernizim, hayat btnyle aklama ve kendi kriterleri dorultusunda dzenleme iddiasndaki siyasal, dinsel ya da toplumsal tm global ve btnletirici dnya grlerini byk anlat olarak nitelendirmekte ve bunlarn birey ve toplum zerinde etkin olmasna kar kmaktadrlar. Buna gre Marksizm, Faizm, Liberalizm gibi idiolojiler ile Hristiyanlk ve slamiyet gibi dinler postmodern dnrler tarafndan ayn kapsamda deerlendirilmektedirler. Aslnda postmodern dnce bunlarn doruluu ya da yanlln tartmayp, bu fikirlerin her birine sahip olan insanlarn dncelerini ayr ayr deerli kabul eder. Tabi ki bunlara inanan insanlarn kendi gr ve inanlarn alternatifsiz tek model gibi gstermelerine kar kar; Dolaysyla postmodern dnce evrensel bilgiyi ve kktencilii reddeder.32 Lyotar, modern bilimin, istikrarl bir evren dncesini yktn iddia etmekte ve bilginin; srekli kendi kendini deitirmesi ve ilke olarak geici, olaslk ve dzeltilebilir, yenilenebilir olmas gerektiini savunur. Lyotara baklrsa, dnyaya ilikin bu gr yalnzca Newtoncu bilimsel teorileri deil hakikati kavrama iddiasnda olan, tarih ve toplum hakknda evrenselletirici ve totalletirici aklamalar neren byk anlatlar da geersizletirmektedir. Lyatarda gre byk anlat gvenirliliini yitirmitir.33 zetle postmodernistler bize toplum iin yeni bir teorik model nermiyor, yeni bir byk anlaty oluturacak bir toplum teorisi gelitirmekten vazgememizi neriyorlar. Bir kavram aklarken her kavram kendisini bir baka kavrama gndermekte ve kendisinin aklanmas ertelenmekte ise, her defasnda farkl bir kavrama ulamamza sebep oluyor ise, doruya ulaamyorsak ve bu doru srekli erteleniyorsa mutlak doru olamaz. Dolaysyla kendilerini mutlak dorular olarak sunan st anlatlar reddedilir.34 Btn bunlara dayanarak toplumlarda ogu zaman bir belirsizlik yaanr. Olaylar nceden belirlenemez ve ngrlemez. Dolaysyla postmodernistlere gre byk anlatlarn toplumu anlama ve aklama iddialar aslsz olarak dnlebilir. Postmodernistler, byk anlatlar, modernitenin meruiyetini kantlamak ve otoritesini yerletirme vastas olarak grrler. Modernistlere gre toplum teorisyenleri ve peygamberleri birer otorite olarak, her eyi bilen olarak alglanrlar. nsanlara neyi yapp neyi yapmayacaklarn sylerler. Gerek ve nesnellik anlatnn kendisi tarafndan yaratlr. Postmodern dnrler modern anlatlarn geleneksel anlatlardan daha stn olduklar dncesine kar karlar. Yani mit ler, destans veya dini hikyeler ya da dinlerin retileri ile modern ideolojilerin tezleri ve zmlemeleri arasnda fark bulunmad iddia edilir.

32 33 34

TRKNE, s.500. Mehmet KK, Modernite Versus Modernite, Vadi Yay., Ankara, 1994, s.240. ENER, s.1.

378

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

6. POSTMODERN S YASET ANLAYII Modernleme bugn bir btn (model, sre, kltr, politik vb) olarak nemli bir aamaya gelmi, bu aamada Marksist uygulama nemli bir sarsntya girmi, kapitalist model de uzun bir dnemdir nemli krizlerle karlamtr. Her iki modelin de ekonomik alanda olduu kadar, siyasal ve toplumsal alanda da karlatklar sorunlar bu srete yaanan dnce sisteminin eletirilmesine neden olmutur. Teknolojinin gnmzde ulat stnle karn, dnya leinde alk sorununun ba gstermesi, ldrc silahlarn retilmesi, zengin ve fakir lkeler arasndaki farkn bymesi, iletiim teknolojisinin dnyay kltmesine karn bilginin bir meta haline gelii, okur-yazarln artmasna karn bilgilenmi insann yaamn kontrol edememesi, irade ve demokrasiye dayal ahlaki bir topluluk olarak kabul edilen devletin ve brokrasinin giderek toplumdan uzaklamas, emredici olmas, vb. pek ok sorun aklcla, bilimsel bilgiye, aydnlanmaya ksaca modern kavramnn temeline ve tm balantlarna belli bir tepki dourmaktadr. Buda yeni araylara neden olmaktadr. Muhafazakr ekonomi kuram ve uygulamalar (devletin klmesi siyasalar) ile postmodernizm, bu araylarn birbirinden farkl gibi grnen ancak birbirini tamamlayan yansmalardr.35 Burada ok uluslu kapitalizmin doasna ak ya da kapal bir tavr gzlenmektedir. Postmodernizm, modern dnemi geride brakan ada davran ve tutumlar aklayan ayn zamanda radikal lde yeni deneyimler, uygulamalar ve yaam alanlar sunan yeni bir an balam oluu inancn ortaya koyar. Postmodern dnemin karakteristik zellikleri; ksmilik,sadelik, grelilik, belirsizlik, benzerliklerin olmay, oulculuk, paralanmlk ve ok kltrllk olarak ortaya kmaktadr. oulculuk, benimsenmesi mmkn olan ilkelerin eitlilii anlamndadr. Fakat bu ilkeleri stn bir ilkenin altnda sraya koymak mmkn deildir.36 Postmodernist bir siyaset ve siyasal kltr, modern siyasetten, onun ngr kabiliyetinden, onun tekdzeliinden, geleneksel sadakatten, brokrasiden, disiplinden, otoriteden ve mekanik almadan honutsuzluu yanstr. Farkll, dzenin bozulmasn ve yeniden dzenlemeyi, ngrlmezlii, zgrl, meruiyetsizlii ve gvensizlii, gc ve doall yanstan bir siyasetin ortaya kmakta olduunu vurgular.37 Postmodern anlay iinde bulunan teorisyenler farklla, oulculua ve heterojenlie vurgu yaparken, kimlik ve yerellik gibi sorunlar tekrar gndeme getirirler. Bu da alternatif modelleri ortaya karr. Radikal demokrasi ve mzakereci demokrasi gibi yeni modeller bu tr araylar sonucu ortaya kmtr. Kreselleme sreci ierisinde ok uluslu irketlerin n plana kmas ile devletin egemenliinin uluslar aras kurulular ve sivil toplum kurulular tarafndan paylalabilecei
35

36 37

Birkan UYSAL-SEZER, ., Postmodernizm ve kinci Cumhuriyet, Amme daresi Dergisi, C.26, S.1 ,1993, <http://www.ikincicumhuriyet.org/dogru/postmoder_cumhuriyet.html>. (02.10.2006). s.3. Norman P. BARRY, Moder Siyaset Teorisi, B.2, Liberte Yay., Ankara, 2004, s.127. S TEMBLKBAI, s.263.

379

ALAR

2008

dnlmektedir. Bunun yannda insan haklar gibi kavramlarn gelimesi, bir devletin corafi snrlar ierisinde yaanan insan haklar ihlalleri dolaysyla uluslar aras toplumun o ihlalci devlete mdahale edebilmesinin yolunu amaktadr. Bunlar klasik egemenlik anlaynn temel erevesinin deitiini gstermektedir.38 Tm bu gelimeler karsnda radikal demokrasi kavram ortaya kmtr. Ernesto Laclav ve Chantal Movffe tarafnadan kurumsallatrlan radikal demokrasi gnmz dnyasnda demokratik hak ve zgrlklerin en st dzeye karlmas amacn kendisine kalk noktas olarak almtr. Laclav ve Movffe ilk olarak, ii snfnn Marksist kuram iindeki zgrln eletirir. Anonim zneler yerine tekil znelerin varln savunur. Yeni Toplumsal Hareketi benimser. Postmodernizmin yaratt kltrel oulculuk tm toplumsal hareketlerin kendi taleplerini zgrce seslendirmesine ve rgtlemesine izin vermektedir. O halde postmodernizm, radikal demokrasi iin iyi bir k noktas olabilmektedir.39 Radikal demokrasi farkll, ksmilii, oulculuu, hetorojen olan ve sonuta soyut dzeyde insan kavram tarafndan dlanan her eyin kabul edilmesini talep eder. Burada evrensellik reddedilmeyip, ksmiletirilmitir. Postmodernizmde maddi evren, insani yetenekler ve kolektif toplumsal yaratclk dnyasna dhil edilmitir.40 Kapitalizmin yeniden yaplanma srecine girmesiyle zaman ve uzay boyutu da deiime uramtr. Kapitalizmin nceki evrelerinde zaman boyutu, geriye dnmeksizin llebilir ve kestirilebilir bir olgu iken, kapitalizmin yeni aamasnda zamann bu zellii artk geerli deildir. Sermaye zamana kar greli bir zgrlk kazanm gzkmektedir. Kltrel evrenselleme ile birlikte kltrn her alannn kapsaml bir metalama sreci iine girdii sylenir. nsann yaam alann zaman ve uzaya gre dzenlemesi yaamn deitirecektir. Bu deimenin dnce dahil yaamn her alann kapsayabilecei sylenebilir. Sonu olarak postmodern sylem iinde en azndan byk hakllk pay tad ileri srlebilen ve deneye dayandrlarak da gzlemlenebilen kapsaml bir kapitalist dnm sz konusudur. Bu dnmn, yerleik siyaset bilgisi kuram yada paradigmas asndan da nemli deiiklere yol at dnlebilir. Postmodern sylem iinde bu dnmle ilgili tartmalar kategoride toplanr. Bunlar; zgrlk sylemi ve bu konuda modernite kuramlarnn yetersizlii, toplumsal kimlik sorunu ve yerleik temsili demokrasi dncesinin sorgulanmasdr.41 Postmodernizm kompleksten syrlm, tarihe ve halka nem veren istediini yap tavrna sahip bir anlaytr.42 ok basit bir ema iinde liberal, liberal demokratik, Marksist siyaset ayrmlar yaptmzda, birincisi burjuvazinin, ikincisi orta snflarn, ncs ise ii snflarnn taleplerine
38 39 40 41 42

TRKNE, s.502-503. TRKNE, s.503. KK, s.299. Gencay AYLAN, Postmodernizm, mge Yaynclk, B.2, Ankara, 2002. s.296298. E-FELSEFE, Postmodernizm Felsefi Grler, <www.e-felsefe.com>. (07.10.2006), s.2.

380

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

karlk vermektedir. Bu belirleme doru ise, liberal demokratik ve Marksist siyaset evrelerinden uzaklaan postmodern siyasetin genel yneliminin liberal devlet olduu sylenebilir. Ancak bu yntemin, pazarn yerini piyasann, ulusal giriimcinin yerini uluslar aras irketlerin ald, ekonomik rgtlenmenin ulusal dzeyden dnya leine tat ge kapitalizm mant iinde deerlendirilmesi gerekir. Yeni siyasetin yatay ve eitliki zellikte oluu her eyden nce devletin bu kaynak dalmnda roln yitirmesi sonucunu dourur. Postmodern siyasetin yatay ve eitliki oluunun bir dier sonucu eski kltrel kimliklerin yeniden ele alnmasdr. Bunlarn ulusal erevede asimilasyonlar artk olanakszlam gibi grnmektedir. Buna ek olarak postmodernizmin kamu/zel, st kltr/alt kltr vb. ayrmlara kar oluu bir yandan alt kltrlerin etkin olmasna ve kltr oulculuuna yol amakta, bir yandan da, st kltrlerin estetik endielerini bir yana brakp duygu ve heyecan, bir anda oluan davran ne geirmektedir. Bunun bir sonucu olarak cemaat temeline dayal postmodern siyaset; ounlua verimlilik, hainlik ve astlk empoze eden gnlk yaamn molekler siyasetine dnmektedir. Aslnda gnlk sylemlerin siyasal kuram ve felsefenin yerini ald kltr erevesi daha ok dayanma temeline gre iledii iin global srete, bilimsel bilgi ile btnlemeye de izin vermemektedir.43 Postmodern siyasetteki liberal dnce ve devlet anlay farkllk, oulculuk ve katlmcl benimsemi, zgrlklerin snrsz yaand ve zgr dnce akmlarnn desteklendii bir felsefe olarak globalleen dnyada yeni bir bak yeni bir siyasal kltr oluturma fikrini sunmutur. Aznlklarn varln pekitiren, ulusalcl ret eden, etnik farkllklar n plana karan, dil ve din birlii gibi btnletirici, g birlii oluturucu eleri kabul etmeyen postmodernler, benimsedikleri liberal devlet anlayyla da fikirlerini desteklemektedirler. ounluun hakimiyetinin snrsz olmad herkesin hak ve hrriyetlerinin gvenceye alnd, halkn ve onun setii temsilcilerinin iradelerinin stn tutulduu, eletiri ve sorgulama yollarnn ak olduu, devletin kltld liberal demokratik bir devlet anlay esas alnmaktadr. Postmodernin deiime ak yaps bu dnce tarzyla pekimektedir. Eletiriye ak, tek doruya deil herkesin kendi dorularnn varln kabul eden hogrl bir anlayta eletirinin kamusal alana tanabilmesi demokratik bir siyaset ve kamusal tartma alanna da zemin hazrlamaktadr. 7. POSTMODERN K ML K Postmodernizmde toplum yaamnda ortaya konulan dnce, her zaman nceden belirlenmi kat kurallar uygulamaktan ziyade nasl hissediliyorsa yle yaamay ngrmektedir.44 Postmodernistlere gre ulusal devlet ve toplum yoluyla kurtulu aranmas, baka bir deyile ekonomik kalknmayla refahn artrlmas, ortak
43 44

UYSAL-SEZER, s.4. KK, s.303.

381

ALAR

2008

kar ve siyasi btnleme salanmas, ekonomik kar, sosyal, kltrel deer ve sluplarn gelimesi artk pek mmkn grnmemektedir. Bu durumda insann ball ya da ahlaki sorumluluu soyut bir toplum idealine deil tarihsel olarak bal olduu toplulua kar olacaktr. Lytarda gre toplumu bir arada tutan toplumsal kimlii veren ortak bilin ya da kurumsal altyap deil, sylemler arasndaki apraz balardr. Bylece postmedernizm iki eyi birden deitirmektedir. Birincisi toplumun rgtlenme temelidir. kincisi ise toplumun yerini topluluun (cemaatin) almasdr. Postmodern toplum hzl deien toplumdur. Teknoloji ve bilgi toplumsal rgtlenmenin temelini oluturmakta, insanlar arasnda dnya genelinde bilgi benzerlii, ayn dili ve yazy kullanan bir benzeme bir birlik dourmaktadr. Zira iletiim alanndaki gelimeler sayesinde farkl toplumlarn insanlar ayn kodu kullanmaya balamtr. Ancak bu durum ulusal devletin snrlarn zorlamakta ve insann kendi yerini, kimliini bulmasn zorlatrmaktadr. rnein tarihsel olarak bal bulunan eitli topluluklar arasndaki kltrel uzaklk insanlar siyasal ve toplumsal olarak saldrganlatrmaktadr. Aslnda bu topluluklarn (cemaat) dayanma temelleri de farkllk gsterir. 45 Ulus devletin farkl ulusal kltrler ve gelenekleri sosyalletirip uyumlatran yaps, uluslararas ve kresel bir kltrn ortaya kyla zayflatlmtr. Ulus devletler, etnik ve blgesel siyasetteki artla ortaya kan zlmeye ynelik basklara maruz kalmaktadrlar. Gerekten de etniklie ynelik artan ilgi, ekonomik ve kltrel kreselleme balamnda, uluslarn artk anlaml bir kolektif kimlik veya sosyal aidiyet hissi salamada etkili olamad gereini ortaya koyuyor olabilir.46 Postmodernizim yaratt kltrel oulculuk tm toplumsal hareketlerin kendi taleplerini zgrce seslendirmesine ve rgtlenmesine izin vermektedir. O halde postmodernizm, radikal demokrasi iin iyi bir yol olacaktr. Radikal demokrasi anlayna gre sosyalist strateji, demokrasinin derinletirilmesi ve geniletilmesi esas zerine kurulmaldr. Burada talep, farkl toplumsal kimliklerin bir st kimlik altnda eritilmesi deil, farkllklarn ve zgnlklerini koruyarak ortak yaam alannda bulunmasdr. Postmodernizim yeni toplumsal hareketle farkl kimliklerin kamusal alanda yaama ans bulmalarn ve toplumsal hayatn demokratiklemesini salamak amacyla sivil toplumun farkllklar zerine kurulmasn savunur. Kimlik siyasetinin devlet iinde deil, sivil toplumda yaamas, bu balamda devletten ayr bir alan olarak sivil toplumun oulculuu ve farkll kapsamas gerektii savunulur.47 Postmodernizm, ada kltrde birliin ve kimliin yokluuna iaret eder.48 Kimlik, toplumsal bir ina sonucunda ortaya kar ve toplumsal kimlikler iki kategoride incelenir: Merulatrc ve direnii kimlik. rnein geleneksel ulusal kimlik merulatrc, direnii kimlik ise yeni oluum ya da projelere temel salamaktr. Etnik, dinsel ya da mezhepsel temelli, yeni direnii kimliklerin en gelimi ve zengin toplumlarda bile olduka fazla
45 46 47 48

UYSAL-SEZER, s.4. Andrev HEYWOOD, Siyaset, Liberte Yay.,Y.N.118, Ankara, 2006, s.178. TRKNE, s.504. S TEMBLKBAI, s.264.

382

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

ortaya kmas, siyaset kuramnn yerlemi paradigmalarnn yetersizliinin kantdr.49 Trkiye postmodern kresellemeden nasibini almtr. Kimlik kavram ulusal snrlardan kp dil grubu, etniklik gibi zelliklere blnp oalm bylece siyasetin denetiminden kmtr. Bu noktada ortaya kan sorunlar ise kendine toplum iersisinde farkl gren etnik gruplarn ortaya kard mikro milliyetilikler, daha da nemlisi bamszlk iin mcadele etme eklinde kendini gstermektedir. Bu mcadele farkl kimliklerin bir arada yaabileceini savunan postmodern devlet anlaynda, narsistik bilinci dourmutur. Bu durum toplumun ve kltrlerin devam iin byk tehlike oluturmaktadr. Kitle iletiim aralarnn bireyleri tek tipletirmesi de kimliksizlemeye baka bir rnektir. Kltrel kaynaklarla olan ilikiler koparlarak kltrszletirilen ve kimliksiletirilen kesimler, popler kltr, kltrel oulculuk gibi kavramlarla yabanclatrlmaktadr.50 Postmodernist dnrler ulusun hayali bir cemaat olduundan ve toplumsalln btnletirilmez olduundan hareketle ulusallk kavramna kar kmaktadrlar. Etnik ve dinsel kimliklere dayal cemaatilik yaklam ulus toplumun ve devletin reddidir. Postmodernizme gre ulus devlet aldktan sonra yerel devletleme, blgesel devletleme olgusu gndeme gelecektir. Kent devletlerinden oluan bir dnya konfederasyonu oluturulacaktr.51 Ulus devletlerin etkinliini yitirmesiyle blgeselleme olgusu glenmeye balamtr. Gvenlik, istikrar ve refah salamakta zorlanan ulus devletler, corafik olarak yakn ve ayn zamanda etkin lkelerle birlikte hareket etme stratejisini benimsemilerdir.52 Blgeselleme, stratejik, ekonomik, siyasal ve bazen de kltrel nedenlere dayandrlmakta, g oluturma yada ge dahil olma fikri birlemeyi hzlandrmaktadr. Postmodernizmin basit bir mesaj vardr: Ne olsa gider. Postmodernizmin her trl ba kaldrya olanak tanr. Siz ba kaldrmak istediiniz her eye ba kaldrabilirsiniz, ama brakn bende ba kaldrmak istediim zgl eylere ba kaldraym. Pek ok adan bu snrsz oulculuk muhafazakarlktr. Oysa postmodernizm ne muhafazakar, ne devrimci ne de ilericidir. Postmordernizm bir umut dalgas yada bir umutsuzluk deildir; bu tr ayrmlara gitmeyen kltrel bir harekettir. Dolaysyla postmodernizm apolitik ya da anti politik deil, daha ok, zgl bir politika trdr.53

49 50

51

52 53

AYLAN, s.301. SEDEF NKALEM , ,Kimlik Kavram, Etnik Kimlik, Ulus Devletleme Srecinde Meydana Gelen Sorunlar, 22.08.2006, <http://sedefinkalemi.blogspot.com/2006/08/kimlik-kavrametnik-kimlik-ulus.html>. (07.10.2006), s.3-4. Gzde KILI, Postmodern Devlet Anlay, <www.aydinlanma1923adk.itu.edu.tr>, (6.10.2006), s.3-4. Heywood, s.207-208. Agnes HELER , F. FEHER, Postmodern Politik Durum, teki Yay., ev: kr Argn, Ankara, 1993, s.200-201.

383

ALAR

2008

SONU Postmodernizm, bir ok paradoksu gndeme getiren ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel alanlarda tartmalar yaratm bir kavramdr. Postmodernizmin kelime anlamn ortaya koyma asndan, yaanan okluluk, kavramn kendinde de mevcuttur. Postmodern dnemde belirsizlik, ksmilik, kavramlarn deiebilirlii, benzerliklerin olmay, oulculuk, paralanmlk ve ok kltrllk ortaya kar. ok kltrllk fikrinin artmas ile ulus devlet fikri zedelenmitir. ok kltrllkte vurgulanan; kltrel eitliliin boyutu ve kimlik farkllklardr. Ya, sosyal snf, cinsiyet, cinsellik, din, rk, etniklik ve dil gibi kavramlar zerine odaklaan kltrel farkllama da din, rk, etniklik ve dil ok kltrlln temel gndemini oluturur. Dolaysyla ok kltrllk postmodernizmin benimsedii bir kimlik siyaseti tr olarak bu tip farkllklara sayg duyulmas ve bu farkllklarn kamusal olarak ta tannmas gerekliliini savunur. Postmodern bir siyaset ve siyasal kltr, modern siyasetten, brokrasiden, sadakatten, disiplinden, otoriteden ve mekaniklikten honutsuzluu ifade eder. zgrlk, farkllk ve heterojenlik en nemli vurgusudur. Kimlik ve yerellik gibi konular yeniden ele alnr. Radikal demokrasi ve mzakereci demokrasi gibi yeni modeller postmodernizmin araylar sonucu ortaya kmtr. Postmodernlik ulusuluu reddeder ve liberal devlete ynelir. Yerelcilik n plana kar. Postmodern siyaset, yatay ve eitlikidir. Bunun sonucunda kltrel kimlikler yeniden gndeme gelir. Kamu/zel, st kltr/alt kltr gibi ayrmlara kar olduundan, alt kltrlerin etkin olmas ve kltr okluu esastr. Toplumun rgtlenmesini savunur ve toplumun yerini topluluk alr. Postmodernizmin yeni toplumsal hareketi, farkl kimliklerin kamusal alanda yaama ans bulmasn savunmaktadr. Kimlik ulusal alandan kp, dil grubu, etniklik gibi zelliklere blnp siyasetin etkisinden ve denetiminden kmtr. Dnce sistemlerinin deimesiyle kapitalist ynetimin retim biimi ve ekonomi politikalar da kreselleme dorultusunda deimeye balamtr. retim sistemi bilgisayar ve iletiim teknolojisindeki gelimelerle dinamik ve deiken bir retim organizasyonuna dnmtr. Tek tip retim anlay deiip farkllklarn ve yerelliin n plana karld, orijinal, zgn ve zgr dnce anlay retimi ekillendirmeye balamtr. Kiiselleme anlay gelimi ve dnce yaplarn etkilemitir. Zaten postmodern dncede de bu ortaya konmaya allmaktadr. Postmodernizm ksacas herkes hakldr ve ne olsa gider mesajlarn veren, kalp ve kural tanmayan, kiiselletiren, zgrlk bir anlaytr. Bir anlamda modernizme kar bir bakaldrdr.

384

C.13, S.3

Postmodern Anlayta Siyaset ve Kimlik

KAYNAKA 1. 2. AKAY, Ali., Postmodernizm Nedir?, <http://www.hayyam.com/ basn/milliyet/postmodernizm.php>. (06.10.2006). ALAYOLU, Ali.Osman., Modernizm Postmodernizme Kar: atmann Ortasndaki Marksizm, <http://www.uzaklar.net/html/ versus-alayoglu.html>. (10.01.2007). ANDERSON, Perry., Postmodernitenin Kkenleri, letiim Yaynlar, stanbul, 2002. BARRY. P. Norman., Ankara, 2004. Moder Siyaset Teorisi, B.2, Liberte Yay.,

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

BIKI, Doan., Modernizm Ve Postmodernizm <http://www.isguc. org/dogan1.htm>. (03.11.2006). EAGLETON, Terry., Postmodernizm Yansmalar, Ayrnt Yay., ev: Mehmet Kk, stanbul, 1999. E-FELSEFE, Postmodernizm Felsefi Grler, <www.e-felsefe.com>. (07.10.2006). HELER, Agnes., F. FEHER, Postmodern Politik Durum, teki Yay., ev: kr Argn, Ankara, 1993. HEYWOOD, Andrev., Siyaset, Liberte Yay.,Y.N.118, Ankara, 2006.

10. HOSSOHBET, Postmodern Postmodernizm, <www.hossohbet.com/ forum/showthread.php?t=2678>. (06.10.2006). 11. KILI, Gzde., Postmodern Devlet Anlay, <www.aydinlanma1923 adk.itu.edu.tr>. (6102006). 12. KK, Mehmet., Modernite Versus Modernite, Vadi Yay., Ankara, 1994. 13. LYOTARD, L.F., Postmodern Durum, Vadi Yay., ev: Ahmet idem, Ankara, 1994. 14. MURPHY, John W., Postmodern Toplumsal Analiz ve Postmodern Eletiri, Eti Yay., ev: Hsamettin Arslan, 1995. 15. ZLEM, Doan., "Evrenselcilik Mitosu ve Sosyal Bilimler", Sempozyum Bildirileri Sosyal Bilimleri Yeniden Dnmek , Metis Yay., stanbul, 1998den aktaran Hasan Engin ENER, Postmodernizm zerine Ksa Bir Bak, Felsefe Ekibi Dergisi, S.2, 2005, <www.felsefeekibi.com>. (06.10.2006). 16. SARUP, Madan., Postyapsalclk ve Postmodernizm, Bilim ve Sanat Yay., ev: Baki Gl, Ankara, 1997. 17. S TEMBLKBAI, aban., Siyasal Kltr Paradigmalar Inda Siyasal Kltrde Deiim Sorunu, S.D.. ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dergisi, S.2, Isparta, 1997. 385

ALAR

2008

18. AYLAN, Gencay., Postmodernizm, mge Yaynclk, B.2, Ankara, 2002. 19. ENER, Hasan Engin., Postmodernizm zerine Ksa Bir Bak, Felsefe Ekibi Dergisi, S.2, 2005, <www.felsefeekibi.com>. (06.10.2006). 20. TRKNE, Mmtazer., Siyaset, Lotus Yay., Ankara, 2005. 21. UYSAL-SEZER, Birkan., Postmodernizm ve kinci Cumhuriyet, Amme daresi Dergisi, C.26, S.1 ,1993. <http://www. ikincicumhuriyet.org/dogru/postmoder_cumhuriyet.html>. (02.10.2006). 22. SEDEF NKALEM , Kimlik Kavram, Etnik Kimlik, Ulus Devletleme Srecinde Meydana Gelen Sorunlar, 22.08.2006, <http://sedefinkalemi.blogspot.com/2006/08/kimlik-kavram-etnikkimlik-ulus.html>. (07.10.2006). 23. W K PED A, Postmodernizm, Postmodernizm>. (06.10.2006). <http://tr.wikipedia.org/wiki/

24. W K PED A, Jacques_Derrida, <http://tr.wikipedia.org/wiki/Jacques _Derrida>. (3.11.2006).

386