T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

ELEKTRK ELEKTRONK MATEMAT

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar

ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli
olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek
ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR
iv
GR
1
RENME FAALYET-1
3
1. SAYILAR
3
1.1. Rakamlar ( Numbers) ..........................................................................................3
1.2. Sayma Saylar ....................................................................................................3
1.3. Doal (Naturals) Saylar (N)................................................................................3
1.3.1. Doal Saylarn Tanm................................................................................3
1.3.2. Doal Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi.......................................4
1.4. Tam (Integers) Saylar (Z) ...................................................................................4
1.4.1. Tam Saylarn Tanm ..................................................................................4
1.4.2. Tam Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi .........................................4
1.4.3. Negatif Tam Saylar Kmesi........................................................................4
1.4.4. Pozitif Tam Saylar Kmesi .........................................................................4
1.4.5. ift (Even) Saylar.......................................................................................4
1.4.6. Tek (Odd) Saylar ........................................................................................5
1.5. Rasyonel Saylar (Q) ...........................................................................................5
1.5.1. Kesir............................................................................................................5
1.5.2. Basit Kesir...................................................................................................5
1.5.3. Bileik Kesir................................................................................................5
1.5.4. Tam Sayl Kesir..........................................................................................5
1.5.5. Rasyonel Saylarn Tanm...........................................................................6
1.5.6. Rasyonel Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi..................................6
1.5.7. Rasyonel Saylarda lemler .........................................................................7
1.6. Ondalkl Saylar .................................................................................................8
1.6.1. Ondalk Saylarda lemler...........................................................................8
1.7. Reel (Gerek) Saylar (R) ....................................................................................9
1.7.1. Reel Saylarn Tanm ..................................................................................9
1.7.2. Reel Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi .........................................9
1.8. Mutlak Deer ....................................................................................................10
1.9. Matematiin Temel Kanunlar ...........................................................................10
1.9.1. Toplamann Deime Kanunu....................................................................10
1.9.2. Toplamann Birleme Kanunu....................................................................11
1.9.3. arpmann Deime Kanunu .....................................................................11
1.9.4. arpmann Birleme Kanunu .....................................................................11
1.9.5. Dalma Kanunu........................................................................................12
1.9.6. Etkisiz Elemanlar.......................................................................................12
1.9.7. Ters Eleman ..............................................................................................13
1.9.8. Yutan Eleman............................................................................................13
1.10. Temel lemler ................................................................................................13
1.10.1. Tam Saylarda Toplama ...........................................................................13
1.10.2. Tam Saylarda karma ...........................................................................14
1.10.3. Tam Saylarda arpma ve Blme.............................................................14
1.11. lem Sras......................................................................................................15
1.12. Saylarla lgili Basit Elektrik Problemleri ve zmleri ...................................16
1.13. Diren, Gerilim ve Akm Problemleri ..............................................................17
i

1.14. sl fadeler....................................................................................................17
1.14.1. sl Saylarn Tanm ..............................................................................17
1.14.2. sl Saylar le lgili zellikler ...............................................................18
1.14.3. sl Saylar ile lgili lemler ..................................................................20
1.15. Taban 10 Olan Saylarla lemler ....................................................................21
1.16. Metrik Birim evirme .....................................................................................22
1.17. sl Saylarla Kondansatr Birimlerinin Birbirine evrilmesi .........................23
1.18. sl Saylarla Bobin Birimlerinin evrilmesi Problem zmleri ...................24
1.19. sl Saylarla Frekans Birimlerinin evrilmesi Problem zmleri ................24
1.20. sl Saylarla Basit Elektrik Problem zmleri .............................................24
1.21. Karekkl fadeler...........................................................................................25
1.21.1. Karekkl Saylarn Tanm .....................................................................25
1.21.2. Rasyonel s.............................................................................................26
1.21.3. Rasyonel ssn Sadeletirilmesi veya Geniletilmesi...............................26
1.21.4. Bir Sayy Kk ine Alma veya Kk Dna karma ..............................26
1.21.5. Toplama-karma ....................................................................................27
1.21.6. arpma-Blme ........................................................................................27
1.21.7. Payday Rasyonel Yapma ........................................................................27
1.21.8. Karekkl Saylarla Basit Elektrik Problem zmleri ............................28
PERFORMANS DEERLENDRME .....................................................................29
LME VE DEERLENDRME ...........................................................................30
RENME FAALYET-2
38
2.1. Birinci Derece Denklemler ile lgili Temel Kavramlar .......................................38
2.2. zellikler ..........................................................................................................38
2.3. Birinci Derece Denklemlerde Bilinmeyenin Bulunmas .....................................39
2.4. Birinci Derece ki Bilinmeyenli Denklemlerin Bulunmas..................................40
2.4.1. Tanm........................................................................................................40
2.4.2. zm Kmesinin Bulunmas....................................................................40
UYGULAMA FAALYET .....................................................................................41
PERFORMANS DEERLENDRME .....................................................................42
LME VE DEERLENDRME ...........................................................................43
3. ORAN-ORANTI
44
3.1. Oran-Orantnn Tanm ......................................................................................44
3.1.1. Oran ..........................................................................................................44
3.1.2. Orant ........................................................................................................44
3.2. Orantnn zellikleri..........................................................................................44
3.3. Orant eitleri ..................................................................................................45
3.3.1. Doru Orant .............................................................................................45
3.3.2. Ters Orant ................................................................................................45
3.3.3. Bileik Orant ............................................................................................46
3.4. Oran-Orant zmleri......................................................................................46
UYGULAMA FAALYET .....................................................................................47
PERFORMANS DEERLENDRME .....................................................................48
RENME FAALYET-4
49
4. KNC DERECE DENKLEMLER
49
4.1. kinci Derece Denklemler ile lgili Temel Kavramlar.........................................49
4.1.1. arpanlara Ayrma ....................................................................................49
ii

4.1.2. Diskriminant Bulma...................................................................................50

4.2. Denklem Kkleri le Katsaylar Arasndaki Bantlar ......................................50
4.3. Kkleri Verilen kinci Derece Denklemin Yazlmas..........................................51
4.4. arpanlara Ayrma ............................................................................................51
4.4.1. ki Kare Fark ............................................................................................51
4.4.2. ki Kp Fark ki Kp Toplam ..................................................................51
4.4.3. Terimli fadeler ....................................................................................51
4.4.4. zdelikler ................................................................................................53
UYGULAMA FAALYET .....................................................................................54
PERFORMANS DEERLENDRME .....................................................................56
5. TRGONOMETR
57
5.1. Birim ember....................................................................................................57
5.2. Esas l ..........................................................................................................58
5.3. Trigonometrik Fonksiyonlar ..............................................................................59
5.4. Dik gende Trigonometrik Oranlar..................................................................61
5.5. Trigonometrik Eitlikler ....................................................................................62
5.6. Yarm A Formlleri ........................................................................................63
5.7. Toplam Fark Formlleri ....................................................................................63
5.8. zel Alarn Trigonometrik Oranlar ................................................................64
5.9. Trigonometrik Fonksiyonlarn Grafikleri ...........................................................65
5.10. Blgelere Gre aretler ...................................................................................66
5.11. Kosins ve Sins Teoremleri ...........................................................................66
5.11.1. Sins Teoremi..........................................................................................66
5.11.2. Kosins Teoremi......................................................................................66
UYGULAMA FAALYET .....................................................................................67
PERFORMANS DEERLENDRME .....................................................................68
RENME FAALYET-6
69
6. VEKTREL BYKLKLER
69
6.1. Vektrel Byklklerin Tanm .........................................................................69
6.2. Vektrel Byklklerin Gsterilmesi.................................................................69
6.3. Vektrel Byklklerde lemler .......................................................................69
6.3.1. Vektrlerin Toplam ve Fark.....................................................................69
6.3.2. U Uca Ekleme (Poligon) Metodu .............................................................70
6.3.3. Paralel Kenar Metodu ................................................................................70
6.3.4. Vektrlerin Bileenlerine Ayrlmas...........................................................71
UYGULAMA FAALYET .....................................................................................72
PERFORMANS DEERLENDRME .....................................................................73
CEVAP ANAHTARLARI
74
KAYNAKLAR
78

iii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI

SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

460MI0009
Elektrik Elektronik Teknolojisi
Alan Ortak
Elektrik Elektronik Matematii
Elektrik elektronik sistemlerle ilgili temel matematik
ilemlerini tantan, bu ilemlerin hatasz yaplmasna ynelik
bilgi ve becerilerin verildii bir renme materyalidir.
40/32
n koulu yoktur.
Elektrik elektronik sistemlerine ait matematiksel zmleri
yapmak.
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda elektrik-elektronik sistemlere ait
matematiksel zmleri yapabileceksiniz.
Amalar
1. Saylarla ile ilgili matematik ilemlerini hatasz
yapabileceksiniz.
2. I.Derece denklemlerle ilgili matematiksel ilemleri doru
yapabileceksiniz.
3. Oran-oranty
bilecek,
oran-orant
ilemleri
yapabileceksiniz.
4. II. Derece denklemlerle ilgili matematiksel ilemleri
yapabileceksiniz.
5. Trigonometrik fonksiyonlarn matematiksel ilemlerini
yapabileceksiniz.
6. Vektrel byklkleri bilecek ve bunlarla ilgili ilemleri
yapabileceksiniz.
Bilgisayar laboratuar, imalat yapan iletmelere gezi, internet
ortamnda inceleme ve aratrma yapma.
Elektrik-Elektronik problemleri ve zmleri ile ilgili kitap ve
dokmanlar inceleme
Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme
sorular ile kendinizi deerlendireceksiniz.
Modl sonunda ise kazandnz bilgi ve becerileri lmek
amacyla hazrlananan lme aralar (uygulama, oktan
semeli, soru cevap) ile kendinizi deerlendireceksiniz.

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Elektrik-elektronik sektr, aratrma-gelitirme almalarnda, hayatmz
kolaylatran birok cihazda en hzl genileyen alanlardan biridir. Alandaki asl gelime II.
Dnya Savanda transistorn kefi ile olmutur.
Gnmzde bilgisayar endstrisi geliimine devam etmektedir. Bilgi aknn geliimi
ile sesler ve grntler artk dijitallemitir. Elektrik-elektronik sektr yerinde saymadan
geliimine devam edecektir. Artk elektronik hayatmzn her yerindedir.
rencilerin ou elektrik-elektronik temrin almalarna hemen balamak isterler.
Fakat karlarna kan matematikten korkarlar. Matematik korkusunun kayna olumsuz
deneyimlerdir. Birka kez tekrarlanan baarszlk durumu rencinin kendine gvenini ve
bu dersi anlayabilecei inancn sarsar.
Ben matematikte baarszm, konular anlayamam; yleyse almam anlamsz
dememelisiniz. ncelikle matematiksel gemiinizi tespit ediniz. Eksiklerinizi belirleyerek
en ksa srede temelinizi salamlatrnz. Konular kk paralara ayrarak basit
rneklerden zor rneklere doru ilerleyiniz. En nemlisi olumsuz i konumalara son
veriniz.
Burada elektrik-elektronik alanndaki modllerde en ok kullanlan matematik
konularna yer verilmitir.
Bu modl, devre analizi yapmak, birimleri birbirine evirmek, frekans hesaplamak,
faz ve faz farkn hesaplamak, bir diren zerinden geen akm ve diren zerine den
gerilimi bulmak gibi elektrik-elektroniin matematikle i ie olduu konularda size yardmc
olacaktr.

RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1
AMA
Saylar ile ilgili matematik ilemlerini hatasz yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Say trlerini aratrnz ve saylarla ilgili bilgilerinizi pekitiriniz. Elde ettiiniz

sonular bir rapor halinde snfnzda retmeninize ve arkadalarnza
sununuz.

1. SAYILAR
1.1. Rakamlar ( Numbers)
Saylar yazmak iin kullanlan 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 eklindeki iaretlere rakam
denir. Bir displayin gsterebildii saylar rakam olarak tanmlayabiliriz.

ekil 1.1: Display

1.2. Sayma Saylar

1'den balayp artarak devam eden doal saylara sayma saylar denir.
S = {1, 2, 3, 4, ...+}

1.3. Doal (Naturals) Saylar (N)

1.3.1. Doal Saylarn Tanm
0'dan balayp artarak devam eden saylara doal saylar denir.
N = {0, 1, 2, 3, 4, ...+}

1.3.2. Doal Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi

ekil 1.2: Doal saylarn say dorusu zerinde gsterimi

1.4. Tam (Integers) Saylar (Z)

1.4.1. Tam Saylarn Tanm
Eksi (-) sonsuzdan balayp art (+) sonsuza kadar devam eden saylara tam saylar
denir. Tam saylar kmesi:
Z= {-,...., -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3,...,}

1.4.2. Tam Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi

ekil 1.3: Tam saylarn say dorusu zerinde gsterimi

1.4.3. Negatif Tam Saylar Kmesi

0 (sfr) hari olmak zere sfrdan eksi (-) sonsuza kadar olan saylara negatif tam
say denir.
Z- = {-,..., -3, -2, -1}

1.4.4. Pozitif Tam Saylar Kmesi

0 (sfr) hari olmak zere sfrdan art (+) sonsuza kadar olan saylara pozitif tam
say denir.
Z+ = {1, 2, 3, 4,..., }

1.4.5. ift (Even) Saylar

2 ile tam olarak blnebilen tam saylara ift say denir.
E = {-,..., -4, -2, 2, 4, ... +}
4

1.4.6. Tek (Odd) Saylar

2 ile tam olarak blnemeyen tam saylara tek say denir.
O = {-, ... , -3, -1, 1, 3, ... +}

1.5. Rasyonel Saylar (Q)

1.5.1. Kesir
a , b Z ve b 0 olmak kouluyla

a
ifadesine kesir denir.
b

a
ifadesinde a pay, b payda olarak isimlendirilir.
b
1.5.2. Basit Kesir
Pay paydasndan mutlak deerce kk olan kesirlere basit kesir denir. Bunlar (-1)
ile (+1) arasndadr.

2 5 11 3
,
,
,
gibi
3 7 17
4
1.5.3. Bileik Kesir
Pay paydasna mutlak deerce eit yada byk olan kesirlere bileik kesir denir.

5 7 16 23
,
,
,
gibi
5 3 9 4
1.5.4. Tam Sayl Kesir
6

2
8
3
,3
, 5 gibi kesirlere tam sayl kesir denir.
5
10
7

Tam sayl bir kesri bileik kesre, bileik kesri de tam sayl kesre evirebiliriz. a
tamsayy, b pay ve cde payday ifade etmek zere;

b ( a c) + b
=
bants ile tamsayl kesir bileik kesre dntrlebilir.
c
c

rnek: 4

2
2
ve 6 tamsayl kesirleri bileik kesre eviriniz.
7
3

zm: 4

2 4 7 + 2 28 + 2 30
=
=
=
,
7
7
7
7

2
63+ 2
18 2 20
= (
=
)=
3
3
3
3

Bileik kesir tam sayl kesre dntrlrken pay paydaya blnr, bulunan blm
deeri tamsayya, kalan deer paya ve blen ise paydaya yazlr.
blnen
a

b
c

blen
blm ,
kalan

a
k
=c
b
b

27
rnek: 10 bileik kesrini tamsayl kesir olarak ifade ediniz.
27
zm: 10 ileminin sonucu
edilir.

27
20
7

10
2

dir. O halde

27
7
=2
10
10 olarak ifade

1.5.5. Rasyonel Saylarn Tanm

a
b 0 ve a ile b deerlerinden biri asal say olmak artyla b kesrine rasyonel say
denir. Rasyonel saylar Q ile gsterilir.

1.5.6. Rasyonel Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi

ekil 1.4: Rasyonel saylarn say dorusu zerinde gsterimi

rrasyonel saylar Q ile gsterilir. Rasyonel olmayan saylar anlamna gelir. Virglden
sonra belli bir kural olmadan sonsuza kadar devam eden saylara irrasyonel say denir.

2 , 3 , 5 , 7 , 15

kkten
e=2,71828gibi saylar irrasyoneldir.

kurtulamayan

veya,

=3,14159265,

Bir say hem rasyonel hem de irrasyonel olamaz.

1.5.7. Rasyonel Saylarda lemler

1.5.7.1. Geniletme ve Sadeletirme
k 0 olmak zere,

a
a ak
a
=
ve = k dr.
b bk
b b
k
3
rnek:
ilemini 2 ile geniletiniz.
8
3 3 2 6
zm: =
=
8 8 2 16
12
rnek:
ilemini sadeletiriniz.
15
12
12
4
zm:
= 3 =
15 15 5
3
1.5.7.2. Toplama - karma
Toplama ve karma ileminde payda eitlenecek ekilde kesirler geniletilir ya da
sadeletirilir. Oluan kesirlerin paylar toplanr ya da karlr. Ortak payda paydaya yazlr.

a
c
ad cb

=
b
d
bd
(d) (b)
3 4 3.7 + 4.5 21 + 20 41
+ =
=
=
5 7
5 .7
35
35
3 4 3.7 4.5 21 20
1
=
=
=
5 7
5 .7
35
35

1.5.7.3. arpma - Blme

Rasyonel saylarda arpma ilemi pay ve paydalar birbiri ile arpmak sureti ile
gerekletirilir.

a c ac
=
b d bd
Rasyonel saylarda blme ilemi yaplrken blnen deer aynen yazlr, blen deer
ise pay ile payda yer deitirmek suretiyle arplr.

a
a c b a d ad
,
= = =
b d c b c bc
d
rnek: Q1 =

a ac
=
,
b
b
c

a
b = a
c bc

2
6
, Q 2 = olduuna gre Q = Q1 Q2 ileminin sonucunu bulunuz.
7
5

zm: Q = Q1 Q 2 =

2 6 2.6 12
=
=
7 5 7.5 35

5
8 = 5 . 4 = 5.4 = 20 = 5 ,
2 8 2 8.2 16 4
4

4
4 4.7 28
4
4
=
=
, 5 =
=
5
7 5.7 35
5
5
7

1.6. Ondalkl Saylar

a bir tam say ve n sayma says ise

a
biimindeki rasyonel saylara ondalkl say
10n

denir. Paydas 10 ve 10 un kuvvetleri biiminde olan rasyonel saylardr.

abcd
b
c
d
= a,bcd = a +
+
+
dir. Burada a ya tam ksm, bcd ye de
1000
10 100 1000
ondalkl ksm denir.

1.6.1. Ondalk Saylarda lemler

1.6.1.1. Toplama ve karma
Ondalk saylar toplanrken virgller alt alta gelecek ekilde yazlmaldr. Doal
saylardaki gibi toplama ve karma ilemi yaplr. Sonu virgllerin hizasndan virglle
ayrlr.

rnek:

5,028
4,95
+ 0,0001
9,9781

1.6.1.2. arpma
Ondalk kesirlerin arpm yaplrken virgl yokmu gibi arpma ilemi yaplr. Sonu,
arplan saylarn virglden sonraki basamak saylarnn toplam kadar sadan sola doru
virglle ayrlr.
rnek:

3,64
x 0,2
0,728
1.6.1.3. Blme
Ondalk kesirlerin blme ilemi yaplrken blen, virglden kurtulacak ekilde 10 un
kuvveti ile arplr. Blnen de ayn 10 un kuvveti ile arplarak normal blme ilemi
yaplr.
rnek:

2,4 24,0 24
=
=
=6
0,4
4,0
4

64,512 64512,0 64512

=
=
= 806,4
0,08
80,0
80

1.7. Reel (Gerek) Saylar (R)

1.7.1. Reel Saylarn Tanm
Rasyonel ve rasyonel olmayan (irrasyonel) saylar iine alan kmeye reel say denir.

R = Q Q
1.7.2. Reel Saylarn Say Dorusu zerinde Gsterimi

ekil 1.5: Reel saylarn say dorusu zerinde gsterimi

Sonu olarak;

R Q Z N

1.8. Mutlak Deer

Bir tam saynn iaretine baklmakszn gsterdii deere o tam saynn mutlak deeri
denir. Saynn 0 noktasna olan uzakldr. Mutlak deer |...| eklinde gsterilir.
a>0 ise, |a| = a dr. a=0 ise, |a| = 0 dr. a<0 ise, |a| = -a dr.
|7| = 7
rnek: |-5|-|-2|-|-9| =?

|-26| = -(-26) = 26

zm: |-5|-|-2|-|-9| = -(-5)-[-(-2)]-[-(-9)] = 5-(+2)-(+9) = 5-11 = -6

1.9. Matematiin Temel Kanunlar

1.9.1. Toplamann Deime Kanunu
a+b=b+a
rnek:
2+3=3+2
5=5

10

1.9.2. Toplamann Birleme Kanunu

a + (b + c) = (a + b) + c
rnek:
2 + (3 + 4) = (2 + 3)+ 4
2+7=5+4
9=9

1.9.3. arpmann Deime Kanunu

ab = ba
rnek:
(3)
(4)
12 = 12

(4)

(3)

1.9.4. arpmann Birleme Kanunu

a (bc) = (ab) c
rnek:
2 x (3 x 4) = (2 x 3) x 4
2
x
12
=
6
x
4
24 = 24

11

1.9.5. Dalma Kanunu

a (b + c) = ab + ac
rnek:
2 (3 + 4) = 2 (3) + 2 (4)
2
(7)
=
6
+
8
14 = 14

=3x+18

1.9.6. Etkisiz Elemanlar

Toplamada etkisiz eleman 0dr.
a+0=0+a=a
rnek:
3 + 0 = 3 ve ya 0 + 3 = 3

arpmada etkisiz eleman 1 dir.

ax1=1xa=a
rnek:
-7 x 1 = -7 ve ya 1 x (-7) = -7

12

1.9.7. Ters Eleman

1.9.7.1. Toplamada Ters Eleman
a ve b reel saylar olmak zere a + b sonucu sfr ise b, ann, a da bnin ters
elemanlardr.
a + -a = 0
rnek:
6 + (-6) = 0

1.9.7.2. arpmada Ters Eleman

a ve b reel saylar olmak zere a b sonucu 1 ise b, ann, a da bnin ters
elemanlardr.

a a 1 = a

1
=1
a

rnek:

5 . 5 1 = 5 .

1
=1
5

1.9.8. Yutan Eleman

a.0=0

rnek: 26 . 0 = 0

1.10. Temel lemler

1.10.1. Tam Saylarda Toplama
Ayn iaretli iki say toplanrsa sonuca ortak iaret verilir.
rnek:
1. +8 + (+7) = 15
2. -9 + (-24) = -33

13

Farkl iaretli iki say toplanrsa mutlak deeri byk saydan mutlak deeri kk say
karlr. Mutlak deeri byk olan saynn iareti sonuca verilir
rnek:
1.

-8 + (+5)

|-8|
=
|+5| = 5

8 > 5 bu yzden sonu negatiftir

8 - 5 = 3 bylece -8 + (+5) = -3
2.

(-9) + 14

|+14| =
|-9| = 9

14

14 > 9 bu yzden sonu pozitiftir

14 - 9 = 5 bylece 14 + (-9) = +5

1.10.2. Tam Saylarda karma

Bir sayy dierinden karrken karlacak saynn iareti deitirilir. Daha sonra
toplama ilemi yaplr.
rnek:
1. -6 - (-9)

= -6 + 9
= 3

2. -13 - (+7) = -13 + (-7)

= -20

1.10.3. Tam Saylarda arpma ve Blme

Ayn iaretli saylarn arpma ve blme ilemlerinde kan sonu pozitif (+)olur.
rnek:
1. (-8) (-9)

= |-8| x |-9|
= 8x9
= 72

14

2. -27 / (-3) = |-27| / |-3|

= 27 / 3
= 9

Zt iaretli saylarn arpma ve blme ilemlerinde kan sonu negatif (-)olur.

rnek:
1. (-8) (9)

= -72

2. 81 / (-3) = -27

1.11. lem Sras

lk nce parantez iindeki ilemler

s alma ilemi
Soldan saa doru srasyla arpma ve blme ilemleri
Soldan saa doru srasyla toplama ve karma ilemleri yaplmaldr.

Parantez bana eksi gelirse, parantez iindeki tm terimlerin iaretleri deiir.

rnek:
1. 6 + 10 / 2

(ilk nce blme yap)

=6+5
= 11
2. 8 + 9 x 2 + 16 - 12 / 4 (soldan saa doru arp ve bl)
= 8 + 18 + 16 - 3

(soldan saa doru topla ve ka)

= 26 + 16 - 3
= 42 - 3
= 39
3. 28 - (26 - (3 - (4 - 3))) (en iteki parentez ile bala)
= 28 - (26 - (3 - 1))
15

= 28 - (26 - 2)
= 28 - 24
=4

1.12. Saylarla lgili Basit Elektrik Problemleri ve zmleri

rnek: Birbirine seri bal direncin deerleri; 3, 9, 16 dur. Toplam direnci
hesaplaynz.
zm: RT = R1+ R2+ R3
RT = 3 + 9 + 16 = 28
rnek: Birbirine paralel bal drt direncin deerleri; 3, 2, 4, 6 dur Toplam
direnci hesaplaynz.

1
1
1
1
1
=
+
+
+
RT R1 R2 R3 R4
1
1 1 1 1
= + + +
RT
3 2 4 6

zm:

1
4
6
3
2
=
+
+
+
R T 12 12 12 12
1
(4 + 6 + 3 + 2) 15 5
=
=
=
RT
12
12 4
RT
4
=
1
5

1
5
=
RT
4
R T = 0,8

rnek: A ve B noktalar arasnda seri bal iki dirente okunan deerler -4,5 Volt ve
2,78 Volttur. A ve B noktalar arasndaki toplam gerilim nedir?
zm: VAB = -4,5 + 2,78
VAB = -1,72 Volt
rnek: l aletinde okunan deer maksimum deerin 0,707 si kadar olduuna gre
220 V AC gerilimin maksimum deeri nedir?
zm: Vm =

220
= 311,173 V
0,707
16

rnek: 220 V 50 Hz lik ebekede 20F lk kondansatrn kapasitif reaktans nedir?

zm:
XC =

1
1
1
10 6
10 5 100000
=
=
=
=
=
= 159,23
2 f C 2.50.20.10 6 314.20.10 6 6280 628
628

1.13. Diren, Gerilim ve Akm Problemleri

rnek: Bir direncin ularna den gerilim deeri 200 Volt, direncin ularndan geen
akm 10A ise diren deeri nedir?
zm: R =

V 200
=
= 20
I
10

rnek: Diren deeri 5 olan bir direncin ularnda den gerilim 100 Volt ise
direncin ularndan geen akm deeri nedir?
zm: I =

V 100
=
= 20A
R
5

rnek: Direnci 40 olan bir elektrik ocandan geen akm 5,5Adr. Bu ocan 10
dakikada yayd sy bulunuz?
zm:

Q = 0,24.I 2 .R.t
= 0,24.5,5 2 .40.10.60 = 174240 cal = 174,24kcal

1.14. sl fadeler
1.14.1. sl Saylarn Tanm
Genel olarak, sl saylarda kullanlan format:
(taban)s
s, tabandaki saynn ka tanesinin birbiri ile arplacan belirtir.

17

a R ve n Z + olmak zere;
a.a.a.a.a = an dir. (a: taban ; n: s)
an,

nn

n.

n tane

kuvveti (ss) eklinde okunur.

1.14.2. sl Saylar le lgili zellikler

1.

an ifadesi ile n.a ifadesi kartrlmamaldr. nk,

n.a = a+a+a+.+a dr
rnek:
83 = 8.8.8 = 512
83 3.8
nk 3.8.= 8+8+8 = 24

2.

Sfrdan farkl bir saynn sfrnc kuvveti 1 dir

a 0 iin a0 = 1 dir.
rnek:
39680 = 1
(-74)0 = 1
0

2x 5

=1
x+7
3.

00 tanmszdr.

4.

1n = 1 dir.

5.

Negatif saylarn tek kuvveti negatif, ift kuvvetleri pozitiftir.

rnek:
(-5)3 = (-5).(-5).(-5) = -125

6.

(-8)2 = 64

a R ve n Z + olmak zere (-a)2n (-a2n)

rnek:
-34 = -81

7.

(an)m = an.m

rnek:
(22)5 = 22.5=210=1024
18

(a )

n m

8.

an

rnek:

(3 )

2 3

( ) 8
3 2 = 3 = 6561
3

= 36 = 729

9.

rnek:

2
3 =

1
=
a

1
= n
a

a

b

b
=
a

1 1
=
32 9

10.

sl saylarda arpma:

a.

Tabanlar ayn ise sler iaretleri ile beraber toplanr

ax . ay = ax+y
rnek: 103 . 106 . 10-2 = 103+6-2 = 109 = 1000000000

b.

sler ayn ise ortak s parantezine alnabilir.

an . bn = (a.b)n
rnek: 64 . 234 = (6.23)4 = 362673936

11.

sl saylarda blme

a.

Tabanlar ayn ise sler iaretleri ile beraber karlr.

x

a = a xy = 1
y
a yx
a

rnek:

b.

94
= 9 43 = 9
3
9
sler ayn ise ortak s parantezine alnabilir.

19

an a
=
bn b

a x 1 a x a 1 a
a 1
rnek:
=
= a1 =
x
x
b
b
b a
b
12.

ax = ay x = y dir. (a0, a1)

13.

ax = bx |a| = |b| (x0)

1.14.3. sl Saylar ile lgili lemler

1.14.3.1. Toplama
2,3.107 + 5,6.107 toplamn yaznz.
(2,3+5,6).107=7,9.107
1.14.3.2. karma
4.103 9.103 farkn bulunuz.
(4-9).103 = -5.103
1.14.3.3. arpma
(5.10-6) . (7.104) ilemini yapnz.
(5.7) . (10-6.104) = 35 . 10-6+4 = 35 . 10-2
1.14.3.4. Blme

270 10 3 270
=
10 3 ( 6 ) = 90 10 9 = 9 1010
6
3
3 10

20

1.15. Taban 10 Olan Saylarla lemler

100=1
101=10
102= 10. 10 = 100
103= 10 .10.10 = 1000

steki rakam pozitif ise, 1in sana s

says kadar 0 yazlr. steki rakam
kadar 10 arplr.

10n=10...0
1
= 0,1
10
1
1
1
=
=
=
= 0,01
10 10 10 2 100
1 1 1
1
1
=

=
=
= 0,001
10 10 10 10 3 1000

10 1 =
10 2
10 3

steki rakam negatif ise, 1in soluna s

says kadar 0 yazlr. En soldaki sfrdan
sonra virgl yazlmas unutulmamaldr.
steki rakam kadar

1
arplr.
10

10 4 .10 3
10 7
=
= 10 7 .10 2 = 10 7 + 2 = 10 9 = 1.000 .000 .000
2
10
10 2
270.10 6 + 330.10 6 600.10 6
=
= 4.10 6 .10 9 = 4.10 6+ 9 = 4.10 3 = 4.000
150.10 9
150.10 9
560 .10 3 + 680 .10 3 1240 .10 3 124 .10 4
1
1
=
=
= 10 4 .10 8 = 10 4 8 = 10 4 =
=
= 0,0001
124 .10 8
124 .10 8
124 .10 8
10 4 10 .000

(8,2.10 6 ) %5
5
41.10 6
=
= 41 .10 6.10 2 = 41.10 4 = 410 .000
100
10 2
8,2.10 6 41.10 4 = 8.200 .000 410 .000 = 7.790 .000
Yzdesi = 8,2.10 6.

8,2.10 6 + 41 .10 4 = 8.200 .000 + 410 .000 = 8.610 .000

21

1.16. Metrik Birim evirme

10 un Kuvvetleri
arpan

nek
1024

1 000 000 000 000 000 000 000 000 =

Sembol

yotta

10

21

zeta

10

18

exa

10

15

peta

10

12

tera

1 000 000 000 =

10

giga

1 000 000 =

106

1 000 000 000 000 000 000 000 =

1 000 000 000 000 000 000 =
1 000 000 000 000 000 =
1 000 000 000 000 =

1 000 =
100 =
10 =
1=
0.1 =
0.01 =
0.001 =
0.000 001 =
0.000 000 001 =
0.000 000 000 001=
0.000 000 000 000 001 =
0.000 000 000 000 000 001 =
0.000 000 000 000 000 000 001 =
0.000 000 000 000 000 000 000 001 =

22

mega

10

kilo

10

*hekto

10

*deka

Da

10

10

-1

*desi

10

-2

*santi

10

-3

mili

10

-6

mikro

10

-9

nano

10

-12

piko

10

-15

femto

10

-18

atto

10

-21

zepto

10

-24

yokto

Birim

rnek 1

rnek 2

100 pF = ..nF
-12

100 x 10

10 F= .. nF
-3

-9

F = 100 x 10 x 10 F

10 x 10-6 F = 10x103 x 10-9 F

100 pF = 100 x 10-3 nF

10 F= 10x103 nF

100 pF = 0,1 nF

10 F= 10000 nF

rnek 3

rnek 4

0,1 mH = .. H

0,963 mH = .. nH

0,1 x10-3 H = 0,1x10-3 H

0,963 x 10-3H = 0,963 x 106 x 10-9 H

0,1 mH = 0,0001H

0,963 mH = 0,963 x 106 nH

0,963 mH = 963000 nH

rnek 5

rnek 6

10 MHz = .. KHz

0,05 km = .. cm

10 x 106Hz = 10x103 x 103Hz

0,05 x 103m = 0,05 x 105 x 10-2m

10 MHz = 10x103 KHz

0,05 km = 0,05 x 105 cm

10 MHz = 10000 KHz

0,05 km = 5000 cm

rnek 7

rnek 8

500 kW = .. MW

750 F= .. F

500 x 103W = 500 x 10-3x106W

750 x 10-12 F = 750x10-610-6F

500 kW = 500 x 10-3MW

750 F= 750x10-6 F

500 kW = 0,5 MW

750 F= 0,00075 F

1.17. sl Saylarla Kondansatr Birimlerinin Birbirine evrilmesi

1 F = 1000 mF = 1.000.000 F = 109 nF = 1012 pF
1 mF = 1.000 F = 106 nF = 109 pF = 10-3 F
1 F = 103 nF = 106 pF = 10-3 mF = 10-6 F
1 nF = 103 pF = 10-3 F = 10-6 mF = 10-9 F
1 pF = 10-3 nF = 10-6 F = 10-9 mF = 10-12 F
1012 pF = 109 nF = 1.000.000 F = 1000 mF = 1 F

23

1.18. sl Saylarla Bobin Birimlerinin evrilmesi Problem

zmleri
1 H = 1000 mH = 1.000.000 H = 109 nH = 1012 pH
1 mH = 1.000 H = 106 nH = 109 pH = 10-3 H
1 H = 103 nH = 106 pH = 10-3 mH = 10-6 H
1 nH = 103 pH = 10-3 H = 10-6 mH = 10-9 H
1 pH = 10-3 nH = 10-6 H = 10-9 mH = 10-12 H
1012 pH = 109 nH = 1.000.000 H = 1000 mH = 1 H

1.19. sl Saylarla Frekans Birimlerinin evrilmesi Problem

zmleri
1 MHz = 1000 KHz = 1.000.000 Hz
1 KHz = 1000 Hz = 0,001 MHz
1 Hz = 0,001 KHz = 10-6 MHz
1 Hz = 1000 mHz = 1.000.000 Hz = 109 nHz = 1012 pHz
1 mHz = 1.000 Hz = 106 nHz = 109 pHz = 10-3 Hz
1 Hz = 103 nHz = 106 pHz = 10-3 mHz = 10-6 Hz
1 nHz = 103 pHz = 10-3 Hz = 10-6 mHz = 10-9 Hz
1 pHz = 10-3 nHz = 10-6 Hz = 10-9 mHz = 10-12 Hz
1012 pHz = 109 nHz = 1.000.000 Hz = 1000 mHz = 1 Hz

1.20. sl Saylarla Basit Elektrik Problem zmleri

rnek: Birbirine seri bal direncin deerleri; 2,7M, 3,3K, 79K dur. Toplam
direnci hesaplaynz.
zm: RT = R1+ R2+ R3
RT = 2,7x106 + 3,3x103 + 79x103
RT = 2700000 + 3300 + 79000
RT = 2782300
rnek: Birbirine paralel bal direncin deerleri; 2,7M, 3,3K, 79Kdur.
Toplam direnci hesaplaynz.
1
1
1
1
zm:
=
+
+
RT R1 R2 R3
24

1
1
1
1
=
+
+
6
3
RT
2,7.10
3,3.10
79 .10 3
1
3,3.79
2,7.79 .10 3
2,7.3,3.10 3
=
+
+
RT
2,7.10 6 .3,3.79 3,3.10 3 .2,7.79 .10 3 79 .10 3 .2,7.3,3.10 3
1
260 ,7
213 ,3.10 3
8,91.10 3
260 ,7 + (213 ,3 + 8,91).10 3
=
+
+
=
RT
703 ,89 .10 6 703 ,89 .10 6 703 ,89.10 6
703 ,89 .10 6
1
260 ,7 + 222 ,21 .10 3 0,2607 .10 3 + 222 ,21.10 3 (0,2607 + 222 ,21).10 3
=
=
=
RT
703 ,89 .10 6
703 ,89 .10 6
703 ,89 .10 6
1
222 ,4707 .10 3 222 ,4707 .10 3 222 ,4707
=
=
=
RT
703890
703 ,89 .10 6
703890 .10 3
1
222 ,4707
=
RT
703890

RT =

703890
222 ,4707

R T = 3163 ,96721 = 3,16396721 K 3,16 K

rnek: 68 0 0 5 lik bir direncin tolerans nedir? Bu direncin alabilecei en yksek

ve en dk deerleri bulunuz.
zm: T = 68 0 0 5 = 68 5 = 340 = 3 , 4
100

100

T + = 68 + 3,4 = 71,4
T = 68 3,4 = 64,6

rnek: 1 M 0 0 20 lik bir direncin tolerans nedir? Bu direncin alabilecei en

yksek ve en dk deerleri bulunuz.
zm: T = 1 M 0 0 20 = 1.20 = 20 = 0,2 M
100

100

T + = 1 + 0,2 = 1,2 M = 1200 K

T = 1 0,2 = 0,8 M = 800 K

1.21. Karekkl fadeler

1.21.1. Karekkl Saylarn Tanm
a R ve n Z(n > 1) olmak zere

a ifadesine a nn n inci kuvvetten kk

denir.
2

a = a ; karekk a
25

a ; kp kk a

a ; drdnc dereceden kk a eklinde okunur

Her kkl ifade bir reel say belirtmez.

n

a ifadesinin bir reel say belirtmesi iin a 0 olmal veya n tek say olmaldr.

n ift say ve a < 0 ise

a ifadesi bir reel say belirtmez.

rnek:

2,
5,

5 saylar reeldir.

5,

2,

16 saylar reel deildir.

1.21.2. Rasyonel s
n
m

a = a m dir.
n

3 = 32 ,

rnek:
3

53 = 5 ,

25 = 2 8 ,

10 4 = 10 = 10 ,

( 5 ) 3 = 5

1.21.3. Rasyonel ssn Sadeletirilmesi veya Geniletilmesi

k bir doal say olmak zere,
m

a =
n

k m

k n

a ,a > 0

a =
n

m
k

ak ,a > 0

7 = 32 7 31 = 6 7 3

rnek:

zm : 16 =
12

12

2 =
4

12
4

24 = 3 2

1.21.4. Bir Sayy Kk ine Alma veya Kk Dna karma

t>0 olmak zere,

t n a = n t n a dr.
n tek doal say ve t R iin,
n

t n a = t n a dr.
26

10 2 = 10 = 10 ,

rnek:

3 2 = 3 2 2 = 18
5

64 = 5 2 5 2 = 25 2

1.21.5. Toplama-karma
Kklerinin dereceleri ve ileri ayn olan ifadeler toplanr veya karlr.

an x + bn x cn x = (a + b c)n x
rnek:

10 + 3 3 10 7 3 10 = (1 + 3 7)3 10 = 3 3 10

1.21.6. arpma-Blme
Kk dereceleri birbirine eit ise;
n

x n y = n xy

=n

x
y

3
rnek: 3 8 3 18 = 2 3 33 = 2 3 = 6

150
6

150
= 25 = 5 2 = 5
6

Kk dereceleri eit deilse, eitlenir. Sonra ilem yaplr.

n ift say ise x ve y pozitif say olmaldr

5 3 2 = 32 5 31 23 2 21 = 6 5 3 6 2 2 = 6 125 4 = 6 500
1.21.7. Payday Rasyonel Yapma
a
b

a b
b

a
b c

a( b + c )
bc

a
b+ c

a( b c )
bc

rnek: 2 = 2 3 = 2 3
3 3

2
3 1

15
7+ 2

2 ( 3 + 1)
( 3 1) ( 3 + 1)

2 ( 3 + 1)
= 3 +1
31

15 ( 7 2 )
( 7 + 2) ( 7 2)

27

15 ( 7 2 )
= 3 ( 7 2)
72

1.21.8. Karekkl Saylarla Basit Elektrik Problem zmleri

rnek: Seri RLC devresinde R = 300 , L = 0,35H, C = 0,2F olduuna gre
rezonans frekansn bulunuz.
fr =

zm:
fr =

1
2 LC

1
2 0,35.0,2.10

10 + 3
2 0,07

1
2 0,07.10

1
2 10

10 +3
1000
=
= 603,5 Hz
2.3,14 0,264 1,657

rnek: R=60 XL=80 ise toplam empedans Z deeri nedir?

Z = R 2 + XL

zm: Z = 60 2 + 80 2
Z = 3600 + 6400 = 10000
Z = 100

28

0,07

PERFORMANS
DEERLENDRME
PERFORMANS
DEERLENDRME
Aadaki ilemlerde kendi almalarnz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm
davranlar kazandnz takdirde baarl saylrsnz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

Say eitlerini bilmek

Doal, tam, rasyonel, irrasyonel, reel, ondalkl saylarla
matematiksel ilemleri yapmak
sl ve karekkl ifadelerle matematiksel ilemler yapmak
Saylar elektrik ve elektronik devre hesaplamalarnda kullanmak

DEERLENDRME
Performans deerlendirme sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine
geiniz

29

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
A) Aadaki sorular cevaplandrnz.

30

B) Aadaki sorular cevaplandrnz.

31

32

C) Aadaki sorular cevaplaynz.

1.

6.

+
12
2.

+
6

10
7.

3.

4
8.

2
3

9
9.

12

+
5.

10
+

12

+
4.

1
+

11

+
12

7
+

7
10.

+
3

11
8
+

11

D) Aadaki sorular cevaplaynz.

1). 2 + 0 - 2 7 + 3 5 =

2). (7 - 1) - 7 =

3). 1 (1 3) + 7 =

4). 3 + 4 - 1 =

5). (2 - 5) + 3 - 3 =

6). (3 - 0) + 1 - 6 =

7). 5 (5 - 6) =

8). (7 3) - 6 3 7 =

9). 6 + 4 + 6 + 6 6 6 =

10). 6 + (7 + 5) - 7 =

33

E) Aadaki sorular cevaplaynz

1). 5 - 1 + (4 + 0) + 0

2). (6 + 6) - 5 - 7

3). 1 3 4 (2 2) - 4

4). 4 + (4 7) - 0 2

5). 4 - (3 + 5) 4

6). 4 1 (2 - 2) 3 - 0

7). (1 - 4) - 5

8). (5 7) - 2 - 1 + 4

9). 2 2 - (2 - 1)

10). 4 - (0 7)

34

F) Aadaki sorular cevaplaynz.

35

G) Aadaki sorular iin doru cevab iaretleyiniz.

1. x.x = ?
a.
b.
c.
d.
e.

2x
x2
0
x3
Sadelemez

2. x(x2-2x+2) = ?
a. 2
b. 5x - 2x2
c. x3 -2x2 + 2x
d. x3 -2x2 + 2
e. Hibiri
3. x3y4z-5(x-2y3z8) = ?
a. xy7z13
b. x3y7z13
c. xyz3
d. xyz
e. Hibiri
4. 2x2(3x) = ?
a. 5x3
b. 18x
c. 9x3
d. 6x3
e. Sadelemez
5. (2x2 -x +1) - x(x -1) = ?
a. 2x2 -2x -1
b. x2 -2x -1
c. x2 + 1
d. x2 - 1
e. x2 -2x + 1
36

6. (p2q5r)/(p3qr2) = ?
a. q4/(pr)
b. p-1q4r-1
c. (p-1r-1)/q-4
d. Hibiri
e. Hepsi
7. x(x2-2) = ?
a. 3x 2
b. x
c. x3-2
d. x3 -2x
e. Hibiri
8. x2.x4.x-3 = ?
a. x3
b. x9
c. 1
d. x5
e. Sadelemez
9. (x3)4 = ?
a. x
b. x7
c. x12
d. x4/3
e. Sadelemez
10. 84 aadakilerden hangisine eittir?
a. 27
b. 212
c. 48
d. a ve b
e. b ve c
37

RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
Birinci derece denklemler ile ilgili matematik ilemlerini hatasz yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Birinci derece denklemler konusunu aratrnz ve bu konu hakkndaki

bilgilerinizi pekitiriniz. Elde ettiiniz bilgileri bir rapor halinde retmeninize
ve arkadalarnza sununuz.

2. BRNC DERECE DENKLEMLER

2.1. Birinci Derece Denklemler ile lgili Temel Kavramlar
a, b R ve a0 olmak zere ax+b=0 eklindeki eitliklere birinci dereceden bir
bilinmeyenli denklem denir. Denklemi salayan x reel saysna da denklemin kk denir.
Denklemin kklerinden oluan kmeye de denklemin zm kmesi denir.
2x+5=0,

x-10=0,

6x=0,

a+3=0,

4t+7=0,

2y-1=0

denklemleri birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerdir.

2.2. zellikler

a =b a+c =b+c

a =b ac = bc

a = b a c = b c, (c 0)

a=b

a b
= , (c 0)
c c

a = b a n = bn

a = b n a = n b ( n ift ise a0, b0 )

38

a=b ve b = c a = c

a=b
c=d
a+c=b+d

a=b
c=d
ac=bd
a=b
c=d
ac = bd
a=b
c=d
, (c0, d0)
a b
=
c d

2.3. Birinci Derece Denklemlerde Bilinmeyenin Bulunmas

ax+b=0 denkleminin zm kmesini bulurken durum vardr.
1- a 0 x =

b
b
dr. = (zm kmesi bir elemanldr.)
a
a

2- a=0 ve b=0 ise =IR dir. (zm kmesi sonsuz elemanldr.)

3- a=0 ve b0 ise = {

} (zm kmesinin hibir eleman yoktur.)

rnek:
4x-1=7 4x=7+1
4x=8

x=

8
4

x=2 = {2} dir.

39

2.4. Birinci Derece ki Bilinmeyenli Denklemlerin Bulunmas

2.4.1. Tanm
a, b, c R ve a 0, b 0 olmak artyla ax+by+c=0 eklindeki eitliklere birinci
dereceden iki bilinmeyenli denklem denir.
ax+by+c=0
dx+ey+f=0
eklindeki birden fazla iki bilinmeyenli denklemlerden oluan sisteme iki
bilinmeyenli denklem sistemi denir.

2.4.2. zm Kmesinin Bulunmas

2.4.2.1. Yerine Koyma Metodu
lem yapmas kolay olan denklem seilerek iki bilinmeyenden birisi eitliin bir
tarafnda yalnz braklr. Dier bilinmeyen cinsinden deeri bulunur. Bulunan bu deer dier
denklemde yerine konur. Bilinmeyenlerin deeri bulunarak sonuca gidilir.
xy=4
2x - 3y = 6
x = y+4
2(y+4)-3y = 6
y = 2, x = 6
2.4.2.2. Yok Etme Metodu
Verilen denklemlerin katsaylar, deikenlerden birinin yok edilmesini salayacak
ekilde dzenlenir. Katsaylar dzenlendikten sonra taraf tarafa toplama veya karma
yaplarak sonuca gidilir.
rnek:
3x-2y = 13
x+2y = 7 sisteminin zm kmesini bulmak gerekirse;
Verilen denklemleri taraf tarafa toplayalm,
3x-2y = 13
x+2y = 7
4x = 20
x = 5 olur.
Bu deer verilen denklemlerden birinde (en sade olan) yazlarak y bulunur.
Buna gre x+2y = 7 ve x=5 ise 5+2y = 7
2y = 7-5
y = 1 dir.
40

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
1.
2 I1 + 3 I2 = 19
4 I1 I2 = 3
4 I1 3 = I2
2 I1 + 3 ( 4 I1 3) = 19
2 I1 + 12 I1 9 = 19
14 I1 = 19 + 9
28
I1 = 2 A
14
2 I1 + 3 I2 = 19

I1 =

2 2 + 3 I2 = 19
3 I2 = 19 4
I2 =

15
3

I2 = 5 A

2.
25 I1 + 20 I2 = 12
20 I1 + 23 I2 = 10
4 25 I1 + 4 20 I2 = 4 12
(5) 20 I1 + ( 5) 23 I2 = (5) 10
100 I1 + 80 I2 = 48
100 I1 115 I2 = 50
80 I2 115 I2 = 48 50
35 I2 = 2
2
I2 =
I2 = 0,057 A = 57mA
35
25 I1 + 20 0,057 = 12
25 I1 + 1,14 = 12
25 I1 = 12 1,14
I1 =

10,86
25

I1 = 0,4344 A = 434,4mA

41

PERFORMANSDEERLENDRME
DEERLENDRME
PERFORMANS
Aadaki ilemlerde kendi almalarnz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm
davranlar kazandnz takdirde baarl saylrsnz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

Birinci derece denklemlerde bilinmeyeni bulmak

Birinci derece iki bilinmeyenli denklemlerin zm kmesini
bulmak

DEERLENDRME
Performans deerlendirme sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine
geiniz.

42

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
A) Aadaki sorularda bilinmeyeni bulunuz.
1)

-7y + 11 = 18

2)

-6y = 18

3)

11y +1 = 45

4)

12y 7 = 103

5)

-11y 7 = 37

6)

6y = 24

7)

1y 4 = 1

8)

8 + y = 10

9)

-4y + 4 = -20

10) 1 y = 3

B) Aadaki iki bilinmeyenli denklemleri znz.

43

RENME FAALYET-3
RENME FAALYET - 3
AMA
Oran ve orant konusunu bilecek, oran ve orant ilemlerini hatasz yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Oran ve orant konusunu aratrnz ve bu konu hakkndaki bilgilerinizi

pekitiriniz. Elde ettiiniz sonular bir rapor halinde snfnzda sununuz.

3. ORAN-ORANTI
3.1. Oran-Orantnn Tanm
3.1.1. Oran
Ayn birimden iki okluun karlatrlmasna oran denir.

a
biiminde gsterilir.
b
a ve b reel saylarndan en az biri sfrdan farkl olmak artyla
denir.

3.1.2. Orant
ki oran arasndaki eitlik ifadesine orant denir.

a c
= Burada a ile d ye dlar, b ile c ye ise iler denir.
b d
3 15
=
7 35

ler ve dlar arpm birbirine eittir.

3.2. Orantnn zellikleri

a c
= olsun. Bu durumda
b d
1- ad = bc dir.
2-

a b
= dir.
c d
44

a
ye a nn b ye oran
b

d
b
b
4a
a
5b
a
6b

3-

c
a
d
=
c
c
=
d
c
=
d
=

dr.
dir.

m a + n c
= k dr.
mb + nd
a2 c2
= k 2 = 2 = k 2 dir.
b
d

=k

3.3. Orant eitleri

3.3.1. Doru Orant
ki okluktan biri artarken dieri de ayn oranda artyorsa ya da biri azalrken dieri de
ayn oranda azalyorsa bu iki okluk doru orantldr denir. Ksaca orantldr denir
k bir sabit ve x ile y aralarnda doru orantl olsun.

k=

y
e doru orant sabiti,
x

y=kx e doru orant denklemi denir

ekil 3.1: Doru orant

3.3.2. Ters Orant

ki okluktan biri artarken dieri ayn oranda azalyorsa yada biri azalrken dieri de
ayn oranda artyorsa bu iki okluk ters orantldr denir.
k bir sabit ve x ile y aralarnda ters orantl olsun.
k = x.y ye ters orant sabiti,
45

y=

k
e ters orant denklemi denir
x
ekil 3.2: Ters orant

3.3.3. Bileik Orant

k Bileik orant sabiti olmak zere y, x ile doru ve z ile ters orantl ise, y =

kx
dir
z

3.4. Oran-Orant zmleri

Bir haritada 1 cmnin 10 kmye karlk gelmektedir. Bu durumda harita

1cm
10km

oranna sahiptir. 3,5 cm nin karln bulabilmek iin u oranty kurabiliriz.

3,5cm
1cm
=
x
10km

x = 3,5 10 = 35km

Bir saat 60 dakika olduuna gre 15 saat ka dakikadr?

1saat
15 saat
=
x = 15 60 = 900dakika
60dakika
x
Kapasiteleri eit olan 11 ii bir ii 12 gnde yapabiliyor. Buna gre, ayn ii 6 ii ka
gnde yapar.
11 iinin 12 gnde yapt ii 6 ii daha fazla gnde yapar. Yani ii says ile sre
arasnda ters orant vardr.
11.12 = 6.x

x = 22 gndr

6 ii 4 m2 haly 12 gnde dokuyor. Buna gre, 9 ii 3 m2 haly ka gnde dokur.

4 6 12
=
3
6 x

4.9.x = 3.6.12
x = 6 gn
46

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET

lem Basamaklar

neriler

Oran ve orantnn zelliklerini kullann.

Oran ve orantnn zelliklerini tablo

haline getiriniz..

Doru ve ters oranty kurun.

ki okluktan biri artarken dierinin

artmasna veya azalmasna dikkat ediniz.

Wheatstone kprs olarak bilinen elektrik devresi

R1 R 3
=
ile ilikilidir.
R2 R 4

Eer R1 = 6, R3 = 62,5, R4 = 15 ise R2 deeri nedir?

zm:

6
62,5
=
R2
15

R2 =

6 15
62,5

R2 = 1,44

47

PERFORMANS
DEERLENDRME
PERFORMANS
DEERLENDRME
Aadaki ilemlerde kendi almalarnz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm
davranlar kazandnz takdirde baarl saylrsnz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

Oran ve orantnn zelliklerini bilmek

Doru ve ters oranty kurabilmek

DEERLENDRME
Performans deerlendirme sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine
geiniz.

48

RENME FAALYET-4
RENME FAALYET-4
AMA
kinci derece
yapabileceksiniz.

denklemler

konusu

ile

ilgili

matematik

ilemlerini

hatasz

ARATIRMA

kinci derece denklemler konusunu aratrnz ve bu konu hakkndaki

bilgilerinizi pekitiriniz. Elde ettiiniz sonular bir rapor halinde snfnzda
sununuz.

4. KNC DERECE DENKLEMLER

4.1. kinci Derece Denklemler ile lgili Temel Kavramlar
ax2+bx+c=0, a0, a, b, c R
zm yollar :

4.1.1. arpanlara Ayrma

a=1 iin b=m+n c=m.n ise;
ax2+bx+c=(x+m).(x+n)=0
x1=-m,

x2=-n

rnek : x2+3x+2 ifadesini arpanlara ayrnz.

(x+2)(x+1)
a1 iin a=s.t, b=s.n+t.m ve c=m.n ise;
ax2+bx+c=(s.x+m).(t.x+n)=0

x1 =

m
,
s

x2 =

n
t

rnek : 5x2+13x-6
(5x-2)(x+3)

49

4.1.2. Diskriminant Bulma

ax2+bx+c ifadesinde diskriminant,

= b 2 4ac dir.
> 0 x1 =

b
b+
,x2 =
2a
2a

= 0 x1 = x2 =

b
2a

0 Reel kkler yoktur.

rnek : x2+3x+2

= 3 2 4 .1 .2 = 9 8 = 1
3 1 3 1 31 4
=
=
=
= 2
2 .1
2
2
2
3+ 1 3+ 1 3+1 2
x2 =
=
=
=
= 1
2 .1
2
2
2
> 0 x1 =

4.2. Denklem Kkleri le Katsaylar Arasndaki Bantlar

ax2+bx+c=0 denkleminin kkleri x1 ile x2 olsun,

x1 + x 2 =

b
a

x1 x 2 = x 2 x 1 =

x1 x 2 =

c
a

1
1
b
+
=
x1 x 2
c

rnek :

3
1
3 = 3

2
1
2=2

2 + (1) =

2 (1) =

50

1
1
3
+
=
2
2 1
1 2 3
+
=
2
2
2
3 3
=
2
2

2 (1) = 2 (1) =

1
1

1
1
1
1 = 1 =
1
1= 1= 1

2+1 = 2+1 =

4.3. Kkleri Verilen kinci Derece Denklemin Yazlmas

a0 olmak zere kkleri x1 ile x2 olan ikinci derece denklem:
a(x-x1) (x-x1)=0 ve a=1 alnrsa;
x2-(x1+x2).x+x1.x2=0

4.4. arpanlara Ayrma

4.4.1. ki Kare Fark
x2-y2=(x-y).(x+y)

4.4.2. ki Kp Fark ki Kp Toplam

x3-y3=(x-y).(x2+xy+y2)
x3+y3=(x+y).(x2-xy+y2)

4.4.3. Terimli fadeler

4.4.3.1. ax2+bx+cnin arpanlarna Ayrlmas
a=1 iken b=x1+x2 ve c=x1.x2 ise
x2+bx+c = x2 + (x1+x2)x + x1.x2
x2+bx+c = (x+x1) . (x + x2) dir.
rnek: x2+7x+10 = (x+2).(x+5)
a1 iken a=mn, b=mp+nq ve c=pq ise
ax2+bx+c = mnx2 + (mp+nq)x + pq
mx

nx

mpx+nqx=(mp+nq)x
51

ax2+bx+c = (mx+q).(nx+p) dir.

rnek: 5x2+11x+2 = (5x+1).(x+2)
Farkl Bir zm Yolu
2x2+x-6
Bu tr denklemlerde birinci ifadeyi tablonun sol st kesine, nc ifadeyi ise
sa alt kesine yaznz.

2x2
-6

Hem a.c=2.(-6)=-12yi hem de b=1i bulmak iin -3 ile 4 rakamlarn kullannz. (3.4=-12=a.c) ve (-3+4=1=b) salayacaktr. Bo kalan kutulara -3x ile 4x ifadelerini
yerletiriniz
2x2

-3x

4x

-6

Daha sonra satr ve stunlardaki ortak ifadeleri yazanz.

2x

2x

-3

2x2

-3x

2x2

-3x

4x

-6

4x

-6

2x

-3

2x2

-3x

4x

-6

2x

-3

2x2

-3x

4x

-6

Ortak ifadelerin iaretlerine dikkat ederek, satrlar bir paranteze ve stunlar bir
paranteze yazp arpanlar elde ediniz.
2x2+x-6=(2x-3)(x+2)
52

rnek : 5x2+11x+2

5x2
2

1x

5x2

1x

10x

10x

4.4.3.2. Tam Kare fadeler

(x+y)2 = x2 + 2xy + y2
(x-y)2 = x2 - 2xy + y2
(x+y+z)2 = x2 + y2 +z2 + 2(xy+yz+xz)
(x+y-z)2 = x2 + y2 +z2 + 2(xy-yz-xz)
(x-y)2n = (y-x)2n

4.4.4. zdelikler
x2+y2 = (x+y)2 2xy
x2+y2 = (x-y)2 + 2xy
(x+y)2 = (x-y)2 + 4xy
(x-y)2 = (x+y)2 - 4xy
x3+y3 = (x+y)3 3xy(x+y)
x3-y3 = (x-y)3 + 3xy(x-y)

53

5x2

5x2+11x+2 = (5x+1).(x+2)

n tam say olmak zere,

5x

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
lem Basamaklar

neriler
b=m+n ve c=m.n zelliklerine dikkat
ediniz.

kinci derece denklemi arpanlarna ayr

kinci derece denklemin kklerini hesapla Her arpan ayr ayr sfra eitleyiniz.

Paralel bal iki direncin toplamn bulmak iin verilen denklemi zerek R deerini

20

20

+
=
bulunuz.
R + 10
5
R
ZM:
20
20
1
+
=
R R + 10 5
20 (R + 10) + 20 R 1
=
R (R + 10)
5
20R + 200 + 20R 1
=
R 2 + 10R
5
40R + 200 1
=
R 2 + 10R
5
5 (40R + 200) = R 2 + 10R
200R + 1000 = R 2 + 10R
R 2 + 10R 200R 1000 = 0
R 2 190R 1000 = 0

54

R 1,2 =

b b 2 4 ac
2a

( 190) (190)2 4 1 (1000)

21
190 36100 + 4000 190 40100 190 200,249
=
=
R 1,2 =
2
2
2
190 + 200,249
190 200,249
R1 =
R2 =
2
2
10,249
390,249
R1 =
R2 =
2
2
R 1 = 195,125
R 2 = 5,125
R 1,2 =

55

PERFORMANSDEERLENDRME
DEERLENDRME
PERFORMANS
Aadaki ilemlerde kendi almalarnz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm
davranlar kazandnz takdirde baarl saylrsnz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

kinci derece denklemin kklerini hesaplamak

kinci derece denklemi arpanlarna ayrmak

DEERLENDRME
Performans deerlendirme sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine
geiniz.

56

RENME FAALYET - 5
RENME FAALYET - 5
AMA
Trigonometrik fonksiyonlarn matematiksel ilemlerini hatasz yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Trigonometri konusunu aratrnz ve bu konu hakkndaki bilgilerinizi

pekitiriniz. Elde ettiiniz sonular bir rapor halinde snfnzda sununuz.

5. TRGONOMETR
5.1. Birim ember

ekil 5.1: Trigonometri emberi

Merkezi koordinat eksenlerinin balang noktas ve yarap bir birim uzunlukta olan
embere birim ember ya da trigonometri emberi denir. Birim emberde yarap r=1
olduundan evresi 2 dir
emberin evresi 360 derece = 2 radyan = 400 Grad dr
Bu a l birimleri arasnda :

57

D
R
G
= =
bants vardr.
180 200
900 =

radyan = 100 graddr.

2

1800 = radyan = 200 graddr.

2700 =

3
radyan = 300 graddr.
2

3600 = 2 radyan = 400 graddr.

ekil 5.2: Trigonometrik emberde dn ynleri

Birim emberde saat ibresinin dnme ynnn ters yn (+), ayn yn ise (-) iaretle
gsterilir.

5.2. Esas l
00<<3600 olmak zere,
= + k.360 (k Z ) ise ya nn esas ls denir
= (mod 360)

= (mod 2)
58

= (mod 400)

rnek:
=2100 dir

5700 = 2100 +360

15380 = 980 + 4.360

=980 dir

53 5
=
+ 8 2
3
3

5
= 3000 dir
3

Alarn radyan cinsinden esas llerini daha kolay bulabiliriz

a- A pozitif ise: nin yanndaki say, paydann iki katna blnr. Blmden elde
edilen kalan, o saynn yerine yazlr.

121
=?
3

121 121
=
= 20 (kalan 1)
23
6

cevap:

b- A negatif ise: lem, a pozitif ynlym gibi yaplr. Bulunan sonu 2 den
karlr.

1863
=?
5

3 7
=
5
5

1863 1863
=
= 1860 (kalan 3)
25
10
cevap:

3
5

7
5

5.3. Trigonometrik Fonksiyonlar

genin iki dik kenar ile ilgili alt deiik oran vardr. Bu oranlara trigonometrik
fonksiyonlar denir.

ekil 5.3: Trigonometrik fonksiyonlarn bulunmas

Alt trigonometrik fonksiyonu yle ifade edebiliriz.

sin =

x
r
y
x
y
r
, cos = , tan = , cot = , sec = , cos ec =
r
r
x
y
x
y
59

Burada x ve y deerleri pozitif, negatif veya sfr olabilir. Fakat r daima pozitiftir.
rnek 1 :
Verilen (-8,15) noktasnn asyla ilgili alt trigonometrik fonksiyonunu
hesaplaynz.

60

rnek 2 :
Verilen (3,-5) noktasnn asyla ilgili alt trigonometrik fonksiyonunu hesaplaynz.

sin =

34

, cos =

3
34

3
5
,
, cot =
3
5

tan =

sec =

34
34
, cos ec =
3
5

5.4. Dik gende Trigonometrik Oranlar

ekil 5.4: Dik gende trigonometrik oranlar

sin =

c Karsi dik kenar

=
a
Hipotens

cos =

b Komsu dik kenar

=
a
Hipotens

tan =

c
Karsi dik kenar
=
b Komsu dik kenar

cot =

b Komsu dik kenar

=
c
Karsi dik kenar

61

sec =

1
a
=
cos b

cos ec =

1
a
=
sin c

Birbirini 900 ye tamamlayan iki adan birinin sins dierinin kosinsne eittir.
Yine birbirini 900 ye tamamlayan iki adan birinin tanjant dierinin kotanjantna eittir.

x+y=

olmak zere
2

Sin(x) = cos(y)

cosx = siny

tanx = coty

cotx = tany

secx = cosecy

cosecx = secy dir

rnek : x=30o ve y=60o x + y = 30o + 60o = 90o

sin30o = cos60o =

tan30o = cot60o =
sec30o = cosec60o =

1
2

cos30o = sin60o =

3
3
2
3

cot30o = tan60o = 3
cosec30o = sec60o = 2

5.5. Trigonometrik Eitlikler

sin2 x+cos2x =1

tan x =

sin x
cos x

3
2

tanx . cotx =1

cot x =

62

cos x
sin x

5.6. Yarm A Formlleri

cos 2a = cos2 a sin2 a
= 2 cos2 a 1

sin 2a = 2 sin a cos a

= 1 2 sin2 a
a
a
sin2
2
2
a
= 2 cos 2 1
2
a
= 1 2 sin2
2

cos a = cos 2
a
a
sin a = 2 sin cos
2
2

sin 2a =

2 tan a
1 + tan2 a

cos 2a =

tan 2a =

1 tan2 a
1 + tan2 a

2 tan a
1 tan2 a

5.7. Toplam Fark Formlleri

sin(a+b) = sina.cosb + sinb.cosa

sin(a-b) = sina.cosb - sinb.cosa

cos(a+b) = cosa.cosb - sina.sinb

cos(a-b) = cosa.cosb + sina.sinb

tan(a b) =

tan a tan b
1 tan a tan b

cot(a b) =

63

1
cot a. cot b 1
=
tan(a b)
cot b cot a

5.8. zel Alarn Trigonometrik Oranlar

ekil 5.5: zel alarn trigonometrik oranlar

00

300

450

600

900

1800

2700

sin

1
2

2
2

3
2

-1

cos

3
2

2
2

1
2

-1

tan

3
3

cot

3
3

Tablo 5.1: zel alarn deerleri

64

5.9. Trigonometrik Fonksiyonlarn Grafikleri

ekil 5.6: Trigonometrik fonksiyonlarn grafikleri

65

5.10. Blgelere Gre aretler

I. Blge

II. Blge

III. Blge

IV. Blge

00< <900

900< <1800

1800< <2700

2700< <3600

sin

cos

tan

cot

(+)
iaretlerini
kolay
hatrlamak
iin u
cmleleri
kullanabiliriz

Btn

Snf

Kara Tahtada

Coar

Herkes

Sever

TC

Koucularn

Tablo 5.2: Blgelere gre iaretler

5.11. Kosins ve Sins Teoremleri

5.11.1. Sins Teoremi
a
b
c
=
=
= 2R
sin A sin B sin C

5.11.2. Kosins Teoremi

a2=b2+c2-2bc.cosA
b2=a2+c2-2ac.cosB
c2=a2+b2-2ab.cosC

66

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Bir kii direkten 50 m uzakta durmaktadr. Direin tepesine ykselme as 760
olduuna gre direin ykseklii nedir?
zm:
tan 760 =x / 50
50 tan 76 0 = x
50 (4.0107809) = x
200.5 m = x

67

PERFORMANSDEERLENDRME
DEERLENDRME
PERFORMANS
Aadaki ilemlerde kendi almalarnz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm
davranlar kazandnz takdirde baarl saylrsnz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

A l birimleri arasnda dnm yapmak

Birim emberde esas ay bulmak
Dik gende trigonometrik oranlar hesaplamak
Birbirini 90o tamamlayan alarn zelliklerini bilmek
zel alarn trigonometrik oranlarn hesaplamak
Trigonometrik fonksiyonlarn grafiklerini izmek
Trigonometrik fonksiyonlarn iaretlerini tespit etmek

DEERLENDRME
Performans deerlendirme sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine
geiniz.

68

RENME FAALYET-6
RENME FAALYET-6
AMA
Vektrel byklkleri bilecek, bunlarla ilgili ilemleri yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Kuvvet ve hz konularn aratrarak, vektrel byklkler hakkndaki

bilgilerinizi pekitiriniz.

6. VEKTREL BYKLKLER
6.1. Vektrel Byklklerin Tanm
Byklkler genellikle skaler veya vektrel byklklerdir. Yalnz iddeti (genlii)
olan, ktle, enerji, scaklk derecesi gibi deerler skalerdir. Bu deerlerle cebirsel olarak
ilem yaplabilir. iddeti yannda yn, dorultusu ve balang noktasyla belirlenebilen
byklkler vektreldir. Kuvvet, hz, ivme, alan iddeti gibi deerler vektreldir.
Doru akm devreleri yalnz skaler byklkleri kapsar. Alternatif akm devrelerine
ait akm, gerilim, emk, diren ve empedans gibi deerler vektreldir

6.2. Vektrel Byklklerin Gsterilmesi

6.3. Vektrel Byklklerde lemler

6.3.1. Vektrlerin Toplam ve Fark
Dorultular ve uygulandklar nokta ayn olan vektrlerin toplanmas
Vektrler ayn ynl ise bileke vektr de ayn ynde ve vektrlerin byklklerinin
toplam kadardr.
69

Vektrler ters ynl ise bileke vektr, byk olan kuvvetin ynnde ve vektrlerin
byklklerinin fark kadardr.

6.3.2. U Uca Ekleme (Poligon) Metodu

Toplanacak vektrler u uca eklendikten sonra, ilk vektrn balang noktas ile son
vektrn biti noktasn birletirerek oluturduumuz vektre toplam vektr denir.

Eer vektr karlacaksa vektrn yn deitirilerek u uca eklenir. Sonra yine.ilk

vektrn balang noktas ile son vektrn biti noktas birletirilir.

6.3.3. Paralel Kenar Metodu

a ve b vektrleri verilmi olsun. Bu vektrlerin balang noktalarn ayn nokta
alarak, bu vektrlerin zerine bir paralel kenar kuralm. Vektrlerin balang noktasn,
balang noktas olarak kabul eden kegene toplam vektr, dier kegene ise fark
vektr denir
Fark vektrnn biti noktas, a vektrnn biti noktas ise a b vektr bulunur.
Fark vektrnn biti noktas, b vektrnn biti noktas ise b a vektr bulunur.

70

6.3.4. Vektrlerin Bileenlerine Ayrlmas

Vektrn ucundan indirilen yatay ve dey dikmeler vektrn bileenlerini verir.

71

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
I1 ve I2 vektrlerini toplayarak I vektrn, V1, V2 ve V3 vektrlerini toplayarak V
vektrn bulunuz. I ve V arasndaki ay belirtiniz.

72

PERFORMANS
DEERLENDRME
PERFORMANS
DEERLENDRME
Aadaki ilemlerde kendi almalarnz kontrol ediniz. Hedefe ilikin tm
davranlar kazandnz takdirde baarl saylrsnz.

DEERLENDRME LTLER

Evet

Hayr

Bykln vektrel veya skaler olduunu ayrt etmek

Vektrel byklklerle matematiksel ilemleri yapmak
Vektrel byklklerle
kullanmak

ilem

yaparken

eitli

metodlar

DEERLENDRME
Performans deerlendirme sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine
geiniz.

73

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
A) Cevaplar
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

19
-8
6
4
-22
12
-5
-3
3
-4

11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

-4
4
14
10
-6
-2
-4
18
9
7

21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

B) Cevaplar

74

-4
14
-8
7
-25
-10
-24
-25
11
-10
-53

32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42

-11
-57
-19
31
-4
8
-16.42
7.04
4.45
0.455
23

C) Cevaplar
67

2
6

1
3

55

23

7
30

11

8
12

13

93

9
7

77

11

43

10
9

44

D) Cevaplar
1

2+0-27+3
5

(7 - 1) - 7

-1

1 (1 3) + 7

10

3+4-1

(2 - 5) + 3 - 3

-3

(3 - 0) + 1 - 6

-2

5 (5 - 6)

-5

(7 3) - 6 3
7

105

6+4+6+66
6

232

10 6 + (7 + 5) - 7

75

11

E) Cevaplar
1

5 - 1 + (4 + 0) + 0 = 8

(6 + 6) - 5 - 7 = 0

1 3 4 (2 2) - 4 =
44

4 + (4 7) - 0 2 = 32

4 - (3 + 5) 4 = -28

4 1 (2 - 2) 3 - 0 =
0

(1 - 4) - 5 = -8

(5 7) - 2 - 1 + 4 = 36

2 2 - (2 - 1) = 3

10 4 - (0 7) = 4
F) Cevaplar

G) Cevaplar
1

10

76

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

A) Cevaplar
1

-7 y + 11 = 18

y = -1

-6 y = 18

y = -3

11 y + 1 = 45

y=4

12 y -7 = -103

y = -8

-11 y -7 = 37

y = -4

6 y = 24

y=4

1 y -4 = 1

y=5

8 + y = 10

y=2

-4 y + 4 = -20

y=6

10 1 - y = -3
B) Cevaplar

77

y=4

KAYNAKLAR
KAYNAKLAR

COKUN, smail ve GVEN, Emin, Elektroteknik, MEB Yaynlar, 2

nci Bask, Ankara, 2004.

OKUMU, Tuncer ve GMOLUK, Ahmet, Elektroteknik 1, Maki

Yaynclk, Kahramanmara, 2002.

OKUMU, Tuncer ve GMOLUK, Ahmet, Elektroteknik 2, Maki

Yaynclk, Kahramanmara, 2002.

SS Hazrlk Kurs Kitaplar.

SAKAN, Ahmet Hamdi, Doru ve Alternatif Akm Devreleri, Problem

zmleri, Elektroteknik 2, Birsen Yaynevi, stanbul, 1997.

URAL, Ali, Ders Notlar, Bursa, 2004-2005.

WASHINGTON, Allyn J., Basic Technical Mathematics With Calculus,

Fifth Edition, Metric Version, California, 1990.

BAHADIR, Ali, Meslek Matematii Ders Notlar, Bursa, 2005.

78