LYAR S F RL

BLNM AZ RBAYCAN
Byuk elinin dnc l ri

Bk - Ozan - 2010

BBK 45.2.2. S 49 Elmi rdktru: Prof.dr. smayl Musayev R yil r: Prof.dr.V li Osmanl Prof.dr.Firudin Aasolu

S - 49 lyar S f rli. Blnm Az rbaycan (Byk elinin dnc l ri), Bk, Ozan, 2010, 256 s h.

Kitbd 1994-1998-ci ill rd Az rbaycann randa fvq lad v s lahiyy tli s firi olmu AMEA-nn mxbir zv lyar S f rlinin Gney Az rbaycan problemi il bal aradrmalar toplanmdr.

4702060200-68 On-047-10

qrifli n r lyar S f rli, 2010

N SZ ki yz il yaxndr ki, btv Az rbaycan didilib paralanaraq ayrlmdr. Yaralarndan qan-ya axmaqdadr. razisi sasnda yeddi dvl t qurulmu, kiik bir hiss sind is milli dvl timiz yaradlmdr. V t nimiz paralansa da, xalqmz ruh n v m n n ayrlmazdr. Qan yaddamzda btvlk v birliyimiz d yiilm zdir. Milli h mr yliyimiz H m dandan D rb nd , X z r d nizind n K rkk q d r zn gs trib qadir v nadir gcn nmayi etdirmidir. Milli birlik v btvlymz qid v m sl kimizd n gc alm, gv nc qaynana evrilmidir. Ulu trk midl baxaraq, quzeyli-gneyli v t nimizin qovumasna q lb n inanr. Byk eli alarnda (1994-1998) Gney Az rbaycanda g zib dolam, qan v can soydalarmzla unudulmaz grl r keirmi m. n ox v t nimizin qara taleyind n danaraq uzun-uzad shb tl r aparardq. Drd il gneyli bac-qardalarmzdan doymazdm, irin l hc l rind n zvq alardm. Gneyli az rbaycanllar istiqanl, shb tcil, ayq v sayq insanlardr. Onlar z xalq v v t nin r kd n baldr. r yini dadan xarr. El bil ki, bu xalqn znd t b ssm bel yoxdur. V t n d rdi v mill t d rdini unuda bilmir, hzn- l md n r yi almr. Bununla yana b dbinl mir, xurafata qaplmayaraq, nikbin duyularla yaamaqdadr. z yurd v yuvasn qan il suvarm, yalar z lk sin buraxmamdr. n byk faci odur ki, qrx milyon xalq azad v mst qil deyil. lli ild inqilab keirmi, imperiyalarla z-z durmu, qrlmi, dalm, ancaq sarslmamdr. Haqq v hquqlar tapdalanm bir xalqn irad si d mirdir. Bu gn d istiqlaliyy t gnn intizarla, h sr tl gzl m kd dir. Gney Az rbaycan xalq n adi arzularna qovua bilmir. z balalarna milli adlar qoymaq yasaqdr. randa on iki min fars xalqnn dili hakimdir, qrx milyon trk xalqnn dili is l dili saylr. He bir xalqn ana dili il nm s , milli t hsili formalamaz. randa fars m kt bl ri trkl rin bana b ladr. Fars t dris m ssis l rind panfarsizm ideologiyas hakimdir, t lim-t rbiy nin amal v m qs di farsladrmaqdan ibar tdir. Fars m kt bi trk agirdl rinin saf duyu v dnc l rini bsbtn pozur, onlarn m n viyyat v xlaqna z rb l r vurur, manqurtlar c miyy ti yetidirilir.
3

rann orta v ali m kt bl rind Az rbaycan trk dili, milli tarix v d biyyatmz, m d niyy t v inc s n timiz t dris olunmur. Ona gr d fars m kt bl ri m n vi ik stl r hazrlayr, trk nifr t, farsa is r b t hiss l ri alanr. Trk cocuqlarnn z xalq v v t nin sevgisini pozaraq sarsdr. z saxta tarixini t bli edir, d rslikl ri yalanlarla doludur. Nal v dastanlardak hadis v q hr manlar ger k tarix kimi q l m verilir. Rejim Gney Az rbaycan xalqna qar m d ni soyqrm h yata keirm kd dir. Onun m n vi d y rl rini lind n alr, d bi dilimizi x il dnd rir, ayaql dil yaradaraq, ana dilimizi b rbad v ziyy t salr. T rcm siz olmadan m tbuat v televiyasn anlamaq tindir. Gney trkl rinin d bi dili il ana dili arasnda uurumlar var. Molla dvl tinin m qs di trkl rin kkn qazmaqdr, yer znd n silib m hv etm kd n ibar tdir. Az rbaycan trkl rinin s brin , dzmn heyr t qalram. He bir xalq bu q d r t hqir v t qib dzm z. Bilm k g r kdir ki, alamayan uaa sd verm zl r. Xob xtlik, s ad t gyd n z nbill gnd rilmir, Allahdan b r k t, s nd n h r k t olmaldr. Qurani-k rimd deyilir ki, Allah insanlar z qvmi, r ngi v dilind yaratmdr. Biz trkl rin ana dili d Allahdan ta verilmidir. H r bir qvm v xalqn dilin qar xmaq Allahn irad sin , mq dd s Qurana qar xmaq doru deyil. Allahn h r bir k lam mq dd s v zizdir. ran islam dvl ti is trk dilinin m nb yi v d y rini baa dm k ist mir, ucuz tutur, yaylmas v inkiafna imkan vermir. Bilm k g r kdir ki, fars dili kimi trk dilini d Allah yaratmdr. randa fars il erm ni dili r smi dil saylr. Bel xr ki, qeyri-fars xalqlarnn ana dili yoxdur, randa ancaq h min iki xalq yaamaqdadr. Orada erm ni dilind 40 m dr s , iki universitet b l ri f aliyy t gst rir, dig r xalqlarn ana dilind t hsil almasna is imkan verilmir. Trk, krd, r b, gil k, b luc v s. xalqlar n y gr , fars il erm nil rd n aa tutulur? Sz yox ki, fars rejiminin siyas ti ovinist, mill ti, irqii siyas tidir. Onun m d ni soyqrmnn gst ricisi, azn, fitn kar m ll rinin n tic sidir. B llidir ki, ran adl lk ni tarix n trkl r qoruyub hifz etmidir. randa yanan da, yaman da trkl rdir. Burann razisini, dvl tilik n n l rini m hz onlar qoruyub saxlamdr. ran- raq mharib sind trkl rin xidm ti llm zdir. Bu mharib d 400 min soydalarmz hid olmu, Gney Az rbaycan m zarstanla dnmdr. Avantrst hakimiyy t trkl rin boynuna C nn t aarn salaraq, axir t yola salr, avam xalq aldadrd.
4

Erm nil r is ran yolunda 5-6 n f r qurbanlar verm yib. Bu lk d erm nil r t b rrkdr, ariya fars il erm nil r s lahiyy t sahibidir, azad v s rb stdir. mtiyazlar dvl t s viy sind qorunur. Bunun bir s b bi d var ki, fars il erm nil rin mvqeyi, trkl r mnasib ti biri-birind n f rql nmir. Dalq Qaraba mharib sind erm ni ordusunu rzaq v yanacaqla t min ed n randr. Molla dvl ti Erm nistan maddi v m n vi d st kl m s ydi, erm nil r m lub olard, aclq v s fal t d r k mharib apara bilm zdi. Ariya-xa siyas ti ms lman xalqlarnn m nafeyin uyun g lmir. Bu gn mollakratiya dvl ti Erm nistana iq, qaz, rzaq, yanacaq verir, ran-Erm nistan d mir yolu tikilm kd d ir. Bak- rur d mir yolu su altnda qalmaqdadr. ran Mincivanla Horadiz q d r ial altnda olan d mir yolunu skb datm, qabanda erm nil r n iki su-elektrik stansiyasn tikmidir. al altnda olan razil rd rann bu m ll ri Az rbaycan Respublikasnn t cavzdr, erm ni kimi ial dem kdir. Qonu lk nin su oyunlar davam ed r k, Gney il Quzey Az rbaycan arasnda su d rya l rini tikir, su s rh dl ri yaradr. lk mizin t n ortasnda keilm z-qalmaz yollarmz dadaraq, asl v ziyy t qoyur. Btn bu t xribatlar fars il erm ninin mt r k planlardr. ki prezidentl ri gr nd , bir-birini qucaqlayr. Onlarn h r gr, mqavil l r balamas Az rbaycana x yan tdir. Tehranda stanbul xiyabannda erm nil r spirtli ikil r satr. S rh d m nt q l rind az rbaycanllara zab- ziyy t verilir, erm nil r is r b tl qarlanr. Bir r smi ran m murundan bel sorudum: Sizin gmrk m nt q l rind az rbaycanllara zab- ziyy t verilir, erm nil r is r b tl qarlanr. O, m n bel cavab verdi: Aayi-s fir, bunun s b bi var. Erm niy yax baxrq ki, xristian dnyas raz qalsn. M n d bel syl dim: ox yax, m n d z xalqma atdrram. V t ndalarmza dey c y m ki, rana g l nd dill rin Allahu kb r dem yin. Boyunlarnza erm ni xa balayn. Onda ran r sml ri sizi incitm z. R smi m mur, sonra p rt oldu: M n, xala-x tir dedim. Bunu m tbuata xarmaq olmaz. Ger kd n d , fars dvl tinin i z grnr. H r yerd xa erm niy yks k mnasib t b sl yir. Ms lman trkl r is qay v hrm t yoxdur. Gney Az rbaycan xalqnn i risind yaayan erm nil r
5

mola dvl tinin casuslardr. Onlar x b rl r aparr, r fsiz v zif l rini r fl yerin yetirir. randa erm ni oyunu siyasi m zh k dir. Tehran q zetl rind bir ne d f ran erm nil rin mraci t ed r k onlarn tamaalarna bildirmi m. ran milli m clisinin iki n f r deputat m nim haqqnda m clisd m s l qaldrmd. lb tt ki, it hrb karvan ke r. randa Ararat klubu v Qarakilis d n danaraq, erm nil rin avantra v t xribatlarndan b hs aardm. ran erm nil ri Quzey-Gney Az rbaycan x b rl rini r vana gnd rirdi. S mimiyy tl bildirir m ki, Gney Az rbaycan xalqnn ran urunda dyl r qoulmas, arpb f aliyy t gst rm si yersizdir. Fars hakimiyy ti bunu qiym tl ndirmir. slam inqilab yolunda az rbaycanllarn lli min n f ri h lak oldu, amma bu xalq he bir ey qazanmad. slam inqilabnn bhr sind n fars il erm nil r barnd. Zaval xalqm, qul-nk r psixologiya v ovqatn t rgit, z milli mvqe v maraqlarnz urunda arp, s y gst r, dnb dann. Hakim xalqa xidm t gst rm , ksin , siyasi irad sini ortaya qoy. N fs il mrn h yata keirm , siyasi duyu v dnc l rin knl ver, dnya siyas tind n oxuyub yr nin. H r bir xalq z z kas v al il mbariz yolunu tutur. H r h ft Ararat klubu gec l ri keir r k, orada siyasimilli mzakir v mbahis l r aparlr. Bizim xalqmzn birc bir toplant yeri yoxdur, rejim onlarn toplanmasna gz verib iq vermir. Ancaq m scid v camel rd is alamasna imkan yaradlr, xalqn qara taleyind n danmaa is yasaq saylr. Fars rejimi trkl ri ktl y evirir, manqurtladrlr, yaramaz, mrt ce t dbirl r h yata keirir, t bliat v t viqat vasit l ri xalqmza qar f allar. S h r v Kompas verilil ri Quzeyin varln da danr. Milli dnc v m sl kimizi klg altna salr, beiyind bour, urlu v z kal xalqmz siyasi ktl dirm y alr. Milli kimliyimizi dil g tirmir, kemi tarixi q hr manlmz z adna xarr. Bakda ap olub yaylan s rl rd n biri Unudulmu q hr manlar kitabn oxuduqca d h t g lir m. ran m d niyy t m rk zi bel s rl ri n r etdirm kl zmz zmz qar nifr tl r yadrr. Tariximizi gzd n salr. rann quzeyli-gneyli t bliat man sakit durmur, dayanmaq bilmir. n d h tli odur ki, randa olan kitablarmz yandrlm, muzey v kitabxanalarda yoxa xm, ski lyazmalarmz itib batmdr. Ana dilind olan kitablarmz dvl t t r find n alnmr. rann l-hda kitab maazas fars kitablarn lk mizd doldurmu, z r rli s rl ri h diyy l rl paylanr. Respublikamzdan rana kitablar gnd rm k is mkl6

dr. Quzeyd n aparlan q zet v jurnallar, d y rli kitablar el c ran gmrkl rind yandrlr. Bunun sas s b bi odur ki, gneyli-quzeyli iligi v laq l rimiz ovinist fars dvl tinin apard siyas tin uyun deyil. Qarsna mane v ng ll r tr dir. ki qardan grb qonumasna fars rejimi gzn aardr. Gneylinin lind quzey q zet v kitatlarn grs , h m n adn pantrkist adlandrr, damalayb zindanlara atr. Btn bunlar kifay t deyil. P hl vi v mollalar hakimiyy ti zamannda Gney Az rbaycan xalq mst ml k dvrnd yaayaraq dir li v inkiaf grm mi, ar zlm v istibdad bataqlnda abalamdr. Dnyasnn he bir lk sind insan hquqlar bel pozula bilm z, babtv bir xalq alaldlb, urvatdan dm z. randa xalqlar eidl n r k blnb ayrlr, ayr-sekilik aparlr. Farslar ali irq saylr, dig r mill tl r is alaldlr, rejim onlarn t r qqi v inkiafna bigan yanar. Sevimli gneyli xalqm, siz yaralsnz, ar msib t v b lalar iind boulursunuz. Dilini itirm , dnyann n byk v gz l nem ti ana dilidir, ata-babalarmzn nian v thf sidir. z v t nin h tta xsi evin yad dill ri buraxma. Btn ail l rin nsiyy t vasit si ana dilidir. Orada ail m kt bl ri qurulmal, ata-ana t lim-t rbiy si, n sih t v v siyy tl ri z mvqeyini gst rm lidir. z doma balas il ana dilind danmayan ata-ana t rbiy si naqisdir. Fars dilind danan trkl r geyl ir, milli heysiyy ti v m nliyini uca tutmur. Trk ruhunu itir r k vqarn itirm kd dir. Az rbaycan nal v dastanlarmz, atalar szl ri v l tif l r, bayat v tapmacalar ata-anann dilind n s sl nm li, balalarmzn beynin yeritm li, sevib sevilm lidir. Sabir v hriyarn eirl ri evl rin b z yidir. D d Qorqud, Korolu dastanlarn oxuyub duymadan xalqmzn m n vi bykly v z m tini t s vvr etm k olmaz. Byk Fzulinin eirl rini misra-misra zb rl nm lidir. Byk eli v zif sind alark n, gneyli soydalarmz n bir ne kitab ap etdirib yaymdm. ski lifba il d biyyat d rsliyimizi h r yer gnd rdim. Az rbaycan d bi dil tarixi, Tarixin drd gn, M sihi Divan r b tl qarland. Qzlara cehizl yana, trk kitablar da h diyy olaraq verilirdi. M n, ana dilimi ox sevir m, d biyyatmz oxuyub yr nm kd n usanmaram. Ona gr ki, ana dilimiz anamz kimi ziz v mq dd sdir, Trk dilimiz dadl, gz l v dolundur. eir-s n t v elm dilidir. Ulu bir mill tin nsiyy t vasit si, m n vi varl, ruhunun ifad v t c ssmdr. Onun musiqi v ah ngdarl ox knlaan v t sirlidir. Ana dilimiz
7

allahn qism ti, babalarnn yadigardr. Trk sz v ifad l rimiz fars dilin d kemidir. Az rbaycan d biyyat dild yaranmdr. Trk imperiyalar dvrnd z xalqmz baqa xalqlara da m n vi xidm t gst rmidir. Trk, r b v fars dill rind yazb yaratmaq hn r iidir. Trkl r fars v r b dilind d d bi rn kl r yaratm, h min xalqlar is ancaq z dilind q l m almdr. Az rbaycanllar fars dilind fars air v yazlardan daha byk hn rl r qazanmdr. Xaqani v Nizaminin ah s rl ri buna n parlaq nmun dir. H r iki air olmasayd, fars eiri formalaa bilm zdi, Hafiz v S dinin s rl ri Az rbaycan d biyyatndan iqtibas v n zir l rd n ibar tdir. lb tt ki, fars dilind yazmaq tarixi kemil rd qalmdr. Az rbaycan trkl ri fars dilind yazb yaratmaa son qoymudur. yirminci bir srin m n vi t l bi baqadr. Min il rzind bizim babalarmz ana dili il yana, fars dilind d d y rli s rl r yazmsa, farslar is trk dilind birc bir eir yaratmamdr. Trkl rin r yi bykdr, farslarn d biyyat is dil baxmndan m hduddur. S ni sev c y m, s n sevm s n d , dey n air alszlq lam tidir. H r bir xalq ktl vi kild yad dild t hsil alsa da, yad dild zn d biyyat yaratsa, onun m n vi lmn f rman veril c k. adalarmz anlamaldr ki, ana dilimiz inci v l ldir, qzl-gmd n d d y rlidir. Bu dilimizi ucuz tutmayn, bu dil milli namus v qeyr t r mzidir. T biidir ki, fars rejimi ilk nc ana dilimizd n balayaraq farsladrmaa alr. Ana dilimizi itirm d n is he zaman rim rik. Ana dilimiz milli qalxanmzdr, m n vi gcmz v zorumuzdur. Gney Az rbaycan xalq Glstan v Trkm nay mqavil l rin z mnasib tini bildirm lidir. Bu mqavil l rin mdd ti bitmidir. H r iki mqavil 99 il n n z rd tutulmudu. Bu gn is h min mqavil l r l mqavil dir. Hquqi qvv sini itirmidir. ran hakimiyy ti ln diriltm k t m nnasndadr. Mst qil bayran ucaldan xalq beyn lxalq hquq normalarna saslanmaq lazmdr. l mqavil l ri bir t r f ataraq, z milli taleyini z h ll etm lidir. Haqq- dal t xalqn t r find dir, Almaniyann t crb sind n d yr nm kl beyn lxalq t kilatlara mraci t etm liyik. kst qdird , taleyini dnm y n xalq lm m hkumdur. Beyn lxalq t kilatlarla yana, dnya m tbuatnda blnm Az rbaycan problemi mt madi kild hallanmal, davaml mzakir v mbahis l r almas ox faydal v m qs d uyundur.
8

n vacib m s l l rd n biri fars m zh bin qar mbariz btn c bh l r almaq g r kdir. Fars m zh bi - i lik deyil, hiyleyi rdir, xurafat, c hal t v nadanlnn t bliidir, trkl rin siyasi-milli urunun, milli duyu v dnc l rini ldrm k dem kdir. i likd n sui-istifad etm kl Gney Az rbaycana m n vi yaralar ar, i boaraq zlm ti yayr, siyasi dnc l rimizi boaraq z r rsizl dirilir. Fars m zh bi avanturadr, din qeyri-s mimi masib tdir, snni-i qova v ziddiyy tl rini qzdrmaq dem kdir. Trkl ri rid r k azad dnc sini kor qoyur, onlar aladr, b dbinl dirir, mqavim t qvv sini ldrm y alr. Hissiz, duyusuz insanlar t sir altnda saxlayr. Salam milli mvqeyini alt-st edir, anl tarixini bird f lik unutdurur. Arazdan H madana q d r byk bir xalq yuxuya verir, yatrdr, q bristanlq squtuna q rq etdir r k, m zlum v miskin ktl sin svq edir, fars m zh bi v fars m kt binin n q v planlar Qumda czlr. Gney Az rbaycanda snaq v t crb l r qurularaq, manqurtlar t rbiy si aparlr. Ay tullahlar konsepsiyas t kc Gney Az rbaycanda deyil, Quzey Az rbaycanda da fars m zh bi imtahanlardan xarlr. Tarixd latn xalqnn quruca ad qalmdr, yalnz dili v onun lifbasnn nian l ri g lib xmdr. Gneyli trkl rin qara taley id latn xalqna b nz tm kd dir. Onlarn ana dili dvl t idar l rind yaamr, il nmir, xalqn ana dili ldyn gr xalqn z d lm k r f sind dir. Fars rejiminin farsladrma siyas ti tyan etm kd dir, gnd n-gn aznlar, dvl t s viyy sind irqiilik siyas ti aparlr. Fars dvl ti azn v fitn kar bir dvl tdir. Tanrnn buyurduunu d yidirm y bel s y gst rir, mill tl ri alaldaraq onlarn ruhunu zir. rd mli, iql ziyallar kp k bal kimi udmaqdadr. Az rbaycanl ziyallarn z v t nind n qovub xarr ki, mill t basz qalsn, lk l r s p l n r k v t nind n uzaq dsn. Gney Az rbaycanda milli ziyallarn yerin fars ziyallar yerl dirilir. Trkl rin zn dvl t idar l rinin qaplar baldr. Fars v erm nil r Urmiya v Muanda k etm kl , inteqrasiya olunur, ev v il t min edilir. Onlar quzey , az rbaycanllar is gney krlr. ah Abbasn k siyas ti t rsin dnm kd dir. Gney Az rbaycan ial xalq ata mal kimi z aralarnda blnr. lk nc orann s rh dl rini onlar qoruyur. Soydalarmz s rh d blg l rind n zor-gc il xarlaraq, rann ilan m l y n ll rin srgn etm kd dir. Gz l, s fal v t nimiz fars il erm nil rin lin keir. Toptf ngsiz ial olunmaqdadr.
9

V t nimizin gneyi dilim-dilim paralanarq, razic tk nm kd dir. Torpaqlar azalr, fars ostanlarna daxil edilir, saxta razi blgs sasnda onlarn tarixi sakinl rinin lind n alnr. Dalq Qaraba kimi Gney Az rbaycan da yeni bir iala m ruz qalmaqdadr. Fars il erm nil rin ial plan gizli olsa da, ger kl ir. Naxvan da bu mdhi sias tin qurban ola bil r. T sadfi deyil ki, fars hakimiyy ti Naxvan halisin ran pasportlar hazrlamaqdadr. Siz ran v t nda olmaa razsnzm?! - dey s n dd imza qoyularaq, onlara sonradan viza verilir. rann Gney-Quzey v t nimiz qar irkin, alaq siyas ti dzlm zdir. H tta Az rbaycan Respublikasn da h zm etdirm k niyy tind dir. lk mizi, milli dvl ti v xalqmz t kl yir, qeyri-s mimi siyas ti aparr. Pambq il bamz k sm y alr, sz il m li zn uyun g lmir. Dm nimizin dostu bizim d dm nimizdir. n byk ist k v dil yimiz Gney Az rbaycan xilas etm kdir. Trk birliyi onun problem v v zif sidir, mumtrk m s l sidir. Trk birliyi T brizd n doacaq. Ona gr ki, Gney Az rbaycan trk dnyasnn siyasi krpsdr. Bu krp mhk ml ndikc , trk h mr yliyi ger kl ib h qiq t evril c k. Gney Az rbaycanda trkl rl fars v erm nil r z-z g lm kd dir. Dm n qrx milyon xalqa meydan sulayr. Erm nil r orada farslarn qousudur, casusu v t xribatsdr. Sui-q sdl r h yata keirilir, Erm nistana x b rl r gnd rilm kd dir. Dnyann he yerind bu v ya baqa xalq ana dilin gr c zalandrlmaz. Ancaq randa qeyri-fars xalqlar dilind n asrlar. Ana dilini sevm k q bah t hesab olunur. z xalqn, ana dilini sevm y nl r i verilir, onlara say il yanalr. Milli simas olmayanlar dvl t s viyy sind ir li kilir, dnk v satqnlar srs ba alb gedir. ran - trkl r n c h nn mdir. Onlara qar mnasib t ox dzlm zdir. Min il rzind farslar trkl rin qapsnda qul-qaraba olard, farslar bunu zl rin f xar t bilirdi. Amma zaman d yiib, fars aaya, trkl r nk r evrilm kd dir. S f vi, far v qacarlar n sli riyib yox olmaqdadr, m tin, igid qzlbalar tarix s hn sind n xmdr. Bab kin bayra yell nmir, ah X tayinin tac ucalmr, S ttar xann aynal tf ngi almr. r fli bir xalqn dilini, ruhunu rejim buxovlamaqdadr, byk bir mill ti m scidl r dolduraraq, onlarn ah-nal si gyl r yks lir. Fanatikl r Yezid l n tl r yadrr, z dm nl rin is birc sz demir. Bilm k g r kdir ki, din il milli borcumuz qoa olmal, biri dig rini tamamlamaldr.
10

ran dar aaclar me sidir. Milli siyas t mdaxil ed nl r sorusualsz dar aacndan aslr. Bo b han l rl v t np rv r, urlu xsiyy tl r hkm k silir. sas n trkl r amansz c zalar verilir. S.Behr ngi Arazda bouldu, Zehtabi z evind h lak oldu, mani q zaya salnd. H r gn bu v buna b nz r olaylar ba verm kd dir. Rejim ist yir ki, Gney Az rbaycan boalsn, trkl r v t nsiz qalsn. Azn, quzun rejim bel yaaya bilm z. Xalq il dvl t arasndak uurum daha da d rinl ir. Gney Az rbaycan xalq ayaa qalxaraq, mnasib tarixi raitd n istifad zorundadr. lk d badan-baa m n vi s ng rl r qurulmaldr. Gneyli xalqmza su v r kd n daha ox azadlq v istiqlaliyy t g r kdir. Mill tin gc qayna - ondan asldr. Dnc si durulub saflamal, dost il dm nini sem li, milli m nafeyini z xsi m nafeyind n stn tutmal, milli dyl r n meydanlara atlmaa hazr olmaldr. H r bir iql v aydn bir ziyal milli t rbiy si il m ul olmaldr. Milli mbariz f rdi i deyil, mumxalq mbariz si il baldr. Qarda qardaa syk nm li, sz-sz dayanmal, xalqmz son n f rin kimi sx birl m lidir. H r bir ail il yana, qurum v t kilatlar da milli namus v qeyr t r mzidir. T kilatlanmadan milli uurlar qazanla bilm z. yirmi birinci sr Gney Az rbaycann qullama v nk rl m sinin sonudur. Ruhunu ial ed n dm n frs t verm , beyin v urlarda aydnlq yarat, c sar t v hn r gst r, z gcn arxalan. Dnya n n sind n yr n, ciddi xalqlarnn inqilab v syanlarnn t crb v n tic xarn, trkl ib, eenl in st kli soydalarm, Cney Az rbaycan xalqnn qara taleyi mrm boyu m ni dndrb, dandrmdr. Knl candan ayrlmaz! Ya azad ol, ya tamam yan Az rbaycan ( hriyar) armz budur! man v inammz haqqn s sidir. Quzeyli-gneyli v t nimiz birl c k, qdr tli bir dvl t evril c k, lli milyondan artq olan bu xalq milli varlmz dnyaya sbut ed c k. 02 avqust 2010, v lan, Bak

11

T BR Z H R ND MAM CM V M LL T V K L BST R L SHB T Gnd likd n 11 yanvar 1997-ci il tarixd T briz h rind mam Cm v mill t v kili bst ri il grb shb t apardm. Grd ostandarn mavini R suli d itirak edirdi. T brizd Az rbaycan Respublikas konsulluunun almas, Az rbaycan- ran laq v mnasib tl ri, iki lk arasnda mvcud olan iqtisadi-siyasi, d bi-m d ni v dini-m zh bi ilgil r bar sind grd fikir mbadil si aparld. M n rann brar, xsusil T brizd n r olunan M hdi Azadi, F cri Az rbaycan q zetl rind respublikamzn leyhin d rc olunan mrt ce v q r zli m qal l ri pisl dim, qarlql v mt r k m nafey saslanan laq l rin z ruriyy t v faydasndan b hs adm. Az rbaycan xalqnn milli l yaq t v r finin tapdalanmas v erm ni t cavzn m ruz qalmasndan danidm. T kc Az rbaycan Respublikasnda deyil, Gney Az rbaycanda da soydalarmzn erm ni zlm v t cavzn m ruz qalmasna dair faktlar g tirdim. Btn dill r kimi az ri trkc sini d allah yaratmdr... Bu dil h qar tl baxmaq Allahn z irad sin qar xmaq dem kdir. Dilimiz , ad t- n n miz , d biyyat v inc s n timiz etinasz mnasib t ms lman ad il bir araya smr. Tarixd n b llidir ki, bizim dilimizd d y rli s n t s rl ri yaradlm, dilimiz dvl t dili kimi m hur olmu v d bi dil kimi min ild n artq tarixi vardr. Dilimizi bel ucuz tutmaq milli l yaq t v r fimizi alaldr. Az ri trk randa 40 mln. trkn dilidir v bu dili l dil evirm k, canl bir dil ik n diri-diri torpaa basdrmaq ana dilimizd danan byk bir xalqn zn m hv etm k dem kdir. Az ri trkc si ifahi dana yarayr, idar , m kt b v universitetl rd is guya yararsz bir dildir. T briz, rd bil, Z ncan, Urmiya universitetl rind dnyann bir ox m hur dill ri yr nilir, f q t az ri trkc si dil saylmr. N z r alnmaldr ki, dil h r bir mill tin m n vi varl, onun milli l yaq t v r finin lam ti v ifad sidir. M n x cal t kir m ki, s firliy g l n soydalarmzn birc n f ri bel z dilind bir riz d yaza bilmir. randa 250-300 min erm ninin dilind m kt b, universitet alb, q zet v jurnallar ap olunur, 40 mln. az rbaycanlnn dilind is birc m kt b bel yoxdur. Daha dorusu, az ri trknn z dilind oxuyub yazmas, h tta milli dili olduunu dilin
12

g tirm si yasaq saylr... Bir mill tin z dilini unutdurmaa t hrik etm k siyas ti ox ovinist v mrt ce bir siyas tdir. Dnyann he bir yerind bel bir siyas tl qarlamaq qeyri-mmkndr. ran ran eyl y n az ri, klli s lahiyy t sahibi is erm nidir. razisini, dvl tiliyini qoruyub saxlayan az ri, btn milli hquqlara malik olan, h m d bundan ist diyi kimi sui-istifad ed n erm nidir. Danakstyun partiyasnn m rk zi Tehranda yerl ir, Ararat klubu gec -gndz tyan edir, Meri krpsnd n fasil siz olaraq Erm nistana mal danr, ran gmrk v yollarnda da erm nil ri zl rinin sd qarda kimi qarlayb yola salrlar. hs n, bel lk y . Dilind Allahu kb r dey n ms lmana hrm t gst rilmir, xan is qarsnda diz kb p r sti edirl r. Bel xr ki, g r bizim src v turistl rimiz d boyunlarna xa assalar, onlara da hrm t gst ril r. Ms lman trknn xap r st erm nid n alaq tutulmas ms lman ad il bir yer smr. Unudulmasn ki, Glstan, Trkm nay mqavil sind erm nil rin d tarixi xidm ti olmudur. ran-Rusiya mharib l rind bir nmr li t hriki erm nil rin olmas bir h qiq tdir. randa rus ordusunda vuruan da, ordunun qabana db rana g tir n d erm nil r olub, xalqmzn qrna verilm si, v t nimizin paralanmas da erm nil rin t hriki v yaxndan itirak il h yata keirilmidir. Tarixd n onlarca bel d lil-sbut g tirm k olar. Erm nims lman davalarnda T brizd , Xoyda, Urmiya v S lmasda soydalarmz divarlara syk yib gll l y n erm nil ri n tez yaddan xarmsnz?! Bu gn Qarada mahalnda Xudaf rin krps il yaxn k ndl r erm nil r ial etdiyi torpaqlarmzdan gll l r yadrr, ne qadn, uaq h lak olmudur. sir qadnlarmz soyundurub Arazn qrana g tirir, sizin camaatn qarsnda onlar t hqir edirl r! Bu, r zal tdir, ziz, mht r m, qardam! T hqir olunan bu qadnlar, ldrl n bu uaq v qzlar s nin mill tinin vladlardr, Allahn ms lman b nd l ridir, dili bir, qan bir soydalarndr. Erm niy bu q d r gz t etm k, onun qabandan qamaq byk ran xalqna yaramr. Mq dd s Quranmz, dinimiz, namusumuz ld n getdi, l yaq timiz, r fimiz tapdaland. Erm ni t yyar nizi vurub sald, gld n ar sz dem diniz, s rh dl rinizi gll -baran edir durub baxrsnz, ms lman b nd l rini qanna q ltan edir, cnqrnz xmr. Bu n sirdir, bu n r zal t v rsvaylqdr?! Erm ninin btn bu xidm ti mqabilind , ksin , ona n ist yir verirsiniz. Az rbaycan qaqnlarna rzaq, erm niy is h r ey gnd rirsiniz. hs n bel ms lman qardalna, he olmazsa ran urunda
13

 hid olan minl rl soydamzn ruhuna hrm t gst rin, mq dd s Quranmz uca tutun. ran az ril rin ikinci v t nidir, 40 mln. ran trknn zn nec baxrsnz?! Siz Gney Az rbaycan trkl rinin asaqqal, dini r hb ri, m n vi atassnz. Az rbaycan ell ri siz midl baxr, himm t gst rin, erm ni t cavzn qar bir din xadimi kimi s sinizi qaldrn, byk nfuz v hrm tinizd n istifad edin. Xalqmzn bundan da ar, m qq tli gn olacaqm?! Qadir Allahn qarsnda, ms lman hmm ti urunda z din v v t n borcunuzu yerin yetirm k m qam g lib atb. randa yaayan erm nil rin keii iki gnd n bir rann r smi dair l ri il grr; erm nil ri s f rb rliy almaq n n l r etmir?! Erm nistana yardm gst rir, habel ran-Erm nistan laq l rini t nzim ed n bir nmr li xsiyy tdir. randa ms lmanlara, o cml d n bizim xalqmza qar btn fitn f sadn t kilatsdr. Erm ni keii h r h ft Ararat klubunda erm nil r qarsnda x ed r k, erm nil ri birliy , s f rb rliy arr, az ri trkl rin qar mbariz y s sl yir. V t nimiz , xalqmza qar btn plan v n q l r h min t xribat yuvasnda hazrlanr, h m d keiin r hb rliyi altnda hazrlanr. Erm ni keii z s firi il mt madi kild grr, Erm nistan s firliyi onun ikinci evidir. S fir, kei v danakstyun partiyasnn bas bir yerd t dbirl r h yata keirir, ran dvl t idar l ri, dnya s fir v diplomatlar il grl r apararaq, birg f aliyy t gst rirl r. B s, Siz n edirsiniz?! H l grm mi m ki, birc az ri din xadimi s firliyimizin qapsn asn. il yaxndr ki, r hb r Xamneyi il grm k n m ktublar yazram, d f l rl ran X N- mraci t etmi m. N tic si yoxdur ki, yoxdur. C nab mam Cm ! 31 dekabr Dnya Az rbaycanllarnn H mr ylik v birlik gndr. Bu milli gnmzn sas mht r m Prezidentimiz Heyd r liyev t r find n qoyulmudur. Bu bayram bizi birliy , v hd t , bir-birimizi d rk etm y , milli taleyimizi dnm y , mill t kimi zmz t sdiq etm y s sl yir. Az rbaycanllarn milli v hd t v birlik gnnd xalqmzn dini-ruhani atas nd ged r k xalqna yol gst rm li, m n vi-dini birliyimiz xeyir-dua verm lidir. Allah v din yolunda ms lmanlar birliy ; v hd t d v t etm k h r bir din xadimi, xsusil d imam cm kimi nfuzlu bir dini r hb rin mq dd s borcudur. Ms lman-i qardalarnz sizin trafnzda birl r k, kafirl r qar, din v mill t dm nimiz qar dyb arpmaq h sr ti il yaayr.
14

Hrm tli Aaye- bst ri! O tayl, bu tayl Az rbaycan n n milli birlik v h mr ylik bayramn bir yerd keirm sin?! Bizim he olmazsa m n vi-m zh bi birliy d haqqmz yoxdurmu?! Bu yolla getm diyimizd n mill timiz zilir, erm ni t cavzn m ruz qalrq, paralanb ridilirik, zlm g lib gr n d r c y , hans h dd atb ki, qzg linl rimiz soyundurulub, Gney Az rbaycan xalq qarsnda nmayi etdirilir... Erm ni siz d , biz d meydan oxuyur, bizim hidl r bir yana, Xudaf rin k ndl rind hid olan soydalarmzla birc d f d olsun maraqlanmsnzm, s rh d k ndl rinin v ziyy ti sizi dndrrm?! Mill timiz qan alayr, zaryr, onlarn btn silahlarn ll rind n alb yblar, s rh d k ndl rind birc silahl adam qalmamdr. Erm ni faistl rinin hcumu, t cavz qarsnda mill t li yaln qalb. S rh d m nt q l rinin halisi kb qar, fikriniz n dir? S rh dl riniz erm ni, krdl r doldurulur. Bu, sl milli faci deyilmi?! M n il yaxndr ki, randayam, bu mdd td ran m tbuatnda Az rbaycan xalqndan b hs olan birc yaz grm mi m, radio v televiziyanz bu xalq sanki tanmr. rann tin, ar gnl rind mharib v inqilablarnda sin sini qabaa verib l n, qrlan, hid olan az rbaycanl, xo gnl rind is qazanan, s lahiyy t sahibi is erm ni danaklar! ran- raq mharib sind 4-5 erm ni hid olmayb, amma Az rbaycan ell ri badan-baa m zarstandr. Erm ni Tehranda Ararat klubunda h r gn dvl timizin gz qarsnda toplantlar keirir, fars dilind Tehranda n r olunan Erm nistan tarixi kitabnda Araz ayndan sfahana q d r razinin Erm nistana aid olduu iddia edilir, danak partiyas z m rk zini Tehrana krb meydan sulayr, 40 mln. trkn is randa cnqrn xartmaa bel haqq yoxdur, xalqmz btn b ri-milli hquqlardan m hrum olmudur. z v t nind zl rini q ribl r kimi aparan, z torpaqlarmzda girov v kl v ziyy tin d n d yen az ri trkdr! Bu xalqn z dilind oxuyub yazmaa, bu dili z dilin g tirm y maddi-m n vi hququ yoxdur... rana yanan da biz, yaman da biz. ran t r fi Az rbaycan s firliyin bu gn q d r he n verm yib. Bakda is ran s firliyin h r cr maddi-m n vi rait yaradlb, onlara oxlu m nzil, telefon nmr l ri, binalar verilmidir. Naxvanda ran konsulluunun maddi-m n vi raiti yks k s viyy d dir. Dvl timizin qarlql mqavil si sasnda Naxvan v T brizd konsulluqlar almas n z rd tutulmudur. Naxvanda konsulluq alb v ne ildir ki, f aliyy t gst rir, T brizd is buna icaz verilmir ki, verilmir. ox sassz b han l r g tirilir, bu b han l r sas gtrls
15

T brizd konsulluun almas qiyam t qald. Gney halisi is birc viza almaq n 1200-1500 km. yolu- gedib g lm lidir. Bu insafdrm, bu q d r zlm-sit mi Allah da q bul etm z. H r ey qarlql v mt r k olmaldr, m n n ist yir m alm, s n g l nd is axar sular quruyubdur. M n halal, s n haramdr. Bakda farsdilli m kt bl r alr, ran haqqnda d y rli m qal v kitablar yazlr. randa da bunun qarlnn olmas ox z ruridir. oxlu m kt b v universitetl rd fars dili yr nilm kd v t dris olunmaqdadr. randa da bunun mqabilind he olmazsa birc trkc m kt b almaldr. ks t qdird , Az rbaycan Respublikasnda da bu m kt bl rin balanmas ehtimal ola bil r. Bundan baqa, bizim universitetl rimizd ayrca fars b l ri f aliyy t gst rir, EA nstitutlarnda rana aid b l r byk elmi t dqiqat il ri aparr. Bakda oxlu ran t mayll q zetl r mvcuddur. randa da ayrca bir q zetin trk dilind n r olunmas yerin dm zmi?! 40 milyonluq bir xalqn ana dilind birc q zetinin ap olunmas oxdurmu?! ran-Az rbaycan laq l ri yalnz iqtisadi-siyasi amill rl bal deyil, h m d dini m zh bi xarakter dayr. Az rbaycan Respublikasnn k nd v h rl rind onlarca, yzl rc mollalar f aliyy t gst rir. Bizd n is h r hans bir n f r molla, yaxud bir din nmay nd sin ran m scidl rinin qaps aq deyil. il yaxndr ki, c nab Xamneyi il grm k n R X N-n mraci tl r etm kd y m. N tic si yoxdur ki, yoxdur. Mht r m r hb r il dini-f ls fi mvzularda shb t aparb, onun qiym tli fikir v mlahiz l rini dinl m k arzusundayam. Bu gr n yazacam ran xatir l ri kitabnda ayrca bir blm ayrmaq niyy tind y m. mumiyy tl , randa btn grl rimiz , xsusil z soydalarmz il grl rimiz aman verilmir. Trkn trk il oturub-durmas, grb-danmas yasaq saylr. Erm ni qara keiinin r hb rliyi altnda ran s firliyind Milad bayram byk t nt n il keirilir, qeyd olunur, o cml d n T briz v Urmiyada. Dvl t s viyy sind onlara t brikl r gnd rilir, habel erm ni s firi xsusi q bullara aparlr, Az rbaycan s firi is adi hquqlarndan bel m hrumdur. Dvl timiz d , o tayl, bu tayl xalqmza da, s firimiz d mnasib t bir-birind n he f rql nmir. Az rbaycan Respublikasnda iranl soydalarmza t bii olaraq, h r cr hquq v s lahiyy tl r verilmidir. Onlar ist diyi yerl ri alr, ticar tl m ul olur, bir szl z v t nl rind grm dikl ri imtiyaz v s lahiyy t sahibidir. randa is bunun mqabilind bizim v t ndalara hans hquqlar verilib?! C sar tl dey bil r m ki, he bir imtiyaz v s lahiyy t sahibi
16

deyilik. randa nmun n Az rbaycan Respublikasnn v t ndalarna m xsus bir d n d olsa maaza, irk t v ya m ssis f aliyy t gst rmir. Neftd n is artqlamas il paynz almsnz. Neftimiz 100 milyon qoyduunuz halda, 11 d f artq qazanc gtrmsnz. Turistl rimiz 2 kq. rzaq aparanda, gmrk iil riniz imkan vermir. H r gn Az rbaycan v onun razisind n ne -ne dolu yk manlar rana yol alr, onlardan gmrk haqq bel alnmr. Srcl riniz d h r cr diqq t v qay gst rilir. Bizim srcl rimiz is Bil suvar-Culfa yolunda divan tutulur. Onlara benzin doldurmaa, ay im y bel imkan verilmir, maddi v m n vi t hqirl r m ruz qalrlar. Gmrkl rinizd erm niy qay, ms lmana is hrm tsizlik gst rm k bir n n klini alb. Erm nil rin gz qarsnda ms lman srcl rin h r cr zab- ziyy t verilir, sanki s rbazlarnz bundan zvq alr. Bu s rbazlarn oxu da milliy tc az ridir, sap zmzd n olan baltalardr. Hrm tli mam Cm ! Mill tin z-zn nifr t etm sini bir mill t t lqin etm k, alamaq milli faci dir. ox m krli bir siyasi oyundur. Bir mill ti ruh n, m n n ritm yin, tarixd n, yer znd n silib yox etm yin n usta, z rif, h m d olduqca t hlk li bir formasdr. bh yoxdur ki, randa az ri trkn qar nifr t, kin-kidur t ran t lim-t rbiy v t bliatnn ac n tic sidir. Trk nifr t, erm niy m h bb t ideologiyasnn bariz t c ssmdr. Qara keil rin anti-Az rbaycan, anti-trk siyas tinin, m krli fitn -f sadlarnn biabr b hr sidir. Erm nic randa n r olunan oxlu kitab, q zet v jurnallar erm ni lobbisinin mrt ce fikirl rini yayr, qara kei erm nil ri anti-ms lman ruhunda t rbiy l ndirir, bunun ksin olaraq ms lman mollas is m scidl rd K rb la hidl rin lay-lay alr. M scidl rd ms lmanaz ri faci si haqqnda birc k lm danan bir mollaya v ya h r hans bir din xadimin rast g lm mi m. Birc d f grm mi m ki, m clis v toplantlarnzda Qaraba d rdind n dil ab sz deyilsin, mill tin z dost v dm nini anlatmaa, baa dm y s y gst rilsin. H r bir xs h m dini, h m d milli borcunu yerin yetirm li, onlar v hd td almaldr. Siz is birinci borcunuzu ox l yaq tl yerin yetirir, ikinci borcunuzu is unudursunuz, yada salmaq bel ist mirsiniz. H r bir mill tin dini r hb ri onun m n vi atas, yol gst r ni, v zsiz hamisidir. Vatikan, Emi dzin kils l ri dnyan dadr, ms lmana qar m krli, hiyl g r planlar hazrlayr, siz is b db xt ms lman trkl rinin bu q d r faci si v msib tin aq-akar kild gz yumursunuz. z dinda v
17

qan qardann d rdin qalmayan, onun msib tin rik olmayan, xap r st erm ni danaklarnn milli namusumuza bel t cavz etm sin etinasz qalan bir din atamz, ruhani babamz n fikirl ir, hans m sl k il yaayr?! Xalqmzn d rdin kim ar qlmaldr, bu gn S tt rxan v Xiyabani n slini kim qorumaldr?! randa trkd n danana, trk sev n pantrkist damas vurulur. Tehranda Fzuli konqresind Nizami v Fzulini krd-fars airi sayanlara cavab verdiyim n, s h risi ran q zetl ri m ni pantrkist adlandrd. ox q rib v d h tli c h t bundadr ki, trk t hqir edib sy nl r v t np rv r, sl ms lman sev nl r is pantrkist damas vuraraq, t qib v ig nc y m ruz qoyulur. Slh v aram gnnd trk v hi, nadan, cahil, dm n v yad bir adam saylr, ar tin m qamlarnda is trkn qabaqda gedib ran qorumas, zn ran yolunda qurban verm si, onun dini-milli borcu hesab olunur. Birc d f grm dim ki, randa trkn bu tarixi xidm ti etiraf olunub qiym tl ndirilsin, haqqnda adic bir m qal yazlsn, nin xo bir sz deyilsin. randa s firliyimizin d m n vi-milli s rb stliyi daima m hdudiyy t v sxntlara m ruz qalmaqdadr. Q zetl ri bizi aq-akar syr, bizim cavablarmza is ran q zetl rind yer verilmir, radio v televiziyaya yaxn buraxlmrq. H tta milli istiqlaliyy t gnnd d buna imkan verilmir. Bakda is ran s firliyi ist diyi m qal ni, cavab q zetl rd ox asanlqla d rc etdirm k hququna malikdir. Tez-tez radio v televiziyada, m tbuatmzda xlar verilir. laq v mnasib tl rimiz qarlql m nafe z mini sasnda formalamal, mt r k n n l r istinad n davam v inkiaf etm lidir. Qar t r fi avam, sad lvh saymaq, siyasi-milli xudp s ndlik v eqoizm ox davam ed bilm z. Qarlql ilgil rimiz, qarlql hrm t v d yan t z rind qurulmasa, ist nil n n tic hasil olmayacaq, qrlb yollarda qalacaq. H r bir mill tin dili d , tarixi d z milli m nafe v r fi d z n ox ziz v mq dd sdir. ritm k, yox etm k, dm nl r qrdrmaq, zd is din v qan qarda kimi zn gst rm k f ls f sinin mr ox qsa, hr ti fani v keicidir. N inki bizi, h tta z v t nda olan trk ucuz tutmaq, onun hquqlarn qorumamaq, erm ni faistl rini bu xalq qrmaa, alaltmaa t hrik edib ilhamlandrmaq siyas ti ox m nfur bir siyas tdir. Birinci nvb d rann znn g l c yini hara aparb xarmasn sual altnda qoymaqdadr. bst ri bildirdi ki, m n ox heyfsl nir m ki, sizinl bu aacan grm mi m. Deyil nl ri r hb r atdrmaa sz verir m. T briz Kon18

sulluunun almasna ox alacaam. Sizi Xamneyi il grdrm k lazmdr. R suli dedi ki, sizin q zetl r hr qanid n ox yazr, slam partiyas zvl rini zindana saldrbsnz. Ona bildirildi ki, dnya q zetl ri hr qanid n n yazrsa, bizimkil r d el onu yazr. slam partiyas zvl ri is siyasi-dini qid sin gr yox, konkret cinay tl ri stnd zindana salnmdr. Onlar h min cinay tl ri randa da ets l r, bh siz ki, zindana salna bil r. Bir d ki, sizi niy n ox slam partiyas maraqlandrr, el baqa partiyalardan da cinay tkarlar var v onlar da c zasn km kd dir. C za ver nd partiya m nsubiyy ti yox, tr tdiyi cinay t sas gtrlr. Bu tutulanlarn xsiyy ti il maraqlansanz, onlarn tutulmasna he vaxt heyfsl nm zsiniz. Axrda bst riy bildirildi ki, ran r hb ri Xamneyi v sizin Az rbaycan Respublikasnda da bir din xadimi v qan qarda kimi byk nfuzunuz vardr. Bizim v t nimiz t rif g tirs niz xalqmz da, dvl timiz d bundan ox m mnun qalar. bst ri il R suli k qapsna kimi m ni yola sald v mehribanlqla ayrldq. Gr iki saatdan artq kdi. Arzu v t klifl rimi bst riy mraci tl yazdm m ktub klind d t qdim etdim. O, m ktubu oxuyub m n cavab ver c yini bildirdi. Qeyd:Yaxn gnl rd r hb r Xamneyiy mraci tl ayrca bir m ktub yazb gnd rm k fikrind y m. Bu m ktubda da bir sra ciddi probleml r z ksini tapacaqdr. ki sahil q zeti, 22 may 1997

19

ERM N Y VER L N AZADLIA RAN TRK H S D APARIR Milli dild t drisin aparlmas, onun toxunulmazl dvl t siyas tinin t rkib hiss sidir. Ktl vi t hsil v t lim-t rbiy m ssis l rinin cn bi dill rd kkl nm si, qurulmas milli t f kkr v dnyagrn formalamasna m nfi t sir gst r n amill rd n biridir. z ana diiind t hsil almayan bir xalqn milli m d niyy tini inkiaf etdirm si, m d ni bir mill t kimi kamala atmas qeyri-mmkndr. z dilini qoruyub saxlamayan mill tin sonu faci dir. Gney Az rbaycan xalqndan baqa dnyada el bir m d ni xalqa rast g lm k olmaz ki, z ana dilind oxuyub-yazmasn, z milli dili v zin ktl vi kild xarici bir dild t hsil alsn. Otuz be milyonluq Gney Az rbaycan xalq iki yz il yaxndr ki, zor-gc il fars dilind t hsil almaa m hkum olunmaqdadr. Allahn bu xalqa ta etdiyi ilahi bir nem t c br il onun lind n alnr, byk bir mill tin z ana dilind t hsil almas ran rejimi t r find n yasaq saylr. 2000-ci ild mill tl rin oyan v intibah dvrnd bu xalqn z dilind oxuyub-yazmas, ictimai yerl rd , dvl t idar l rind ana dilind nsiyy t saxlamas, mraci t etm si q ti kild qadaandr. Milli zlm v istibdad z rind qurulan rejim bununla da bir mill tin m n vi varln, milli dili v m d niyy tini inkar etm kd , m nfur bir sul il onu farsladrmaqdadr. ran adlanan lk d trkn dili dil hesab olunmur, bu dil r smi dair l rd l bir dil evrilmidir. Ona qar gst ril n t hqir, h qar t dvl t t r find n himay olunur, ran milli siyas tinin, daha dorusu, farsladrma siyas tinin sas rti kimi h yata keirilir. Odur ki, Gney Az rbaycanda trk dilind birc m kt b bel yoxdur, bu dild t hsil almaq arzu v t bbs dvl tilik n n l rin zidd bir meyl kimi t qib v t zyiql r m ruz qalr. ran anayasasnn 15-ci madd si szd qalr, ona m l olunmasna t bbs bel gst rilmir. ran anayasas il mill tl rin durumu baqa-baqadr. Gney Az rbaycanda m tbuat, radio v televiziyann dili sas n fars dilidir. Trk dilind aparlan verilil rin dili d farscadan seilmir, burada yalnz fell r ana dilind dir. Q zetl rd n "F cri-Az rbaycan", "M hdiazadi", "midi-Z ncan" v s. q zetl r d fars dilind xr, onlarn ortada olan bir-iki s hif si trk dilind dir. 'Trk dilind d bir qayda olaraq d bi-b dii materiallar d rc olunur. El anlalr ki, trk dili yalnz bayat v tapmaca dilidir, bu dild ciddi bir elmi-n z ri m qal yazmaq olmaz, onun imkanlar m hduddur. .
20

ah rejimi dvrnd T briz g l n r f xanm (ahn bacs) deyirmi ki, "nec ed k ki, randan trk dilinin kk k silsin?!" ran rejiminin bugnk dil siyas ti d el bundan f rql nmir, ona xidm t gst rm kd dir. Trkl ri randa assimilyasiya etm k n onun dili lind n alnr, ridilir, yox edilir, dilsizl dirm k siyas ti aparlr. Gneyli trk z dilini yaddanda, canl dannda qoruyub saxlamaqdadr. Trk dilind danb, fars dilind yazb-oxuyan xalqn milli faci si he bir riv y , ly smr. Ana dilind m kt b , kitaba, q zet , yaz m d niyy tin h sr t qalan xalq znn n b db xt, msib tli gnl rini yaamaqdadr. Dilsizl -dilsizl riyir, yadlar, sarslr. H l XI - XII yzillikl rd n balayaraq trkc dnb, farsca yazan airl rin faci sini bu gn btv bir xalq kir, yaayr. z ana dilind oxumayan xalqn z haqqn anlamas, t l b etm si, znd rki, milli zlm v istibdada qar xmas sual altndadr, alasmazdr. Mill tl rin tarix s hn sind n yox edilm si onun dilin , milli t hsilin , z ana dilind oxuyub-yazmasna t cavzd n balayr. Ana dilin sahib dura bilm y n bir xalqn milli varln t s vvr g tirm k he bir baxmdan mmkn deyil. Bu, milli zlm m ruz qalan bir xalqn cism n yaamas, m n n lm z qoymas dem kdir. Gney Az rbaycan xalqnn ada durumu da el bunu xatrladr. randa yaayan 200 min erm niy veril n milli-m d ni azadlq v istiqlaliyy t ran trk ancaq h s d apara bil r. randa erm nil rin ana dilind 25 m dr s si, 2 universitetd erm ni b si mvcuddur, ;Alik" v "Araks" adl q zet v toplusu d rc olunmaqdadr. randa Az rbaycan trk il erm niy mnasib t buradan da aydn grnm kd dir. ran rejiminin ayr-sekilik nmun si olan milli siyas tinin i z buradan z xr. Trk il erm niy gst ril n mnasib tin dvl t s viyy sind , dvl t siyas ti il qanunil dirilm si, icra v t tbiqi srf milli zlm v haqszlq lam tidir. Tarix boyu ran z v t ni kimi qoruyan, onun keiyind duran, ran yolunda qrlan, hid olan - trk, s lahiyy t sahibi, qazanan is erm ni dasdr. randa erm ni toxunulmazdr, erm ni farsn gznn i, zizkiram qardadr. Trk is farsn nk ri, tin, ar gnd onu qoruyan zirehdir. ran tin gnl rd qoruyub saxlayan trk, mill t saylmr, onunla qul, nk r kimi r ftar olunur, l yaq t v r fi tapdalanr. ran slam nqilabn balayan T briz, ran - raq mharib sind nd ged n trk olu trk, q l b v z f r alnandan sonra klli-ixtiyar sahibi, bir mill t kimi r f v l yaq ti uca tutulan is erm nidir.
21

randa ms lman qardal bel formalamdr. randa r smi kild dvl t s viyy sind iki dil, iki mill t tannr: fars v erm ni. Daha aydn des k, bu iki mill tin z ana dilind oxumaq s lahiyy ti var. Ancaq fars v erm ni dill ri dvl t s viyy sind tannr. randa yaayan oxsayl xalqlarn is he birinin ana dili r smi dil kimi, elm, t hsil dili kimi q bul olunmur, t qdir v t sdiq olunmur. randa t hsil dili, dvl t dili fars dilidir, mill tl ri ridib yox etm k vasit si d yen d fars dili il baldr. ox t ssfl r ki, ran t hsil rejiminin n n v ovqat yava-yava m krli kild Az rbaycan Respublikas m kt b v universitetl rin , t dris ocaqlarna yerim kd dir. Respublikamzda fars v fars t mayll b l r, m kt bl r gn-gnd n artr, ktl vi xarakter alr. Baknn Yasamal rayonu, rifzad k sind alan fars m kt bind ran bayra dalalanr. S firlik v konsulluqlarda milli bayran ucaldlmas qanunauyundur. Xarici dild alan m kt bl r is ancaq Az rbaycan Respublikas bayra altnda f aliyy t gst r bil r. Beyn lxalq diplomatik hquq normalarna m l etm y n ran m kt bl ri, c miyy t v irk tl ri artq h r cr ndaz ni amaqdadr. lk mizd oxsayl ran m kt bl ri v t mayll rin almas, fars dilini ktl vi t hsil m ssis l rind aparc dil evirm k t bbsl ri, Quzey Az rbaycan Gneyin gnn salmaq, Gneylil dirm k dem kdir. He bh yoxdur ki, bu tipli m kt bl rin almas Az rbaycan Respublikas T hsil Nazirliyinin ayrca gst ri v icaz si olmadan ala bilm zdi. n qorxulu c h t odur ki, fars m kt bl rind oxuyanlarn byk hiss si respublikamzn v t ndalardr. Onlarn ana dilli t hsild n yayndrlaraq, ran m kt bl rind oxumaa c lb v t hrik olunmas milli dvl tilik n n l ri v t hsil qanunlar il bir araya smr. Fars t mayll m kt bl r , ran orta m kt bl rin , universitetl rin ran b sin d rs kitablar bir qayda olaraq randan g tirilir. Onlar ran s firliyi v c miyy tl rinin n zar t v himay si altndadr. lk mizd h r hans bir m kt b d rs kitablarnn xaricd n g tirilm si mummilli m nafeyimiz uyun deyil. N z r almaq lazmdr ki, d rs kitab yeni yeti n n slin t lim-t rbiy sind , siyasi-milli dnyagrnn formalamasnda ox ciddi v z ruri bir amildir. Fars v rus m kt bl rini z lk l rinin d rs kitablar il t min ed n s firlikl rin bu "maddi-m n vi yardm" diplomatik-siyasi l v t l bl r smr. Milli t hsilimiz azad, s rb st mdaxil dem kdir. Az rbaycanl balalarn z xalq v v t nin , milli dvl tin s daq t ruhunda t rbiy olunmasnda onlarn oxuduu d rslikl rin ideoloji mahiy22

y t v h miyy ti bir an da olsa yaddan xarla bilm z. Hans dvl t nazirliyi milli m kt bl r d rslikl rin ixrac olunmasna, srdlmasna razlq ver r?! Gney Az rbaycanda iki yz ild n artqdr ki, farsladrma siyas ti aparlr v buna dvl t s viyy sind n m verilir. Gney Az rbaycanda t hsil, m tbuat, dvl t idar v m ssis l ri bu sasda kkl nib. ran rejimi bu assimilyasiya iin h r cr r vac verir, rait yaradr, bir xalqn m n vi varl v d y rl rini d yirman da altnda ytm kd dir. lk mizd is t hsild farsladrma, t mayll m iini hans qvv l r, kiml rin vasit sil h yata keirm kd dir?! S fir il diyim ill rd Tehranda s firliyin uaqlar n ibtidai m kt b amaq arzusu il ran X N- mraci t edib, icaz ist dim. Q ti kild r dd cavabn aldm. Bildirildi ki, randa t hsil ancaq fars dilind aparlr. Bel olan sur td ran s firliyinin fars m kt bi adrb, z balalarmz da ora c lb etm si n d r c d qanunauyun s sl nir?! T hsil Nazirliyinin buna gz yummasna n ad ver k?! Orta m kt bl rin, ktl vi t dris m ssis l rinin bir qayda olaraq hams dvl t dilimizd olmaldr. Bu sah d bir gz t , laqeydliy yol verm k olmaz. cn bi dill rin t hsild z ana dilimizin yerini tutmas milli t hsilimizin z milli m crasndan yuvarlanmas, uzaq dm si dem kdir. mumt hsilin zl, qol-qanad, milli t m li ana dilimizdir. Ana t hsil ana dilind aparlan t hsildir. Dvl t dilimiz m hz bel t hsil ocaqlarnda elmi saslarla yr nilir, habel dvl t idar v m ssis l rind il y c k kadr v mt x ssisl r d burada hazrlanr. cn bi dill rd ktl vi t hsil m ssis l rind oxuyan, ana dilini bilm y n, milli- m n vi varlmzdan, m n vi d y rl rimizd n ayr d n, cn bil n kadrlar hara v kimin n hazrlanr, onlarn g l c kd harada v hans dild oxumas, hans lk nin v t ndana evrilm si n z rd tutulur?! Dnyann sas beyn lxalq nsiyy t, siyas t-diplomatiya dili ingilis dilidir. Az rbaycanda yeni-yeni fars, rus dill rind m kt bl r almasna z rur t yoxdur. Rus v farslarn zl ri d cn bi dil kimi sas n ingilis dilini yr nib, t dris etm kd dir. lb tt ki, z dill rinin yerin ingilis dilind ktl vi t hsil almaq n n si onlara da yaddr. Dnyann he bir lk sind bu v bunun kimi hallara yol verilmir. Xarici dil f q t xarici dil kimi t dris olunur. H m d h r hans xarici dil t dris planna d rk n, onun beyn lxalq al md mvqe v nfuzu n z rd tutulur. Dil yr nm k ad altnda ideoloji t xribat yolverilm zdir. Hans fars alimi bu gn q d r trk dilini yr nm y s y gst rib v yaxud trk m d niyy ti v d y rl rini t bli etm y alb?! Min il rzind hans fars airi trk
23

dilind he olmazsa birc er yazb? He biri. Bu gn is Gney Az rbaycann dili kimi d biyyat da farslar, air v yazlarnn oxu ya farsca, yaxud da iki dild yazb-yaradr. XI - XII srl rd olduu kimi, bir mill tin d bi dili lind n alnaraq "er-s n t" dilin ktl vi kild kem si hazrlanr. ran z "m d ni t dbirl r"ini Gney Az rbaycanda h yata keirm kl kifay tl nmir, respublikamza da l atr. Fars t mayll m kt bl ri, elmi-t dqiqat institutlarn, ilahiyyat ocaqlarn, universitet b l rini z himay si v t siri altnda saxlamaa alr, onlara istiqam t verir. Fars t mayll m kt bl rd btn bu yenilikl r n t hsil bazas yaradr. Fars dilinin lk mizd geni dair d t bli v t viqi trk dilin v trkly , t biidir ki, ar z rb dir. Naxvanda "er m clisi" yaratmaq ist y n ran hoqqabazlarnn airl rimiz ilk sz bu olub ki, fars dilini yr nib farsca yazn, trk dili er dili deyil. M scidl rd "mollalar" gec -gndz fars dili v fars m d niyy tind n d m vurur. Cm gnl ri ran ruhanil ri m scidl rimizd cm namaz oxuyur, "moiz " syl yir. Aliml rimiz Gney Az rbaycann deyil, fars rann sas elmi-t dqiqat mvzusu kimi seib il yir. Milli simaszlq v milli l yaq tsizliyin n ac, iyr nc b hr l ri! Gney Az rbaycan nstitutu, Gney Az rbaycan Universiteti amaq vaxt g lib atmamdrm?! Mill timizin ruhi-m n vi birliyi onun t hsilind n, d rs kitablar, q zet v m tbuatndan balayr, radio v televiziyas il baldr. Milli sayszlq n tic sind "hizbullah"lar, t xribat v missionerl r lk mizd btn sah l r nfuz etm kd , pozuculuqlar tr tm kd dir. Bu skun t altnda aparlan m liyyatlar bir vaxt aq pozucu qvv l r evril c k. Milli dvl timiz, milli azadlq v istiqlaliyy timiz grnm mi t xribatlarla zl bil r. Trkiy nin "hizbullah" v PKKlarla mbariz t crb si v durumunu yaddan xara bilm rik, ksin , h r gn gz nn almalyq. Sovet dvrnd formalaan t hsil sistemi, onun prinsipl ri mst qillik raitind yenid n t kmill m li, yol verilmi yinti, qsur v nqsanlar aradan qaldrlmaldr. Milli t hsil arnb szlm li, safladrlmal, milli m na v m zmun qazanmaldr. Bunun v zind milli t hsil kimi ideoloji-milli s ciyy dayan bir sah yeni-yeni yolverilm z qsur v yad meyll rl ykl nir, milli ndaz d n xarlr. T hsil hoqqabazlq, llam lik sevmir, t hsil g lir m nb yi deyil. Az rbaycan Respublikas t hsil sisteminin Gneylil dirilm si milli t hsilin m hvin g tirib xara bil r. zmzn r fli, qabacl t hsil n n l rimizin ran yolunu tutmas il n tic l n r. Bu gn mummilli t hsil konsepsiyas
24

hazrlanmas n n mli bir i kimi qarda durur. Milli h mr ylik, milli birlik prosesi sas t l b kimi qarmza qoyulubsa, onun h yata keirilm si bel bir t hsil konsepsiyasnn hazrlanmasndan da ox asldr. H mr ylik, birlik bayramna n byk h diyy mummilli h miyy t k sb ed n t hsil ocaqlarnn almas, d rs kitablarnn yaradlmasdr. Yeni d rs kitablarnda Gney Az rbaycann tarixi, ictimai-siyasi durumu mumi milli fonda z ksini tapmaldr. ki yz il q d r ayr ddymz n Quzeyli il Gneyli trk bir-birind n ox uzaqlam, t xribatlq n tic sind t crid olunmudur. mummilli ruhu, n n v m nafeyi qoruyub hifz etm k n eyni zamanda, Gneyli soydalarmzn lk mizd t hsil almas n rait yaradlmasdr, Onlara elm v t hsild imtiyaz v g r kli gz tl r verilm sidir. Bu milli borcu yerin yetirm k v zin , v t nimizin h r bucanda fars t mayll m kt bl r amaa girimiik. Onda Gney il Quzey Az rbaycann f rqi n d oldu?! Quzey v t nimizi d Gney v t nimizin gnn salmaq ist y n t xribat v quldurlarn arzusu gznd qalacaqdr. T hsil Btv Az rbaycan ideal v m nafeyin saslanmaldr. T krar edir m ki, cn bi dill rin eyr nilm si leyhin deyil m. Milli t hsilin cn bil m sinin leyhin y m, xarici dill rd t hsil m ssis l rinin ktl vi kild almasna qaryam. D bistan, kola v kollecl rin, m kt bl rin yerini tutmasna haql olaraq etiraz edir, milli t hsilin beyn lxalq standartlara uyunladrlmas ad altnda milli sima v mahiyy tinin d yidirilm si v yaradlmas prosesini pisl yir m. H l onu da demir m ki, cn bi dill rin v t nimizd hakim mvqe qazanmas kimi mrt ce v qeyri-milli n n bu gn d davam v inkiaf etm kd dir. T hsil ii dvl t t hsil siyas tind n uzaqlamaqdadr. Milli t hsilimizin zn m xsus milli n n v normalar, sabitl mi milli prinsip v form lar d yidiril bilm z. Dvl timizin dil siyas tin layiqinc m l olunmal, n tic xarlmaldr. Dil v t hsil konsepsiyas zvi v hd t yaratmal, onun milli ah ngi ada milli t l bl r uyun kkl nm lidir. Dvl t idar v m ssis l ri il t hsil ocaqlarnn dili birbirini tamamlamaldr. Bu gn ana dilimizin z milli funksiyasn yerin yetirm kd n m hrum edilm si t hlk si daha da yaxndr. h rl rin, k nd v q s b l rin halisi az qalr ki, uana beikd n cn bi dilini yr tsin, doma vladna milli t rbiy , milli dil yr dib alamaq v zin onu yad ruhda bytsn. oxusu anlaya bilmir ki, ana dili, milli t rbiy milli s ad tin aar v mq dd s yoludur. Dnya sivilizasiyasna qovumaq yolu ana dilind n, milli tarix v m d niyy td n imtina ed r k cn bil m kl baa g lmir. ksin , bu yol milli varl itirm k yoludur,
25

t hsild d ana dilin xarici dill rl v zl nm si buna t sir gst rir, t kan verir, milli simaszla, milli l yaq tsizliy g tirib xarr. Milli m fkur mizi, ana dilimizi, milli heysiyy timizi uca tutmayan, m nlik v r fimizi alaldan h r hans meyl v h r k t yol verilm m lidir. Dvl t dilimiz t hsil m ssis l rinin sas t dris dilin evrilm lidir. T mayll, cn bi dilli t hsil ad altnda xarici t xribat, xarici ideologiya v m nafel rin h yata keirilm si durur. lk mizd mvcud olan cn bi m kt bl ri trkl r un yox, cn bil r ndr. Trk orta v ali m kt bd ancaq z ana dilind t hsil almaldr. Trkn znn zn sevgi v says z ana dilind oxuyub yazmas il baa g lir, m hz bununla tamamlanr, h yata keir. M kt bsiz, ana dilind oxusuz, yazsz bu sevgi alana bilm z. Yad dil, yad sevgisini t lqin edir, yadlara nk rilik ovqatn r kl r , beyinl r h kk edir. T hsil il alanan z h ri sonradan z r rsizl dirm k, qrb datmaq ox zordur, ar v tin bir idir. Ana dilli m kt b milli sevgi, milli duyu, milli dnc m b didir. Bu m b din birc dana toxunmaq, zlnd n laxlatmaq, sarstmaq milli x yan tdir. T hsil dili v mum n d ana dili haqqnda qanun v konsepsiya hazrlayb h yata keirm kl bu v bunun kimi z r rli meyl v t bbsl r son qoymaq bir z rur t kimi qarda durur. rq q zeti, 10 fevral 2000

26

ANA D L M LL T HS L, M LL B RL K D L D R

Milli h mr yliyin m ntiqi n tic si milli birlikdir. Milli birliy can atmayan, onun urunda alb-vurumayan h r hans xalqn g l c yi b lli deyil, diriliyi nam lumdur. Milli azadlq, istiqlaliyy t v xob xtliyin yolu milli birlikd dir. Milli birliyin yaranmas v formalamasnda z ruri amill rd n biri v n n mlisi milli t hsill baldr. Ana dilind milli t drisin qurulmas v t kili milli siyas tin sas t rkib hiss sin evrilm li v milli t hsil h r baxmdan milli m nafey saslanmaldr. Ktl vi t hsil sistemi ana dilind aparlmasa, xalqn milli uru v t f kkrnn lazmi s viyy d formalamas alasmazdr, milli d y rl rini z nginl dirm si qeyri-mmkndr. Ana dili h r bir mill tin m n vi varl, onun qol-qanaddr. He bir maddi nem t v imkanat ana dilini v z etm y qadir deyil. Bir mill t maddi dolanq hququ verib, onun dilini lind n almaq mill ti m n n yox etm k, ritm k, tarix s hn sind n silib atmaq dem kdir. Bu gn otuz be milyonluq Gney Az rbaycan trkl rinin durumu m hz bel dir. Byk bir xalqn ana dili z doma m kt bl rind s sl nmir, balalar z ana szn h sr t qalmdr. N siminin, X tai v Fzulinin doma trkc si l dil evrilir. Trkn dilit k dadl, gz l dil olmaz", -dey n hriyarn xalqnn ana dilind t hsil almaq hququ yoxdur. H tta dvl t idar l rind bu dil yasaq saylr, Gneyli soydalarmzn z ana dilind adi bir riz yazmaq s lahiyy ti lind deyil. ctimai yerl rd z dilind danmaa, habel toy-dynnd z ana dilind musiqi s sl ndirm y , mahn oxumaa haqq atmr. ran adlanan lk d trk dilin qar t hqir v h qar t rejimin siyas tinin t rkib hiss si, md t l bidir. ki yz ildir ki, dilsizlik siyas ti yeridilir, Gneylil r zor-gc il , grnm mi c br sullar il farsladrlr. M kt bl rd balaca cocuqlarn h tta t n ffs zaman z ana dilind danmas q ti qadaandr. Kim dansa, dn "turki-x r" ("e k trk") szl rini yapdrb sinifb sinif g zdirib onu l salrlar. randa n ar t hqir, sy d el bu ifad dir. Ana dilind t hsil almayan trk cocuqlar z soykkn tanmr. Milliyy tini soruanda sanki bu szd n qorxur, trk szn dilin g tirm y c sar t etmir, f q t, t brizli, z ncanl, maraal v s. yerl rin adlarn kir.
27

Yad dilind t hsil almaq yadlamaq lam tidir. Birc m kt bi z dilind olmayan Gneyli trknn dilsizlik faci si - milli faci dir. z doma yurdunda, z doma k nd v h rind ana dilinin lind n alnmas, balalarnn cn bi dild oxumaa svq v t hrik olunmas milli zlm v haqszln n d h tli v iyr nc formasdr. z soykkn, dilini, eir-s n tini kim dilin g tirs , milli r f v l yaq tind n dansa, ona pantrkist damas vurulur, daima t zyiql r m ruz qalr. Tehranda keiril n Fzuli yubileyind Nizami v Fzulini fars, h tta krd sayan ovinist ran aliml rin cavab verdiyim n s h r q zetl r m ni pantrkist bir s fir kimi t nqid at in tutmaa balad. Urmiyada konfransda t bbs gst rdim ki, farsca m ruz l r trk dilin t rcm olunsun ki, Bakdan g l nl r onlar baa dsn. K rimi adl birisi dedi ki, biz z m ruz l rimizin trk dilin t rcm olunmasna raz ola bilm rik. Fars dilinin r fi aa d r. Turkl r z hm t kib fars dilini yr nsin... rann anayasasnn 15-ci madd sind h r xalqn z ana dilind oxumas azad saylr. lb tt ki, bu, szd dir. Ger kd is randa t kc fars v erm nil r z ana dilind t hsil almaq hququna malikdir. Gney Az rbaycann radio, televiziya, m tbuat v m kt bl ri fars dilind dir. Trk dilind ged n b zi verilil r is trk, fars v r b dilind n yorulmu, ox caib-q raib bir dild aparlr. Onlara qulaq asanda ancaq get, g l, gr v s. szl ri anlamaq mmkndr. "F cri Az rbaycan", "M hdi-Azadi", "midi -Z ncan" v s. q zetl ri sas n fars dilind xr, q zetin ortadak bir ya iki s hif sind trk dilind tapmaca, l tif v eirl r verilir. Guya ki, trk dili el nal-tapmaca dilidir, bu dild elmin z ri, siyasi-milli m qal l r yazmaq tindir. ah dvrnd T briz g l n r f xanm (ahn bacs) deyirmi ki, "nec ed k ki, randa trk dilinin kk k silsin?!" Bu q d r iyr nc, r zil ovinizmi b riyy t grm yib. Tehran universiteti alimi dnya dill rind n b hs aark n, trk dilini lm kd olan bir dil adlandrmdr. Tehrandak byk eliliyimizd telefonlara cavab ver nd "buyurun, dinl yirik" dediyimiz n h qar tl rl qarlardq. Dem k, trkn ana dilind oxuyub-yazmas, danmas mill tilik, farsn ovinist siyas ti, bir xalqn dilini inkar etm si, t qib v t zyiql r m ruz qoymas, farsladrmas is mq r qqi amil saylr. Bir xalq, onun dilini, m n viyyat v d y rl rini d yirman dann altnda budan ytm k, kln ky sovurmaq, b lk demokratiyadr, insanp rv rlikdir? Yaxud da ms lman qardaldr, ya da ki, mq dd s Quranmzn t l bidir?!
28

nsann z kimi, dilini d Allah yaradb. Dil insana Allah t r find n verilmi n byk v v zsiz bir ilahi nem tdir. Allahn ta el diyi dil qar xmaq Allahn irad sin qar xmaq dem kdir. Allah lazm bils ydi, randa ancaq fars v erm ni dill rini yaradard, baqa dill r ehtiyac grm zdi. Gneyli soydalarmz z ana dilini q lbind , yaddanda, gnd lik dannda gz b b yi kimi qoruyub saxlayr. Trkc danb, trkc dnb farsca yazr. Dilind trk, q l mind is fars szn il dir. Bununla da dilsizlik faci sini yaayr, dilsizl -dilsizl zn unudur, gznn qarsnda trkc danan dilin , azna farsn qara qfl vurulur. T r k m szn , t r k m vqar v z m tini bana ar-ar dalar yadrlr. XI-XII yzillikl rd trkc dnb farsca yazan X qani v Nizamil rin faci sini bu gn milyonlarla Gney trk yaamaqdadr. Trk xaqanlarnn ulu hakimiyy ti tarixin qaranlqlarnda itib batd, dil hakimiyy ti is sarslmad. Fars dili XI-XII yzillikd n ar da kimi trk dilimizin bana dd, dilimizin t r k m gz lliyini pozdu. Dilimiz x il evrildi, m dr s mirz l ri il qara caamatn danq dili ayrlmaa z qoydu. Trk air v yazarlarnn er-s n t dili anlalmadndan onlara aqlamalar yazmaq z rur ti ortaya xd. z milli d biyyat v tariximizi yr nib aradrmaq n bu b han il fars, r b dill rini z ana dilimizin yerind il tm k, oxumaq, yazmaq t klifi, t bliat balad, ana dilimizin yararszl haqqnda dm n h dyanlar ba alb getdi. M dr s l r fars, m scidl rin r b dill rini trkn qanna yeritm si, beynin , m i tin h kk etm si, er-s n t, elm dilin evirm k iddialar kemi tariximizin d , bu gnmzn d qara l k l ridir. Bu qara l k l rd n arnmadan, durulmadan milli trk m nliyimizi, r fimizi qoruyub yaada bilm rik. Dil siyas ti h m d h r xalqn z r f v milli vqarnn t sdiqi, hifz olunmas v bir mill t kimi yaamasnn t zahrdr. XI-XII yzillikl rd doma dil soyuq mnasib t, h r eyi hakimiyy td grm k ideyas farsdilli d biyyatla n tic l ndi. Bu gn d zorla n fsi- mmar sirin evril n Gney xalqnn ana dilinin lind n alnmas h min tarixin t krardr. Mill t tamah il yox, z dilin p r sti, sevgisi v says il ucalr. Mill tl rin milli varlna son qoymas prosesi onlarn dilinin lind n alnmasndan balayr. Xalqn dilin t qib v t zyiq, onun dilinin dar aacndan aslmas znn lmn b rab rdir. Xalq m hv etm k n onun r yini yox, ana dilini lind n almaq kifay tdir. Cism n yaayb, ruh n, m n n l n bir mill tin ynm y , f xr etm y , mst 29

qillikd n d m vurmaa m n vi haqq atmr. Ali m qam v v zif l ri tutmaq dil hakimiyy ti v s lahiyy ti qarsnda bir hedir, adi bir boluqdur, h r bir mill t n r kd n d , havadan da, sudan da, v zirlik v r hb rlikd n d vacib ana dilidir. Ana dilsiz h yat da, milli s rb stlik d , milli varlq da yox d r c sind dir. Milli dili olmayan, milli dilini qoruyub saxlamayan bir xalqn lm il diriliyi f rql nmir, yaayb-yaamamas bilinmir. Gney Az rbaycan trk xalq zahir n yaayr, maddi durumu narazlq dourmur, m n vi v ziyy ti, d bi-m d ni inkiaf is ox ar v dzlm zdir. randa yaayan 150-200 min erm ninin azadlq v istiqlaliyy tin is Az rbaycan trk h s d aparmaqdadr. nki randa erm ni dilind 25 m dr s , 2 universitet b si var. Alik v "Araks" q zet v jurnal xr. "Ararat" klubu, oxsayl kils v toplant yerl ri mvcuddur. Btn bunlarn mqabilind 40 milyon trkn n yi var?! He n yi! nki ran rejimi iki mill ti, iki dili tanyr: fars v erm ni. randa baqa oxsayl xalqlar mill t saylmr, fars milliyy ti, ran xalq ad altnda ridilir (Sovet mutuluqdur, he olmasa milli dill r v xalqlar tannrd)! "Ms lman qardal" - milli dilind n, tarixind n, m d niyy t, inc s n t v d biyyatndan, n hay t, milli r f v l yaq tind n, milli m nafe v irad d n l km k dem kdir. Farsca oxuyub yazmaq, doma trk dilind n imtina etm k, dem k ki, sl ms lmanlqdr. Tarix boyu ran ran ed n trk, kll-s lahiyy t sahibi is fars v erm nidir. Adna, tarixin , bu gnn , sabahna yasaq qoyulan, z v t nind girov v ziyy td yaayan trk randa hquqsuz, azbal kl dir, qara quldur. cn bi dili z dilind n artq bilm s , yerli-yersiz bu dili bilm yi il ynm s , S did n, Hafizd n erl r dem s , Sasani v K yanil ri z babas saymasa, ona insan kimi yanalmr, dvl t idar l rind d il t min olunmur. ran slam nqilabn T brizd trkl r balad, ran- raq mharib sind trkl r q l b ald. Btn bunlar ulu trk r f g tirdimi, onun bu xidm ti z d y rini aldm?! Milli zlm v istibdaddan qurtuldumu?! ran xilas ed n trk zn, z ana dilini, milli m n vi varln xilas ed bilm di. nki r yi genidir, ox insanp rv rdir, m n viyyat bulaq suyu kimi safdr. M kr, hiyl , fitn -f sad, nam rdlik dnyasnda trkn bu t bi ti znn buxovuna evrilib. Bab k d , S ttarxan da, Xiyabani d , Pi v ri d hiyl v aldan qurban oldu. Tarix d , ada dnya da bel sad lvhly sevmir, dm n etibar v d yan tin m yy n h ddi-hdudu var. Dm nd n m rh m t ummaq, nicat alasmazdr, q tiyy t, f al mbariz olmayan yerd razi d ,
30

torpaq da, h tta milli dil d ld n gedir. Dilini qorumayan xalq btn varln itirir, kl lik boyunduruunu z z boynundan asr. ran hiyl v t zviri yava-yava Az rbaycan Respublikasna da yerim kd , milli t hsilimizi, ideologiya v m tbuatmz qara klg altna salmaqdadr. M yy n t hsil ocaqlar artq fars dilind kkl nmi, balalarmza ran haqqnda eirl r zb rl ndirilm kd dir. T sadfi deyil ki, lk mizd fars v fars t mayll m kt bl r gn-gnd n artb ktl vi xarakter almaqdadr. Baknn rifzad k sind alan m kt bd , Pi v ri adna internat m kt bind ran bayra dalalanr. S firlik v konsulluqlar kimi ran m kt bl ri d z bayraqlar altnda f aliyy t gst rir. Unudulur ki, bura Gney yox, Quzey Az rbaycandr. Byk Az rbaycann h r yerin ran bayra sancmaq qeyri-t biidir. V grnr ki, ran m murlar bu khn ad t v t s vvr t rgid bilmir. oxsayl fars m kt bl rinin almas Quzey Az rbaycan da Gneylil dirm k, Gneyin gnn salmaq t bbsdr. Xarici dil kimi d deyil, mumt hsil dili kimi fars dilini ictimaiyy timiz srmaq t bbsl ri ac, n n vi t crb v siyas tin azad, s rb st davamdr, lk mizin t hsil sistemin t xribatlq mdaxil sidir. Fars m kt bl rin crb cr sul v vasit l rl balalarmz c lb olunmaqdadr. z doma dilind t hsil almaqdan yayndrlan balalarmz fars m kt bl rin c lb v t hrik olunur. Sanki bura Gney Az rbaycandr, t hsilin d banda duran ran v ziridir. El bil ki, balarmz trk dilind yox, gey dil olan fars dilind oxumaa borcludur. Fars dilind oxumaq m liyyat Az rbaycanda geni dair d aparlr, bunun n byk, h rt r fli hazrlq il ri grlr. " lhda" kitab maazas kitab yayr, ran s firliyi, konsulluqlar, irk tl r xsusi t dbirl r h yata keirir. Bir szl , ran bu farsladrma m liyyatna byk b k yaradb v bu " ran inqilab"na oxlu v sait ayrb. ran m kt bl rin , universitetin fars b l ri n kitablar, d rslik v d rs v saitl ri randan g tirilir. He bir lk d milli t hsil ii xaricil r taprlmr, bu, qeyri-adi bir avamlq v milli simaszlq nmun sidir. He bir dvl t balalarna, yeni yeti n g nc n sl xarici kitab v d rslikl rin srdlmasna q tiyy n yol verm z. B llidir ki, d rslik adi bir m s l deyil, agirdl rin milli urunun, dnyagrnn formalamas v kamala atmasnda ayrca n m qazanan bir amildir. Yeni yeti n n sli fars ran ruhunda t rbiy l ndirm k t bbsn bu kild meydan verilm si t hsil r hb rliyi iil rinin nadanl v c hal tin , siyasi-milli savadlarnn aa s viyy d olmasna d lal t etm kd dir.
31

ran m kt bl rinin iranllar n almas n z rd tutulursa, burada da m ntiq yoxdur. Kim aydn deyil ki, bizim lk mizd be-on n f r fars yaamr, onlar n d orta m kt bl rin almasna ehtiyac yoxdur. T biidir ki, fars d biristanlar bizim balalarmz n alr. ran rejimi Gney il kifay tl nm y r k, Quzey Az rbaycann da fars t hsil sistemin keilm si n rn k, nmun gst rir. ran t r fi h tta farsca oxuyan balalarmza s xav t lini d ar, ran tacir v diplomatlar ran m kt bl rin bir an da olsa qay v diqq tini sirg mir. Grndy kimi, ran 40 milyonluq xalqa z dilind m kt b amr, amma respublikamzda 5-10 n f r fars balalar n t l mt l sik fars m kt bl ri ar. Dem li, fars h r yerd fars olduu n z dilind , trk d trk olduu n farsca t hsil almaldr. rann bu t l bi Gneyd d , Quzey Az rbaycanda da eyni t l b kimi qarya qoyulur. N c b, ran xarici lk l rd yaayan soydalarmz unutmu, ran m d ni inqilabndan onlar feyziyab etm midir?! B lk Alyaskada da bir trk yaasa, ran onu gedib tutub fars dilind oxutmaldr. T mayll m kt bl r, xsus n d ran d biristanlar g nc n slimizin urunu z h rl yir. Bel m kt bl rd oxuyanlarn g l c yini m n dumanl t s vvr edir m. Qeyri-r smi rana aparlan minl rl g ncl rimiz kimi, onlarn da aqib ti qaranlqdr. M n onlardan b zil ri il grb shb t ed nd , onlarn lk miz v xalqmz haqqnda yanl t s vvr v fikirl rin gr x cal t kirdim. Bax, ran-fars t hsilind d sas m qs d budur. Gz gr -gr z v t nimizd d balalarmzn yanl istiqam td t lim-t rbiy sin rait yaradaraq, iki kq. pst y dilimizi, m nliyimizi, r fimizi satrq. Gney Az rbaycanda farsladrma siyas ti, fars t lim-t rbiy si dvl t s viyy sind aparlr. Gneylil rin z dilind deyil, bir qayda olaraq ktl vi kild farsca oxumasna ran rejimi n m verir. rann minl rl dvl t idar v m ssis l ri, m murlar bu antib ri t dbirl ri h yata keirm kd dir. Otuz be milyona birc m kt b amayan rejim, farsladrma siyas tinin zl, bazas olan ran m kt bl ri amaqla milli t lim-t rbiy v t hsil iimizd t xribatlq edir, yeni yeti n n slin t rbiy sini pozur, ranp r st, farsp r st kadrlar hazrlamaa z min yaradr. Ktl vi t hsil sistemind , yeni n slin t lim-t rbiy si kimi mq dd s bir id ba hakim ana dilimiz olmaldr. Ana dilimizin mvqe v rolunun azacq laxladlmas, silk l nm si milli t rbiy v siyas timiz ar z rb dir. Orta m kt bd d , ali m kt bd d anadilli t hsilin cn bi dill rl v zl nm si Gney Az rbaycann, Qaraban, Z ng zur v Gy nin
32

ialna b rab rdir. Trk dili il trk torpaqlar urunda mbariz eyni anlaydr. Xarici dill rd alan ktl vi t hsil ocaqlarnn arxasnda hans qvv l rin durmas xalqmz n aqlanmal v onlar milli x yan td sulanmal, m suliyy t c lb olunmaldr. Q ti kild bildiririk ki, balalarmzn z t hsilini tam kild cn bi dild almas doma v t nimiz , xalqmza ba ucalq g tirm y c kdir. Qardurma, konflikt v mcadil l rin zl qoyulacaq, milli h mr ylik v birliyimiz saalmaz yaralar vurulacaqdr. Milli ideallar trafnda sx birl m k arzu v ist yi anadilli t hsil v doma v t n sevgi alayan milli t rbiy ocaqlarnda yaranr, burada gy rib, z gz l b hr sini verir. Ana dilimizd olmayan d biristan v kolalar is milli birlik v h mr ylik t rbiy sini beiyind bour, qorxunc, yad duyu v ideallar alayr. Yaral v t nimizi m n n, fikr n t rksilah edir, manqurtlar n sli yetidirir, milli sevki v duyudan m hrum "ziyal"lar hazrlayr. lb tt ki, t hsilin milli ideallardan ayr salnmas, milli m zmun v formasn itirm si h r bir mill tin birbaa zn uurumlara atmas, milli dnc v zeyniyy tini itirm si dem kdir. Bu duyulardan xali insann t sir altna dm si, z maddi durumunu mq dd s milli ideallardan uca tutmas, doma v t n , xalqa deyil, dm n xidm t etm si aksiomadr. H l kiik yalarndan yad t rbiy si almaq, ana szn h r gn eidibdinl m m k oz iini grr, m n viyyat, xlaq pozur. Yad dil , m d niyy t xidm t gst r n Az rbaycan trk hkmdarlar uaqlqdan yad t rbiy si alm, antitrk t rbiy si grm, q lbi, ruhu d yidirilmi v bel likl d , uzaqgr n mr bbe v t rbiy il r z iini grmdr. Xarici dil p rd si altnda z h rli ilan yatr, din p rd si il murt ce siyas t yrdlr, kitab yayma ad il dini fanatizm v c hal ti t bli ed r k milli urun oyanmasnn qars alnr. Allah evi m scidl rin siyas tbazlar ocana evrilm si gz qabandadr. T biidir ki, h r xalqn bir dili var. Ana kimi, v t n kimi milli dil d vahiddir. Allah kimi Allahn verdiyi dil d riksizdir, onun orta yoxdur v ola da bilm z. Ana dilin ortaq xmaq, onun yerin cn bi dili srmaq bir mill ti avam v alsz saymaq dem kdir. Anayasa il dvl t dilimiz var v bu dil h m d elm, t hsil, t lim-t rbiy dilidir. mumt hsil dili dvl t dilind n ayr ola bilm z, onlar t hsild d , dovl t idar l rind d biri-birini tamamlamaldr. Ana dili il xarici dilin mvqe v yeri d yiilirs , dem k, anayasamz pozulur, qanunlarmz h yata keirilmir. Anayasa v qanuna hrm tsizlik milli dvl t dnk xman lam tidir.
33

S fir il diyim alarda ibtidai m kt b, lifba kursu amaq t bbsnd bulundum. Yer-yerd n etiraz dalalarna tu g ldim. ran t r fi zn bozardb bildirdi ki, randa t hsil fars dilind dir, fars dili dvl t dilidir. kinci dil ehtiyac yoxdur. lb tt ki, Tehranda ayr-ayr s firlikl rin yannda xarici m kt bl r f aliyy t gst rir. H m d bir qayda olaraq, onlar s firlikl rin z razisind yerl ir. rann r smi dair l ri is trk dilind m kt bin almasna yasaq qoyur, randa harada olursa-olsun Az rbaycan trk dilind m kt bin almasn he cr h zm ed bilmir, bel bir t hsilin varl qeyri-adi bir hadis kimi qanunla qadaandr. ran s firliyi is s firlikd n k narda ran m kt bl rini he bir mane y rast g lm d n, qayda-qanunlarmza m h l qoymadan adrr, onlar maliyy l dirir, t drisin istiqam t verir. T ccbl c h t bir d ondadr ki, ran s firliyi m kt b n binalar asanlqla l keirib m nims yir, ne -ne imar t v mlkl ri, torpaq sah l rini znnkl dirir. Bak h ri craiyy basnn ran s firliyi v irk tl rin balad ev v mlkl rin say-hesab yoxdur. z atasnn mal kimi Bakn satbsovan r smi m murlara n zar t lk mizd yox d r c sind dir. ran kitab maazasna, m kt bl rin , irk tl rin , "ticar t" v "m d niyy t" m rk zl rin binalar kiml r t r find n verilmidir? Dordan da, onlarn lk mizd f aliyy t gst rm sin ehtiyac vardr? B s, g r bel dirs , bu m ssis l rin qarl randa niy almr?.. Grndy kimi, lk miz suallar i risind itib-batmaqdadr. Maddi, siyasi, m n vi v milli t xribatlqlar bir-birini v z etm kd dir. Milli t rbiy v birliyimizin doum yeri - m kt bl rimiz d bu qay, diqq t z ruridir. Xarici m kt bl r h v sl rait v imkan yaradan r smi dair l r n fs, tamah siridir, yaxud da z etnik soykkn xidm t gst rir, b lk d dnk insanlardr, bilmir m, ancaq xalq gz t r zidir. ox kem z h r ey alb-aarar, z xar. T hsili satan da, dili satan da, m kt bi satan da, torpa v mlkl ri satanlar da akarlanar. Ana t hsilin, ana m kt bin xarici dil keirilm si, cn bil rin himay sin dm si, badan-baa milli simasn itirm sin g tirib xara bil r. Xarici dil, xarici dil kimi yr nilm lidir. H r hans xarici dilin d m kt bl rimizd t drisi, t dris planna dm si h min dilin beyn lxalq al md nfuzu v mvqeyi il baldr. 8-10 milyonluq fars xalqnn dilinin h m ana dili, h m d xarici dil kimi t dris planlarmza salnmas, Gney yolu farsladrma qarsnda yal iq yandrmaqdr, Gneyin miskin, ac t crb sinin t krar v davamdr. Sual olunur: min il rzind hans fars airi trkc bir er yazb? Hans fars alimi doma trk dilimiz v bu dild olan d biyyat haqtnda birc m qal m llifidir? Hans fars tarixisi milli
34

tariximizi t hrif etm midir?! Sad lvhlk, avamlq, bigan lik, milli simaszlq milli b ladr. zg xalqna, zk m d niyy tin xidm t ed ni zg xalq he zaman yaatmr v yaatmayacaqdr. H r k s q dirnasl ancaq z doma xalqndan gzl y bil r. Sni b rilik sni dnc nin m hsuludur, z milli varln anlamaqdan ir li g lir. eir, s n t dilin meydan verilm si Gneyd d , Quzeyd d z milli satqn m murlarmzn li il h yata keirilir. Gney t crb si v mhitinin zor il respublikamza t tbiqi d bel l rinin m lidir. ran t kc m kt bl ri yox, universitetl ri, ilahiyyat ocaqlarn, elmi-t dqiqat m rk zl rini d z t sir dair sind saxlamaa alr. T sadfi deyil ki, tariximiz , dilimiz , m n vi d y rl rimiz dair Sovet dvrnd yazlan m qal v s rl r daha obyektiv v milli t sir balayrd. Bu t n zzl v milli miskinliyin kk, mayas, lb tt ki, xarici t sir v xarici amill rl baldr. Naxvanda "eir m clisi" yaradan ran hoqqabazlarnn airl r ilk sz bu olur ki, fars dilind yazn, trk dili eir dili deyil. Ordubadn G nz k ndind molla Qadiri t kidl bildirir ki, trkl r snndr, sizin dm ninizdir. M scidl rimizd mollalar xalqa inandrmaa alr ki, az rbaycanllarn t q rrb (yaxnlama) yeri randr, iraz, sfahan v Qum h rl rind yaayan eyx v ay tllahlardr. Onlarn h r bir sz az rbaycanllar n qanunidur, siz z irad nizd n l kib onlarn irad sin tabe olmalsnz. Cm namazlarnda yncaq v m rasiml rd ran mollalar, habel zmznkl r fars dili v d biyyatn, ran ideologiyasn t bli etm kd dir. Az rbaycan aliml ri Gney Az rbaycan deyil, fars rann elmit dqiqat mvzusu kimi seib aradrr. Farsn h tta znn tanmad airl rd n kitab balayr. Elmi-t dqiqat s rl rinin Az rbaycan v yaxud ran bar sind olmas anlalmr. Meydan bo, n zar t z if, milli qeyr t v r fin aa olmas bel bir r zal t g tirib xarmdr. Bu gn z milli simas v d sti-x tti il seil n, saylan elmi-t dqiqat instituqlarna, v qf v m d niyy t m rk zl rin , btn dnya Az rbaycan trkl rinin t hsil almaq s lahiyy tin malik olan universitetl r byk ehtiyacmz var. Dnya Az rbaycan trkl rinin universitetin milli birlik m rk zin z ruri t l b yaranmdr. M hz bel bir universitet milli birlik r mzin evril bil r, milli birlik t rbiy m b dgah kimi z v zif sini yerin yetir r. Milli birlik, h mr ylik t crb si, Gney il Quzeyin v hd t konsepsiyas da m hz bel bir t hsil ocaqlarnda hazrlanmaldr. Trk "ayrmaq, buyurmaq" siyas ti, onun qaynaqlar, kk, m nb yi ayrca t dqiqat mvzusudur. Onu elmi kild yr nm d n, t kilat35

lanmadan, milli kadrlar hazrlanmadan, birlik ideyasn btn dnyada yaayan soydalarmza h zm etdirm v s. milli ideallarmz havadan asl qalr. Bunun n d milli birliy ged n btn yollar aardlmal, kol v tikandan t mizl nm li v birinci nvb d milli t hsilimiz gst ril n h r cr dm n t xribat v t sirl ri aradan qaldrlmaldr. mumi milli m nafe v milli birlik amilin saslanan t hsil konsepsiyas yaradlmaldr. Milli ayrl salan, mill timizi paralamaa doru yn ldil n h r cr meyl v t bbsl r qanunla qadaa olunmaldr. H r k sin v ya h r hans xarici diplomat v t xribatnn lk mizd m kt b amasna, t lim-t rbiy iimiz mdaxil etm sin qanunla yasaq qoyulmaldr. Orta v ali m kt b d rsliyi Respublika T hsil Nazirliyi t r find n t sdiq v apdan buraxlmazsa, onun t drisi qeyri-qanuni saylmaldr. Milli birlik n milli birlik duyularn ks etdir n, Gney il Quzey Az rbaycan tarixi v hd tind olan d rslik v kitablar t dris m nb yin evrilm lidir. Tarixi faci n tic sind bir-birind n uzaq dm, m yy n m nada yadladrlm, eyni xalqn biri-birin yaxnlamas, biri dig rini tanmas v domalamas ideyas d rslikl rimizin sas pafosuna evrilm li, ana x ttini t kil etm lidir. Bunun n d rslikl rd n lav , 31 dekabr dnya az rbaycanllarnn h mr ylik gnn il boyu hazrlq grlm li, h mr ylik gn milli bayram kimi qeyd olunmal, mummilli t dbirl r h yata keirilm lidir. Orta v ali m kt bl rimiz is susur, yatr, h mr yliyi xsusi toplant v nmayil rl qarlamr, milli ruh oyadlmasna gst ril n t bbsl r ox z ifdir. Milli birlik v h mr ylik gn milli m sl k v qid , milli d yan t v s daq t gndr. Soydalarmzn ana v t n , z doma xalqna, elobasna, biri-birin say v sevgi gndr. Btn bu duyu v dnc l rin t rbiy m nb yi ana m kt b v ana dilind aparlan t hsild n birbaa asldr, onun m qs d v v zif sidir. Bunun n milli t hsil il milli siyas t laq l ndirilm li, biri-birin z min yaratmaldr. kola v d biristanlarla byk milli ideallar, yeni yeti n n slin v t np rv rlik t rbiy si bir araya smr. Yks k milli amal v ideyalarn zl, qayna ana trk m kt bidir. Ulu trkn z ana dili onun milli s ad t yolu, azadlq v istiqlaliyy t v milli birlik r mzidir. Milli t hsili ana dilsiz t s vvr etm k qeyri-mmkndr, milli t hsil il ana dili ruh v b d n kimi ayrlmazdr, qoa yaranmdr. Ana dili - milli t hsil, milli birlik dili v vasit si kimi sevilm li, yaylmal, gzmzn i kimi qorunmaldr. Dilini itir n mill t ruhunu itir n insan kimi lm m hkumdur. 525-ci q zet, 22 v 23 fevral 2000
36

T BR ZD , BAKIDA GR N Q D R Paralanm v t n vladlar, niskilli soydalarmzn s si, f ryad n r v hayqrts xan Arazn s sin qarmd, Gneyli-Quzeyli Az rbaycan ell ri axn-axn Arazn sahill rin axb g lirdi. Yaral yurdumuzun insanlar m hz bu gn daha aydn d rk edirdi ki, milli s ad t, xob xtlik milli birlik v h mr ylikd dir. V t nin paralanmas, ayrlq v hicran milli faci dir. Az rbaycan trkn su, hava v r kd n d vacib birl ib btv bir dvl t qurmaqdr. Birl m d n, vahid milli bir dvl t qurmadan alnm, paralanm, t cavz m ruz qalm torpaqlarmzn geri qaytarlmas qeyri-mmkndr. Gc birlikd dir, gc V t n oullarnn h mr yliyi, milli birliyi il llr, gc paralanmaqda deyil, monolit v hd td dir. ki yz il yaxndr ki, yalar tarixi v t nimizi, ana yurdumuzu qovun dilimi t k para-para paralayr, ayrr, blr, "parala hkmranlq el " siyas tini aparr. 1813-1828-ci ill rd "Glstan", "Trkm nay" mqavil si il btv Az rbaycan paraland, Gney v Quzey Az rbaycan rus v farsn p nc sin kedi. Bununla da r kl ri soyumad. P hl vi rejimi Gney Az rbaycannn qol-qanadn qrd, H m dan, Q zvin, Sav , Astara Gney Az rbaycandan ayrlb fars vilay tl rl birl dirildi. Quzeyd D r l y z, Vedi, Z ngibasar, Basarke r, Gy v s. yerl rimiz Erm nistana verildi. Sovet rejimi, P hl vi xan dan Az rbaycan xalqna dalar kdi, Ouz-S lcuq yurdunu, Qzlbalar v t nini h rraca qoyub satd. n dzlm z d rd d odur ki, ya dm n Az rbaycan trknn yurd-yuvasn lind n almaqla kifay tl nmir, adna, tarixin qara klg salr, izini-kkn tarixd n silm y alr, milli qrurunu, m nlik v r fini tapdalayr. Gney Az rbaycann btvlyn, tamln pozub silm k n tarixi saxtaladrr, Q rbi Az rbaycan, rqi Az rbaycan ad altnda Guney Az rbaycan da paralanr, ayr-ayr h r v k ndl ri ondan ayrlr. ki srd Az rbaycann razi btvly paralanb, onun milli birliyi, v hd ti pozulub, eyni bir xalq yadladrlb, Gney il Quzeyin laq l ri, nsiyy ti amansz kild , allahszcasna aradan qaldrlb. Rus soldat, fars s rbaz 160 ild n artqdr ki, Az rbaycann t n ortasnda Arazn qranda duraraq, bir mill tin ayrlnn keiyind dururdu. ran kitablarnda, manqurt m qal v s rl rd Gney il Quzey Az rbaycan xalq vahid bir mill t kimi deyil, ayr-ayr xalqlar kimi t qdim olunmaqdadr. Eyni bir mill tin razisi, h r v k ndl ri kimi, dili, m d niyy ti, tarixi taml da pozulur, d bi-m d ni irsi, soykk, d bi v zt li v hd ti qlncla doram-doram doranr, Quzeyd v Gneyd
37

trk sz dm n sznn sinonimin evrilmi, bir mill tin btvly haqqnda dnc l r, s y v t bbsl r t hqir, t zyiq v t qibl rl qarlamdr. z xalqn, yurdunu sevm k, birlik v h mr ylikd n sz salmaq, bir mill tin btvly v taml ideyasna sadiq qalmaq, inzibatirazi v hd tin almaq nifr t v t qibl rl qarlanrd. Savak, KQB bir mill tin ruhunu zirdi, Gney yurdumuz ran, Quzey is our vi, sovet saylrd. Ya trk trk , Gneyi Quzey q nim hazrlayr, q nim ruhunda t rbiy l ndirir, z evimizin iind zmz z ata-babalarmz sydrrd. Dm n t bliat, dm n ideologiyas zmz t r find n z limizl vs t alb yaylmaqdadr. Antitrk mvqeyi tutan, dm n d yirmanna su tk nl r, qar dm nin havas il oynayanlar ir li kilirdi, bir mill t rn k kimi nmun gst rilirdi. z iimizd manqurt, dnk, casus hazrlamaq n n si qoyulmudu, sovet rejimi xsusi m kt b yaratmd. Dnya Az rbaycan trkl rinin birliyi v v hd tinin pozulmas plan v n q si m hz bu m kt bl rd hazrlanb h yata keirilm kd dir. Az rbaycan trknn q lbi, ruhu, m n viyyat m hz bel m kt bl rd d yidirilir, gey, yad t rbiy sin m ruz qalr, dnyagr bsbtn t xribata uradlr. V t nd n uzaqlarda yad bir mhitd t hsil alan, z doma v t nind milli d rs kitablar v zin dum n ideologiyas sasnda yazlan d rslikl ri oxuyan akirdin dnyagr kamala ata bilm z. nki bu kitablarda Quzey v Gney, Q rb v rq blnb paralanm Az rbaycandan shb t getmir, ksin v t nimiz dalar k n, onu aqqalayb dorayan ya dm n , onun m krli siyas tin , hiyl - rin haqq qazandrlr. Dm n dost, dost-qarda dm n kimi q l m verilir. Ana V t nin birliyi, m n vi-ruhi btvly burada pozulur, milli t rbiy dm n t rbiy si il v z olunur. Yeni yeti n az rbaycanlya yalan, saxta m lumat alanr, z limizl z tariximiz, ruhumuz ridilir, m n viyyatmz, t lim-t rbiy miz pozulur. T sadfi deyil ki, btv Az rbaycan x rit si bu gn q d r milli d rslikl r dm midir, orta v ali m kt bl rd ondan s r- lam t yoxdur. Elmi aradrma institutlarnda "Gney Az rbaycan" b l ri yoxa xmdr. M kt bl rd m h lli dill rin t drisi ana dilimizi st l m kd dir. C hal t v nadanln t blii ayaq tutub yeriyir. Qum kitablar" milli t lim-t rbiy ni pozur, milli ideologiyamz ldrm kd dir. T hsil ocaqlarnda, h tta dini m rk z v m rasiml rd Btv Az rbaycan ovqat, hval-ruhiyy si ar z rb l r alr, Btv Az rbaycan yerin Paralanm Az rbaycan ideyas t qdir edilib
38

yaylr. Blnm Az rbaycan dnc si tarixi tale v qism td n ir li g l n bir z rur t kimi beyinl r srdlr. Ya dm n m scidl r, m dr s l r ar, v zind is milli ruhu milli ovqat v dnc ni sarsdr. M scid binalar tikdir nl r birc m kt b binas tikibl rmi?! Yox! nki onlarn m qs di bir xalqn maarifl nm si, dnyagrnn yks lm si deyil, c hal t bataqlna yuvarlanmasdr. 31 dekabr 1989-cu ild Gney il Quzey Az rbaycan xalqna 161 ild n sonra Araz sahill rind grm k s ad ti n sib oldu. El bu gn d dunya az rbaycanllarnn h mr ylik gn kimi tarix dd, h r il keirilm si q rara alnd. Milad bayramna, miladi yeni il birc gn qalm milli h mr ylik gnmzn h r il qeyd olunmas ideyas ir li srld. T sadfidirmi, z rur tdirmi, tarixin, ulu Tanrnn qism tidirmi?! Bunu indi dem k tindir. Ancaq rxi-f l k z szn dem kd dir, Allah-t ala dey s n bu mill t z s ad t qapsn amaqdadr. Ms lman farsla xristian rusun birl r k v t nimizi paralamas khn ilin son gn, yeni ilin astanasnda yada dm si ilahi qdr td n ba alb g lm kd dir. Bu milli gr gnnn h r il milli h mr ylik bayram kimi xatrlanmas ox byk h qiq tl rd n x b r verm kd dir. Bu bayram gn yaadmz ger kliyin ks-s dasdr. Bu gn d davam ed n fars il rusun blgs, onlarn d st kl diyi erm ni t cavz qarsnda dnya az rbaycanllarnn yegan x yolu milli birlik v yen d milli birlikdir. Dnya erm nil ri birl ib Qaraba ald, fars il rus is sazi g lib yaxnlaan kimi birinci addmda Az rbaycan paralamaq q rara alnr; xarici v daxili t xribat qarsnda is dnya az rbaycanllarnn h mr yliyinin q rara alnmas, bayram kimi keirilm si t bbs is milli oyan v mbariz nin ilkin v yenilm z m rh l si kimi yaayacaqdr. H mr ylik gnnn zl 31 dekabrda nec qoyulubsa, bu n n h r il t krarlanmaldr. Daha dorusu, h min gn Gney il Quzey xalq yen d h mr yliyin irad si kimi Arazn qrana, s rh dl r axb g lm si, bir-birin sevgi v s daq tini uzaqdan-uzaa olsa da bildirm lidir. S rh d-sahili h mr ylik n n si Gney il Quzeyin btn elobasna yaylmal, milli birlik bayram ikinci Novruz bayram kimi keirilm lidir. Novruz bayram t bi tin oyan v yazn g lm sinin r mzidirs , h mr ylik gn d ulu bir mill tin yaxnlab birl m si, h mr y, h mfikir v h mm sl k olmasnn t c ssmdr. H mr ylik bayramnn milli birlik bayram kimi yks k t nt n il keirilm si milli m nafeyimizl bal bir tarixi z rur td n domas gn kimi aydndr.
39

Ona gr d onun milli m na v mahiyy tinin qavranlmas n mummilli bayram kimi qeyd olunmas qarya qoyulmal, bqn m ssis l rd , m kt b v idar l rd yncaq v t dbirl rin h yata keirilm si bir n n haln almaldr. H mr ylik bayramnda milli birlik v h mr ylik haqqnda eir, musiqi gec l ri, idman yarlar keirilm li, msabiq v yarlar aparlmal, T briz v Bak s n til rinin, aq v airl rinin grl ri milli birlik r mzi kimi nmayi olunmaldr. Radio v televiziya milli h mr yliy he olmazsa birc gn vaxt ayrmaqla z v zif borcunu birdirm lidir. Milli h mr ylik bayramna orta v ali m kt b d rslikl rind , m tbuatda, q zet v jurnallarda geni yer ayrlmas da m qs d uyundur. Btn blg l rimizd 31 dekabr bayramnn dvl t s viyy sind keirilm si qanunla d st k almal, maliyy l dirilm lidir. 31 dekabr bayramnn snk keirilm si, milli h mr yliyimiz soyuq mnasib tin n tic sidir. Bu gn xarici amill rl balamaq h tta, daha ir li ged r k onu 20 yanvar v Qaraba faci sinin s b bi kimi m nalandrmaq x st t x yyln n tic sidir. H min gn soydalarmz he k s s rh dl r m cbur edib g tirm yib, onlar bir-birin yaxnladran, grm k z rur tini ir li sr n milli intibah, milli oyan v dnc dir. Milli h mr ylik h r bir mill tin milli namus, milli qeyr t hiss sinin inikas, t c ssm v ifad sidir. Yax yadmdadr ki, 31 dekabrda Gney il Quzeyli az rbaycanllarn milli qruru nnd rus soldat, fars s rbaz aciz qalmd, heyr t dmd. V minl rl , milyonlarla soydalarmz bir daha inand ki, byk bir xalqn birliyinin qdr ti nnd fars v rus rejimi tab g tir bilm z. Amma milli birlik d birlik olmaldr! Bu birlik 160 ildir ki, pozulsa da, t xribat v t cavz urasa da, yen d yaayr, da seli kimi axb alayr, z qadir v nadir gcn gst rm kd dir. Mill t ruh dknly, b dbinlik ovqat alamaq n b z n s rh dl rin dadlmas amili ucuzladrlr, saxtaladrlr, milli m na v mahiyy ti sad lvhc sin aqlanr. lb tt ki, bu dumanl t bbsl r milli birlik arzu v ideyalar il bir araya smr. Mq dd s milli duyu v dnc l rin ilkin t zahr Araz sahill rind ki zolaql dir kl rin, tikanl m ftill rin, ya sk rl rinin t xribat yuvalarnn sklb dadlmasndan balayr. Vsal eqi il yaamayan, yanb-yaxlmayan bir xalqn bel bir t bbsd bulunmas da alasmazdr. ki sr yaxn s si bir-birin yetm y n Gney il Quzey Az rbaycan z bayatlarnda, er v musiqisind tarixi faci sin , ayrlq v msib tin yas tutub alayrd. Lap Arazn coun sular qarsnda z-z g lib gr n bac-qardalar and idi ki, bu tarixi gn yaddalara h kk
40

olunacaq, S ttarxan, Xiyabani, Pi v ri v Elib y yadigar kimi b dilik qazanacaqdr. Gney-Quzey ell ri ayrlna son qoyacaq, h mr y, h mfikir, h mm sl k olacaq. Ata V t nin azadl, istiqlaliyy ti, milli- razi btvly urunda dyl r atlacaqdr. nanrq ki, 50 milyonluq Az rbaycan trk xalq z szn dey c k, Bab k, X tai yurduna sahib xacaq. Milli h mr ylik bayramnz mbar k, ulu Az rbaycan trk xalq! T briz v Bakda gr n q d r. Ekspress q zeti, 30 dekabr 2000 - 2 yanvar2001

41

K YZ LL K AYRILIQ Dnyada iki yz il yaxndr ki, blnb paralanm, talesiz bir xalq yaayr. Btvlyn itirmi bu xalqn torpaqlar yalar arasnda tik -tik doranaraq h rraca qoyulmu, azadlq v istiqlaliyy ti lind n alnm, z doma v t nind sir, kl v girov v ziyy tin salnm, maddi v m n vi s rv tl ri qar t olunmaqdadr. Bu xalq Az rbaycan trk xalqdr. Az rbaycann H m dandan D rb nd , X z r d nizind n Trkiy y q d r olan razisi Gney , Quzey , rana, Sovet evrilmi, onun bir qismi sasnda Erm nstan yaradlmdr. Rusiya il ran "Glstan" (1813) v "Trkm nay" (1828) mqavil l ri il byk Az rbaycann razi btvlyn ar bir z rb vuraraq, grnm mi bir tarixi haqszla yol vermi v bununla da alasmaz bir milli faci nin zln qoymudur. ki srdir ki, yaral trk z msib tl rin dz r k yas saxlayr, z taleyi urunda olm-dirim mbariz si aparr, qrlr, hid olur, f q t usanb sarslmr. eiri, n m si, dalar, d nizl ri qan alayr, hzn v l md n z glmr. Araz ayrdlar, Qan il doyurdular, M n s nd n ayrlmazdm, Zlm il ayrdlar. M ni s ni kim ayrd? Araz qan il doyuran dm n kimdir? Bu zlm il baa g l n ayrlq iki yz ild n d artq sr c kmi? lb tt ki, h r ayrln sonu vsaldr. "Glstan" il "Trkm nay"dan balayan ayrlq b di olaraq alnmza yazlmamdr. Qar dm nin hiyleyi- ri bundan artq sr bilm z. Ayrlq mqavil l ri d artq hquqi qvv sini itirmidir, onlar xalqn v zind balayan imperiyalar da son gnl rini yaamaqdadr. Xalqlarn qara zindanlarna evril n bu imperiyalar bh yoxdur ki, dnya demokratiyas v demokratik qvv l r qarsnda tab g tir bilm y c kdir. ki yz ild Gneyi, Quzeyi, Gy ni, Basarke ri, Z ng zuru, D r l y zi, itirs k d , xalq z dostu il dm nini d tand, tarixi snaqlardan xd. bh yoxdur ki, itirilmi torpaqlarmz yenid n alacaq, r nkli bayramz Btv Az rbaycann z rind dalalanacaqdr. mperiya "blg"l ri imperiyalarn z kimi dalacaq, P hl vi v Sta42

linin x l fl rinin bir daha ana v t nimizi blb paralamaa qdr ti atmayacaqdr. "Glstan" il "Trkm nay"a z imzasn atmayan xalq z torpana sahib duracaq, tarixi v t ninin z yiy si olacaqdr. Milli birlik, btvlk, demokratiya, mill tl rin azadlq v istiqlaliyy t xmas bugnk dnyann t l bidir. Blnm, paralanm lk v xalqlar dnya ictimaiyyatnn t siri altnda, beyn lxalq al min t l bi, mill tl rin z mt kkilliyi, zm v irad si il yenid n birl r k milli dvl tl rini qurmaqdadr. Zor il aparlm razi blgl rin ada demokratik dnyann dal tli prinsip v qanunlar sasnda yenid n baxlr, mill tl ri ayrmaq yox, birl dirm k ideyas z h llini tapmaqdadr. ki srin m qq t v iztirabl ayrlnn sona yetm si zamann t l bidir. Bu ill rd lk mizin razi btvly il yana, ruhi-m n vi varlna da ar z rb l r d ymi, ar-acl, qanl-qadal ill r kimi yadda qalmdr. Azadlq v istiqlaliyy t yolunda S ttar xan, Xiyabani, Pi v ri, ne -ne igid oullar qurban getdi, ilk cmhuriyy t nd rimiz M. .R sulzad son n f sd d "Az rbaycan" dey r k h yatla vidalad. Araz ayrld, Gney il Quzey sanki geyl di, biri-birinin zn h sr t qald. Bak il T briz yaxn-uzaq h rl r evrildi, Savalan Qoqar h sr tini kdi, hriyar B xtiyarla gr bilm di, he k s bilm di ki, "lk mizd kim qrld, kim qald". ki yz ildir ki, Az rbaycan trk Az rbaycann Gneyind , habel dnyada z sayn da bilmir, t biidir ki, z sayn bilm y n xalq gc-qvv tini d hesablaya bilm z, btvl m yin bu ilkin rtind n m rhum qalr, gv nc v birlik duyularn itirir. Soydalarmzn harada yaamas, hans olk l r dalb yaylmas b lli deyil, biri-biri il ns tutub, laq l r yaratmas, t kilatlanmas dm n t r find n qars alnr. T kilatlanmas da d rn k s viyy sind n yuxar qalxaraq vs t qazanmr. Btvl m yin, milli birliyin ilkin amili t kilatlanma olmadan, gcl lobbi v diasporalar yaratmadan mumilli dnc l rimizin d h yata kem si alasmazdr. Dnya az rbaycanllarnn yegan dvl ti olan Az rbaycan Respublikasnn da bel bir m n vi yardm v d st y ehtiyac vardr. ki yz ildir ki, Az rbaycan trknn birl m k arzular onun z yurd-yuvasnda boulur, rus soldat il fars s rbaz "m har tl " bu ayrln keiyind durmaqdayd. Onlarn h mah ng qurub yaratd s rh dl r keilm z, pozulmaz saylrd, bir mill tin gz dana evrilmidi. Ayrlq keikisi soldat il s rbazn tf ngi zmz tulayb durmas ara vermirdi, o taydan bu taya baxmaq yasaq saylrd, keid v yollar k silmidi. Az rbaycann h r yerind irtica hkm srrd, r zil, alaq P hl vi il Stalin r yimizin banda s rh dl r quraraq, soyqrm siyas ti
43

aparrd. Q dim Az rbaycanda ran v Rusiya Az rbaycanlar yaradlmd, ana v t nin Quzeyi il Gneyinin adn km k, dil g tirm k, yeni yeti n n sill r Az rbaycann blnb paralanmas haqqnda h tta m lumat verm k, d rslikl rd bu bar d sz salmaq yasaq saylrd. Btv Az rbaycann x rit si bu gn d xalqdan v o sradan da dnya ictimaiyy tind n gizl dilir, orta m kt b v universitetl rd vahid Az rbaycann x rit sin rast g lm k qeyri-mmkndr. Gneyd Quzeyli soydalarla laq v mnasib tl rin qurulmas dvl t siyas ti il m hdudladrlr. Quzey il Gneyin birg er gec l ri keirm si, toy-bayramnda itirak etm si, Bakda ap olunan kitab v m tbuatn Gneyd oxunmas, Gneyli il Quzeylinin ail qurmas, azad, s rb st gedi-g lii mmkn deyil. Bir szl , fars rejimi yen d eyni mill tin arasna zireh p rd l r k r k imperiya siyas tini aparmaqdadr. Gney trkl rinin z ana dilini, milli m d niyy t v t f kkrn itirib rann daxilind qalmaa m hkum edilm si rejimin q l m verilir. Milli b db xtlik milli xob xtlik saylr, farslamaq milli s ad t hesab olunmaqdadr, yad dild oxumaq z li qism t kimi m nalandrlr. mperiyalar xalqmzn varln sarstmaq n azn, quzun f aliyy td bulunmu, bu m nfur siyas tl rini d crb cr t bliat v t viqatla p rd l y r k gzmz kl frm kd dir. rxi-f l k imperiyalar da ox yaatmr, n q d r gcl olsa da, axrda uurub dadr. T sadfi deyil ki, P hl vinin lein z v t nind iki metr yer d taplmad, Stalin allahn l n tin g ldi. Quzey Az rbaycan soveti devir r k zn mst qil dvl t qurdu, Gneyi is h l d qara dumanlar brm kd dir. S kkiz milyonluq bir xalq sovet imperiyas kimi bir n h ngd n qurtulmusa, qrx milyonluq bir xalq randan n n qurtula bilm sin?! ran rejimi bu xalqn n adi milli hquqlarn tanmaq ist mir, onu qorxu v t zyiq i risind saxlayr. Gneylil rin milli oyan v dir liinin qars btn vasit v sullarla alnmaqdadr, onlarn beyni, uru d yidirilir, h r yerd c hal t v nadanlq t bliat aparlr. Trkn milli trklk ruhunu zm k n ona n fsi- mmar , tamahkarlq ovqat alanr. Gney trknn milli t rbiy il m ul olmas, z balalarna v t np rv rlik duyularn t lqin etm si, elin -yurduna sevgi alamas, ana dilini, tarixini, d biyyat v inc s ntini yr tm si yasaqdr. rann t lim-t rbiy sistemi fars mill tilik ideyalarna saslandna gr , randa yaayan h r bir mill t kimi trk d milli t rbiy d n m hrumdur. Demokratiya v insanp rv rlik n n l rin sadiq qalmayan ran t hsil sistemi ancaq mill tl rin farslamas qid sin xidm t gost rm kd dir.
44

Buna gr dir ki, ran fars m kt bi, z mahiyy tin gr trkn milli m nafeyi v t rbiy si il daban-dabana ziddiyy t t kil etm kd dir. Ayrlq ill ri n ar-acl, qanl-qadal ill r kimi yaddan xmr v bu gn d Gneyd milli s ad timizin qarsn alm, milli birliyimiz , razi btvlymz q nim k silmidir. Yad dild oxuyub yazmaa m hkum edilmi boyk bir xalqn milli m kt bi olmad n, onun formalamas, zn d rk edib kamala atmas ox tinlikl rl zl m kd dir. Fars m kt bi trk m kt binin yerini tutduna gr , trkn ana dili dkan-bazar dilin evrilmi v dvl t t r find n bu dilin himay olunmas yox d r c sind dir. Fars mill tisi F.S fizad varlmz inkar ed r k, krd-az ri kknd n olduumuzu yazb car kir. Trkiy v Az rbaycan dvl tl rinin kimliyini m chul bir al ml balayr. Bu faist ovinist anlamaq ist mir ki, trglogiya elmi dnyann n r fli elm sah l rind n biridir, bir sra lk l rd trkologiya m rk zl ri trk xalqlarnn haqqnda d y rli elmi aradrmalar aparmaqdadr. rann mill ti ziyallar kimi dvl ti d Az rbaycan Respublikasnn yaranmasna, onun btn uurlarna, beyn lxalq al md tannmas v nfuz qazanmasna da qsqanclqla yanamaqdadr. Btn sah l rd milli dvl timiz qar ks siyas t aparr, Az rbaycann dm nl rini h r c h td n d st kl yir. Gney Az rbaycan xalqnn Az rbaycan Respublikas trafnda birl c yind n, Quzeyd n ibr t v nmun gtr r k, ayaa qalxacandan qorxur v ciddi kild narahat olmaqdadr. randa trk qar yrdul n bu mrt ce siyas t fars ovinizminin t zahrdr. Tariximizi, dilimizi, soykkmz, v t nimizi, milli l yaq t v r fimizi t hqir v t hrif ed n ovinist farslarn bu anti-b ri mnasib ti iki yz ild n artqdr ki, ara vermir. Ona gr ki, trk susur, ozn ita tkar aparr, zn yox, fars qoruyub yaatmaqla m uldur. Gney bir yana, Quzeyd d bunun t zahrl ri zn gst rm kd dir. Fars t mayll m kt bl r alr, ran ideologiyas milli ideologiyamza t sir gst rm kd , m tbuat v kitablar v t nimizd azad, s rb st yaylmaqda, radio v televiziyas h r yeri bana gtrm kd dir. ran casuslar h tta dvl t idar l rin yerl dirilm kd dir. Bu v bunun kimi "gz tl r"i Gney Az rbaycanda grm k, mahid etm k, v zini xmaq z rur t evrilm lidir. Bir mill ti ba btv avam saymaq, z doma evind c onu inkar etm k, haqqna rik xmaq, h r bir uuruna qsqanclqla yanamaq, qol-qanadn sndrmaq, heysiyy tin toxunmaq siyas tin dzm k, s br etm k tarixd n bir mill t kimi silinm y b rab rdir. dal tq zeti, 17 mart 2001
45

XALQIN BIRL Y BYK S AD TD R ki yz il yaxndr ki, torpaqlar blnb paralanm, Gneyi Quzeyin , qohum- qr bas, n sill ri biri-birinin zn h sr t qalan, nakam bir xalq yaayr. razi btvlyn itir n, torpaqlan dilim-dilim doranb h rrca qoyulan, ruhu zil n, dilini, tarixini yr nm si yasaq saylan, doma musiqisin v erin h sr t qalan bu xalq Az rbaycan trk xalqdr. Btv Az rbaycan Gney , Quzey , rana, Sovet , Erm nistana ayrlm, z tarixi ad unutdurulan, kemii anl, bu gn v g l c yi qaranlq bir m ml k t, zavall bir xalq! "Glstan" v "Trkm nay"la s ad t gn i snm, fars il rus sar tind inl y n, iki sr azadlq v istiqlaliyy t yolunda zil n, dyb-arpan, qurbanlar ver n nisgilli bir torpaq! Yaxas yadlar lind qalan, "Glstan" v "Trkm nay"a imza qoymayan, fars il rusun tik -tik , doram-doram paralayb satd b db xt V t nim!... XXI yzillik imperiyalarn dalmas, sklm si kimi yadda qalacaq, onlarn sni razi btvly mill tl rin nifr t v q z bi nnd yerl -yeksan olacaq. Artq P hl vi v Stalin x l fl ri imperiyalar yaatmaa qadir deyil! "Trkm nay" hquqi qvv sini oxdan itirib, bu gn tarixin bu m nfur cinay t aktn y t aktn zor il qoruyub saxlamaq qeyri-mmkndr. Az rbaycan trknn imza atmad "s n d" fars il rusun imzalayb, t sdiq etm sinin mr tk nib, rus-sovet bunu baa d r k kildi, daha dorusu, kindirildi, nvb ranndr. Bunu bir xalq t l b etmir, tarix, zaman t l b etm kd dir, bu, insanlq tarixinin hkmdr. Demokratik dnyada insan hququ, mill tl rin taleyi mumdnya m s l sin evrilmidir. Gney Az rbaycann istiqlaliyy ti m s l si d demokratik dnya siyas tinin t rkib hiss sidir. Bu gn btn dnya ahiddir ki, Gney Az rbaycanda 40 milyonluq bir xalqn milli hquqlar yox d r c sind dir. Byk bir mill t zorla farsladrlr, milli haqlardan m hrum edilm kd , haqq s si boulmaqda v z doma v t nind kl , girov v ziyy tind yaamaqdadr. z v t nind dilsiz, hquqsuz yaamaq, h r gn milli l yaq t v r finin alaldlmas il zl m k, milli t hqir v t zyiql r m ruz qalmaq Az rbaycan trknn qara taleyin yazlmdr. ki yz ildir ki, ana v t nimizin gyl rind vsal gn i snmdr, ayrlq d rdi km kd n insanlar vaxtndan vv l qocalr, d rd l md n doma yurdu t rk ed r k dalr. z xoluu il yox, dm n t r find n qovulub xarlr, mharib v mharib siz doma yuvasndan uzaqla46

drlr. H m d faci budur ki, ged n bir daha qayda bilmir, ged nin yerind g lib oturan is ya dm ndir. Bel likl d byk v t nimiz iki srdirki, kiilir, sarslr, rd mli, hn rli oullarn itirir, yurd-yuvas viran y evrilir, ocaqlar sndrlr, h m xaricd n, h m d daxild n z rb l r alr. d n d , ddan da eyni z rb l r yeyir v t biidir ki, dm n d , h d f d , vuran da, vurulan da b llidir. B lli olmayan birc n vaxt ayaa qalxb mt kkil mbariz aparmamzdr. Buna gr dir ki, Az rbaycan trk iki yz ildir ki, birl bilmir, Gneyli-Quzeyli vahid c bh d dymr v bunun n d m lubiyy tl r dzr. Dnya erm nil ri Qarabada birg vuruurdu, dnyann btn lk l rind n erm nil r lind sifah Qarabaa axb g lirdi. Qrx milyonluq qan qardamz Gneyli is milli faci miz yas saxlayrd. ki sr bir yerd mt kkil kild mbariz aparmayan, birl m y n, acizlik gst r n, dm n qarsndan qorxub kil n bir xalqn torpan, dilini, zn, szn itirm si, z yurdundan qovulmas, riyib yoxa xmas t biidir, z m l v f aliyy tinin b hr sidir. H mr y, h mfikir, h mm sl k olan xalq xob xtdir, qadirdir, gcl v yenilm zdir, bel xalqlar dnyada a gnd yaamaqdadr, onlar paralayb zm k, ritm k qeyri-mmkndr. zil n, baslan xalqlar is milli ovqat z if olan, milli ideallar trafnda birl bil m y n xalqlardr, z milli t rbiy si il z m ul olmayan mill tl rdir. nki milli t rbiy - milli birliyin beiyi, zl v t m lidir. Balalarnn beiyi banda, m kt bind yalarn oturduu birxalqn oyan, h mr ylik gst rm si, lbir, dilbir f aliyy ti ox tin v alasmazdr. Quzeyd rus, Gneyd fars t rbiy si ill rl trklk ruhunu beiyind bomu v Gneyd bu gn d bomaqdadr. Gneyd fars t hsil v t rbiy m kt bl ri "trkix r" m n viyyat alayr, trk cocuunun ruhunu d yidirir, milli m nsubiyy t v l yaq ti z rin qara l k salr. Bu antitrk m kt bl rind trk balalar dnyan, dnya dill ri v tarixini yr nir, znd n baqa, h tta trk adn km k burada yasaq saylr, trk adn damaq, trk olduunu dilin g tirib onun kemii v g l c yi il maraqlanmaq rana x yan t (oxu: farsa x yan t) kimi d y rl ndirilir. Trk olu trk olduunu q ti kild danmal, zn Gney Az rbaycanl yox, iranl saymaldr. n yax halda ms lman olduunu etiraf etm lidir. V ssalam. Bel bir t rbiy m kt bi ke n trkn birl m si, milli ovqat qazanmas mt kkil f aliyy t gst rm si ox tindir. Milli olmayan t hsil sasnda manqurtlar, dnkl r yetiir, z xalq v v t ninin qeyr tini km y n nadanlar, cahill r ordusu formalar, m s l ni, qid si qarnnda olan tamahkarlar, n fsi- mmar sirl ri meydana g lir.
47

Gneyli bac-qardalarmz milli ana dilind olan t hsil , milli t limt rbiy y mhtac qaldqlarna gr , onlarda milli intibah v oyan da g r yinc ba qaldrmr. Ana dili n q d r ki, milli t hsil dilin evrilm yib, Gneyin milli t b ddlat l ng ged c kdir. ran fars rejiminin m qs d v m ram da el budur. ran rejimi bilir ki, trk m kt bl rinin almas farsladrmaya ar z rb , halinin yarsndan oxunun trkc oxumas dem kdir. Rus il fars Araz bir z ncir kimi xalqmzn belin balamd. Bu sar t z nciri Quzeyd bir r-bir r qrlb dadld, paraland, rus soldat s rh dl rimizd n qovuldu. iki sr gll sini xalqmzn z rin tulayb duran soldatn dalnca bir qara da atld, onun yerini Mst qil Az rbaycan sg ri tutdu. Bununla da bal qaplarn biri ald, ikinci qapn amaq n is fars s rbaz s rh dl rimizi t rk etm li, qovularaq z yerini bu torpan z li v b di sahibin , onun anl sg rin verm k zorunda qalmasdr. Bir mill tin h mr ylik v birlik irad si sni, saxta s rh dl rd n ke r k z z m tini sbuta atdrmal, dm nin stn qartal kimi gmaldr. kinci bir yol grnr, "donuz bostandan xoluqla xmaz". Byk bir xalqn belin , qollarna sarnan sar t, kl lik z nciri milli qeyr t, milli himm tl alacaq, bu gn biz gr c yik... Blnb paralanm V t n iki yz ildir ki, btvl bilmir. nki qar dm n t kc Araz sahi rind deyil, arzu v dnc l rimizd d s rh dl r qurub paralamaa alr. Rus zlm v rind n qurtulduq, fars fitn -f sad is gn-gnd n tyan etm kd , z yurdumuzda, evimizin iind d z h r yadrmaqdadr. Molla rejimi Gneyl kifay tl nm y r k Quzeyi d z t siri altna salmaa alr, t xribatlar v casuslar respublikamzda b k l r qurur, r fsiz v zif l rini r fl yerin yetirir. Bir xalqn birlik sevincini lind n alan, onu b db xtlik v msib tl r srkl y n bu qvv l r Gney il Quzeyd ilk nc qorxu, vahim yaradr, q tl, lm v qar td n kinmirl r. Rusun da, erm ni v farsn da sevinc m nb yi trkn faci sidir, trk nifr t v dav t ovqat dm n qvv l ri birl dirir. Dm nin trk il dm niliyi, onlarn v hd t v mt kkilliyi Az rbaycann tarixi faci si il n tic l nmi sas amildir. ki imperiyann dm n mvqeyi il bal olaraq Gney il Quzey Az rbaycan ran v Rusiya Az rbaycanlarna evrilmidir. Quzey il Gney adlarn il tm y r smi qadaa qoyulmudu, V t nimizin qtbl ri dm n meyar v ls il adlanrd. Az rbaycann tarixi qtbl ri, s rh dl ri il x rit sini hazrlayb z xarmaq siyasi t xribat kimi m nalandrlrd. Dm n etiqad v t l bin gr Az rbaycann Quzeyi,
48

Gneyi, Dou v Bats bilinm m li, anlalmamal, onun sahibi olan xalqdan daim gizli v qapal saxlanmaldr... Quzey il Gneyimizi s hv salan ran siyas ti el bilirl r ki, respublikamz rann h r hans bir ostandr v tariximizd n dananda da ondan mtl q icaz almalyq. Tariximizi saxtaladran "imperiya aliml ri" el baa drl r ki, Az rbaycan el Arazdan imalda olan kiik bir riz d n ibar tdir v Az rbaycan daima iki yer blnb paralanm v ziyy td olmaldr. Guya ki, he zaman btv Az rbaycan mvcud olmamdr, h tta Gney il Quzey trkl ri ayr-ayr xalq kimi q l m verilir. Btv Az rbaycan x rit sinin dn n d , bu gn d mvcud olmamas, hazrlanb apdan buraxlmamas, d rslikl r salnmamas, xalqdan gizl dilm si d dm n qid sinin n tic sidir. Orta v ali m kt bl rd Aqoyunlu, Qaraqoyunlu, S f vi, far, Qacar slal l rind n, onlarn hakimiyy tind n danmaq olar, ancaq h min dvrl r mvcud olan Byk Az rbaycan x rit sind n b hs amaq, onu ortaya qoyub yaymaq bird n "xeyirxah qonular"n r fin toxunar dey yolverilm zdir. mperiya siyas til ri razi btvlymz q nim k sils l r d , P hl vi v Stalinin li il s ad t gn imiz sns d , Quzey Az rbaycan mst qil dvl t evrildi v gn-gnd n d t r qqi v yks lm kd dir. Quzey Az rbaycan xalqnn t crb si t biidir ki, Gney n rn k rolunu oynayacaq, ilham v gv nc m nb yin evril c k. Quzeyin m tinliyi, mt kkil birliyi, zm v irad si Gney ell rind z t sirini dourmaqdadr. nanrq ki, Gneyd soydalarmz da daha q tiyy tli, zmkar, irad li, mbariz v barmazdr. lli ild d f inqilab edib ayaa qalxan Gney trkl ri bu gn d kl lik z ncirini qrb datmaq arzusu il yaayr, t kilatlanr, milli ovqat il tufanqaba sakitliyi pozmaq eqi il rpnmaqdadr. Ayrlq ill rind T briz dar aaclar me sin , Baknn neft quyular is insan m zarlna evrilmidi. Soydalarmz dara kilir, Sibir buzlaqlarna salnr, X z r d nizi adalarnda diri-diri quyulara tklrd. Quzeyd d , Gneyd d iki imperiya soyqrm siyas ti aparrd. Onlarn xalqmza mnasib ti bir-birind n seilmirdi, ksin , bir-birin d st k verib arxa dururdu. Bu gn d h min mrt ce siyas t var qvv si il yaamaqda, z r zil n n l rini davam etdirm kd dir. Dm nin Az rbaycan trkn mnasib ti d yiilm zdir. Bu da t sadfi deyil ki, Qaraba faci si t kc erm ninin yox, rus il farsn birc plandr. nki onlarn h r n birlik v istiqlaliyy timizin barmaz dm nidir. Torpaqlarmz blb qar t etm kd h r mt r k f aliyy t gst rir, rus il farsn Qarabada erm ni ordusuna yardm gst rm si, onu silah v
49

rzaqla t min etm si, t cavzkar Erm nistan maddi v m n vi c h td n d st kl m si, Az rbaycan n min bir ng ll r tr tm si yersiz sayla bilm z. rtica ill rind Quzey sovetin, Gney farsn ata malna evrilmidi. Bu gn d Gney fars sar t boyunduruunu damaqdadr. Savak il "KQB" bir mill tin oullarn d yirman dann altnda d n kimi ydrd, kln gy sovururdu. H r ikisinin m qs di trkn kkn k sib torpana sahib durmaq idi. V t n oullar trk casusu, firq i, demokrat v s. adlarla r v bhtanlara m ruz qalm v qalmaqdadr. B r idrakna smayan c za sullar t tbiq olunurdu v bu gn d bunlar Ana V t nin Gneyind kinm d n-usanmadan t tbiq olunmaqdadr. nsan haqq v hququnun tapdalanmas artq n n klini almdr. Buna etiraz ed n insanlar is qayiban kild yoxa xr, onlarn izi-tozunu da gr n taplmr. Rejimin c za, q za sullar, lm t hlk si harada yaamasndan asl olmayaraq, soydalarmzn bann stn k sib yaxalayr, ox amansz v zalmdr... 31 dekabr 1989-cu il tarixi uzun ill rin ayrlna son qoydu v bununla yaddalarda b dil di. Bir gnlk vsal gn i ayrlq buzlarn ritdi, bir mill tin h mr ylik v birliyinin t sdiqi v ifad si kimi s sl ndi. Milli hicrann, ayrlq d rdinin sona atacana z min yaratd, xalqlarn bir-birin qovuaca gnl rin yaxnladn gst rdi, sbuta atdrd. Gneyli il Quzeyli bac-qardalarn, doma ell rin qarsnda imperiya nk rl ri deyil, Arazn mavi sular dayanmd. kilikd n, ayrlq v hicrandan s r- lam t qalmamd. H r iki sahil vsal n m si oxuyub adlanrd, sevinc v f r hd n ab-dard... H r iki sahild s rbaz il soldat bu ibr tamiz m nz r ni soyuqqanlqla seyr edib, d rd dalmd. Zamann hkmn el bil ki, onlar da anlamaa balamd. ki imperiyann bir gnlk azadl onlara da q ri b grnrd. Az rbaycan trknn yeni bir bayram Araz sahill rind bax bel c dayand, xalq s lahiyy ti qazand, ger kl di. Sanki ulu Tanrnn z bu h mr yliyi nmayi etdirib bayramla b dil dirm kd n tr soydalarmz Araz sahill rin toplamd. Allah bir gnlk gr bir grk kimi, xo bir ovqat rn yi kimi taleyimiz yazd, b xtimizi snaa kdi, milli birlik eqimizi bir daha imtahandan keirdi. lahinin snandan za, alnaq xdq, birliy , s daq t , hd -peymana knl verdik, g l c yimiz and idik. Zarafat deyil, ilk d f Arazn idi ki, sahill rin q d m qoyurduq, ilk d f idi ki, Arazn suyunu iirdik, bu q d r Gneyli bac-qardamzla grm k s ad ti biz n sib olmudu.
50

Araz grl ri Btv Az rbaycanda ks-s da dourdu, h r t r f bu xo x b r yayld, Quzeyli Gneyli trk ell ri bu gn f r hl qarlad. ki yz ild birc gr gn xalqn taleyin yazlmd, iki imperiya "byk m rh m t" gst rmidi. Zlm il ayrlan, qan il doyrulan Araz vsal grn sanki layla alrd, mavi sulara ilk d f idi ki, vsal n m si oxuyurdu. Gr g l n insanlar ayrl salanlara l n tl r yadrr, z g l c k taleyini dnrd. Araz ayrlq ay s lahiyy tini z z rind n ataraq, vsal ayna evrildi, domalarn gr yeri kimi yadda qald. Sevincd n axan gz yalar Arazn sularna qarmd. Gr g l nl r bir daha anlad ki, dnyada xalqn birliyind n byk s ad t yoxdur. Olaylar q zeti, 31 dekabr 2002- 2 yanvar 2003

51

GLSTANTRKM NAYDAN BALAYAN AYRILIQ H r iki mqavil tarixi-hquqi qvv sini 85 il vv l bitirib. ki yz il bundan nc Az rbaycann durumu grnm mi d r c d pisl m y balad. Bunun bir s b bi lk l rin xanlqlara blnm si, bir s b bi d Rusiya il rann bundan istifad ed r k lk miz qar t xribat v istila siyas t yeritm sind n ir li g lirdi.Rusiya il rann Az rbaycan blm k stnd sava ara vermirdi. Xanlqlar bir-bir iala m ruz qalr, torpaqlarmz imperiya nk rl rinin arasnda ata mal kimi blnrd. Torpan sahibi olan xalqn qan axdlrd, milli ovqat v birliyin olmamas qar dm n ilham verirdi. Daxili kim v qardurmalar xarici t xribata aq-akar yol ard, kiik yal t svd l m v qovalar faci mizin zln qoymudu. Paralana-paralana ged n lk nin babil nl ri, xalqlar bu b la v msib tl rin ger k mahiyy tini baa d r k x yolu tapa bilmirdil r. Blnb paralanma iddialar t kc razinin tik -tik doranmas il bitmirdi. Fikirl rd , maraqlarda ayrlq v ziddiyy tl rin ba alb getm si milli ovqat ldrrd. V t n v xalq sevgisini nadanlq v c hal t duyular klg l midi, n fs v tamah srin evrilm k ktl vil midi. Rusiya v ran saraylarndan gnd ril n h diyy l r gzl ri qamadraraq yoldan xarrd. Qeyri-adi m n vi-psixoloji durum, satqnlq v riyakarlqlar, ayr-ayr hakimiyy t h risl rinin imperiya saraylarndan ba almas, qaparxas svd l m l r Az rbaycann blnb satlmasna g tirib xarrd... "Glstan" (18 3) v "Trkm nay" (1828) mqavil l ri il Rusiya v ran Az rbaycan z aralarnda bl r k tarixi faci miz imza atdlar. Araz ay s rh d olmaqla Az rbaycan zlm il ayrld. 12 oktyabr 1813-c ild Qaraban Glstan k ndind Rusiya il ran arasnda balanan mqavil on bir madd d n ibar tdir v mqavil N.Rtiev il Mirz H s n xan t r find n imzalanmdr. 10 fevral 1828ci ild is Gney Az rbaycann Trkm nay k ndind I.Paskevi il Abbas Mirz "Trkm nay" mqavil sini balayaraq v t nimizin paralanmasna bir daha imza atd. yirmi alt madd d n ibar t olan bu t xribat v saxta mqavil il h r iki dvl t Az rbaycana qar z dm n mnasib ti v t cavzkarlq siyas tini bir daha akara xard. "Glstan" il "Trkm nay" mqavil sinin h r madd si qanla yazlm t xribat aktdr. Dm nl rimiz t r find n balanlm bu
52

imperiya mqavil l rin z xalqmzn imzas ehtiyac grlm midir. V t nimizi z aralarnda blm k urunda vuruub arpan dm nl r bu saxta mqavil l rin rtl rini iki yz il yaxndr ki, qoruyub saxlayr, qanl caynan kmirdi. Rus ar il ran ahnn adndan balanan mqavil l rin mdd ti, hquqi qvv si 90 il n n z rd tutulmudu. ran is onlar b di, qeyri-m yy n mdd t balanm mqavil kimi q bul ed r k, z yanl v mrt ce iddiasndan l gtrm k ist mir. ran rejimi n z r almaldr ki, rxi-f l k bu gn baqa sayaq dvr etm kd dir, ar v ahlarn n z, n d varisl ri hakimi-mtl q deyil. Onlarn zl ri kimi baladqlar mqavil l r d artq ldr, zaman bsbtn d yimi, yenil mi, imperiya xlyalarnn s si k silmidir. Taxt sahibl rinin hakimiyy ti b di olmad kimi onlardan yadigar qalan mqavil l r d b di sayla bilm z. Zaman hkmn vermidir. Quzey Az rbaycan rus v sovet sar tind n qurtularaq istiqlaliyy t qazanm, z milli dvl tini quraraq azadla xmdr. T biidir ki, Rusiya bu gn "Glstan" v "Trkm nay" mqavil l rind n l kmi v doru olaraq rus arlarnn iddialarn ks etdir n s n dl ri yaatmr v yaatmaa qabil v haql deyil. Bunun ksin olaraq, Gney Az rbaycan tarixi torpaqlarmzn bed bir hiss si h l d ran sar tind dir. "Glstan" il "Trkm nay"n saxta v hquqi qvv sini itirmi madd l ri is he bir sas olmadan yen d Gney Az rbaycanda hkm srm kd v btvl m yimiz ciddi ng l tr tm kd dir. Halbuki mqavil l rin rtl rin gr 85 il nc onlar tarixi-hquqi qvv sini itirmi v bu gn d he bir hquqi d y r malik deyil. ran molla rejiminin ahlq n n v siyasi mvqeyini qoruyub saxlamas, zor il yaatmas he bir m ntiq smr. Tarixi cinay tkarlq nmun si olan "Glstan" il "Trkm nay"n randa qorunub saxlanmas ahlq il islam rejimi arasnda Az rbaycan xalqnn taleyin mnasib td he bir f rqi olmadn gst rir. Qani n, mill tl rin hquqlarn tapdalayan ahlarn mrt ce siyas ti il islam rejimi olan bir dvl tin siyas ti st-st dm m lidir. Demokratik b riyy t tarixin bu s hvl rini oxdan islah ed r k yeni mt r qqi bir yol tutmu, tarixin qara l k l rini z z rind n silib atmdr. Mill tl rin btvl m si v birl m sin mane olmaq antib ri siyas tdir, h m d Allahn irad sin qar xmaq dem kdir. Bir mill tin vsala atmasna, qohum- qr balarn arzusuna yetm sin rait yaratmaq mq dd s islam dinimizin qanunlarna m l etm yin t zahrdr. Quzey il Gney Az rbaycan xalqnn birl m si
53

Uca Tanrnn ms lmanlara b x etdiyi mq dd s qanun v k lamlara hrm t v ehtiram lam tidir. Saxta, birt r fli mqavil l r sasnda iki imperiya arasnda olan s rh dl r m yy nl dirilmidi. Ancaq bu imperiyann biri- Rusiya dald n, s rh dl ri d dalm v lk mizd n ox uzaqlara dmdr. Rusiyann f th etdiyi torpaqlarmz z sahibin qaytarlm v bel likl d mqavil l ri balayan dvl tl rd n biri z imperiya siyas ti v iddiasndan l gtrm k zorunda qalmdr. Mqavil ni balayan t r fl rd n birinin tarixin arxivin verilm si, o biri t r fin is yerl yeksan olmas h min c f ngiyyat s n dl rin stnd n qara x tt kmi, imzalar batil olmu, alszlq, hegemonluq t zahr olan madd l r ryb sradan xmdr. ran rejiminin ah v arn mqavil l rin bu q d r say gst rm si qani n c lladlarn ruhuna hrm t deyilmi?! ar v ah nk rl rinin qeyri-qanuni imzalar yaamaa v yaadlmaa s lahiyy tli sayla bilm z. Bu x yan t v cinay t aktlar qiyam t gnn q d r n z rd tutulmamdr, aalar! arn imzasndan x l fl r l gtrdy kimi, ahn qanl imzasndan da z davamlarnn bird f lik l km si XXI yzilliyin t l bi, ada dnyann hkmdr. Zamann hkm-f rman n q d r tez, vaxtnda ira olunsa, h yata kes bir o q d r m qs d uyun v faydaldr. Artq oxdan smkl ri bel rm ahlarn n n v siyas ti ada dnyada he bir dvl t n rn k rolunu oynaya bilm z. ran siyas til ri n dnr, onlar babalarnm yolunu tutmaq ist yirl r?! Gecdir, karvan tb keib, artq f l k baqa bir hava almaqdadr. Qanla yazlm mqavil l rd n imtina ed r k, Gney Az rbaycana azadlq verm k zorundasnz. Sovetl r vaxtil ar mqavil l rind n imtina etdiyi kimi, siz d dal t v alla z mnasib tinizi bildirm lisiniz. ahlarn balad mqavil l ri ahlq suli-idar sin son qoyan islam rejiminin qvv d saxlamas islam dnc si v etiqadna r f g tirmir. Ol tarix h yat verib yaatmaq he k s n sib olmamdr. Ms lman bayra qaldran bir rejimin ahlq cildind n tamamil qurtulub xmas mt r qqi bir hadis dir. Ms lman humanizmi v demokratiyas v zsiz bir allah nem tidir, onun q dir-qiym tini bilib yaatmaq h r bir ms lmann mq dd s borcudur. nsan q nimi olan ahlarn antib ri dnc t rzi, idar sulu, ms lman etiqad, inam y imanna yabandr. ada rann r f v hr ti "Glstan" v Trkm nay"la bir araya smr. Qanla yazlm mqavil l r "ms lman ms lmann qardadr" qid si il uzlamr. T biidir ki, ms lman ms lmann h m d milli
54

hquqlarna, soykkn , dilin , tarixin , ad t- n n sin say il yanamaldr. Mq dd s Quranmzdan g l n iql fikirl r dvl t siyas tin , onun ms lman xalqlarna mnasib tin d t sirsiz qalmamaldr. al rus ordusu torpamzdan kilib getdi, ms lman qardamz is xb getmir, yen d iallq xlyas il yaayaraq, milli hquqlarmz tanmaq ist mir. Ms lman ms lmana bel mi qardalq ed r?! "Glstan"n beinci madd sind deyilir ki, X z r d nizind h rbi g mil rin zm si ixtiyarat ancaq Rusiyaya verilir. Dem li, ran t r finin buna ixtiyar atmr. ran bu gn mqavil nin h min t l bin t biidir ki, m l etmir. Daha dorusu, mqavil nin rtl rini pozur. Rusiya il balad sonrak mqavil l r sasnda bu dal tsiz rti z xeyrin d yidirmidir. Bel olan sur td Az rbaycann da "Glstan" v "Trkm nay" mqavil l rind n imtina etm k haqq var. Az rbaycan xalq bu gn khn lmi, hquqi s lahiyy t v qvv sini itirmi mqavil l rin rtl rin m l etm y borclu deyil ran btv Az rbaycanla bal h r hans mqavil ni Az rbaycan Respublikas il balamal, lli milyonluq xalqn yegan dvl tini vahid Az rbaycann tam s lahiyy tli varisi kimi q bul etm lidir. Habel , "Glstan" il "Trkm nay" mqavil l rinin qvv d n dm sini elan etm y , tarixi h qiq t v dal ti b rpa etm y borcludur. Mqavil l rin rtl rinin birt r fli qaydada zor il h yata keirilm si beyn lxalq hquq norma v prinsipl rin pozulmas v byk bir xalqn milli hquqlarna t cavz etm k dem kdir. Mqavil ni balayan v bu gn tamam baqa t r fin mvqeyi iran n d rn y evrilm li v ondan sasl n tic xarmaldr. Vaxt kemi, qvv sini itirmi t l bl r artq ciddi saylmr, dnya xalqlar, demokratik ictimaiyy t bel mqavil oyunlar il imperiyalarn mrn uzatmaa, nfuzunu, f th olunmu razisini qoruyub saxlamaa inanmr. Mqavil balayan iki t r fd n biri z iddiasndan l kmis , dig rinin israr etm si yersizdir. ada dnyada qeyri-qanuni t l b, t cavz haqq qazandrmaq t crb si, f th v iallarn b dil dirilm si sulu qorxulu v iyr nc bir siyas tdir. Dnya mharib l rinin tarixi t sdiq edir ki, vuruan t r fl rin mqavil l rind n ir li g l n fatehlik v t cavzkarlq aktlar m yy n zamandan sonra z hquqi d y rini itirmi, xalqlar z ist yin qovumudur. Tarix qiyam t gnn q d r balanm mqavil , s n d tanmr. Dnya mharib l ri t crb si buna yani sbutdur. ran il Rusiya Az rbaycan b di blm k s lahiyy tini z z rin gtrm mi v gtr d bilm zdi. Az rbaycan blb paralayan mqavil l rin bu gn etibarl saylmas bir mill tin milli
55

varln inkar etm k dem kdir, milli hquqlar v haqqna t cavzn n dzlm z nmun sidir. Bel bir s lahiyy t he bir dvl t verilm midir. Dm nilik v fatehliyin d z mdd ti, s rh ddi v ls var. Ne ne byk dvl tl r kiik xalqlar azad edib, t cavzkarlq siyas tl rind n bird f lik imtina edib. Xalqlarn azad olmas tarixi z rur tdir. Mill tl r azadlq verm y n rejiml rin kb dalmas labddr. Bu gn "Glstan" v "Trkm nay" sri deyil. Onlarn he bir madd v rti d hquqi qvv sini saxlamr. Bu qondarma mqavil l rd n qalan is amma blnm, ayrlm, yaral Az rbaycandr. Batil, l mqavil l r d Az rbaycann paralanm v ziyy td qalmasna km k etm k gcnd deyil. Bir halda ki bel dir, onda ran rejimi n yi dnr, n n bu mqavil l rd n imtina etm m lidir?! ki mqavil d 37 madd nin hams z tarixi s lahiyy tl rini itirib, arxiv verilmis , onlara imza atan dvl tl r yaamrsa, onlarn h tta varisl rinin izi-tozu qalmrsa, v t nimizin Quzeyi istiqbala qovumusa, daha n yi gzl yir v nly gzl yirsiniz?! lli milyonluq Az rbaycan trk "Glstan" v "Trkm nay"la b di yol getm y c k. Btvl c k, birl c k, z arzu v dil kl rin qovuacaq. Savalandan doan azadlq gn i Byk Az rbaycana iq sar, q lbl ri, urlar iqlandrr. Kim bu gn in qarsn almaq ist s yanb yaxlacaq. nki Savalan gn i son mid v p nahmzdr. Olaylar q zeti, 11-12 fevral 2003

56

BAB K QALASI QARTAL YUVASI Bab k qalas-Az rbaycan trkl rinin min il bundan nc yaratd azadlq v istiqlaliyy t qalasdr. Ulu trkn skid n b ri tapnd yurd yeri, tarixl r yadigar, ba buludlara d y n xrr mil r m b didir. H r il Gneyli soydalarmz q dim qalann ziyar tin ktl vi xalq yr keirir, z alp- r nlik tarixini xatrlayr, fsan vi q hr man Bab ki yada salb tarixi bahadrlq n n l rini yaadr. Bir mill tin z din-imanna, milli n n v m n vi d y rl rin tapnmas onun kamillik zirv si, zn d rk edib d y rl ndirm si dem kdir. Bu yolu tutan h r hans bir xalqm kl -qul h yatn yaamas, yad t sirl r db rim si, tarix s hn sind n silinib getm si alasmaz bir idir. zn tapman bir mill tin z yaralarm baa db n tic xarmas, yks k bir irad nmayi etdirm si, meydana birg xmaq imkanlarm d rk etm si yeni bir amal v dnyabaxn balancdr. Bir mill tin zn , z tarixin , z iman v m sl kin tapnmas onun yetginliyi, z gcn gv nib kamala atmas dem kdir. z milli d y rl rini, maraq v ideyalarn yks k tutub qiym tl ndirm yi bir z rur t kimi baa d n bir xalqn gz llik ve sar td n qurtularaq yeni bir h yat qurmas, milli dvl tini qurub z bayra altnda yaamas ger kliy evrilir. Milli zlm v sar t altnda inl y n Gneyli bac-qardalarmza tarix bu gn yeni v v zsiz bir ans verib v onlar Az rbaycann yaralarna lac etm k n birg yr v t bbsl r s sl m kd dir. Gneyli soydalarmzn B zz qalasna yr-qrx milyonluq bir xalqn azadlq v istiqlaliyy t yr, oyanan dnc v z kasnn btn dnyaya s s salan ks-s dasdr. Bir mill tin zn dn, qulnk rilik h yat v psixologiyasna qar etiraz s sidir. Min il zg l r alayan, yadlara s cd v p r sti ed n, Iran adl lk ni z yenilm z hn ri v ca ti il qoruyub saxlayan bir xalqn zn qayd, milli duyu v dnc l rinin ifad sidir. Min il yadlarn q bri banda alayb gz ya tk n bir xalqn bu gn z m rdlik, igidlik r mzi olan Bab kin unudulmu, yiy siz yurdunu anmasdr; Bab k v xrr mil rl ideya birliyi v h mr yliyinin, domalq v qardalnn t c ssmdr. Zlm v zalma qar lm-dirim dyn gir n Bab kin qeyr t and, v t n v xalq amal urunda dyl r atlmas bu gn d onun varisl ri n ilham v rn k m nb yidir. zn qaydan, zn tapnan trk ikiqat gcldr, ucalardan ucadr, z m tli, m rur v yenilm zdir. Bu gnn ger k durumu gst rir ki, trk zn , z taleyin gn alayr. Bab k qalasna yr il
57

yeni mst qil v demokrat bir dvl t qurmaq, mst qil Gney Az rbaycan Demokratik Respublikas ideyasm ger kl dirm k zmind dir. Bab k qalasna yks l n xalq milli oyan v intibahnn zirv l rin yks lm kd dir. Bab k qalasndan yks lib, gyl r ucalan bir mill tin m rur hayqrt v n r si srl r boyu yuxuya dalb yatm r kl r od salacaq, soydalarmz h r k t v f aliyy t s sl y c k, milli ur v dnc l r qol-qanad ver c k. Birg f aliyy t v milli mt kkillik amili, onun azadlq v istiqlaliyy t bayra gyl r yks ldil c k. Bab k qalas-hn r zirv si, milli dy v mcadil l rin beiyi kimi xalqmz h r k t v f aiiyy t , zmkarlq v himm t gst rm y s sl yir. Bu yrd insanlar dalarn zirv sin yks lm y vadar ed n xalq v v t n namusudur, milli borc v heysiyy tdir. Bu milli yr t sdiq edir ki, Gneyli soydalarmzn dnc v inam, arzu v ist yi Gn kimi iq saaraq z milli m zmun v d y ri il seilir. mummilli, mumAz rbaycan yr xalqn z doma arzu v ist yind n, milli maraq y m nafeyind n doub rs y g lib. stiqlal yr ana v t n , doma yurda b sl n n sonsuz bir sevginin dil ab parlamasdr, milli ist k v dil kl rin v t n gyl rind Gn kimi iq samasdr. Qartal yuvasna snmaq-ana v t n snmaq t crb si kimi m nal v ibr tamizdir. Onun m ntiqi-f ls fi m nas, siyasi-milli mahiyy ti ox d rin, midverici v d y rlidir. B zz qalasnn timsalnda xalq znn dalam v yadlam tarixini axtararaq, g l c yini soraqlayr, m n vi-milli qida qaynan taparaq g l c k taleyini dnr. al, qani n dm nl barmayan mdrik, rd mli babamz Bab kin anl yurduna dn-onun tarixini yenid n yaatmaq n n sinin r mzidir. Ger kd n d , bu xalq yr xalqn z kimi z m tli v qarsalnmaz bir h r katdr, xalq birliyi v gcnn, xalq irad si v ruhunun dm n gz dadr. M n vi-milli ehtiyac geni ictimaiyy ti dalarn zirv sin qalxb dnm y , ucalq v domalq r mzi olan zirv l rd , dm n gznd n uzaq gu l rd dnb-danmaa g tirib xarb. Tarixl r ahidi Bab k qalasna yr ucalq, yenilm zlik v oyan r mzi olduuna gr , m hz burada milli h qiq tl r z l nib z xacaq, zirv l rd n zirv l r s sl n c k, nginlikl rd qanad alacaq, D rb ndd n H m dana q d r yaylaraq milli s f rb rliy , milli h mr yliy t kan ver c k. Ayaa qalx ulu trk, zn gst r, anl tarixin yeni-yeni s hif l r yaz, azadlq v istiqlaliyy t dastanlarn yarat, dnya qarsnda z qadir gcn gst r. Bab k qalas s ni duyub dnm y , torpana sahib xmaa, d rdl rin nicat tapmaa, z
58

h yatn yaamaa arr. Trkn alaldlm, t zyiq v t hqirl r urayan m nlik v r fini uca tutma mq dd s milli borc v v zif kimi qarna qoymaqdadr. Artq milli m nafe v maraqlar urunda bu mbariz mumxalq xarakteri dayaraq, milyonlarla insann arzu v ist yin evrilir. Bab k qalasna yr adi bir g zinti, t n zzh v yl nc deyil. Bu yr oxdan gzl nil n, ill rl h sr tini kdiyimiz siyasi-milli bir yrdr. He bir zlm v sar tl barmayan bir mill tin haqqa qovumas, hrr v azadlq himni, etiraz v syan n r sidir. Qartal yuvas gizli qalm milli dnc l rin ilham qayna kimi hamn c zb ed r k ovsunlayr, azadlq m b di kimi yeni-yeni yrl r d v tdir. Milli duyu v dnc l rin Bab k qalasnda i kl nib qanad alaraq, lal da-d r l rd ks-s da verm si, qranit dalara bel t sirsiz qalmamas Gney Az rbaycann mst qillik v azadlnn anl tarixidir. Min il gzl diyimiz, arzu v intizarnda olduumuz Bab k ruhuna qovumamz, Bab kl birg dyl r , qid v m sl k mbariz sin balamamzdr. Ibr t gzgs olan Bab k tarixi - ada v t nimizin ibr t gzgsdr, bu gzgd n min il rzind yadlamamzn, milli inam v ruhumuza tapnmamamzn f lak t v msib tl ri aydn grnm kd dir. n n mlisi odur ki, Gneyli trk bu gn z yaral yurduna sahib xmaq, onun halna yanmaq irad sini nmayi etdirm kl milli varln t sdiql yir, demokratik, mt r qqi dnya ictimaiyy tini zn c lb edir. Bu milli duyu v dnc l rin m hz Bab k qalasndan bir ildrm kimi axmas, gy gurultusu kimi ks-s da dourmas tarixi dm nl rimizin canna od salr. Bu gn Gney Az rbaycann ban artq dini xlyalarla, c hal t v fanatizml idar edib m ul etm k, milli d y rl rd n ayr salb m n n sarstmaq, milli mqavim t gcn z ifl tm k ran rejimi oxunun daa d yib qrlmasdr. Gney Az rbaycann ayaa qalxb cism n v m n n Bab k qalas v Bab k h qiq tin yks lib h r k t g lm si, zn tapnb milli yr knl verm si, axtard h qiq tl ri Bab k yurdunda tapb k f etm si, dalarn n uca zirv sind n xaraba qalm lk sin n z r salb Bab kin qeyr t qlncn lin almas szn byk v yeni m nasnda m ml k timizin anl bir tarixinin t krarolunmaz bir salnam sidir. Byk yr h r kat gst rir ki, Gneyli soydalarmzn ruhu, irad si sarslmazdr, onun min illik inam v qid sini pozub d yidirm k, m hv edib sarstmaq qeyri-mmkndr. Salam dnc olan yerd mill t d m n n salam v m lubedilm zdir. Az rbaycan trknn salam, d yim z, sarslmaz, trklk inam v dnc si onun mid qapsdr.
59

Bu qapn aan h r bir soydamz xalqmzn n m rd, igid ouludur, z ana v t ninin acdan ac durumunu, m qq tli taleyini, iki yz ildir ki, qan ver n yaralarn, ar d rdini q lb n duyub yaayan v t np rv rl ridir. T biidir ki, Az rbaycan trk qadir Allaha snaraq mq dd s dinimiz tapnma he zaman unutmayb. Quranda deyilir ki, Allah h r mill ti z dinind , r ngind , qvmind yaratmdr. Ancaq mq dd s dinimizin ad altnda, m n vi-siyasi t xribat aparmaq, dinimizi siyasil dirm k v ondan sui-istifad etm k dinimiz x yan tdir. Dm n z mill tin z milli ideallarna tapnma t bli edir, trk is xurafata srkl yir, onun milli m nliyi v heysiyy tini ldrm yi dnm d n onun taleyin yazr. H tta bu yolda mq dd s Quranmzda ksini tapan Allah k lamna bel n m vermir. Dnyada byk dill r , qvm v tayfalara, xalq v mill tl r , onlarn dilin qay v diqq t gst rm k Allahn z buyruudur. ks halda, baqa cr h r k t etm k, Allah mrind n xmaq, Allah irad sin qar xmaq dem kdir. V burada Qurann buyurduu "ms lman qardal" k lamn da szd yox, m ld uca tutmaq h r bir ms lmann balca dini borcudur. Bab k qalasna snma mq dd s dinimiz qar xmaq kimi yozmaq v antit bliatlar milli tarixl r , xalqlarn azadlq h r katlarna qara yaxmaqdan baqa bir ey deyil. Bab k v xrr mil r ilk nc din ad altnda istilalq siyas ti aparan Abbasil r qar mumxalq etiraz kimi daha ox s ciyy vidir. Bu gn Bab k dyl ri kimi zlm v sar t qar mbariz zmind bulunan soydalarmza, ada Gneyli h r katna qar fitva verilm si panfarsizmin rk, iyr nc t zahrdr. Molla rejiminin mmam li ideoloqu mrt ce panfarsizm yox, Allahn yaratd b nd l rin milli hquqlarna saslanmal, ona xidm t gst rm lidir. ran mollasnn z kimi fitvas da saxtadr, onun bu fitvas dinimizl , mq dd s Quranmzn gz l insanp rv rlik ruhu il bir araya smr. Din xadiminin mq dd s dinimiz tapnmamas, ona xidm t etm yib, mrt ce rejim sitayi etm si dind n m krli kild sui-istifad etm yin n iyr nc v mrt ce bir formasdr. Fitva ver n yalan molla bilm lidir ki, Bab k qalasna yr t sadfi deyil, tarixi z rur td n doub. Bu gn randa qrx milyonluq bir xalqn milli hquqlarnn tapdalanmas, milli v m n vi s rv tl rinin amansz v allahszcasna qar t edilm si Bab k qalasna milli yrl n tic l nmidir. mmam li din xadimi bir mill tin Bab k qalasna yrn yox, onun c h nn m yrn daha uca tutur v bunu Allah buyruu kimi m nalandrr. Molla rejiminin
60

siyasi d llallar bilm mi olmaz ki, bir mill tin t bi tin azad qoynuna M cnun kimi snmas, z m n vi s rb stlik v azadln dalarda axtarmas, Bab k ruhunu km y armas, ona tapnmas ada rejim etiraz v kkr yib alayan nifr tin lam tidir. Bu yr molla rejimi sar tind inl y n, ruhu zil n, balalar z ana dilin , z ana m kt bin , doma d biyyat v m d niyy tin h sr t qalan bir mill tin uca dalarda s sl n n manifestidir. Tarixi q hr manlarn yenid n canlandrb ondan ilham alan yaral v nakam bir mill tin onu bu hala salan molla rejimin qar nal v nifrinidir. Qrx milyonluq bir xalq el bir gn salmsz ki, bu xalq z ev-eiyini t rk edib ll r dr, h tta yaamaqdan bel imtina etm kd dir. Minl rl oul-qz yad qaplarnda alaldlaraq v t n h sr ti il mr baa vurur. Fars rejimi z evin , z yurduna, z pir v ocana tannma da qadaan etm kd dir. nki fars n inki onun dilind yazma, h tta ona sitayii d din ad altnda qanunil dirm kd v zor il h yata keirm kd dir. Dnya tarixind he bir xalq bu q d r amansz zlm v sit m m ruz qalmamdr. T s vvr edin ki, Gneyli trkn z ata-babalarnn adn dilin g tirm si, onlar xatrlamas biryana, q birl rini, yurd yerl rini, tarixi abid l rini ziyar t etm si bel yolverilm z bir h r k t saylr. Rejim hkmn gr , trk ancaq farsn babalarnn q brini ziyar t etm li, ondan imdad dil m lidir. Trkn z yurdunda tarixi yerl rini ziyar t etm si panitrkizm, fars q birl ri qarsnda gz ya tkb alamas is v t np rv rlik, dini t ssbkelik nmun si kimi q l m verilir. H tta rejim ideoloqlar Bab k h r katnda bel pantrkizm t zahrl ri axtarb tapmaqdadr. H r il dnya erm nil ri Gney Az rbaycanda olan Qara kils nin ziyar tin mxt lif lk l rd n axn-axn g lir. Bu kils ran rejiminin km yi il yks k s viyy d t mir edilib v dvl t t r find n d qorunmaqdadr. Erm nil r d Gney Az rbaycana kils ni ziyar t etm k b han si il g l r k, uzaq niyy tl ri n bu gnd n z min hazrlayr. Qara kils erm nil rin qara niyy tl rinin r mzin evrilib. Erm niy sd qarda kimi baxan fars rejimi soydalarmz h tta erm ni qarsnda alaldr. Bab k qalasn ziyar t etm k yasaq, Qara kils ni ziyar t etm k is savab saylr. Bir mill t qar bu h qar tli mnasib t n q d r d h tli v dzlm zdir?! T brizd d kils l r f aliyy t gst rir, habel baqa m scidl r d il yir, ancaq mht m memarlq abid si Gy M scidin qaplar baldr, rk qalasndan birc divar qalb, baqa tarixi abid l r yiy sizlikd n xarabaya evrilib.
61

ld birc d f Bab k qalasna z tutan soydalarmza qar t qib v t zyiql r n q d r qvv tli olsa da, demokratik dnya buna qar laqeyd deyil. Bir xalqn alasmaz kild alaldlb ridilm si, qul-kl halna salnmas, milli soy kknd n zlm il ayr salnmas, torpaqlarmz qar dm nl blb ial etm si Bab k qalasnda anlacaq, sanlacaq. Bu gn ran rejimi trkn f r h v sevincin q nim k silib. Doma trk-t r k m musiqisinin toy-dynl rd s sl nm sin qadaa qoyub. H tta Bab k qalasna yol alan aq, s n ti v xan nd l rin qarsn almaqda, zrayl kimi yolunu k sm kd dir. Qalada h r cr musiqi v n m nin s sl nm si yasaq saylr. nki rejim trk muqisini trklyn qvv tl nm sin t kan ver n amil sayr, xalq zor-gc il z milli d y rl rind n ayr salr. Ancaq rejim d llallar anlamr ki, trkn milli m n vi d y rl ri onun ruhunda, q lbind yaayr, bu ovqat ana sd v laylas il onun varina hopmu v trkn z kimi lm zdir. Yersiz deyil ki, yr itiraklar ozan-aq rqi v erini oxuya-oxuya dalara qalxr, h r addmba Bab k, D d Qorqud, Korolu, X tai, Qo N bi yada salnaraq anlacaqdr. Gneyin rd mli, igid oul-qzlarn ana yurdun rqi v n m l rind n ayrmaq t bbs, xalq z milli musiqisind n uzaq salmaq niyy ti v hilik v m d niyy tsizlikdir. B r m d niyy tin qar tr dil n vandalizmdir. Bab k qalasndan yks l n Bab k n m si min ild n sonra yen gyl r yks l c k, knll r sevgi, gz llik alayacaq, Bab k v Korolu n slini igidliy , q hr manla s sl y c k, arzu v midl r ilham ver c k. . Bab k qalasna yr btn Az rbaycan ell ri s birsizlikl gzl m kd dir. lb tt ki, min ild n sonra ild birc d f Bab k qalasna yrn ba tutmas ox az v yet rli deyil. M rur, igid Bab kin ziz xatir si q lbimizd yaad kimi istilalara qar mbariz n n l ri v t crb si d amalmza evrilm lidir. Btn mill tl r kimi Az rbaycan trkl rinin d milli ziyar tgah oca olmaldr. T biidir ki, milli ziyar tgah yeri olmayan bir xalqn milli d y rl ri gzd n d r, z nicatn yad qaplarnda axtarmaqla miskinl ib acizl r. Mq dd s islam dinini yks k tutmaqla yana milli d y rl r d anlmaldr, onlarn unudulmas il xalqn m n n yoxsullab yad t sirl r dm si balayr v ac n tic y g tirib xarr. Yalan, saxta, z r rli inam v grl rin sirin evrilm y n mill t yaamaa layiqdir v Bab ki olan bir xalqn ynm y haqq var, Bab k kimi dy r k z istiqlaliyy t v azadln qorumaa qdr ti atar.
62

Bab k ocann p r sti v ziyar t layiq grlm si, onun anlmas, mumxalq yrnn Bab k ruhundan gc almas n n klin dr. Min il bundan nc r b istilalann diz kdr n xrr mil r n slinin z ulu babalar il yn r k Bab k qalasna toplamas milli toplan v mcadil dir. Az rbaycan trknn bu toplan v istiqlaliyy t rqisi haqqn s sidir. Azad, hrr yaamaq ist y n insanlann v t n eqi, v t n duyumu v z m tinin t sdiqi, zlm v sar t qar etiraz s sidir. Ulu trk, Bab ki, onun Qartal qalasn unutma! S nin bu amal v niyy tin anl q hr manmz kimi unudulmaz v h mi yaardr. Kemiin kor baxann g l nin xor baxlar. Bu gn Qartal qalasndan gyl r ba vuran m rur s sin zn anb d y rl ndirm liyik. O kimi h r cr p r sti , h r cr s cd y v alqa layiqdir. Bab k qalas - hn r qalasdr. Trk hn rinin dalanm tarixi, Bab k qlncnn s si, ruh oxayan xrr mi n m sidir. Az rbaycan trknn fsan y evrilmi v t np rv rlik, alp- r nlik dastandr. Bab k qalasna yks l n mill t, Bab k qid si il yaayan xalq sarslmaz v baslmazdr. Qoy, Qartal yuvasndan z s sin g lsin, trk ell ri ayaa durub hn r gst rsin. Bab k qalasna yr-doma Az rbaycana, onun bahadrl kemiin sevgi v say, onun g l c yin yenilm z bir inamn dnyaya g lm sidir. Milli qid v inamn Bab k zirv sin yks l n soydalarmzn n r v hayqrts milli himnimizin s sidir. Gneyli trkl rin z r kl rinin banda, v t n gyl rind Bab k m lini yandrb azadlq v istiqlaliyy t n m l rini oxumas Bab k ruhunun yeni bir zhurudur. Bab k ruhu, Bab k irad si bu gn yaayr v btn Az rbaycan ell rini milli qeyr t v hmm t s sl yir. Bab k kimi milli q hr man olan xalqn razisinin blnb paralanmaa haqq yoxdur. Gney il Quzey Az rbaycan Bab k ruhu v Bab k ruhunu yaadan v t np rv r v qeyr tli q hr manlarmz yenid n birl dir c k, Byk Az rbaycan h qiq ti ger kl c k. Btv Az rbaycan dvl ti dnyann n demokratik v nfuzlu dvl tin evril c k, milli arzu v ideallarmz in olacaq. Olaylar q zeti, 26-27 iyun 2003

63

TRKL R N QARDALII Z L V B DDR Son zamanlarda b zi q zetl rd qarda Trkiy nin nvanna nalayiq szl r il dilir, he bir baxmdan xoag lm y n m hdud, yanl, saxta fikirl r ir li srlr. g r bu hal t sadfi olsayd, cavab verm y d ym zdi, b zi yazarlara da ba qoma zmz sdrmazdiq. Ancaq shb t bir mill t v iki dvl tin qan qardalndan gedir. b di v z li qardamz ulu trk , onun dvl ti v lk si haqqnda deyil n, yazlan h r hans r v bhtana Az rbaycanda yer yoxdur v buna imkan verilm y c kdir. Erm ni-fars v PKK t bliat v t xribatna bizim lk mizd q tiyy n meydan olmamaldr. Birbaa tarixi qardamza qar tulanan bu m n vi t xribatn kk k silm li, dm nl h mr y olan, dm n d yirmanna su tk nl r z c zasn almaldr. nki ilan st qonan mil k d ilan kimi z h rlidir. B zi q zetl rd Az rbaycan-Trkiy mnasib tl ri haqqnda yazlm m qal l ri oxuyub d h t g ldim. Bu yazlarn h r sz z h rd n ac t sir balayr. B ri badan deyim ki, m llifin btn fikirl ri, ifad l ri x st bir t x yyln ksidir. Onun he bir iddias Az rbaycan ger kliyini ks etdirmir, qarda Trkiy bar sind dediyi iradlar yalan v bhtandan ibar tdir. n d h tli c h t odur ki, m llif z saxta q na tl rini xalqmzn adndan b yan ed r k mumil dirm y alr. T ssfl r olsun ki, bel l ri anlamrlar ki, xalq adndan danmaq s lahiyy ti, lb tt ki, xalqn zn m xsusdur. B llidir ki, tarix boyu dm n trk xalqlarn paralayb zm k siyas ti yrtm y alaraq, ox t xribatlar aparm, z nadan v cahill rimiz d dm n d yirmanna su tkmdr. Bu gn d bu mrt ce siyas t aparlmaqdadr: Trk xalqlarna qar m n vi terror aq v gizli kild z f aliyy tini davam etdirm kd dir. Trk xalqlarnn birl ib eyni h d f vurmas mt madi kild dm n fitn -f sad il zl m kd dir. Yersiz deyil ki, bu gn z doma lk mizd bel dm n t bliatnn ks-s das gnd n-gn aznlamaqdadr. Dm n televiziyas tez-tez efirimiz soxulur, pozun ideyalar yayan kitablarn h r t r f yayr, milli ideologiyamz sarstmaa alr, xalq il dvl timiz arasna nifaq v qardurmalar salmaq ist yir. Bir szl , h r t r fd n qol-budamz sndrmaa, qrb datmaa s y gst rir. Nadan v cahill rimizin is z oturduu buda k sm si sl r zal tdir. Grnr ki, kim harann r yini yeyirs , ora da yarnmaq zmind dir.
64

T biidir ki, trk qardal el bir qadir qvv dir ki, onu pozub sarstmaq qeyri-mmkndr. nki bu birlik Tanrnn z buyuruudur, ilahi bir qism tdir, trkn z kimi b di v z lidir. Ulu trk ox yax anlayr ki, trk trkn arxasdr, trk trkn qarda v d yiilm z mid yeridir. Ulu Tanr byk trk z lviyy t v gz lliyind n yaradaraq, trk qardaln onun taleyin yazb, h kk etmidir. srl r boyu trkn btn q l b v uurlar da bu ilahi qism td n gc alb zirv l r yks lmidir. "Trkiy il Az rbaycann biri-brini itirm si" ideyas da ilahi qardalmza qar ir li srl n bo v m nasz bir xlyadr. Szsz ki, bel c f ngiyyatlarn qayna da, mahiyy ti d hamya gn kimi aydndr. Dm n ideologiyasna uyub, gan qardalmz bh altna almaq t bbsn d nl r grnr ki, pst v xurman ox yeyirl r. Unudurlar ki, trkl rin ruhi-m n vi birliyi tarixin snaqlarndan daim m tan tl xm, he zaman z ifl yib gcd n dm mi, yenilm z, baslmaz, sarslmaz bir qvv y evrilmidir. H r bir az rbaycanl trk q lb n inanr ki, onun qan v can qarda trkdr. Btn mill tl r , qovm v tayfalara say il yanarq, ancaq ilahi qism timizi - trk v trk qardaln da he zaman unutmamq. ks t sir dm k Allahn z irad sin qar xmaq dem kdir. lahinin z mr v buyuruunu da ilahi bir borc v v zif sanrq. Bu ilahi duyu he bir trkn q lbini, ruhunu t rk etm midir v onun qan yaddanda daim yaamaqdadr. "Qara yer il mavi gyl r" birl m yinc , trk qan gardal yaayacaq, milli namus v m sl kimizin parlaq gn i kimi r kl rimiz iq saacaq, qara, x bis niyy tl ri yandrb yaxacaqdr. Dnyaya g liinin ilk gnl rind n trk trkd n ayr dm mi, trk trk il n f s alb yaamdr. Trk qardal-m n vi v cismani mvcudluumuz da bu ilahi duyudan ba alr. Trk z aln yazsn unutsa, zn itir r, burulan v tufanlar i risind m hv olub sarslar. Trk qardal trkl rin mayakdr, yolunun istiqam tini t yin ed n ilahi bir nurdur. "Erg n kon" v "Qaraxan"dan ba alb g l n trk m n viyyat v dnc si da i kl ri kimi t rav tli, bulaq suyu kimi safdr. T r k m safl v rd mi ulu babas Alp r Tonqa- frasiyab ruhunun t c ssmdr. Ba brksz, trk trksz olmaz. Tarix n trkl r z soydalar il sevincini d , k d rini d blmdr, biri-birinin r kl rini oxumu, biri-birini he vaxt darda qoymamdr. H min mllifl r bilm lidir ki, az rbaycanllar he vaxt z Osmanl soydalarnn faci sin sevinm midir, bu iyr nc ittiham xalqmza yaddr. Hakimiyy t urunda arpan xaqan v sultanlar da tarix n milli
65

birliyimizin qarsnda aciz qalmdr. Trk qardal h mi , h r yerd qalib xmdr. Dm n t xribat Sultan S liml ah smayl X taini biribirinin stn salsa da, bu qardurma gnd n artq srm midir. Dm nin qzdrb ortaya atd m zh b t ssbkeliyi d trkl rin qan qardaln pozub sarstmaa yn ldilmidir. Ancaq trk xalqlar i risin dm nc sin atlm he bir ideya trk dnc v qardaln pozub sarstmaa qadir deyil. Onlar n q d r ox v ar olsa da, onlara qar mqavim t qvv miz d yet rinc dir. Bu gn stanbulda ba ver n terror hadis si xalqmz q lb n k d rl ndirmidir. C nab Prezidentimiz lham liyev basal teleqramnda xalqmzn bu faci d n k d rl ndiyini bildir r k, qarda Trkiy y basal vermidir. Terror hadis sini Trkiy dvl ti v onun Milli stiqbarat T kilatnn z iflik lam ti kimi d y rl ndirm k c f ngiyyatdr. Hamya b llidir ki, Trkiy dvl ti qdr tli, z m tli bir dvl tdir. Terror hadis si AB-n z ifliyin d lal t etm diyi kimi, Trkiy dvl tinin d z ifliyi sayla bilm z. Trkiy nin M T-si d "illuziya" yox, r ad t v d yan t r mzidir, trk milli dvl ti v xalqnn bel stunudur. Grnr ki, m yy n qvv l r ox tez sevinm y balayb. Onlarn bu saxta, m krli sevinm yinin xalqmza he bir aidiyyat yoxdur, bel dkn duyu v dnc l r ulu trk sonsuz m h bb timiz nnd bo havadr. Trkiy futbolularnn uursuz bir oyununa sevinm k is m hdudiyy t lam tidir. Terror olay v futbol uursuzluuna az rbaycanllarn m mnun qalmasn iddia etm k is a yalandr. Ola bilsin ki, hanssa bir mxalif partiya zv buna sevinsin, ancaq bu sevinci btv bir xalqa amil etm k t hqirdir. Biz az rbaycanllar stanbul faci sini z faci miz kimi qarlayb, r kd n sarsldq, gz ya tkb aladq... Qarda msib ti nnd sevinib f r hl nm k nam rdlikdir. M qal m llifl rinin bir iddias is , sl nadanlq v cahillik lam tidir. 0, bel bir n tic y g iir ki, guya Ouz trkl ri Osmanl trkl rin h r zaman yaxlq etmi, qarlnda pislik grml r. Birincisi, Trkiy d , Az rbaycan trkl ri d Ouz trkl ridir, onlar ayrmaq nalqdr. kincisi is , "trkl r m lub oldular", - deyib sevin nin trklyn bh edir m, inanmram. Soykk trk olan bir k sin buna sevinm sin rast g lm k mmknsz bir idir. Sevin nl r dnk v nadanlar, soykk qatq bl hl rdir. Soykk trk olmayann Ouz trkl ri adndan danmaa, z sevincini biz istinad etm y m n vi haqq yoxdur. nki btn tarix boyu, habel bu gn d Az rbaycan trk z milli xlaqna, namusu v r fin dnk xmamdr. Trklyn unudaraq, bu v ya dig r kild dm n iftirasna uymaq trk sif ti deyil. Bel
66

x bis sif tl r, yaramaz xlaq v dnc t rzi n dirs , bizim xalqmza geyd n geydir v bunu l n tl yirik. Trkiy nin ilkin rti - trkly s daq t v d yan tdir. Baqa yol tutan dnk v satqnlar qara klg l rdir, min ild n artqdr ki, ilan kimi arxamzca srnrl r. fi ilan kimi z h rini tkb sancsa da, z d lmd n qurtulmur. z qara xisl ti, x yan t v nam rdliyind n l km y n, dnm y n dm n qar dm ndir, onlardan trk qardalmz, trk eqi v sevdamz qoruyub saxlamaq milli borcumuzdur. Birisi d utanb qzarmadan bel iddia edir ki, "artq sad az rbaycanlnn gznd Trkiy qorxaq, c sar tsiz, saxta bir lk imicin sahibdir". "Sad az rbaycanl"nn bel c rl nib, bhtanlara m ruz qalmasn eidib grm midim. Onun adndan danlmas v qarda lk y h dyanlar syl nilm si aq-akar kild trk r fimiz toxunur. Bir mill tin s daq t v d yan tin , milli qruruna l k atlmas t biidir ki, dzlm z v balanlmazdr. Qarda Trkiy ni qorxaq v c sar tsiz sanann, y qin ki, z v qvm d aciz v miskindir. H r bir az rbaycanlnn gznd qarda Trkiy trk qdr ti v r ad tinin, trk c sar ti v z m tinin r mzidir, trk etibar v m rdliyinin timsaldr. Trkiy dey nd , qan v can qardalarmzn nuru v sayqlarn yada salb ynrk, qarda bir xalqa z borclarmz xatrlayb fikr dalrq. Bir daha inanrq ki, qarda Trkiy Az rbaycan n latmaz, nyetm z bir zirv dir, arxamzn dadr. Buna gr d , b dxahlarmz qarda qardadan ayr salmaq n h r cr hiyl v r l atmaqdadr. Ad kil n czma-qaralarda Trkiy nin sayn ba naziri R c b Teyyub rdoann c nab Prezidentimiz ilham liyev t brik m ktubuna da qara yaxlr. Qarda lk nin ba nazirinin t briki t biidir ki, h r bir az rbaycanln v cd g tirib sevindirmidir. nki bu t brik m ktubu qarda Trkiy d n g lmi, onun ba naziri t r find n yazlmdr. Burada c nab Prezidentimiz lham liyevin nvanna xo szl rin deyilm si h r eyd n nc qarda xeyir-duas t siri balayr, milli dvl timiz v xalqmza b sl n n byk bir m h bb tin ifad si kimi d y rlidir. Bu m ktub "bir mill t v iki dvl fin m nafeyin uyun yazld n tarixi bir s n ddir. Qarda m ktubuna qardacasna yanamaq milli borcumuzdur. Ona baqa bir n z rl yanalmas, h s d, kin-kdur t lam tidir. N inki trkiy d n, habel baqa lk l rd n d Az rbaycan Prezidentinin nvanna saysz-hesabsz t brik m ktubu v teleqramlarn g lm si bir az rbaycanl kimi q lb n bizi f r hl ndirir. Bunlarn hams v t nimiz ,
67

onun milli dvl ti v prezidentin say v hrm t lam ti kimi he vaxt yaddan xmayacaqdr. Prezident sekisind n bu v ya dig r partiya v onun liderinin m lub olmasna b di mat m saxlamaq yersizdir. Bu m lubiyy tin s b bi n Trkiy , n d onun dvl tidir. Hakimiyy t urunda mbariz sivil formada olmal v burada milli maraq v m nafeyimiz gzl nilm lidir. Partiya m nafeyini milli m nafed n stn tutmaq h r bir partiya v xsiyy ti t n zzl aparan sas amildir. H r iki c h t v hd td alnaraq, milli maraqlar t msil etm li, xalqmz parlaq g l c y qovudurmaldr. D st yi yaxn-uzaq lk l rd n deyil, doma xalqmzdan almaq s lahiyy tini qazanmaq md rtdir. Qarda Trkiy ni ittiham etm k x yolu deyil. Mxalif t dnc v yolu al v idrakdan keib kamala atmaldr. Trkiy r smi dair l ri d , generallar da, alim v ziyallar da, diplomat v s firl ri d Az rbaycann qeydsiz- rtsiz arxasdr. Trkiy byk elisi nal evikzn "x yan tkar" adlandrlmas he bir d b- rkana smr. O, ox l yaq tli, bacarql bir diplomatdr. M qal l rd Trkiy nin arxadan "x nc r" vurmas iddias is r v bhtandr. Hamya b llidir ki, tarix n trk qlnc bizim dm nl rimizin bana enmidir. Trk x nc ri trk k sib doramaz. Q lb n inanram ki, qarda Trkiy he zaman Az rbaycanda z nfuzu v inancn itirm y c k, nki qan qarda kimi mumxalq m h bb tini qazanmdr. Trkiy nin Qafqaz v Orta Asiyan itiribitirm m si siyasi-milli bir m s l dir v bu da m qal m llifinin n z rd tutduu xsin prezident keib-kem m yind n asl deyil. Trk qardal bu v bunun kimi olaylarla llr, onun milli-f ls fi m na v m zmunu daha d rindir. Ham g ldi-ged rdi, b di yaayan v yaadlan is trk qardaldr. Sovet rejimi dvrnd trk qardal, trk ovqat v dnc si ox b lalar kdi, ancaq yen d sarslmad. Bir mill tin ruhunu, damarlarndan axan qan d yiib z yuvasndan ayr salmaq alasmaz bir t bbsdr. Qarda Trkiy dvl tinin z l bir siyas ti mvcuddur. Ancaq he bir t r ddd yol verm d n dem k g r kdir ki, bu inc v mdrik siyas tin d sasnda ilk nvb d mumtrk m nafeyi, mumtrk qardal ideyalar durur. Onun mahiyy t v m nasn anlamaq n z ngin t crb y , d rin savad v dnyagr malik olmaq lazmdr. H r halda, h r bir sad az rbaycanl da bilm mi deyil ki, Trkiy dvl tinin siyas ti trk qardalna saslanr v burada Az rbaycan m nafeyi d yet rinc t msil olunmaqdadr.
68

Trkiy -Az rbaycan mnasib tl ri btn sah l rd qarlql maraqlarla baldr. Trkiy nin Az rbaycana mnasib tind qarda xeyirxahln duymamaq mmkn deyil. n tin, ar gnl rimizd Trkiy yanmzdadr. Bunu danmaq, urvatdan salmaq q dirbilm zlikdir. Trkiy y atlan h r bir da Az rbaycana atlan da dem kdir. Qarda il qardacasna qonuub-danmaq n n miz min ild n artqdr ki, davam edib g lm kd dir. Dm nl rimizin d ist yi odur ki, "bir mill t v iki dvl t" mumi dil tapmasn, onlarn biri-birin inam sarslb gcd n dsn. lb tt ki, bu, dm nin xam x yaldr. Trk ancaq trk il qvv tli v yenilm zdir. H r bir trk n dm n d st yind ns , qarda trk yardm v lf ti daha n mlidir. Dm n r yi yeyib, ona mid b sl y nl rin axr yoxdur. Bu yol uuruma aparr, bu sevdaya d nl r d xalqn b sir t gzl rind n yayna bilm z. lluziya, xalqn gzn kl frm kl m ns b v m qama atmaq d ryada balq svdasdr. N z r almaq lazmdr ki, Trkiy r smil ri v r hb rliyini xalq semidir. Trk xalqna sayq v sevgimiz h m d onun dvl tin amil olunmaldr. Trkiy il Az rbaycan ortaq tarix , m d niyy t v dil malik olmas milli qardaln zldr. D d Qorqud v Fzuli trkouz qardalnn ulu babasdr. Erm ni t cavzn son qoyan Kazm Qara B kirin ruhu bu gn trk ell rind yaamaqdadr. Bir ne il bundan nc Bak gyl rind gyl r qalxan trk uaqlar dm n gz da, biz is gv nc qayna idi. Erm nistanla btn s rh dl rini balayan, laq l r son qoyan Trkiy dvl ti h r cr alqa, sayqya layiqdir. Erm nistan v Qross il h mr y olmayan avuolu rd mli, d y rli bir xsiyy tdir. Milyonlarla borclarmz balayan trk dvl tinin bu tarixi xidm tini unutmaq nankorluqdur. lk mizi h r baxmdan d st kl y n Trkiy ni he vaxt unutmayacaq. nki trk yardm v d st yinin sasnda t m nnasz qardalq duyular durmaqdadr. Qarda Trkiy nin varl Allahn biz b x etdiyi n byk nem t, n ziz s rv tdir. Trk qardal btn trk xalqlarnn m n vi, milli s rv tidir. Bu s rv ti gz b b yi kimi qorumaq h r bir v t ndan milli borcudur. Yaddan xarmaq olmaz ki, trk qardal xarici t zyiq m ruz qalb z ifl diyi onlarda trkn qara gnl ri balayr. Buna gr d , trkn dnc v amal dvl t siyas tin evril nd daha byk vs t qazanr, milli ideologiyamz bu m nb d n qaynaqlananda xarq l r yaradr. Dinixurafat milli duyu v dnc l rimizi klg altna alb st l y nd is , zmz zmz qar yadlarq, mrt ce t sirl r m ruz qalrq, r fli bir mill t kimi z l yaq timizi itiririk.
69

Beynimiz xrafatn yeridilm si, trk qardalarmzn iimizd n alnmas, araya nifaq salnmas, sil-kkmzn danlmas bamza ox b lalar am v amaqdadr. Btn bunlarn h r cr t zahrnn kknn k silm si bir z rur t kimi qarmzda durmaldr. Trk qardal olmayan yerd trk nicat yoxdur. Trk xalqlarnn s ad ti insanlarn birliyi v qardalndadr S s q zeti, 9 dekabr 2003

70

M LL BTVLK ANLAYII V ONUN B DXAHLARI H r bir xalqn milli btvlk anlayas onun razi btvlynd n nc doub yaranaraq, razi btvlyn yol ar. Bu ali milli duyu v dnc l rd n szlb g lm y n milli btvlk anlay m nasz bir idir. Xalqmz birl sm y , btv bir demokratik dvl t qurmaa fikr n, m n n hazr olmaldr. Birl m idealn beynind , sur v idrakmda yetidirib h yata keirm lidir. Bu gn Az rbaycan dilim-dilim paralanm, halal tarixi torpaqlarmz be dvl t arasnda blnmdr. Paralanmamzn tarixi s b b v mahiyy tini yr nm d n, btvlymz elm v s n timizin ba mvzusuna evirm d n btvlk anlaymzn formalamas qeyrimmkndr. Bunu d rk ed n dm n qvv l r ilk z rb ni btvlk anlaymza qar yn ltmidir. Az rbaycan xalqnn btvlk ideal beiyind c ldrlr, onun btn btn t zahr yollarnn qars alnr. Btn b ndib r l r k silir ki, 50 milyonluq bir xalq birl m sin, b di nakam qalsn, z birliyini dnm sin. vv ll r bu irtica proses v t nimizd n xaricd v xarici dm n qvv l r t r find n h yata keirilirdi. Bu gn is z daxilimizd d m n vi t xribatlara meydan verilm kd dir. B zi siyasi iallar, h tta partiya liderl ri milli birliyimizi gzd n salaraq ruh dknly yaradr, dm n d yirmanna su tkr. Qrx milyonluq bir xalqn Gney Az rbaycanda acnacaql h yat srm sin , btn milli v b ri hquqlardan m hrum olunmasna adi bir hal kimi baxr, milli birlik anlay v dnc l rimizin ldrlm sin t bii proses kimi yanar. Milli r f v l yaq ti beiyind c boulan mill tin ac taleyi onlarn tkn d t rp tmir. Milli saysz v simaszl bundan artq t s vvr etm k mmkn deyil. Gney Az rbaycanda beyinl r yeridil n z h rli fkirl rin t siri altnda Gneyli soydalarmz zl rini iranl adlandrrlar. Milli kimiliyini soruanda iranl v ya ms lman olduqlarn iddia edirl r. ox soru-suala tutsan trk dilind dandn boynuna alacaq, doulduu blg nin adn kib gv n c kdir. Gneyli d , Quzeyli d z milli m nsubluunu doru-drst anlayb dilin g tirmirs , gr n q d r b db xt v zavail bir xalqq. z milli kimliyi il ynm d n btvlk eqin dm k ox tindir. Bu qn Gneyli sovdaslarmz bir qayda olaraq Gney Az rbaycan deyil, ran zn v t n sayr, iranp r stlik t ssb il yaamaqdadr. Oz milli r f v l yaq tini mumiran m na71

feyin qurban verm kd dir. Trkl rin zl rini iranl saymas, rana xidm t gst rm yi stn tutmas manqurtluq dnc sinin ifad sidir. Grnr ki, iki yz illik paralanma tarixind n he bir n tic xarmamdr. rann m n vi t zyiq v terroru z iini grmdr. H ri bir Gneyli anlamaldr ki, o, trkdr v v t ni Btv Az rbaycandr. z milli kimliyini anlamasa, doma xalq v v t ni n q lbi dynm s , tarix s hn sind n bir mill t kimi silinib ged bil r. ranlq t ssbkeliyi il yaayb, Btv Az rbaycan yaratmaq tamamil uyunsuzluqdur. Altm milyonluq bir xalqn m nafeyi ran yox, Btv Az rbaycanla baldr. H r eyi s hv salmaq olar, v t ni v milli kimliyi s hv salma is tarix balamr. Bir v ya bir ne n f rin bu yanl sevdaya dm si mmkndr, byk bir xalqn is z kimliyi v v t nini d rk etm m si tarixi faci dir. Tarixin qaranlq calannda m hz bel v ziyy td m yy n xalqlar riyib getmi, z milli varln, dilini,v milli m d niyy tini bel c qeyb etmidir. Milli kimlik v milli v t nin itirilm si, milli gc v varln yoxa xmas bunun ilkin m rh l sidir. V t n v milli kimliyin anlalmaz bir forma almas sovet dvrnd d b klin dmd. Az rbaycan yox, Sovet ttifaq v t n saylrd, milli m nsubiyy t v t sbkelik duyu v dnc l ri h d f alnrd, sni qondarma sovet xalq, sovet d biyyat, sovet v t np rv rliyi anlaylar beyinl r yeridilirdi. T biidir ki, mrt ce rejim kimi, onun mrt ce ideologiyas da ox yaamad. Bu gn randa d bd olan ideologiya da sovet ideologiyasn xatrladr. Sovetl dirm kimi iranladrma ideologiyas da ox rk bir ideologiyadr. randa mvcud olan bir sra xalqlan iranlq bayra altnda birl dir r k, onlarn milli hquqlarna yasaq qoyulmas uzun sr bilm z. Sovet kimi ran molla siyas ti d demokratik dnyann t l bl ri il s sl m diyi lm m hkumdur. Bu gn d bd olan ran xalq, ran d biyyat, ran mill tp r stliyi anlaylar da sovet anlayiar kimi saxta v qondarmadr. nki randa h rxalqn z ad var, h r xalqn z ana dili mvcuddur. Ancaq ox t ssfl r olsun ki, h r xalq z ad il arlmr; daha dorusu, h r xalqn z ana dilind m kt bi yoxdur, dvl t v idar dili ancaq fars dilind n ibar tdir. oxsayl mill tl rin ana dilind n bel c m hrum v m hkum edilm si molla rejiminin "islami siyas ti" kimi d y rl ndirilir. randa farsdan baqa dig r xalqlarn hquqlarnn tapdalanmas, onlara qar ayr sekilik siyas tinin yrdlm si ox byk f sadlar tr tm kd dir. Artq Gneyli trkl rinin Urmiya t r fd torpaqlar lind n alnr, burann tarixi sakinl ri sxdrlr. Bel likl d , Urmiya m s l si
72

ikinci bir Qaraba m s l sin evrilm kd dir. Qrx milyonluq trkn z maraq v m nafeyind n imtina edilm sin m hkum olunmas da h min mrt ce bir siyas tin ac n tic sidir. Gneyli soydalarmzn ada durumu v kemi tarixind n ibr t almas ciddi bir z rur t kimi qarda durur. Bu xalqn Iran t ssbkeliyinin yerini gec-tez Btv Az rbaycan dnc si tutmaldr. Milli istiqbal yolu bu yoldur. ran trkl dirm k yox, Az rbaycan birl dirm k n doru-dzgn bir ideyadr. Byk bir xalqn yadlara deyil, zn xidm t etm si, z milli varln mq dd s saymas, Az rbaycan urunda dyl r atlaraq z gcn s f rb rliy almas XXI yzilliyin t l bidir. ran trkl dirm k fikri bo v sas olmayan bir xlyadr. Bu yanl dnc dm nin m krli oyunu, hiyleyi- ridir. Bu qondarma ideya trkl ri rana xidm t etm y yn ldib aldatman n qorxulu bir t zahrdr. Tarix n hakim babalarmz da bu yolu tutmudur. S lahiyy t v hakimiyy t onlarn, m d niyy t is farslarn lind olduuna gr , bu gn quru yerd qalmq. Milli h mr yllik v birliyimiz is getdikc sarslmdr. air babalarmz da hakimiyy t trkl rd olsa da, fars dilind yazbyaratmaa stnlk vermidir. He bir fars is tarix n trk dilind birc er bel yazmamdr. Hakimiyy tl ba qaran babalarmz m d ni m s l l r ikinci d r c li bir m s l kimi baxmdr. N tic d trkn hakimiyy tini farsn m d niyy t hegemonluu klg d qoymudur. Dil v m d niyy t m s l sini farsn ixtiyarna buraxan hakim babalarmz byk bir yanlla yol vermidir. Bu gn randa trk xalqna, onun elm v m d niyy tin qar olan bu h qar tin kkl ri ox d rindir. Artq babalarmzn tarixi s hvl rini bu gn t krar ed bilm rik. Gney trk aydn d rk etm lidir ki, ona dili, milli t hsil, milli m d niyy t olmayan yerd milli varlqdan shb t ged bilm z. H r bir xalqn milli gc m nb yi, onun milli ana dili v m n vi d y rl ridir. Yad t ssbkeliyi v m n vi d y rl ri z rind milli s ad t axtarmaq milli dknlkdr. Gneyli trkl rin bu gn q fl t yuxusundan qalxb oyanmas yyam g lib yetimidir. Tarixi qsur v nqsanlar duymaqla zn qaytmaq m s l si milli tale m s l sidir. ranp r stliyin sonu yoxdur, Az rbaycanp r stlik dnc v sevgisi il meydana atlmaq g r kdir. z admz, z qurtulu v z ucalmz yegan x yoludur. Baqa bir fikr dsm k ucurum v f lak t yoludur, rann iind riyib yox olman lam tidir. Dnya az rbaycanllar t kilatlanaraq, Gney Az rbaycan problemini
73

beyn lxalq t kilatlar qarsnda qaldrdqca ran rejimi ox narahat olur. Gney milli h r kat islam rejimini yerind n laxladr. ran dvl ti baa dm y m hkumdur ki, h r bir xalqn milli hquq m s l si onun daxili ii yox, beyn lxalq al m m xsus bir m s l dir. nsan hququ problemi mumdnya problemidir. ran rejiminin milli hquqlara z daxili ii kimi yanamas beyn lxalq hquq norma v qanunlan il bir yer smr. Dnya az rbaycanllarnn btvlk v birl m k arzu v ist yi bu gn tam kild , btn gc il ger kl m kd dir. Bu gn molla rejimi d , AB-da yaayan farsp r stl r d onlara qoulan yarmq demokratiya aiql ri d Gney Az rbaycan qondarma bir muxtariyyatla aldada bilm z. Gney azad, s rb st olmal, xalq z milli dvl tini qurub istiqlaliyy t qazanmaldr. ran daxilind muxtariyy t yadan xb, yamura dm k dem kdir. ran rejiminin son gnl r aznlaan t bliat v t viqat h tta respublika m tbuatna da yol amdr. rann lk miz trl n, "Kompas" verlii milli varlmz h d f alr, dvl t quruculuumuza qar pozucu t bliat il m uldur. rann r smi v qeyri-r smi t skilatlar daxili isl rimiz mdaxil etm kdir. Bu mrt ce t bliatn t siri altina d n b zi ziyallarn Btv Az rbaycan m s l sini sini Byk Erm nstan kimi saxta bir xlya il mqayis edib eynil dirm si ran t bliatndan da qorxuludur. B llidir ki, erm nil r Az rbaycan razisi sasnda z dvl tini quraraq Byk Erm nistan yaratmaq xlyasdr. Btv Az rbaycan is tarixi razil rimizi dm n t caznd n azad edib birl dirm k dem kdir. Saxta, qondarma erm ni xlyasn Btv Az rbaycan m s l si kimi mummilli v demokratik bir ideya il bir t r ziy qoymaq qeyri-mmkndr. "Artq Btv Az rbaycan m s l si bitib, -dey nin z m s l si bitibdir. Btv Az rbaycan m s l si n q d r ki, altm milyonluq bir xalq var, he zaman bitib tk nm y c kdir. Xalqn azadlq, istiqlaliyy t urunda mbariz sinin sona atmasn iddia etm k Gney Az rbaycann gnd n-gn vs t qazanb qadir bir qw y evirl n milli h r katnn mumxalq irad v qvv sini n z r almadan ir li g lir. Gneyli soydalarmzn azadlq v istiqlaliyy t urunda mbariz si he bir qvv t r fnd n qars alna bilm z. Zaman onlarn xeyrin il m kd dir. XXI yzillik dnya az rbaycanllarnn birl m k eras kimi yadda qalacaqdr. Quzeyli-Gneyli trk xalq yeni bir snaq qarsndadr. Xalqmza ruh dknlyu alayaraq l-qolunu soyutmaq, mbariz d n kindirm k x st bir t x yyln b hr sidir. H r bir ziyal xalqmzda inam hissi oyatmaa almal, x st dnc l r yer verilm m lidir.
74

Btv Az rbaycan m s l si bitm yib, ksin , qars alnmaz da seli kimi btn s rh dl ri qrb-dadaraq, yollar ar, milli birliy can atr. Btv Az rbaycan idealna qar xmaq d lilik lam tidir, panfarsizmin xam x yal, s rs m mvqeyidir. ran neytral bir dvl t saymaq da tamamil yanl bir dnc dir. Mharib d Erm nistan maddi v m n vi c h td n d st kl y n, iqtisadi blokadadan xaran bir dvl ti neytral dvl t adlandrmaq olarm? Q tiyy n yox. "Bit r f dvl ti dm n evirm m liyik" ideyas milli m nafeyimiz x yan tdir. Gney Az rbaycann xalqnn ruhunu z n, erm niy bizi qrdran, bu gn d dm n lk y h r cr yardmlar gst r n bir dvl t neytral deyil, bit r f sayla bilm z. Bel bir saxta mvqe nmayi etdir n xs ya nadr, ya da dnkdr. ran neytralladrmaq n dem kdir? ran z neytarllq yolunu sem lidir. Qonuya x yan t etm yin aqib ti yoxdur. ran milli dvl timiz badalaq g lm kl Quzeyl Gney Az rbaycann yaxnlamasna ng ll r tr dir. Onun m ld deyil, quruca szd bizi d st kl m si erm niy xidm tdir. Hakimiyy t g lm k n milli mcadil v mbariz nin inkar olunmas, gz kl frlm si, saxta d st k qazanlmas uur qazanmayacaqdr. Xalq inamnn qrlmas, ruh dknlynn t blii h r cr nifr t layiqdir. Bel l ri erm niy yardm gst r n, onun arxasnda duran rana az qalr ki, "sa ol" desin. B yl r, b lk buna gr rana " r f' ordeni balayaq, ya da Quzey Az rbaycan t l b ed n rana el buran da balayaq ki, "neytral" olsun! lq r z, milli simaszlq byk d rddir! Bu gn ran antitrk platformasna evrilm kd dir. Bu azarn respublikamza da yoluxmas xsusil dzlm zdir. Birliyimiz , btvlymz qar duran panfarsizm ideologiyas q zetl rd s sl nir, mxalif idar v m ssis l r yol ar, dini yerl rd b yan olunur, t hsil mdaxil etm kd dir. Bel likl , milli birlik anlay v psixologiyasna qar hcum oxt r flidir. mumaz rbaycan dn v anlayna qar aparlan m n vi t xribatlarn ard-aras k silmir. rann qorxduu odur ki, soydalarmz Az rbaycan il ran anlay arasndak f rqi duymaa balayr, Gneylil r artq Btv Az rbaycan v t n saymaa ayrca n m verm kd dir. Btv Az rbaycan ideyasnn bitdiyinin iddia olunmas qul-kl lik psixologiyasnn t zahrdr. Yaranm yeni laq v mnasib tl rd n sui-istifad ed r k hakimiyy t can atman fad sdir. Tarix n torpaqlarmz da n ox bu v ya dig r kl lik dnc v dnyagrnn
75

qurban olmudur. Btvlk duyu v dnc l ri z ifl yib yoxa xan m qamlarda dm n razil rimiz sahib xmdr. Gney Az rbaycan btvlk haqqnda hkmn verm k r f sind dir. nki burada yaayan hali badan-baa Az rbaycan trknd n ibar tdir. Tamamil boaldlm razil rimiz nisb t n Gney Az rbaycanda torpaqlarmzn birl dirilm si burada yaayan soydalarmzn z lind dir, onlarn z zmi v irad sind n asldr. z tarixi v t nind yaayan soydalarmz z v t nind girov kimi yaasa da, midi qrlmamdr. Onlarn inamn bel yersiz sz v ifad l rl qrmaq, sabaha b sl diyi byk midi sarstmaq m nasz bir t bbsdr. Oyaq v ayq xalqmz he vaxt t sir altna dm y c k, dm n ideologiyasna z sarsdc cavabn ver c kdir. M n n oyanmayan xalqn, cism n q l b almas alasmaz bir eydir. stiqlal savann el birinci m rh l si m n vi-psixoloji ovqatn kamala atmasdr. stiqlal savann qarsnda duran n byk mane milli urun aa olmasdr. Bir xalqn z blnb paralanmasna dzb ad t etm si, byk faci sini duya bilm m sidir. Miskinlik, qeyri-f allq, kl -qul ovqat, mvcud durumla barmaq hval-ruhiyy si b db xtlik stn b db xtlik g tirir. Xalqn partiya lideri milli faci mizd n sui-istifad edib hakimiyy t g lm k ist yirs , dem k, milli faci miz saalmaz yaradr. Btv Az rbaycan ideal il yaamayan bir partiyann xalq d st yini qazanmas mahal bir idir. Bu gn zamann t l bi baqadr, sata-sata yks lm k prinsipi batutmaz bir sevdadr. B z n bel iradlar da ir li srlr ki, guya Btv Az rbaycan m s l sind ifrata varlr, h l bu m s l nin vaxt deyil, Qaraba problemini h ll etm d n dnm k yersizdir. 200 ild n sonra bu haqda dnm k tezdirmi? ksin , ox gecdir. Zaman gzl mir, dm n ox hiyl g r v amanszdr. 40 milyonluq bir xalqn ana dili boazndan xarlr. Byk bir mill tin riyib getm si gnd n-gn ger kl ir. Get-ged z milli d y rl rind n uzaqlaan xalq mvqeyini ld n verir, yadlar, milli simas v t bi tini bs-btn itirm y doru gedir. Bu proses h r gn, h r saat iyr nc bir forma almaqdadr. Dm n ideologiyasnn t siri il respublikamzda da btvlk haqqnda ideallarmz gn-gnd n parcalanmaqdadr. Bunun bir s b bi d odur ki, elmimiz mill timiz lazmi i verm kd n uzaqdr. Aliml rimizin elmi t dqiqatlarnda Btv Az rbaycan anlay z ifd n d z ifdir. Btv Az rbaycan kll halnda yox, birt r fli qaydada yr nilir. Az rbaycan dey nd ancaq respublikamz n z rd tutulur, halbuki respublikamz Btv Az rbaycann c mi bed bir hiss sidir.
76

Btv Az rbaycan kll halnda yr nm m yin bir s b bi d odur ki, akademiya institutlannda Gney Az rbaycan b l ri balanmdr v ya vv lc d n mvcud olmamdr. Dnyan yr nib tanyrq, f q t z v t nimizi babtv aradrmaa h v s gst rilmir. Yarmq, blnm Az rbaycann bir hiss sini t dqiqat mvzusu seim kl m hdudlamaq m hdudluq lam tidir. Dnya az rbaycanllar bizd n altm milyonluq bir xalqn tarixi v t ni haqqnda ciddi elmi aradrmalar gzl yir. Respublikamzn alimi is bu n mli milli bir i soyuq mnasib t b sl yir, Gney Az rbaycan n kadr hazrlna laqeyd yanar. Elmi t dqiqat institutlarnn t dqiqat planlar, mvzular t xir salnmadan d yidirilm li, dilimiz, folklorumuz, etnoqrafiyamz, tariximiz, m d niyy t v inc s n timiz kll halnda aradrlmaldr. Burada yarmqlq v paralanma il m hdudlaaraq altm milyonluq xalq v zin , s kkiz milyonun milli d y rl rini, tarixi taleyi v ada durumunu mvzu seib il m k, he bir ly , mizana smr. Mill timiz blnb paalansa da, onun tarixi btvdr, razisi blns d , ruhu v m n viyyat, qid v m sl ki blnm zdir. lli milyonluq bir xalq mvzu h d fi sem y n elm yanmq v m hdud bir elmdir. Bu elm il dnya az rbaycanllar qarsna xmaq, onlara milli ger kliyin mahiyy t v m zmununu g r yinc atdrmaq imkansz bir idir. Sovet KQB rejimi dvrnd alm Gney Az rbaycan b l rinin istiqlal qazandmz bir vaxtda balanmas da ox dndrcdr. Bu gn b zi antitrk qvv l r elmi-t dqiqat il rinin istiqam t v m zmununu d yidirir, z elmimizi zmzd n k narladrr. nstitutlar y n d sovet n n si sasnda iini davam etdirm kdir. Yen d dnya az rbaycanllar mvzusu ox x bislik v hiyl g r sin sas mvzu kimi alnmr, btn t bbs v t klifl r etnik-t ssbkelik dana d yib qaydr. T biidir ki, Btv Az rbaycan urunda mbariz milli elmimizd n balanlmaldr. M qal v s rl rd bu mvzu z inikasn taparaq, h r baxmdan aydnlq g tirm lidir. ks-t qdird , bel kitablarn Tehran v r vanda satlmas daha ox m qs d uyundur. Milli maraq v m nafeyimiz xidm t etm y n aliml r h r il bdc d n milyonlarla pul ayrlmasna da ehtiyac yoxdur. M rhum nd rimiz H. liyevin t bbs il dnya az rbaycanllar il i zr ayrca bir komit yaradld. V bu gn komit xaricd olan diasporalarla i aparmaqdadr. Yen d byk nd rimizin t bbs il Bakda dnya az rbaycanllar qurultay arld. Amma btn bunlara baxmayaraq, elmimiz bu byk milli siyas timizl ayaqlamr, soyda77

larmzn m n vi ehtiyaclar d nilmir, onlarn v t nimiz haqqnda bilik dair sini genil ndirib z nginl dirm k n sanball s rl r nadir hallarda yazlr. Gneyli soydalarmz Btv Az rbaycana dair z ist diyini, aradn tapa bilm yib, ran v xarici aliml rin yaratd s rl r mraci t etm k zorunda qalr. Burada is , xalqmz v v t nimiz haqqnda r-bhtanla, saxta, qondarma fikirl rl qarlaaraq t ss vvr korlanr, t sir artna dr, milli duyu v dnc l ri z ifl yib sradan xr. Bu gn akademiya institularnda yaradlan b zi s rl r ideoloji istiqam tin gr akademiyann qaps il zb z olan " lhda" ran maazasnda satlan s rl r arasnda ciddi bir f rq n z r arpmr. Bel s rl r el bil ki, " l-hud " n yazlr. Btv Az rbaycan konsepsiyasna qar duran qvv l r gnd ngn aznlar. Onlar z limizl z bamza ar bir da salr, z limizl zmz ideoloji baxmdan t rksilah etm kd dir. Buna gr d elm v t hsild ciddi islahatlar aparlmaldr. Elm v t hsilimizin z milli m fkur v m n vi d y rl rimizd n ayr dm si, yad t sirl r uymas, ada milli t l bl rimizl ayaqlaa bilm m si t xir salnmaz islahatlar aparlmasn qarya qoymaqdadr. Btv Az rbaycan ideal v m fkur sin yaramayan elm v elmi t dqiqat institutu g r ksizdir. Elm v t hsild islahat aparmadan milli dnc v maraqlarmza aydn bir cavab tapa bilm y c yik, dnya az rbaycanllan il laq l rin qurulmas, h mr yliyimiz, ideya v m fkur birliyimiz sual altnda qalacaqdr. Etmi-t dqiqat institutlarnn yenid n qurulmas, faydal v m qs d uyun f aliyy t gst rm si, onlarn dvl t quruculuuna xidm t gst rm si, dnya az rbaycanllarnn arzu v ist yini ks etdirm si, khn sxolastik elmi aradrma metodlarndan l km si gnmzn t l bidir. zmz yr nm y n v yr nm k ist m y n alim zmzd n deyil. z milli maraqlarmza xidm t gst rm y n elm naqis v m hduddur. H qiqi elm f daisi Btv Az rbaycan ba mvzu kimi alb t dqiq ed n alimdir. Milli m nafeyimiz bigan yanaaraq xalqn inamn qran ziyal v siyas t xadimi nankor, cahil v dnkdr. Blnm xalqlardan biri kimi Az rbaycan xalqnn da birl m k haqq vardr. Btv Az rbaycan ideyasn gzd n salmaq, ruh dknly yaratmaq, xalqn inamn qraraq midl rini alt-st etm k iran-fars t bliatnn m lidir. ran z milli v razi birliyi ad altnda Gney Az rbaycanla Quzey Az rbaycann birl m sini 200 ild n artqdr ki, ng ll yir, birl m k haqqmz limizd n alr.
78

Btv Az rbaycan x yal deyil, ger klikdir, Az rbaycann nicat onun birl m sind dir. ran il Erm nistann (o cml d n Rusiyann) he bir t xribat altm milycnuluq bir dvl tin yaranmasnn qarsn ala bilm y c kdir. Tarix z szn dey c kdir. Xalq irad sin qar xmaq, xalq oz fikrind n dnd rm k beyn lxalq hquq normalarna qar xmaq dem kdir. m li kild t kilatlanan xalqmzn Gney Az rbaycanda z istiqbalna nail olacana r kd n inanrq. 31 dekabr dnya az rbaycanllarnn h mr ylik bayramn t brik edir, onlara birlik v h mr ylik arzulayram. Gn o gn olsun ki, fikrimizd , q lbimizd yer tutan bu mq dd s duyu v dnc l rimiz ger kl sin. Masir msavat q zeti, 28 dekabr 2004

79

ARAZI AYIRDILAR ki yz il yaxndr ki, torpaqlar blnb parcalanm, Gneyi Quzeyin h sr t qalan yaral bir xalq yaayr. razi btvlyn itirmi, doma yurdu dilim-dilim doranb h rraca qoyulmu bu xalq Az rbaycan trk xalqdr. Byk Az rbaycan Giney , Quzey , rana, Sovet , Erm nistana ayrlm, z doma adn bel dilin g tir bilm y n zavall, nakam bir xalq "Glstan" v "Trkm nay" mqavil si il ran v Rusiyann milli faci sin imza atd nsgilli, d rdli bir m ml k t. Paralanmasna z v zin rus il farsn qol kib hkm xard b db xt Az rbaycan!... ki sr yaxn milli faci sin mat m saxlayan Az rbaycan trk vuruub arparaq qurbanlar verir, yurdu m zarstanla evrilmidir. eri-n m si qan alayr, hzn- l md n z glmr, toy-dyn yasa dnmdr. nki: Araz ayrdlar, Qan il doydurdular, M n s hd n aynlmazdm. Zlm il ayrdlar. M ni s nd n kim ayrd?! Xan Araz qan il doyuran qar dm n kimdir?! Bir mill ti zlm il ayran "Trkm nay" mqavil si b didirmi? Qiyam t gnn "Trkm naylam ged c yik? Yann qol c kdiyi bu cinay t v x yan t aktnn ax, mr bitmidir. Dm nin hikk si, kinkdur ti bitib tk nm s d , "Trkm nayn mdd ti oxdan baa atmdr. Buna baxmayaraq dm n yeni-yeni k nd v h rl rimizi udmaa can atr. Quzeyin mst qillik qazanmas onu vahim y salmaqdadr. ki yz ild Gneyi, Gy ni, D r l y zi, Z ng zuru, Boral v D rb ndi, n hay t d , Qaraba itirmiik. Bu ill rd ancaq itirmiik, qazanmamq, babalarmzn qoyub getdiyi miras ld saxlaya bilm miik. ancaq midimizi itirib sarslmamq. Dostumuzla dm nimizi tanyaraq m tinl miik, dyl rd snaqlardan xaraq z ngin t crb qazanmq. nanrq ki, itirilmi ad-sanmz yenid n qazanacaq, r ngli bayramz torpaqlarmzda yen dalalanacaq, yann m krli siyasi oyunlarna son qoyulacaqdr. mperiyalarn saxta razi blgs mill tl rin q z b v hayqrts nnd sona vanb dalacaq gn yaxndadr. P hl vi il Stalinin x l fl ri artq bu imperiya razisini qoruyub saxlamaa qabil deyil. Onlarca tayfa v xalqlann torpaqlarn
80

lind n alb imperiya qurmaqla ada demokratik dnyann t l bl ri uyun g lmir. Odur ki, "Trkm nay"a imza atmayan xalqmz z taleyini h ll etm k n f alln artrmal, milli faci sinin kkn aradrb dmokratik dnyaya catdrmaldr. T biidir ki, qurtulu v azadla qovumaq birinci nvb d xalqmzn z lind dir. Yks k al v idrakla meydana atlan, z zm v irad sini gst r n bir xalqn qarsnda yalarn duru g tirm si ox da asan deyil. El gc sel gcdr. mummilli birlik dalar yerind n oynatmaa qadirdir. Ayrlq ill ri rd mli insanlar, xalqn dn n beyni olan ziyallar, alim v yazarlar h bs ed r k mill ti basz b d n dnd rdil r. S ttarxan, Xiyabani, Pi v ri dm n hiyl sinin qurban oldu, Behr ngi Arazda "bouldu", Zehtabi z evind c hid getdi, nd rl r son n f sd "Az rbaycan" dey r k cann taprd. Araz ayrlq ayna evrildi, Gney il Quzey yadladrld, Bak il T brz yaxn-uzaq diyarlara nd, Savalan Qoqara h sr t qald, hriyara B xtiyarla grm k n sib olmad. Bir mill tin btn gr v laq l rin son qoyuldu, zlmn sonu grnmr. Rus il farsn blb dorad v t n iki yz ildir ki, btvl bilmir, doma diyarlarmzn paralanmasnn ard-aras k silmir. M nfur dm n t kc torpaqlarmz deyil, ruhumuzu blb zirdi, admz, dilimizi, milli kemiimizi danr, milli ur v idrakmz d yidirirdi. V t nin Gneyi farslamaqda, Quzeyi is ruslamaqdan nicat tapd. Farsn qara kabusu btn m ml k timizi badan-baa bry r k, z p nc si altna salmaa alr. Bu ill rd s rbaz il saldat l- l ver r k, iki qan qardann arasna tikanlar kmi, z-z durmaa bel aman vermirdi. Hicran keikil ri r fsiz bir v zif ni r fl yerin yetirm kd n zvq alrd. C llad t kin v t nimizin ortasnda duraraq zrayl kimi yollan k smidi. srl r boyu bu r fsiz blg rus il farsn sevinc, f r h m nb yin cevrilmidi, trk zib m hv el m k n onlarn lbir f aliyy t gst rm si d s b bsiz deyildi. Yersiz sayla bilm z ki, onlarn bu mrt ce n n l ri, q sbkarl bu gn d eyni ah ngl davam etm kd , btvlk v tamlmza x l l g tirm kd dir. ki imperiyann planlar sasnda ran v Rusiya Az rbaycanlar yaranm, Gney v Quzey Az rbaycan istilahlarn il tm k is uzun mdd t yasaq saylmdr. lk nin h tta corafi qtbl r blnm sin qadaa qoyulmudur. Burada yaayan xalqn adna bel qsqanclqla yanald ndr ki, d-d r nn ad il xalqn ad eynil dirilmidir.
81

Btv Az rbaycann x rit si is bu gn d z xarlmr, onu d rslikl r salmaq, geni ictimaiyy t atdrmaq byk q bah t hesab olunmaqdadr. Aqoyunlu, Qaraqoyunlu, S f vi, far, Qacar dvl tl rind n danlr, ancaq tarix n btv olmu Az rbaycann x rit si sasnda onun tarixi razil ri haqqnda doru, drst elmi h qiq tl ri syl m k siyasi qsur kimi etirazla qarlanr. rann f th etdiyi v mxt lif xalqlara m xsus razisi bar d danmaq olar, ancaq Btv Az rbaycandan b hs amaq, "pantrkizm" lam ti saylr. Trkn z dilind danmas, soykkn anlayb xatrlamas, kemiini yr nib aradrmas, dil g tirm si, balalarna trklq t rbiy si alamas yolverilm z cinay t, rana qar x yan t kimi q l m verilir, h r cr t hqir v t qibl r m ruz qalr. Gneyd soydalarmzdan t l b olunur ki, z dilind yox, farsca danb yazsn, z trklyn bird f lik unutsun. Quzeyd qan qardalannn yaamasn yadna salmasn, onlarla siyasi-milli shb tl r aparmasn, h tta qz verib qz almasn, Bakda ap olunan q zetl ri, kitab v d rslikl ri oxumasn. Onlar oxuyar, sonra b zi m tl bl ri qanar, milli birliyi yadna d r, Az rbaycann dm nl rinin kim olmasn baa d r v n hay t ki, siyasi-milli uru yks l r, kamala atar. D rk el y r ki, Gney Az rbaycan ran deyil, rann f th v istila etdiyi lk dir, bu lk nin z b di v z li sahibi d Az rbaycan trkl ridir. mperiyalarn Az rbaycan trknn bir mill t kimi varln q bul etm m si onlann t cavzkar siyas tinin, trk asimilyasiya etm yinin bariz nmun sidir, tarixi torpaqlarmz z bt v ial edib tutman alcaq ifad sidir. Ancaq bu imperiyalar dalmaqdadr. P hl vi v Stalinin x l fl ri demokratik dnyann qarsnda acizdir, onlarn imperiya xlyalar bu gn btn dnyada nifr t v etirazla qarlanmaqdadr. Din bayra altnda farsladrmaq siyas ti aparmaqla ran xalqlarnn gozun kul frm k, onlar aldatmaq artq yet rli deyil, randa milli oyan v intibah z gcn gst rm kd dir. lb tt ki, Quzey sovet imperiyasnn yxlmasndan m har tl b hr l n r k, z milli dvl tini qurdu. ndi nvb Gney Az rbaycanndr. Quzeyin t crb si, milli ovqat v mt kkilliyi, mbariz zmi S tt rxan v Xiyabani yurduna m k olmal, bundan ibr t alb ciddi n tic xarmaldr. Gneyli soydalarmzn sar t v kl lik z ncirini qrb paralamas ada dnyann, demokratik b riyy tin arzu v t l bidir. Artq bu gn imperiya siyas ti v xlyalarna yer yoxdur, h r bir mill tin azad, s rb st yaayb milli dvl t qurmaq arzu v ist yi t bii hal kimi q bul olunur.
82

bh yoxdur ki, Gney il Quzeyin mt kkil, birg f aliyy ti milli birlik, azadlq v istiqlaliyy timizin r hnidir, zl v qvv t m nb yidir. Bel bir milli irad v qeyr t nmun si gst rm d n Quzey il Gneyin birl m si tindir. Qaraba, habel baqa ial olunmu dig r torpaqlanmzn da azad olunmas Quzey il Gneyin mt kkil mbariz sind n birbaa asldr. Milli h mr ylik olmadan milli qurtulus da baa g l bilm z, milli namus, milli qeyr t v hmm t zamandr. Qarabada btn dnya erm nil ri vuruub carprd, qrx milyonluq soydamz is Gneyd n Quzeyin bu faci sini ancaq seyr edirdi. Dnyada buna b nz r ikinci bir mill t t s vvr etm k olmaz ki, qarda qardan mbariz sin bel soyuqqanl mnasib t b sl sin, v t nin bir t r find lm-dirim dyl ri getsin, bir t r fi q fl t yuxusunda yatsn. T biidir ki, bunun sas s b bi milli birlik v h mr yliyimizin z if olmas v dm nin d bu z if damarmz bilib istifad etm sidir. Bunun n tic sidir ki, iki sr blnb paralanan lk miz birc d f d olsun birg gc birliyi nmayi etdirm mi, Gneyli-Quzeyli bir yerd dm n qar vuruub arpmamdr. bh yoxdur ki, bunun bir s b bi fars il rusun m lidirs , bir s b bi d zmzd dir, daha dorusu, tarixi taleyimiz yks k al v urla yanamamamzdr. ran yolunda inqilab ed n, mharib l rd q hr manlq nmun si gst r n Gney xalq milli uurlar qazanmamdr, z qvv v bacarn zn yox, yadlara h sr etmidir. Bu, iki yz ilin ac tarixdir. H r iki qan qardalarmz ancaq itirmidir, qazanmamdr. Yadlarn yolunda gst ril n h r hans xidm t v t bbs doma v t n b db xtlik g tirmi, kl lik z ncirinin daha da mhk ml ndirilm si il n tic l nmidir. Vuruan, dy n, il y n, arpan, yanan-yaxlan Gneyli, qazanan, b hr sini gr n, s lahiyy t sahibi is fars v erm nidir. randa erm ninin ana dilind 50 orta m kt bi, iki universitetd erm ni b si f aliyy t gst rir, 40 milyonluq trkn is ana dilind birc m kt bi bel yoxdur. Haqqn t l b etm yib, qara, kor taleyi il baran bir xalqn aqib ti bundan yax ola bilm z.. ran rejimi Az rbaycan Respublikasna da qarmaq atr. lk mizd oxsayl ran nam lum m ssis v v t ndalar f aliyy t gst rir. Onlarn ii n d n ibar tdir?! Bnu bilm k ox tindir. ran kitablar azad kild respublikamzda yaylr, evl rd alm "gizli m kt bl r" z iini grr, m yy n m ssis , partiya v xsl r maliyy l dirilir, randan xarab rzaq g tirilib haliy satlr, elmi-t dqiqat institutu v universitetl rd " ran zallar"s rb st kild elmi aradrma v t limt rbiy iimiz istiqam t verir. ran fars-molla ideologiyasnn lk mizd geni dair l rd t bli v t viqi is n d ns t vi dourmur, he bir
83

narahatlq yaratmr. rann z yurdumuzda, evimizin iind ideoloji t xribat sz yox ki, ar n tic l r ver bil r. Ayrlq ill ri - Az rbaycan tarixind qara bir l k , n uursuz, p rian ill rimizdir. V t nimizin yaralar h min ill r m xsusdur. rtica ill rind milli tamlmz siyasi-milli btvlymz, h mr ylik v milli mt kkilliyimiz ld n gedib, milli duyu v dnc l rimiz qara klg l r db. lli ild d f inqilab ed n xalq z m qs din yetm yib, h r d f ayaa qalxan xalqmza divan tutulub. h r-k ndl r viran y evrilmi, T briz dar aaclar me sini, Bak qaranlq zindan xatrladrd. X z r d nizi adalarnda insanlar diri-diri quyulara tklr. Gneyd is gll l nir, dar aacndan aslr, m hur yazarlanmz Sibir buzlaqlarnda ryrd. Az rbaycanda zlm v istibdadn tyan etdiyi ill rd Stalin il P hl vi xalqmza qar eyni cinay ti aparr, lbir f aliyy t gst rirdi. Savak il KQB-nin anti-b ri cinay tl ri bir-birind n seilmirdi, onlar biri dig rini d st kl yir, bir-birinin cinay tkar f aliyy tini tamamlayrd. Az rbaycana qar t xribat v soyqrmnn n q v planlar Moskva v Tehranda hazrlanb h yata keirilirdi. ox t ssf ki, eyni n n bu gn d eyni ah ngl davam etm kd dir. Qaraba faci si d mvqed n hazrlanm faci dir. al Erm nistann sa v solunda Iranla Rsiya getm kd dir. slam bayran qaldrn ran ms lmanlar trk xaa qrdrr, erm ni ordusunu rzaq, yanacaq v silahla t min etm si danlmaz faktdr. rann ms lmanlq qonuluu da, qardal da formal. xarakter dayr, zahiridir. al olunmu razil rimizd ran manlarnn tm si, Xudaf rin krps yannda Araz z rind tikinti il rinin aparlmas, rann Erm nistan iq v qaz il t min etm si v s. adi hal deyil. rann Respublikamzda maddi abid l ri t mir etm k t bbs is ox cayib bir idir. Gneyd abid l rimizi viran qoyan Iran Respublikamzda yeni bir siyas t yeritm kd dir. T brizd konsulluq almasn l ngid n, naxvanllara z milli pasportunu ver n rann bu.s yl ri is bizi lap avam yerin qoymaqdr. Dnya t crb sind el bir hal yoxdur ki, bir dvl t baqa bir dvl tin halisin ktl vi kild "z pasportunu versin". "S n g l c kd ran "v t nda olmaa hazrsanm" yazsna imza atb pasport alan naxvanl farsca bilmir ax n y qol kir... rtica ill rind Quzey Rusiyann, Gney rann ata malna evrilmidi. ki qan qardann s si, n bir-birin yetimirdi. Bu tayfann li qrlana o biri tayfann li atmrd, h r iki t r f el z ncirl nmidi ki, qarda qardan ad n k bilmirdi, Araz ayn ancaq qanadl qular ke bil rdi. Savak il KQB, indi d ETTELAAT soydalarmz d yirman
84

dann altna tkb ytm kd dir. Trk qrb axrna xaraq torpaqlarn ial etm k, dm nl rmizin m nfur siyas tinin sasnda durur. Az rbaycan trknn bu gn yz il rzind "trk casusu", "pantrkst", "firq i", "demokrat" adlanadrmaqla aradan gtrlm si dm nl rmizin daimi siyas t v t xribatlq n n sin evrilmidir. B r tarixi v idrakna smayan c za sullar xalqmzn bana alm v bu gn d almaqdadr. Fars zlm v terroru q d r ikinci bel bir t xribat b riyy t he zaman grm midir, Gneyli trk kimi istibdada dz n, boyun y n ikinci bir xalq is h l lik dnyaya g lm midir. ki sr qrlan, hid olan, t s vvr g lm z t qib v t zyiql r m ruz qalan Gneyli soydalarmzn ar, m qq tli h yat, qara taleyi tariximiz gz ya il , al qanla yazlacaq, qiyam t q d r unudulmayacaqdr. nki dnyada, he bir mill t bel zlm grm mi, arxasz, km ksiz qalmam, torpa badan-baa m zarstanla dnm midir. He bir xalq bizim kimi c lladn xilaskar, din qarda adlandrmam, zn yox, yada xidm t gst rm midir. Dm n xidm t is bir mill tin lm, m hvi dem kdir. ki srdir ki, Az rbaycann yaralarna m lh m taplmr, he bir xalqn bana bu q d r b la v msib t r almamdr, dnyann he bir mill ti ayrlq oduna bu q d r yanmamdr. Bunun s b bi ox d rindir. Bir s b bi d zmzk, bir s b bi d qar dm nl baldr. Xalqmzn onu sar td saxlayan dm n yolunda inqilab edib lk sini mharib l rd hifz edib qorumas, z m nafeyini ona qurban verm si,, z m nliyi, r fi v zin onun haqqnda dnb-danmas, habel n acnacaqls odur ki, zn z ad il anmamas, tiirk yox, iranl kimi q l m verm si bu milli faci nin sas amill rdir. ran v Rusya urunda dyb q hr manlq gst rm k qul-nk r dnc sinin b hr sidir. Alim v ziyalsnn is z elm v m d niyy ti v zin , ran yr nib t bli etm si, ona yarnb yaamas h yat deyil, m n vi lm b rab rdir. M llimin is milli t rbiy yerin , yad ideologiyasn balalanmza alamas, Az rbaycann varln dilin g tirm m si, doma xalqnn vladlar il ancaq farsca danmas milli x yan tdir. Bir mill tin sas m llimi, t rbiy isi milli deyils , g r m kt bl rind milli m fkur , ideologiya alanmrsa, dem li bu mill t m n n lm doru gedir. M kt bi qul, nk r yetidir n xalqn riyib yoxa xmas ox da uzaq deyil. rtica ill rind m kt bl rimizd qul-nk r ovqat t rbiy olunurdu, xalqmzn yeni yeti n n slinin beyni c hal t v fanatizm il doldurulurdu. Bu gn d Gneyd eyni bir durum hkm srm kd dir, Gney c hal t, nadanlq bataqlnda abalamaqdadr. Onun m kt bi d , d rslik v kitablar da, radio v televiziyas da, m tbuat da yad dild dir,
85

yad havas almaqdadr, yad ruhunda kkl nmidir. Gec -gndz ara verm d n trk dm nilik ovqat alayr. Fars ideologiyasn t b-li etm kd dir. M qs d d , m ram da aydndr. Beyinl rd , r ki rd kk salan trk sevgi v dnc sini, trk m nliyi v r fini bird f lik silib atmaq v bunun yerin fars t ssbkeliyini t lqin etm k ran molla rejiminin sas prinsipl ridir. T biidir ki, bir xalqn faci si ilk nc onun m n vi lm il balayr. g r qrx milyonluq bir xalqn balalar z ana dilind oxumursa, onun dili dvl t dili, elm-s n t, idar dili deyils , dem li l dildir. Tehran universitetinin professoru da dnya dill rini t snif ed rk n, Az rbaycan trkc sini l dil adlandrmdr. Dili canl olmayan xalqn z d , ruhu da ldr, onun xalq kimi varl, canl h yat v dnc si birbaa z ana dili il llr. ran rejimi trkc oxumaa ona gr yasaq qoyur ki, trk m kt bi alsa, rann 50-60%-i trkc oxumaldr v n tic d ran az bir faxtda trkl bil r. Eyni zamanda fars m kt bi d iki sr yaxndr ki, z v zif borcunu yerin yetirm kd n acizdir. nki btn varl trklk mayas il bal olan bir xalq farsladrb d yidirm k ox da asan deyil. ll rl Tehranda yaayan, fars dilind oxuyub yazan trkl r trk ovqat il alb yanr, tarixi m qam v imkan gzl m kd dir. 31 dekabr 1991-ci il-d Naxvan Milli M clisinin s dri olan H. Iiyev tarixi bir q rar ver r k, 31 dekabr dnya az rbaycanllarnn h mr ylik gn kimi elan etmidir. Bu q rar tarixi bir q rardr, milli h mr ylik v birliyin zldr, g l c yimiz aydn fql r amaqdadr. Bu tarixi q rardan sonra 31 dekabr 1991-ci ild Quzey il Gney trkl ri uzun ayrla son qoyaraq Araz sahill rind gr g lmidil r. Bu gn hicran d rdi k n bir xalqn vsal, gr gn idi, bu gr adi gr b nz mirdi. ki qan qardann, eyni bir mill tin, eyni bir ruhun t nt n si, milli birliyi, b di h mr yliyinin ifad si, t sdiqi v t c sssm kimi s sl nirdi. Gr g l nl r iki qan qarda arasna kilmi tikanl m ftill ri yaln li, dii-drna il qrb dadrd, ll rd n qan szlrd. Rus saldat bu ibr tamiz m nz r qarsnda heyr t dmd, qorxusundan cnqrn xartmrd, top-tf ngi milli ruhun hayqrts qarsnda lal olmudu. H r iki sahil vsal n m si oxuyurdu, ikilik v ayrlqdan s r- lam t qalmamd. O biri sahild fars s rbaz kilib qard, iki sr stnd durduu torpa t rk etm k zaman yetidiyini d rk etm y balayrd. Araz grl ri Az rbaycan trknn yeni istiqlaliyy t bayram v gnnn dnyaya g ldiyini mjd l yirdi. mumxalq bayram kimi tarix
86

daxil olan, yaayan bu bayramn siyasi-milli m zmun v m na qazanmas da buna z min yaradr. mumxalq hquq v s lahiyy t malik olan h mr ylik bayram bir d ona gr sevimli v yks kdir ki, onun zl Araz sahill rind qoyulub. Bu gn az rbaycanllara hava v sudan daha ox birlik v h mr ylik g r kdir. Buna gr dir ki, soydalarmz Araz sahill rin toplaaraq birliy , milli yenilm zliyimiz , lf t v s daq t and iirdi. Ham Arazn saf sular kimi saf m n viyyata, dz ilqara, qarda birliyin , Az rbaycann birl m si n dyb apacana, canndan ke c yin sz verirdi, milli birlik v qardalarn qovumasndan mq dd s he bir varln olmadn bir daha yada salrd Vsal bayramnda vsal gn i btn Az rbaycana iq sard, imperiya qorxusu v zlm ti yoxa xm, r kl r vsal sevinci il rpnrd. ki yz ild n sonra bu ilk gr btv Az rbaycan ell rind ks-s da dourmudu. Zlm il ayrlan qan il doyrulan Araz vsal grn sanki layla alrd, gr g l nl r ayrla, ayrl salanlara l n tl r oxuyaraq, Araz sular qarsnda z milli manifestini oxuyub ayrld. Bu gnd n balayaraq da Araz ayrlq ay kimi yox, vsal yeri, vsal ay kimi qan yaddamza yazld. Qaradan il Qarab bir-birini salamlamaa balad, l ng z il K rki bir-birin qan salam gnd rirdi, sevincd n, f r hd n qar-buzlar riyib Arazda bir-birin qovuurdu. T kc insan deyil, t bi t d vsal n m si oxuyurdu. Ayaa qalx, ulu trk, zn qayt, z mrn yaa, h r il Araz sahill rind gr t l s. D rb ndd n H m dana q d r h r yerd vsal rqil ri oxu. Yadlara nkr iliyin yet r. z gzl rin baxa-baxa dilinin, r f v l yaq tinin torpaa gmldy gz dadr, oyan, ayaa qalx. Mill tl r birl di, torpaqlar btvl ib vsal rb ti idi, s nd n baqa. mperiya t rkibind he bir azadlq v istiqlaliyy t yoxdur, ola bilm z, bunu iki srlik acl-arl, qara taleyimizl sbuta atdrmq. Kl lik, nk rilik milli s ad t deyil, bunu bil, xatrla, balalarna gn ala, sabahn dn, Bab k qalasna yks lib azadlq himnini btn dnyaya hayqr. 31 dekabr Milli H mr ylik bayramdr. Az rbaycan trknn iql, aydn sbah bu gnd n balayr, nicatmz birlik v h mr ylikd dir. Araz sahill rin gr g l, Bakda, T brizd qan qardalarn yolunu gzl yir. Masir Msavat, 24 dekabr 2002

87

SLAM NQ lABINA HAZIRLIQ rann ideoloji t xribat genil nir. Molla rejimi Az rbaycanda gizli m kt bl r amaqla m krli niyy tini realladrmaq ist yir ran diplomatlar bir qayda olaraq, diplomatik etikan gzl m y r k, z s lahiyy tini ar v daxili iI rimiz mdaxil edirl r. Onlarn q r zli fikirl r ir li srm si, panfarsizm t bliatna quranmas da bunu t sdiq edir. N z r almrlar ki, bura Gney yox, Quzey Az rbaycandr. Gneyd 40 milyonluq bir xalqn milli hquqlar tapdaland halda Quzeyd xalq istiqlaliyy t qazanaraq z dvl tini qurub. rann Az rbaycandak s firi far Sleymani bu yaxnlarda Bakdak Ukrayna filialnn balanmas t l bi il x ed r k q r zli bir fikir ir li srb. S fir n y gr xeyli filialdan m hz bu filial h d f seib? M s l burasndadr ki, Ukrayna nstitutunun Bak filial alandan sonra alt Gneyli soydamz burada t hsil alrd. Gnl rin bir gnnd onlarn ri h rd ki m nzili yandrld v iki n f r ar x sar t alaraq x st xanaya dd. T qib v t zyiql r dzm y n drd Gneyli t l b filial t rk edib getdi, ikisi is getm y hazrlar. Ancaq c nab s firin r yi bununla da soyumad. ndi d filialn balanlmas t l bi il x ed r k, t hsil iimiz mdaxil edir. Gneyli t l b l rin yaad m nzilin yandrlmas, onlara zab- ziyy t verilm si d s b bsiz deyil. ran rejimi Gneylil rin h r yerd t hsil almasna razdr, f q t respublikamzda oxumalarna ng ll r tr dilir. S b bi d aydndr. Gneylinin Quzey Az rbaycanda z ana dilind ali t hsil alb z v t nin dnm si qsqanclqla qarlanr. rana z dilini mk mm l bilib t hsil alan mt x ssis g r k deyil. Burada bir m qam da syl m k yerin d r. ran s firi ona gr h min filial balatdrmaq ist yir ki, orada h m Gneyli oxuyur, h m d m n d rs aparram. Be-alt ildir ki, isiz qalmam da el bu m nb d n qaynaqlanr. ran q zetl rinin m ni "s fil" adlandrmas, he yerd il m m yimi xsusi bir sevincl x b r verm si d t sadfi sayla bilm z. Alt Gneyli soydamzn Bakdak filialda oxumasna raz olmayan bir rejim h r il yzl rl uaqlarmz aldadb rana oxumaa aparr. Biz is buna gz yumub dzrk. Qum h rin aparlan balalarmza is elmd n baqa h r ey yr dilir. ran mollakratiyas onlar islam inqilabnn keikil ri kimi yetidirib lk miz gnd rir. Bel l ri
88

is azn aan kimi h r yerd n qovulurlar. nki onlarn yr ndiyi "elm" respublikamz n yararszdr, xalqmzn bel f dail r ehtiyac da yoxdur. Din yox, molla rejimin xidm t gst r n manqurtlara he bir inam da qalmayb. Respublikamzda h r bir filial v z l universitetl rd t hsil alan t l b l r lk mizin g l c yidir. Demokratik v qabaqcl lk l rd z l t hsil stnlk verilm si d t sadfi deyil. ran s firi is yeni filiala qara gzgsnd n n z r salr. Filial v z l universitetl rin hamsnda t hsil Baknn ran m dr s l ri v Qum t hsil sistemind n qat-qat stn, mt r qqi v salamdr. nki bu t hsil ocaqlar t xribat yox, kamil insan yetidirir. Burada baqa xalqa, lk y nifr t, kin-kidur t deyil, fq t duyular alanr. T lim-t rbiy d mumb ri xarakter v m zmunu il seilir. Gney Az rbaycanda 40 milyonluq bir xalqn ana dilind t hsil ala bilm m si yet rlidir, buna h l lik dzlr. Buraya Quzey Az rbaycan da daxil etm k is ciddi narahatlqlara g tirib xarr. Erm ni dilind t hsil d st k ver n ran rejiminin trk t hsilin yasaq qoymas he bir ly smr. B riyy t bir xalqa v onun dilin bu q d r gey mnasib t b sl nilm sini he yerd v he vaxt grm yib. Trk t hsilin yasaq qoyulan bel bir lk y t l b gnd rilm si is tamamil m ntiqsizlikdir. Az rbaycanda ilahiyyat alim v t dris m ssis l ri olduu halda Qum t hsili m nasz grnr. Ham bilm lidir ki, Qum h rind ki t drisin m qs d v m ram panfarsizm riv sind n k nara xmr. Btn bunlar azm dey , respublikamzn blg l rind ran m dr s l ri yadan sonra gb l k kimi artr. Fars v fars t mayll m kt bl r alr, aq-gizli evl rd onlar f aliyy t gst rir. Bu m kt bl r d t limt dris prinsipl rin gr , iraz v sfahan m kt bl rind n q tiyy n f rql nmir. Burada hans f nl rin keilm si, hans d rslikl rd n istifad ofunmas v d rs aparan m lliml rin kimliyi d ox gizli saxlanlr. H tta bura jurnalistl rimiz d buraxlmr. Fars m kt bl ri bel c sirri-Xuda t siri balayr. Molla rejimi z m kt bini d geni ictimaiyy td n gizli saxlamaqla hiyleyi- r yuvasn hifz edib qoruyur. rann Bak v Qum m dr s l rin agird toplanlmas da gizli aparlr. agirdin ata-anasna v dl r veril r k aldadlr. Onlar inandrmaa alrlar ki, bu gn-sabah Az rbaycanda islam inqilab qalib g l c k v sizin uaqlarnz da yuxar v zif l r tutacaq. Panfarsizm m kt bl rind t dris dili fars diiidir. D rslikl ri panfarsizm ideologiyas sasnda yazlb v onlar bir qayda olaraq
89

randan g tirilir. Burada d rs dey n m lliml r is panfarsizm carlardr. Bel bir m kt bd trk uann oxumamas oxumandan daha ox faydal v m qs d uyundur. ran t hsili alan soydalarmzn ac taleyi bu gnd n b llidir. Bakda v blg l rimizd alan ran m dr s l ri yax he n v d etmir. nki orada oxuyan azyal uan ruhu d yidirilir, miili duyu v dnc l ri ldrlr, panfarsizm ideyalar qanna yeridilir. slam inqilab f dai v keikisi m hz bel olmaldr. O, z milli mara il yox, fars t ssbkeliyi il ad qazanmaldr. Az rbaycann dvl t qanununa gr , mumt hsil dili ana dili olmaldr. H r bir m kt bimizd t hsil dilinin trk dili olmas icbari v z ruridir. Ana dilind oxumaq siyasi-milli m na dad n onun d yidirilm si qanunla yasaqdr. Gneyli soydalarmzn ana dilind oxumasn yasaq sayan ran rejiminin respublikamzda fars m kt bi ri amasna m n vi haqq atmr. Tarix boyu he bir fars trkc oxumayb, he bir fars airi dilimizd bir er bel yazmayb. Bu halda soydalarmzn fars dilind t hsil almaa t hrik edilm si r zal tdir. Zamann hkm, t l bi baqadr, ana dilind oxuyub yazmaq h r bir trkn milli borcudur. Allahn yaratd trk dili gz ld n d gz l, d y rli v z ngin bir dildir. Gneyd olduu kimi, Quzey Az rbaycanda fars t hsil sistemi t tbiq edil bilm z. Burada istiqlaliyy t qazandmz bir dvrd ran m dr s t hsilin qaytmaq Gneyd n f rql nm m k dem kdir, ir liy deyil, geriliy yuvarlanmaq dr, mollakratiya sar t boyunduruunu q bul etm kdir. XXI yzillikd milli t hsili olmayan xalq b db xt v nakamdr. Trk cocuu z dilind oxuyub yazmrsa, dem k yaamr, z milli kimliyini d anlamr. Vaxtil xaqan v sultanlarn uaqlarna d rs dey n fars t rbiy i v mr bbil rinin t lim-t rbiy anlay bu gn sradan xm v yararszdr. S f vil ri farsladran fars mr bbisi bu gn acizdir. T biidir ki, yeni yeti n n sil z t lim-t rbiy sini soykk trk olan xocalardan almrsa, onun g l c yi aydn deyil. Milli t dris v t hsilin yad, dm n nsrl r h val edilm si milli faci dir. Btn xalqlar kimi Az rbaycan trknn d z milli t hsilin yiy durmas tale m s l sidir, milli-m n vi varlnn qorunub saxlanmasnn z li v b di yoludur. ran rejiminin z m kt bl rini Erm nistanda amas daha m ntiqi grn r. nki erm ni dilind randa 50 m kt b v 2 universitet b si f aliyy t gst rir, ana dilind d rslikl r buraxlr. Erm nistan iqtisadi
90

blokadadan xaran v mharib d qalib g lm sin z min yaradan ran rejiminin t hsil v maarifin bizim he bir m n vi ehtiyacmz yoxdur. Dilimizi l bir dil sayan, milli-m n vi d y rl rimiz saysz yanaan fars mollasnn t hsil sistemi artq n gerid qalm bir t hsil sistemidir. Onun t hsil siyas tind iql he bir ey yoxdur. ran m dr s l rinin m qs d v m ram cox qaranlqdr. Ancaq n q d r qaranlq olsa da, onun altnda n l rin gizl ndiyini duyuruq. Bunlarn hamsnda m qs d farsp r st ruhani-f dai yetidirm k, respublikamz n planladrlan slam inqilab ixracna f dail r hazrlamaqdr. T sadfi deyil ki, ran m dr s l rin yal "saqqal uaq"lar da gedibg lirl r. Xsusil etnik tayfa nmay nd l ri bu "ocaq"larn daimi zvl ri saylr. H tta oradan maa da alaraq z gn-dirliyini t min edirl r. Respublikamzda bu q d r ran m dr s sinin almasna kim q rar verib? Bu q d r ev, mlk nec olub ki, onlarn s r ncamna keib? Filial v z ll r qar xanlar n grnr ki, ran t hsil sistemi daha n mli v s rf lidir. V t nimizd t hsilin bel c farsladrlmas, ran m dr s l rinin r smil dirilm si, onlara gst ril n diqq t v qay bu m s l nin kknn daha d rinl r getdiyini gst rir. Mst qil bir dvl tin t hsil sisteminin fars inhisarna verilm si ox acnacaql bir haldr. Universitetl rd xarici dill rin fars dili il v zl nm si d molla t hsil inhisarnn t l bidir. Beyn lxalq dil saylan ingilis dili yerin kiik bir xalqn dilini yr nm kl dnyaya xmaq qeyri-mmkndr. nki beyn lxalq al md nsiyy t dili fars dili yox, ingilis dilidir. Bu dili yr nm kl ada dnyann elmi nailiyy tl rin d yiy l nm k olar. deoloji t bliat v t viqatda lk mizd rann mvqeyi v nfuzu gn-gnd n vs t almaqdadr. Akademiya il zb z binada yerl n " l-Hud " ran maazas akademiyadan artq i grr. Akademiyann gz qarsnda z kitablarn biz srmaqdadr. Qumda kiril v latn lifbas il dilimizd ap olunan ran kitablar xrafat pskrr, urlara c hal t yeridir. Bu kitablar oxuyandan milli gv nc v milli l yaq t gzl m k b sdir. lk mizin h r bucanda da ran kitablar dnm d n yaylr, ayr-ayr xsl r , idar v m ssis l r , m scid v ziyar tgah yerl rin h diyy l r kimi t qdim olunur. Az rbaycan trknn milli duyu v dnc l rini ldrm yin ikinci yolu da budur. Farsizm t bliat grnm mi bir t rzd aparlr, h r t r fd tyan etm kd dir. Bu mrt ce t bliat elm-t hsil m ssis l rind , ictimai yerl rd d kinib utanmadan z iini grr. oxsayl t bliat m ddahlar bu i c lb olunub. B zi m scidl rd Quranla yana Xomeyninin s rl ri saxlanlr. lk mizd f aliyy t
91

gst r n " mdad" c miyy ti imdadszdr. ran m d niyy t m rk zi is m d niyy tsiz, t xribat bir qurumdur. Onlarn hamsnn m qs di ideoloji pozuculuq ii apararaq, yeni-yeni Nardaran hadis l rin yol amaqdr, m s l nin gz grn n v grnm y n t r finin mahiyy ti budur. Xalqa maddi-m n vi d st k v yardmn arxasnda is m krli planlar durur. Bu gn 200- yaxn iranl t l b respublikamzda t hsil alr. Ancaq onlar bir qayda olaraq tariximizi yr nm kd n boyun qarrlar. Sz d nd d deyirl r ki, biz ran tarixi g r kdir, onu da bilirik. Az rbaycan da el ran torpadr... T hsil almaa g l n bel danmaz, bunlar xalis pozucu nsr v qarq salanlardr. Tariximizi yr nm k ist m y n iranlnn xsiyy ti d , soy-kk d bh lidir. Bel si oxumaq n deyil, panfarsizm t bliat n lk miz xsusi gnd rilib. D rsd oturmayan bel t l b y qiym t verm k is cinay tdir. Dem k, ran rejimi t bliatlar h m t l b , h m molla, h m diplomat, h m tacir, h m d adic kitab satandr. Onlarn qarqa kimi v t nimiz daramas lk miz qar aparlan ideoloji mbariz nin grn n t r fl ridir. Grnm y n t r fl ri daha qorxulu v d h tlidir. ran molla rejiminin islam inqilabn v t nimiz ixrac etm k n burada m n vi-psixoloji z min yaratmas, byk t bliat mann i salmas, h r cr vasit v imkandan faydalanmas, gz kl fr r k beyinl ri z h rl m si xo t sir balamr. Son ill rd ran televiziyasnn efirimiz trlm si d eyni m qs di dayr. Bu verilil rd bir mill t kimi varlmz inkar olunur, stmz r-bhtan ya yadrlr. ran bel c mnbit ideoloji z min yaradr ki, z h rli toxumlar kib cc rtsin. Btn bunlar gst rir ki, ideoloji mbariz davam edir. Bu mbariz Qaraba' mharib sind n d qorxuludur. Ideoloji t bliat v t viqat gnd n-gn genil n r k artr, byyr v ar f sadlar verir. deoloji t xribata laqeyd, soyuqqanl yanamaq, ona qar mbariz aparmamaq, qarsndan qorxub qamaq v t ni satmaa b rab rdir. G l c k taleyimiz ideoloji mbariz l rd n birbaa asldr. Dini xurafata uyaraq milli maraq v m nafeyimizi unutmaq ox qorxulu v t hlk lidir. Bizim yolumuz trklk, azadlq v istiqlaliyy t yoludur. Quzeyi Gneyl ndirm y xidm t ed n Iran m dr s -molla t hsil sistemi badanbaa milli ideologiya v maraqlarmza zidd olan bir t hsil sistemidir. Onun respublikamzda kk atb ir lil m si milli gerilik v t n zzln n md amilidir. Saqqall molla Quzey Az rbaycan Gney Az rbaycann gnn salb fatih si oxumaa hazrlar.
92

Hac aa, bu, s nin xam x yalndr! S n saydn say, gr rxif l k n sayacaq... Olaylar, 15 dekabr 2004

93

M LL GC QAYNAI H r mill tin milli heysiyy t v m nliyini uca tutmas, qoruyub saxlamas onun m n vi-milli gc qaynadr. Milli duyu v dnc l ri milli mt kkilliyin qol-qanad verir, qurub-yaratmaa s sl yir. Mill tilik ideyalar il yaamayan xalq z if v irad siz bir xalqdr, onun milli uru aadr. Mill tilik baqa xalqlara nifr t hissil llmr, z xalqn sevib d y rl ndirm yin yks k ifad sidir. Bunsuz milli-m n vi gc m nb yi formalaa bilm z. Mill tilik ovqatnn ana beiyi ana dilind mvcud olan milli m kl bl rdir. M hz bel m kt bl r mill ti v t np rv r insanlar yetidirib formaladra bil r. Bu gn Gney Az rbaycan m kt bl ri is ana dilind olmadna gr , z n yox, yada xidm t etm y hazr olan n sill r t rbiy l ndirir. Bu m kt bl rd t hsil alan uaqlar Gney Az rbaycan n yox, ran n yetidirilir. Fars m kt bl rinin ideoloji silah panfarsizm, gnd lik m li ii is uaqlarda trk nifr t hissi alamaqdr. Burada t hsil almaq dedikd farslamaq, z milli m nliyi v qrurunu ldrm k n z rd tutulur. z milli t lim-t rbiy sind n m hrum qalan xalqn vladlar z m n vi gcn ata-ana t rbiy sind n v milli d y rl rd n alr. Doma d biyyat, musiqi v ad t- n n l rimiz onlarn ilham qaynadr. Buna gr dir ki, molla rejimi t lim-t rbiy kimi, milli-m n vi d y rl r d yasaq qoymaqdadr. Kl , dnk, ita tkar v simasz bir n sil yetidirm k rejimin t l bidir. T sadfi deyil ki, minl rl m kt bl rd N simi, Fzuli v Sabirin he ad da kilmir. D rsl rd birc k lm z doma trk dilind sz dem k c zasz qalmr. Fars m kt bl rind trk balalarna t lqin olunur ki, s nin ana dilin, d biyyatn, milli musiqi v m d niyy tin yoxdur. S n siyas tl yox, n fs-tamahla m ul olmalsan, z kemi v g l c yini unutmalsan, ancaq fars ranna xidm t gst rm lis n. Milli d biyyatn, tarixini, doma dil v m d niyy tini deyil, fars dilini yr nib farsa da xidm t etm lis n. Trk dilind yazb-oxuma bird f lik unutmalsan. nki bu dilin l dil olduu t lqin edilir. Fars m kt bi bel likl d trkn m n n riyib yoxa xmas v farslamaq ocadr. Burada trk cocuu zn tanmr, habel z milli duyu v dnc l rind n uzaq dr, gnd n-gn ruhu zilir, m n viyyat d yim y z qoyur. Trk t f kkr ldrl r k qul-kl v ita tkar bir insan kimi formalar, sar t boyunduruunu boynuna salr.
94

Bab k, Korolu, N simi v S ttar xan n sli bel c mtil dirilir. deyaca t rksilah olunaraq qara ktl y , duyu v dnc siz manqurta evrilir. T s llimiz odur ki, t lim-t rbiy si d yi n, z ana dilind t hsil almaq haqq lind n alnan xalqn qan safdr, qan yadda d yim z v pozulmazdr. Onun milli maraq v ruhunu ldrb aradan xarmaq qeyrimmkndr. Sabit qalan, t sir altna dm y n xalqn qan, soykk v qan yadda onun milli m n vi s rv ti, istinadgah v dayadr. M n vi silah saylan qan yadda he bir yad kl liyini q bul etmir, milli gc qayna saylr. randa rejimin t l bi bel dir: ham fars dilini bilm lidir. Fars v erm ni dilind n baqa he bir xalqn dili dil saylmr. Farsca t miz danmayana i verilmir, l salnr. z ana dilini yox, fars dilini bilm m k eyib saylr. Trk dilini bilm m k r f hesab olunur. Farsca t miz yazb oxumayan insan hesab olunmur, btn dvl t idar v m ssis l ri onlarn zn baldr. randa farsdan baqa dig r xalqlarn birliyi, h mr yliyi yasaqdr, qanunla qadaalar qoyulur, fars t ssbn km y nl r damalar vurulur, onlar r v bhtana salnr, h r cr t zyiql rl zl m li olurlar. nki burada milli birlik dey nd yalnz fars m nafe v maraqlar n z rd tutulur. Gneyli trk z m nliyi v milli duyularn gzl yib z xaranda bir qayda olaraq ona panttrkist ad verilir. Fars t ssbn k nd is mt r qqi bir insan saylr, sl iranl hesab olunur, btn qaylar z h llini tapr. randa milli szn bel d ancaq fars il d bil r. Dig rl rinin is ancaq dind n, ms lmanlqdan danb t ssb km si yasaq deyil. T biidir ki, din-m zh b t ssbkeliyinin d arxasnda panfarsizm z h ri yatr. Baqa bir yol yoxdur. Bel likl d , randa birc xalqn varl r smi olaraq qorunub mhafiz olunur, tannaraq d y rl ndirilir. Trk birliyi ran n yolverilm z amildir. nki ran he bir xalqn yox, farslarn qanuni v t ni kimi q bul olunur. Gney Az rbaycan trkl ri is farslardan qat-qat ox olsa da, onlar rana g lm v yad bir mill t kimi z haqqn almam, milli hquqlar is amansz v allahszcasna pozulur. n d h tlisi odur ki, v zif d oturan trkl rin dem k olar ki, hams dnkdr, trk milli birliyinin leyhdarlardr. Onlar bir qayda olaraq z f rdi m nafeyini xalqn m nafeyind n stn tuturlar. Trkl rin miskin taleyi, z v t nl rind girov kimi yaamas bel l rini
95

maraqlandrmr. R smi m murlarn z h yatlarn quraraq, xalq h yatna bigan mnasib ti molla rejiminin ilkin t l bidir. Milli dnc gc v ruhi-m n vi birliyin syk nm y n xalq m hkum xalqdr. Ancaq n ed s n ki, trkn bu m n vi gc m nb yi beiyind boulur, fars sar t z nciri m kt bl rd hazrlanb onlarn balalarnn boynuna keirilir. Btn bunlara baxmayaraq, farsn sar t z nciri zahiridir, formal xarakter dayr, trkn id n g l n duyu v dnc l rini, q lbinin s sini batrmaa, m hv etm y qadir v qabil deyil. Btn sah l rd m lubiyy t v b lalar h m d parlaq g l c y yol ar, yeni milli mbariz l r z min yaradr. smtismar artdqca, mqavim t d artr, kin v q z b d daxild alovlanr. Trkn ita ti zahiridir, onun r yind is dalar yerind n oyadan bir nifr t yatmdr. G l c k dyl rin m n vi-psixoloji ovqat ah qalxmdr. Trk birliyi, yenilm z h mr yliyi m lubiyy t xarabalar z rind canlanaraq gyl r n r salacaq, ildrm kimi yandrb yaxacaqdr. Bunun n gneyli soydalarmz m n n hazrdr. Bu gn gneylini rejim deyil, z taleyi dndrr, bu ynd d istiqam t alaraq istiqlal yolunu tutmaqdadr. Mvcud v ziyy tl barmaq onun x yalndan kemir. Oyanan idrak sabaha s sl yir. Bu inancn da yegan x yolu sayr. lb tt ki, milli birliy knl ver r k alb vurumaqla milli qurtulua qovumaq mmkndr. Bir xalq babtv satn almaq da imkanszdr. Qrx milyonluq bir xalq daimi olaraq z milli hquqlarndan m hrum etm k he bir rejim n sib olmayacaq. Trk z szn dem y hazrdr v zn meydan axtarr. M n n sxldqca, m n n d yetkinl ir, bir mill t kimi mdrikl m y can atr, babalarnn min illik dvl tilik t crb sind n n tic xarr. Gneyli zmkar v irad lidir, S ttar xan, Xiyabani v Pi vari m lubiyy ti z rind z uurlarna z min hazrlayr. Milli uru he bir buxov q bul etmir, z tarixi s hvl rin yeni bir mnasib t b sl yir. Ham rejim yox, z xalqna xidm t etm k arzusu il yaayr, istiqlaliyy t n q lb n alb yanr. Az rbaycan trk anlayr ki, o, baqa bir xalqn eyni deyil, onun b nz ri kimi v ona xidm t n dnyaya g lm yib. z milli varl, qid v m sl ki h r eyd n uca v mq dd sdir. Qurduu dvl t k nardan yox, id n g lm li, ona xidm t gst rm lidir. Xalq irad si il qurulmayan bir dvl tin d yiib yenil m sin yaxlamasna v yks lm sin inanmaq da bsbtn yanl bir t s vvrdr.
96

Dnyada ancaq zmkar v mt kkil bir gc nmayi etdir n xalqlar s ad t qovumudur. d n g l n arzu v ist kl rini ger kl dirm y s y gst rm y n bir xalq nakam v b db xtdir. Qurtulu yolu haqq yoludur. Allahn z irad si v m rh m tidir. C hal t x st liyin tutulub yaamaq milli f lak tdir. Ondan qurtulmaq xalq irad sind n asldr. z m nliyi v l yaq tini uca tutan bir xalqn kl lik boyunduruunu q bul edib b dbinl m si, inamnn qrlmas b di ola bilm z. Milli gc qayna xalq m tinliyi v birliyi il baldr. Bab k qalasna yks l n xalq Bab k hn ri d gst rm k irad sin malikdir. Qurtulu v istiqlaliyy tin aydn, parlaq fql ri grnm kd dir. Masir msavat q zeti 11 yanvar 2005

97

L D L L M KT B rann lk mmizd ki s firi far Sleymani Bakda keirdiyi m tbuat konfransnda 40 milyonluq gneyli trkl ri haqqnda a yalan dand. M tbuat nmay nd l ri qarsnda bel c dedi: randa yaayan az rbaycanllar z ana dilind m kt b amaq ist mir v amaq ist s problem yoxdur. Birincisi, problem var, z d lap yek sind n. Panifarsizm v onun t msil etdiyi dvl t el n byk problem v mane dir. kincisi d , s fir ya hiss qaplr, ya da bizi ox avam v sad lvh bir xalq sayr. El bilir ki, indi ah dvrdr v he k s rana gedib-g lmir. H r gn yzl rl , minl rl insanlar h r iki lk y gedib-g lm kd v Gney Az rbaycanda mvcud olan durumu grb msahib etm kd dir. Bu gn ran hquqsuz, m zlum xalqlarn qaranlq zindandr. Fars il erm nid n baqa dig r xalqlarn Milli hquqlar amansz kild tapdalanr. rann ana yasasnn 15 v 19-cu madd l rin m l olunmur. Fars il erm ni dilind n baqa dig r dill rd m kt b yoxdur. Daha dolrusu, fars v erm ni olmayan xalqlara, onlarn ana dill rin h rar tl yanalr, bu dill r dil saylmr. C nab s firin zn Gney Az rbaycann szs kimi aparmas da alasmazdr. nki onun dilind n Gney Az rbaycan szn he vaxt eitm miik, z soydalarnn ac taleyini dilin bel g tirmir. O, bu m nada badan-baa ran s firi v onun ideoloqudur. Ancaq doru buyurur ki, randa yaayan az rbaycanllar z ana dilind m kt b amaq ist mir. Niy d ist sin?! B lk , bu xalq z dilini sevmir? bh yoxdur ki, gneylil r z dilini sevir v gz b b yi kimi d qoruyub saxlayr. Ancaq hakim rejim fars v eorm nip r st bir rejimdir. S fir d bilm mi deyil ki, m kt bi xalq yox, dvl t ar. Amma molla rejimi xalqlarn s sini eitm k ist mir. M kt b d asa, xalqlar da sevincl qarlayar. N ed s n ki, Gney Az rbaycanda trk dilind t hsil yasaqdan da yasaqdr. Bu dild t hsil dvl t s viyy sind qadaa olunur. Rejim yax bilir ki, trk dilind m kt b alsa, rann yarsndan oxu bu dild t hsil alacaq v ran da az vaxtda trkl bil r. H r halda 40 milyonluq bir xalqn z ana dilind t hsil haqqna da bird f lik qadaa qoymaq, onun qarsn almaq, b di ola bilm z. Tarix z szn dey c k, oyanan, ayaa qalxan xalqlar z hkmn ver c kdir.
98

randa 40 milyonluq trkn birc m kt bi yoxdur, amma 100 min n f rlik erm ninin ana dilind 50-y yaxn m dr s si, iki universitetd b si mvcuddur. Alik v Araks q zet v jurnal erm nic xr, oxlu d rslik v kitablar ap olunub yaylr. Bu d rslikl rd d lk v xalqmza mnasib t son d r c d h tlidir. H l onu demir m ki, Tehranda olan Ararat klubu danak yuvasdr. Bu t xribat yuvasndan Qarabaa yardmlar g lir, anti-Az rbaycan pozuculuq t bliat aparlr. H l bu harasdr? Erm ni dili randa ikinci bir t hsil dilidir. T briz, Tehran v r vavnda erm ni kiil ri gec -gndz tyan etm kd dir. Gney Az rbaycanda qondarma qara kils yks k s viyy d t mir olunub. Erm nil r qara kils nin 1700 illik tarixinin olmasn iddia ed r k, burada da Qaraba oyununa hazrlamaqdadr. T brizd Cahan ahn tikdirdiyi v nadir bir memarlq abid si olan Gy M scid uub tklr, kils l r is par-par parldayr. Sabir demik n: Kim n dey r bizd olan qeyr t , Qeyr timiz b llidir h r mill t . T briz q zetl rind erm ni kils l rin h sr olunmu m qal l ri oxuduqca d rdimin stn d rd g lirdi. Tarixi soydalarmzn nadanlna yanb-yaxlrdm. Erm ni z limizl torpaqlarmza qarmaq atr, g l c k Qarabalar n z min hazrlayrd. Boynuna xa asb rana g l n erm niy hrm tl , sayq il yanaan rejim nk rl ri dilind Allahu kb r dey r k g l n ms lman trkl rin dm n mnasib t b sl yirdi. Onlara ox zab- ziyy t verilirdi. Bir d f v zif li bir m murdan bunun s b bini sorudum. O, bel cavab Verdi: - Aa s fir, erm niy randa ona gr hrm t gst ririk ki, onlar xristiandr. Qoy, dnya xristianlar grsn ki, biz onlarn dinin hrm t gst ririk. M n is ona bel cavab verdim: - Orda m n d z xalqma atdracaam ki, rana g l nd boyunlarna xa assnlar. randa xaa hrm t daha yks kdir. H m d sizin bu mdrik tvsiyy nizi sizin adnzdan atdracaam. Bu szl ri m n adi bir iranl deyil, m hur bir din xadimi deyirdi. rann din mnasib ti, bax bel c , siyasi xarakter dayr. Ms lman bayran qaldran, dnya ms lmanlarnn lideri olmaq ist y n ran din mnasib td d s mimi deyil. Erm niy maddi v m n vi d st k ver n
99

ran yanlr, trk qar mbariz aparmaq n iblis v eytanla birl ir, z qoynunda ms lmanlarn dm ni olan ilan b sl yir. rann erm niy bu yks k mnasib ti Az rbaycana t zyiq gst rm k, torpaqlarmz erm ni il qar t edib blm k, Milli dvl timizi z ifl dib m hv etm k arzusu il baldr. H r gn Meri krpsnd n keib Qarabaa yollanan man karvanlar dost sovqat aparr. Erm ni ordusunu ran yeml yir, yanaca randan g lir. ranla Erm nistan arasnda balanan mqavil l r erm nil ri iqtisadi blokadadan xarmaa xidm t gst rir. H l bu harasdr?! H r il minl rl gneyli balalar r vana t hsil almaa gnd rilir. randa farsladrlan soydalarmz, r vanda da erm nil dirilir. Qum h ri molla, r van da Az rbaycan n kei hazrlayr. Yeni bir trk n sli meydana g lir farser! Farseld n yeni bir m xluqdur, fars il erm ni t hsilinin sintezi v qarndan ibar tdir. Btv Az rbaycan onlar t r find n sklb dadlacaqdr. Fars il erm nini k f edib ortaya qoyduu yeni t hsil sulu yeni hibritl r rs y g tir c kdir. ndi baa dr m ki, ran s firi Bakda alan filiallarn balanmasna niy bu q d r canf anlq gst rm kd dir. Qorxur ki, gneylil r Bakya g lib oxusunlar. Alt n f r bir filialda oxuyurdu, biar l r z m nzill rind yatd yerd evl rin od vuruldu. Az qalmd ki, onlar diri-diri yandrlsn. Dem k, gneyli h r yerd oxumaa ged bil r, Bakda is oxumalarna Qum- r van ctly imkan vermir. Farserl r n sil farsel t lim-t rbiy si almaldr. S fir iddia edir ki, gneylil rin zl ri ana dilind oxumaq ist mir. N sz ola bil r, tamamil dorudur. Gneyli ax niy z dilind oxumaldr?! l bir dild d oxumaq olarm? Yox,! Olmaz! Az rbaycan trkl rinin dili randa l dil saylr. T sadfi deyil ki, Tehran professoru da dnya dill rini t snif ed rk n, bu dili l dil, lm kd olan bir xalqn dili saymdr. Ancaq n ed c ks n ki, bu dil v onun dayclar lmr ki, lmr. Farsqn arzusu gznd qalb. randa trk dili ona gr l dil saylr ki, bu dil dvl t idar l rind il nmir, bu dild adi bir riz yazmaq da qadaandr. H r yerd trk onun dilin qar xoag lm z bir ayrsekilik v h qar t var. Trkl r d bilir ki, z dilind oxuyan trk he yerd i verilm z. Bu dild m kt b amazdan nc trk dili dvl t dilin evrilm li, sonra is xalqn arzusu h yata keirilm lidir. M kt bd oxuduu bu dili trkl r harda il tm lidir? dar v m ssis l rin qaps trk dilin baldrsa, bu dili yr nm yin m nas varm?
100

Bel c , ran rejimi v onun s dri dovana qa, tazya tut deyir. Gney Az rbaycanda xan q zetl rd d ancaq erl r, xalq rn kl ri trk dilind dir. Dem k, bu dil elm, siyas t, maarif v m d niyy t dili yox, tapmaca, bayat, qoma v q z l dilidir. H r q zetd n siyasi-elmi m qal l r bir qayda olaraq farsca, b dii rn kl r is trk dilind dir. Bir q zetd mvcud olan Qoa dil, farsn trk dilini m ng n y almas yen d rejimin yartmaz Milli siyas tinin t c ssmdr. Btn bunlar yax bil n s fir gzmz kl frr. Niy d frm sin? Be ct t k erm niy m kt b aan ran rejimi lk halisinin yarsndan oxunu t kil ed n trkl r m kt b amr. Bakda is be-on fars olmad halda fars dilind m kt bl r alr, fars t mayll m kt bl rd oxumaq n t bliatn aras k silmir. rann lk miz trl n Kompas televiziya verilil ri d aram vermir. Bel gets rus dilinin, h m d n inki rus dilinin, h tta, z ana dilimizin yerini fars dili tutacaqdr. Quzey d Gney Az rbaycann gnn d c kdir. ran islam inqilabnn lk miz trlm sin rait yaranacaq, inqilab dili z iini gr c kdir. R smi dair l r filial balamaqla m uldur, fars m kt bl ri is toxunulmazdr. Grnr ki, ana dilind olan filiallar fars casusluq m kt bl rind n d aa tutulur. Yad dild oxumu bir xalqn riyib yoxa xmasnn ilkin m rh l sidir. mumt hsil m kt binin yad dild olmas, milli-m n vi faci dir. Ana sd kimi mq dd s saylan ana dili t hsil dilidir. Krp ana sd il cism n, ana dili il m n n byyb kamala atr. Yersiz deyil ki, ana sd ana dili ana v t n b rab r tutulur, ana ad il adlanr. Ana dilli t hsil bigan lik anaya qar olan bigan likdir. z dilind oxumayan cocuq ana v onun dilinin qdsiyy t v gz lliyini duya bilm z. Fars il erm ni d torpaqlarmz blm kl qalmr, lap anadilli t hsilimiz d ortaq xr. H r kii dilimiz , t hsilimiz , eir-s n t v musiqimiz , ad t- n n l rimiz hcum km kd , mt r k kild stmz yerim kd dir. Molla il kei t hsili birl ib v t nimiz n farserl r hazrlayr. T hsilimiz 50 milyonluq bir xalqn m n vi maraqlarna cavab verm lidir. Bakda dnya az rbaycanllar v trk xalqlar universitetl ri almal, milli dvl timizin qay v himay sind n hams b hr l nm lidir. Bu gjn Bak dnya az rbaycanllarnn M kk si, qibl gah saylr. Buradan btn dnya az rbaycanllarnn zn milli t hsilimizin iqlar f q samal, onlarn q lbini, ruhunu iqlandrmaldr.
101

Masir msavat q zeti, 15 yanvar 2005

102

M LL

RAD YEGAN GC QAYNAIDIR

Bu gn Gney Az rbaycanda Milli azadlq h r kat yeni bir m rh l y q d m qoymaqdadr. Bunun s b bi 40 milyonluq bir xalqn zlm v istibdada m ruz qalmasdr. lli ild d f inqilab ed n xalq z m qs din atmasa da z yolundan da dnm mi, daha byk ca t v zmkarlqla m li f aliyy t balamdr. Yanl v birt r fli xarici v daxili siyas t aparan fars-molla rejimi z qonular il d salam mnasib tl rini qura bilm midir. Bu gn ran siyasi baxmdan blokada v ziyy tin dmdr. Bunun bir s b bi d slam inqilabndan sonra AB- ran mnasib tl rinin pisl m sidir. Bel bir vaxtda rana d st k verilm si Quzey v Gney Az rbaycan n he n v d etmir. AB- ran mnasib tl ri h r an ar f sadlar ver bil r. Amerika rana mdaxil etm k n mnasib frs t gzl yir. Ad terrorizmd hallanan, nv proqramm hazrlayan ran rejimi lk daxilind d yaramaz milli siyas t aparr. randa yaayan qeyri-fars xalqlarn milli hquqlardan m hrum edilm si rejimin iini tinl dirir. T zyiq v t qibl r artdqca, milli oyan v mcadil l r ara vermir. Milli haqszlqlarn tyan etm si, insan hquqsuzluu, qeyri-fars mill tl rin alaldlmas, onlara ayrsekilikl rin qoyulmas v sair. ran rejiminin d yidirilm si t l bini ortaya qoyur. Fars v erm nid n baqa dig r xalqlarn z ana dilind t hsil ala bilm m si k skin narazlqlara g tirib xarmaqdadr. nki ran l dil v l mill tl rin zindanna evrilm kd dir. M n vi-milli hquqsuzluun dvl t siyas tinin t rkib hiss sin evrilm si, fikir hrriyy ti v azadlnn yox d r c d olmas, insanlarla qul-nk r kimi r ftar edilm si, qeyri-fars xalqlarnn milli d y rl rinin alaldlmas, rejimin onlarn milli taleyini l salmas, m sx r y qoymas demokratik dnya ictimaiyy tini heyr t salr. AB da bundan m har tl istifad ed r k randa rejimi d yim k n t dbirl r plan hazrlayr. Bunun n AB-n silahl hcumu da, habel naraz qalan qeyri-fars xalqlara istinad etm si d gzl nilir. lb tt ki, burada fars mxalif tind n istifad olunmas ehtimal da gcldr. Amma btn bunlara baxmayaraq bu mnaqi d qeyri-fars mxalif ti AB-n dayana, sas gc qaynana evril c kdir. nki bu mxalif t daha gcl v narazdr. Fars v qeyri-farslarn mnaqi v ziddiyy tl ri bardrclq mvqeyind n ox uzaqdr. AB- ran konfliktind Gney Az rbaycan mxalif ti daha qvv tlidir v qeyri-fars dey nd d ilk nc bu mxalif t n z rd tutulur. ran m s l sinin h llind Gney Az rbaycan mxalif ti il hesablamadan he
103

bir ey nail olmaq da olmaz. Ger kd n is ayr-ayr qvv l r yox, Gney Az rbaycan xalq ba btv mxalif tdir. Xalqn m yy n bir hiss si deyil, hams milli hquqlardan m hrumdur. Buna gr d ran rejimi xalq f allarn n q d r t mizl s d , uur qazana bilmir. 40 milyonluq bir xalq badan-baa qrb sonna atmaq da rejim m ss r olmayacaqdr. ran rejimi xalqlarn mst qil yaamasna imkan verdiyi halda mrn uzada bil r. ks-t qdird imkan v nicat grnmr. ox f al v mbariz olan Gney Az rbaycan mxalif tin demokratik dnya d st k verir, onlarn milli mcadil sini duyub baa dr, haqq iini d y rl ndirir. Bunun bir s b bi d odur ki, Gney mxalif ti fars mxalif tind n f rqli olaraq daha demokratik v mt r qqi bir mxalif tdir. Onlarn baqa xalqlara mnasib ti d ox yks kdir. Fars mill til ri kimi mxalif ti d ox xudbin v ovinistdir. Onlarn ali m qs di blnm z ran v fars hegemonluudur. randa yaayan baqa xalqlarn taleyi onlar dndrmr, he bir xalqn azadlq v istiqlaliyy ti, h tta yaxna bel buraxlmr. Bir szl , farsn ahp r sti d , islams v demokrat da qeyri-farslara dm n gz il baxr, bu baxmdan onlarn arasnda he bir f rq yoxdur, farsa baqa xalqlarn azadlq v hrriyy tind ns , onlarn kl - qul h yat daha s rf lidir. Buna gr d gneylil rimizin fars mxalif ti il birl ib birg f aliyy t gst rm si ox z r rli v faydasz idir. Onlara yaxnlaan soydalarmz ox yanlr, fars m kr v hiyl sinin mahiyy tini, i zn grnr ki, d rk etmirl r. inqilabda buraxlan h r bir qsur bu gn ibr t d rsi olmal, inqilab tariximizin ac t crb l ri yeni bir mvqed n aradrlmaldr. H mi i rimiz soxulan panfarsizm casuslar z iimizd c iini grm, milli h r katmzn f lak ti n alasmaz hoqqabazlqlar tr tmidir. ada milli h r katda da indid n bunun grntl ri duyulmaqdadr. Panfarsistl rin h r kat ad altnda f aliyy t gst rm si, zd trk, arxada fars t ssbkei kimi zn aparmas, h tta z m krli oyunlar n doma m tbuatmzdan istifad etm si v s. diqq tl yr nilm lidir. Panfarsizmin sas m qs di xalqmzn inamn qrb sarstmaq, onlarda qorxu v vahim hissi oyatmaqdr. Onlar Quzey il Gney Az rbaycann birl m sini ba tutmaz bir xlya, fantastika adlandrrlar. Qaraba m s l sinin h ll olunmad bir zamanda Btv Az rbaycandan danma m sx r y qoyaraq yks k krsl rd n buna glrl r. Eyni zamanda ran, dvl timizin ban qataraq Qaraba m s l sinin h ll olunmasna daima mane olmaqdadr ki, birl m nin qars alnsn. Bel likl , ran rejimi btn vasit v imkanlardan istifad ed r k lk miz siyasi-demokratik t zyiq gst rir. X z r m s l sind n d sui104

istifad ed r k eyni m qs d xidm t edir. Qaraba m s l sinin yaranmas, gedii v h llind is rann xidm tini he zaman unuda bilm rik. 50 milyonluq bir xalqn birl m y haqq bykdr. Bunun n ilk nc Avropa uras v BMT-d Az rbaycan probleminin qaldrlmas v mzakir sinin keirilm sin almaq lazmdr. Beyn lxalq ictimaiyy t v t kilatlar qarsnda bu m s l y diqq ti artrmalyq, blnb paralanm bir xalq kimi mzakir mvzusu amalyq. Onun n gcl v davaml bir t bliata ehtiyac var, xaricd mvcud olan diasporann gcnd n s m r li istifad olunmaldr. Diaspora iin byk alim v nfuzlu ziyallar c lb olunmal, btn xarici lk l rd planl kild bu i yenid n t kil olunmal v bu gn tarixin biz b x etdiyi ans ld n buraxmamalyq. Dnya az rbaycanllarnn milli dvl timizin trafnda m n n birl m si bu dvl ti z dvl ti sanb gcl nm sin almaq g r kdir. Dnyaya s p l nmi xalqmzn btn gc v imkanlarndan istifad ed bilm s k, uurlar qazana bilm rik. Ancaq bu sah d d m yy n qsurlar zn gst rir. ran rejimi diasporamza da mdaxil ed r k daxild n onu paralayr, gcn sarsdr, monolit birliyin z d l r vurur. Bunun n diasporamzn lk mizl laq l ri yeni bir kild qurulub t nzim edilm li, diasporann daha q tiyy tli kild f aliyy t gst rm sin rait yaradlmaldr. Az rbaycan diasporas vasit sil dm n t bliatnn qars alnmasnn yeni-yeni sul v yollarn aramaq gnmzn t l bidir. Diaspora ii kimi n mli bir problemd n bir an da olsa diqq timizi yayndra bilm rik. Onun i f aliyy tini yaxladrmaq n z i risind d maarifl ndirm ii aparlmaldr. Burada yersiz qsqanclq lazm deyil. Onlarn ictimai v humanitar sah d bilikl rini artrmaq n aliml rimizl vaxtar grl r keirilm li, diasporamz h m d yeni bir instituta evrilm lidir. ox vaxt diaspora iinin na v s riqt siz ll rd qalmasndan istifad ed n dm nl rimiz onun i risin girib milli h r katmzn yn v istiqam tini d yidirm y s y gst rir, milli probleml rimizi t hrifl r uradr, aqnlq salr, fikir v ideya birliyini pozur. Buna nail ola bilm y nd soydalarmz satn alr, onlarn z if damarndan tutma bacarr. H tta siyasi t xribatlar tr dir, gc g lir, h d -qorxuya balayr. Xalq qorxutmaqla, n fs-tamaha irnikl ndirm kl sas m qs dd n yayndrmaa alr. Xalqn gznn odunu almaqla birl ib istiqlal qazanmaqdan kindirir, b z n d f allar cism n aradan gtrm kl m qs dynl kild grk yaradr, btn c bh boyu stmz yeriyir.
105

Dm n h mi h r yerd xalqmzda ruh dknly yaradaraq onun mqavim t gcn z ifl dir, qorxaqlq v miskinliyi onun canna yeritm k ist yir. T biidir ki, qeyri-f al, aciz v miskin bir mill t kl lik boyunduruundan qurtula bilm z. Buna gr d mill tin ziyals z xalqna ruh yks kliyi, nikbin duyu v dnc l r alamaldr, istiqlal dyl ri n m n vi-psixoloji z min yaratma nc d n qarsna m qs d qoymaldr. Quzeyli-Gneyli v t nimizin birl ib ayaa durmas n milli dvl timizin qdr tli bir dvl t evrilm si ox n mli bir m s l dir. Blnb paralanm xalqn yegan dvl ti gc m nb yin evrilm lidir, dnya az rbaycanllarnn maddi v m n vi baxmndan d st kl nm kl yeni bir era v m rh l y hazrlamaldr. K narda qalan 50 milyonluq soydalarmzn z yegan dvl til yaxnlamas n t bbs v s yl r artrlmal, diaspora siyas ti v m d niyy ti ii t xir salnmadan yks ldilm lidir. g r z soydalarmz arasnda t bliat ii aparmrqsa, bununla n qazanrq? He bir ey qazanmrq, ksin gcmz z ifl dirik, yumruq kimi birl m m kl dm n meydan veririk. Gc birlikd dir ifad sini babalaormz t sadf n il tm midir. Xalqmzn ruhi-m n vi birliyi v v hd ti z rind z mt kkilliyini artrmas n soydalarmza qay g r kdir. tirilmi, snb getmi m yy n duyu v ideallar yenid n canlandrlmaldr. Ziyallarmzn zn qraa kib milli t bliatla m ul olmamas m n vi kl liyin n miskin formasdr. Tannm bir partiya s dri m n m sl h t grr ki, zn qurban verm , bu yoldan kin, imkanl v zif l r kem y al. N q d r milli simaszlq! Milli siyas t btn siyas tl rd n stn v n mlidir. Qurban getm y hazr olmayan mill t b di kl liy m hkumdur. N fs-tamah ruhunda t rbiy alm xalqn ziyals z mill tin ziya, ruh verm kd n ox uzaqdr. Dm nin bel l rini l almas da ox asandr. milli qid sizlik olan yerd milli mcadil uur qazanmr. Az rbaycan dvl tinin z m n vi gc m nb yi olan gneyli soydalarmza siyasi d st k verm si ox faydal v m qs d uyundur. 50 milyonluq xalqn birl ib z dvl tini qurmas, bir bayraq altnda yaamas n z dvl tind n siyasi d st k almasa, uursuzlua dar olarq. Dnya az rbaycanllar bunsuz t kilatlanaraq m li il r gr bilm z. Oyanb istiqlaliyy t yrn balayan mill timizin siyasi-milli d st y ehtiyac gn-gnd n aydn kild duyulmaqdadr. Yaxanz qraa km kl he bir ey qazana bilm rik. Onsuz da dm n z iini
106

grr, milli dvl timizin ayann altn qazaraq h r cr ng ll r tr dir, sni mane l r yaratmaqdan kinmir. Birlik yolunda Quzey Gneyd n geri qala bilm z. ksin , Qzey nd getm li, he bir frs ti n z rd n qarmamaldr. Burada sstlk, laqeyd v bigan lik q tiyy n olmaz, ks halda yeni Qaraba problenml ri z xar. Bu gn raq paralanaraq krd dvl ti yaradlmaqdadr. Krd dvl ti trkmanlarn v t ni K rkk l keirir, Urmiya v Lana yol amaqdadr. AB il birg f aliyy t gst r n krdl r frs ti ld n buraxmr, bunun ksin olaraq gneyli soydalarmzn trk liderl ri is fars-ahp r st qvv l rl birl ir. Yaranm raiti bel yanl baa dm kl he bir liderlik iddiasnda olmaq alabatan deyil. Lider Gney Az rbaycanda oturub milli h r kata doru, dzgn yn verm yi, arxasnca aparma, rait v frs td n ba xarma bacarmaldr. Knl balq ist y nin quyruu suda g r k. T sir altna db mvqeyi d yim k milli mcadil yolu deyil. Uzaqlarda oturub, milli h r kat idar etm k d inandrc grnmr. ahp r stl rl oturub durmaqla xalqa gn alamaq yet rli deyil. Panfarsist v ahp r stl rl btn laq l r k silm zs , vv lki inqilablarda ayamza buxov olan qsur v nqsanlara yen d yol ver bil rik. Fars hiyl g rliyi v m kri cildd n-cild girir, zahiri simasn d yim kl yen qarmza xaraq grnm mi planlar hazrlayr. Gney Az rbaycan milli h r katnda m qs d yen d ostanlar qurub kimi is ostandan t yin etm kd n ibar t deyil. Ostan v ostandarlq dvr artq bitmidir. Tarix biz yeni frs t verm kl z haqqmz t l b etm yi qarmza qoymudur. Gney Az rbaycan qurulmal, z mst qilliyin nail olub azad yaamaldr. ran rejimi bu gn z lk si daxilind sakitlik yarada bilmir. Milli zlm r dayandna gr xalqlar daha dzm k ist mir. Fars v erm nid n baqa dig r xalqlara yuxardan aa baxan rejimin sonudur. Rejimi d yim kl d randa sabitlik yaratmaq mmkn deyil. Bunun yegan lac rann paralanmas v imperiya xlyasndan l km sidir. oxsayl xalqlarn razisini tutaraq imperiya yaradan v orta srl rd olduu kimi hakimiyy t srm y alan bir dvl tin bu gn yaamas qeyri-mmkndr. Bu mill tl rin fars-molla bayra altnda z milli varl v mst qilliyind n imtina etm sini dnm k d sad lvhlk olar. Onlar z ncir il balasan da, faydas yoxdur, istiqlaliyy t yrl ri ran brm kd dir. Panfarsizm il demokratiyann bir yer smas glncdr. Bu gn Gney Az rbaycana v d olunan muxtariyyat da panfarsizmin m krli
107

oyunudur. Muxtariyyat gz soxub t rifl m k rannn btvly v m nafeyin yeni bir xidm tdir, mill ti aldadb yoldan xarman yeni bir suludur. B z n bel bir fikir ir li srlr ki, guya AB bel m sl h t grr. Sorumaq lazmdr ki, 40 milyonluq bir xalqn ist yi n dir? Onun adndan ona don bim k hququ he k s verilm midir. Mst qillik v ya muxtariyyat qazanmaq s lahiyy ti milli h r katn z hkm il h llini tapb m yy nl c kdir. n qorxulu c h t odur ki, Quzeyd d , Gneyd d ox vaxt panfarsizm ideyalar milli ideologiyamz st l yir. Xalq dz yoldan sapdrlr. Milli h r kat dnc v baxlar dm n t bliatna uyur. Bunun bir s b bi d odur ki, ran rejimi otayl-butayl V t nimizd ox ustalqla t bliat b k si qurmudur. ran mdad v m d niyy t m rk zi t hsil ocaqlar v m kt bl ri bu b k nin t rkib hiss l ridir. Onlarn ad il m li uyun g lmir. Dm n b k sin meydan verilm si ikinci bir dm nilikdir. Milli dvl timiz v mst qilliyimiz z r r g tir n, tor qurmaa alan btn b k l rin f aliyy ti t xir salnmadan dayandrlmaldr. S ttar xan, Xiyabani v Pi v ri h r kat ona gr yxld ki, onlarn s sini dnyaya atdran milli dvl timiz qurulmamd. Quzeyin z d asl v ziyy td qalmd. Habel siyasi-milli urumuz h l lik yet rli deyildi. Dnyaya z m qs d v m rammz atdra bilmirdik. Bu gn is zaman bsbtn d yimidir. Ancaq arxaynlamaq da olmaz, yaranm rait v imkanlardan dzgn n tic xarb yararlanmalyq. H r eyd n nc milli baxlarmz durulamaldr, Quzeyd n Gney qondarma, saxta ideyalar deyil, m qs dynl v mt r qqi ideyalar trlm lidir. Gneyin maarifl nm si g r yinc v q d rinc olmaldr. Gney bar sind m tbuatmzda ged n rk fikirl r son qoyulmaldr. Quzey-Az rbaycann dn n beyni, Gney is z rb qvv si v gc m nb yidir. Bu iki qvv birl m d n V t nimiz nicat yoxdur. al olunan tarixi torpaqlarmzn azad olmas Quzey il Gney v hd tind n asldr. Sivill v demokratik bir yol il mill timizin ruhi-m n vi birliyin , z siyasi irad sini ortaya qoyub mt kkil f aliyy t gst rm sin nail olmalyq. Gney Az rbaycan bu gn z milli liderini seim qarsndadr. H r katn i risind oturub xalq il nsiyy td olan, yetkinl ib kamala atan, ayq v sayq baxlar il seilib saylan h r hans bir siyasi xsiyy t liderlik iddiasna d bil r. ran rejiminin km yi v d st yi il lider seimi birbaa uuruma yuvarlanmaq dem kdir.
108

Btv Az rbaycann taleyi Quzey v Gneyin lbir-dilbir i f aliyy tind n asldr. Siyasi nala yol verm k, dm n t bliatna uymaq, n fs-tamaha satlmaq k skin bir siyasi irad nmayi etdirm m k milli qurtulu yolu deyil. Yegan milli dvl timizi qoruyub hifz etm k n btn dnya az rbaycanllar z qvv v bacarn birl dirm li, fikr n azad v s rb st olmal, z m n vi- siyasi v hd tini t min etm lidir. Btv Az rbaycan problemi milli namus v r f iimizdir. Miskinl r , qorxaqlara, qid siz v m n viyyatszlara, dnk v satqnlara burada yer yoxdur. Hiyl g r v m krli dm n qarsnda z yks k almza, z siyasi irad v mt kkilliyimiz saslanmalyq. XXI yzillik Az rbaycann birl m k sridir! Yegan gc qayna olan milli irad mizl buna nail olacaq, xalqmz daha ox zn gv nm lidir. Masir msavat q zeti, 8 fevral 2005

109

ARPIR DM N L R -N R K M Az rbaycan Glstan (1813) v Trkm nay (1828) mqavil l ri sasnda iki yer blnb paraland. Rusiya arasnda balanb h yata keirildi. Araz ayndan Quzeyd ki hiss Rusiyann, Gneyd ki hiss is rann t rkibind qalaraq z btvlyn itirdi. n acnacaqls odur ki, mqavil l r Az rbaycan t r fi imza atmad. Onun yerin iki ial dvl t imzasn qoyaraq, v t nimizi z aralarnda ata mal kimi bld. Bu mqavil l rin balanmasndan 200 il yaxn bir mdd t keir. 90 il n z rd tutulan mqavil l r bu gn q d r z qvv sini saxlamaqdadr. T r fl rd n biri Rusiya kilib getdi. Quzeyd yaayan xalqmz z milli dvl tini quraraq razisin sahib xd. Bel likl d Rusiya Glstan v Trkm nay mqavil l rind n l kdi. T r fl rd n biri tarixi cinay t aktndan l kdiyin gr d mqavil l r avtomatik olaraq z hquqi qvv sini itir r k batil oldu. Mqavil l r imza atan Qacarlar dvl ti artq yoxdur. zn Az rbaycan dvl tinin varisi kimi aparan, Qacarlarn razisin yiy l n n ran dvl ti is ikinci t r f kimi z iddiasndan z dnd rm mi, l mqavil l ri formal olaraq qeyri-qanuni kild qvv sind saxlayr. T biidir ki, h r hans bir mqavil aas iki dvl t arasnda balanr. g r iki t r fd n biri z iddiasndan l kmis , dem li, mqavil v onun rtl ri z hquq qvv sini itirir. Bu gn ran da Rusiya kimi mqavil l rd n l k r k ial etdiyi razini onun sahibi olan xalqmza qaytarmaq zorundadr. T kbana mqavil olmaz, bir dvl tin iki dvl tin irad sini h yata keirm si qeyri-qanunidir, beyn lxalq hquq normalarna smr. Glstan v Trkm nay mqavil l ri sasnda Gney Az rbaycann rana qatlmas b di ola bilm z. Mqavil l rd b di sz yazlmamd. H r bir mharib d n sonra balanan mqavil m h r gnn q d r n z rd tutulmur. Dnya t crb sind bel hal yoxdur. Sni, qondarma mqavil l r sasnda yaradlan imperiyalar artq dalb. ran rejiminin dal tsiz mqavil l r saslanb Gney Az rbaycan z p nc si altnda saxlamas ada dnyann demokratik t l bl ri v prinsipl ri il uzlamr. Burada baqa bir m qam da ox t ccbldr. slam bayran qaldran rann ahlarn balad mqavil ni d st kl m si, onu qvv d saxlamas gst rir ki, bu rejim zahir n ahlq suli-idar si v n n l rind n l kmidir. Ger kd n is bu gn randa islam bayra altnda ahlq suli-idar si yaamaqdadr. H r halda ran rejiminin Qacarlarn
110

Rusiya il balad dal tsiz, saxta v qeyri-qanuni mqavil l r m l etm si, onlar qoruyub saxlamas, bir xalqn bu yol il birl m sin mane olmas tarixi cinay tdir. slam d y rl ri d buna yol vermir v bel likl , rann sz il m li uyun g lmir, mq dd s islam qanun v prinsipl ri ahlq ovqat v hkml ri il bir yer sa bilm z. Ms lman xalqlarnn qaranlq zindan saylan rann bu gn ada dnyann demokratik prinsipl rin , habel islamn gz l v insanp rv r hkm v qanunlarna etinaszl, zor siyas tin stnlk ver r k, xalqlarn milli hquqlarn tapdalamas ox davam ed bilm z. Bel bir yol tutan ran rejiminin ah rejiml rind n he bir f rqi qalmr. ah v xaqanlarn ovinist, mill ti ideologiya v baxlarnn ada ms lman dvl tind hkm-r va qalmas c hal t v nadanlqdr. Yeni dnya orta srin d r b ylik v zoraklq n n l ri il yaaya bilm z. Onlar oxdan tarixin arxivin verilib, zamann t l bi baqadr. H r xalq z razisind azad, s rb st yaamaq ist yir, z bayra altnda birl m yi z rur t kimi baa dr. Gney Az rbaycann 40 milyon halisi imperiya rejimi v bayrana nifr t b sl yir, azad n f s almaq h sr tind dir. Quranda ksini tapan h r xalq z irqi, dini v qvmnd yaratdm k lam ms lman demokratiyasnn zldr, bundan xmaq mq dd s dinimiz dnk xmaq dem kdir. Ulu Tanrnn bu k lam z b di d y rini saxlam v he bir qvv t r find n d d yidiril bilm z. Qurandan g l n bu k lam ilahinin qism tidir. lahi qism ti d yim z v pozulmazdr. Bu gn Gney Az rbaycanda byk bir xalqn z ana dilind t hsil ala bilm m si, dilinin zor gc il lind n alnmas t bbsl ri, razisinin ial altnda saxlanlmas ilahi qism timiz x yan tdir. Mq dd s islam yolu bu deyil. Bir xalq z ana dilind n m hrum etm k Allahn irad sin qar xmaq dem kdir. Btn insanlar kimi bizim soydalarmz v onlarn ana dilini Allah yaratmdr. Allah m sl h t bils ydi, dnyada t kc fars v onun dilini yaradard v btn b riyy t d bu dild danard. Dem k, halinin blgs baqadr. Xalqlarn b di v z li qism tini d yidirib farsladrmaq mq dd s Quranmzn gz l, d y rli, b di v z li k lamlar v hkml rind n k nara xman n dzlm z bir suludur. Din- ri tin hkm v qanunlar btn ms lmanlarn tale m s l sidir. Allahn biz ms lmanlara b x etdiyi islam dinini siyasil dirm k, ondan ks n tic l r xarb zidd bir yol tutmaq mq dd s dinimiz qar xmaqdr. H r qvm z irqi v dilind yaradan Allahmzn biz b x etdiyi itlahi bir nem ti allahszcasna limizd n almaq t bbsdr.
111

lahi qism tin hifz olunub saxlanmas Allahn hkmdr. Bu, t qdiri-xudadr. T qdiri-xuda t yiri-xuda ola bilm z. lahi bir nurun t c ssm olan Qurann btn k lamlar biz ms lmanlar n qanundur. ri t yolundan xmaa icaz verilmir, ri t qanunlarn z m npfeyin uyun kild d yidirib ona dini don geyindirm k, ona b ra t qazandrmaq ri t yolu deyil. slam bayran qaldran ran rejiminin ri timizin mq dd s k lam v yolunu unutmaa, ks mvqe tutmaa he bir dini sas yoxdur. Allah irad sin qar xmaq he bir rejim an-hr t g tirm mi, ksin mrn qsaltmdr. Dinimiz gr btn dnya ms lmanlar bir-birinin qarda saylr. Bu etiqad ms lman birliyi v v hd tinin inikas v t c ssmdr. Buna qar xb ks mvqe tutmaq ms lman qardaln z ifl dib, nfuzdan salr. Ms lman dindalarnn bir-birin sayqszl yolverilm zdir. Ms lman xalqlarnn bir-birin hrm t etm si, dilin , milli d y rl r , azadlq v istiqlaliyy tin r b tl yanamaq ms lman qardalnn lam tidir. Ms lman qardal szd yox, m ld d yaayaraq z ilahi gcn gst rm lidir. Szd ms lmanlqdan d m vuran rejimin ms lman qeyri-ms lmana qrdrmas, onun ayana verm si tamam baqa bir dnc dir. Artq burada ms lman etiqad v t ssbkeliyi itib-batr, bsbtn d yi r k z m na v m zmununu qeyb etmi olur. Ms lman qardal erm niy maddi v m n vi d st k verm kl llmr. Artq burada ms lman ms lmann qardadr Prinsipi allahszcasna pozulur, d yi r k glnc obyektin evrilir. Min ild n artqdr ki, trkl r ms lman qardal inamn gz b b yi kimi qoruyub saxlayr, farslarn is qardal badanbaa riyakarlqdr. Trk ran qoruyur, fars is erm nini. g r bel olmasayd, fars rejimi erm niy bu q d r d st k verm z v onun dilini d randa r smi tanmazd. ki ct-bir t k erm ninin dili randa r smi tannan ikinci bir dildir. T hsil dili kimi btn s lahiyy tl r malikdir. nki erm ni ms lman deyil, ran rejimi d ms lman, xsus n d trkl rin q nimidir. Az rbaycan trk tarix boyu farsa, onun dil v m d niyy tin sayq il yanab. Fars dilinin h l orta srl rd l tl rini yaradb, bu dild babalarmz b dii v elmi s rl r yazaraq byk xidm t gst rmidir. Ba brksz, Kaqarl trk tatsz olmaz, - dey n Mahmud Kaqarl bu inam ifad etmidir. Ancaq fars is he vaxt trk dilind birc eir bel q l m almamdr. Fars ovinizmi ona ms lman qardalna s mimi kild xidm t etm y imkan verm midir. lb tt ki, h r iki xalqn laq v mnasib ti qarlql olmaldr. Birt r fli m nafey saslanan laq l r ox davaml ola bilm z, q na tb x v yet rli deyil.
112

M n o fikird deyil m ki, fars-trk dilind mtl q s r yazmaldr. Amma bunu da duyuram ki, trk il farsn birt r fli mnasib tl ri daima trkn m nafeyin zidd olmudur v XX srd d bu tarixi alszla yol ver bilm rik. air babalarmz ya fars dilind s r yazb, ya da trk, fars v r b dill rind q l m alaraq h r xalqa m n vi xidm t gst rm yi z borcu sanmlar. Yava-yava trk v fars dilind eir yaratmaq d b klini almdr. Bu ikidillilik is trk dilinin sxdrlb d biyyatdan xarlmas il n tic l nmidir. Buna gr dir ki, bu gn fars rejimi daha ir li ged r k dilimiz yasaq qoymudur. Az rbaycan trk dili randa l dil saylr v m sx r h d fin evrilmidir. M d niyy t v dili farslarn ixtiyarna buraxan hakim hakim babalarmzn siyas tinin yanl n tic si bel dir. M d niyy t m s l l rin g r yinc qiym t verm y r k onun taleyini yadlara tapran, ancaq hakimiyy tl m ul olan babalarmzn birt r fli siyas tinin ac n tic si budur. z ana dilini bilm y n trk trk deyil. Bu gn randa dvl t siyas ti il alaldlan dilimiz ana laylalarnda yaayr, ail v bazarlarda qorunub saxlanlr. Molla rejiminin qeyri-milli siyas ti farslamaa xidm t gst rir. Trk dili n q d r gzd n salnb t qibl r m ruz qalsa da, dirid n d diridir. N q d r sxdrlsa da, ran halisinin yarsndan oxu trkc danr. n f r hli c h t odur ki, gneyli evl rin fars dili mdaxil ed bilmir. H r bir gneyli cocuu ana dilind laylalarn s dalar altnda uyuyur, bu dil onun qan yaddanda yuva salr, ruhuna h kk olur. Fars m kt bin ged n q d r trk cocuu yad dil bilmir, ilk d f olaraq rejimin m kt bind fars dilind oxuyub yazmaq zorunda qalr. Ana dilind m kt bin olmamas n q d r acnacaql olsa da, z effektini vermir, rejim bununla z m qs din qovumaqdan uzaqdr. ll r kes d fars m kt bi trk rid bilmir, farsladrma ovqat zahiridir. Trk z ana dilini, millim n vi varl v i simasn da qoruyub saxlayr. Gney Az rbaycanda v mum n randa trk dilinin b di yaamas n hriyarn Heyd r babaya salam eiri yet rlidir. Bu eir fars m kt bind keilmir, ancaq milyonlarla soydamz onu zb r bilir. Toydynd fars eiri yox, hryar eiri s sl ndirilir. nki bu eir gneylil rin ruhunun ifad si v t c ssmdr. Ger kd n d ana dilind yazlan eir tez yaylr, sevilir v r kl r yol tapr. Fzuli dild yazbyaradb. Ancaq onun dill rd zb r olan eirl ri doma dild yaratd s rl rdir. Fzulinin farsca eirl rini zb rl yib muam st oxuyan xan nd ni he k s grm midi. Tkc h r bir q z li is btn trk dnyasnda gec -gndz oxunaraq sevilir. Fzuli trk dilind yazbyaratmasayd, sevilib-dill r d bilm zdi. Fzulini Fzuli ed n trk
113

eiridir. Bu eirl rin yaranmas is ah smayl X tayi v Sultan Sleyman Qanuni mdrikliyin d ox borcludur. Sultan Mahmud S bkt kin, Axistan v b. hkmdarlar fars dilind s rl r yazdrrd. . .X tayi v Qzl Arslan is doma d biyyata xidm t gst rirdi. Bel c , d biyyatn inkiafna dvl t qays mhm amildir. Trk hkmdar ahnam ni sifari verib zn alaltd. Az rbaycan hkmdarlar is X ms il trk gyl r qaldrd. Bu gn randa Az rbaycan trk d biyyatna qaydan shb t bel ged bilm z. Bu d biyyat dnyann n byk v n z ngin d biyyatlarndan biridir. Ancaq ox yazqlar olsun ki, m kt bl rd bu d biyyatn t drisi qadaandr. Ona gr d 1997-ci ild randa Fzuli yubileyi keiril nd r smi xsl r bu dahi airi ya tanmr, ya da tanmaq ist mirdi. Fzulini tanmayan bir xalqa n ad verm k olar? Dem k, fars dilind yazb-yaratmaq da sas rt deyil. Panfarsizm xidm t gst rm y n n varsa, farsa gr artqdr ki, he bir d y ri d yoxdur. Fars eqoizmi artq rann dvl t siyas tinin sasnda durur. randa yaayan qeyri-fars v qeyri-erm ni xalqlarna b sl nil n ovinist fars mnasib ti d el bunun n tic sidir. Ancaq el bir zaman da g lib atb ki, insan hququ m s l si he bir dvl tin daxili m s l si saylmr. Beyn lxalq t kilatlar v mt r qqi b riyy t insan hququna ox byk n m verir, bu baxmdan qvm v xalqlar d st kl yir. ran rejimi beyn lxalq hquq normalarn n z r almadan ayr-ayr xalqlarn, o sradan da Gney Az rbaycan m s l sini z daxili ii sayr. Ancaq h min bu siyas t kknd n yanldr. Gney Az rbaycan m s l si 50 milyonluq xalqn z milli problemidir, bu taleykl m s l y ran rejiminin mdaxil sinin he bir hquqi sas yoxdur. ran rejimi bu m qs d randa v xarici lk l rd yeni t kilatlar yaradr. Bu t kilatlar, sas n, z soydalarmzdan ibar tdir, ran bu aldadlm v dnk qvv l rin vasit sil z t sirini gst rir. Gney m s l sini rann daxili ii kimi q l m verir. T sadfi deyil ki, dnyaya s p l n n b zi soydalarmz rann btvly t l bi il xlar edir, muxtariyyatla kifay tl nm yi yet rli sayr. Fars t ssbkei kimi dn n bu soydalarmzn s si AB-dan, Avropa lk l rind n g lir, h tta Gney v Quzey Az rbaycanda da onlara rast g lirik. Fars mvqeyind duran bel az rbaycanllar xalqmz t msil etmir, onlarn i z gec-tez alacaq. n acnacaqls odur ki, b zi mill til rimiz, h tta xaricd yaayan ahn mvqeyind durur, ahp r st qvv l rl lbir f aliyy t gst rirl r. Onlarn Az rbaycan btvlyn qar xmas farsa xidm tin
114

n iyr nc v qorxulu bir formasdr. T biidir ki, f rdi maran milli marandan stn tutan bu qvv l r miskin xsiyy tl rdir. Gneyli xalqn iran qvv l rin arxasnca getm si yox d r c sind dir. Onlarn xalq h r katnda sosial daya yoxdur. nki gneylil r bilir ki, rann btvly Az rbaycann t n zzl v faci sind n keir, v t nimizin btvlyn q bir qazr. Gneyin muxtariyyat yeni bir m krli oyundur. Bu, Gneyin dir li, istiqlaliyy t qazanmas yolunda yeni bir mane dir. Amma bunu da bilm k g r kdir ki, iranlar gnd n-gn t kilatlanr, Az rbaycanp r stl r is sst siyas t aparrlar. Onlarn v t nimizin h r iki t r find ki hazrl z ifdir, zamann t l bl ri il ayaqlamr. Muxtariyy t ideyas Gney Az rbaycan yenid n rann quyruuna balamaqdr. Bu z r rli v miskin t bliat h r yerd aparlr. Xalqmzda b dbinlik ovqat yaradlr, xalqn zn , z gcn inam qrlr. Tarixin bu gn bizim n yaratd ans dzgn anlalmaldr. Bunun n h rt r fli m li i kem k lazmdr. Yeni milli konsepsiyalar hazrlanb h yata keirilm lidir. Bu istiqam td respublikamzda da bir passivlik, milli tale m s l sin qeyri-ciddi mnasib t zn gst rir. Yeni-yeni kadrlar yetidirilm si unudulur. Respublikamzda da iranlarn i f aliyy ti btv az rbaycanlardan daha artq f aldr. Unudula bilm z ki, Quzey v Gneyin durumu bir-birind n ox asldr. Buna gr dir ki, ran respublikamz casuslarla doldurur, ziyallar satn alr, byk b k l r qurmaqdadr. Az rbaycan qvv l r z v t nimizd divan tutulur, onlar rann li v sifarii il id n qovulur, bil r kd n s fil-s rg rdan v ziyy tin salnr, ran milli qvml rimizl xalq arasnda qardurmalar salr, panfarsizm ideologiyasn yayaraq beyinl ri z h rl yir. Quzeyin 8 milyon halisini d Gneyin 40 milyonluq halisinin gnn salmaq ist yir. Quzey Az rbaycanda 17 h rinin qalmasn iddia ed n rejimin m tbuat v televiziyas azn t bliatla m uldur. rann Kompas, S h r televiziya verilil ri lk mizi azna almdr. Nizami gz l deyib: arp dm n il iri-n r kimi, Yoxsa udar s ni bir jd r kimi. Masir msavat q zeti, 9 fevral 2005
115

GNEY AZ RBAYCANIN ST QLAL YY T QAZANMASI TAR X Z RUR TD R Tarixin frs ti get-ged ger kl ir, 85 ild n sonra yaranan yeni bir ans 50 milyonluq bir xalq h r k t v f aliyy t s sl yir. ran fars-molla rejimi artq sarslmaqdadr. Xalqmzn milli v razi birliyin yegan ng l olan bir rejim son gnl rini yaamaqdadr. Artq onun arxasnda dayanan gc m nb l ri qalmamdr. SSR -nin sradan xmas, rann strateji mtt fiql rinin olmas, trafnda mvcud olan dvl tl rin daxili ziddiyy t v probleml rind n ba aa bilm m si, z daxilind is amansz etnik mnaqi v qardurmalarn vs t tapmas molla rejiminin sonunun yaxnladn gst rir. AB randa probleml ri h ll ed r k demokratik bir c miyy t qurmaq, b riyy ti ran t hlk si v rind n xilas etm k n Avropa Birliyi il birg t dbirl r plan hazrlayr. Bu tarixi plan xalqmzn birl m k zmini artrr, onun qarsnda yeni fql r aaraq z taleyin ayq-sayq baxmaa s sl yir, siyasi-milli irad v bacarn birl dirm y arr. AB il Avropa Birliyin qoularaq ortaq f aliyy td bulunmaq, st-st d n maraq v m nafed n maksimum faydalanmaq gnmzn qarmza qoyduu tarixi bir z rur tdir. Tarixin biz b x etdiyi bu ans baa dm y r k baqa bir yola yuvarlanmaq, ks qvv l r qoularaq rait v imkan dzgn d y rl ndir bilm m k milli taleyimizi sual altnda qoya bil r. rana d st k ver n qvv v dvl tl r qoulmaz tarixi frs ti ld n verm kdir, rann Gney Az rbaycan xalqn boub m hv etm si n ona dayaq durmaq dem kdir. Molla rejiminin iddia etdiyi kimi Az rbaycan il rann t hlk sizliyi eyni m rh l d n qaynaqlanmr. ABn m qs di qeyri-demokratik ran rejimini d yidirib orada demokratik bir c miyy t qurmaq, zil n xalqlarn milli hquqlarn t min etm kd n ibar tdir. Dnyann byk super dvl tinin rana mdaxil si Az rbaycann q tiyy n ziyanna deyildir, ksin bu mdaxil r qar mbariz dir. Bu tarixi mbariz Az rbaycann birl m si qarsnda duran, xalqmzn ruhunu z n, varln sarsdan bir r imperiyasnn darmadan dalmasnn sonudur. T biidir ki, fars-molla rejimi devrilm s ran xalqlarna he bir nicat yoxdur. Zlm v istibdada m ruz qalan xalqlarn ran rejimin yox, bu rejim qar mbariz aparan ABqoulmas daha m ntiqi v m qs d uyundur.
116

Gneyli-quzeyli xalqmzn t hlk m nb yi AB yox, ran farsmolla rejimidir. rann is t hlk sizliyimizin eyni qaynaqdan ba almasn iddia etm si gz kl frm klikdir. Burada yax deyibl r ki, c h nn m ged n zn yolda axtarar. Yaranan tarixi ger kliyin bir t r find AB, Avropa Birliyi, dig r t r find is ran rejimi durmaqdadr. Gn kimi aydndr ki, ran rejimi zlmkardr, mill tl rin milli hquqarn amansz kild tapdalayb z n, panfarsizm siyas ti aparan bir rejimdir. Bu rejim randa yaayan oxsayl xalqlara yax he n v d etmir, onun bayrana snmaq badan-baa f lak t v milli faci dir. Xalqlarn boynunu qraraq fars dilind oxumaa t hrik ed n bu rejim n q d r anti-demokratik bir rejimdir. Mnaqi v mbariz nin dig r t r find is AB v Avropa Birliyi dayanaraq xalqlara azadlq g tirir, zlm v istibdad rejimini devir r k ran xalqlarn qurtulua d v t edir, azad, s rb st yaama qarya m qs d qoyur. Super gc m nb l rind n istifad etm kl randa yeni bir demokratik v mt r qqi bir dvl t qurmaq n btn rait artq yetimidir. bh yoxdur ki, ran rejimi AB v Avropa Birliyinin ran xalqlar il birg f aliyy t v mbariz si say sind tarixin arxivin veril c k v randan ayrlaraq h r xalq z milli v mst qil dvl tini quracaqdr. SSR kimi rann da km si demokratik dnyann t l bidir. AB SSR -y t tbiq etdiyi sul v vasit l ri rana t tbiq etm kl rejimin axrna xacaqdr. Daha dorusu, AB zil n xalqlar maddi v m n vi baxmdan d st kl m kl onlara yeni bir iql yol aacaq, yeni-yeni milli hkum tl r meydana g l c kdir. randa yaayan oxsayl mill tl rin arzu v t l bl rin uyun dvl tl rin qurulmas r yuvasn bird f lik devir c k, habel dnya da ktl vi qrn silah hazrlayan ran rejiminin t qib v t hlk sind n yaxasn qurtaracaqdr. Artq beyn lxalq ictimaiyy t baa dr ki, ran rejimi ayr-ayr m zlum xalqlarn deyil, btn b riyy tin q nimidir. Bu rejim qaldqca btn b riyy t zn rahat hiss etm y c k, daima qorxu v vahim i risind yaayacaqdr. nki bu rejim z daxilind yaayan xalqlar kimi b riyy t n d t hlk m nb yidir. Dnya sivilizasiyasn qoruyub saxlamaq n dnyann mt r qqi qvv l rinin birl ib vahid bir gc m nb yin evril r k ran rejimin qar xmas beyn lxalq al min t l bidir. Az rbaycan il rann t hlk m nb yi q tiyy n eyni deyil. ki lk nin qarsnda duran t hlk m nb l rinin eynil dirilm si fars-molla rejiminin yeni bir siyasi oyunudur. Bu siyasi avantraya uyub dost il dm n f rq qoya bilm k Az rbaycann birl m sini z rb altnda qoyur,
117

yaranm ans ldrr, miskin v s rit siz bir xalq olduumuzu bir daha z xarr. T hlk sizliyimiz eyni m nb d dir - dey n ran zalmla m zluma f rq qoymur, Gney Az rbaycan azad etm k v zin bizi d st kl y n qvv l ri bizim dm nimiz kimi q l m ver r k, siyasi t xribata l atr. razimizin bed drd hiss sini ial altnda saxlayan rann respublikamzda strateji mtt fiq axtarmas milli maraq v m nafeyimiz uyun deyil. rann Az rbaycan Respublikasn strateji mtt fiqi grm k arzusu he bir ndaz y smr. Bunun oxlu s b bl ri vardr: 1. ran l Glstan v Trkm nay mqavil l rin saslanb, tarixi torpaqlarmz azad etm k ist mir. H m dandan Culfaya, nz lid n Trkiy y q d r razid Az rbaycan trkl ri yaayr, bura onlarn tarixi v t nidir. Gney Az rbaycan xalqnn sar td saxlanlmas xalqmza b sl nil n dm n mnasib tinin n mrt ce bir formasdr. 40 milyonluq bir xalqn milli hquqlardan m hrum edilm sini xalqmz he zaman yaddan xarmayacaqdr. Zlm v zalma qar milli istiqlaliyy t yr he zaman s ngim y c k, hquqlar tapdalanan xalqmz qara taleyi il barmayacaqdr. Birl m k n tarixi ans yaranan bir dvrd Gney Az rbaycann birc yolu var istiqlaliyy t yolu! Bu yoldan z evirib, ran panfarsistl rin qoulmaq xalqmzn z-zn uuruma atmas, onun m nliyi v r fini ldr n irtica rejim il bir amal v m qs d xidm t etm si olard. Bizim yolumuz bizi sar td saxlayan, dm n qrdran rejim qulluq etm k yox, biz azadlq v istiqlaliyy t g tir n demokratik dnyaya qoulmaqdr. Siyas td kor v nadan bir xalq da bu r f d ran rejimin arxa durmaz. nki molla rejimini d st kl y n xalq zn q bir qazr, z milli taleyini z z li il baltalayr. H r bir az rbaycanlya mumiran yox, mumaz rbaycan ideyas hava-su q d r g r kdir. Fars-molla dvl ti is Btv Az rbaycan ideyasnn amansz dm nidir. T biidir ki, v t nimizin dm ni il birl ib bir c bh d vurumaq n byk v balanmaz bir alszlqdr, tarixi bir s hv v nadanlqdr. ran rejiminin xalqmz bu q d r avam, cahil v s rit siz bir xalq saymas, siyas t al mind onu oynadb frlatmas artq yet r. Molla aalar, biz sizi dost, strateji t r fda, mtt fiq v dost saya bilm rik. S b bi, sizin biz qar tr tdiyiniz ar cinay t v x yan tl rdir. Soydalarmz zlm v istibdad altnda saxlamanzdr, t kc bayramz deyil, byk v t nimizin altn stn evirm yinizdir. Yegan dvl timizin ayann
118

altn qazmanz, byk mill timizin birl r k a gn xmasna allahszcasna mane olmanzdr. 2. Erm ni il strateji mtt fiq olan bir rejim, lk v xalq Az rbaycann dostu deyil, dm nidir. Dostunu gst r m n , deyim ki, s n kims n. ran rejimi btn mharib boyu Erm nistan, Qarabada vuruan dm n ordusunu rzaq, yanacaq v silahla t min edir, ms lman qardalarn erm niy qrdrr, torpaqlarmzn ialna rait yaradrd. Dm nin tutduu razil ri qar t edib rana dayrd. ran rejimi Gney v Quzey Az rbaycan arasndak s rh dl rd qeyri-trkl ri yerl dirm kl m uldur. ran maraqldr ki, h r iki t r fd Az rbaycan ordusu yox, erm ni il fars ordusu dursun. Buna gr d erm ni t cavzn rait yaradrd, erm nini maddi v m n vi c h td n d st kl yirdi. V bu gn d qonu lk biz qar bu m nfur siyas tini davam etdirm kd dir. Erm nistan iqtisadi blokadadan da xaran molla rejimidir. g r bel olmasayd, erm ni boular v biz qar mbariz apara bilm zdi. Bundan baqa, Qaraba m s l sinin h ll olunmasna da ran ox siyasi hiyl g rlikl mane olur, dovana qa, tazya tut deyir. Erm nistana qaz, iq, yanacaq verir, rzaqla dm nimizi t min edir. Molla rejimi ran xalqndan daha ox erm ni xalqnn qaysna qalr. n d h tlisi odur ki, ran dvl ti gneyli soydalarmz Erm nistana oxumaa gnd r r k kei hazrlatdrr. Gneyli tacirl ri dm n lk y gnd rm y t hrik edir, rd bil ostan il erm nil rin laq l rini qurur. rann daxilind d erm nil rin hquqlar tannr. 40 milyon soydamzn ana dilind m kt bi yoxdur, 100 min erm ninin is 50 m kt bi v iki universitetd b si mvcuddur. Erm ni dilind d rslik r xr, Alik v Araks q zet v jurnal h r saynda biz h dyanlar yadrr. ki- soydamz bir yer toplab d rdl bilm z. Tehrann m rk zind is 4 erm ni kils si v Ararat klubu f aliyy t gst rir. H tta T brizd d erm ni kils l rinin z ng s sl ri qulaqlar batrr. Qara kils yks k s viyy d t mir olunub v h r il erm nil r axn-axn onun ziyar tin g lir. Bu kils nin saxta 1700 illik tarixi yubiley kimi keiril c k, o, bununla da Gney Az rbaycana m n vi da kilir. Gney Az rbaycanda tarixi memarlq abid l ri baxmszlqdan sklb dalmaqdadr. ran rejimi is erm ni abid l rini dvl t s viyy sind t mir el tdir r k qoruyub saxlayr.
119

Mlolla aalar, budur sizin milli v siyasi xlaqnz! Erm ninin dostu trkn dm nidir. Cidan uvalda gizl tm k olmaz, gzmz kl frdynz yet r! 3. Az rbaycan Respublikasnda da molla rejimi davaml kild anti-Az rbaycan siyas ti aparr. ran radio v televiziyasnn milli maraqlarmza qar t xribat aram vermir, yzl rl ran irk t v c miyy tl ri yardm v din altnda panfarsizm t bliat aparr, t xribatlar tr dir. ran casuslar lk mizi brmdr. B zi s firlikl r, xsusil d ran s firliyi daxili il rimiz qarr. 1961-ci il Vyana konvensiyasnn q rarlar kobud kild pozulur. Btn idar v m ssis l rimiz , elm-t hsil ocaqlarna s firlik iil ri ayaq aaraq, m n vi d y rl rimiz alaldlr. Elm v t hsilimiz mdaxil etm kd dir. H tta ran t r fi ayr-ayr q zetl ri, siyasi partiyalar da maliyy l dirir. Bak h rind z milli kitab maazalarmz balanr, ran kitab maazalarna is meydan verilir v sair v ilaxr. Hac aa, s ninl bu yolda getm k olmaz. nki gzn m nim s rv timd , torpamdadr, s n m nim xalqmn azadlq v istiqlaliyy tinin q ddar dm nis n ki, yz ildir ki, s nin say nd v t nim, mill tim btvl bilmir, qarda-qardaa h sr t qalmdr. Gney farsladrlr, Quzey is qarmaq atrsan. S ninl m nim dostum da, dm nim d ayrdr, m sl k v qid miz d bir bulaqdan su imir. ran il Az rbaycann t hlk sizlik qayna da eyni deyil, baqabaqadr. Xeyir il rin yoldal mmkn deyil, m n yen k l k g lm ! Nizami yax deyib: H r cins z cinsi il uar gyl rd , Gy rin bir yerd , t rlan bir yerd . Masir msavat q zeti, 22 fevral 2005

120

GNEY AZ RBAYCANIN SABAHI ada dnyann g rginliyinin bir s b bi d AB- ran mnasib tl rinin gnd n-gn k skinl m sidir. Fars-molla rinin tyan etdiyi ran al m meydan oxuyur, r bucana daxil olan bir lk kimi tannr. Regional lk l r d ox narahatdr. Terrorizmi d st kl y n, ktl vi qrn silahlar hazrlayan, insan hquqlarn tanmayan ran rb la m nb yidir. Xalqlarn milli hquqlar da ran t r find n ox kobudcasna tapdalanr. ovinist fars hegemonluu baqa xalqlarn q nimi k silmi, onlarn m n vi d y rl rini alaldr, dilini, tarixi v m d niyy tini tanmaq bel ist mir. 1998-ci il martn 19-da Bakya g l n s firimizin man he bir sas olmadan (!!) ran Astarasnda 24 saat gmrkd saxlanld. Mann stn vurulan r ngli bayramz crlb yer atld. S h r q d r gmryn h y tind aq havada qaldq, ac-susuz gec l dik, be aylq krp y bel r hm olunmad. Crlb yer atlm bayramz gtr nd ist r-ist m z ham gz ya axdrd. ran ETTELAAT iil rinin biz mnasib ti bel c dzlm zdir. ox yazqlar ki, rann biz qar bu azn mnasib tinin s b bi aradrlmad. R smi grl rin birind bayramzn t rsin evrildiyini gr nd bir daha t sdiq olundu ki, ran t r finin r ngli bayramz grm y gz varmr. T brizd ki konsulluumuzda bayramzn gec vurulmasna icaz verilm sini eid nd is qonu lk nin alna mat qaldm. Dem k, rann bayraq davas aram vermir. rann bayramz t rsin qoymas t biidir. nki qonu dvl tin h r ii t rsin dir. Bu lk d h r ey ba-ayaqdr, he k s z yerind oturmur, saqqal v mmam si olmayana etibar edilmir. Al, bilik, bacarq v hn r saqqal il llr. Rejim qaan qovur, dir l ni vurub yxr, gl ni aladr. Fars v erm nid n baqa mill t tanmr, trk d , onun dilini d l sayr. Bayramza q nim k sil n ran rejimi milli dvl timizin q nimidir. Altm milyonluq bir xalqn milli dvl tinin qvv tl nm sini gz gtrmr. nki bu dvl timiz parladqca gneyli soydalarmzn gzn iq g lir, gneyli-quzeyli v t nimiz btvl m y doru addmlayr. rann da gc bayramza atr, harada grd onu xmalayr. Respublikamzda da qardurmalar salr, z b k l rini qurub yaradr, rk ideyalarn yayr, lk mizi casus v t xribatlarla doldurur. Habel
121

b zi q zetl rimiz d rann t bliat al tin evrilmidir. H tta m yy n partiyalar da yetidir r k siyasi qoular hazrlayr. Son vaxtlarda ran m ddahlar respublika q zetl rind Gney Az rbaycan xalqna xlaq d rsi verm kl m uldurlar. Aalarnn tapr il avantrist m qal l r yazb d rc etdirm kd dirl r. V burada byk bir mill ti ita t s sl yir, zlm v istibdada dzm yi m sl h t grr, inqilabn faci sind n n tic xarmaa araraq cnqrn xarmama tvsiy edirl r. Aa qara dey n m llifl r dostumuzu dm n kimi q l m verir, inammz qrb sarstmaa alrlar. Btn bunlar t sdiq edir ki, fars-molla rejimi narahatdr. Anlayr ki, tufan qaba sakitlikdir. Yax deyibl r ki, qurbaan bir d f vuranda iki d f srayar. ran xalqlar da artq bezmidir. Bu xalqlar zildikc ayaa qalxb z haqqn t l b etm y balayr, z durur, qanl dyl rd n bel kinmir. Demokratik bir c miyy t qurmaq n z irad v gcn s rgil yir, mst qil milli dvl tini yaratmaq eqi il alb-yanr. AB-n t zyiqi artdqca ran da daxil n sarslr, siyasi-milli burulanlar ab-dar, narazlq v ziddiyy tl r daha q ti kild canlanr. T biidir ki, rana qar hazrlanan n q v planlarda zil n xalqlarn da maraqlar n z rd tutulmam deyil. Oyanan xalq molla rejimi idar ed bilmir, xalqlar da ada duruma dzmr. Rejimin apard t bliat v verdiyi v dl r d t sirsizdir, t qib v t zyiql ri d yersizdir. nsanlarda artq dzm, s br v hvs l d qalmamdr. Odur ki, h r bir xalq yaxnlaan olaylar intizarla gzl yir, demokratiya gn inin randa domas h sr ti il yaayr. AB-n rana mdaxil si hquqsuz mill tl rin arzusudur. ran xalqlarnn bu x yal v midl rin bh il yanamaq yanl bir t bbsdr. Gney Az rbaycan xalqnn qurtulmas v he olmazsa muxtariyy t qazanmas tarixi reallqdr. Bunu duyub d y rl ndirm m k siyasi ktlk lam tidir. Qorxub kinm y , ehtiyat etm y he bir sas qalmamd. Dnyada fars mdhiliyind n d h tlisini tanmrq. Rusa min kr, he olmazsa z ana dilimizd t hsil alr, oxuyub-yazr, z tariximizi yr nirdik. Fars is milli-m n vi d y rl ri ldrr, bir mill t kimi varlmz tanmaq ist mir. Dvl t atributlarmzdan saylan bayramz gah crb dadr, gah t rsin evirir, gah da qaranlq gec l rd ucaldlmasna icaz verir. Ona gr d fars s mimiyy tin q tiyy n inanmram, fars il dil tapb nsiyy t yaratmaq, laq v mnasib tl ri qaydasna salmaq bo bir x yaldr. D niz v qurudan s rh dl rimizi pozan, gzn razil rimiz dik n, soydalarmz z lil
122

ed n bir rejimin dostluu m nasz bir idir. Gneyd lli ild d f inqilab ed n xalqn Allaha sarlmas, aram verm d n mbariz y atlmas yersiz deyil. Bu xalqn q l b si d , uursuzluu da tarixi ibr t s hn sidir. B sir t gz il baxb, buradan z dost v dm nimizi tanya bil rik. Ancaq b di dost-dm n yoxdur, b di milli m nafe vardr. S ttarxan, Xiyabani v Pi v ri syan fars v farslam ahlarn xaricd n ald km k sasnda yatrlmdr. H r h r katn m lubiyy tinin s b bini xarici qvv l rl m hdudladrmaq tarixi ger klikd n uzaq bir m s l dir. 1910-cu ild S ttarxan Barxan Tehrana dana d v t ed n ahn onlar x yan tl ldrm si xaricin yox, rann m lidir. Xiyabanini dar aacndan asdran, Pi v rini G nc yolunda q zaya saldrb ldrtdr n d yen ran t xribatdr. Fars hiyleyi- ri h mi , h r yerd q sdimiz durmu, he bir t xribatdan kinm midir. Qzl Arslan fars terronunun ismailil rd n balayaraq min il q d r ya var. Onun tr tdiyi f lak tl r he vaxt unudulmayacaqdr. inqilabmz xarici ordularn km yi il satqn Qacar v P hl vi dvl tl ri yxmdr. nqilab r f sind ran dvl tinin xarici qvv l rl birl m si artq n n haln almdr. ran h mi eyni sullarla qarmza xr. Bu d f is tale bu tarixi frs t v ans biz n sib etmidir. Molla diktaturasnn qorxduu da el budur. Gney Az rbaycann xaricd n d st kl nm si ran rejiminin snanm taktikasn batil etmidir. Buna gr d rejim abalayr, yeni ar l r axtarb tor qurur, quzeyli-gneyli v t nimizin h r yerind anti AB t bliat apararaq ideoloji pozuculuq il rini gcl ndirm kd dir. AB-dan d st k almamamz n fikirl r yayndrlr, kst bliatlar gnd n-gn idd tl nir. Gneyli soydalarmz da yerind deyir ki, pal vur divara, z d tutmasa, yeri qalacaq. Panfarsizm qant r iind m krli oyunlarn oynayr, ancaq yayn, qondarma t bliatn izi palq yeri kimi qara v l k lidir, r kl rd yuva qura bilmir. rann Gney Az rbaycana qar tarixi t xribat bu gn d eyni ah ngl davam edib g lm kd dir. ran rejimi bu xalqa m n vi-psixoloji t qibl r gst rir, azadlq mcahidl rin crb cr damalar vuraraq onlar zindanlara salr, grnm mi c zalar verilir. Bu xalqn mbariz zmini ldrm k n s rt v amansz c za sullar t tbiq edir, onlara kommunist, pantrkist, satqn, dnk adlar verm kl nfuzdan salr. Gney h r katna saxta, sni boyalar vuran ran rejimi xalq irad si il balayan h r kat ran blb paralamaq ist y nl rin m li hesab edir, onu beyn lxalq al md separatlq prosesi kimi q l m verir.
123

T biidir ki, bu gn randa ged n ideoloji mbariz xalq ruhunu ifad edir. Hakim t b q y qar ideoloji mbariz aparlr, dm nin x bis niyy ti ifa olunur, xalqn btn qvv l ri ideoloji baxmdan s f rb rliy alnr. Artq gneylil r baa dr ki, onlarn yegan x yolu z istiqlaliyy tini qazanmaqdr. B zil ri gney h r katna ibr tl baxma, tarixi d rsl rd n dzgn n tic xarma m sl h t grr. Doru fikirdir, ancaq tarix s mimi yanamaq g r kdir. Tarixi olaylardan ks-n tic xarb, molla kratiyann t r find durmaq tarix ibr tli bax deyil. Tarixin ibr t gzgs he bir pas, amur q bul etmir, yrini yri, dz dz gst rir. Tarix q r zli mnasib t xalqmzn taleyin q r zli mnasib t dem kdir. Gneylil ri bel tarixl yolundan dnd rm k tindir. Artq zaman d yimidir, rxi-f l yin hkm baqadr. Btn olaylar gneylil rin xeyrin il yir, super dvl tl onlarn m nafeyi stst dr, xalq z kas da aydnlamdr. Panfarsistl rin vaxtil birl diyi qvv l r bu gn biziml birl m k zorundadr. Beyn lxalq al md gneylil rin h r katn haqq- dal t ii sayaraq, onu d st kl yir. r bucann zv saylan rann mrt ce siyas tinin sl mahiyy ti artq alb-aarmd. Cidan uvalda gizl tm k bu gn qeyri-mmkndr. AB-a d st k verm k tarixi v siyasi s hv deyil, n doru yoldur. Yax deyibl r ki, dm nimizin dm ni m nim dostumdur. Geriy yol yoxdur, z xilaskarna kor-kor baxan mill t z m nafeyini baa dmr. Super gcl r arxalanb byk mbariz l r qoulmaq kiik mill tl rin istiqlal yoludur. Dm n bu gc v imkandan m hrum olduuna gr , kiik xalqlar ruhdan salr, onlar yen d sar td saxlamaq n aldadr, siyasi riyakarla l atr. Tarixin frs t v ansn ld n buraxmaq alszlqdr, siyasi ktlk v s rit sizlikdir. Qul-kl h yatna h mi lik son qoymaq n t bbs v zmkarlq g r kdir. Super gc il birl ib z zm v irad mizi gst rm k yyamdr. ada dnya t crb si gst rir ki, Gney Az rbaycan m s l si super gcl rin vasit sil h ll olunmasa, baqa imkan qalmr. Bu gnk ger kliyin siyasi m ntiqi bel dir, arzular m hz burada in olacaqdr. Ktl vi qpn silahlar hazrlayan bir dvl t qar xman yolu buradan keir. Bu gn super gcl rl birl m d n, onlarn d st yini qazanmadan inqilabda olduu kimi, t k-t nha, arxa km ksiz meydana atlmaq qorxuludur. N z r almaq lazmdr ki, S tt rxan, Xiyabani v Pi v rini yxan qvv l r bu gn biziml dir, onlarn z m qamlar da bu z rur ti
124

qarya qoymaqdr. AB v Avropa Birliyinin rana t zyiqi istiqlaliyy t qaplarn zmz aacaqdr. ran yolunda hid olan, qurban veril n bir xalqn bu gn qorxub kinm sin sas yoxdur. ran uurunda yox, Az rbaycan urunda mbariz aparmaq n doru v r fli bir yoldur. ran qoruyub hifz ed n gneylinin q dir-qiym ti he zaman bilinm mi, daima alaldlm, erm niy veril n hquq v s lahiyy t ona verilm midir. ran rejimi btn gc il gneylil rin t kilatlanmasna qar xr, xalqmzn beyn lxalq t kilatlara mraci t etm sinin qarsn alr. Buna gr d var gcmzl 200 illik blnb paralanma tariximizi beyn lxalq al m atdrmaq qaysna qalmalyq. Milli problemimiz bar sind dnya xalqlarnda aydn t s vvr yaratmalyq, g l c k dyl rd biz d st k ver n qvv l rl laq l rimizi gcl ndirm liyik. Btn lk l rd Az rbaycan h qiq ti dil ab danmaldr. ks-t qdird , h mi olduu kimi dm n qarsnda t k-t nha qalb bir daha yeni bir faci il zl bil rik. Byk mbariz d S tt rxan hn ri, Xiyabani v Pi v ri r ad ti b di rn kdir. Onlarn nakam ruhu byk bir mill ti istiqlal savana s sl yir. Yetkin v kamil bir xalqn zm v hmm t gst rm si, h r k t v f aliyy t balamas n ictimai-siyasi z min tam yetimidir. Bir an s br edib dzm k yenid n sar t altna dm k dem kdir. d f ayaa qalxb syan ed n bir xalqn frs t yarananda yuxuya dalmas, frs td n istifad etm m si, mvqeyini dzgn t yin etm m si dm n t bliatna uyaraq ruhdan dum si sla yolverilm zdir. Gnn n bzini tutan s rit li, all v irad li bir xalqn qars alnmazdr Super gcl rl birl ib dm n stn yerim k yegan x yoludur. Tarixin d , gnmzn d d rsl ri bu h qiq ti t sdiq edir. D st d n ayrlan qoyunu canavar paralayr. Ynmz dzgn t yin etm liyik. Dm nl birl ib nicat axtarmaq siyasi nalqdr. Masir msavat q zeti, 23 fevral 2005

125

DM N D Y RMANI V ONA SU TK NL R ki yz illik ayrlqdan sonra Gney Az rbaycann gyl rind yeni bir gn domaa balamdr. Bu gn demokratiya gn idir. Onu qarlamaa getm zd n nc ayaa durmal, zmz gn doru evir r k uca tanrya alqlarmz bildirm liyik. Gn l birg domayan, onunla qznmayan insanlar qaranlqlarda itib-batm yarasalardr. Demokratiya v t nimizin gneyind doub f q sar. Ancaq onu qarlamaa xanlar h l lik l ng t rp nir, tam gzl rini ab aylmamdr. Dm n is demokratiya gn i qarsnda zlm td n p rd l r kir, ancaq m naszdr. Bu gn o q d r parlaqdr ki, onun al f ql ri gney blg l rimizi brm kd dir. Qarsalnmaz gn T brizin qara glms y taleyini iqlandracaq, yaral, nisgilli v t nimiz yen d c kdir. Quzeyli-gneyli v t nimiz demokratiyaya hazr olmal, siyasiideoloji t kilatlanma il ri grlm lidir. Bunun v zind molla rejimi byk v t nimizd t kilati qurumlar yaradaraq demokratiya gn ini bomaq n bu gnd n hazrlar, d rid n-qabqdan xr, h r yerd saxta, qondarma t kilatlar yaradr. V buraya dnk, satqn, ikizl, qeyri-milli, qid si cibind olan soydalarmz c lb ed r k m krli oyunlar oynayr. N fs-tamah siri olan qorxaq v miskin zavallar fars ovinizmin nk rilik etm yi zn r f sanr. Son aylarda respublikamzda ran casusluq b k si durmadan f allar. ran h r yerd z dayaqlarn yaradaraq mst qilliyimiz bel etina gst rmir, fars-molla ideyas carlar lk mizi azna almaqdadr. C sus v t xribatlar qardurmalar yaradr, xalq il dvl timiz arasna dav t salr, d yan tli kadrlar l k l y r k dvl t quruculuundan uzaqladrmaqla milli dvl timizi z ifl tm y alr, lk miz bar sind dm n lk l r m lumatlar trr, h r yerd mrt ce t bliatlar aparmaqdan da kinmirl r. Tacir, biznesmen, molla, diplomat v s. Adlarla lk miz soxulan iranllarn oxunun fitn -f sadna gz yumur, onu ox vaxt n zar t gtrmrk, idar v m ssis l rimiz ayaq amasna maneilik tr tmirik. ox vaxt ran casuslar zn trk, v t np rv r kimi q l m ver r k gz kl frrl r. Yeri g l nd z dvl tl rini bel pisl m kd n d kinmirl r. Ancaq bunlarn hams riyakarlqdr. Qeyri-s mimi fitn kar ran t xribats dondan-dona girm yin n byk ustasdr. Onlara uymaq imkansz bir idir. Al dili il aldadan dnkl r srs rann
126

v t nimiz x yan tidir. Bel l rinin zl ri kimi t kilatlar da qondarmadr. nki saxta, sni qurumlarn yaradlmasnda m qs d milli dvl timizi gzd n salb sarstmaq, habel Gney Az rbaycan milli h r katn ideyaca beiyind boub m hv etm kdir. Quzey il Gney arasnda olan m n vi-milli v siyasi krpl ri yandrb sradan xartmaqdr. lk mizd bapozuqluluq, h rcm rclik salmaq ran t xribatnn md iidir. H r il milyonlarla dollar bu i ayran molla rejiminin m yy n partiyalar, zmr v xsl ri maliyy l dirm si, gizli m kt bl r amas, islam ad altnda qruplamalar t kil etm si, alim v ziyalarmza terrorlar h yata keirm si gnmzn danlmaz ger kliyidir. Respublikamzda qurulan ran b k si bu gn v g l c yimizi f lak tl r qarsnda qoyumasna aparr. M qs d v m ram b lli olmayan ran m d niyy t m rk zi, mdad c miyy ti, oxsayl irk t v qurumlar xo m rama qurulmamdr. Onlarn ks riyy ti salam qid y xidm t gst rm y r k, ideoloji t xribat aparmaqla m uldur. Elm v t hsilimizin xarici t xribatlara m ruz qalmas danlmazdr. ran icra v c suslarnn birbaa yardm il salam dnc li v t np rv r alim v ziyallar elm v t hsil ocaqlarndan sprlb atlmaqdadr. Bu sah l rd etnikl dirm prosesi gedir, molla rejiminin dayaqlar yaradlaraq panfarsist qvv l r ir li kilir. z milli dvl timiz d yan ti olan aliml r vurulur, rana xsusi xidm t gst r nl r is xsusi gz grnm z bir qvv nin vasit v himay si il v zif l r g tirilir. Az rbaycanp r stl iranp r stl r utanb kinm d n bel c f rq qoyulur. Akademiyaya sekil rd d mizan-t r zi ortaya qoyulmad. Hanssa p r st v fitn kara, soykk bilinm y n alim v ziyal kimi formalamayana stnlk ver r k, btn l v t r zil r pozularaq ndaz ni ad. Son ill r lk mizd ran t siri qabarq kild zn gst r r k gnd n-gn qvv tl nm kd dir. Yeddi cildlik tariximiz dair s r buna nmun dir, rana h sr olunan elmi seminar v konfranslar, ap olunan toplular v s. dediyimiz yani sbutdur. ran t bliat v nfuzu bununla bitmir, onun lam t v t zahrl ri milli ideologiyamz klg d qoyur, elmimizi z milli konsepsiya v m crasndan uzaqladrr. randa keiril n elmi konfranslarda aliml rimizin v zif si lal-cim oturmaqdr. Dadan s s xar, onlardan s s xmaz. Hams ox s brli v hvs l lidir. ovinist fars ata-babasnn zn d sys dnb baxmaz. Milli heysiyy t v qruru olmayan alimd ns , adi bir oban daha r flidir. deyaca axtalanm ziyal rann l quzusudur. Molla rejimi elmimizi, bax, bu gn qoyub. l quzularn seib
127

tapmaqda da ox bacarqldr. Onlarn azacq qarnn doyurmaqla elmimizd ist diyi t xribatlar m har tl tr dir. Yerii, h tta yaz-pozusunun ah ngi d yi n l quzularn uzaqdan tanyrq, onlarn nam rdliyin d yax b l dik. ran n tamamil xam material saylan bu quzular gnd n-gn oxalb-artr. Onlarn sas xidm ti trk aliml rimizin qarsn almaqdr. M hz buna gr d onlar ir li kilir, blm v b mdiri, dekan, rektor, kafedra v institut mdirl ri seilir. V t np rv r alimin onlarn yannda danb milli bir t klif ir li srm si, fikir syl m si, czndan xmas qeyri-mmkndr. Etnik-panfarsist aliml rin p nc v t zyiqd n milli elmimiz xilas olmasa elmi uurlarmz su altnda qalacaq, milli elmimiz ideoloji baxmdan sradan xacaqdr. Qonu lk nin respublikamzda elm v t hsil m ssis l rind l quzular yetidirib b sl m si ox acnacaqldr. Alim v ziyallarmzn fars-molla havasna zy tutmas ndaz d n xr, ac b hr l r verm kd dir. Bel l rinin toplant v mzakir l rd ran t ssbkei kimi zn aparmas, faydal, salam t klif v r yl rin qarsn almas elmimizin yn v m zmununa t sirsiz qalmr. Elm v t hsild ran dayaqlar alasmaz il r grm kd dir. Qar t r f mst qil lk miz kimi mst qil elm v t hsiimizi d tanmaq ist mir. T sir altnda saxlayb ruhunu ldrm k n l quzularndan ox hiyl g rc sin istifad etm kd dir. Bunun n elmi laq l ndirm m rk zl rind , n mli blm v qurumlarda z x fiyy l rini yerl dirm kl elmi t bliatlandrma il ri aparr. Buna gr dir ki, b zi elm-t dqiqat m rk zl ri z profilin uyun il mir, dvl t bdc sini in k kimi sar, ancaq v zind m hsul vermir v yaxud da verdiyi m hsul naqisdir. g r yaxnlarda elm sah sind h r baxmdan islahatlar aparlb dn yaratmasaq, milli elm v alim h sr t qalacaq. rann elmimizin qarsna drlatd qara dalar ar, dzlm z f sadlar ver c kdir. Az rbaycan elmi zn yox, rana xidm ti il ad qazanacaqdr. Mvzu v planlarn ranla uyunladrlb laq l ndirilm si, ran m nafe v maraqlarnn gzl nilm si, h tta z milli maraqlarmzdan stn tutulmas, elmi fakt v d lill rin saxtaladrlmas m hz bunun n tic sidir. Az rbaycan elmi Gney-Quzey v hd tin saslanmadan z obyektiv milli mvqeyini itir bil r. Sovet dvrnd akademiya institutlarnda alan Gney Az rbaycan b l rinin bu gn balanmas ox acnacaqldr. Onlarn ran b l ri i risind ridilm si d m krli bir plandr. ox yazqlar olsun ki, Gney zr mt x ssisl r d hazrlanmr.
128

Akademiyada ill rl lvb r salan panfarsist qvv l r buna imkan vermirl r. El bil ki, 40 milyonluq gneyli soydalarmzn bizim elmimiz he bir d xli yoxdur. Dnyan yr n n aliml rimiz Gney Az rbaycandan yan keir. Yersiz deyil ki, bu gn q d r Btv Az rbaycan x rit si yoxdur, Gney dair sanball bir elmi-t dqiqat s ri ap z grm midir. Gney m qal l r toplusu h sr etm k, mzakir l r amaq, konfranslar keirm k grnm midir. ki gnd n bir S di v Hafiz dair konfranslar keir n institut Gney Az rbaycan d biyyatn yada salmaq bel ist mir. Gneyl bal aspirant v dissertantlar is bir qayda olaraq gtrlmr. T biidir ki, dnya az rbaycanllarn, o sradan da gneyli soydalarmz t bli v t dqiq etm d n, onlarn ictimai-siyasi v d bi-m d ni durumunu yr nm d n milli h mr ylik v birliyimizd n shb t bel ged bilm z. Lobbi v diasporumuz z milli elmimizd n gc v ilham almaldr. Elmimizin bu milli ideallardan uzaq dm si panfarsizmin uuru kimi anlalmaldr, fars-etnik ideologiyasnn elmi-aradrmalarmza nfuzu kimi d y rl ndirilm lidir. Btv Az rbaycan btv halda yr nm y n elm birt r fli v yarmq elmdir, onun milli maraqlarmz t msil etm si qeyri-mmkndr. Dnya az rbaycanllarna panfarsist ruhda yazlm s rl r deyil, salam milli m zmun v ideologiya sasnda yaradlm s rl r t qdim etm k g r kdir. Milli konsepsiyamza yad olan kitablarn ap olunub yaylmas v onlarn z rind ciddi dvl t n zar ti qoyulmayanda elmd d r b ylik hkm srm y balayr. Elmimizl yana t hsilimizd d ran dayaqlar qurulur, proqram v d rslikl rd bunun ac n tic l ri gz qabandadr. lk mizd oxsayl ran m kt bl rinin almas bu b k nin t rkib hiss sidir. Fars dilinin t dris v t blii farsladrmaq lam tidir, Quzeyi Gneyin gnn salman t zahrdr. Az rbaycanda alan fars inqilab m kt bl ri ideoloji t xribatlar yetidirir, bala xumeyniil r hazrlamaqla m uldur. Btvl ib birl m y doru ged n V t nimizd qurulan ran dayaq v b k l ri g l c yimiz ar m n vi z rb l r vurur. Bunun mqabilind zmz d dm n d yirmanlarna su tkrk, bu ideoloji dyl rd dm nin qarsnda yox, yannda addmlayrq. T dris olunan d rslikl r btvlk duyu v dnc sin saslanmaldr. Tarixi razil rimizin bed birini yox, bed beini yr nib t dris etm k gnmzn z rur tidir. Az rbaycan trk mill tini btv halda ks etdirm y n, Btv Az rbaycann milli maraq v m nafeyini tam kild n z r v hesaba almayan h r hans kitabn t dris olunmas ideoloji
129

t xribatdr. lk mizd ideoloji t xribatlar aparan ran tarixi razil rimiz kimi elmimizi d paralayr, m n vi-ruhi tamlmz pozur, islam inqilabn respublikamza ixrac etm k n z min hazrlayr, m qam v frs t axtarr. Bunu n z r alaraq elm v t hsilimizin qarsna yeni t l bl r qoyulmaldr. Milli mvqe v simas olmayan institut v universitetl rin elm-t dris iind dn yaradlmasa, bizi sonsuz m n vi t n zzl v uursuzluqlar gzl yir. ran dayaqlarn sarstmaq n ran s firinin d ipini ymaq lazmdr. S firin b zi t l b t klifl ri diplomatiyaya smr, daxili il rimiz mdaxil kimi s sl nir. B zi filial v q zetl rin balanmas t klifini ir li sr n s fir ran m kt bl ri v dayaqlarn da n z r almaldr. Baa dm lidir ki, bura Mazandaran deyil, Az rbaycan Respublikasdr. Gneyli soydalarmza z ana dilind he bir m kt b amayan ran rejiminin ran ostanlar il respublikamza eyni gz il baxmas q bah tdir. Bak h rind akademiya il zb z binada yerl n l-hda kitab maazas ran dayaqlarndan biridir. randa respublikamzn kitab maazas olmad halda, burada ran kitab maazasnn f aliyy t gst rsaslanmr. Qum n riyyatnn buraxd m si qarlql m nafey kitablar xrafat v c hal ti yayan kitablar kimi z r rlidir. Tarix boyu onlara qar mbariz apardmz halda bu gn xalqmzn beynin xrafat z h rinin doldurulmas ox acnacaqldr. Sz yox ki, milli urun ldrlm si xrafatn t blii il baldr. rann lk mizd bu yolu tutmas m n viyyatmz pozur, milli uru m hv ed r k manqurtlar yerl m sin xidm t gst rir. Quzeyd aparb snaqdan xard t crb ni lk mizd d kinm d n t tbiq etm kd dir. rann panfarsist kitablarn oxuyandan milli heysiyy t v l yaq t gzl m k bo eydir. H r mill tin yeni yeti n n sli z m n vi qida v biliyini dm n kitablarndan deyil, z doma v t nind yaradlan v salam milli ruhu v m fkur ni ks etdir n s rl rd n almaldr. Doma m kt b gey kitablarn srdlmas, onlarn agird v t l b l rin d rs kitablarna evrilm si, t bli v t viqi dm n ideologiyasna xidm t etm yin n z r rli v qorxulu suludur. Qonu lk nin respublikamzda z dayaqlarn yaratmas, son ill rd onlara z l qay gst rm si, maliyy v saitl rini artrmas diqq td n yayna bilm z. N z r almaq lazmdr ki, onlarn hams mst qilliyimizin ayaqlar altnda qazlm qaranlq quyulardr. r ngli bayran rann t siril d yidirilm si, muxtariyyat t bliat m qbul deyil. T bii ki, bel t bbsl r milli h mr yliy yox, milli paralanmaya g tirib
130

xarr. deoloji paralanma v kim l r g l c yimizi sual altnda qoyur. Gney il quzeyin atributlar ayrlmazdr, eyni bir mill tin gneyli-quzeyli bir bayraq altnda birl m si salam bir qid nin lam tidir. rann saxta qurumlar araqardrma v aravurma m qs di dayr. G l c kd molla rejimi h min t kilatlara istinad etm kl V t nimizin taleyini uca h ll ed c yi bu gnd n grnr. lb tt ki, bu rann xam x yaldr. 50 milyonluq xalqmzn son sz zn m xsusdur. K nardan yaradlb d st kl n n h r bir quruma ehtiyatla yanalmas ilkin rtdir. Yeni-yeni t kilatlanan xalqa k nardan t kilatlar srdlmas qondarma bir idir, rann bu m li yeni bir hiyleyi- rin t c ssmdr. M qam v m qs di aydn olmayan qurumun kor-koran ardnca getm si siyasi sayszlqdr. Gney h r kat bu gn t kilatlanmaqdadr. Xaricd n v daxild n ona d st k ver n h r bir salam t bbs t qdir layiqdir. Xalqn z arzu v dil kl rind n qopub g l n t kilatlar olmasa, mumxalq irad v gcnn ortaya qoyulmas tindir. H r bir gneyli t kilatlanmann n q d r n mli olmasn aydn d rk etm li, boazndan k sib ona v sait ayrmaldr. Dm n t kilatlar yaradr, v t nimizi yen d paralayb blm k n n q l r qurur, soydalarmz is btn bunlara bigan baxr, z iflik gst r r k z irad v q tiyy tini s rgil mir. Gney xalq v zin dm nin t kilatlanmas yeni bir fitn karlq m nb yi, yeni bir t cavz v istibdadn balancdr. Molla-fars rejiminin yeni bir siyasi k l yi v oyunudur. z mbariz h d fini dzgn sem yi bacaran xalqa dm n t kilat yox, z li il qurub yaratd t kilat g r kdir. M hz bel t kilatlar qurmaqla saxta v qondarma t kilatlardan qurtulmaq mmkndr. Gneyli il quzeylil rin birg yaratd siyasi qurumlar daha ox m qs d uyundur. Bu gn dnyann mxt lif lk l rind diasporalarda qan qarda kimi birl ib f aliyy t gst r nl rin milli t crb si ox ibr tamizdir. Diasporalar gneyli v quzeylinin faydal i birliyi rn yidir. Bu n n v i sulu quzeyli-gneyli V t nimizd d rn y evrilm lidir. Soykk b lli olan, milli qid v m sl kind f rq olmayan soydalarmzn birg , mt r k t kilatlar yaratmas milli h mr ylik lam tidir. T kilatlanma bacarmayan xalqn nicat tapb birl m si, vahid dvl tini yaradb kl likd n qurtulmas alasmazdr. Fars v erm ni t cavznn n uurlu cavab gneylil rin t kilatlanmasdr. Daxild fars, xaricd is erm ni t cavznn stmz yeridiyi zamanda x yolu t kilatlar yaradb ayaa qalxmaqdr. Bunsuz dm n qarsnda tab g tirm k olmaz, bapozuq mbariz nin perspektivi yoxdur. Blnb paralanmamzn sas s b bi t kilatlanb mt kkil
131

mbariz apara bilm m yimizdir. F rdiy ilik, xudbinlik v m n mm n mlik milli istiqlaliyy t yolu deyil. T kilatlanma bacarb duyan xalq yenilm z v qdr tli bir xalqdr. Tarix n mt kkilliyimiz ilk nc qapmzn aznda duran qanqatq dr kl r t r find n pozulmudur. Dm n bir qayda olaraq onlarn li il i gr r k pozunluqlar tr dir, milli birliyimizi sarsdr. Elib y v Heyd r liyev dvl tl rini hrm t v nfuzdan salan da onlardr. Dm n x b r aparan da fars-erm ni qat v nsrl ridir. Pi v ri d , S ttarxan da, Xiyabani d onlarn li il h yatn qurban vermidir. Daxilimiz soxulan fars-erm ni tr-tkntl ri v zif l r ke nd daha qorxuludur. ki sr yaxndr ki, onlar grr, ancaq n tic xarmrq. M hz onlarn fitn -f sad say sind birl ib vahid bir milli dvl t qura bilmirik. Xarici dm nl rimiz he bir z hm t km d n lk mizin daxilind c susluq b k si qurmudur. Bir az ayaa qalxb dir l n kimi daxili c sus v satqnlar n sli h r k t g lib, f aliyy t balayr. Salam trkl r satlr, qrlr, tutulur, h d fl r tu g lir, ancaq yen d z kamz oyanmr. Dost il dm n f rq qoya bilmirik. Uzaqda olan dm nimizi tanyr, yaxndakn is tanya bilmirik. Trk ouz birliyimiz min ildir ki, fars-erm ni nsrl ri il mbariz d z-z dayanmdr. Dm n uymaqdan z rb l r yemiik. Milli dvl timiz fars-erm ni tr-tkntl rin arxa evir nd daima ba b lalar kmidir. z limizl v zif l r seil n nsrl r zmz q nim k silib x yan t yolunu tutmudur. Bu gn d respublikamzda fars-erm ni qulbe l ri z d yan tsizliyi il seilir, xalq il dvl t arasnda dav t toxumlar s pm kl m uldurlar. Dm n d yirmanna su tkm k onlarn ata-baba pe l ridir. Onlar gneyli-quzeyli v t nimizd bu r fsiz pe ni r fl yerin yetirir, ayamzn altn qazr, dm nl rimiz quyruq bulayrlar. rann lk mizd dayaqlar da erm ni-fars tkntl ridir. Onlarn s si h r yerd n g lir, h r yerd n eidilir. Dm n d yirmanna su tk n bu nsrl r h l ox f lak tl r tr d c kdir. Masir msavat q zeti, 08 mart 2005

132

M LL D RSL K M LL T HS L N ZLDR H r bir xalqn milli-m n vi t kaml, kamala atb formalamas onun milli t hsili v d rslikl rind n birbaa asldr. Milli t hsil v t limt rbiy milli d rslikl rd n ayr t s vvr olunmazdr, t hsil il onun zl saylan d rslikl r milli ideologiya v d y rl rd n qaynaqlanmaldr. Dm n ideologiyasnn milli t hsili v milli d rslikl rimizi h d f alb sradan xarmaa almas t sadfi deyil. lk mizd panfarsizm v nuruluq m kt bl rinin gnd n-gn artmas, habel onlarn milli t hsil v d rslikl rimiz t cavz etm si, d rslikl rimizin milli d y r v keyfiyy t baxmndan t n zzl uramas bunun n tic sidir. Milli d y r v ideologiyaya saslanmayan d rslikl rin orta v ali m kt bl r srdlmas bunun lam tidir. Bu gn ali m kt bl rd t dris olunan milli d biyyatmz sas n sovet dvrnd yazlan d srlikl r saslanr, sovet ideologiyas bel d rs kitablar vasit sil yen d z mvqeyini saxlamaqdadr. ada m n vi-milli t l bl rimizi d m y n d rslikl rd n istifad olunmas z r rli t crb dir. D rslik milli elmi-n z ri uurlara saslanmal, milli d biyyatmzn salam n n v b dii-estetik gz llikl rini ks etdirm li, d y rli v qabaqcl ideyalar alamaldr. P rak nd d bi detallarn rh v izah sasnda d rslik yaratmaq doru yol deyil. Dorudur ki, orta m kt b d rsliyi d biyyat tarixi deyil. Ancaq d rslik d bi materiallarn da toplusu sayla bilm z. VIII-XI sinif d rslikl ri orta m kt b n yazlm ycam d biyyat tarixi dem kdir. Burada m qs d byk v z ngin d biyyat tariximiz haqqnda agirdl rd minimum t s vvr yaratmaq, f nnin ayr-ayr nsrl rini deyil, saslarn onlara yr tm kdir. Gnmzn m n vi t l bl ri v milli maraqlar il s sl m y n, onlara xidm t gst rm y n d rslik manqurt kitabdr. Sovet il mst qillik dvrnn d rslikl ri ideoloji baxmdan f rql nm lidir. ox t ssf ki, bu bel deyil. Sovet d rslikl rind olduu kimi, ada d rslikl rin b zil rind d ideya dknly zn gst rir. Bunun t zahrn nc Btv Az rbaycan varl v anlayna qar soyuq, gey v laqeyd bir mnasib td grrk, trk v trklk maraqlar v mvqeyin qar b sl nil n x fif, gizli bir kin-kdur t d zn t c ssm etdirm kd dir. Milli varlmza, d biyyat, m d niyy t v inc s n timiz qar yrdl n sovet t xribatn bu gn panfarsizm v z etm kd dir. Onun z r rli v z h rli ideyalar, m li t dbirl ri, m n vi pozuculuq il ri milli t hsilimiz ar z rb l r vurmaqdadr, salam milli ruhda d rslikl rin hazrlanmasna id n maneilik tr tm kd dir. Bunun ilkin lam ti
133

Az rabycan Respublikasnn Btv Az rbaycann timsalnda gst rilm m si, tarixi V t nimizin s rh d v hdudlarnn m hdudladrlmasdr. H r sinif n yazlm d rsliyin sonunda d biyyatmzn harada meydana g lm sinin x rit si verilm lidir. ks t qdird , Gney Az rbaycanda tarix n yaam air v s n tkarlardan da danmamalyq (bu da mmkn deyil), ya da onlarn doulduu razil rin tarixi x rit sini aydn gst rm liyik. Bu tinlikl rl qarlaan m llifl r x yolunu Btv Az rbaycan yerin , respublikamzn x rit sini verm kd grm v ya he bu bar d sz amam, tarixi x rit l rimizi is verm y ehtiyac grm mil r. Buna gr dir ki, VIII sinif d rsliyind q dim, orta v XIX sr d biyyatndan danld halda kitabn axrnda Az rbaycan Respublikasnn x rit si verilmidir. Sz yoxdur ki, Az rbaycan Respublikasnn x rit si burada yerin dmr, bunun v zind respublikann razisi daxil olmaqla Btv Az rbaycann x rit si t qdim olunmaldr. Ya d biyyatmz kll halnda gst rilm m li (buna imkan da yoxdur), ya da gst rilirs , onun btv razisinin x rit si d buna uyun t rzd kitaba daxil edilm lidir. ks halda, q bul olunas mmkn olmayan bir m ntiqsizlik yaranr. Q dim v orta srl r d biyat anlay il Az rbaycan Respublikasnn x rit si uyun g lmir, tarixi bir m ntiqsizlik v t zadla qarlarq. g r burada itirilmi torpaqlarmzdan shb t gedirs , yen d alasmaz bir m ntiqsizlikl zl irik. tirilmi torpaqlarmz t kc Qarabadan ibar t deyil, daha bykdr. Q dim, orta srl r v XIX sr d biyyatndan danlan yerd XX srd itirdiyimiz razil ri yada salmaq m ntiqsizlikdir. M hz burada Glstan v Trkm nay mqavil l ri sasnda itirilmi Gney Az rbaycandan shb t getm li v onun x rit si d kitaba lav olunmaldr. Ancaq t sfl qeyd edirik ki, d rslikd xalqmzn bana alan bu boyuda tarixi faci unudulub, XIX srd itirilmi razil rin adlar hallanmr, onun x rit sini gst rm y ehtiyac duyulmur. XIX sr d biyyatndan danlan yerd , Az rbaycann iki yer blnm sind n d b hs edilm si z ruri v m qs d uyundur. M.P.Vaqifd n birbaa Q.Zakir kem k, h min dvrd ba ver n tarixi f lak tl rd n yan ke r k onlarn z rind n skutla tm k he bir d brkana, elmi etikaya smr. d biyyatn tarixd n t crid olunmas v ya yarand razinin gst rilm m si elmi saxtakarlqdr. M hz el buradan V t nimizin blnm sinin d biyyatda dourduu ks-s da v etirazlar xatrlamaq, d bi rn kl r saslanmaqla mumxalq mnasib tini yada salmaq yerin d rdi.
134

B zi d rslikl rd doma dilimiz, d biyyat v m d niyy timiz yerin tez-tez fars- r b dill rind n danlr, fars dilind yazlm eirl rd n nmun l r g tirilir. Nizami trkly d biyyat tariximizd hadis sayld halda, bundan b hs amamaq v ya ox snk v t ri danmaq anlalmr. zn c m trk adlandran Xaqani d unudulmudur. D rslikd n doma dilimizd ilk eir yazan H s nolunun xarlmas is alasmazdr, Az rbaycan trkc sind ilk poema saylan Dastani- hm d h rami v ilk Divan m llifi Q.Brhan ddini unutmaq he cr balana bilm z. Orxan-Yenisey abid l rini, ortaq trk d bi abid sini he yada salmamaq is milli d biyyatmzn qaynaqlarn farsr b zl il balamaq dem kdir. N z r almaq lazmdr ki, bu d rslikl r ran n yox, Az rbaycan m kt bl ri n yazlr. H r bir d rslik, xsusil d biyyat d rslikl ri agirdl rin siyasi milli-urunun formlamasna, onlarda v t np rv rlik duyularnn t rbiy sin n cib t sir gst rm lidir. d biyyat d biyyat xatirin yox, h m d xalqmzn maraq v m nafeyi namin yr nilir. Bu d biyyat d rslikl ri is manqurtlar n sli yetidirm y xidm t gst rir. Birc yerd grm dim ki, orta sr airinin r b v fars dili il yana z ana dilini d bilm si diqq t atdrlsn Btv Az rbaycan v onun d biyyatnn tarixi razi v dvrn ictimai-siyasi hadis l rind n t crid olunmu kild t qndim olunmas milli t hsilimiz x yan tdir! razi v dvrd n t crid olunmu eir-s n t yoxdur, onlarn meydana g lm si m yy n bir razi v zamana baldr. Bel bir yanl n n tarixi btvlymz unutmaa xidm t gst rir, agirdl rd , yeni yeti n n sill rd z btv V t nimiz, onun d biyyat haqqnda birt r fli, yanl fikirl r t rbiy etm y doru yn ldilmidir. Bel d rslikl r milli d rslik adna yabandr. z milli d biyyat haqqnda d rslik yazan alim tarixi h qiq t gz yumursa, milli ger kl rimizi ks etdirm k ist mirs , onun lin q l m alb d rslik yazmas milli t dris v t hsilimiz r f g tirmir. d biyyat d rslikl rimizi gneyl dirm k t bbs v meyll ri t hsil n zar tin z ifliyind n ir li g lir. Natamamlq, qeyri-elmi v qeyri-tarixi dnc l r sasnda milli d rslik yaratmaq, milli poeziyamz xalqn tarixi taleyind n ayrb, gyd n z nbill ddyn iddia etm k panfarsizmin t siridir. Gney Az rabycann adn bel km m k, yalnz b zi sah l rini ran daxilind xatrlamaq, Gneyimizi ran daxilind ritm k, d biyyatmzn ana beiyi saylan tarixi gu l rind n r ksiz, qeyri-s mimi b hs amaq, tarixi dvl tl rimizi unutmaq d rslik yazmaq deyil, m n viyyatszlqdr. D rslik m llifi bilikli, savadl olmaqla yana, h m d v t nda
135

olmal, milli m sl k v qid si il seilm lidir. Az rbaycan trkl rini k ri adlandran ziyalnn s mimiyy tin inanmaq tindir. Bel qid v dnc sahibinin d rslik yazmas alasmazdr. T biidir ki, milli dnc v duyulardan szlb g lm y n q na tl rin d rslikl rd ksini tapmas t lim-t rbiy nin ynn d yiir, Nizaminin trk sevgisi Firdovsi niyy tin evrilir. N z r almaq g r kdir ki, m kt bd alanan yanl informasiya v m lumat, elmi- d bi detallar sonradan islah etm k, d yim k imkanszdr. M kt bd yr dil n biliyi d iyib islah etm k, h qiq ti baa salmaq ox tindir. N z r almaq lazmdr ki, d srlik yeni n sill rin salam ruhda t rbiy almas n sas zl v vasit dir. Bu zl g r m kt bd n yri qoyulursa, qeyri-milli bir istiqam t alrsa, ondan danmaa d ym z. z doma d biyyat, tarixi v m d niyy tini t dris v t bli etm yi bacarmayan, onu yad t sirl rd n qorumayan xalqn milli t hsilind n shb t ged bilm z. Xalqn milli-m n vi t l bl ri il s sl nm y n d rslikl r bu gn Gney Az rbaycanda keil n d rslikl rd n ideoloji baxmdan ox da f rql nmir. M.F.Axundov, Q.B.Zakir v baqalarnn yaad dvrd bu byk s n tkarlarn ahidi olduu tarixi olaylardan, V t nimizin paralanmasndan b hs almrsa, bu d rslikl rin ran d rslikl rind n f rqi n d dir? Dem li, sovetd n sonra daha d h tli bir t dris sulu v d rslik yaratmaq n n si bamzn stn almdr. D srlik yaratmaq r fli olduu q d r d m suliyy tli bir idir. Onun h r sz, ifad si aydn olmal, agird atmaldr. tin, q liz szl ri d rsliy doldurmaq, h m d onlarn rh v izahn verm m k m kt b n ox ardr. X sinif d rsliyi bu baxmdan nmun dir. N simi, X tai, Fzuli, Vaqif, Zakir, Seyid zim v b. airl rin il tdiyi tin sz v ifad l ri izah etm d n onlarn eirl rinin m na v m zmunu anlala bilm z. Habel nmun g tiril n eir b ndl rinin m nas, f ls fi v m ntiqi m zmunu da ox vaxt almam qalr. H r kitabn s hif sinin aasnda tin sz v m tl bl rin m nas mtl q gst rilm lidir. Bunun v zind d rslikl rin oxunda s rin t hlilin hazrlan kimi m nasz bir blm y yer verilir. Bu blm agird v m lliml ri tinliy salr. Burada yadrlan suallar v zin , s rin t hlili verils , daha faydal olar. M llif s ri z t hlil etmir, bunu agirdin qarsna qoyur. N q d r yanl bir suldur bu! fad li oxuya hazrlan hiss si is d rslik n ox yer tutur. Bunun yerin eirl rin ideya-b dii t hlili z ksini tapmaldr. eirin ideya-f ls fi m nas v b dii gz llikl rini bilm d n, duymadan onu ruzun ah ngi il oxumaq da tinlik tr dir.
136

D rslikl rd m yy n tarixi faktlar, ad v istilahlar b z n yanl gst rilir. VII sinif d rsliyind Nizami G nc vinin babas Z ki M yy ddin kimi gst rilir. Bel ad olmaz. air z is Leyli v M cnun poemasnda babasnn adn Z ki M yy d formasnda qeyd edib. Bu ad Z ki M yy ddin yox, Z ki M yy d ddin kimi d gst ril bil r. Habel yen orada bel iddia olunur ki, Nizami sz n zm sznd ndir v eir yazan m nasnda il nir (s h. 84). T biidir ki, bu, yanldr. Nizami sz nizam sznd ndir. g r n zmd n olsayd, onda air zn Nizami yox, N zmi t x llsn se rdi. N zm sz d eir yazan yox, dzm k, ipliy inci dzm k dem kdir. ll v qafiy li sz v yaxud da yaz n zmi adlanr, onu yazana da Nizami deyil, Nazim v ya N zimi deyilir. M nzum s rl rd n saylan n zm beyt v drd misradan ibar t olur. N zm il erin d f rqi oxdur. Habel Nizami G nc vinin n zm yaradan nazim adlandrsaq, ox kiiltmi olarq, o, he zaman n zm yazmamdr. ah smayln t x lls aa sinif d rslikl rind X tai, yuxar sinif d rsliyind is X tayi formasnda kilir. lb tt ki, burada ikinci forma daha dorudur. Szn kk x ta yox, x taydr. Buradan da o, X tayi t x llsn semidir. Birinci formada q bul ets k, m na baxmndan da m ntiqsiz grnr. M sn vi sz is ikilik yox, ikiiki dem kdir. qrlaqu sz d ( d biyyat VIII sinif, s h.51) qaranqu deyil, qarlanqu quudur. Qaranqudan balaca olan bir quun addr, Q.Brhan ddin d bu quun adn kib. M hi-ovcim lah t ifad si inc lik zirv sinin ay yox, gz llik zirv sinin az kimi anlalmaldr. VIII sinif d rsliyind Fzulinin ata-anasnn raqa kdy iddia edilir (s h. 55). Dorudur, b zi fzulinas aliml r bel bir ehtimal ir li srb. Ancaq he bir t zkir d v yaxud baqa bir qaynaqda, habel airin z s rl rind buna dair he bir qeyd v iar yoxdur. N z r almaq lazmdr ki, raqn K rkk mahalnda bu gn be milyona yaxn soydamz yaayr. Onlar k ri adlandrmaq da doru deyil, nki ora trkmanlarn tarixi v t nidir. K rkkd ilk Az rabycan dvl ti yaranb. Gney Az rbaycann t rkib hiss si olan K rkk mahal 1923-c ild Trkiy - ngilt r mqavil si sasnda raqa qatlmdr. d biyyat d rslikl rind ana dilimizin ad iki formada kilir: Trk v Az rbaycan dili. bh yoxdur ki, ana dilimiz btn dnyada trk dili kimi tannr. Gneyli soydalarmz da z ana dilini trk dili adlandrr. Sz yox ki, Az rbaycan lk nin, onun razisinin addr, corafi m fhumdur. Burada q dimd n yaayan xalq is Az rbaycan trkl ri
137

olmu v bu xalq bu ad il d tannmdr. Az rbaycan trk xalqnn, dilinin trk adlanmas xalqn z adna, onun tarixin , etnik m n yin tamamil uyundur. Xaqani, Nizami, X tayi, Fzuli v baqa airl r bu dili trk dili kimi q bul etdiyi halda bu gn dr slikl rd onun adnn d yidirilm sin ehtiyac yoxdur. Siyas t xatirin xalqmzn, onun adnn, dilinin d yidirilm si nadanlqdr, torpamzn byk bir hiss sini, s rv tl rimizi qurban vers k d , quruca admz qurban ver bilm rik. Xalqn znn v dilinin adna yasaq qoyulmas r zal tdir, bunu q bul etm k is milli korluqdur! Bu gn mst qil dvl t qurub yaadmz bir vaxtda xalqmz k ri adlandraraq, Az rbaycana orta yzillikl rd kb g ldiyimizi iddia ed n alim S. .K sr vi qrar liyevd n he d f rql nmir. X sinif d rsliyind bel bir fikir ir li srlr: hvalatlar Ouz trkl rinin Qafqazda yerl r k qonu xalqlar, tayfalarla ictimai-siyasi, iqtisadim d ni laq l r girdiyi ilk orta srl r aiddir. ( d biyyat X sinif n, s h. 35). Bu fikir tamamil yanl v qondarmadr. Birincisi, Kitabi D d Qorqud eposunda c r yan ed n sas olaylar eradan vv l VI srd ba ver n tarixi hadis l rl s sl ir, burada adlar kil n corafi razi is h min dvrd mvcud olan Saqa dvl tinin corafi razisidir. Ouz trkl rini D d Qorqud sasnda g lm , k ri adlandrb, tariximizi t hrif etm k, orta m kt b agirdl rind yanl t s vvr yaratmaq, milli d rslik yaratmaq iin m suliyy tsiz bir mnasib tin n tic sidir. Ouz abid sin islam dininin t siri sonrak dvrl rd onu yazya alan katibl rin lav v dz lil ridir. Sovet dvrnd yazlan d rslikl rd ged n yanl, qondarma fikirl ri bu gn d rslikl r salb, agirdl rin beynini z h rl m k olmaz. Az rabycan trkl ri tarix n z razisind yaam v bu mht m eposu da el eradan vv l bu torpaqlarda yaradaraq formaladrmaa balamdr. D rslik yazarnn mlahiz sin gr Ouz trkl ri Qafqaza g l n q d r qonu xalqlar burada yaayrm, ouzlar da bura k nd n sonra onlarla ictimai-siyasi v iqtisdai-m d ni laq l r qurmular. D rslikl rd dvrn ictimai-siyasi xronikas h r f slin vv lind ycam kild verilm lidr. Bel olmasa, d bi-m d ni mhitin hans tarixi dvrd formalamas b lli olmaz, d bi mhit tarixi mhitd n t crid olunaraq havadan asl v ziyy td qalar. X sinif d biyyat d srliyind bel bir cml var: Osmanl feodallar Az rabaycan torpaqlarn, S f vil r is z nvb sind Trkiy nin bir sra torpaqlarn l keirm k ist yirdil r. vv lc ah smayl t cavzkarlq el di (s h.76). ah smayl t cavzkar adlandrb onu gzd n salmaq, tariximizi saxtaladraraq aldran dynn s b bini
138

S f vi hkmdarnda grm k yanl bir fikirdir. ah smayl Sultan S limin atas Sultan B yazid oxlu m ktublar yazaraq onu San uca babam dey r k ym, ona d f l rl z say v r b tini bildirmidi. S f viQzlba ordusu he dy d m lli hazrlamamd, h r iki t r fin ordusu z qan qardalar il vurumaq ist mirdi, h tta ah smayln sg rl ri ll rind saz tutub oxuyurdular. Sultan S lim is z qara niyy tind n l kmirdi, Avropann t siri altna d r k qarda qrn salrd. ah smayln trk dilind n zak tl yazlm m ktublarna fars dilind cavablar ver r k, z kobudluunu, m n m-m n mliyini gst rirdi. ah smayln byk hr t v z m tin qsqanclqla yanard. Anadoluda yaayan milyonlarla Az rbaycan trknn ah smayla ehtiramla yanamas Sultan S limi ox narahat edirdi. T sadfi deyil ki, o, bir gnd Anadoluda 40 min trk soydamz dar aacndan asdrmd. Bel bir tarixi raitd ah smaylda yersiz bir qsur v nqsan axtarmaq tarixi ger klikl doruldula bilm z. D rslikd ah smayl X tayinin s rl rinin ox az qismi fars v r b dill rind , sas hiss si Az rbaycan dilind dir (s h. 78) fikri d anlalmr. X tayi bir d ona gr ox sevilir ki, o, z doma trkc sind s rl r yaratmdr. Bir d ki, h r aird zorla fars- r bc s r axtarmaq t dris n m qbul deyil. X tayinin trk adlandrd doma dilini Az rbaycan dilin evirm k d air v onun trkc sin sayqszlqdar. Eyni kitabda X tayinin dilinin Az rbaycan, Fzulinin dilinin trk adlandrlmas da t ccbldr. D rsliy h r mvzunu salmaq olmaz. D rsliyin z mvzu al mi, yaz v ifad t rzi, deyim v slub formas mvcuddur. H min d rsliyin 98-ci s hif sind oxuyuruq: Bel ki, air (M.Fzuli- .S) trk divanlarndak q z ll rd d f l rl m uq nin itl rin mraci tl rind onlar m laik l rl mqayis etmidir. Daha sonra is Par -par cig rim itl rin n zir olsun, Ol s ri-kuy g r ds gzarm bu gec beyti nmun g tirilir. Sz tapb dey bilmir m. Bu v bunun kimi fikirl r , er nmun l rin orta m kt b d rsliyind yer verilm si m qs d uyun deyil. Daha sonra bel bir nmun yl qarlarq: M cnunun b d ni ryb, smkl ri t mizl ndikd n sonra v hil r kilib gedir (s h. 100). Bel bir qeyri-b dii-estetik fikir orta m kt b agirdl ri n mnasib sayla bilm z. d biyyat t drisind m qs d h m d agirdl rin b dii-estetik zvqn formaladrmaqdr. d biyyat d rslikl rind doma tariximiz mnasib tl d razlamaq olmaz. Aqoyunlu, Qaraqoyunlu, S f vi, far v Qacar tayfa dvl tl ri rann yox, Az rbaycann dvl tl ridir. ran bu dvl tl rin
139

razil rind kiik bir hiss dir, bu byk imperiyalarn razisi ranla m hdudlamrd, daha geni dair l ri z i risin almd. Trk tayfa dvl tl ri, Az rbaycan dvl tl ri, onlarn yaradcs da Az rbaycan trkl ridir. Bel olan t qdird tarixi aqlamalar daha doru, dzgn, h m d z x rit si il d rsliy salnmaldr. Mbahis li, elmd z h llini tapmayan fikir v m tl bl r d rsliy salnmamaldr. D rslikl rd d biyyatn dvrl m si v intibah il bal fikirl r mbahis li olduu n bura salnmas dolaqlq yaradr. El bu c h t n z r alnmadna gr , byk bir epoxann d biyyat, habel folkloru 10-cu sinif d rsliyin sdrlb. Birc d rslikd bu q d r byk bir dvrn z ngin d biyyatn ks etdirm k alasmazdr. Bu, artq d rslik deyil, adic bir t zkir t siri balayr. T zkir d d he bir sz, ifad izah olunmur, d rslikd d , t zkir d d ox vaxt tarixi xronologiya n z r alnmr, burada da. D rslikl rd XVIII sr xanlqlar dvr, habel M.P.Vaqifin ictimai siyasi f aliyy tinin rh v izah mbahis lidir. Burada oxuyuruq: Vaqif rann siyasi, h rbi t zyiql rin f al mqavim t gst rir. Grcstanla, Rusiya il Qaraba xanlnn mnasib tl rini qaydaya salmaq n Tiflis r smi s f r ged r k danqlarda itirak edir ( d biyyat, X sinif, s h. 120). Burada Vaqifin ictimai-siyasi f aliyy tin mnasib t yen d anlalmr. Vaqifin Rusiyaya meyl etm si, Qacar hkmdar Aa M h mm d ah Qacarn lmnd itirak, ahn Qarabaa yrnn m qs d v mahiyy ti yen d almam qalr. Aa M h mm d ah Qacar Qaraba rus v erm ni t cavz v istilasndan xilas etm k n yr balam v bu yolda z h yatn qurban vermidir. Qaraban sonrak tarixi d Aa M h mm d ah Qacarn doru siyas t yeritdiyini bir daha t sdiq etm kd dir. Sovet dvrnd yazlm bir sra elmi v b dii s rl rd XVIII sr tariximiz birt r fli ksini tapmdr. Qacar ldr n Abbas li v S f r li b yl rin kiml r t r find n bu cinay t svq edilm si ox h qiq tl ri z xarmaqdadr. H r iki qatil z ifad l rind aq-akar kild bildirmil r ki, onlara veril n bir sandq qzla gr Qacar gec yatanda ldrb qamlar. Bu q tlin t kilats rus-erm ni olmu v onlar brahim xan, onun v ziri M.P.Vaqifi aldatm, Qacardan sonra onlarn h r ikisi d aradan gtrlm v sonra is -Qaraba ial olunaraq Rusiyaya birl dirilmi v erm nil r d h r yerd bura krlmdr. Bel likl d , xristian t ssbkeliyi z iini grmdr. Qaraban bu gnk ial da XVIII sr ialnn davamdr. H r iki istilada da rus-erm ni ittifaq v x yan ti z iini grmdr.
140

D rslik tarixin gzgsdr, burada btn tarixi ger klikl r z ksini tapmal v aydn kild grnm lidir. ada d rslikl r yeni bir t f kkrl yazlmaldr. Sovet v panfarsizm ideologiyasnn t sirin qaplmaq, khn , rk v yanl fikirl ri bu gn d rslikl r salmaq ox z r rli bir t bblsdr. Aa M h mm d ah Qacar ran hkmdar adlandrb ona nifr tl yanamaq, Qacarlar dvl ti v slal sini milli tariximizd n xarb atmaq t bbs bolevik-panfarsist mrt ce ideologiyasnn t c ssm v ifad sidir. XVIII sr Qaraba tarixini ger klikl ri il aradrb z xarmadmza gr , bu gn d h min b la v msib tl rin m nb yini doladrr, h qiq ti ab syl m kd n qorxub kinirik. d biyyat, tarix v corafiya d rslikl ritnd t hrif v uydurmalar ba alb gedir, yeni yeti n n sill rimizi yanl bir ruhda bydr, onlara byk V t nimiz bar sind saxta v yanl m lumatlar verm kd n kinib usanmrq. d biyyat proqram v d rslikl rinin bel qsurlu xmasnn sas s b bi onlarn ciddi mt x ssis aliml r t r find n mzakir olunmamasdr, qeyri-ixtisas v ya s rit siz m llifl rin bu i c lb olunmas il baldr. N y gr khn d rslik m llifl ri, t crb li, orta m kt bi yax bil n aliml r bu i c lb olunmamdr? Eyni f nd n orta v ali m kt b d rslikl ri yaradan v bu sah d z elmi-t dqiqat il seil n professorlarn k narladrlmas, onlara gey mnasib t b sl nilm si xoag lm z n tic l r g tirib xarmdr. Orta m kt b n yeni d biyyat d srlikl ri yaradlmaldr. Bunun n ilk nc grk mli alim v pedaqoqlardan ibar t komissiya yaradlmal, yeni proqram v d rslikl rin plan-prospekti, konsepsiyas t hlil v mzakir d n keirilm lidir. ks halda ada m kt bimiz n bu proqram v d rslikl r yararszdr. Onlar h tta sasl kild redakt olunmamdr, g r olsayd, m yy n x ta v qsurlar aradan qaldrla bil rdi. Az rbaycan Respublikas T hsil Probleml ri nstitutunun z s lahiyy ti zn qaytarlmal, bu institut z v zif sini yerin yetirm lidir. Habel proqram v d rslikl r blg l rd d orta m kt b m lliml rinin itirak il mzakir olunmal, onlarn qeyd v t klifl ri n z r alnmaldr. Nazirliyin d biyyatnaslq blm sinin d rslik m s l sin bel qeyri-ciddi mnasib ti, habel nazirliyin d rslikl r baxan mvafiq blm sinin yartmaz f laiyy ti he cr t qdir oluna bilm z. Masir msavat q zeti, 13 dekabr 2005
141

M LL T HS L ANA D L ND N BALANIR Gneyli trk fars t lim-t rbiy si alaraq manqurtlar Milli t hsil h r bir xalqn r f ii, m n vi varlnn t rkib hiss si v ifad sidir. z ana dilind milli t hsil olmayan xalq n hquqsuz v zavall bir xalqdr. Doma dilind oxuyub-yazma bilm y n bir mill tin g l c yi yoxdur, nki h r bir xalqn milli h mr yliyi, btvly, birliyi, milli-m n vi varl onun z ana dilind oxuyub-yazmasndan balanr. Bu v zif ni d ancaq milli m kt b v ana dilind mvcud olan t hsil, milli t lim-t rbiy il h yata keirm k mmkndr. Milli t hsil olmadan siyasi-milli ur v t f kkrn formalab kamala atmas da mmkn deyil. Yad t sirl r d r k mill t kimi riyib getm k d ana dilind t hsilin olmamasndan ir li g lir. Yad dild yazmaq m n viyyatn insan ist r-ist m z yadladrr, z milli simas v d yidir r k z kknd n ayrr. Az rbaycan trkl ri dnyann yegan byk xalqdr ki, onun lli milyonu z ana dilind t hsil almaqdan m hrum edilmidir. Gney Az rbaycanda yaayan qrx milyon trkn ana dilind m kt binin olmamas szn sl m nasnda milli faci dir. Orta v ali m kt bl rd farsca oxumaa m hkum olunan bu xalq dnyann n b db xt v nakam bir xalqdr, dnyann n hquqsuz bir mill tidir. Dnyann he bir lk sind insanlarn milli hquqlar bu q d r t hqir v t zyiql r m ruz qalb alaldlmr. ran mill tinin zlm v istibdad beiyi qaranlq zindandr. Fars molla rejimi Gneyli soydalarmzla qul-nk r kimi r ftar ed r k, onlar btn milli hquqlardan, o sradan da milli t hsil almaq hququndan m hrum etmi, z doma dilin h sr t qoymudur. Gneyli soydalarmza z dilind oxuyub-yazmaq yasaq edilmidir. Gney universitetl rind btn dnya dill rind oxuyub-yazmaa maneilik yoxdur, f q t trk dilind adic bir riz yazmaq qadaandr. z v t nind z ana dilind r smi bir s n d hazrlayb dvl t idar l rin t qdim etm k qanunla qadaandr. Bir xalqa qar bu q d r haqszlq gst rm k b r tarixind grnm mi bir hadis dir. Gneyli trk fars m kt bind fars t lim-t rbiy si alaraq manqurtlar, z milli heysiyy t v m nliyini bsbtn itirm y doru gedir. Bu yad m kt bind z varl haqqnda birc xo sz eitmir. El
142

t rbiy alr ki, trk olmana gr x cal t kir. nki fars m kt bi trk nifr t ovqat alayr, fars sevdirir, trk is hrm t v nfuzdan salmaa alr. Evd , k -bacada ana dilind danan trk cocuuna fars m kt bind fars dili v m n vi d y rl ri onun beynin yeridilir, onun ruhu v m n viyyat d yidirilir. hriyarn fars dilind yazd eirl rini zb rl yir, Heyd rbabasn oxuyub zb rl m y is icaz verilmir. Oxuduu m kt bd z xalqna qar ab-daan kin-kdur t, nifr t v q z bi grb duyan trk cocuqlar yaral bir xalqn b db xt vladlardr. Trk balalarn, onlarn ata-babalarn t hqir edib alaldan fars t rbiy isi m n vi dm nimizdir. Bel m kt bd soydalarmzn oxumamas oxumandan daha r flidir. r fsiz fars t rbiy oca t kc milli varlmz kknd n sarsdan g l c k n sill rimizin t rbiy sini pozan, onlarn ruhunu z n, milli duyu v dnc l rini ldr n bir m kt b deyil, m n vi-milli pozuculuq yuvasdr. Bu gn Gney Az rbaycan xalqnn n byk faci si onun ana dilind t hsilin imkan verilm m sidir. Trk m kt bl ri yerin fars m kt bl rinin f aliyy t gst rm si bu xalqn milli maarif gn ini sndrm kd dir. Dm n m kt bind dm n dili v ruhunda t hsil almaq onun g l c k mid v inamlarn ilkin alarnda v ilkin t hsil beiyind c ldrm kdir. z ana dilinin t hsil dili kimi sradan xarlmas, yasaqlanmas yeni yeti n n sill ri milli b la v f lak tl r uratmaqdadr. Balalarna z ana dilini, tarixini, m d niyy t v inc s n tini yr d bilm y n xalqn m n vi-milli dayaqlar, gv nc qaynaqlar sarslr, ktl vi kild farslamaq t hlk si il zl m kd dir. T biidir ki, ana dilind m kt bi olmayan bir xalqn yks lii, oyan, znd rki, milli t kaml v mill t kimi formalamas sual altnda qalr. nki milli t hsil xalqn milli irad si, gznn nuru, zn mnasib t v sevgisinin t c ssmdr. Milli t hsil olmayan yerd millilik anlay gl v istehza h d fin evrilir, milli ovqat v dnc nin yerini satqnlq v rdii tutur, milli ideallar k s rd n dr, milli mvqe v maraqlar maddilik duyumu st l yib nfuzdan salr. Yad m kt bi yad t liml ri il milli simaszlq alayaraq doma yurda, onun tarixin , milli soykk v m n vi d y rl r etinaszlq dnc sini dnm d n t bli edir. Bu gn yegan t s llimiz odur ki, V t nimizin onda bir hiss si z limizd dir v bu kiik sah d d z milli dvl timizi yaradaraq ana dilind t hsilimizi qurmaqdayq. Respublikamzda btn k m-k sirl r baxmayaraq, milli t hsiimizd n gv nc duyuruq. nki ktl vi t hsil ana dilimizd dir. Burada z tariximiz, dil v d biyyatmz azad v s rb st
143

 kild yr nilir. Doma dilimizd yazlm d rslikl r h r bir agirdin sevinc m nb yi, onun h yat kitab v mr-gn b l disidir. Milli t hsilimizin zin ti olan h r bir d rslik, h m d xalq ruhu v m n viyyatnn ifad v inikasdr. Yad dill rd d t hsil v t lim-t rbiy m ssis l ri olsa da, onlar aparc deyil. Siyasi-milli uru yks k olan xalq z doma dilind t hsil daha ox n m ver r k Gney Az rbaycann ac t crb sini he vaxt unutmayacaqdr. Gneyi fars, Quzeyi is z doma trk dilind t hsil alan bir xalqn iki t hsil dili onun blnb paralanmasnn b hr sidir. nanrq ki, bir xalqn iki dild t hsil almas keicidir, ayaa qalxan, idrak oyanan vv l-axr z szn dey c kdir. Bir m llim bir ana dili var, ana dili v zin ikinci bir dil m n vi ehtiyac yoxdur. Allah h r mill t birc ana dili ta etmidir. Sonradan g l n, xalqa zor-gc il srnan dili minl rl m kt bl r bel qoruyub saxlaya bilm z. nki ana dili sevgisi, ata-ana sevgisi q d r ziz v mq dd sdir. Son ill rd respublikamzda cn bi t hsil ocaqlarnn filiallarnn almas d b klini almdr. Buna szmz yoxdur, bir rtl ki, h r bir filial doma dil v milli t hsil n n l rin saslansn. Bu yaxnlarda q zetl rin birind Urmiya Universitetinin Bakda filialnn alaca haqqnda m lumat oxuyanda gzl rim inanmadm. Ona gr ki, Gney Az rbaycan xalqn z doma ana dilind t hsil almaa, h tta oxuyub yazmaa imkan verm y n fars rejimi Bakda gr s n hans dild filial amaq q rarna g lib?! Fars dilind mi, buna ehtiyacmz q tiyy n yoxdur, trk dilind mi? Buna inanmaq tindir, nki ran trk dilind t hsilin dm nidir! B s onda hans dild qonu lk biz srpriz hazrlayr? B lk molla rejimi Quzey Az rbaycan da Gney Az rbaycann gnn salmaq ist yir? lb tt ki, el m s l d bunun stnd dir. Qrx milyonluq gneyli soydalarmz farsca t hsil almaa t hrik ed n rann grnr ki, itahas daha bykdr, quzeyi d gneyin gnn salb islam bayran bamzn stnd dalalandrmaq ist yir. Az rbaycann quzeyind mvcud oan t hsil-b ri, dny vi v demokratik bir t hsil konsepsiyasna saslanr. Bizim t hsil baqa xalqlara nifr t z rind kkl nm yib, ksin , ox humanist bir t hsildir. rann panfarsizm, t hsil ocaqlarnn lk mitzd yeni filialnn almas gneyli soydalarmzn yad dild oxumas t crb sin haqq qazandrm olardq. Habel n z r almaq lazmdr ki, ran t hsil sistemi ox qsurludur, bu t hsil he bir baxmdan biz rn k ola bilm z. nki ran demokratik deyil, xalqlar h bsxanasdr. T hsil sistemi d demokratik prinsipl rd n
144

ox uzaqdr, baqa xalqlar alaldb, ridib farsladrmaq m qs di dayr. H r bir filial n aadak s firlikl r z ruridir: 1. T hsil doma dilimizd olmaldr. 2. M llim kontingenti ancaq respublika v t ndalarmzdan seilm lidir. 3. D rslik v d rs v saitl rinin xaricd n g tirilm sin qadaa qoyulmaldr. 4. T dris proqram AR TN t r find n t sdiq edilm li v bu proqram da baqa universitet proqramndan seilm m lidir. 5. Filialn direktoru da AR v t nda t yin olunmaldr. Filial aan t r f is g r dorudan da xeyirxah m qs d gdrs , maddi v maliyy t r fl rini z z rin gtrm lidir. Btn bunlarla yana Urmiya Universitetinin Bak filialnn almas z ruridirs , Urmiyada da Bak Universitetinin filialnn almas n z r alnmaldr. H r iki filial da eyni gnd alb f aliyy t balamaldr. Bel ki, T brizd konsulluumuzun almas t crb sini yen d yaaya bilm rik. Az rbaycan- ran laq v mnasib tl ri qarlql m nafey saslanmaldr. Bu gn q d r is t ssf ki, ksini grrk. ran Bakda fars olmaya-olmaya fars m kt bi, kitab maazas v s. ar. Gney Az rbaycanda is milyonlarla soydamz yaad halda birc m kt b v kitab maazasnn almasna icaz vermir. Milli m nafe v maraqlarmz ucuz tutmamz ar n tic l r g tirib xarr, maddi v m n vi uursuzluqlarmz artq mili f lak t g tirmidir. Maddi s rv tl rimiz kimi m n vi s rv tl rimiz d dm n t cavzn m ruz qalmaqdadr. ran molla rejimi filial amaq ist yirs , bu gn buna ehtiyac duymuruq, kifay t q d r t hsil ocaqlarmz mvcuddur. Qonu lk respublikamzda deyil, Gney Az rbaycan xalqnn ana dilind m kt b v universitetl r asa, daha ox m qs d uyun olar v Allaha da xo ged r. slam inqilabnn he bir t hsil m ssis sind gzmz yoxdur, nki onlarn hams trkl r n gz dadr, antitrk t hsil b k sidir. Onlar gr -gr , qana-qana birini d artrmaq niyy timiz yoxdur. Bak fars m kt bl rind d rslikl r d randan g lir, d rs dey n m llim d farsdr, t hsil metod v ideologiyas da badan-baa panfarsizm saslanr. Bel olduu halda bu silsil d n yeni bir panfarsizm t bliat m rk zinin almasna he bir lzum grmrk. lb tt ki, yuxarda qeyd etdiyimiz rtl r n z r alnsa, b lk d bu bar d dnm k olard. Ancaq gz grdynd n qorxar, rann s mimiyy tin inanmaq qeyri-mmkndr.
145

ran televiziyasnn c nub blg l rimizi h d f almas, fars m kt bl rinin almas, xurafat yayan ran kitablarnn tyan etm si, elmi-t dqiqat institutlar v universitetl rd rann t blii, ran s firinin daxili il rimiz mdaxil etm si lk miz yax he bir ey v d etmir. Milli t hsilimiz toxunulmazdr. Ona qar aparlan xarici t sir v mdaxil l r yol verm k olmaz. Qrx milyon soydamza ana dilind birc m kt b amayan rann respublikamzda yeni-yeni t hsil m ssis l ri amaq sevdasna dm si ancaq hiyliye- rdir. Erm niy randa m kt b aan molla rejimi yax olar ki, z m kt bl rini gedib randa asn. Bakda fars da yaamr, fars dnc li insanlara da yol veril bilm z. rann lk miz qar apard m n vi terror siyas tinin ar f sadlar artq h r yerd z xr. Akademiyann institutlarnda Gney Az rbaycan b l rinin balanmas, az rbaycannaslq elmimizin ancaq respublikamz mvzu kimi almaqla m hdudlamas, ali m kt bl rd Btv Az rbaycan t s vvrn son qoyulmas, dnya az rbaycanllarnn milli h mr ylik s f rb rliyinin lgnl dirilm si v s. rann xalqmza b sl diyi qay v m h bb tin t zahrdr. Bu gn Rusiya, Ukrayna, ran filiallarnn v zin Dnya Az rbaycanllar v ya Trk xalqlar Universitetinin almas daha ox m qs d uyun v n mli bir idir. lk mizd n y gr Slavyan Xalqlar Universiteti f aliyy t gst rsin, Trk Xalqlar Universiteti mvcud olmasn? Trk xalqlarnn d bi-m d ni laq l rin z min yaratmaq v ortaq trk maraqlar namin yeni bir universitetin almasna m n vi-milli ehtiyacmz var. N z r almaq g r kdir ki, trk dili trk xalqlar arasnda ortaq dvl t dilin d evrilm yib, dvl t r hb rl ri v r smil rimiz birbiril rus dilind danrlar. Dnya az rbaycanllarnn is ortaq, mumxalq he bir t hsil m ssis si, m kt b v universiteti f aliyy t gst rmir. Dnya az rbaycanllar baqa lk l rd gedib t hsil almaqla m uldur. Respublikamzda is gneyli soydalarmzn oxumas n dvl t s viyy sind he bir rait yaradlmamdr. Bundan baqa quzeyli il gneyli aliml rin birg f aliyy t m rk zl ri d almaldr. Dnya az rbaycanllar ortaq mvzular z rind il m li, onlarn laq l ndirm m rk zi v uras yaradlb f aliyy t gst rm lidir. Harada, hans lk d yaamasndan asl olmayaraq, h r bir soydamzn bacarq v istedad z v t ni v doma xalqna h sr olunmaldr.
146

Bir vaxt elm v thsil ocaqarnda i y n gneyli alim v ziyallarn artq n sli k silmidir. Dnyasn d yi n bu gneyli soydalarmzn yerin is yenil ri yetidirilm mi v bel likl d Quzey il Gneyin elmi laq l ri, dem k olar ki, ke silmidir. Bunun yerini is panfarsizm v farsp r stlik tutmu, irannaslar qzn v m qs dli bir i qoulmudur. Dnya az rbaycanllarn oxutdurub maarifl ndirm k, onlar milli maraqlarmzla bal elmi-t dqiqat iin c lb etm k gnmzn z rur tidir. Bunsuz milyonlarla soydalarmzn gc v imkanlarn s f rb rliy alb vahid bir m qs d doru yn ltm k d ox tindir. Elmimiz d , t hsilimiz d mumaz rbaycan idealna xidm t gst rm li, h r sah d altm milyonluq bir xalqn m nafeyi n z rd tutulmaldr. Respublikamzda kiik bir razid yaayan xalqn mumi milli maraqlar deyil, byk bir xalqn gneyli-quzeyli maraqlar n z r v hesaba alnmaldr. Sovet dalsa da, onun m hdud v qeyri-m hdud n n l ri bu gn d elm v t hsild yaamaqdadr. Az rbaycan sovet respublikalarndan biri yox, mst qil bir dvl tdir. Onun imkan v f aliyy tini d respublikamzn hdudlar il m hdudladrmaq milli m hdudluq lam tidir. Gney Az rbaycan is formal kild ostanlara blns d , btv Az rbaycann t rkib hiss sidir. T hsil, elm, ideya v m fkur sah l rind mummilli v hd timiz he bir razi blgsnd n asl deyil v ola da bilm z. mummilli ur v maraqlar qarsnda dvl t blg v prinsipl ri ox snk v z if grnr. Dnya az rbaycanllarnn ruhi-m n vi h mr yliyi, birliyi v v hd tini he bir rejim pozub datmaa, m hv etm y qadir deyil. Masir msavat q zeti, 21 iyun 2005

147

GNEY DNC L R Byk eytanla r buca z-z AB- ran mnasib tl ri gnd n-gn k skinl r k z ndaz sini amaqdadr. Nv proqramnda israrl olan ran, beyn lxalq normalar pozaraq, dnyaya meydan oxumaqdadr. Xsusil prezident Mahmud hm dinejadn he bir etikaya smayan b yanatlar yeni g rginlikl r yaratmaqdadr. B zi siyas til r is rann nv silah ld etm sin t bii hal kimi baxaraq, ona b ra t qazandrr, bunun qonu lk l r n n q d r f lak tli olduuna n m vermir. D f l rl su, quru v havadan s rh dl rimizi pozan rann atom silah ld etm si, t biidir ki, yeni narahatlqlar yaratmaya bilm z. Bu gn rana ktl vi qrn silah deyil, m l etm k daha ox demokratiya v insan hquqlarna g r yinc lazmdr. n acnacaql c h t odur ki, ran nv proqramn h l lik h yata keirm s d , h d -qorxu dilil danr. Demokratik dnyann etirazlarn is slam dinin mnasib tl laq l ndirir. bh yoxdur ki, bu, yanl bir dnc dir. Tarixd n d b llidir ki, ill rl AB- ran mnasib tl ri normal kild inkiaf etmi, dini ayr-sekilik buna mane olmamdr. Ancaq m s l bundadr ki, ran slam nqilabndan sonra h r iki lk arasnda mnasib tl r bsbtn d yimi, byk eytanla r buca z-z dayanmdr. Son ill rd q zetl rd d rc olunan b zi msahib l rd is bu ziddiyy t v mnaqi l rin s b b v mahiyy ti crb cr formada aqlanr. ran- srail qardurmas da, t bii ki, n z rd n qarlmr. ran he bir dvl tin torpan ial etm yib - dey n m llif bunun s b bini F l stin torpaqlarn ial ed n sraild grr. Amma n z r almr ki, ran razisi ayr-ayr xalqlara m xsusdur. Grnr ki, qar yab, izl r itibbatmdr. Burada Glstan v Trkm nay mqavil l rini yada salmamaq mmkn deyil. 90 il n n z rd tutulmu bu mqavil l r z hquqi qvv sini itirib. Mqavil ni balayan iki t r fd n biri Rusiya kilib getmi, vaxtil ial etdiyi torpaqlarmzda milli dvl timiz qurulmudur. ran is l mqavil l ri yen d qoruyub saxlayaraq, Gney Az rbaycan azad etm k ist mir. srailin F l stini, Erm nistann Qaraba ial etm sil rann v t nimizin gneyini ial altnda saxlamas arasnda el bir f rq n z r arpmr. rann t cavzkar Erm nistan d st kl m si, Qarabada vuruan erm ni ordusunu rzaqla v yanacaqla t min etm si d h r iki dvl tin eyni m sl k xidm t etdiyini
148

gst rir. Bundan baqa, molla rejimi randa da erm ni ktl sin h r cr rait yaratmaqdadr. T kc bunu dem k kifay tdir ki, randa iki dil fars v erm ni dili r smi kild tannr. Baqa xalqlarn dill ri l dil saylr, bu dill rd oxuyub-yazmaq, m kt b amaq, dvl t idar l rin m yy n bir s n d t qdim etm k qanunla yasaqdr. 70 milyondan ibar t olan ran halisinin 40 milyonunu Az rbaycan trkl ri t kil etdiyi halda, panfarsist dair l r molla rejiminin qeyri-milli siyas tini rt-basdr etm k n onun sayn azaldr, h tta respublikamzda b zi q zetl r bu xalqn sayn 20 milyon gst rm kd dir. Gney Az rbaycan azad etm k ist m y n rana qar bir srd d f inqilab ba vermi, lakin ox t ssf ki, h r inqilab x yan t n tic sind yatrlmdr. Fars ovinizminin sar ti altnda yaayan soydalarmz bu gn d azadlq eqil yaamaqdadr. ran fars dvl tinin az rbaycanllarn dvl ti kimi q l m verilm si is gz kl frm kdir. Be-on n f rin r smi v zif l rd il m si, sad c bir grntdr, bunu gneyli soydalarmzn an-hr ti kimi m nalandrmaq doru deyil. nki randa dvl t idar l rind il y nl r milli m nsubiyy tin gr yox, fars ovinizmin xidm ti n z r alnmaqla qullua gtrlr. Bel l ri manqurtlam, dnk xsl rdir, onlar z xalqnn qara taleyi q tiyy n maraqlandrmr. Fars mill tilik ideologiyas manqurt m murlarn ruhuna hakimdir, onlar baqa cr t s vvr etm k qeyri-mmkndr. V zif d il y n trk m murlarnn oxu z dilini d bilmir, h tta milli kimliyini gizl d r k, ancaq fars dilind danr. Dvl t dili fars dili sayldndan, btn s n dl m l r d h min dild aparlr. g r h r hans bir xs fars dilini z ana dili saymayaraq, bu dild t miz, s lis dana bilmirs , onun i gtrlm si mmkn deyil. Bu q d r zlm v istibdadn hkm srdy lk ni, dal tsizliyin tyan etdiyi bir m ml k ti soydalarmzn adna yapmaq siyasi d llallqdr. ran azlqlar ( slind oxluu) q d r hquqlar pozulan, milli varl v d y rl ri alaldlan ikinci bir xalq t s vvr g tirm k olmaz. El bil ki, randa farsla erm nid n baqa dig r bir xalq yaamr. ran tarix n v bu gn d qoruyub hifz ed n trkl rin ad daim m nfi m nada hallandrlr, haqqnda alaldc sz-shb tl r yaylr, Gney Az rbaycan ifad sini il tm k rana x yan t kimi anlalr, panfarsizm etirazlar il qarlanr. Dili l dil evril n, m nliyi v r fi alaldlan gneyli soydalarmz ran fars rejimini z dvl ti saya bilm z. nki randa danak erm niy dvl t s viyy sind gst ril n diqq t v qay Az rbaycan
149

trkl rin gst rilmir. nqilab edib dvl t quran, onun keiyind duran ms lman soydalarmzn erm nid n aa tutulmas mollakratiya siyas tinin i zn t kil etm kd dir, doma bac-qardalarmza mnasib tin ifad sidir. ran rejimi Az rbaycan abid l rini dadr, erm ninin qondarma abid l rini, xsusil Qara kils ni abadladraraq, gec -gndz keiyind durur. rk qalasn, h tta abid kimi siyahya da almr. T brizin Surxab q biristanl oxdan silinib dalmdr. Gy M scid, Sultaniyy , Maraa r s dxanas, S f vil r trb si baxmszlqdan uub dalmaqdadr. Gney Az rbaycann z rind n keib erm niy yardm gst r n rann sd qarda Erm nistandr. Ms lman ms lmann qardadr k lam burada nec m nal s sl nir?! Fars mollalar Az rbaycan Respublikasna Qum kitablarn, Erm nistana is rzaq, yanacaq, top-tf ng dayr. Qumda doma dilimizd n r etdirilib, respublikamza g tiril n Xrafat d biyyatn oxuyandan he bir milli t p r gzl m k olmaz. Trkl ri farsladrmaq, milli qid v ruhunu ldrb sradan xarmaq n yazlan Qum abid l rin ran rejiminin h r il milyonlarla v sait ayrmas s b bsiz deyil. Milli Elml r Akademiyas il zb z mvcud olan lhda kitab maazas da bu kitablar satmaqla doru yolu deyil, yri yolu t bli ed r k, urlar dumanlandrr. Bu maazada Gney Az rbaycann x rit sini sorumayn, yoxsa t hqirl r m ruz qalarsnz. nki bu t xribat yuvas, Gney bir yana, Quzey Az rbaycan da ran sayr, g lib-ged n mt ril rin beynini panfarsizm ideyalar il doldurur. ran az rbaycanllarnn dvl tinin xalqmza, onun istiqlaliyy t v azadlna mnasib ti bax, bel c dir. nsanlar z qvm, r ngi v dilind yaratdm Allah k lam islam bayran ucaldan ran rejiminin siyas til daban-dabana ziddiyy t t kil etm kd dir. Bu, h m d fars dvl tinin Allah irad sin qar xmas, ilahi bir k lam inkar etm si dem kdir. Allahn yaratd xalqlara, onlarn dilin h qar tl yanamaq allahszlqdr. g r Allah m sl h t grs ydi, yer znd ancaq fars v onun qarda erm nini, onlarn dill rini yaradard, baqa qvm v mill tl r lzum grm zdi. Allah h r xalqa z dilini ta etm kl , he bir xalqdan z m rh m tini sirg m midir. Buna gr d h r xalqn, o sradan da az rbaycanl soydalarmzn z dilind oxuyub yazmas, dil ab danmas Allahn z qism ti v buyruudur. Fars ovinistl rinin bu ilahi qism ti onlarn lind n almas, ilahinin b x etdiyi trk dilini yasaqlamas, r smi dil kimi onu inkar etm si, elm-s n t dili kimi sxdrmas mq dd s Quranmza qar sayszlqdr.
150

Gney Az rbaycan orta v ali m kt bl rind bir sra dill r yr nilir, ancaq trk dilinin adn bel km k olmaz. Erm ni z dilind randa d rslikl r, q zet v jurnallar buraxr, kils v Ararat klubu da onlar maliyy l dirir. 40 milyon Az rbaycan trk is z dilind birc d rslik ortaya qoya bilmir, he bir r smi-dny vi toplant yerin malik deyil. randa t dris olunan fars v erm ni d rslikl rini oxumaq h r bir soydamz n ox ardr. nki bu d rslikl r trk qar kin-kdur tl yazlmdr v h r gn d bu kin-kdur t yaylr, yeni yeti n n sill rin beynin yeridilir. Onlar oxuyan trk balalar b db xt v zavall bir mill tin vladlardr. Fars m kt bi onlara zn nifr t etm yi alayr. Bu kitablar ucsuz-bucaqsz randa trk nifr t yaradr, trk dm n timsalnda t qdim edib, nfuzdan salr. ranla din v dil birliyimiz, iki xalqn mt r k tarixi budurmu? C nab siyas til r, xalqmz aldatmayn, bann altna yastq qoyub yatrmayn. Kiiliyiniz, m rdlik v c sar tiniz atrsa, h qiq ti dann. z xalqnn taleyind n c sar tl danmayan, yazb t bli etm y n trkn qanndan deyil! Ziyal z xalqna dostu il dm nini tantmal, q l mil qo kimi dy atlmaldr. Q l mind n yalan yaan, z xalqn dm nin ayana ver n, n fsi- mmar sini boa bilm y n ziyal dnk v satqndr. mdadn s d q pay il dolanaraq, milli soykk v varln inkar ed n siyas ti fars ovinizminin qara quludur. On ildir ki, panfarsizm v danak-erm ni t zyiql rin m ruz qalmam, ne mdd tdir ki, onlarn lind n he yerd il mir m. H r yerd dm n t qibl ril qarlaram. Adm btn siyahlardan xarlb, elm, t hsil v diplomatiyadan uzaqladrlmam. rann panfarsist alimi t dbirl r arlr, m n is arlmram. Mxbir zvn , qrx kitab, orta v ali m kt b d rslikl ri m llifin h tta akademiyada adi bir i d verilmir, he bir elmi urann zv deyil m. ran rejimi m nim kimi alim v ziyallar z v t nind d bel c zib m hv etm k ist yir. Bizi z n qaragruha pul ayrr, onlara s xav tl dll r balayr, h r ay rana d v t edib t limatlandrr. ran az rbaycanllarn dvl tidir dey n panfarsist ziyal da el bunlar n z rd tutub dil ar. Daha dorusu, bel sini dandran ran s d q sidir! ran casusluq b k si t kc Gneyd deyil, Quzeyd d salam trk mill ti v aydnlarn zib m hv etm kd , onlara amansz t zyiql r gst rm kd dir. Arxamzda is bu v ya baqa bir qvv yox, xalq s daq ti v m rh m ti durur. Bizi qoruyub saxlayan da bu amildir.
151

Bu gn panfarsist qvv l r byk h y can i risind dir. nki AB il ran aq-akar mharib v ziyy tind dir. Molla rejimi ran xalqlarnn d st yin gv nir. Ancaq ox t ssfl r... ll rl m nliyi, r fi zil n xalqlarn z dvl ti arxasnda sx birl m si sual altndadr. randa yaayan azlqlar z dvl tini qurub, fars sar tind n qurtulmaq arzusu il yaayr. Buna gr d , randa ancaq fars il erm ni ittifaqndan danmaq mmkndr. Trk, krd, r b, b luc, lor, trkm n v baqa xalqlarn amal, m qs di rejimin sar tind n xilas olub insan kimi yaamaqdr. Zaman Gney Az rbaycan xalqn da snaqlardan xarmaqdadr. Yaral bir xalqn midi tarixi ansa dikilmidir. Onu mumiran c f ngiyat il bu gn aldadb dyl r aparmaq he cr mmkn olmayacaq. Azad olmayan, hquqlar tapdanan, zil n-zl n bir xalqn z haqq tannmazsa, onu oyuna km k artq imkan xaricind dir. Haqq-hququ danlan, balas z dilin h sr t qalan, maddi v m n vi s rv tl ri qar t olunan, erm ni dasndan da aa tutulan gneyli trkl r artq oyanb kamala atm, siyasi baxmdan da yetkinl midir. Bu qdr tli xalq mumiran t ssb altnda aldadb yoldan xarmaq he k s , he bir qvv y n sib olmayacaq. Az rbaycan trkl rin mumiran yox, mumaz rbaycan ideal daha doma, ziz v mq dd sdir. Onlar, babalar kimi imperiya deyil, vahid Az rbaycan dvl ti qurmaq arzusu il rpnrlar. H r bir soydamz anlayr ki, artq imperiya yaratmaq z man si deyil, z papan banda b rk-b rk saxlasan yet r. Vaxtil biz d Sovet ttifaqn z v t nimiz sayrdq, sovetin t l bi d el bu idi. Sonra sovet dald v h r xalq z torpanda milli dvl tini qurub, azad n f s ald. Sovet xalq ifad si kimi, ran xalq ifad si d anlalmazdr. randan qurtulan h r bir xalq z ad altnda yaama tez-tez stn tutacaq, z ad il dnyada tannacaqdr. Gney Az rbaycan xalqnn z taleyi urunda zmkarlq nmayi etdirib, f aliyy t gst rm si, azadlq v istiqlaliyy tini qazanmas z f ras t v bacarndan asldr. g r bu xalq z trk m nafe v maraqlarna qar duran btn qvv l r qar durub z gcn s f rb rliy ala bils , irad mt kkilliyi nmayi etdirib birl s , t kilatlansa, qeyr t v hmm tl meydana atlsa, z s ad tin qovuacaqdr. Kl h yatndan qurtulmaq n kl psixologiyasndan bird f lik qurtulmaq g r kdir. mumiran v islam t ssbkeliyil aldadlan xalq z milli ideologiyas v m n vi d y rl rin tapnmal, slam bayra altnda z v t nini, Az rbaycan yalardan xilas etm lidir. Yadlar qoruyub hifz ed n xalq yadlarn nk ridir. Gneyli ziyalsnn bu gn h r sz, ifad si
152

qeyr t v hmm t t c ssm kimi s sl nir. T biidir ki, aydnlar yatan, yad t sirl r d n xalqn oyanmas mahal iidir. Qorxaq, miskin ziyal il d milli ideyalara qovumaq d ryada balq sevdasdr. z mill tinin azadlq v istiqlaliyy t urunda mbariz sin qoulmayan, ona bigan qalan v t n vlad adi bir qara dadr. ran ideal bir dvl t sayan, teorrorizm yuvasn m dh ed n h r hans bir xsin doma xalqna baxlar ox yanl v dumanldr. Btn dnyaya b llidir ki, ran terrorizmin ilham m nb yidir. Bu snanm sulla ran rejimi dnyaya meydan oxuyur, daxili v xarici dm nl rin qar mbariz aparr. H s n Sabbah v ismailil rd n balayaraq, bu gn q d r farsn sui-q sdl ri davam edib g lm kd dir. Aq-gizli, cismani v m n vi t xribatlar aparmaqla m rdi-m rdan dyd n imtina ed n fars terroristl ri ox hiyl g r v m krlidir. Fars ovinistl rinin n byk t xribat - Gney Az rbaycan xalqnn milli hquqlarn kobud kild pozub m hv etm kdir. Bu cismani v m n vi terror fars siyas til rinin b di v d yim z n n si, s ciyy vi sif tidir. T kc XX yzillikd minl rl v t np rv r alim v ziyal, qeyr tli v rd mli oul molla terroristl rinin lil ldrlmdr. S ttarxan, Xiyabani, Behr ngi, Vehtabi, ri tm dari v b. m hur xsiyy tl rin m mmal lm fars ovinistl rinin m lidir. Onlar unudulmam v he vaxt da yaddan xmayacaq. Gney Az rbaycan xalq ran halisinin yarsndan oxudur. Onlarda qarq nikah axtarmaq b sdir, hamsnn qan t mizdir, m sl k v qid si trkn adna layiqdir. T kaml yolu il xalqn arzularna atacan iddia etm k bu xalqa qar, n aas, hrm tsizlikdir. Z kas oyanan xalq dinc mbariz d n kindirib, mst ml k bataqlna salmaqdr. T kamll , z-zn , kort bii kild he bir istiqlaliyy t qazanla bilm z. Yaranan raiti yks k bir t f kkr inda d y rl ndirib n tic xarmaq milli t rbiy lam tidir. Gneyli soydalarmz da z ngin v firavan h yat qurmaq, demokratik bir c miyy t yaratmaq arzusu il yaayr. sar td m yy n bir xalq xob xt xalq kimi q l m verm k, onu aldadb s ad tini lind n alan rejimi onun z dvl ti kimi gz soxmaq siyasi avantradr. Dnyann he bir xalq bu q d r mdhi bir milli zlm v istibdada dzm z, bu q d r zill td yaama zn r va grm z. Ya azad ol, ya tamam yan, Az rbaycan dey n air n q d r vicdanl v qeyr tlidir! Bir ovuc een xalq kamikadze v igid dyl ril dnyan heyr t sald. r b kamikadzel ri raqda n y qadir olduqlarn gst rdi. Milli namus v qeyr ti olan xalq istibdada dzm z, kl liy boyun ym z,
153

z milli bayra altnda yaama h r eyd n uca tutar. El oul ist yir v t n, Qalxb Savalan dana, Bir mill tin d rdini, Btn rq barsn -. dey n B.Az rolu da bu gn arzulayr. ayxanalarda laqqrt vurub, m scidl rd alamaqla v t n azad olmaz. Bu gn kamikadzel r dnyaya meydan oxumaqdadr. Dnya erm nil ri lind silah btn lk l rd n tklb g lib Qarabada vurumaqdadr. Qrx milyon gneyli is m scidl rd yas qurub alamaqdadr. Alayan xalq deyil, vuruan xalq qalib v mz ff rdir. Aladqca kii biqeyr t olur, nec ki, alad ran oldu dey n Sabir d xalq h r k t v f aliyy t s sl yirdi. Gneyli bac-qardalarmz zib m hv ed n rejim t r fdar xmaq milli x yan tdir. H r bir v t n olunun s si m scid v ayxanalardan yox, s ng rl rd n gyl r yks lm lidir. r b n dua edib, fars n il diyimiz yet r! Trkn d z atababas var, z ulu tarixi, milli d y rl ri, z m tli kemii, dnyaya meydan oxuyan q hr manlar mvcud olmudur. Gneyli soydalarmzn znd n, z milli varl v m n vi d y rl rind n uzaq salnmas artq dzlm zdir. Milli s cd gah v ziyar t yerl rin ba qoyub tapnmaq z soykkn hrm t v ehtiram lam tidir. S ttarxann q bri Tehranda ayaqlar altnda qalb, ne -ne q hr manlarn, byk alim v yazlarn m zar uulub dalm, xalq is yadlarn q bri stnd gz ya tkb alayr. -drd babasnn q brini tanmayan bir mill tin yadlara tapnmas trkn zn inamszlq yaradr, zn ucuz tutub hrm td n salmasna g tirib xarr. H r bir mill t milli ziyar tgah yeri d , milli-dini x zin d lazmdr. Mq dd s dini xsiyy tl rl yana, z ulularmz da yaddan xara bilm rik. Ulularmza tapnmaq, onlara s cd v sitayi gst rm k milli ruhu yks ldir, zmz inammz artrr, m n vi varisliyimiz crlb dalmr. H yatda z gcmz, bacarq v istedadmz ancaq z xalqmza s rf etm liyik, ancaq z ulularmzn m zar banda da gz ya tkb alamalyq. Molla rejimi gneyli soydalarmz z irqind , r ngi v dilind yaradlm ms lman hmm ti yerin qoymur v g r qoysayd, fars il erm ni kimi onlarn milli-b ri hquqlar bu q d r pozulmazd.
154

Ms lman bac v qardalar - dey mraci t ed n ran dini r hb ri c nab Seyid li Xamneyi F l stinin ialndan danr, Qaraban ialn is he yada salmr. C nab dini r hb r n z r almr ki, Qarabada minl rl ms lman hid olmu, torpaqlarmzn 20 faizi bu gn d ial altndadr. Bir milyon qaqn z doma yurd-yuvasndan xarlm, ne ne ms lman abid v ziyar tgah yerl ri dadlmdr. Ms lman ms lmann qardadrsa, onlarn hquqlar da toxunulmazdr. H r bir ms lman xalqnn dm ni btn ms lman dnyasnn dm nidir. Btn dnya ms lmanlar b rab r hquqlara malikdir. Ms lman r bi mdafi edib, ms lman trk laqeyd v saysz yanamaq dini qid v inammzla bir yer smr. Din bayra altnda birlik d d y rlidir. Bir rtl ki, ms lmanlar arasnda ayr-sekilik qoyulmamal, btn ms lman xalqlarna eyni gzl baxmaq lazmdr. Erm ni t cavzn qar xmayan ms lman biz trkl rin qarda sayla bilm z. Ms lman qardal ms lman s mimiyy tin arxalansa, daha qadir bir qvv y evril r. H m d n z r almaq g r kdir ki, ms lmann ms lman zm si, t qib v t zyiql r m ruz qoymas, milli m nafe v heysiyy tin yuxardan aa baxmas n byk gnahdr. Gneyli bac-qardalarmz insan yerin qoymayan bir rejimin h mr ylik v birliy d v t etm si, Allah adndan danmas tinlikl r qarsnda v d verib aldatmasdr. Bir xalq n q d r aldatmaq olar? ki yz ildir ki, gneyli soydalarmz aldana-aldana qalaraq, z c sar tli v son szn dey bilmir. ld n-il , gnd n-gn kl l r k m xluqa evrilir, milli simasn itir r k qul-kl ovqat il yaayr. nki h r g l n rejim bu zavall xalqn ms lmanlna v milli varlna saysz yanaaraq, yeni bir kl boyunduruunu onun boynuna keirir. Mollakratiya dvl ti Gney Az rbaycanla kifay tl nmir, Quzey Az rbaycana da qarmaq atmaqdadr. V t nimizin h r iki t r find yaayan eyni bir xalqn nsiyy t v laq l rini pozur. Habel , respublikamzda da xalq il dvl timiz arasna t friq l r salr, lk mizd z casusluq b k sini grnm mi d r c d artrmaqdadr. bh yoxdur ki, ran casusluq b k sil hesablamamaq, ona qar sasl t dbirl r h yata keirm m k ar f sadlar tr d bil r. Bunun n yeni qurumlar i dm lidir, ideoloji mbariz miz yeni vs tl z rolunu oynamaldr. Bunun n d v t nimizin h r iki taynda milli h mr ylik ran b k l rin qar qoyulmal, altm milyonluq bir xalqn yegan dvl ti trafnda sx birl m liyik. Milli nicat bundadr. Gney Az rbaycan randan, Qaraba Erm nistandan ayrlb, btv
155

Az rbaycan dvl timizi yaratmasaq, btvlymz qoruya bilm y c yik. Bunun bir lac da beyn lxalq qurumlarda paralanm bir mill t olmamz btn dnyaya b yan etm yimizl baldr. Btn lk l rd t bliat v t viqatmz qvv tl ndirib, dnyann d st yini qazanmalyq. Haqqmz tanmayan trkn dostu deyil. Trkn m nafe v maraqlarn d y rl ndir n h r bir xalq bizim dostumuz, ks mvqe tutanlar is b dxahlarmzdr. randa is trk dar gnn dostudur. V t ni qorumaq yyamnda gneyli trk yada dr, ms lman saylr, nin boazdan yuxar t rifl r deyilir. Bada rik var idi, salam leyk var idi, badan rik qurtard, salam leyk qurtard dey n babalarmz mdrik v all olub. z v t nind q ribl r kimi yaayan gneyli trkl ridir. Hquqlar pozulub tapdanan, milli varl h rraca qoyulan bu xalqn bu gn qara, g l c yi parlaqdr. Zaman g lib yetiib, gneyli bac-qardalar, ayaa durun, znz gst rin, s sinizi qaldrn, istiqlaliyy tinizin lac znzd dir. Allah siz yar olsun. Bak x b r q zeti, 16 yanvar, 2006- 17 yanvar 2006

156

YA AZAD OL, YA TAMAM YAN, AZ RBAYCAN Quzeyli-Gneyli trkn alman f ras tini t krar edib, zn bir mill t kimi t sdiq etm si v ayrla son qoyub birl m sini btn dnya s birsizlikl gzl m kd dir Alman xalq lli il dzm y r k birl di, Az rbaycan trk xalq is h l irin ryalara dalmaqdadr. Trk olu qul-nk r h yatn sevm z, o, ancaq m rurluq n dnyaya g lmidir. Acizlik, ita tkarlq v mtilik onun t bi tin yaddr, z evind q ribl r kimi yaamaq onun nin layiq deyil, birl m y meyl v h v s gst rm y n bir mill t paralanb, t kl nib tk n r, su kimi buxarlanb yoxa xar, sarslaraq itib-batar. H r hans bir xalqn blnb ayrlmas, onun ridilib taq td n salnmas v torpaqlarnn lind n alnmas suludur. ki yz ildir birl m yimiz ng l olan v q tiyy tl yolumuzu k s n dm n hiyl si yen d bu yaral xalqa Quzey v Gneyd tor qurmaqdadr. ki qan qardann bir-birin yaxnlamasna, z-gzn h tta doyunca grm sin , ac taleyil bal fikir mbadil si aparmasna gzn b r ldir v buna qsqanclqla baxr. Bab k qalasna tapnan xalq bu gn z yeni Bab kini axtarr, XXI srin Bab kini arzulayr. Qartal yuvasnda onu soraqlayb tapacana q lb n inanr. fsan vi q hr mannn yolunu gzl y r k tarix ba vurur, ulu tarixind n imdad dil yir. Yeni Bab kin trafnda birl r k, lm-dirim dyl rin atlmaq yansn r kl rd alovlandrr. Uca da zirv l rind Bab k axtar snm z v tk nm zdir. Bu axtar get-ged artr, yenilm z bir qvv y evrildiyind n, da sell ri kimi, onun qars alnmazdr. Da sell ri kimi n r salaraq, yatm v batm Ouz yurduna s s salr, q m-k d rd n zn, z soyu v kemiini unudan insanlar, qara gnd yaayan milyonlarla b db xtl ri ayldr, parlaq v aydn bir sabaha s sl yir. Bab k gnnd sanki t bi t d d yiib m rh m t gst rir. Da dnd n axan bulaqlar alayr, xnal k klikl r s s-s s verib oxuyur, qara buludlar kilib ged r k, gl-i k heyk lli dalar ucalr. z v t nind n uzaq d n soydalarmz bu knl aan gz llikl r nnd ba y r k, ayrl salan v saldranlara, v t ni blb paralayanlara l n tl r oxuyurlar. Uca da zirv l rind , Bab k qalasnda t bi tl insanlarn v hd ti ilahinin mcz sidir. Sanki t bi t d gyl r ucalan istiqbal t ran l rin ks-s da verir, soydalarmz birliy s sl yir. Birbirin qovuan dalar da birliyi v mhk mliyind n ibr t almaa arr. Bab kil r d anlayr ki, onlara Savalan mhk mliyi, Bab k igidliyi,
157

S ttarxan v Xiyabani q tiyy ti lazmdr. Alman dzmszly, alman t crb v f ras ti ayrlqdan qovrulan xalqlara d rs olmaldr. Sovetin tikdiyi s rh d divarlarn dii il qrb dadan alman xalq dnya qarsnda z alman l yaq tini sbuta atdrd, Quzeyli-Gneyli trkn alman f ras tini t krar edib, zn bir mill t kimi t sdiq etm si v ayrla son qoyub birl m sini btn dnya s birsizlikl gzl m kd dir. Hed n gec yaxdr, deyibl r. midsizl ib b dbinliy qaplmaqla i amr, artq bu gn yeni bir ans domaqdadr. F l k zmz glr, s ad t qapmz dyr, biz is qapn b rk-b rk balayb amrq, qorxuruq, yanl dnc l r i risind a-ba qalmq. nki alman z birliyin inanrd, biz trkl r is h l d inana bilmirik. Ona gr ki, inammz qrlb, onu b rpa etm k yyamnn atdna n m vermir, yen d dm n t bliatna uyub geri qarq. Q tiyy tsizlik, inamszlq, qorxaqlq v miskinlik evimizi dadb, lk mizi qara gn qoymudur. Ulu v m rur Gney xalq anlayr ki, Glstan v Trkm naydan balayan ayrlq XXI srd yox olacaq, yeni bir vsal gn i doacaq. Bu gn qaranlq buludlarn i risind n xb, zlm tl ri yarb ke c kdir. Xurafat bataqlnda boulan insanlarn zn gl c k, q dim paytaxtmz T briz dal t nuruna q rq olacaqdr. Z kas oyanan xalq bir daha c hal t beiyind yatrmaq, qul-kl h yatna svq etm k, m nlik v r fini ldrm k mmkn olmayacaq. Oyanan mill t lm yoxdur! Onun s ad tini lind n alb b db xt etm k, varn-yoxunu talayb zn mhtac etm k artq imkan xaricind dir. ki yz ildir ki, Gney mrg vurmaqdadr. Bu ill ri onun mrn d yazmaq olmaz. Yadlara s rf olunan mr, mr-gn saylmasa yaxdr. V t n xidm t etm y n insann h yat bo v m nasz gn keirm kdir. Byk bir xalqn ktl vi kild buna yuvarlanmas is daha d h tlidir. Xeyir v rini bilm y n, dostu il dm nini se bilm y n bel xalqlar zamann burulanlar i risind ab qalar. Kl -qul h yatna dm yin sas s b bi c hal t m ng n sind yatb qalmaq, dnyada ged n prosesl rd n bix b r olmaqdr. H r hans bir xalq ktl halna salan da bu amildir. Bir mill ti alalda-alalda, t hqir ed -ed ktl v ziyy tin dar ed n rejim ilk nc onun m nliyini ldrr, gv nc yerl rini lind n alr, zn inamn sarsdr. Kl sini n fs-tamaha srkl yir, arif v anlayann is Evin zindannda dalarn altnda rdr. randa btvlk dey nd , ancaq fars rannn farssayaq btvly n z rd tutulur. Baqa xalqlarn btvly, milli birliyi v v hd ti molla rejimin yaddr. Mill ti fars aliml rin gr , trkl r sonradan rana g lm dir. Ger kd n is rana eradan 900 il nc
158

farslar kb g lmil r. Gney Az rbaycann kkl sakinl ri trkl rdir. H l miladdan qabaq II-III minillikd trkl rin burada z dvl tl ri qurulmudur. Manna, Atropaten v Alban dvl tl ri Gney v Quzey Az rbaycanda qurularaq, byk razil ri hat etmidir. z mrn ran yolunda rd n gneyli soydalarmza Btv ran yox, Btv Az rbaycan g r kdir. H r bir mill t n onun z v t ni ziz v mq dd sdir. Quzey Az rbaycan xalq sovet faizmi sar ti altnda qalaraq yetmi il mst qilliyini itirdi, Sovet ttifaqn z v t ni sand. Ancaq milli dvl tini qurandan sonra doma Az rbaycann z v t ni olduunu bir daha anlayan xalqn siyasi-milli uru iqland, h qiq ti arayb axtarb tapd. ran t ssb km y m hkum olan gneyli soydalarmz z v t ni v zin ran d rdi kir, onun mqabilind is randan haqszlqlar grr. V t np rv r air hriyar vaxtil bunu grb r k yans il bel yazrd: gidl rin ran n hid olub, v zind D rd almsan, q m almsan s n randan, Az rbaycan! Min ildir ki, babalarmz ran qoruyub saxlayr, airl rimiz fars dilind eirl r yazb, fars m d niyy ti v d biyyatna da xidm t gst rm kd dir. Ancaq he bir fars airi tarix n trk dilind birc eir d yazmamdr. Qlnc trkn, q l m farsn lind olmu, n tic d q l m hakimiyy ti qlnc hakimiyy tini st l midir. Bu gn is q l m d , qlnc da farsn lind dir, trkl r is inqilab v mharib l rd hid ged n qurbanlardr. ran- raq mharib sind bir t r fd k rkkl, qar t r fd gneyli soydalarmzn r bl fars v zin vuruub biri-birini qrmas tarixin ibr t d rsidir. Fars mill tisind n demokratiya gzl m k b s v yersizdir, ovinizm onlarn qanndadr. Min il randa hakimiyy td olan trkl r farsa, onun dili v m n vi d y rl rin he bir m hdudiyy t qoymam, ksin onlar n byk s lahiyy tl r vermidir. ahlq v islam rannda is trkn bana grnm mi msib tl r alm, h tta onun varl bel danlmdr. Gney Az rbaycanda h r v k ndl rin oxunun ad d yidirilmi, vilay tl ri blnb paralanm, dilin yasaq qoyulmu, ana dilind t hsili qadaan olunmu, maddi-m d niyy t abid l ri viran qalm, btn milli hquqlar lind n alnmdr... B r tarixi t sdiq edir ki, azadlq he bir xalqa s d q kimi verilmir, onu qazanmaq g r kdir. Fars sehr v tilsimini al v irad il qrmaq gnmzn t l bidir. Bu, rann dalmas deyil, xalqlarn zlm v sar t zindanndan qurtulub a gn xmasdr. zmkarlq, t bbs v
159

mt kkillik gst rm y n xalqlara fars rejimi he n balamayacaqdr. Xalqlar z arzu v dil kl rin z hn r v ca tini ortaya qoymaqla qovua bil r. ayxanalarda laqqrt vurmaq v m scidl rd alamaqla azadlq qazanlmr. V t n torpa onu qoruyanndr, qanndan kem d n v t n qurtulmaz. At stnd qlnc alan ah smayl n sli bu gn yadlarn qapsnda nk rilikl m uldur. Himm t gst rib t kilatlanmaq yegan x yoludur. Xarici d st yi qazanb, z gcnz arxalanmaqla, iki gc m nb yini laq l ndirib v hd t almaqla istiqlaliyy t qazanla bil r. F rdi yox, mummilli maraq dalnca dm kl xarq l r yaratmaq mmkndr. N fsi- mmar d n qurtulmadan, sar td n qurtulmaq mmkn deyil. H r bir t kilat milli maraq v m nafe z rind kkl nm s , milli varlmzn sonu yoxdur. Gneyli bac-qardalarmzn btn ist k v dil kl ri t kilatlarda in olacaq, ger kl ib h yata ke c kdir. F rdi dy m lubiyy t dem kdir, t kilata saslanan mumi mbariz is byk q l b l rin r hnidir. H r bir ciddi milli birlik dalar yerind n oynatmaa qadirdir. Atalar yax deyib ki, gc birlikd dir, birlik dirlik dem kdir. Xob xt olmayan bir xalqn ayr-ayr f rdl rinin xob xt olmas arzuolunmaz bir h qiq tdir. H r bir v t nda n n yks k ideal v t nin, doma xalqn azad v firavan yaamas, milli dvl tinin qurulmasdr. Yad bayra altnda he bir s ad t yoxdur, btn xalqlar z milli bayran ucaltmal, onun altnda birl ib, milli dvl t quruculuuna balama sl s ad t sanr. Qeyri-milli rait v mhitd byr k kimi yan i risind zs n d , knl rahatl milli azadlq v istiqlaliyy tl baldr. Gneyli soydalarmzn parlaq sabah onlarn t kilatlanmasndan asldr. Yersiz dzm, s br v t h mml ms lman tal tidir. Buna uyub dzm kl , kl h yatna haqq qazandrrq, l sian kimi suyun axar il gedirik, mtilik z ncirl rini z ll rimizl boynumuzdan asrq. C sar tsiz, qorxaq v miskin xalqlar m krli v hiyl g r xalqlar daim kl kimi il d r k, zn tabe v ziyy td saxlayr. Gznn odunu alaraq, mst qil dnc v h r k tini lind n alr, m yy n riv dair sind yaamaa m hkum edir. Oyan, ayl, zn qayt, gneyli soydam! Erm niy arxa duran fars rejimi Qarabada da m lubiyy timiz can atr. Altm milyonluq trkn yegan dvl tini sarstmaq siyas ti yrdr. nki Az rbaycan Respublikasnn varl ran n gz dadr. Qorxur ki, gneyli soydalarmz z quzeyli bac-qardalarndan ibr t alb ayaa qalxar. Buna gr dir ki, beyn lxalq al md bizi d st kl y n dvl tl r qar h tta z respublikamzda da kampaniyalar aparr, Q rb demokratiyasna qar nmayil r hazrlayb keirm k niyy tind dir.
160

Bel likl d , dnyada t kl nm yimiz z min yaratmaqdadr. Bir dvl tin baqa bir dvl tin daxili iin qarmas v dnyada nfuz qazanmasna sni ng ll r tr tm k t bbsl ri alasmazdr. T biidir ki, Gney d skut buzunu sndrb, h r k t g lm kd dir. Respublikamza g lib-ged n soydalarmz btn uurlarmz qarsnda mt ssir olmaqda, ibr t gtrb n tic xarmaqdadr. M zlum xalq milli dvl t quruculuunun n y qadir olduunu anlayaraq ilham alr, Quzey t crb sini t tbiq etm y m qam v frs t axtarr. Eyni xalqn iki h yat t rzini mqayis edib, b sir t gzl rini aaraq, Quzey rn yini yegan x yolu sanr. Bu gn eyni xalqn bir gz glr, bir gz is alayr, qan-ya tkm kd dir. H r iki gzn - Quzey il Gneyin glb v cd g lm si zamana mhtacdr. Zaman da gzl mir, h r k t v f aliyy t , himm t gst rm y s sl yir. Bab k, S tt rxan, Xiyabani v Zehtaba ruhu dyl r arr. rk v primi Glstan v Trkm nay mqavil l rin istinad edib, bir mill ti sar td saxlamaq, mst qilliyin qar xmaq, birl m sin mane olmaq artq dzlm zdir. Qoy btn dnya Gney Az rbaycan faci sini duyaraq z etiraz s sini ucaltsn. Qoy btn b riyy t atsn ki, yaral, nakam v zavall bir mill t yaayr v iki yz ildir ki, vsal h sr til rpnaraq, yanb yaxlmaqdadr. Onun adna, varlna, milli hquqlarna yasaq qoyulmu, dilin lm hkm k silmidir. V t nimizin taleyi aln yazs, rxi-f l yin hkm deyil, dm nin x bis niyy tidir. Amma bilm k g r kdir ki, l mqavil v l imzalara saslanan qvv l rin z d ldr. Gneylil ri ayaq altna salan, bu xalq insan yerin qoymayan rejimin sonu grnmr. Ulu hriyar bir mill tin azadlq eqini bel ifad ed r k, btn Az rbaycana z tuturdu: B sdir f raq odlarndan kl l ndi bamza, Dur ayaa, ya azad ol, ya tamam yan, Az rbaycan! Bak x b r q zeti, 1 fevral 2006, 22 (731)

161

TRK B RL Y Sovetl r yxlb dalandan sonra trkn gn i dodu. Bel ki, bird n-bir be trk dvl ti yarand. Trk xalqlarnn h r eyd n nc d bi-m d ni, siyasi-milli laq v mnasib tl ri d yeni bir m rh l y q d m qoydu. Trk xalqlarn zor-gc il paralayb ayran, onlarn h mr yliyi v v hd tin son qoyan bolevik dvl ti qat antitrk siyas ti aparrd. Sovet kimi, ran rejimi d trk zidd siyas ti v mvqeyil seilir. randa trk szn il tm k yasaqdr. Trk xalqlarnn ortaq tarixi, m d niyy t v inc s n ti, soykk v m n vi d y rl rind n danan h r bir k s Pantrkizm damas il damalanr. Fars dilind danb yazmaq n n si dvl t s viyy sind aparlr. Bu gn sovet rejiminin m nfur siyas ti arxiv verilmidir. lb tt ki, nvb ran-fars rejimin atmdr. Btn bunlara baxmayaraq, trk dvl tl rinin, xsusil d bim d ni laq v mnasib tl ri h l lik yet rli deyil. Bu sah d h l d m yy n mane v ng ll r mvcuddur v bh yoxdur ki, bu da milli h mr yliyimizin qarsn alr, trk xalqlarnn bir-biril yaxnlamasna aq v gizli t sirl r gst rm kd dir. g r dvl t s viyy sind m li t dbirl r grlm s , bu sah d ir lil yi v inkiafdan danmaq m naszdr. Trk xalqlarnn d bi-m d ni sah d ki uur v iligil rind n danark n, ilk nc t hsill bal v zif l r yada dr. T l b v m llim mbadil si, ortaq d rslik v d rs v saitl rinin yaradlmas mumtrk t hsilinin sas probleml ridir. Bunsuz trk qarda xalqlarnn t hsili naqis grn r k, z mummilli mvqeyini ld n vermi olur. ski tarixl r ba vurub, trk ortaqlndan b hs amadan, ada trk birliyi z l bir n m qazana bilm z. Bu gn az rbaycanl t l b l r dnyann bir sra lk l rind z t hsilini davam etdirm kd dir. Sz yox ki, AB v Q rb lk l ri kimi m ml k tl rd oxuyub t hsil almaq ox n mli bir m s l dir. Dnya elm v t r qqisin yiy l nm k n bel bir t hsil yol ar, v t nimizi dnya sivilizasiyasna qovudurur. lb tt ki, bu, iin bir t r fidir. AB v Q rbl yana, trk respublikalarnda da t hsil almaq n t l b mbadil sin byk m n vi ehtiyac vardr. Burada mumtrk mvqe v maraqlar n z r alnmal, demokratik dnya il yana, ortaq trk t hsili n n v konsepsiyas da unudulmamaldr. Avropalama il b rab r, trkl m nin d t l b v
162

ll ri gzl nilm li, tarixi ovqat v iligil r yeni bir raitd b rpa olunmal, mt r k t hsil n n v prinsipl rin saslanmalyq. yana, trk dvl tl ril Dnyann sivilizasiyal lk l ril laq l rimizin d yenid n qurulmas gnmzn t l bidir. Bunsuz trk birliyi kamala atb formalaa bilm z, trk h mr yliyi mt kkil bir gc m nb yi kimi t n zzl urayar. Yeni n sill rin mumtrk ruhunda t rbiy alb formalamas n ortaq t hsil konsepsiyas h yata keirilm lidir. T l b l rimizin trk lk l rind t hsil almas, AB v Q rb lk l rind t hsil almasndan daha m qs d uyundur. Elm v t hsil sah sind ki trk birliyi siyasi-milli sah d ki m nafe v maraqlarn ifad si v r hnidir. Bu yaxnlq v iligil r trk qardalna geni rait yaradr, mt kkil bir irad nmayi etdirm y g tirib xarr. Q rb t hsili sivilizasiyan m nims m k, trk t hsili is milli birlik v v hd timizi qoruyub saxlamaq dem kdir. Bayramzda n z rd tutulan masirl m v trkl m d el bundan ibar tdir. T biidir ki, onlardan biri olmadan, dig ri m hdud v qsurlu grn r. Trk lk l rind t hsil alnb ixtisas qazanlmasa, trk birliyi v h mr yliyi qurula bilm z, bir mill t kimi, zmz d rk ed bilm rik. Trk xalqlarnn siyasi-milli v hd ti mt r k trk t hsil sisteminin varlndan ox asldr. ox yax olar ki, bununla bal mzakir l r alsn, elmi-n z ri konfranslar keirilib, fikir mbadil si aparlsn. Yz ill rl ylb qalan ortaq trk t hsil probleml ri yeni bir t f kkr inda rh v izah olunmal, vahid proqram v d rslikl rd z inikasn tapmaldr. n acnacaql c h t odur ki, trk xalqlar t hsil sah sind z ortaq mvqeyini qoruyub saxlamaqdan uzaqdr. Bu sah d byk bir boluq duyulmaqdadr. Bu boluu aradan qaldrmaq n mt r k komissiyalar yaradlb f aliyy t gst rm lidir. H r bir trk xalqnn m n vi d y rl ri hesabna proqram v d rslikl r t kmill dirilm li, btn m hdudiyy tl r son qoyulmaldr. g r az rbaycanl agird N vaini, zb k is Fzulini tanmrsa, bel t hsil naqis v qsurludur. Bir mill tin ox dvl ti ola bil r, ancaq bir ne dili, mxt lif t hsil konsepsiya v n n si ola bilm z. Milli btvlk buna imkan vermir, vahid soykk v qan yadda, birg m nafe v maraqlar bunu istisna etm kd dir. ada dnyamzda btn mane l ri d f ed r k, qarda xalqlara yaxnlamaq h r bir trk xalqnn m n vi borcudur. g r mxt lif trk xalqlar bir-birinin dilini anlamrsa, bu, ortaq d bi dilin formalamamasnn lam tidir. Habel bu, ortaq t hsil m d niyy tinin olmamasndan
163

ir li g lir, trkn trkd n m n n ayr dm sinin m ntiqi n tic sidir. T biidir ki, burada ortaq aradrma m rk zl rinin olmamas da z iini grmdr. Trk xalqlar srl r boyu, znd n daha ox, baqa xalqlar yr nib t bli etm kl m ul olmudur. Sovetin dvrnd KQBnin yaratd rqnaslq institutlarnn f aliyy ti buna parlaq nmun dir. Trk respublikalarnda mvcud olan bu institutlar, Sovetin t l bin v siyas tin uyun olaraq, sas n fars v r b xalqlarnn dilini, tarix v m d niyy tini yr nib aradrmaqla m ul idil r. Bu institutlarn he birind zb k, qazax, Az rbaycan, trkm n, qrz, tatar v uyur b l ri yox idi. rqnaslq dey nd d el fars v r b n z rd tutulurdu. ox t ssf ki, bu gn d h min institutlarda KQB-nin n n si yaamaqdadr. Halbuki, Sovetd n sonra bel institutlar z elmi-t dqiqat planlarnda ciddi d yiiklikl r aparb, trk xalqlarn yr nib t dqiq etm yi balca v zif si saymaldr. Sovet ideologiyas v n n l rin saslanan bu institutlarn bu gn d bu istiqam td f aliyy t gst rm si m qs d uyun deyil. Bunlarla yana, institutlara soxulan missioner aliml r, milli uru m hdud olan ziyallar da trk t hsil v elminin formalamas v inkiafna m yy n ng ll r tr tm kd dir. Sovet vaxtnda mvcud olan m hdudiyy tl r bu gn d davam edib g lm kd v z barmaz mvqeyil seilm kd dir. g r h r hans elmi-t dqiqat institutu Gney Az rbaycanla bal mvzular seib il mirs , Gneyl Quzey Az rbaycan v hd t almrsa, Az rbaycan btv halda t dqiqata c lb etmirs , dem k m s l aydndr. Bel institutlar Az rbaycana, onun mvqe v marana deyil, yadlara km k gst rm kd dir. Onlarn balanmas f aliyy t gst rm sind n daha s m r lidir. Bu gn akademiyann ictimai v humanitar institutlarnda Gney Az rbaycan b l rinin olmamas aq-akar milli x yan tdir. Dnya az rbaycanllarnn oyan v intibah dvrnd Gney Az rbaycana qar bu mnasib t he bir baxmdan t qdir oluna bilm z. Btv Az rbaycan yr nm y n bir institutun trk xalqlarna mnasib ti d bundan f rql nmir. Trk v trklyn dm n v b dxahlar z i rimizd n t mizl nm s , trk birliyi v btvlynd n sz ged bilm z. Aq dem k lazmdr ki, elm v t hsil sistemind ran t siri, ran d sti-x tti v mvqeyi gn-gnd n gcl nm kd , z m nfi t sirini btn sah l rd gst rm kd dir. Dnya az rbaycanlarnn ana dilind n orta, n d ali m kt bi var. H tta erm ni dili r smi dvl t s viyy sind tannr, amma qrx milyonluq bir xalqn t hsil hququ lind deyil. Bu m hkum xalqa m n vi km k
164

etm k n Bakda, habel baqa h rl rimizd Dnya Az rbaycanllar Universiteti, Dnya Az rbaycanllar Elmi-T dqiqat institutu amaq z rur ti qarda durur. Dnyaya s p l nmi bu zavall xalqn ana dilind t hsil almaq ist y n balalar n bel bir universitet mst sna bir m n vi-milli ehtiyac vardr. Btn lk l rd azad, s rb st t hsil alan soydalarmza z v t nl rind bel bir imkan yaradlmamas allahszlqdr. Gneylil rin ilk nc z ana dilind oxuyub-yazmasna rait olmasa, onlarn oyanb ayaa qalxmas l ngiy bil r. Bunun n d Btv Az rbaycan n indid n sasl, ada t l bl r cavab ver n yeni bir milli t hsil konsepsiyas, buna uyun proqram, d rslik v d rs v saitl ri hazrlanmaldr. Bizim d rslikl r t kc Quzey Az rbaycan n deyil, btn dnya az rbaycanllar n yazlmaldr. Sz yox ki, Dnya Az rbaycanllar Universiteti 50 milyonluq bir xalqn milli birliyinin r mzin evril c k, xalqmzn duyu v dnc l rind yeni bir oyan v intibahn zln qoyacaq, milli mt kkilliyimiz z min hazrlayacaqdr. Gneyli-Quzeyli soydalarmzn bir yerd , bir universitetd oxuyub t hsil almas onlarn milli birliyinin nian si kimi gv nc douracaqdr. Gney Az rbaycandan Bakya be-on n f rin g lib neft mh ndisi ixtisas qazanmas yet rli deyil. Gneyli bac-qardalarmz ilk nc ictimai v humanitar f nl r zr ixtisas qazanmaldr. Texniki elml ri btn lk l rd yr nm k mmkndr, ancaq milli dili, d biyyat, tarixi v m d niyy timizi Quzeyd oxuyub yr nm k olar. Trk dili m llimi olmamasn b han g tir n ran rejimi Gney Az rbaycanda m kt bl r almasndan yaynr, xalqn z ana dilind t hsil almasna rait yaratmayaraq, onu farsladrr. Fars dvl tinin bu t hsilassimilyasiya siyas ti gneyli soydalarmzn maarifl nm si v Quzeyin onlara yardm il aradan qalxacaqdr. g r gneyli bac-qardalarmzn qara taleyini dnrks , onlarn z doma dill rind t hsil almasna bigan yanaa bilm rik. riyib ged n bir xalq qoruyub saxlamaq n respublikamzda btn orta v ali m kt bl rin qaplar onlarn zn almal, t m nnasz v gz tl rl oxumalarna imkanlar yaradlmaldr. Gneylil rin t hsili dvl t himay sin alnmaldr. Adi bir h qiq ti n z r almaq lazmdr ki, fars dilind oxuyub yazan bir xalq, ist r-ist m z, farslamaq zorunda qalr. Onlarn, he olmazsa, m yy n qisminin respublikamzda ana dilind t hsil hququna malik olmasnn byk siyasi-milli h miyy ti var. bh siz ki, bu da onlarn yegan doma dvl tl rin inamn artraraq, onun trafnda sx
165

birl m y t minat olacaq. Az rbaycan dvl tin byk midl rl baxan dnya az rbaycanllarnn inamnn sarslmamas n dvl t s viyy sind t dbirl rin hazrlanb h yata keirilm si vaxt g lib atmdr. Soydalarmzn hamsnn xaricd oxumaq imkan olmadna gr , respublikamzda oxumaa daha ox mid b sl yir, doma t hsil h sr tl baxrlar. Onlarn x yallar ger kl m li, bu yolda c sar t, qeyr t, hmm t gst rm k lazmdr. Gneylil rin oxu Trkiy d t hsil aldndan, Gney d bi dili daha ox Osmanl l hc sinin t siri altnda formalar. Trkiy t hsili, fars t hsil sistemi onlar bizd n ayrr, baqa bir d bi dilin formalamasna z min yaradr. T sadfi deyil ki, Gney d bi dili N simi v Fzuli dilind n daha ox anlalmazdr. Fars dilinin bu dil mdaxil sin soydalarmzn milli t hsil hququ sasnda ana dilind oxuyub yazmas il son qoyula bil r. Eyni bir xalq blb-paralayaraq, onun m n vi d y rl rin d ar z rb vurmaq fars rejiminin ovinist siyas tinin t zahrdr. Respublikamzda Dnya Az rbaycanllar Universitetil yana, Trk Xalqlar Universitetinin almas da ox n mli v t xir salnmaz bir v zif dir. Birinci universitet dnya az rbaycanllarnn, ikinci is dnya trkl rinin m n vi-milli birliyi n ox n mli bir m s l dir. Baknn m rk zind ne ill rdir ki, Slavyan xalqlar Universiteti alb f aliyy t gst rir, Trk Xalqlar Universiteti olmasa, qazaxnas, trkm nnas, zb knas, qrzns, tatar v uyurnas aliml r yetidirm k, bu dill ri bil n mt x ssisl r hazrlamaq mmkn deyil. Bu dill ri oxuyub yr nm d n trk birliyinin qurulmas, bu xalqlarn laq v iligil rinin lazmi s viyy d formalama v inkiafna nail olmaq ox tindir. Bel bir universitetin almas say sind trk xalqlarnn d bi-m d ni laq l rinin vs t almas, genil nm si yeni bir m craya d c k, byk bir tarixi missiyann h yata keirilm sin he bir mane qalmayacaqdr. Qarda qardan dilini bilm s , m n vi d y rl rin r b tl yanamasa, bh siz ki, onlarn qardalq mnasib ti g r yinc yks lib i kl n bilm z. Ancaq ox t ssf ki, sovet v fars rejiml ri trk xalqlarnn bir-birinin arasna el s dl r qoymudur ki, onlar bu gn d zn gst rib yaamaqdadr. Trk xalqlar bir-birinin dilini lazmi s viyy d bilm diyin gr , h tta r smi danqlar, s n dl m m ktub mbadil l ri d rus v ingilis dill rind aparlr. Bu gn trkm n, qazax, zb k, qrz, tatar, uyur v b. dill rd n s rb st t rcm ed n birc n f r kamil v mt x ssis rast g lm k olmaz. Buna gr dir ki, qarda xalqlarn dill rind yazlm
166

s rl r, sas n rus dili variantndan dilimiz t rcm olunmaqdadr. Trk Xalqlar Universitetil yana, ayrca Trk Xalqlar ElmiT dqiqat nstitutunun da almas h r baxmdan m qs d uyundur. Bel bir trk aradrma m rk zi yaranarsa, qarda xalqlarn aliml ril ortaq kild elmi aradrmalar aparlar, mt r k mvzular mt r k kild il n bil r. G r ksiz, lzumsuz mvzulardan bird f lik l kib, trkologiyan canlandrmaq lazmdr, trkoloji t dqiqatlar n plana kem lidir. lk mizi bry n dini-xrafat kitablarn, trk xalqlarnn dili, tarixi, iqtisadiyyat, m d niyy t v inc s n tin dair kitablar v z etm lidir. Buna gr d akademiyann rqnaslq institutu Trkologiya nstitutuna evrils v yaxud da ayrca bel bir institut alsa, ox faydal v m qs d uyun olar. Tam q tiyy tl bildirir m ki, Az rbaycana bu gn r b-fars mt x ssisl rind ns , trkoloq kadrlar hazrlamaq daha m ntiqli grnr. rann Az rbaycanda yayd xrafat v panfarsizmi t bli ed n s rl ri oxuyan bir xalqdan oyan, milli qrur v t p r gzl m k yersizdir. Bu s rl r milli ideologiyamz ldrr, z milli varlmz klg d qoyur, trkn oyanmasna, intibahna m n vi z rb l r vurur, kl qul urunu formaladrmaa xidm t gst rir. Sovet ideologiyasn panfarsizm ideologiyas v z etm y balad n trkologiya elmimiz gnd n-gn m hdudladrlr. Bu istiqam td yazlm ciddi v sanball s r nadir hallarda rast g lm k mmkndr. Trkoloji toplu v m cmul r xarmaq tamamil unudulmudur, elmi konfrans v toplantlar da, dem k olar ki, aparlmr. Elmi-t dqiqat institutlar, sanki fars- r b institutlarna evril r k, milli mvqe v maraqlarmzdan uzaq dm kd dir. XXI sr trk xalqlarnn oyan v intibah sri olacaqdr. Byk tarixi snaq v olaylar qarsndayq. Mvafiq r smi dvl t idar l rind trk xalqlar il i zr mavir v zif l ri t yin olunmal, b v komissiyalar vaxt itirm d n f aliyy t balamaldr. Prezident Aparatnda kiik xalqlarla i zr ayrca bir mavir v zif si varsa, el trk xalqlar il i zr d ayrca bir mavir v zif si olmaldr. Trk xalqlar il i birliyi n h r sah d yeni bir t kilatlanma ii aparlmaldr. Az rbaycan xalqnn trk xalqlar il yaxnl, dostluq v qardal qarmza yeni v zif l r qoymaqdadr. Bu, trk birliyidir. Parlaq g l c yimiz, uur v z f rl rimiz trk birliyind n ke c kdir. Bu birliyi pozanlara qar z yeni-yeni kitablarmzla, yeni-yeni trkoloji ocaq v m rk zl rimizi ab ciddi f aliyy t balamaqla cavab ver c yik. lk mizi fars- r b yox, trkoloji m rk zl r evirm liyik. Dinxrafat ad il milli elmimizi, ruhumuzu, m n viyyat v ovqatmz m hv
167

ed n qvv l r qar mt kkil trk irad v gcmzl meydana xmalyq. Trk z kas, trk elmi v siyas ti trk birliyinin formalamas v yks lm sin xidm t gst rm lidir. Bak x b r q zeti 14 fevral 2006 33 (742)

168

R-in AZ RBAYCAN RESPUBL KASINDAKI S F R FAR SLEYMAN Y AIQ M KTUB C nab s fir, m n siz bir h mkar v soydanz kimi mraci t edir m. Msahib v xlarnzda d f l rl diplomatiya etika v normalarn aaraq, xalqmz v milli dvl timizin nvanna nalayiq szl r il d r k, amiran bir tonda danrsnz. S fir s lahiyy tind n sui-istifad ed r k, znz bir fars mill tisi kimi aparr, d b- rkan bel gzl mirsiniz. Gney bir yana, Quzey Az rbaycanda da xalqmzn z dvl tini qurmasndan ox narahatsnz, bir xalq kimi h mr ylik v birliyimizi grm k bel ist mir, h r vasit il bunu ng ll yirsiniz. Dnya az rbaycanllarnn ikinci qurultay qurtarar-qurtarmaz vulkan kimi pskrm yiniz d s b bsiz deyil. nki bu qurultay dnya az rbaycanllarnn tarixi h mr yliyi kimi s sl ndi. Qurultay bir daha t sdiq etdi ki, altm milyonluq xalqmz mt kkil bir irad nmayi etdirm y tam hazrdr. Blnb paralanm xalq birl m k zmind dir, tarixi haqszla gec-tez son qoyacaq. far aa, siz qurultaymzdan nahaq yer narahat oldunuz. Az rbaycan xalq birl m yi yuxusunda da grm y c k dem yiniz ilk nc zn , z xalqna qar hrm tsizlikdir. z xalqn alaldb, antitrk rejimin b ra t qazandrmanz he bir ly smr. Unutma ki, bu gn zaman baqadr, rxi-f l k baqa bir oyun oynayr. Ktl vi qrn silah ld etm k ist y n ran da dnyada t kl nib. Daxild is sabitliyiniz pozulub, terror v basb-k sm k siyas tiniz d artq yet rli deyil. Bir mill ti b di kl etm k, oyan v intibahnn qarsn almaq da dnya ictimaiyy tini naraz salr. ki imperiyann imzalad Glstan v Trkm nay mqavil l rin saslanb, bir xalqn blnb paralanmasna b ra t qazandrmanz beyn lxalq hquq normalarna hrm tsizlik lam tidir. N z r aln ki, h r iki mqavil qiyam t gnn q d r balanmayb. Onlara z imzasn qoyan t r fl rd n biri pozulub dalb, biri d dalmaqdadr. Az rbaycan xalq bu gn z mst qil dvl tini qurmaq hququnu znd saxlayr, he bir qvv onun bu s lahiyy tini lind n ala bilm z. Dini-sivil v ya mbariz yolu il bu xalq z istiqlaln qazanmaq gcn malikdir. ox nahaq yer s fir znd n xr. zil n-zl n bir mill tin mbariz si yuxu deyil, ger klikdir. Bu xalq z s ad tini yuxularda yox, real h yatda axtarr. S kkiz milyon soydalar z dvl tini qurdusa, qrx milyonun da quraca aksiomadr. Bunu m n demir m, zaman deyir, bu
169

byk bir mill tin arzu v t l bidir. Z ka v idrak oyanan insanlar tora salb milli hquqlarn tapdalamaq, allahsz v kommunist ad altnda onlar ktl vi kild qrna verm k beyn lxalq al md yolverilm zdir. Gneylil ri mumiran v ya din t ssbkeliyi il aldadb milli duyu v dnc l rini ldrm k d bu, gn z s m r sini ver bilm z. Fars hiyleyi- ri artq alb aarm v hamya da gn kimi b llidir. AB-da oturan P hl vi nk rl ri il islamlarn gizli oyunlar is gnd n-gn fa olunmaqdadr. Bu gn he bir soydamz onlarn yalan v dl rin q tiyy n inanmr. Farsla ittifaq balayan, ona mid b sl y n he bir xalq a gn xa bilm z. Yetmi ilin ac t crb si bir daha gst rdi ki, trk il farsn milli maraqlar st-st dmr. Aldadlan trkn fars n inqilab etm si, mharib aparmas m nasz bir idir. Trkn nicat onun istiqlal, mst qil bir dvl t qurub, birl m yind dir. Gney il Quzey Az rbaycann birliyind n k narda he bir xob xtlik v s ad t grnmr. Dnyann h r yerind n qurultaya g l nl rin d r yi birlik v h mr ylik arzular il rpnrd. Btn sz-shb tl rin sasnda da mq dd s milli ideallar dururdu. Soydalarmz anlayr ki, bu gn ran daxild n v xaricd n sklr, zaman baqa bir hava alr. Yaranm frs t v ans ld n buraxmaq olmaz! Siyasi-milli uru yks l n gneyli bacqardalarmz bunu ox yax anlayr v anlad n d byk arzu v ist kl milli qurultaya toplamdlar. Bel bir vaxtda rejimin s firinin z amiran s sini ucaldb, sibcomas, ultimatumlar verm si, nazirliy notan nota ardnca gnd rm si onun khn pe sidir. Onun zn hakimi-mtl q kimi aparmas is diplomatiya deyil, ran hoqqabazldr. randa artq- skik dan-anlarn kl gy sovrulur. Onlar da altnda olan Evin zindannda rdlr, gr n gzl r, danan dill r k silir. Ancaq s fir n etsin ki, bura ran deyil, Az rbaycandr. Dzdr, o, burada da rejimin tapr il trk ziyallar t qib el tdirir, onlar h tta id n qovdurub xartdrr. B zi r smil rl dil tapb v t np rv r xsl ri s fil-s rg rdan v ziyy tin salr, onlar qara siyahlara saldrmaqda da ox ustadr. S firin razl olmad n b zi grk mli alim v ziyallarn qurultaya arlmamas da t sadf deyil. Dvl tin i risind dvl t quran s fir el bel d olar. Qurultaymzdan dost sevindi, dm n d rd db sarsld. anl qurultaymz oxlarnn qarnna sanc sald. Uzaq-uzaq lk l rd n g l nl rin milli maraqlarmzdan b hs amas ks-s da douraraq t sirsiz qalmad. Arazdan keib Gneyd sevincl qarlansa da, qonu lk d oxunun isti ana soyuq su qatd. Vahim d n oxu diksin r k heyr t dd, t ccbl ndi...
170

ki yz ildir ki, q fl td qalan bir xalqn aylmas, dil g lib danmas panfarsistl ri b rk q z bl ndirdi. Rejimin byk elisi bundan t vi db, amiran s sini qaldrd, altm milyonluq bir xalqa h rb -zorba g lm y balad. Ancaq t ssf ki, s fir d , onun dvl ti d grnr ki, Bab k, Korolu n slini h l tanmr. Dil-dil t n, haqqn t l b ed n bir xalqn s sini k sm k, azna d mir qfl vurmaq zaman keib getmidir. S firin ortaya atlb, h d -qorxu g lm si d faydaszdr. rann yuxusunu qaran qurultayda gneylil rin daha byk f allq gst rm si h y can v t vil qarland. V t nd n qovulanlarn v t n davas s firin d yuxusunu qartd. Gl azn ab Qaraba h d si il h d l di, yatb qorxulu yuxular grm yi qadaan etdi, yuxu grs k, ziyan gr c yimizi qabaqcadan x b rdar etdi. Uca krsd cavadlar gr nd panfarsistl rin gzl ri k ll sin xd, hams demokratiyaya l n tl r yadrd. He biri inana bilm di ki, ay , qul-kl d bel dana bil r?! Grnr ki, kims onlar yr dir, onlara kims dil verir... Aayi-s fir, onlara dil ver n biz deyilik, sizin znzsnz. Ruhunu zdiyiniz xalq, bilmirsiniz ki, bir gn oyanacaq?! Biz siz yox, siz biz dem lisiniz ki, bir mill t n q d r zlm etm k olar?! T biidir ki, zlm yerd qalmr, qovduunuz btn soydalarmz dnya boyu bir gn stnz yeriy c k, qrb t h yat onlarn v t n eqini sndr bilm midir. Badan-baa qara geyin n, m zarstanla evril n Gney Az rbaycann faci si he zaman unudulmayacaq. far b y, s nin trk olmandan ox x cal t kdim. Ata-anan s nin adn far tayfasnn adndan gtrb. El bilibl r ki, s nin h yatn trk- fara xidm td ke c k. N bil ydil r ki, doma far he yadna da dm y c k? Nadir ahn x l fi soydalarna haqq v ax bir sz dem yi d qsqanr, h r sznd n, ifad sind n el z doma trkn kinkdur t yar. Aayi- far, b lk s n g l c kd byk Az rbaycann byk elisi olacaqsan?! Bunu bilm k olmaz, indid n z m n vi haqqn bar d ciddi kild dnb-dan. Qurultaydan sonra t l m-t l sik q l m-kaza l atb h mr ylik v birliyimizin gst ricisi olan toplantmza yanl bir mvqe tutmanz yersiz. Allah s birli b nd sini ox sevir. X N- amiran , ultimatum formada yazdn nota dnya az rbaycanllarna yn ldilmi t hqiramiz bir s n ddir, Gneyli-Quzeyli v t nimiz qar sayszlqdr. Blnb paralanm bir xalqa qar bu h qar t panfarsizm d yirmanna su tkm k, dm n mvqeyind dayanmaq dem kdir. Sap zmzd n olan bir baltann bel bir dnc d bulunmas, z milli l yaq t v r fini unutmas, ata-baba ruhuna hrm tsizliyi milli t n zzln ifad sidir.
171

Aayi- far, bil, agah ol ki, s n doru yolda deyils n. zn s fir kimi yox, ostandar kimi aparman, m n vi d y rl rimiz , taleyimiz , btvlymz yuxardan aa baxman s nin haqqnda xoag lm z bir t s vvr yaradr. Bu hakimi-mtl q dili il danman m n vi krpl ri qrb dadr. stiqlal v birl m yimizi yuxu sanan s firin z yuxudadr. Q fl t s firinin yuxu yozumu el q fl t nmun sidir, ransaya yuxu v ryadr. Bunsuz onun bir s daq tli fars m muru kimi ucuz hrm t qazanmas tindir. Burada milli d yan t, soykkn ballq, doma yurda, ana dili v m n vi d y rl r sevgi v saydan he bir shb t bel ged bilm z. V zif v s lahiyy t ehtiras milli r f v t ssb ldrmdr. Manqurtlam m murlara xalq v v t n m h bb ti yabandr. far b y, xalqmza xlaq d rsi verdiyin yet r. Anan s ni fars yox, trk kimi dnyaya g tirmidir, damarlarnda trk qan axr. V zif v s lahiyy t bu q d r alud olub, miskinl diyin s ni r fl ndirmir. Dorudur, v zif d oturan ran trkl ri d el s nin tayndr. Onlarn dilind n Gney Az rbaycan adn he zaman eitm k olmaz. randa trkl rin v zif tutmas sas deyil, onlarn milli qid v dnc si sasdr. Bel l ri el bil ki, Seyid hm d K sr vinin domaca balalardr. Onlarn h r birinin z doma xalqna, onun dilin , tarixi kemii, bu gn v g l c yin mnasib tini gr nd lb-dirilir, r yim od db yanr. Onlar milli dnklk v simaszlna gr bir-birind n d seilmir, hams bir almann iki zdr. T biidir ki, randa fars t hsili fars yetidirir, onun thf l ri gz qabandadr. Qeyri-milli t hsilin b hr si manqurtdur. Yad m kt bi milli baxmdan yad hazrlayr, bel sind n milli bir keyfiyy t gzl m k d olmaz. Bel olmasayd, far Sleymani Nizami G nc vi v M mm dhseyn hriyar ran airi saymazd. Onun doma d biyyat, h tta razimizd n rana pay xmas is lap m n viyyatszlq lam tidir. Quzey Az rbaycan Rusiyann t zyiqi il randan ayrlm bir razi saymas is artq diplomatiya deyil, razi btvlymz x yan tdir. Aa s fir, s nin ran airi saydn Nizamid olan trk ruhu, t ssf ki, bu gn s nd yoxdur. N z r aln ki, Nizaminin ahnam yox, X ms yaratmas da onun trklynn byk gst ricisidir. Onun h r bir s ri trk sevgi v ehtiramn poetik ifad sidir. Btn poemalar trk yeni bir mnasib tin t sdiqi, ahnam ilik n n v ruhunun inkar kimi s sl nir. Nizami ona gr fars dilind s r yazrd ki, trk m h bb t ideallarn farsa, onun poeziyasna alaya bilsin. Dahi air z ist yin d
172

atd, bu gn d ran xalq X ms ni daha ox sev -sev Az rbaycan airi olmasayd, fars eri formalaa bilm zdi. dal td n lk si kll yazd trkl rin, an-hr ti dnyaya he smad trkl rin-

oxuyur.

dey n Nizamini Az rbaycan d biyyatndan ayrmaq nadanlqdr. Nizami h r bir s rind fars deyil, trk sevib ymdr. rann kemi prezidenti Xat mi v onun ardnca far Sleymaninin Nizami hr tind n pay ummas panfarsizm ideyalarna qaplman t zahrdr. Xalqmzn v t np rv r v rd mli oullarn antiiran nsr sayan far b yin z antiaz rbaycan nsrdr. r fli qurultaymz antiaz rbaycan nsr d y rl ndir m z. Yaayarq, gr rik ki, bel xlar Az rbaycana n xeyir verir, - dey n s fir n dandn anlamr, yaxud da bizi ox avam sayr. Grnr ki, o respublikamz mst qil bir dvl t, onun v t ndalarn da azad bir lk v t nda kimi q bul etmir. razimizi ran razisi sayd kimi, v t ndalarmz da ran v t nda hesab edir. Aayi- far, n z r aln ki, bura ran deyil, respublikamzda sz azadl, demokratiya, m n vi s rb stlik mvcuddur. Qurultaymz da bunun t c ssmdr. Sz azadl olan yerd insanlarn azad v s rb st, qorxusuz-hrksz danmas, fikir mbadil si aparmas ancaq r b t dourur. Antiiran nsrl rinin dili ancaq randa k silir, burada is n byk qazancmz soydalarmzn z doma xalq v v t ni bar d c sar tli v s mimi danmasdr. Gney Az rbaycanda soydamzn gr n gzn oymaa, danan dilini k sm y ad tk rd olmusunuz. Yaddan xarmayn ki, bel mrt ce siyas t ancaq randa aparlr. Az rbaycanllarn yegan dvl ti is ox humanist v demokratik bir dvl tdir. Onun trafnda birl m k is soydalarmzn n byk idealdr. S firin is onlarn bu dz yolu tutmasn anlamamas z gnahdr. Gneyli-Quzeyli v t nimiz ran razisi kimi baxmanz xalis persona non-qrata lam tidir. Az rbaycan trkl ri qonunun leyhin danmr, ksin , ran s firi qeyri-diplomatik bir yoldadr. Sizin adnz ran zallar, fars v fars t mayll m kt bl r, dini ocaqlar, habel mdad v M d niyy t m rk zl ri, konsulluq v s firliyin qeyri-adi f aliyy ti mst qil bir dvl t qar evrilmi t xribat b k sidir. randan veril n S h r kanal is h r gn respublikamza z h r yaymaqdadr. Btn bunlara biz
173

s brl dzrk, etirazmz bel bildirmirik. Siz is be ild n bir keiril n adi bir qurultaymza dzmrsnz, dnya-al mi bir-birin qatmsnz. randa konsulluq v s firlikd n baqa he bir r smi yerimiz yoxdur. H r iki r smi m rk zd be-on diplomat il yir, ran m rk zl rind is il y nl rin say-hesab bilinmir. Molla, tacir, diplomat, xeyriyy i, alim, m d niyy t t bliat v nmay nd si ad altnda alanlar islam inqilabn v t nimiz ixrac etm kl m uldur. Aayi-s fir, bizim birc qsurumuz var. Qurultaymz keirm zd n nc g r k sizd n icaz alaydq. Dorudur, qurultaya q d r m yy n t dbirl r h yata keirm y mv ff q olmudunuz. Onlarn s m r verm m si is z man nin d yim si il baldr. Qurultayn gediinin televizorla gst rilm si d kefiniz soan dorad. Qurultaya getm sin mane olduunuz xsl r is televizora baxb feyziyab oldular. Qurultaya getm s k d , r yimiz ordayd. S nin nota v yuxunam l rin is mil k kimi vzldayb kedi. Amma h d -qorxundan duydum ki, Urmiyada xalqmz n yeni b lalar hazrlayrsnz. Orada ikinci bir Qaraba hadis si ba qaldrmaqdadr. Ancaq birc bunu baa dmr m ki, trk olu trk z xalqnn faci sin niy bu q d r sevinir?! far Sleymaninin bu h r k tl ri t sadfi olsayd, susar v cavab verm m k olard. Ancaq ox t ssf ki, onun bu m ll ri ardcl kild davam edib g lm kd dir. Gnd n-gn d geni miqyas alaraq, milli birliyimiz ziyan verir, xalqmz b dbinliy srkl yir, milli r f v l yaq timizi alaldr. Vaxtsz-v d siz s sini ucaldan s firin btn il rimiz mdaxil etm si, z rimiz barmaq silk l yib hkm verm si, t hqir v ittihamlar yadrmas yolverilm zdir. rkyn, hikk li v dal s fir z yeri gst rilm lidir. Olaylar q zeti, 24 mart 2006

174

RANIN TARAKAN S YAS T Bu gn Gney Az rbaycanda ba ver n olaylar adi bir karikatura shb ti deyil. Bu milli hquqlar tapdanan, dili l bir dil evril n, maddi v m n vi s rv tl ri talanan, heysiy t v r fi alaldlan bir xalqn milli h r kat v mbariz sidir. Trkl rin t hqiri randa karikaturadan balamr, fars rejiminin ovinist v alaldc siyas tind n ba alb g lm kd dir. N z r almaq lazmdr ki, ke n srd Gney Az rbaycanda ba ver n inqilab milli mnasib tl r z minind ba qaldrb. Karikatura b han dir, s b b deyil. Xalqn nifr t v q z binin adi bir qlcmdan alovlanb yanmas t sadfd n yox, z rur td n domudur. zil n, qul-nk r evril n, z v t nind girov kimi yaayan bir xalqn vulkan kimi pskrm si oxdan gzl nilirdi. Ruhu zil n, m nliyi tapdanan, s rv tl ri h rraca qoyulan xalqn oyanb zn d rk etm si, haqqn t l b etm si, dyl r atlmas zamann hkmdr. ran q zetind d rc edil n karikatura, sz yox ki, molla rejiminin ksini tapan karikatura da fars rejimi v z m lidir. Bu q zetd panfaistl rin trkl r mnasib tinin ifad sidir, m n vi t xribatdr. ks halda dvl t q zetind he k s c sar t gst rib, bel bir q l t ed bilm zdi. bh yoxdur ki, bununla r smi dair l r gneylil rin gcn, onlarn laq v mnasib tl rini yr nm yi, habel saylb-seil n v t np rv r qvv l ri vaxtnda sradan xarma qarsna m qs d qoyub. Soydalarmza t l quran rejim onlar diin vuraraq snayr, onlar tarakan kimi zib sradan xarr. T sadfi deyil ki, karikaturada trkl r tarakan timsalnda verilmidir. Dorudan da, gneyd soydalarmz tarakan kimi qrlr, onlarla bc k kimi r ftar olunmaqdadr. z evind tarakann doub-tr m sind n vahim y d n ev sahibi kimi, fars rejim il trkl rin gnd n-gn oxalmas v oyanndan narahat olmaqdadr. V bel c d randa trkl r qar tarakan soyqrm siyas ti yeni bir da v hikk il z f aliyy tin balamdr. rann tarakan soyqrm siyas tini dnyann skutla qarlamas is tarakan acizliyimizin m ntiqi n tic sidir. T kilatlanma bacarmayan xalqn qism ti tarakan kimi zilm kdir. Min il ata-babalarmzn qarsnda qalan, onlarn say sind yaayan bir m xluqun bu gn bizi tarakan saymas z tarixi gnahlarmzn n tic sidir. Bird f lik baa dlm lidir ki, mst qilliy can atmayan bir
175

xalq lm m hkumdur. Gney xalq ran urunda yox, z azadlq v istiqlaliyy ti urunda alb-vuruma z amal v m sl ki sanmal, btv Az rbaycan haqqnda dnm lidir. Aydn, parlaq g l c yimiz Btv Az rbaycan dvl ti qurub yaamaqla baldr. Yada xidm t gst rm k cahillik v nadanlqdr. z xalqna deyil, yadlara xidm t gst r ni yadlar da yaatmr. S tt rxan inqilabndan yz il sonra Gney Az rbaycanda yeni bir xalq h r katnn domas gnmzn z rur tidir. Bir sr bundan nc olduu kimi, amzda da xalq z ist yin qovumamdr. Gneyd zlm v istibdad yen tfan etm kd dir. Gneyli-qzeyli v t nimiz yen birl m k h sr til yaamaqdadr. n ar-acls da odur ki, xalqn ist k v dil yin uyun olaraq, m li i yet rli deyil, sevdas byk b hri ctahdr. H r k t v mvcud olan sstly gr dm nin bizi tarakana f aliyy timizd b nz tm si h m d buna iar dir. T biidir ki, dm n gznd bc kl n bir xalqn miskinlik v qorxaql buna yol ar. Xalqmza h rat kimi baxan bir rejimin arxasnda durmaq, onu uca tutmaq, mrn ona h sr etm k milli idraka smayan bir m s l dir. Quo-kl h yatna dzm k el bc kl m k dem kdir. Quzun bir dm n yem olmaq lam tidir. Tarakan taleyimiz tarakan dnc siyas timizin r mzidir. Dm n bunu grb duyur, karikaturalarla ab bildirir, zmz is q yuxusuna dalmq. XXI srd altm milyonluq bir xalq tarakan sr til g l c y addmlayr. Gneyd d , quzeyd d n fsi- mmar sirin evrilib, yem axtarmaq n n halna db. rad nmayi etdirib, mt kkil bir qvv kimi ortaya atlmadmza gr , dm n yatm p l ngi tarakan sayr. Gney Az rbaycanda milyonlarla soydamz adi bir bc k kimi farsn qarsnda lal-dinm z v mti bir qul kimi durduuna gr , bc kd n seilmir. Mili varlmz qorumadmz n bc kl ib, lazmsz v d y rsiz bir canlya evrilirik. Qadir bir mill t deyil, qurdquun, bc k v h ratn yurd-yuvas dadlar, qaplan v aslanlar torpana aqqallar ayaq basa bilm z. ran q zetinin tarakan karikaturas dm nin z al dayazlnn simvoludur. Qoca bir tlknn cr t gst rib, p l ng z rin yerim sidir. Aslan tarakan kimi nian verm k, onunla m z l nm yin tlkyan ifad sidir. Fars rejiminin ucsuz-bucaqsz trk ell rini tarakan timsalnda t qdim etm si byk bir mill t sayszln n iyr nc ifad sidir. Gneyli
176

soydalarmza qar x st bir t x yyln n yaramaz bir formasdr. ran karikaturas bh siz ki, quzeyli soydalarmza, btn dnya az rbaycanllarna qar evril n qeyri-insani bir h r k tdir. Ancaq buna baxmayaraq, respublikamzda gney h r katna, gneylil rin karikaturadan ir li g l n h r k t v f aliyy tin qar bir soyuqluq zn gst rir. T sadfi deyil ki, telekanallar h l d ox miskinc sin susmaqdadr. ox arzu ed rdim ki, gney h qiq tl ri xalqa btn ger kliyil atdrlsn, m scidl rd hid olan gneylil r yas saxlanlsn. Bir gnd Sulduz h rind gll l n n 100-d n artq soydamzn hid olmas mnasib til mumi mat m elan olunsun. Bel bir gnd radio v televiziyamzda yl nc li proqram v konsertl rin verilm si is mili namussuzluq dem kdir. Bir gz alayan, bir gz gl n xalqmzn qara taleyin bigan bir mnasib tin hkm srm si, siyasi-milli urun aa olmasndan ir li g lir. Gneyli bac-qardalarmza radio v televiziya vasit sil z r k szl rimizin atdrlmamas, onlara d st k verilm m si quzeyli-gneyli birliyimiz x l l g tir n n ziyanl bir amildir. Yngl ou verilil rd n ba almayan televiziya kanallarnn Gney Az rbaycan milli h r katna soyuq, qeyri-milli mnasib ti panfarsizm uyman m ntiqi n tic sidir, rann s d q v dil ni payna uyman lam tidir. Gney olaylarna mnasib t crb crdr. Bu arada rann z mnasib t v mvqeyini d n z rd n qarmaq olmaz. Molla hakimiyy ti gney milli h r katn xaricil rin, o sradan AB v Q rbin t xribat kimi q l m verm y alr. lb tt ki, byk bir xalqn milli h r katn xaricl laq l ndirm k rann khn bayatsdr. g r xaric rana bel nfuz edir v yaxud da xalq z dvl tin qar kinm d n bel durursa, dem li rejim artq rmdr. ran halisi altm faizi saylan trkl rin ayaa qalxmas n karikatura, n d xaricin m lidir. Rejimi d yidirm k arzusu ran xalqnn arzusudur, rann paralanmas is qeyri-fars xalqlarnn d yiilm z amal v m qs didir. Xarici dvl tl rin rann demokratiyasna t sir v km yi is danlmaz bir h qiq tdir. He zaman randa, bu gn olduu kimi, xaricin ran halisini d st kl m si bu q d r s m r li olmamdr. Buna gr dir ki, trkl rin balad milli oyan h r katna rann baqa xalqlar da qoulmaqdadr. Q rbin Gney Az rbaycan milli h r katna anlalmaz v soyuq mnasib t b sl m si ilk baxdan bel grnr. AB-la Q rb mxt lif variantlar z rind ba sndrr. Molla rejimini v z ed c k hakimiyy tin kimliyi m yy nl dirilir, rann paralanmas planlar z rind i gedir.
177

T biidir ki, milli h r kat ah olunu q bul etm y c k. ada fars rejiminin yeni bir fars rejimil v z olunmas is yadan xb yamura ddm dem k olar. Sz yox ki, rann taleyi milli h r katda z h llini tapacaq bu gn dnyaya molla ran yox, demokratik ran g r kdir. rann paralanaraq, onun razisind baxmsz dvl tl rin yaranmas problemin n uurlu h lli saylr. Gneyli trkl ri t rifl yib gz tl r etm k t crb si kemi inqilablarda sad lvh xalq aldatmaq sulu saylsa da, bu gn bel bir m krli oyun yararl deyil. Artq xalq da h min xalq deyil, onlarn dnc v idrak tamam d yimidir. Fars sar ti trkl rin gzn aaraq, onlar h r k t v f aliyy t svq etmidir. Xalq h r katna qar mbariz d molla hakimiyy ti terrorist qvv l rd n d faydalanr. Bu da bir daha t sdiq edir ki, randa terroristl r geni f aliyy t gst rm kd dir. Xalqa qar r b, krd, v erm ni terroristl rin meydan verilm si t sdiq edir ki, randa ordu v hquqmhafiz qvv l ril dvl tin mvqe v baxlar st-st dmr. Hakimiyy t z ordu v polisin arxayn deyil. Bunun bir s b bi onlarn t rkibinin ox hiss sinin trkl rd n ibar t olmas il baldr. Baqa bir s b b is panfarsizm ideologiyasnn iflasa uramas, gc m rk zl rind dayaqlarnn sarslmasdr. Bel bir mvqe v uurum olan yerd ran dvl tinin iflasa uramasnn s b bini xarici amill rl laq l ndirm si yanl bir dnc dir. Ger klikd n bu rejimin ideoloji baxmdan gcszlynn m ntiqi gst ricisidir. ada randa demokratiya kib bec rm k n mnbit bir z min yaranmdr. Q hr man xalqa tarakan taleyini yaamaq yaramr. Onun ban aa salb, seyri bir davran yolunu tutmas m qbul bir yol deyil. ndi gneyli trk zn tarakan kimi yox, m rur bir p l ng kimi aparmaldr. Aslanlar yurdunda tarakan ovqat il yaamaq q bah t kimi grnr. Ger kd n is ran q zeti trkn yox, z doma soydalarnn m n vi heyk lini ucaltmdr. Tarakan h r evd ev sahibinin ruzusu il dolanr. Hakim rejim nmay nd l ri d tarakan kimi v t nimizin gneyin doluaraq, onun s rv tl rini talamaqdadr. Onlarn zg malna gz dikm si, maddi nem tl rimiz dadanmas sl tarakan xisl tidir. lb tt ki, tarakan siyas ti yenid n bir rejim dil tapmaq, dana getm k ox tindir. Yersiz deyil ki, gneylil r fars rejimini z dvl ti sanmaqdan ox uzaqdr. ovinist farsn tarakan dnc v mvqeyi t sadfd n yaranmamdr.
178

Ger kd n is tarakan siyas ti fars il erm ninin trkl r qar dnlm bir t bbs, nvb ti m n vi-siyasi bir t xribatdr. Fars il erm ni qardalna xidm t gst r n bu amil, Qaraba c bh sind olduu kimi, h r yerd x bis bir mvqe v dm niliyin inikas kimi z riyakar zn gst rm kd dir. H r iki dm nin btn c bh l rd qarmzda durmas yeni hadis d deyil. rann trk tarakana b nz tm si kemi prezident R fs ncanil indiki prezident hm dinecadn qardurmasnn n tic sidir. R fs ncani prezident sekil rind uduzduqdan sonra bu gn manevr ed r k, az rbaycanllar z t r fin km k n t bbsl r gst rir. Karikatura oyunu R fs ncanil onun xarici havadarlarnn m krli plandr. Yr xan az rbaycanllar R fs ncaninin t rifl m si d el ox ey deyir. Fars ovinistinin ran q zetinin redaktoru il qohum olmas da artq t sdiq olunmudur. S f vi yolu dzgn yoldur dey n R fs ncani ikibal bir plan hazrlayr. Bir t r fd n trkl ri z t r fin kir, dig r t r fd n is rann btvlyn sas amil sayr. Bu hiyl g r fars siyas tisi daim z ovinist mvqeyil seilmi, gneylil rin haqqnn tapdalanmasnda f al kild itirak etmidir. Trkl rin bana torba tik n R fs ncani bununla h m d din r hb ri Xamneyid n qisas alr. g r gneylil r R fs ncaninin dalnca gets , yadan xb yamura d c kl r. randa tarakan hvalat hm dinecad R fs ncani konfliktidir. Bu konfliktd yen qrlan trkl r, qazanan fars ovinistl ri olacaq. Dyl r atlan xalqmz n yin urunda dyb savadn aydn d rk etm lidir. AB-n t hrikil bir fars ovinistini devirib baqasn hakimiyy t g tirm k xalqmza he n v d etmir. lann ana da l n t, qarasna da. Gec-tez R fs ncanini d , hm dinecad da ran t rk etm k zorunda qalacaq. Saray evrilii trkl rin yarasn saalda bilm z. N yin urunda mbariz aparma bilm d n, ciddi kild t kilatlanmadan mbariz s m r li n tic d ver bilm z. R fs ncaninin d st k verdiyi h r katn uuruna inanmaq m yy n m nada tindir. Bu hiyl g r fars mill tisi bir ox ili iki ov vurur. Bir t r fd n xalqmz qrna verir, o biri t r fd n xalqmz f lak t srkl m kl yeni bir siyasi oyun qurmaqdadr. Onun trkl r r b t b sl m si alasmaz bir m s l dir. Trkl r tor quran R fs ncani axrda ran viran qoyacaq v ya qab getm kl cann qurtarsa da, arada minl rl oul-qzn itir n, hid olan, soyqrmna m ruz qalan trkl r olacaq.
179

Planlar qurub h yata keir n R fs ncani, bu m krli oyuna d n is zaval gneyli xalqmzdr. R fs ncani hiyleyi- rin pul qoyan xarici havadarlarn m qs di xalqmz azad etm k yox, yadan xarb yamura salmaqdr. Gneylil ri tarakana b nz d n, onlar tarakan kimi qrdran, z irkin m qs di yolunda qurban ver n bir siyas t d llal ox qorxulu, hiyl g r v amansz bir xsiyy tdir. Respublikamzn q zetl rind bu v ya baqa dini r hb rin deyil, R fs ncaninin karikaturas veril r k, onun antitrk siyas tinin gizli t r fl ri aqlanmaldr. Ali dini r hb r Xmneyininin ayann altn qazan bu mahir intriqa ran xalq il yana, gney Az rbaycana da f lak t g tir c k. Trkl rin xalq h r katndan sui-istifad ed n R fs ncani h r gn hakimiyy t taxtna doru dayanmadan ir lil m kd dir. Hiyl g r v quduz fars ovinisti R fs ncani, l k Gney Az rbaycandan! S nin randa bir daha prezident olman ba tutan deyil, zaval bir xalq tarakan kimi qrdrmaqdan l k! ran dvl tinin, z xalqn qrdrmaqdansa, r fs nganil rin hiyleyi ri z rind dnb t dbir grm si daha ox m qs d uyundur. N z r alnmaldr ki, trkl r bu gn liyalnldrsa, sabah silahlanacaq Bak x b r q zeti, 13 iyun 2006

180

GNEYL -QZEYL V T N M M qal y bel bir balq seilm si yersiz deyil. XIX yzillikd Glstan (1813) v Trkm nay (1828) mqavil l ril doma v t nimiz iki yer paralanmdr. Qacarlar dvl til Rusiya tarixi bir cinay t yol ver r k, Araz ay s rh d olmaqla, Az rbaycan z aralarnda blmdr. l mqavil l r m l ed n rann bu gn Gney Az rbaycan z hakimiyy ti altnda saxlamas n byk dal tsizlikdir. Hquqi qvv sini itirmi mqavil l rd n Rusiya haql olaraq l kdiyi kimi, ran da l km k zorundadr. Gney Az rbaycanda v randa yaayan 40 milyona yaxn bir xalqn azadlq v istiqlaliyy t haqqnn tannmamas beyn lxalq hquq normalarna qar etinaszlq v fars rejiminin ovinist siyas tinin ac n tic sidir. Altm milyonluq xalqmz razi baxmndan dilim-dilim doransa da, milli-m n vi btvlyn gr sabitdir. He bir rejim xalqmz ruh nm n n blb paralamaa qadir deyil. Torpaqlar dm nl ri arasnda bln n xalqn m sl k v qid si, milli-m n vi d y r v maraqlar blnm z v d yiilm zdir. G lib-ged r rejiml r n q d r alb-vurusalar da, Gney v Quzey Az rbaycann blnb paralanmas mv qq ti bir haldr. Qarda qardadan he k s ayra bilm z, knl candan ayrlmazdr. P hl vil sovet s rh dl ri grnm mi d r c d mhk ml ndi, nki h r ikisi eyni amala xidm t gst rirdi. Ancaq knlmzd , ruhumuzda, m n viyyatmzda s rh dl r qurula bilm di, aciz qaldlar, iki yz illik razi ayrl ruhi-m n vi ayrla evirilm di. S rh dl rd , h tta zmz gney sar evirm y icaz verilmirdi. H r iki m nfur rejim bir xalqn blnb paralanmasn dvl t s viyy sind n z r alrd. H min dvrl rd Sovet ttifaq v randa xan kitablarda, m tbuat vasit l rind Az rbaycann blnm sind n shb t salmaq, tarixi faci mizi yada salb xatrlamaq yasaq saylrd. H r iki m nfur rejim tarixi olaylar bird f lik unutma t lqin v t qdir edirdi, azn ab dananlar panturkizm damas il damalanr, onlara standart c zalar k silirdi. Fars rejimi bu gn d eyni n n ni davam etdirm kd dir. Az rbaycann birl m sin mane olan bu rejimin c za nv d , niyy t v mnasib ti d sovet v P hl vi rejimind n f rql nmir. T sadfi deyil ki, bu gn ran zindanlar v t np rv r soydalarmzla doludur. Zaval gneylil r n adi mili hquqlardan m rhumdur. Rejim ancaq bu xalqn z i risind zn q nim k sil n dnk v satqnlar yetidirm kd dir. Bu
181

snaqdan xm i v metod t crb si t kc gneyd deyil, respublikamzda da t tbiq olunub snaqdan xarlr. ran rejiminin h r il bu i milyonlar s rf etm si d s b bsiz deyil. Gnd n-gn aznlaan ran b k si z daxilimizd lk mizi ideoloji poliqona evir r k, yaxn v uzaq planlarn h yata keirm y hazrlar. Orta v ali m kt bl rd , m tbuatda, elmi-t dqiqat institutlarnda, m yy n qurum v partiyalarda din p rd si altnda panfarsizm t bliat ba alb getm kd dir. Mst qillik qazanana q d r ran m krli planlarn Gney Az rbaycanda yeridirdi, bu gn is Quzey Az rbaycanda da z oyunlarn m har tl qurub h yata keirir. nki rann qarsnda he bir s rh d durmur, ideoloji t xribatlar qarsnda he bir ciddi qvv dayanmr. Onun ideoloji pozuculuq siyas ti milli h mr ylik v birliyimizi pozur, elm v t hsilimizd f sadlar tr dir, gneylil quzeylinin qan qardal arasna ziddiyy tl r salr, milli dvl timizin mhk ml nm sin qar xr, lk mizin t r qqi v inkiafna ng ll r yaradr. Gneyd soydalarmza quzeyli bac-qardalarnn adn km y imkan verilmir. ki n f rd n birin Az rbaycan Respublikas casusu ad verilir. Quzeylil rl laq saxlayan, burada s rmay qoyub biznesl m ul olanlar t qib olunur. Gneyli biznesmenl r Az rbaycan Respublikasnda yox, Erm nistanda kapital qoyulmasna rait yaradlr. Molla rejimi Qarabada erm ni ordusuna rzaq v yanacaq, bizim qaqnlara is h rd n bir n zir-niyaz verm kl erm nil rl qan v trkl rl din birliyini nmayi etdirir. Gney v Quzey trkl ri arasnda milli-m n vi krpl ri qrb dadan ran rejimi bu i rann btvly amili kimi baxr. Az rbaycann blnb paralanmas z rind ran btvlyn axtarr, v t nimizin b db xtliyi z rind z s ad tini qurur. Yaxn m qs di v t nimizin gneyini ridib farsladrmaq, uzaq m qs di quzeyi d ial etm kd n ibar tdir. Qarabada erm ni ordusunu maddi v m n vi baxmdan d st kl y n bir rejim baqa bir ad verm k mmkn deyil. Erm nil qarda, trkl rl dinda olan farslar, lb tt ki, birinci amil daha ox sadiq qalr. Trk xalqlarnn tarixi razil rini tutaraq, onlarn siyasi-milli birliyi v v hd tini pozub datmaq fars-erm ni ittifaqnn n balca m qs didir. n qorxulu c h t odur ki, ran dvl ti, xaricil yana, lk mizin i ril rin d soxularaq, yaramaz m ll rini h yata keirm kd dir. ran ri z evimizin i risind zmz meydan oxumaqdadr. Respublikamza qarmaq atan rann dnyada n byk s firliyi Bakdadr. Bu s firliyin r smi v qeyri-r smi iil rinin say h ddind n artq oxdur.
182

nki ran s firliyi t kc z s lahiyy tl ril m hdudlamr, diplomatik idar funksiyaya smayan daha geni bir evr d i aparmaqdadr. Onlarn btn sah l rd il rimiz mdaxil etm si s firlik ndaz sini ar, daxili il rimiz mdaxil kimi q bul olunur. ran t xribatlarnn Gneyd , Quzeyd Gney leyhin davaml t bliat-t viqat aparmas t sadfi deyil. ki qarda bir-birinin gznd n salmaq taktikas milli birliyimiz qar evrilmi m krli bir siyas tin t zahrl ri kimi h r gn zn gst rir. Respublikamzda gnd n-gn tyan ed n dini mxalif t bu m nada daha f aldr, panfarsizmin astar z kimi, btn s rh dl ri ab keir. Xalq il dvl timiz arasnda qardurma yaradan dini mxalif tl rin m qs di lk mizd sabitliyi pozmaq, slam inqilabn v t nimiz ixrac etm k n dini-psixoloji z min hazrlamaqdr. randan maliyy l n dini mxalif t milli maraqlarmz gzd n salaraq, ran s firliyi v xeyriyy c miyy tinin sifaril rini h yata keirm kl m uldur. Bu mxalif tin nmay nd l ri elm v t hsil m ssis l rind , dini dair l rd , m tbuatda, radio v televiziyada kk salaraq, lbir v dilbir f aliyy t gst rm kd dir. Onlarn q d m basd yerl rd nvanmza birc xo sz deyilm z, f q t, xurafat v fanatizm t bliat aparlr. Milli qid li ziyallarmza qar aparlan t qibl r dini mxalif t v onlarn aalarnn fitvasdr. Bel v t np rv r xsiyy tl r h r yerd n qovularaq gzd n salnr, onlarn yerin is dini mxalif tin f dail ri seilir. Bu pisikdirm sulu randa, s ad t v d yan t lam ti kimi, n n klini almaqdadr. lk mizd ran b k sil dini mxalif tin bu m li i f aliyy ti m yy n r smi dair l r d t sirsiz qalmr, onun ac n tic si il xs n qarlamaqdayq. riz v ikay tl rimiz cavab verilm m si, q bullara buraxlmamamz, btn qaplarn zmz balanmas, maddi v m n vi t zyiql r m ruz qalmamz, d rslik v kitablarmzn ydrlmas, halal iimizd n uzaqladrlmamz v s. bu kimi hallar ox dndrc amill rdir. ranmeylli v ran dlll rin qabaa kilm si, b zi r smi v qeyri-r smi dair l rin onlar d st kl m si slam inqilabnn yaxnlamasndan x b r verir. Bu, fars rejiminin himay etdiyi islam mxalif tin gizli f aliyy tinin akar q l b sidir. Dini mxalif tin maddi imkan geni, arxas is daa syk nir. Yaxn v uzaqdan g l n maddi v m n vi yardmlar genil ndikc , salam mill ti alim v ziyallar gzd n salnr, ideoloji t xribatlara qar mbariz gcmz tk nib qvv d n dm kd dir. B zi aliml rin buna dzm y r k dnyasn d yim si, b zil rinin v t nimizi t rk edib qrb t getm si, b zil rinin is s fil-s rg rdan v ziyy tind qalmas respublika183

mzda ba alb ged n panfarsizm gruhunun m ll ril baldr. nki dini mxalif t v mola rejiminin ideoloji t xribatlar nnd salam v t np rv r qvv l r he bir d st k verilmir. Milli ideologiyamzn bu q d r z ifl m si, passivl ib lgn bir mvqe tutmas dvl tilik dayaqlarmz sarsdr, v t ndalarmzn ruhuna, m n viyyatna m nfi t sir gst rir, milli qid v ideyalarmz ldrr. Quzeyin Gneyin gnn salnmas prosesi btn istiqam tl rd davam edib, g lm kd dir. Bunun gnahkar, ilk nc zmzk. nki r smi idar v m ssis l rin, onlarn banda duran m yy n m murlarn m qs di milli dvl ti mhk ml tm k deyil, datmaqdr. Onlarn z if, ynd msiz i sulu, z cibini milli maraqlardan stn tutmas, xarici yardm v d st kl r uymas, z v zif borcunu yerin yetirm m si, s viyy c z v zif sin layiq olmamas uursuz kadr siyas tinin ar n tic sidir. Mola rejim id tk tkd n se r k, bel kadrlarla dil tapb, ustalqla il m kd dir. V t nimizin gneyini biz unutdurmaq siyas ti milli btvlymz qar evrilmi dm n t xribatdr. Bu t xribat h r yerd , h tta orta m kt b d rslikl rind , elm v t hsilmizd daha eyb c r kil almaqdadr. Vaxtil mvcud olan Gney Az rbaycan b l rinin l v olunmas bunun lam ti deyilmi?! Gney Az rbaycan, K rkk, Boral, D rb nd zr elmi-t dqiqat planlarna mvzularn salnmamas, bu ynd qrum v b l rin olmamas, mt x ssisl rin hazrlanmamas az rbaycannaslq elminin yarmqlnn m ntiqi n tic sidir. rqnaslq institutunda fars- r b b l rinin mqabilind C nubi Az rbaycan elmi qruppu lvh sini gr nd , bamzdan ar qalxd. zmzn zmz qar bu q d r h qar tini gr nd , x cal t kdim. Ax rqnaslq ancaq r b v fars yr nm k deyil, ilk nc btv Az rbaycan aradrb t dqiq etm kd n ibar tdir. Respublikamzda birc n f r k rkknas v ya boralnas alim yetidirmiikmi? Gnd bir slam konfrans v ya xarici airl r h sr olunas t dbirl r keir n, m qal toplular hazrlayb n r ed n elmi m ssis r hb ri hans milli l yaq til seilir? Gney Az rbaycana sayszlq Az rbaycan elminin n byk qsurudur. Btv Az rbaycandan yan ke n elm milli maraqlarmza xidm t gst rmir. Elm v alimin manqurtlamas dm n ideologiyasnn stmz yerim sidir. Dnyan yr nib aradran bir xalq zn yr nirs , bu, ktl vi manqurtlamann lam tidir. Mill tin d rs kitabnda onun tarixi btvly ksini tapmrsa, bu, bir mill tin z btvlyn olan midsizliyidir. V yaxud b dbinliyinin n arl-acl formasdr. Elmd btvlk, t hsild btvlk, milli qid v
184

m n viyyatda btvlk milli yetkinlik v kamilliyin ilkin rtidir. Duyu v dnc l ri milli btvlk z rind kkl nm y n bir xalqn z tarixi v t ni urunda mbariz si s m r sizdir, qanadsz bir quun umaq t bbsdr. razi btvlyn qorumaq ist m y n v ya buna t hrik olunan xalqn z taleyin Qane olmas daha acnacaqldr. Bu ynd btn arzu v dil kl rimizi beiyind boan, onun canlanb yks lm sin aman verm y n dm n ideoloji meydan verm k is milli maraqlar unutmaqdan ir li g lir, milli heysiyy tsizliyin gst ricisidir. Xalqn ruh dknly v b dbinliy qaplmas, mbariz irad sinin z ifl m si, dm n t bliat v t viqatnn m nfi t siridir. Xalqn kemiini yb t rifl m d n, onu g l c y s sl m k ox tindir. Buna gr d Gney v Quzeyd milli t rbiy y qar d rin bir kin-kdur t mvcuddur. Xalqmzn zn tanmamas n byk t dbirl r plan h yata keirilir. ox yazqlar olsun ki, biz d btn bunlarn nnd ox vaxt susub sarslrq, ideoloji mbariz d n qaaraq, z f rdi dnyamza qapanrq. Yad t sirin d n xalq daha tez yadlar, z zn aldadaraq, sr tl milli t n zzl doru gedir. g r yadlama prosesin ziyal da km k edirs , vay o mill tin halna. Xarici s firlik v qurumlarn bu i r hb rlik edib, yol gst rm si is xalis d r b ylikdir. Dem k, z daxilimizd m yy n bir knt v ita tsizlik hkm srm kd dir. Bu sah y m sul olan m murlar yerind deyil. Az rbaycan m nfur sovet ideologiyasndan qurtulub, panfarsizm sar tin dm kd dir. Bu da t sadfi deyil ki, rann S h r kanal il bizim televiziya kanallar arasnda da bel bir ciddi f rq n z r arpmr. Btn televiziya kanallarmz xurafat v c hal ti t bli etm kl m uldur. Btv Az rbaycan t bli olunmur, milli tariximiz, xsusil d biyyat v inc s n timizin t blii ox snkdr. Klassik irsimiz , r fli kemiimiz mollasayaq bir mnasib t zn gst rir. Btn bunlar n z r alaraq, bir ne t klifimi oxucularn mzakir sin verir m: 1. AMEA-nn institutlarnda Gney Az rbaycan, K rkk v Boral b l rinin almasn bir z rur t sayram. Bu b l rd kadr hazrlayaraq, v t nimizin h r bir paralanm, ayr dm razisini elmi baxmdan yr nib aradrma m qs d uyun hesab edir m. Qrb td qalan v t n torpaqlarn yr nib aradrmadan Btv Az rbaycan ideologiyas ger kl dir bilm rik. 2. Orta v ali m kt bl rd ran zal yox, Btv Az rbaycan v ya
185

Gney Az rbaycan zallar almaldr. 3. Btv Az rbaycan x rit si btn dvrl r zr hazrlanb, d rslikl r salnmaldr. Tarixi x rit l rimiz yerin respublikamzn x rit sinin kitablara salnmas qeyri-elmidir. 4. Orta v ali m kt bl rd Gney Az rbaycan f nni t dris olunmaldr. 5. Diaspora, habel dnya az rbaycanllar n tariximiz , m d niyy t v inc s n timiz , dil v d biyyatmza dair, ycam kitablar yazlb n r olunmaldr. 6. Dnya az rbaycanllar n ayrca bir universiteti almas gnmzn m n vi-milli t l bidir. Ana dilind t hsil almaq ist y n milyonlarla soydamzn arzu v ist yi n z r alnmaldr. 7. Bakda ayrca bir az rbaycannaslq v d rslik maazas alb f aliyy t gst rm lidir. 8. Respublikamzda ideoloji id bir qeyri-sabitliyin olduu raitd Btv Az rbaycan Komit sinin (BAK) yaradlmasna m n vi ehtiyac vardr. Kiik xalqlar zr olduu kimi, dnya az rbaycanllarnn ehtiyac n z r alnmaqla, m yy n t kilati il r grlm lidir. Dnya Az rbaycanllar il zr Komit diaspora il m uldur, BAK is z v t nind yaayan soydalarmzla bal probleml rin h lli n yaradlmaldr. Milli ideologiya v btvlymzn formalab kamala atmas n grl c k il r oxdur. Az rbaycan Respublikasna Btv Az rbaycan m nafe v maraqlar baxmndan yanalmas milli btvlk v hd timizin md rtidir. Bak x b r q zeti, 22 may 2006

186

RAN T XR BATI Btv Az rbaycana Bab k qalasndan v Bab k gz il baxmaq ca artq g lib yetimidir Gney Az rbaycanda milli azadlq h r kat gnd n-gn vs t qazanmaqdadr. Rejimin terroruna, t qib v t zyiql rin baxmayaraq syanlar ara vermir. nki zil n, haqq tapdalanan xalq zlm v istibdada artq dz bilmir, t hqirl rd n cana g lmidir. Ruhu zil n, m nliyi v r fi alaldlan soydalarmzn yegan x yolu ayaa qalxb z haqqn t l b etm kdir. n dzlm z c h t odur ki, gneyli trkl r qar maddi v m n vi t zyiq v t xribatlarn arxasnda fars rejimi durur. Anti-trk siyas ti bu rejimin ideoloji prinsip v strategiyasdr. T biidir ki, xalqlar arasna dav t salb z mrn uzatmaq mollakratiyann hamya b lli olan i suludur. D liy yol ver - lin bel ver siyas ti il m ul olan molla rejimi rann alxalanbdalmasnn qarsn almaq n xalqlar arasna nifaq salmaa, basb -k sm y , soyqrm siyas tini h yata keirm y midli baxr. lb tt ki, btn bu qaraguruh prinsip v siyas ti yanl, el c d qeyri-b ri bir yoldur. Xalqalar arasna ayr-sekilik salmaq, qardurma hallarna meydan verm k, m krli siyasi oyunlar oynamaq, ktl vi qrnlar tr tm k rejimin sonu dem kdir. H r bir hakimiyy tin bugn m nb yi btn bunlar deyil, xalqlar dostluu v insan hquqlarn qoruyub saxlamaqdan ibar tdir. Gney Az rbaycan halisi qrx milyona yaxndr. Farslarn say is ox azdr. randa azln oxluu zm si, diskriminasiya siyas ti aparmas hakimiyy tl xalqn laq l rini sarsdr. halinin altm faizini t kil ed n trkl rin sxdrlmas, t hqir v t qib olunmas dvl tin z xalqna qar xmas dem kdir. randa trkl rl rejim arasnda mvcud olan qardurma v ziddiyy tl rin kk xaricl bal deyil, fars iqtidarnn birbaa z i siyas tind n ir li g lir. Gneyd soyqrm t xribatlar tr d n bir dvl t, xalqn milli hquqlarn hifz ed n rejim sayla bilm z. Gnahsz insanlar ldrb k l r atan, qocalara, h tta qadnlara bel r hm etm y n bir dvl t z xalqnn dm nidir. Qaraguruh t xribatlarn h tta, evl r bel basqnlar ed r k dinc haliy qar t xribat tr tm si dnya tarixind n d h tli bir vandalizm siyas tidir. rann xilas trkl rin soyqrmnda deyil, onlarn Milli hquqlarnn
187

b rpa v hifz olunmas il baldr. Trkl ri fars il erm ni quldurlarna qrdrmaqla m s l z h llini tapmr, ksin daha da qzr. Bununla da rann paralanmas ger kliy doru z qoyur, xalqlarn azadlq v istiqlaliyy t t l bl ri reallar. Trkl r qar soyqrm aparmaqla i bitmir. Onlar t qib v t hqir etm kl rann yeni-yeni probleml rl zl c yi aksiyomadr. z xalqna qar mbariz aparan onlarn milli-m nafe v maraqlarn qorumayan bir dvl tin sabitliyi sual altndadr. Ktl vi qrnlar x yolu deyil, rann nicat, onun demokratikl m si, xalqlarn azadlq v istiqlaliyy tind di. Btn xalqlara nifr tl yanaan molla rejiminin yalnz fars il erm niy xidm t gst rm si siyasi uursuzluqdur. Buna gr dir ki, rejimin sosial dayaqlar gnd n-gn z ifliyib t hlk li duruma dm kd xalq il dvl t arasndak mnasib tl r ifrat bir forma almaqdadr. T biidir ki, z xalqna arxalanmayan hakimiyy tin sonu yoxdur. Trkl ri qoz qabna soxan, onu m n vi d y rl rini ldr n, ana dilind t hsilin yasaq qoyan bir rejim he vaxt nfuz qazana bilm z. Bununla yana erm ni-krd quldurlarnn trkl rin z rin g tirilm si v mvcud hakimiyy ti hrm td n salr, onun varlna qar xalq inamlarn sarsdr. Fars, erm ni v krd ba k s nl rinin gneyli soydalarmzn z rin yeriyib, qanlar tkm si, h r v k ndl rin meyidl rl dolmas, gnahsz insanlarn zindanlara salnmas, yerind c gll l nm si, oxsayl soydalarmzn yaralanmas szn sl m nasnda soyqrm siyas tinin t zahrdr. H r bir dvl tin gc m nb yi, xalqn nifr tini deyil, d rin r b tini qazanmaqdadr. Demokratikl m v zin orta sr d r b yliyin stnlk ver n ran slam dinini d hrm td n salb. Qarabada olduu kimi Gney Az rbaycanda da trkl ri erm nil r qrdrmaa r vac ver r k zn slam keikisi v hamisi kimi yox, mnafiq kimi aparr. liyaln, silahsz ms lmanlar onlarn dm nl rin qrdrmas ms lman dini tarixind grnm mi bir hadis dir. Daha dorusu, bu slam dinin qar tr dil n n byk t xribat v x yan tdir. Bu da n z r alnmaldr ki, randa trk soyqrm v q tliyamn trk dnyasnn n z rind n qamr. Bu mdhi trk faci sin trk xalqlar bigan qalmayacaq, n vaxtsa z mt b r v q tiyy tli trk szn dey c k, qit d hakimiyy t sr n bir mill t kimi z haqqnn qoruyacaqdr. Qarabada da, Gney Az rbaycanda da eyni qvv l rin eyni siyas t apardn duyub anlayacaqlar. Bu gn Gney Az rbaycan xalqnn lm-dirim gndr. Onun bir mill t kimi varl sual altndadr. Bana ox b lalar alan bu zavall v nakam bir xalqn qurtulu v nicat ancaq z h mr yliyi v mt kkil
188

f aliyy ti il baldr. Qul-kl h yatna son qoymaq ist y n bu xalqn t kilatlanmas il btn zlm v istibdadn axrna xmaq mmkndr. Gneyli soydalarmz artq yax anlayr ki, ran rejimi trk yox fars rejimidir. Bu rejimin farsa aa, trk qul kimi baxmas, trkl ri tarakan yerin qoyub h r yerd qrdrmas, milli d y rl rini m hv etm si, ana dilini v anadilli t hsilin q nim k silm si, Gney Az rbaycann maddi v m n vi inkiafnn qarsn almas, s rv tl rini qar t edib aparmas, h r cr oyan v yks liin ng ll r tr tm si d bunu aydn gst rir. Fars ovinizminin sar tind n qurtula bilm y n ran xalqlar artq yeni bir intibah m rh l sin q d m qoymaqdadr. Gney Az rbaycan xalq bir d ona gr yenilm zdir ki, bu gn gneyli qadnlar da ayaa qalxb milli h r kata qoulmaqdadr. Qadnlarn oyanb m tinl m si, z f allq v c sar tiyl seilm si xalq inqilabnn yeni bir uurudur. Milli ur v idrak oyanan gneyli qadnlarn kiil rl birg addmlamas, zlm v r qar f al mbariz yolunu tutmas Kirin ban k sib v t nini xilas ed n igid, hn rv r Tomrisin yenid n dnyaya g lm si dem kdir. Bu yaxnlarda H c r Sultani adl bir qadnn milli h r katda itirak ed r k Evin zindanna dm si haqqnda m lumatlar aldm. Bu c sar tli v qorxmaz qadnn m rurluuna heyran qaldm. Zindanda dm n qarsnda bel qorxub kinm y n H c r xanm n q d r v t np rv r v z xalqna q lb n bal olan bir insandr. n gz l c h t bir d ondadr ki, Gneyin q hr man qz n n milli h r kata qoulduunu aydn baa dr. Artq o, miskin, qaralar geymi kl bir qadn deyil, haqqn baa d n, xalqnn m qq tli h yatna dzm y n, z syan s sini ucaldan yeni bir syankar qadndr. nanram ki, m rur v igid H c r xanmn nin ox rqil r qoulacaq, haqqnda b dii s rl r yazlacaqdr. Burada byk rus yazs L.Tolstoyun Hac murad s ri ist rist m z yadma dr. s rin giriini yaz bel epizodla balayr: yolun iind bir qanqal kl bitmidi. Yoldan g lib ke n arabalar onu ilkt el yirdi. Ancaq ox kem d n qanqal yen ba qaldrb cc rirdi... Yaznn bu t sviri r mzi xarakter dayrd. Bura da qanqal Qafqaz xalqlar, arabalar is rus arizminin timsal kimi s sl nir. Yeni yazya gr , rus arizmi Qafqaz xalqlarn n q d r qanqal kimi zirdis , onun kkn k s bilmirdi. zilib qrlan qanqal kimi bu xalqlar da yen ba qaldrb canlanrd. Gney Az rbaycan xalqn da ran rejimi n q d r zib m hv ets d , mv ff q ola bilmir. Onu tarakan kimi qrsa da, m qs din atmr, bu xalq yen d ba qaldrr, z istiqlaliyy ti urunda vuruub arp189

maqdadr. Gneylil rin z milli dvl tini qurub azad olunana q d r mbariz aparmayacan dnm k qeyri-mmkndr. Onlarn dilin , milli t hsili v m n vi d y rl rin qadaa qoymaq olar, ancaq byk bir xalq mbariz d n kindirm k he zaman mmkn olmayacaq. Fars ovinizmin Gney v Qzey Az rbaycana qar r zil t xribatlar bitib tk nmir. Soydalarmz t hqir ed n ran q zetinin yenid n f aliyy t balanmas bir daha t sdiq edir ki, karikatura hvalat dvl tin z sifariidir. Q zetin redaktoru da trk deyil, farsdr v kemi prezidentin d yaxn qohumudur. Redaktorun trk olub karikaturan xaricin sifariil d rc etm si fikri tamamil yanldr. Rejimin trkl ri bc kl dirm si siyas ti badan-baa trk mill tin qar yn ldil n bir t xribatdr v onun arxasnda da mollakratiya durur. Son zamanlar Tehranda imal ran adl q zet n ri lk miz qar aparlan yeni bir m n vi t xribatn t c ssmdr. Bu q zetd Az rbaycan respublikas razisi aq-akar kild ran razisi kimi q l m verilir. Onun h r s hif si v t nimiz qar ir li srl n r v bhtandan ibar tdir. ovinist fars m llifl ri utanb kinm d n torpaqlarmza rik xaraq fitn kar iddialarndan l kmirl r. Erm ni Qaraba iddiasnda olduu kimi fars da Qzey Az rbaycan ist hasndadr. imali ran q zetinin n rind m qs d h m d lk mizd xalq il dvl t arasnda qardurma salmaqdr. M qal m llifl ri iddia edir ki, guya respublikamzda ran m d niyy tinin yaylmas m hdudladrlr, ran d biyyatnn t sirin qadaalar qoyulur. Burada deyibl r ki, oru el qqrd ki, dorunun qula batd... Respublikamzda ger klik is bunun tam ksidir. Tam m suliyy tl bildirir m ki, bu gn respublikamzda ran b k si gn-gnd n aznlamaqdadr. rann oxsayl irk tl ri, m d niyy t m rk zi, mdad c miyy ti, s firlik v konsulluu lk mizd ikinci bir dvl t qurmaqdadr, btn sah l rd daxili il rimiz qarmaqdadr. Dvl t n zar tinin z if olmasndan istifad ed r k, azad v s rb st kild ideoloji pozuculuq il ri aparr, Bak traf v c nub blg l rind t xribatlar aparmaq n hazrlq il ri geni miqyas almaqdadr. Orta v ali m kt bl rd fars dilinin t drisi, fars t mayll m kt bl rin almas, ran zallarnn d b klin dm si, ran kitab maazalarnn geni f aliyy ti, partiya v qurumlarn qonu lk d n maliyy l dirilm si, fars rejiminin elm v t hsilimiz m nfi t siri, ran missionerl rinin xrafat yaymas, rann keyfiyy tsiz v ziyanl rzaq m hsullarnn bazarlar lin almas v s. ox acnacaql bir durumdan x b r verir. Aayi-mollalar, azdrma bunlar?! Daha n ist yirsiniz? Milli
190

dvl timizi sarsdb slam inqilabn lk miz ixrac etm n apardnz molla m liyyatlar yet rli deyilmi? Xalq il dvl timizin h mr yliyi v birliyini pozmaq m qs dil xardnz min bir oyunlar biz b llidir. Nardaran olayn yaradb lk miz yaymaq t bbsl riniz h l lik unudulmayb. Ancaq onu da bilin ki, m rur v v t np rv r xalqmz t sir altna salb yoldan xarmaq arzunuz r yinizd qalacaq. imali ran toplunuz ona gr dad-f ryad salr ki, ran lk mizd ks-s da dourmur. Milyonlarla s rmay h sr ed n ran dvl tinin m n vi t xribatlar, pozuculuq oyun v hiyl l ri s m r li n tic vermir. randan s n kl kl r Az rbaycanda daa d yib qaydr. Qum kitablar da artq oxunmur, geni oxucu ktl sin xrafat t bliat m nasz bir i kimi grnr. Siyasi-milli uru yks k olan xalqmzn ran t siri altna db m n n d yim si bo bir xlyadr. Ayq-sayq v t ndalarmz Gneyli bac-qardalarnn ac taleyini he zaman unutmayacaq. Onlar yaman gn salan, h tta insan yerin qoymayan, irtica v qaraguruh erm nil rin ayana ver n bir rejim Gneyli, Quzeyli v t nimizd r b t qazana bilm z. Quzey v Gneyd milli varlmza qar tor quran fars rejimi erm ni irticalardan ox da f rql nmir. Onlarn trk mnasib ti d birbirind n seilmir. H r iki rejimin m qs di torpaqlarmz z aralarnda blb paralamaq, xalqmz qul-kl halna salb m n n m hv etm kd n ibar tdir. Fars il erm ninin v t nimiz qar i birliyi, birg m liyyatlar Gney Milli H r katna qar mbariz d bir daha z xd. Qan qardalar il birl ib din qardalarna qar fars hakimiyy ti gz kl fr r k erm ni irticas il birl midir. H m Quzeyd , h m d Gneyd z t xribatlarna start vermi, m krli planlar hazrlayb h yata keirm kd dir. imali ran d rgisi yazr, S h r televiziya kanal efir trr, Qum n riyyatlar kitab balayb v t nimiz sovqat gnd rir. mdad v M d niyy t m rk zl ri is panfarsizm t bliat aparr. ran s firliyi is yuxular yozaraq Nizami v hriyarn hr tind n pay umur. ran zallarnn is ucu-buca grnmr. Bu siyahn n q d r des n uzatmaq olar... Bel likl ran r salr, t kc Gneyd deyil, Quzey Az rbaycanda da dinc, sakit h yatmza ac z h r qatr, mst qilliyimizl barmr, dm l rimiz d st k ver r k qdr tli bir dvl t evrilm yimiz ng ll r tr dir. Yeni-yeni Qaraba probleml ri yaradaraq torpaqlarmz blb bldrm k niyy tind n l km k ist mir, s mimi qonuluq mnasib t191

l rin sadiq qalmr. ran rin qar mbariz d xalqmz ayq-sayq olmal, z f allq v zmkarl il seilm li v bu yolda h r hans bir uursuzlua yol verilm sinin milli faci y evril c yini d rind n baa dm lidir. Xalqmz tarakana b nz d n, gney milli h r katlarn heroini kimi q l m ver n fars rejiminin hiyl -f sadna, m krli oyun v t xribatlarna hazr olmalyq. ah rejimi il din rejimi trkl r mnasib td f rql nmir, onlarn m ram v m qs di qzeyli-gneyli v t nimizi kdrb xaraba qoymaqdr.Btv Az rbaycana Bab k qalasndan v Bab k gz il baxmaq a artq gelib yetmidir. Bab kl n xalqmzn m n n Bab k qalasna yks lm sinin qarsn he bir qvv ala bilm z. Hriyy t q zeti, 29 iyun-3 iyul 2006

192

M LL T HS L ANA D L ND N BALANIR Gney Az rbaycan syan h m d ana dili syandr H r bir xalq z milli d y rl ri, o sradan da ana dili il tannr. Bunlar olmadan onun varl il yoxluu b lli olmaz. z m n vi d y rl rini sevib yaatmayan bir xalqn g l c yi parlaq deyil, onun formalab kamala atmas, dnya xalqlar i risind z l mvqe tutmas ox tindir. Mill tin t n zzl, onun riyib yoxa xmas, milli btvlyn itirm si yad t sirl r dm sind n balanr. z milli m nliyi v heysiyy tini qoruyub saxlamayan bir xalqn adi bir nmay nd si d , h tta alim v ziyals da v t np rv r ola bilm z. Dnk v satqnln ba alb getm si d milli savatszlqdan yad t sirin db yadlamaqdan ir li g lir. Milli mvqe v maraqlarn uca tutub d y rl ndirm y n bir xalq z d bilm d n riyib yoxa xr, yadlaaraq h tta zn zidd bir yn alr. z m nafeyin deyil, yad m nafeyin xidm t gst rm kl z lk sind kl y evrilir, z v t nind girov v ziyy tin dr. Bu gn Gney Az rbaycan xalqnn durumu bu baxmdan ox dzlm z v acnacaqldr. ah v din rejiml ri Gney trkl rini ridib farsladrmaq n ilk nc onlarn ana dili v anadilli t hsilin yasaq qoymudur. Say qrx milyona atan bir xalqn z ana dilind oxuyubyazmamas ah kimi, mollann ilkin t l bidir. Grnr ki, mollalar trkl rin z ana dilind oxuyub, z tarixi v m d niyy tini yr nm sini, oyanb haqqn baa dm sini rann g l c yi n t hlk m nb yi sayrlar. randa fars dilind t hsil almaa n m verilir. Qeyri-fars xalqlardan yalnz erm ninin z ana dilind t hsil almasna icaz si var. Baqa xalqlarn z ana dilind yox, farsca oxumas ran v hd tinin ilkin amili saylr. Dem k, baqa xalqlar z dilind t hsil almaqla rann btvlyn poza bil r, erm nil r is farslarn n yaxn dostu, etibarl ariya qarda hesab olunur. Baqa xalqlarn, o sradan da trkl rin ana dilind t hsil almas qeyri-qanuni, fars il erm ninin ana dilind t hsil almaq haqq is qanuni saylaraq dvl t t r find n himay olunur. Fars rejimi trk, r b, krd, b luc, gil k v s. dill ri erm ni dilind n d aa sayr, bu dill rd t hsil yuxardan aa baxr. Dnya xalqlarnn tarixi bir daha t sdiq edir ki, ana dilind m kt bi olmayan xalq he zaman zn d rk etmir, z
193

haqqn anlaya bilmir, m n vi kl lik yolunu tutaraq t n zzl urayr. nki yad m kt bi milli xsiyy t yox, qara kl , dilsiz-azsz qul, mti v ita tkar nk r hazrlayr. Ana dilind t hsil almaq milli s ad tdir. Milli xsiyy tl r m hz burada yetidirilir, mill t kimliyini m hz z dilind oxuduu m kt bd anlayb qrur duyur. nki ana dilind t hsil t kc doma dili yr nm kl m hdudlamr, h m d milli ura qol-qanad verir, h r bir m kt blinin gzn ar, ail d ald t rbiy ni tamamlayr. Evd , k -bacada trkc danan, m kt bd is farsca oxuyan soydalarmz iki t lim-t rbiy arasnda qalr, ata-anasnn dilini q lb n sevir, amma yad dild oxumaq zorunda qalr. Birinciy sevgi, ikinciy is nifr t b sl yir. Fars rejimi trk xalqnn siyasi-milli urunun yetkinl m sinin qarsn almaq n fars t hsil sistemind n sui-istifad ed r k ovinist baxlar h yata keirir. Bu fars m kt bi elm v f nl ri yr nm kd n daha ox trkl rin farsladrlmasna, fars m nliyi v t ssbkeliyini onlarn varlna t lqin etm y xidm t gst rir. Trk dilind t hsil yasaq qoyan ran hakimiyy ti ilk nc fars dilini t dris ed r k, bu dili yr nm yi bir z rur t kimi ortaya qoyur. Birinci sinf q d m qoyan gneyli uaqlar ilk gnd n onlara yad olan bir al ml qarlar. Bel ki, d rs aparan m llim ilk gnd n farsa m h bb t, trk n nifr t ovqatn agirdl r alayr. Bel lilk d , h r bir gneyli agirdin ild n-il , sinifd n sinif t bi ti d yiir, onlarn t r k m safl z rin qara klg l r dm y balayr. Trklk qrur v gv nci yava-yava riyib yoxa xr. n d h tlisi odur ki, m kt bd doma trk dilind birc sz dem k bomba kimi s sl nir. Trkc qonuan m llim d , agird d o saat c zalandrlr. Fars dilini anlamayan agirdl r trk dilind aqlamalar syl y n m llim pantrkizm damas il damalanr. Rejimin t limt rbiy sulu bu q d r s rt, dzlm z v amanszdr. Fars m kt bl ri btn vasit v imkanlardan istifad ed r k, trkl rin zn tanmasna, milli d y rl rind n x b rdar olmasna rait yaratmr, h r cr milli oyan v iartnn beiyind c qarsn alr, trk duyu v dnc l rini boub kl dnd rir. M kt b trk kimi gd n trk ocuu, fars kimi t hsilini baa vurur. Grndy kimi, ran m kt bl ri gneyli soydalarmz m n n ik st edib ruhunu zir, onlar z xalqna deyil, fars ranna xidm t v kl liy hazrlayr. Panfarsizm saslanan ran t hsil m ssis l ri gneyli soydalarmza mrt ce fikirl ri alayr, onlarn xlaq v m n viyyatn pozur. z doma k nd v h rl rind eidib bilm dikl rini antitrk m kt bl ri vasit sil zor il onlarn ata-anasnn r yinc deyil, ruhunu oxamr.
194

Ancaq ar n dir?! Fars istibdad dnyada n r zil bir istibdad formasdr v onun m kt bi d buna uyundur. Sz yox ki, t sir ks-t sir b rab rdir. Fars m kt bi bir mill ti ritm yin zln qoysa da, irin trk dilini unutdurmaa qadir deyil. nki bu dil ana laylas kimi gz l v t rav tlidir. Ana oxamalarndan balanan doma dili unutdurmaq, yaddalardan silib atmaq fars m kt binin xam x yaldr. H r bir gneyli balas z ana dilini z anas q d r ox sevir. Bu dil onun m n vi varl, ana sz, ana sd v ana zizl m sidir. Gznn i saylan v domadan da doma olan trk dilini m kt bd n xaricd yaatmaq, qorumaq, dill r zb ri etm k hamnn m n vi borcu saylr. Xalq v v t nin timsal hesab olunan trk dili m kt bd n xaricd , xalq i risind bel c toxunulmazdr. He bir fars m muru trk danmama mr ed bilm z, ist s d buna zoru yetm z. Btn bunlara gr farsn trk dilini l dil evirm k iddias ba tutmur. nki Gney Az rbaycanda idar v t hsil dili fars dili olsa da, sevib-sevil n dil trk dilidir. nsiyy t, bazar-dkan, toy-dyn dili v z olunmaz trk dilidir. mumxalq toplant yerl rind qeyri-r smi szshb t ana dilind aparlr. M kt b v idar l rd aparc mvqey malik olan fars dili el oradaca drd divar arasnda batb qalr. Xalq i risind , h tta T briz, Z ncan, rd bil, Urmiy , Maraa, M r nd, Miyana, Sulduz v s. h rl rd xalq arasnda fars dili eidilmir, il nib d y rl ndirilmir. Yad dild sz soruanda ox vaxt cavab bel verilmir. Gney Az rbaycan bir yana, Tehranda da trk dilind danan fars dilind danandan oxdur. nki burada 8-9 milyon soydamz yaayr. Onlarn oxu z ev-eiyini t rk edib bura g ls d , zl ri il ana dilini d g tirmi, z dill rini yaatmaqdadr. Tehranda idar dili farsn, bazardkan dili is trkn lind dir. Fars dilini qoruyub t bli etm k n s rf olunan dvl t qays da h lledici rol oynaya bilmir. Xalqn dil mqavim tin rejimin zoru atmr. Bir daha inanram ki, byk Gney xalq z ana dilini gz b b yi kimi qoruyub yaadacaq. z ana dilini sevib qoruyan xalqa he bir t zyiq t sir gst r bilm z. Buna gr dir ki, h r bir gneyli soydamzn dilinin zb ri ana dilidir. Bu dil onun ruhunun irad si, sevinci v q m-k d rinin t rcmandr. Ata-baba yadigar olan trk dilini sxdrmaq olar, ancaq bu ilahi qism ti onun lind n almaq he k s n sib olmayacaq. z ana dili il dnyaya baxan bu xalqn ana dili sevgisi bitm z-tk nm zdir. R smi dvl t dili olmasa da, trk dilini randa ham bilir, yeri g l nd ondan faydalanr. nki halinin yars trkdr, al-veri, bazar-dkan ticar ti
195

sas n onlarn lind dir. Ana dilin m h bb t trkl rin qanndadr. Damarlarnda qan il yana ana dili sevgisi d axr. Bu sevgi ilahinin m rh m ti olduuna gr onun z ifl yib yox olmas, nfuzdan dm si alasmaz bir idir. Gney trkl rinin gyd Allah, yerd ana dili v ona s daq ti qoruyub saxlamdr. Bu dil qul-kl v ziyy tin d n bir xalqn m n vi silah, v zsiz bir daya v mid yeridir. Trk dili trkl ri riyib getm kd n saxlamdr. nki trkn dilini onun dilind n qoparb atmaq dm nin lind deyil, taleh bu dili onun varlna yazmdr. Gney Az rbaycanda azadlq v istiqlal lind olmayan xalqn yegan t s lli m nb yi ana dilidir. Bu dil v zsiz v d yim zdir, ona gr ki, trk dili fars dilind n gz l, irin v z ngin bir dildir. Min il boyu bu dil btn t sirl r dz r k, z varln qoruyub saxlamdr. Byk trk dvl tl rinin r smi dili kimi il n r k sevilib. Ana dilimizd dnyann z ngin bir d biyyat yaranb. Dilimizin t siri il qonu xalqlarn dili z nginl mi, bu dild yaranan rqi v n m l r geni yaylaraq m h bb tl qarlanr. Doma trk dilimiz ldrlm y layiq deyil, yaamaa layiqdir. ovinist farslarn bu dili ldrb sarstmaq niyy ti tarix boyu ba tutmam v he zaman da ba tutmayacaq. Sni kild dilimiz qatlan yad szl ri zaman vurub k nara atb. Gneyli trkn z ana dilind t hsil almr, ancaq t hsil ald fars dilin d r kd n bal deyil. 40 milyondan ox gneyli bac-qardalarmzn arzusu n vaxtsa h yata ke c k. Buna az qalb. Yalnz mst qil olan xalq z ana dilini dvl t dili kimi mst qil yaada bil r. Trk lk si olan Gney Az rbaycanda trk dili he zaman ksilm y c k, daim s sl nib ucalacaq. nki burada btv trk ell ri bu dill dnyaya boylanr, z m n vi varln dil g tirir. Onu ldrm k niyy ti fars rejiminin rm ideologiyasndan baqa bir ey deyil. zn vurun, x st bir t x yyl sahibi olan farslarn primi xlyasdr. ah s rl rini h m d fars dilind yaradan air v alim babalarmzdan f rqli olaraq, he bjr fars trk dilind s r yazmamdr. S b bi rk fars t k bbrdr. Min il hakimiyy t sr n babalarmz fars dili v m d niyy tinin inkiafna alm, fars dilind yazb yaradan airl r z km yini sirg m midir. Firdovsinin "ahnam "si Sultan Mahmud S bkt kinin sifarii il yazlsa da, burada trkl r qar xoag lm z bir h qar t var. Ondan iki yz il sonra is Nizami "X ms "sind trk sevgisinin m n vi heyk lini ucaltmdr. ovinist farsa cavab ver r k, d biyyatda trklk sevgisinin zln qoymudur.
196

Nizamini sevm y n fars Nizami hr tind n pay umur. Onun "trksayaq" erini d y rl ndirm s d , dahi airin trklk sehrini qra bilmir. Fars d biyyat badan-baa Nizami t siri altnda formalab, onun humanist ideyalarndan ilham alb. Gney Az rbaycan yazarlar tarixd n ibr t alaraq, bu gn z ana dilind yazb yaratmaa stnlk verm kd , fars dilind q l m alman bo v m nasz bir i olmasn anlamaqdadr. XXI yzillikd trkn lind n q l mini almaq farsa my ss r olmayacaq. Trkl ri mharib l r c lb edib qrdrmaq da uzun sr bilm z. Gney trkl ri d rk edir ki, fars m kt bi - yad m kt bidir. Orada t hsil almamaq t hsil almaqdan daha faydal v m qs d uyundur. Trklyn dm ni olan bir m kt b trk g r k deyil. T lim-t rbiy oca saylan m kt b ruh n xalqa yaddrsa, orada gn keirm y d ym z, ora midl baxmaq tamamil yersizdir. H r bir xalqn m kt bi onun zvqn oxamal, xalqa m n vi qida verm lidir. Xalqn g l c yi saylan m kt b xalq ideologiyasna yaddrsa, onun sas yoxdur v bu m kt b xalqdan ayr dm m n vi t xribat yuvasdr. Buran qurtaranlar z xalqnn milli d y rl rin , dilin , tarixin , m d niyy t v inc s n tin b l d deyils . Bu m kt b lal-kar m kt bidir. Trk trk tantmayan m kt b qaranlq bir maaradr. Ancaq fars tantdran, yr d n v t bli ed n m kt b trk he n vermir. Burada t dris olunan d rslikl r Az rbaycanla he bir baxmdan bal deyils , gneyli uaqlarnn onlar oxumas lzumsuz bir idir. Dm n m kt bind t hsil alan, t hqiramiz ruhda yazlm d rslikl rd n istifad ed n trk uaqlar zavall v b db xt bir xalqn nakam vladlardr. Gney trkl rinin ana dilind t hsil almaq hququnun olmamas, bu xalqn m n vi-milli faci sidir. zn hrm t qoyan bir xalq ktl vi kild yad dild oxumaqdan imtina ed r, trk nifr t alayan bir m kt bi q bul etm z. Savadsz qalar, amma bu m n vi t hqir v h qar t dzm z. Bu gn alovlanan Milli H r katn probleml rind n biri d milli t hsil problemidir. K l r xan xalqn fars dilind deyil, z ana dilind arlar g zdirib hayqrmas da el bunun n tic sidir. Bu, ayaa qalxan trkl rin eyni zamanda z dilin olan sevgi v saysnn gst ricisidir. Gney Az rbaycan syan - ana dili syan kimi d yadda qalacaq. Etiraz ed n xalq z faci sinin kk v s b bini ox dzgn anlayr. Ana dilind m kt bi olmayan, d rs kitabna, milli t lim-t rbiy v t dris h sr t qalan xalqn mbariz si davaml olacaq. Gney trkl ri ana dilind t hsil almaldr. Bu, onlarn qanuni haqqdr. Trk dilin qar xmaq Allahn irad sin qar xmaq dem kdir.
197

Gney Az rbaycanda trk dilind m kt bl r ab, t dris aparmaq gnmzn t l bidir, z kas oyanan bir xalqn milli ist k v arzusudur. nanrq ki, gneyli soydalarmz z haqqn alacaq v btn dnya trkl ri d bu mbariz d onlara d st k ver c kdir. Milli t hsil ana dili il balanr, ana dili v bu dild t hsilin mvcud olmamas il d bir xalqn m n vi faci si h yata keirilir. Xalqn bel stunu saylan ana dili v anadilli t hsil urunda dnm d n mbariz aparmaq Gney trkl rinin mq dd s v zif si v milli borcudur. Olaylar q zeti, 6 iyul 2006

198

Z L N XALQLARI RK PANFARS ZM YOX, ST QLAL YY T DEYALARI C ZB ED R Gney Az rbaycan trkl rini ran urunda qurban verm k artq yet r Gney Az rbaycan milli h r kat z kas oyanan v z haqqn t l b ed n bir xalqn fars despotizmin qar milli mcadil sidir. Qul-kl h yatna dzm y n, zlm v istibdada qar xan bir mill tin q z b v nifr tinin zirv y yks lm sidir. Btv v t nimiz boyu qonu dvl tin antitrk t bliat aram vermir. Aq v gizli kild milli birliyimiz x l l g tirir, Quzeyd gneylil ri gzd n salr, Gneyd is quzeylil r xalqn inamn sarstmaa alr. Bu avantrist siyas t milyonlarla v sait ayraraq, lk miz n urannv proqramndan da t hlk li proqramlar hazrlayr. rann pozuculuq t dbirl ri crb cr formada h yata keirilir. n arl c h t z v t ndalarmzn da bu miskin t bliata c lb olunmasdr. Son ill rd b zi glsatan v yalan dindarlarn bu pozuculuq iin qoulmas ndaz sini ar. Dorudur, nardaranladrma ba tutmad, ancaq nardaranladrma dnc l ri h l d yaayr. Qum h rind hazrlanan n m l r kaz z rind qalsa da, arxaynla qaplmaq da olmaz. Gneyli-quzeyli v t nimizin t hlk m nb yi ilk nc panfarsizmdir, hakimiyy tidir. Xalqmzn birl m k ist yini beiyind boan bu rejim h r cr t bbs v oyann qarsnda s dl r kir. Qaraba mharib sind gneylil rin yardmnn qarsnn alnmas, quzey t hsil almaa g l nl r imkan verilm m si, ticar t m qs dil lk miz g l nl r rait yaradlmamas v s. bu kimi amill r bunun n tic sidir. ran televiziyasnn qondarma "DQR"'-in on be illiyini sevincl elan etm si, ial altnda olan razil rimizin erm ni razisi kimi t qdim olunmas, ran q zetinin trkl ri tarakana b nz tm si, "imali ran" d rgisinin Az rbaycan Respublikasn ran razisi kimi t qdim etm si, X z rin "Mazandaran d nizi" adlandrlmas, Nizami v hriyarn fars airi kimi q l m verilm si v s. rann v t nimiz qar yrtdy pozuculuq il ri saylmaldr. Az rbaycanda oturub rana il y n dnkl r ordusu gnd n-gn oxalr. Dm n t bliatna uyanlara qar he bir m li t dbirl r grlm m si daha qorxuludur. nvanmza aq-akar syl r yadran simasz xsl rin fitn v h dyanlarna dzm k dm n t bliatna meydan amaq dem kdir. ran pulu oxunun m n viyyatna aq-akar qara l k
199

salr. Bel l ri Bakda oturub Bab k v rk qalasna da atr, zn Az rbaycan yox, ran v t nda kimi aparr. Bel tr-tkntl r rann pulu il stmz hrr, Quzeyl Gneyin qarlql etibar v d yan tini pozmaa alrlar. Trk h mr yliyi v qardaln sarsdaraq, panfarsizm yaymaqla m qs d atmaq ist yirl r. T sadfi deyil ki, b zi q zetl rimizin Tehranda v ya r vanda xmas b lli deyil. Onlarn t hqirl ri " ran" karikaturasndan daha ardr. Amma Gney buna dzmr, Quzey is dzr. Eyni m nb d n qaynaqlanan z h rli fikirl r Tehran il r vanla yana, Bakda eyni ah ngl stmz yamaqdadr. randa dm n t bliatna etiraz ed nl r Az rbaycan v Trkiy nin casusu saylr. Onlara pantrist damas vurulub zindanlara salnr. Bizd is panfarsistl r meydan sulayr, onlara gznn stnd qan var dey n taplmr. Etnik separatnn z h rli azn qapayan yoxdur. ki gnd n bir v t np rv r ziyallarmz t qibl r m ruz qalr, id n xarlb qovulur. Moskva, Tehran v r vanda grl r keir n v bu gn d lk miz t rif buyurub g l n separat is aq-akar z aalarnn taprqlarn yerin yetirm kd dir. Az rbaycana qar ideoloji t xribatlarn sasnda fars-erm ni birliyi durur. ki dm nin birg m li Qaraba mharib sind d , Gney h r katna qar q tliamda da zn gst rdi. Erm nistan blokadadan xaran fars rejimi bu gn tarixl r ahidi aldran dznd erm ni h ri salma planladrr. rk qalasn skr, Qarakils ni is gz b b yi kimi qoruyur. Dm n t bliatlarnn amal rann razi btvlyn mhafiz etm k, sar td qalan xalqlar b di sar td saxlamaqdr. Bir-birin dayaq olan quzeyli il gneylil rin azacq da olsa yaxlamasna, btvlyn h tta x yalndan keirm sin mane olmaqdr. Az qalrlar desinl r ki, Gney Az rbaycann adn tutmaa bel haqqnz yoxdur. Btv Az rbaycann btvly xalqmzn btvlynd n asldr. Gney Az rbaycan biz unutdurmaq he k s my ss r olmayacaq. Gney Az rbaycan da, Qaraba da, Boral da, K rkk d , Z ng zur v Gy d xalqmzn yaralardr. F rqi odur ki, bu yaralarn b zisi t z , b zisi khn dir, b zisind n qan g lir, b zisinin st is qaysaqlanb. sirlikd qalan torpaqlarmz qurtulana q d r mbariz nin davam etm si t bii v qanunauyundur. ox q rib dir ki, Gney ayaa qalxan kimi dm n Quzeyd d stmz yeriyir. O saat dil g lib deyirl r ki, n inki Gney, Quzey d ran razisidir. T l m-t l sik fars il erm ni xosunlar, hm dninejadla K ryan x lv ti grl r keirir. H tta at k s d pozulur. Qaraba
200

yandrlr. rann iar si il Qaraba c bh sind n stmz gll l r yar. Bu gn gneyli il quzeyli xalqmzn mt kkil birliyi gndr. O tayl-bu tayl v t nimizin m n vi krpl rinin yenid n qurulmas adr. Milli birliyimizl bal probleml ri aradrb z l m k n bir mzakir amrq, t bliat v t viqat iimizi unutmu v t bbs, dem k olar ki, dm nl rimiz vermiik. Dm n h m Gneyd , h m d Quzeyd t bbs l alaraq, milli ideologiya-mz sarstmaqdadr. Ancaq gneyli soydalarmz d st kl m k n n mli bir milli z rur t kimi qarda durur. Bu yol qurtulu v istiqlaliyy t yoludur. Milli h mr yliyin ilkin rti gneyli bac-qardalarmzn qaysna qalmaq, onlar maddi v m n vi c h td n d st kl m kdir. Gney il Quzey Az rbaycann dostu da, dm ni d eynidir. On-larn eyni bir xalqn Gney v Quzeyin mnasib tind d he f rq n z r arpmr. Gney Az rbaycanla bal t dbirl r araverm d n v planl kild h yata keirilm lidir. Burada quru szlk v d rn kilikl ba qatmaq olmaz. z milli haqqn t l b ed n soydalarmza km k m qs dil ayrca bir qurum v ya komit yaradlmal, ciddi bir plan sasnda ardcl bir i aparmaldr. Gneyi informasiya blokadasndan xarmaq n beyn lxalq t kilatlara, lk mizd olan s firlikl r , dnya dvl tl rin , xsusil d trk dvl tl rin davaml kild mraci t etm k milli borcumuzdur. Qaraban azad olunmas Gney Az rbaycandan balayacaq. Gneyli trkl ri aldadb ran yolunda qurban verm k artq yet r. Bunu bilm k kifay tdir ki, ran trk yox, fars dvl tidir. Orada drd-be n f rin v zif tutmas gzd n p rd asmaqdr. Fars dvl tinin siyas ti fars ovinizmin saslanr. Rejimin lac, x yolu xalqlarn milli hquqlarn tanmaqdr. Bu yol rann yenid n qurulmas, demokratika v insanp rv rliyin q l b sidir. g r bel olmasa, ran badan-baa rk qalasna evril c k. Son t crb d gst rdi ki, molla iqtidar artq hrm td n db. zil n xalqlar rk panfarsizm yox, milli istiqlaliyy t ideyalar c zb edir. Gney Az rbaycanda h r katlarn milli arlar, habel Az rbaycann azadlnn q tiyy tl ir li srm si milli h r katn bir daha t sdiqi dem kdir. Milli arlar ir li srb ayaa qalxan xalqn h r kat sz yox ki, milli h r katn rn yi v gst ricisidir. lk mizd dvl t s viyy sind m yy n il r grlm lidir. Gney Az rbaycan d st kl m kl yana, Quzeyin znd d salam t bliat mhitin ehtiyac var. Eyni bir xalqn i risin bir-birin qar etimadszlq toxumlar s p n ran rejimi dayandrlmaldr. Xalqmzn s ad ti milli
201

h mr yliyi v m n vi-siyasi birliyind dir. Xalq c bh si q zeti, 12 avqust 2006

202

M LL B RL K GCN QAYNAIDIR Gneyli-qzeyli Az rbaycann bir bayraq altnda birl m si byk bir xalqn arzu v t l bi, onun m n vi haqqdr. z milli varln qoruyub saxlayan xalq ilk nc mst qillik qazanb z milli dvl tini qurmaldr. Bunun n d milli birlik v v hd tinin qaysna qalmal, mt kkil bir irad nmayi etdirm lidir. T sadfi deyil ki, dm nl rimiz milli birliyimizi daima h d f alaraq onu pozmaa alr. Bu m n vi-milli gcn qaynan sarstmaq n he bir hiyl v riyadan kinmir. Xalqmza qar daxili v xarici t xribatlarn ara verm m si d el buna xidm t gst rir. Gneyli il quzeyli trkl rin milli birliyi iki yz ildir ki, pozulur, onun bir gc m nb yi kimi ortaya xarlmasna imkan verilmir. O taylbu tayl Az rbaycan arasnda mvcud olan m n vi v cismani krpl r dadlr. laq l r qurulub yeni krpl r salnmas is yasaq saylr. Gneyd uaa mtl q fars ad qoyulmaldr. Bakda ap olunan q zet, jurnal v kitablar oxumaq is pantrkizm lam ti kimi q bul olunur. Gneylil r t hsil almaq v biznes ii il m ul olmaq n Bakya deyil, r vana gnd rilir. Danak Erm nistan trkl r yeni kadr hazrlayr. Gneyli il quzeyli soydalarmzn ail qurub evl nm sin icaz verilmir, erm ni qzn alb g tirm y is icaz d verilir, h tta bel l ri dvl t t r find n himay d olunur. Bel likl , fars v erm ni rejimi yeni bir hibrid trk n sli yetidirm kd dir. Soydalarmz n inki farsladrlr, h m d erm nil dirilir. Trk-erm ni hibridl ri n h tta aldran dznd h r v q s b l r salnmas da planladrlr. Fars rejimi Gneyl kifay tl nmir, Quzey Az rbaycana da qarmaq atr. Qum kitablar il i rimiz soxulur, fars t mayll m kt bl r ar, elm v t hsilimiz nfuz ed r k panfarsizm ideyalarn yayr. Yeni-yeni farsp r st kadrlar hazrlayr v dil ni pay il qaqnlar da yaddan xarmr. Dil ni, l baxan bir ktl t rbiy ed r k znd n asl v ziyy t salr. Xurafat v mvhumat din ad altnda yaymaqla milli uru m har tl z h rl yir. Quzey v Gney Az rbaycan trkl rinin m n n v fikr n birl ib bir amala xidm t gst rm si molla hakimiyy tini daima narahat edir. Buna qar alasmaz t dbirl r h yata keirm kl m krli siyas t aparr. Gneyi t kl yib assimilyasiya etm y z l bir n m verir, onun dnya il , h tta qarda lk l rl h r cr iligi v laq l rini pozaraq bir xalq qapal v ziyy td saxlayr. Ana dilind h r hans bir s ri oxuyana, milli musiqini sevib dinl y nl r , z tarixi v m d niyy tini yr nib
203

maraqlananlara ar c zalar verilir. Milli uru yks k olan v panfarsizm sar tin etiraz ed nl r amansz divan tutulur. Dnyada dvl tl r arasnda qloballama siyas ti getdiyi halda, ran is xalqlar t kl yib zm k siyas ti aparr, blnb paralanm bir xalqn h tta z soydalar il laq l r saxlamasna qadaalar qoyur. Mill tl r ada gnl rimizd bir-birin yaxnlaaraq biri dig rinin yax c h tl rind n faydalanr. Fars rejimi is xalqlar dostluunun dm nidir. Gneyli il quzeyli soydalarmzn qardalq mnasib tl rini beiyind c bour, ayrb t kl m yi stn tutur. Qarda qardaa qar qoyaraq sni, qondarma ziddiyy tl r salr, birl m yi deyil, araya uurumlar salmaa n m verir. Bu m qs dl tariximiz saxtaladrlr, ad t- n n miz qara l k l r yaxlr. Gney v Quzey Az rbaycan arasnda keilm z m n vi-siyasi s rh dl r salmaq ovinist fars siyas tinin aparc mvqeyidir. Bel ki, gneyd quzeylil r, quzeyd is gneylil r dm n kimi q l m verilir. V t np rv r ETTELAATlar v t nimizin h r iki qtbnd bu ynd azn t bliatla m uldur. Onlar gah dvl timiz leyhin danr, gah da quzeylil rin gney iin qatmama m sl h t grr. Mrt ce xumeyniil r meydan verilm si ayrlq ovqatn yayb t bli etm y n m verm k dem kdir. V t nimizin h r iki taynda ETTELAAT casuslarnn eyni bir ynd dn-m d n t bliat aparmas s b bsiz deyil. M qs d qarda m h bb tini qardan q lbind n xarmaqdr. Trk qardalna, quzeyli-gneyli birliyimiz q nim k sil n fars ovinistl ri z li v b di qism timizi pozub datmaa alr. Gney il Quzey Az rbaycan birl dir n tarixi yollar zrail kimi k s r k grl rimiz aman vermir. Mollakratiya hakimiyy ti baqalarnn deyil, m hz quzeyli trkl rin v t nimizin gneyin getm sin qsqanclqla yanar. Sni mane l r yaradr, s kkiz milyonun qrx milyon xalqa t sirind n vahim y dr. Araya ayrlq toxumlar s pir, ancaq bu toxumlar rkdr, boy atb cc rmir. nki quzeyli-gneyli v t nimizd qan qardal, v t n eqi d yiilm z v sarslmazdr. Qarda qardadan ayrmaq t bbsl ri iki yz ildir ki, ba tutmur. V t nimiz iki yer blns d , ruhumuz blnm zdir, milli maraq v m nafeyimiz f rql nmir. ran rejimini d qorxudan quzeyli il gneyli trkl rinin b di qardal, birg mbariz v mt kkilliyidir. Buna gr d irtica qarda qardadan ayrmaq siyas tini gnd n-gn s rtl dirir. Soydalarmzn knll d st l rinin Qarabaa getm sin mane olan fars hakimiyy ti erm nil ri silahlandrb stmz gnd rdi. Bununla da
204

kifay tl nm y r k, Qarabada vuruan erm nil r axra q d r yardm etdi, onlar beyn lxalq al md d st kl m kd n kinm di. Bu mharib d gneylil rin he bir t bbs v km yin imkan verm di. Gneyli qardalarmzn h tta Quzey Az rbaycana yardmn utanmadan ll rind n alb Erm nistana gnd rm kd n d kinmirdi. M h d mamzad sinin n zirl ri hesabna erm nil r yardmlar aparlrd... rann Qaraba mharib sind erm nil rin t r find durmas bu gn d davam etm kd dir. slam bayran qaldran dvl t xaa xidm t gst rir. Dild islam, m ld is xristian siyas ti aparmaq rejimin riyakarldr. Bunun s b bi d aydndr. randa din m qs d deyil, fars ovinizm siyas ti n vasit dir. Dinin siyas tl dirilm si dem kdir, qara camaat aldadb, gz kl frlm si lam tidir. Ms lman t ssbn km k uzun saqqal saxlayb, a-qara mmam qoymaqdan ibar t deyil. Ms lman qid c v q lb n ms lman olmaldr. Ms lman qardaln uca tutmaq h r bir din qardann borcudur. Mq dd s dinimizin panfarsistl rin lind al t evrilm si, siyasil dirilib z m crasndan xarlmas islama qar sayszlqdr. Ms lman hmm tini erm nid n stn tutmayan bir dvl t ms lman dvl ti sayla bilm z. ran t kc Gney Az rbaycanda deyil, xarici lk l rd d trkl r qar s rt siyas t aparr. Son zamanlarda bu rejim diqq ti znd n yayndrmaq n sni kild trk-krd qardurmas siyas ti aparr, krdl rd n bir vasit kimi istifad etm y alr. PKK- krdl ri silahlandraraq terrorizm n m verm kd dir. Qarabada trkl ri erm niy qrdran rejim Gneyd d erm ni il krd terroristl rin arxalanr. Mollakratiyann h r iki t xribat milli birliyimizi pozub datmaq, btv Az rbaycann razisini blb paralamaq, Quzeyd qdr tli bir dvl timizin formalamasnn qarsn almaqdadr. Xalqmz erm ni v krdl rl z-z qoyan rejimin x bis niyy ti, hiyl g r v m krli planlar gz qabandadr. Gneyd ikinci Qaraba fitn si yaradan ran krdl ri Urmiya, Maku v Salmasa doldurur, erm nil r is Qara kils d yeni bir h r salr. aldran dz erm nil rin ixtiyarna verilmidir. Bu gn gneyli t rksilah olunur, erm ni il krdl r is silahlandrlr. ran il AB-n erm ni il krdl ri silahlandrmas yeni qrn siyas tin hazrlqdr. Gneyl Quzey Az rbaycann razisi hesabna Krdistan v Byk Erm nistan yaradb xalqmzn tarixi torpaqlarn lind n almaq p rd arxas svd l m l r mvzusuna evrilir. Naxvann erm nil r , ial altnda qalan rayonlarn yarsnn krdl r verilm si
205

n gizli oyunlar aparlr. Fars rejimi btn bu m krli planlarn banda durur, onun yolgst r ni v al ver nidir. Bu m qs dl ran Gney Az rbaycanda ayq-sayq ziyallar ilk nc sradan xarr. Son alarda daha s rt siyas t aparmaqla babil nl ri zindanlara salr, ldrr, t qib v t zyiql rini artrr. raqda trkm nl r kimi, randa da az rbaycanllarn soyqrm aparlr. z yurd-yuvasndan xarlan trkl rin razisind erm ni v krdl r m sk n salr. Soydalarmz yiy siz qalaraq h m cism n, h m d m n n t rksilah olunur. Araz boyu k ndl r gnd n-gn trkl rd n t mizl nir. Byk Az rbaycann paralanb blnm si, z tarixi sakinl rinin h r v k ndl rd n xarlb qovulmas, krd v erm nil rin buraya g tirilm si byk v t nimizin byk faci sidir. Fars x yan tkarlarnn li il h r gn ana v t nimiz arlmam qonaqlarn q bul etm kd dir. K rkk v Qarabadan f rqli olaraq razil rimiz dysz-davasz ial olunmaqdadr. Silahlandrlan erm ni v krdl r birbaa Gney Az rbaycanda t xribatlar tr tm k n hazrlanr. Erm ni il krd m s l si h m d Quzey Az rbaycan z if salb, ban qatmaq n tr dil n m krli bir plandr. Erm ni-krd t xribatn ortaya atan v bundan sui-istifad ed n fars rejimi regionda trkl ri t kl yib onlarn birl m k ideyalarn yerind v m qamnda bomaq xlyas il yaayr. Rusiya v AB-n d st yi, rann icras il K rkk v Qaraba oyunu Gney Az rbaycanda ba qaldrr. l rin t xribat plan bu gn v t nimizin gneyind gnd n-gn ger kl m kd dir. K rkk v Qaraba faci sinin stn Urmiya faci si d g lm kd dir. Btn bu fitn -f sadn kknd d fars rejimi durur. P rd arxasnda duran fars ovinistl rinin fitn kar m ll rini erm ni il krdl r h yata keirm kd dir. zd dost, arxada dm n siyas ti aparan xumeyniil r btn qonularla mnasib tl rimizi pozan v aravuran t xribatlardr. Gney Az rbaycan m s l si t kc az rbaycanllarn deyil, btnlkd trk dnyasnn m s l sidir. Trk xalqlarnn milli birliyi d bu blg d n balayr v bu blg d d dadlb pozulur. Ancaq ox yazqlar olsun ki, Gney Az rbaycann strateji n m malik olmas trk dnyasnda anlalmr. Trkl r m hz bu m nt q d iki yz ildir ki, z dm nl ri il z-z durmaqdadr. Btn bunlara baxmayaraq trk dnyasnn lideri saylan qarda Trkiy gney m s l sin soyuq mnasib t b sl yir. H tta ox vaxt da z yaxasn k nara k r k gneyli trkl rin azadlq v istiqlaliyy tin ox laqeyd v bigan yanar. Bir trk
206

dvl ti kimi onlarn milli h r katna h tta m n vi d st k verm kd n d kinir. ran Trkiy nin daxilind krd terroristl rini d st kl diyi halda trk dvl tinin z soydalarna d st k verm m si yanl siyas tdir. Trk birliyi v m nafeyini ucuz tutmaq dem kdir. B llidir ki, trk birliyinin aar Trkiy , onun qzl boaz is Gney Az rbaycandr. bh yoxdur ki, dm n birliyimizi pozmaq n Gney Az rbaycanda z gcn toplayb. Trkiy nin Az rbaycan v Orta Asiya il laq l rini qrmaq n Z ng zuru limizd n alm v Naxvan blokada v ziyy tind qalmdr. Bel bir vaxtda Trkiy nin bal il trk birliyi z gcn ortaya qoymal, trk dvl tl rinin biri-birind n t crid olunmasnn ziyankar mahiyy ti anlalmaldr. Trk birliyini h d fd saxlayan dm nl rin Gney Az rbaycana mnasib tinin sasnda bu birliyi pozmaq siyas ti durur. Gney m s l sinin dyn nqt si d el budur. Bu da gst rdi ki, trk birliyin nail olmadan Gney Az rbaycan m s l sinin z h llini tapmas asan olmayacaq. Blnb paralanm Az rbaycann probleml ri trk birliyi siyas tind baa g l c kdir. Trk birliyi z gc v mt kkil irad sini ortaya qoymaqla trk torpaqlar azad olunacaqdr. ox t ssf ki, Trk birliyi o sradan da gneyli-quzeyli Az rbaycann birliyi problemi siyasi milli bir trk problemi kimi aradrlmr. Bu n mli m s l trk dvl tl rinin diqq tind n k narda qalr. Bununla bal elmi aradrmalar aparlmr, blnb paralanma problemi il bal mzakir l r almr. Trk dvl tl rinin milli doktorinalarnda bu m s l z ksini tapmadna gr xalqmzn blnb paralanm bir xalq kimi taleyi il bal he bir mlahiz ir li srlmr. lk nc Az rbaycann t bbs il trk dvl tl rind v t nimizin blnb paralanmas il bal elmi simpoziumlar keirilm li, xsusi toplu v d rgil r bu mvzuya h sr olunaraq yaylmaldr. Bunun n Bakda trkxalqlar universitetinin almas gnmzn z rur ti kimi qarda durur. Slavyan universiteti il yana trk xalqlar universitetinin f aliyy t gst rm m si he bir ly smr. Talenin midin buraxlan Gney Az rbaycan m s l sinin h lli ilk nc trk z kas v idraknn s viyy sind n asldr. Trk xalqlarnn diqq t m rk zind olmayan v onlar t r find n zlm y n bir m s l beyn lxalq al md d ks-s da doura bilm z. Qarda xalqlardan d st k almadan AB v Q rb mid balamaq bo bir x yaldr. Gney Az rbaycan probleminin 6 trk dvl tinin d st yi il beyn lxalq t kilatlara xarlmasnn zaman g lib atmdr. Dm nl rimiz Gney Az rbaycan n inki trk dnyasndan, el c d Quzey Az rbaycandan ayrb t kl m k n z gcn tam kild i salmdr. Quzeyd ba
207

qaldran oyan v intibahn v t nimizin gneyin t sirinin qarsn almaq n rejimin h yata keirdiyi t dbirl r eyni xalq arasnda uurumlar ar. Bu uurumlardan biri gneyli soydalarmzn z ana dilind t hsil almamasdr. Maddi v m n vi s rv tl rinin anmaya m ruz qalmas, qar t olub dadlmasdr. Ruhu zil n, arzu v dil kl ri boulan xalqn milli hquqlarnn tapdalanmas ox byk f lak tdir. Trkiy il Az rbaycann Gney Az rbaycan haqqnda birg konsepsiyas olmasa, bu xalq t kl nib sar td qalacaq. Orta Asiyadak trk dvl tl ri d bu m s l d z qay v diqq tini sirg m m lidir. Trkiy il Az rbaycan dvl tl ri nd ged r k rn k rolu oynamal, trk dnyasnn gcn s f rb rliy almaldr. ks halda trkl r d r bl r kimi t kl nm k t hlk si il z-z qalacaq. yirmi iki r b dvl ti bir ovuc y hudinin lind qalbsa, alt trk dvl ti d fars, erm ni v krd c lladlarnn sirin evril bil r. Trklk ideologiyas v milli birliyin z if olmas trkl rin t kl nm sin g tirib xarm, z daxilind km l r svq etm kd dir. Dnya az rbaycanllarnn yegan dvl ti olan Az rbaycan dvl tinin lli milyondan artq olan xalqmz haqqnda konsepsiya v platformasnn olmamas t r qqi v inkiafmza m nfi t sir gst rir. rann q z b v t l bind n qorxub qamaqla milli dvl tilik n n l rini qorumaq mmkn deyil. Gneylil r d st k verilm m si fars ovinistl rini aznladrr. z soydalarna p nah g tirib snan gneylil ri rana t hvil verm k he bir qanuna smr. Onlara ikili v t ndalq hququ verils , milli birliyimiz qvv tl n r. Erm nil r dnyadan axb Qarabaa g l r k vuruur, biz is lli milyonluq xalqn gcn gv nmirik. Qrx milyona yaxn gneyli bac-qardalarmza etinasz qalmamz ox kobud v yanl bir dnc nin gst ricisidir. Dnyada mvcud olan btn az rbaycanllar milli birliyimiz qoulub v t nin taleyini dnm k zorundadr. Qaraba s kkiz milyon yox, lli milyon trkn ana v t nidir. Onun mdafi si d mumxalq problemidir. ox q rib v acnacaqldr ki, h r gn ne -ne krd v erm ni ail si Qrmz krpd n keib Az rbaycana k el yir. Dnya az rbaycanllar is z v t nin buraxlmr. Krdl r G nc v Bakda yerl dirilir, gneylil rin is Araz kem sin imkan verilmir. GneyliQuzeyli v t nimizin krdl dirilm si lk mizi t n zzl doru aparr. Tarixi trk yurdlarnn g lm krdl rin ixtiyarna verilm si m qs d uyun deyil. Savadsz bir siyas tin faci sidir. AB v rann d st yi il krdl rin Gney v Quzey Az rbaycana sakit-sakit yerl dirilm si Qaraba mharib sind n d acnacaqldr. raq, Erm nistan, ran v Trkiy d n balayan krd axnnn m hz Az rbaycan
208

sem sinin s b bi h l lik b lli deyil, lakin ger kliyi d danmaq olmaz. Gney Az rbaycanda Maku, Urmiya, Xoy v S lmas, Quzeyd G nc , Naxvan v Baknn krdl rin ixtiyarna verilm si, K rkkn krdl dirilm si gizli bir plan v siyas tin t rkib hiss dir. al altnda olan blg l rd krd dvl tinin yaradlmas is d h tli faci l rimizd n x b r verir. Gneyli-quzeyli v t nimizd krd v PKK-larn f allamas r smi dair l rin diqq tind n yayna bilm z. Durduumuz yerd razil rimizin krdl r balanmas qeyri-milli bir siyasi oyundur. Xalqmzn is bu axn skutla qarlamas, onun el skutla m lub olmas faci si il barmasdr. V t nimiz dolub-boalr, PKK-larn tapdana evrilir, biz is btn bunlar soyuqqanllqla seyr edirik. Bu gn t hlk xaricd n deyil, z lk mizin daxilind ba qaldrb z rimiz g lm kd dir. z evimizin iind c yanb-yaxlrq, ancaq cnqrmz xmr. x yolu PKK-larn keib g ldiyi krpl ri balamaq, onlara d st k ver nl ri z xarb ifa etm k, xalqmza tantmaqdr. Salam bir milli siyas t aparmaqla razil rimizin qorunmas gnmzn z ruri t l bidir. Gneyli-Quzeyli v t nimiz erm ni-krd axn, yr v t cavz Byk Az rbaycana qar yrdl n x yan tkar siyas t v mnasib tin ac b hr sidir. Torpaqlarmz ld n gedir, milli birliyimiz sarslr, dm n d h r t r fd n i rimiz soxulub z iini grr, Trkiy v Az rbaycan dvl ti is z szn dem k zmind deyil... Salam milli dvl t, salam milli siyas t aparmaq qaysna qalmaq h r bir v t ndamzn vicdan borcudur. AB v rann d st yi il krdl rin Gney v Quzey Az rbaycana sakit-sakit yerl dirilm si Qaraba mharib sind n d acnacaqldr. B llidir ki, trk birliyinin aar Trkiy , onun qzl boaz is Gney Az rbaycandr. bh yoxdur ki, dm n birliyimizi pozmaq n Gney Az rbaycanda z gcn toplayb. Trkiy nin Az rbaycan v Orta Asiya il laq l rini qrmaq n Z ng zuru limizd n alm v Naxvan blokada v ziyy tind qalmdr. Gn q zeti, 15-18 sentyabr 2006

209

TRK B RL Y I Trk birliyi ada gnl rimizd daha n mli s sl nir. nki trk xalqlarnn sas gn qayna milli birlikd dir. Sovetl r dalandan sonra trk gn i az rbaycan v Orta Asiyada yenid n dodu. Bird n bir be trk dvl ti yaranb, tarix s hn sin xd. Bundan qrur duyduq, sevindik, tru-t r k m ovqatmz ald. Ancaq bununla da i bitmir. Alt trk dvl tinin ilikil rini b rpa edib saxlamaq, onlarn ortaq mvqe v maraqlarn hifz edib yaratmaq bir z rur t kimi qarda durur. Bu gn trk xalqlarnn ilk nc d bi-m d ni, elm v t hsil sah l rind ilikil ri yet rli s viyy d deyil. Bel ki, trk dvl tl ri z qnna gir r k, ancaq z m hdud maraqlarn ger kl dirm kl m uldurlar. T biidir ki, bu da trk birliyinin rvn ql nib ada dnya il ayaqlamasna imkan yaratmr. Trk birliyi yenilm z bir gn qayna kimi h l lik zn gst r bilmir. Buna nail olmaq n trk xalqlar z elm v t hsilind islahatlar aparmal, yad t sirl rd n zn azad etm k zorunda qalmaldr. h r cr ng l v mane l r son qoyulmaldr. Trk xalqlarnn t hsil sistemi onlarn milli m nafe v maraqlarna uyunladrlmaldr. Bunun n d , mzakir l r ab, ortaq proqram v d rslikl r ortaya qoyulmaldr. z proqram v d rslikl rind ortaq trk tarixi v m d niyy tin yer verilmirs , trk btvly v birliyi z yerini yad t sirl r buraxr. Bu da trk xalqlarn biri-birind n m n n uzaqladrb t kl yir, yadladraraq, trklk ruhu v m n viyyatn ldrr. Trk xalqlarnn orta v ali m kt b d rslikl ri mumtrk axar v dnc sind n t crid olunmu v ziyy td dir. Bu baxmdan Az rbaycan d rslikl ri daha ox acnacaqldr. Son proqram v d rslikl rd n milli d biyyatmzn tarixi qaynaqlar xarlm, onun ilkin kk v zl ixtisara salnmdr. Ortaq trk dastanlar, Orxan-yenisey abid l ri, Y.Balasaqunlu v M.Qaqarlnn s rl ri unudulmu, h tta ana dilind yazlm ilk poema - Dastani- hm d h rami, habel H s nolu v Q.Brhan ddin erin ehtiyac grlm midir. Ortaq trk d biyyat yerin farsdilli d biyyata daha byk yer verilmidir. Bel likl d , milli d biyyatmzn yaranb formalamas fars- r b n n l ri il saslandrlmdr. Orta m kt b agirdl rin bu hissi t lqin etm k, onlarda milli d biyyatmz haqqnda yanl t s vvr yaradb t rbiy sini pozmaq dem kdir. Orta m kt b d rslikl ri bar sind , n q d r t nqidi fikirl r s sl ns
210

d , t hsil nazirliyi eitm z oldu. Tehranda xarici il r nazirliyi s viyy sind d rslikl rimiz mzakir olunaraq daxili il rimiz mdaxil olunur, Bakda is bel bir n mli m s l y diqq t yetirilmir. D rslikl rimiz z rind mvcud olan inhisar-onlarn yad ideologiyann t siri altna dm si il n tic l nm kd dir. Trklk t rbiy si orta m kt b d rslikl rind n balanr. Milli ideologiya sasnda yazlmayan d rslikl rd n is bunu gzl m k m nasz bir idir. Orta m kt bin d biyyat d rslikl ri ortaq trk dastan v d bi abid l rind n balamaldr. Ortaq m d niyy t yanl mnasib t - trk birliyini tarix n pozmaa doru yn ldilmi m n vi t xribatdr. Kitabi-D d m qorqudun bir lyazmasnda onun Ouz abid si olmas bel ksini tapb: Kitabi-D d m Qorqud la lisani-tayfeyiOuzan (Ouz tayfalarnn dilind D d m Qorqud kitab) dem k, bu Ouz abid sidir, onun ortaq abid olmasn inkar etm k d olmaz. Ouz tarixini-mt r k Ouz d biyyatn bilm y n agirdin D d Qorqudu anlamas ox tindir. Bunlar ona gr deyir m ki, orta m kt bin d biyyat d rslikl rind ortaq m d niyy ti blb paralamaq meyli h l d yaayr. Trk xalqlarnn tarixi, d biyyat v m d niyy ti bir-birind n t crid olunmu kild deyil, v hd td olmaldr. razimizi, mill timizi ayrb paralayan qvv l r bu gn tarixi kkl rimizi ayrr, ortaq trk m n vi birliyimiz z rind qara klg salr. Panfarsizmin dikt si il b dii d biyyatmzn trklk zln silib atmaqla fars- r b t siri altna qoymaq salam milli d bi z mini v n n l ri d rslikl rd n xarmaq-milli ruhu, milli t limt rbiy ni yad t sirl r m ruz qoyub bir xalq m n n sarstmaq dem kdir. T biidir ki, salam trk dnc v dnyagrn malik olmayan bir xs trk balalar n n mli bir milli d rslik yarada bilm z. Bel d rslikl r trklk t rbiy si leyhin evrilmi ittihamdr. Ruh n yazlm yararsz d rslikl r milli ruhumuzun lgnl dirilm sinin n qorxulu v bu gn d d bd olan bir formasdr. Etnik mvqel rin orta m kt b d rslikl rind z yerini tutmas milli d biyyatmzn inkardr. Bu mrt ce mvqe sahibl ri D d Qorqudu ouz tarixind n ayrr, Fzulinin Leyli v M cnunda yb v sf etdiyi Sultan Sleyman Qanuniy laqeyd yanar, Qaraba urunda h lak olan Aa M h mm d ah qacar ran ah kimi t qdim ed r k gzd n salr v s. H tta q dim v orta yzillikl rd n danlan yerd btv Az rbaycan yerin , Az rbaycan Respublikasnn x rit si verilir. Btv Az rbaycan x rit sinin d rslikl r salnmamas, bu x rit nin xalqmzdan gizl dilm si aq-akar kild x yan tdir. Milli d biy211

yatmzn yaranb meydana g ldiyi razil ri x rit l r sasnda gst rm m k panfarsizmin sifariidir, onun icralar is z nadan v cahil manqurtlarmzdr. II z dar, m hdud etnik m nafeyini anl trk m nafeyind n stn tutub m n vi t xribatla m ul olanlarn m ll ridir. D r x lv t, tlk b ydir. Bel likl , trk t lim-t rbiy sin ac z h r qatlr. d biyyatda ksini tapan ortaq dnc v tarixi h qiq tl r saxtaladrlr. Trk sz v ovqatna yad t sirl ri srdlr. Yeni yeti n n slin m n viyyat korlanr, milli dnc v bilikl ri sual altnda qalr. Milli d rslikl r ideoloji yanqlar vurulur. Trk xalqlarna bu gn ortaq proqram v d rslikl r g r kdir. Humanitar elml r zr bel d rslikl r m n vi ehtiyac duyulur. Alt trk dvl tinin h r birinin zn m xsus t hsil sistemi var. Sovet rejimi v panfarsizmi ortaq trk proqram v d rslikl rinin yaranmasnn qarsn alrd. Onlardan ikincisi yen d z iind dir. ks halda ran n y gr milli d rslikl rimizi mzakir edib t dbirl r plan hazrlayr?! Alt trk lk sinin aliml ri ortaq trk m d niyy ti v tarixi sasnda yeni proqram v d rslikl r hazrlamaldr. Bel olarsa, trk xalqlar m n n birl r, dm nin t crid v blb ayrmaq niyy ti ba tutmaz. Bir-birini yr nib yax tanmayan trk xalqlarnn birliyi uursuzluqla n tic l nir. Bunun n d n n mli yol ortaq d rslikl rl m qs d atmaqdr. Bu, h m d ona gr g r kdir ki, ortaq d rslikl r yad t sirl ri yol tapa bilm z. Vahid, ortaq trk t hsili m hz bel d rslikl r sasnda z m qs din ataraq uurlar qazanr. Trk trkd n ayran yox, yaxnladrb qardaladran t hsil v d rs kitablar daha ox millidir. bel olan yerd ortaq proqram v d rslikl rl yana, ortaq t hsil haqqnda da dnm k zorundayq. Bunun n ilkin rt olaraq ortaq universitetl r d alb f aliyy t gst rm lidir. Bakda Trk Xalqlar Universitetinin almas bu baxmdan ox s rf li v m qs d uyundur. g r bu gn Slavyan xalqlar universiteti varsa, Trk xalqlar Universitetinin d olmas milli m nafe v maraqlarmza tamamil uyun bir m s l dir. M hz bel bir Universitetd az ri, trk, qazax, zb k, trkm n, qrz, tatar, uyur v b. xalqlarn dill ri, d biyyat, m d niyy t v inc s n ti, tarixi yr nil r k mt x ssis hazrlanar. TXU g l c k trkoloq aliml r yetidir r, habel ortaq
212

kemiimiz aradrlb z xarla bil r, trkl rin ortaq m n vi d y rl ri trk xalqlar arasnda yaylb sevil r. Trkl rin m n vi d y rl rinin tarixi ifad v t c ssm olan ortaq abid l ri blnm zdir, z btvly il seilir. Onlarn trk birliyinin ilkin zl v r mzi olmasn inkar etm k trkl ri daxili-m n vi baxmdan ucuz tutmaq, m n n t n zzl uratmaqdr. Btn xalqlarn d biyyat kimi az rbaycan d biyyatnn da z milli t m lin saslanaraq, formalamas tarixi ger klikdir. z soykkn, er-s n tinin ilkin m crasn, milli-m n vi yks li yolunu g r yinc yr nm y n xalq yad t sirl r m ruz qalr, m n n yoxsullaaraq milli m nliyini itirir. Bu gn akademiyann elmi-t dqiqat institutlarnda byk trk m d niyy ti v zin , r b-fars m d niyy tini t dqiq ed n b l rin mvcud olmas dzlm z bir haldr Az rbaycana r b-farsnas alimd ns , trkoloq mt x ssis g r kdir. nki lk miz r b-fars deyil, trkl rin tarixi v t nidir. saysz-hesabsz r b v farsnaslar hazrlanmas z milli m d niyy timiz qar laqeydlik lam tidir. Az rbaycann h r bir universitetind d trk xalqlar il bal f nl r t dris olunmal, r b-fars dill ri yerin trk dill ri ayrca f nn kimi yr nilm lidir. H l onu da deyim ki, Gney Az rbaycanla bal t dris planlarnda ayrca f nl r d n z rd tutulmaldr. Milli t hsilimizd n Gney Az rbaycan mvzusunu xarmaq vahid v t nimizin btvlyn unutdurmaq, qan yaddandan xarmaq, btvlk arzu v dnc miz m n vi z rb vurub x l l g tirm kdir. Akademiyann ictimai v humanitar institutlarnda Gney Az rbaycan b l ri t xir salnmadan, b rpa olunmaldr. Bununla b rab r, Dnya Az rbaycanllar Universiteti almaldr. lli milyonluq xalqmzn f q t s kkiz milyonu ana dilind t hsil alr, 40 milyonu is yad dild oxuyur, z ana dilimiz h sr tdir. Bel bir universitet olmadan, Gney Az rbaycan zr mt x ssis d yetidirm k olmaz. H m randa, h m d Az rbaycan Respublikasnda gneyli soydalarmzn ana dilind t hsil ala bilm m si szn sl m nasnda milli faci dir. ox acnacaql haldr ki, alt trk dvl tinin he biri Gney Az rbaycann taleyi il maraqlanmr. H r halda 40 milyonluq bir xalqn ana dilind t hsil almasna rait yaratmamaq, bu sah d m li t dbirl r h yata keirm m k gneylil rin maarifl nm sin rait yaratmamaq dem kdir. Aydn h qiq tdir ki, gneyli soydalarmzn istiqlaliyy ti onlarn ana dilind t hsil alb maarifl nm sind n birbaa asldr. z dilind t hsil almayan, z tarixi kemiini, dilini, m n vi d y rl rini g r yinc
213

yr nm y n xalqn oyan v intibah mkl bir m s l dir. Trk dvl tl ri bunu n z r alaraq qul-kl h yat sr n bir xalqa z himay v yardmn sirg m m lidir. Gneyli trkl r t hsil n uzaa deyil, trk lk l rin z tutmaldr. nki t hsil il t kc elm qazanlmr, h m d milli dnc formalar. G l c k trkoloqlar n sli yadlarn i risind yox, domalarn i risind yetiib kamala atr. Trk universitetl rinin bitirm y n xsl rin milli m n viyyat v m fkur sin inam azdr. Yad universitetl r xa asan trkoloqlar hazrlayr, yad dild q l m alan air, alim v ziyallara n m verir. III T biidir ki, yad dild yazan dahid ns , ana dilind yazb-yaradan ortabab bir air daha ox sevilir. air v alim babalarmzn min ill r boyu z ana dilind deyil, r b, fars dill rind s rl r yaratmas m n vi faci mizdir. V ya da yazarlarmzn xalqdan get-ged ayr dm si il n tic l nib. Bu gn fars- r b dill rind yaranan m nb v m x zl ri yr nm k ad altnda, fars- r b t hsilini n km k tarixi yanllqlar yen d bu xalqa srmaqdr. ox q rib dir ki, min il rzind babalarmz fars- r b dill rin xidm t gst rmi, ancaq h r iki xalqn he bir yazar trk dilind birc er bel yazmamdr. Ana dilini qoruyub hifz etm k imperiyalar yaratmaqdan da r fli bir m s l dir. Bu gn gec d olsa, bu h qiq ti duyub n tic xarmalyq. Ana dilind deyil, yad dilind yazmaq, h m d ktl vi kild bir xalqn yad dild t hsil almas, yad dild yazb yaratmaa m hkum olmas ox d h tli bir prosesdir. Gney Az rbaycan xalqn z ana dilind n m hrum etm yin iyr nc v r zil bir formasdr. 21-ci sr trk xalqlarnn zn dn adr. Trk birliyi bu yzillikd z milli d y rl rin sadiq qalmaqla daha da mhk ml n c k. Yeni trk t rbiy sistemi vs t qazanaraq, trk xalqlarn daha da yaxnladracaq. Bu birlik dm nl rin uydurduu pantrkizm, m hdud milli dnc d deyil. Trk birliyi - yeni dnc t rzidir, mill tin m n vi btvly, yeni idrak formas, z m n vi-milli varln yad t sirl rd n qoruyub saxlanmasdr. Trk xalqlarn milli t lim-t rbiy v t hsili alt trk dvl tinin yeni konsepsiyas sasnda ger kl m lidir. Trk birliyi elm v t hsil il b rab r, xarici siyas td , milli t hlk sizlikd , iqtisadi-sosial prob214

leml rd , d bi-m d ni laq l rd d z qadir gcn gst rm lidir. Bu gn trk dvl tl rinin mt r k milli uras yaradlmaldr. M hz bu ura trk xalqlarnn laq v mnasib tl rini t nzim etm li, btn probleml rini mzakir ed r k q rar xarmaldr. Trk lk l rinin mt r k qay v probleml ri mt r k milli urann ba mvzusu kimi gnd likd durmaldr. Bir-birinin ehtiyac v probleml rind n x b rsiz qalan trk xalqlarnn bir-birini d st kl m si inandrc grnmr. T crid raitind yaamaq tk nib t n zzl uramaa aparr. Btn bunlar n z r alaraq, trk dvl tl rind trk byk elil ri trkoloqlar i risind n seils , trk birliyin yeni bir thf olar. Qarda lk d f aliyy t gst r n s fir yerli dili mk mm l bilm li, h min lk nin tarixin , d biyyat v inc s n tin b l d olmal, elmi konfranslarda da x ed r k mt r k probleml ri qabartma bacarmaldr. Qarda trk xalqlar v dvl tl rinin qazanlmas gnmzn z ruri t l bidir. H r bir trk hakimiyy ti kimi Az rbaycan dvl ti d qarda lk l rin d st yini qazanmaq n yeni-yeni yollar aramaldr. Btn trk dvl tl ri v t nimizin yaralarndan x b rdar olmaldr. Bir-birinin taleyind n x b rdar olmayan, xeyir v rind itirak etm y n qarda xalqlarn yadlamas dm n meydan verm kdir. Saxta erm ni soyqrmn tanyan Fransa kimi dvl tl rin qarsna trk birliyi il xb cavab verm k daha ox n mlidir. Gney Az rbaycan v Qaraba m s l si t kc bizim lk nin deyil, btn alt trk dvl tinin mt r k problemidir. Trk birliyini qazanmaq lazmdr. Bu milli ideal alt trk dvl tinin apard milli siyas tin t rkib hiss si olmal, onun proqram v konsepsiyas hazrlanb h yata keirm lidir. trksz trk yoxdur, ba rksz, trk trksz olmaz. Trk xalqlarnn milli xob xtlik v s ad ti onlarn milli birliyind dir. 24 saat q zeti, 20, 23, 28 oktyabr 2006

215

ANA D L ND T HS L H SR T QALAN XALQ Molla siyasil rin gr , trk dili l, fars il erm ni dili diri bir dildir Ana dilind t hsil almaq hququ olmayan bir xalq dnyann n hquqsuz v m hkum xalqdr. z doma dili v zin , yad dild oxuyubyazan xalq z m n vi-milli varlndan ayr d n, ruhu v m n viyyat zil n, z kimliyi v m n vi d y rl rini itirm y unutmaa t hrik olunan bir xalq dem kdir. Ana dili ana ruhunun t c ssm v ifad sidir. Anas l n insan yetim qald kimi, doma dilini itir n xalq da m n n yetim bir xalqdr. Bu gn qrx milyon Gney Az rbaycan trk z ana dilind t hsil almayan zaval bir xalqdr. Onun balalar z ana dilind deyil, yad dild t hsil alb yadlar. Yad dil onlarn trk ruhunu lgnl dirir, v t n v xalq sevgisi z rin qara bir klg salr, Milli m nliyi v r fini alaldr, zn, z mill tini d rk edib anlamasna, Milli ovqat v urunun yks lib kamala atmasna ng ll r tr dir. Bunu n z r alan ran rejimi trkl ri farsladrmaq siyas tini, m kt bd n balayaraq, lk boyu aparr. Trk dili l bir dil evrilir, onun idar v m ssis l rd il dilm si qanunla qadaandr. Molla siyasil rin gr trk dili, l, fars il erm ni dili diri bir dildir. Sonuncu iki dil elm-t hsil dili saylr. Trk dili is k -baca dilidir. Fars ovinistl ri iddia edir ki, trk dili elm v t hsil n yararl deyil. Bu dil guya fars dilind n tr mi qondarma bir dildir. Ancaq bu fars tr-tkntl ri anlamaq ist mir ki, trk dili qondarma deyil, qondarma rejimin m nfur siyas tidir. Fars dilinin znd bel yzl rl trk sz var, fars d biyyat dahi air Xaqani v Nizaminin t siri altnda formalab, orta sr fars l tl rini trkl r yaradb. Mq dd s Quranda deyilir ki, Allah h r qvm v tayfan z dilind , z r ngi v irqind yaradb. Bir xalqn dilini inkar etm k Allahn irad v qdr tin qar xmaq dem kdir. Allah lazm bils ydi, ancaq fars dilini yaradar, baqa dill rin yaradlmasna lzum grm zdi. Fars ovinizmi Qurani-K rimin inkar v n byk allahszlq lam tidir. frat mill tiliyin iyr nc t zahr baqa mill tl rin alaldlmas v t hqiri dem kdir. Kobud erm ni dilin r b t b sl yib, gz l v dadl trk dilini danmaq nadanlq v cahilliyin zirv si, farssaya formasdr. On milyonluq farsn qrx milyon trk xalqna farsladrmaq siyas ti siyasi s rs mlik v xlyadr, fars ovinistl rinin xam x yaldr. Mollakratiyann
216

bu saxta v dzlm z siyas ti rejmin ld etm y ald atom v nv silahndan da z r rli v qorxuludur. Ger kd n d fars ovinizmi m n vi atomdur, onun dadc gc il xalqlar riyib yoxa xr, mill tl rin m n vi varl sarslr. Xalqlarn ana dilini ldind n alb farsladrmaq onlar m n n lm m hkum etm yin gst ricisidir. lahinin qism t v thf si olan ana dilin xalq h sr t qoymaq m n vi terror v soyqrm kimi d h tli bir amildir. Bel bir qeyri-b ri siyas t aparan, xalqlarn milli hquqlarn tapdalayan bir rejimin bayra altnda yaamaq r zal tdir. Fars ovinistl ri trkl rin ana dilini inkar etm kl kifay tl nmir, bununla, h m d , onlarn d biyyat v inc s n tini, elm v kltr tarixini inkar etm kd dir. T sadfi deyil ki, ran slam Respublikasnn prezidenti Xat mi G nc d olark n, he bir abr-h ya bilm d n, Nizamini fars airi adlandrmd. randabir sra air v mt f kkirl rimiz fars kimi q l m verilir. Erm ni kimi, farslar da d biyyat v inc s ntimizin hr tind n pay mmaqda, ulu tariximiz rik xmaqdadr. Burada atalar doru deyib ki, tayl-tayn tapmasa, gn ah-vayla ke r. Bu gn gneyli soydalarmzn qara taleyi btn v t np rv r qvv l r dndrm lidir. Xsusil onlarn ana dilind t hsil almas problemi beyn lxalq t kilatlar qarsnda qaldrlmal, xalqn etiraz s si dnya miqyasnda ucalmal, z qadir gcn gst rm lidir. Erm nil rin Xocalda apard q tliam siyas til farslarn m n vi soyqrm siyas ti arasnda el bir f rq n z r arpmr. Bir mill tin dini lind n alb, onu zorla farsladrmaq m n vi soyqrmn n ar v acnacaql bir t zahrdr. Rejimin alaldc t hsil qanunlarna qar ilk nc gneyli trkl r z etiraz s sini qaldrmal, mt kkil bir irad orataya qoymaldr. Gneyli balalarn, fars m kt bin getm kd ns , oxumayb savadsz qalmas v ya z ata-anasndan d rs almas daha faydal v m qs d uyundur. Fars m kt bl rind t dris olunan d rslikl r is fars ovinizmini yayb t lqin ed n, kiik yal m kt bl rin Milli t lim-t rbiy sini pozan qsurlu s rl rdir. Bu kitablar trkl r qar h dyan v t hqirl rl doludur. ran d rslikl rini oxuyub yr n n trk uaqlarndan trk m nliyini gzl m k m nasz bir idir. nki bu d rs kitablarnda trkl rin varl, m n vi d y rl ri, tarixi, doma v t ni inkar olunur, Xaqani, Nizami, hriyar v b. airl r fars airi kimi gst rilir. T lim-t rbiy v t drisi fars ovinizmind n qaynaqlanan m kt b deyil, m n vi t xribat ocadr. Burada z ana dilind danan m kt bliy ar c za verilir, trk dili xalqn adic dil g tir n agird allaqlar
217

vurulur, h tta ana dilimd oxumaq ist yir m dey n on iki yal bir qza lm c zas k silib. Gney Az rbaycan xalqn mrt ce fars t hsil sistemind n qorumaq n h r bir ziyalnn z rin byk v zif l r dr. lb tt , bu, ox asan m s l deyil. Ancaq h r halda, z Milli borcumuzu da unuda bilm rik. Bunu n z r alaraq, Az rbaycan Respublikasnda gneylil rin t hsill bal m yy n t xir salnmaz m li t dbirl r h yata keirilm lidir. lk nc gneylil r n ski lifba il orta v ali m kt b d rslikl ri hazrlanb ortaya qoyulmaldr. Deyil bil r ki, ana dilind t hsil almayan bir xalqa bel d rslikl r g r kdirmi? Tam q tiyy tl bildirir m ki, b li, g r kdir. Xarici lk l rd yaayan milyonlarla gneyli balalar milli d rslikl rl t min etm diyimiz v h min lk l rd z m kt bl rimizi amadmza gr , onlar fars m kt bl rin gedir, fars d rslikl rini oxumaq zorunda qalr. T kc xarici lk d deyil, respublikamzda oxuyan gneyli balalar ran M d niyy t M rk zi vasit sil fars m kt bl rin c lb olunur. ran t r fi, h tta lk mizd d fars m kt bl ri amaq frs tini ld n buraxmr. ran zal, kitabxanas v maazas il yana m kt bl ri, fars dili kurslar, dini m rk zl r d aaraq, panfarsizm ideologiyas dnm d n t bli v t viq olunur. Mvafiq r smi dair l rin rana z lk mizin daxilind bu q d r s lahiyy t verm si alasmazdr. Btn bunlarla yana, respublikamzda Dnya Az rbaycanllar Universitetinin almas da bir z rur t kimi qarda durur. Respublikamza midl baxan dnya az rbaycanllarnn bu arzu v ist yinin yerin yetirilm si gnmzn t l bidir. lk miz gney , quzey blns d , t hsilimiz, milli d y rl rimiz, milli mvqe v maraqlarmz d yim z v blnm zdir. Xarici lk l rd t hsil alan gneyli trkl rinin lk mizd t hsil aba bilm m si acnacaql bil haldr. Az rbaycan Respubdikasnn bir sra universitetl rind yzl rl xarici v t nda t hsil alr, gneyli soydalarmza is , imkan, rait yaradlmr. Bu mnasib t, ilk nc , biz trkl r saysz mnasib tin m ntiqi n tic sidir. APU-da 394 n f r milli m n yi bh li cn bi t hsil alr, birc n f r gneyli soydamz is bu ali m kt bd rast g lm k olmaz. Biz inanrq ki, zn lli milyon az rbaycanlnn prezidenti sayan lk r hb ri dnya az rbaycanllarnn respublikamzda t hsil almasnda z km yini, sirg m y c k. ks halda, milyonlarla gneyli balas z ana dilind t hsil almaqdan m hrum qalacaq, z tarixini, dilini, d biyyat v inc s n tini yr n bilm y c k. Btv Az rbaycan dnc si, ilk nc , ana dilind t hsild n balayr. Ana dilini sevm y nin Btv Az rbaycan ideal il yaamas inand218

rc deyil. Ana dilind trkl rin respublikamzda t hsil almasna maneilik tr tm k gneyli-quzeyli v t nimizin birliyi v v hd tin uzanan yol v krpl r uurub-datmaq dem kdir. Dnya az rbaycanllar, hans lk d yaamasndan asl olmayaraq, respublikamzda orta v ali t hsil almaq hququna malikdir. Bununla bal dvl t s viyy sind t dbirl r plan hazrlanb h yata keirilm lidir. Ayrca bir Diaspor Universiteti ab, diasporlar n kadr hazrlanmaldr. Az rbaycan t hsilinin qaplar az rbaycanllrn zn almaldr. Bak x b r q zeti, 24 may 2007

219

ST QLAL SAVAI YAXINDADIR Almaniyann Kln h rind 7-8 iyul 2007-ci ild keiril n Dnya Az rbaycanllar Konqresinin doqquzuncu qurultay zaman x ixtisarla diqq tiniz atdrrq. Hrm tli qurultay itiraklar, DAK-n keirdiyi bu qurultay mnasib til hamnz t brik edir, iinizd uurlar arzulayram. Bu qurultay Gney Az rbaycann oyan gnl rin t sadf edir. Tarixd n b llidir ki, btv Az rbaycan XIX yzillikd balanm "Glstan" v "Trkm nay" mqavil l ri sasnda iki yer paralanmdr. Bu gn onun Quzeyind mst qil dvl timiz qurulmu, Gneyi is fars ial altndadr. 90 il balanm h r iki mqavil z hquqi qvv sini itirdiyin gr artq "l mqavil "l r saylr. H r iki mqavil d imzasn qoyan ar Rusiyas dalb, Qacarlar dvl ti is z mrn baa vurub. "l mqavil l r" sasnda Gney Az rbaycann mst qilliyini tanmamaq beyn lxalq hquq normalarna da uyun deyil. Torpan sahibi olan xalqn tarixi mqavil l r z imzasn qoymamas, habel mqavil l rin mdd tsiz bir zaman n balanmamas da diqq td n yayna bilm z. T biidir ki, son yz ild h min tarixi cinay t qar xalq syanlar ara verm midir. Gneyli Quzeyli v t nimizd mst qillik qazanana q d r istiqlal savann davam ed c yi danlmaz bir h qiq tdir. ada gnl rimizd Gney Az rbaycanda q ddar bir rejim qar lm-dirim sava aparan xalq qurtulu yollar arayr, z kasz oyanan siyasi-milli m d niyy tinin dir lm si n istiqlal savana hazrlq aparr. Dnyada ged n azadlq mcadil l rini izl yib t crb qazanr. Fars hakimiyy ti trkl ri m n n iflic v ziyy tin salm, btn maddi v m n vi s rv tl rini lind n almdr. Gneyli trkl rin ac taleyind n danmaq ox azdr, milli istiqlal savana ktl vi kild qoulub ayaa durmaq, milli namusumuz urunda dnm d n mbariz aparmaq m qs d uyundur. " ran el trkl rindir", " randa hakimiyy t el trkl rindir" kimi m nasz arlar trkl ri milli savadan kindirm k ndr. ran hakimiyy tind v zif tutmaq sas rt deyil. V zif sahibinin milli qid si, z xalqna mnasib ti daha ox n mlidir. Hamya b llidir ki, rejim t p d n drnaa q d r farslamayan kims ni hakimiyy t g tirmir. Satqn olmayan qeyri-farslara v zif taprlmr, z xalqna azacq r b t b sl y n bir trkn ir li kilm si mmkn deyil. ox vaxtda dm n t bliatna uyaraq, z milli maraqlarmz dnmrk, milli shb t v mzakir l rd n d qorxub
220

qarq, xalqn baa d c yi bir dild danmrq v n tic d milli faci mizin miskin tamaasna evrilirik. Ancaq zil n xalqn x yolu onun milli oyan, milli birliyi v f all il baldr. Gneyli-Quzeyli siyasi-m n vi krpl ri yenid n qurub b rpa etm k milli btvly aparan amill rdir. 50 milyon xalqn r ngli bayramz altnda sx birl r k vahid bir ideala xidm t gst rm si gnmzn md t l bidir. Xalq ideoloji baxmdan yks k bir milli v siyasi sayqlqla g l c y s sl m k, inqilaba hazrlamaq hammzn mq dd s borcudur. stiqlal sava ilk nc xalqn aydn duyu v dnc l rind n doub vs t alacaq. H r k t v f aliyy t s sl y n qvv l r nd getm kl xalq istiqlal savana hazrlamaldr. Bu gn Gney Az rbaycanda bel qurum v birlikl r varm? bh siz ki, vardr! Ancaq onlarn laq v iligil ri g r yinc deyil. T kilatlanma l ng gedir. Ktl vi f allla az n m verilir, tinlik v mani l r ictimaiyy tin gc il aradan qaldrlmr. Ancaq indi f aliyy tsiz ktl artq h r k t keir. H r il B zz qalasna milyonlarla insann axmas da el istiqlal eqi v m fkur sinin q l b sidir. Sayca az olan qurum v birlikl r birl r k vahid xalq axnna evrilir, kiik xalq etiraz yrl ri gec-tez mumxalq h r katyla v z olunacaq, xalq amili siyasi-milli bir amil kimi ger kl c k. Quduzlam rejimin gc d , onun siyasi ynm d btn dnyaya b llidir. Hazrda onu qoruyub saxlamaqdan tr nv proqram da yet rli deyil. Fars il erm niy arxalanan dvl tin dayaqlar ryr. "Ms lman qardal"na x yan t ed n hakimiyy ti Qaraba mharib sind Erm nistana yardm gst rib onu iqtisadi blokadadan xarmas kimi x yan t he zaman yaddan xmayacaq. 5-10 erm niy m kt b aan, ancaq trkl rin z dilind t hsil almasn yasaqlayan dvl tin ms lman t ssbkeliyi inandrc deyil. Gney Az rbaycan trkl rinin qara taleyi onlarn ana dilind n t hsil hququnun olmamas il baldr. Xomeyninin yaratd bu sistem p hl vi dvrnd n he n il f rql nmir. H r iki diktatura panfarsizm ideyasna saslanr. Ancaq Xomeyni hakimiyy ti d eyn n p hl vani aqib tini yaayacaq. Bu gn "qonu dvl t" Gney Az rbaycanla kifay tl nmir, Quzey Az rbaycana da qarmaq atr burada z b k l rini quraraq panfarsizm inqilab v evrili hazrlamaqdadr. Bundan tr lk boyu t bliat aparr, separat qvv l ri maddi v m n vi c h td n d st kl yir, xalq il dvl timiz arasnda qardurmalar salmaa alr. V t nimizin gneyin221

d n diqq ti yayndrmaqla milli birliyimizi pozmaq niyy tin dr, dini siyasil dirir. ran r smil ri Qaraba m s l sinin h llin mane olur, h m d Qaraba faci sini bir t n kimi bamza vuraraq xalqmzn inamn qrmaa alrlar. Bu da unudula bilm z ki, Qarabada ial erm ni ordusu m hz randan rzaq v yanacaqla t min olunurdu. Erm ni-fars-rus birliyi v x yan ti Qaraba ial il n tic l nmidir. Bu gn tam inamla dey bil rik ki, Qaraban azad olmas Gney Az rbaycann qurtuluundan sonra h llini tapacaq. V t nimizin gneyinin fars ialndan xilas n oxdan b ridir ki, gzl nil n tarixi bir ans yaranr. AB-la ran arasnda balanan a-gizli savalar Gney Az rbaycann da nicat yolunu aa bil r. ki dvl t arasnda konfliktl rin k skinl m si rann paralanmasyla n tic l n c k. z nv proqramyla dnyada t hlk m nb yi saylan ran qonu lk l r n daha ox qorxudur. Terroru dvl tin nv silahna yiy l nm si ar f sadlar tr d bil r. lb tt ki, ktl vi qrn silahndan da daha d h tlisi fars rejiminin ovinist-mill ti siyas tidir. Buna gr d , randa rejimin ictimai dayaqlar da sarslr. Bunun ksin olaraq gneyli soydalarmzn z dvl ti olan Az rbaycan Respublikasna r b ti gnd n-gn artr. Dm n qvv l r bundan narahat olduuna gr milli dvl timizi t kl yib gzd n salmaa alr. Amma dnya Az rbaycanllarn z milli dvl tind n m hrum edib, dvl ti olmayan bapozuq ktl halna salmaq niyy ti ba tutmayacaq. He bir ideoloji t xribat, m n vi-siyasi terror c hdl ri xalqmzn mqavim t gcn qrmaa qadir deyil. Az rbaycan razisi paralanb, amma xalqmzn ruhu v m n viyyat blnm zdir. Az rbaycan Respublikasnn i kl n n h yat v durumu gneyli trkl rin d byk r b tini qazanmdr. V t nimizin bu parasnda ana dilimizin dvl t, elm-t hsil dilin evrilm si, m d ni-milli d y rl rimizin knld n sevilm si v s. gneyli soydalarmza ilham verir, onlar sabaha s sl yir. Gnd n-gn inkiaf edib formalaan dvl timiz ial altnda qalan bac-qardalarmz n gv nc, qrur m nb yidir. XXI yzillikd 50 milyon xalqn yalnz 8 milyonu azaddr v z milli bayra altnda yaayr. Be yz ildir ki, Az rbaycan blnb paralanmaqdadr. Artq yeni yzillikd geriy yol yoxdur, Btv Az rbaycan amalyla yaamalyq. Bizim ana v t nimiz ran deyil, Btv Az rbaycandr. z ana torpanda azad v mst qil olmayan xalq n b db xt bir xalqdr. Trkl rin varlna q nim k sil n farslar mdafi
222

edib, onlarn hakimiyy tini qorumamz milli idrakmza uyun deyil. rana xaricd n hcum olark n trkl rin td n sip r km si alszlqdr. Bunun v zin fars rejimin mqavim t gst rib, istiqlal mbariz sin balamaq daha ox g r kli v m qs d uyundur. lk daxili qvv l r hakimiyy ti d yim kd yet rli olmadna gr , xarici qvv l rd n d yardm alaraq onlara qoulmaq n dzgn seimdir. ran fars v erm ni n qorumaq milli faci l rimiz yeni bir t kan verm k kimi anlalmaldr. Bu gn gneyli trkl r anlayr ki, onlarn ran daxilind istiqlal qazanb milli dvl tini qurmas mmkn deyil. randan ancaq ayrlmaqla milli dvl t qurmaq mmkndr. Xalqlar h bsxanas olan rann dalb paralanmas ilahinin buyruu v zamann t l bidir. XXI sr Az rbaycann btvlk urunda mbariz v arpmalar sri kimi yadda qalacaq. Gney Az rbaycann yeni bir m tan tl t kilatlanmas tarixi bir v zif kimi qarda durur. Bundan baqa, televiziyam tbuatdan istifad ed r k, beyn lxalq al md t bliata balamaq lazmdr. "GnAz" kimi telekanallarn oxaldlmas da faydaldr. Bak h rind Dnya Az rbaycanllar, Trk Xalqlar Universitetl rinin almas vaxt da g lib atb. Habel ski v ada lifba il gneylil r n q zet, jurnal v kitablarn n rin d diqq ti artrmaq ox-ox n mlidir. Gney il Quzey Az rbaycann ilikil ri is yeni bir yn almal, btn imkan v v saitl rd n istifad ed r k bu laq l ri genil ndirm k haqqnda dnm liyik. Beyn lxalq t kilatlarn gnd mind Az rbaycan m s l si z yerini tutmaldr. Habel trk xalqlar arasnda Gney Az rbaycan h qiq ti vaxtar s sl ndirilm lidir. Yeni t kilatlarmz ada t l bl r uyun i rejimin kem lidir. Az qvv il hakimiyy ti laxtlatmaq olar, devirm k is tindir. Bu m s l d Almaniya, Vyetnam v Koreya t crb si v mbariz sullarna saslanmaq olar. N z r almaq lazmdr ki, ran artq dnya miqyasnda t kl nmi, 73 lk rana qar BMT T hlk sizlik urasnn sanksiyalarna qoulmudur. Molla hakimiyy ti xarici t zyiq v daxili mqavim t tab g tir bilm y c k. AB-la ran arasnda ziddiyy tl rin k skinl m si Gney Az rbaycann ayaa qalxb istiqlal savana balamasna tarixi bir ans yaradacaq. ki dvl tin mharib aparmas gneyli-quzeyli V t nimizd n yan tm y c k. Yeni bir proqram v milli konsepsiya yaratmaqla gzl nil n hadis l r hazr olmalyq. Burada da gney il quzeyli trkl rin birg f aliyy t gst rm si, mt kkil kild mbariz aparmas tarixi z rur t kimi q bul olunmaldr. r ngli bayraq altnda v t nimizin
223

h r iki tay z irad sini ortaya qoymaldr. Bir zamanlar Sovet ttifaqyla X z r d nizinin statusu haqqnda mqavil balayan ran bu mqavil ni kemi irs sayr, "Glstan" v "Trkm nay" mqavil l rini qoruyub saxlayr. "l mqavil "l r uyun olaraq apard b dnam siyas t yeni bir r ng alayr. Gney Az rbaycann istiqlaliyy t qazanmas xalqmzn z lind dir. Onun irad ortaya qoyaraq f allq gst rm si, inaml f aliyy t balamaq, dnyada ba ver nl rd n n tic xarmaq, milli birlik v h mr yliy almaq zamann t l bidir. Bu yolda xalqmza byk uurlar dil yirik. Xalq c bh si q zeti, 19 iyul 2007

224

T BR Z L Y N YOX, TRK RUHUNUN M RK Z D R Fars ovinistl ri Gney Az rbaycan trkl rinin milli-siyasi urunu ldrm y alr ran slam Respublikasnn prezidenti Mahmud hm dinejad xlarnn birind dedi ki, T briz i lik m rk zin evril c k. Onun bu mlahiz sini adic bir skutla qarlamaq, t qdir etm k mmkn deyil. Bununla prezident 40 milyon gneyli soydamza r b tl yanamam, ksin , bu onlar aq-akar kild aldatmaq dem kdir. lb tt ki, i lik m zh bi tarixi bir olaydr. Yzillikl r boyunca snni il i arasnda qovalar ba vermi, dm nl rimiz m zh bl r arasnda ziddiyy t yaratm, sui-istifad konfliktl ri meydana g lmidir. aldran dy snni-i mnaqi l ri sasnda tr mi, xristian dnyas, s f vil rl osmanllar arasnda qardurmalar saxta kild yaradlmd. Dm nin hiyl - ri ox davam ets d , trk birliyi z nadir v qadir gcn gst rmi, bu birlik yaam, ox ar snaqlardan xmdr. Trk birliyi - trkn silahdr, onun m tan ti, irad si, gc, istedad, milli varl trkn ovqat il baldr. ran prezidenti Mahmud hm dinejadn iddias badan-baa hiyl v rdir. M zh b ixtilaflar orta srl rin m nfur siyas tidir, XXI yzillikd m zh b v t riq tl rin qzdrlmas dm n Hiyl sidir. Trk mill tini azdrmaq, aldatmaq, i m zh bi sasnda mnaqi l r svq etm k, qarda qardaa qar qoymaq fitn karlqdr, mrt ce qaragruh siyas tidir, qan v can soydalarmza qar yeni bir fitn -f saddr. *** slam dini gz l, humanist v demokratik bir dindir. z dinimizi q lb n sevirik. Ancaq bu dinin ad altnda panfarsizm siyas ti aparlr, molla rejimi i lik n vasit dir, onun m qs di is m krlidir. Panfarsistl rin m qs di gneyli trkl ri xurafat bataqlna salmaq, milli ur v r fini ldrm k, siyasi-milli dnc sini, idrak v qavrayn klg altna salmaqdr. Trk kimliyi v m n viyyatn m hv etm k n fars ovinistl ri i lik ad altnda z mrt ce ideologiyasn p rd l yir, fars irqiliyi siyas tin xidm t gst rirl r. ovinist fars irqil ri fars dilini m zh b dili kimi q bul etdirmi, qeyri-fars xalqlarnn ana dill rin yasaqlar qoyulmu, onlarn z dill ri l dill r evrilmidir. slam i liyi fars m zh bi kimi q l m verilmi, fars m zh bi fars ideologiyas sasnda indiy d k zorla q bul
225

etdirilm kd dir. *** Fars rasistl ri Gney Az rbaycann razisini ial altnda saxlamaqla yana, trk birliyi v kimliyini d sarstmaqda, xalqmzn btnl m sini beiyind bomaqda, xalqn aydnlarnn soyqrm siyas tini aparmaqdadr. Gney Az rbaycan trkl rinin ana dilind t hsil almamas bir mill tin ridilm si, farsladrlmasnn zorla h yata keirilm si fars rejiminin irqi siyas tinin t rkib hiss sidir. Gneyl Quzey Az rbaycan halisi arasndak milli btvly q nim k silir, millim n vi laq l ri pozulub dadlr, fars dili il fars m zh bi vasit sil milli v hd timiz dm n k silirl r. Gneyd milli t hsil yoxdur, irqilik fars t hsilin xidm t gst rir, fars maraq v ovinist siyas tin saslanr. Milli ana dili olmadan milli t hsil d formalaa bilm z. QuraniK rimd deyilir ki, biz qvml ri z r ngind v dilind yaratdq. Allah h r qvm v xalqlarn zn d , dill rini d yaratmdr. Allahn irad sin qar xmaq islam dnyasna x yan tdir. ran panfarsistl rin gr , ran xalqnn yegan kimliyi vahiddir, fars ovinizmi orada yaayanlarn hamsn fars sayr, onlarn z milli dill rini inkar edir. R fs ncani v Xat mi (kemi prezidentl r) iddia edirl r ki, fars dili rann dvl t dilidir, baqa xalqlarn dill ri ldr, qeyri-fars xalqlar siyas tl m ul olmamaldr. V yaxud siyas tl m ul olan xsl r farslamal, z milli kimliyini unutmaldr. Fars ovinistl ri bu sraya qrx milyonluq Az rbaycan trkl rini bel daxil etm kd dir. Daha dorusu, irqil r gr , trkl rin kimliyi v ana dili b lli deyil, onlar farsladrmaq lazmdr. Bu r zal tdir! Dnya tarixind m n vi vandalizm, v hilik v d h tdir! Bir xalqn badan-baa m n vi soyqrmdr, onun dilini, tarixini, d biyyatn, m n vi d y rl rini inkar etm k, bir xalqn milli varln m hv etm k dem kdir. randa trk xalq 40 milyon, farslar is 12 milyondan ibar tdir. randa Az rbaycan trkl ri oxluqda, farslar is azlqdadr. Azlarn dili dvl t dilidir, oxluun dili is dvl t dili deyil. Trkl rin dili lm m hkum olmaqdadr. *** 1997-ci ild Gney Az rbaycann Urmiya h rind tarix dair elmi-t dqiqat konfrans keirilirdi. ran aliml rind n K rimi adl birisi xnda dnya dill rini t snif etdi, h yaszcasna randa olan trkl rin dili is lm m hkumdur, dedi. K riminin bu ifad l ri fars rejiminin apard ovinist siyas tin gst ricisidir.
226

ran prezidenti Xat mi G nc d Nizami G nc vinin q brini ziyar t ed rk n onu fars airi adlandrm, dahi airin hr tind n pay ummudur. rqi Xat mi Nizami G nc vinin kimliyini, onun xalq v v t nini t hqir etmi v bundan utanb kinm midir. Xat mi bilm lidir ki, Nizami G nc vi trk olu trkdr. Onun atas da, anas da G nc trkl rind ndir. gid R is anasn bildirmidir. airin ovqat, ruhu trklkl yorulmudur. Firdovsinin ovinist ahnam s rin X ms il cavab vermidir. rq d biyyatnda trklk konsepsiyasnn sasn qoymu, ahnam ilik n n sin qar xm, trk intibahnn zln yaratm, mht m d bi abid sini meydana g tirmidir. *** Nizami trk v trklk sevgisini eir g tirmi insanlara, trk ruhunu alam, divan d biyyatna trk mvzu v sur tl rini g tirmi, n n vi sjetl ri trkl rl laq l ndirmi, z xalqna, v t nin sevgi v say bildirmidir. Dahi airin s rl rind trk igid, gz l, dal tli v qorxmaz r mzini dayr. Az rbaycan trk hkmdarlarna q sid l r yazm, onlara eirl r ithaf etmi, onlarn xsi xarakteri v ovqatn tamamlamdr. Nizami fars xalqn yada salmam, ksin , trkl r p r sti etmi, z doma xalq olan trkl rin az yaradclndan yr nib ilham almdr. Onun h r bir s rin trklk hikm ti s p l nmidir. Trkl rin hikm t x zin si Nizami eirini kamala atdrmdr. Nizami eirind n trk qoxusu g lir (S.N fisi) ifad si, anlay tam deyil. Dahi airin s rl rind n trk qoxusu yox, trk ruhu g lir. Nizami trk dilind dnm, Axsitan ahlarnn sifariil farsca yazmdr. irvanah airi h d l mi, qorxutmu, fars dilind yazmaa t hrik etmidir. Trkn sif ti bizim v famz deyil, dey n Axsitan z aparn Nizaminin qapsna gnd rmi, fars- r b zin tl ri il s r yazma ondan t l b etmidir. Axsitan kimi ada ran hakimi d gneyli trkl rd n fars dilind s rl r yazma t l b etm kd dir. XII srin t l bi XXI srd d davam etdirilm kd dir. randa trk eirin , dili v musiqisin d y r verilmir, m kt bl rd fars havas alnr, S di v Hafiz yr dilir, Fzuli v hriyarn ana dilind olan s rl ri is xalqa atdrlmr. *** Min il rzind babalarmz fars dilind d s rl r yaratm, fars xalqna m n vi xidm t gst rmidir. Xaqani v Nizami eirinin sasnda fars eiri formalamdr. Fars airl ri is tarix boyu trk dilind birc eir yazmdrm? Yox! Fars airi trk dilind q l m almaz! lb tt ki, bu
227

milli m hdudiyy tdir, milli eqoizm v ovinizmdir. *** Bu gn ran prezidenti gneyli soydalarmz xurafata, c hal t v nadanla s sl yir. Fars m zh bi il bir mill tin gzn kor qoymaqda, gec -gndz onlar alatmaa, b dbinliy , s fal t v ktp r stliy svq etm kd dir. Onlar siyas td n uzaqladrr, trkl rin ruhuna fars ovqat alayr. T briz - i lik m hdudiyy ti beiyi deyil, islam dininin s mimi yurdudur. T brizlil r dini borcu il yana, milli borcunu da h yata keirm lidir. hm dinejad is t brizlil rin bana torba salr, bu xalq avam sayr, fars m zh bi v fars hiyleyi- ri il onlarn siyasi-milli urunu ldrm y alr. Fars m kt b v m dr s l ri trklk ruhunu zir, ruhunu qrr, yaralayr, fars ovinizmi trkl rin aln, z kasn, idrakn qandallayr, milli maraq v m nafeyini z ncirl yir, n fsi- mmad sirin evrilir. *** M scidl r Allah evidir, ms lmanlarn dua yeridir. M scidl r fars ideologiyas yuvas deyil. Burada dinimizin gz l, iql k lamlarn yr tm k, t bli v t viq etm k g r kdir. slam dini - h m d t limt rbiy m kt bidir. Allah evini fars ovinizm z h ri il z h rl m k olmaz. slam dinini paralamaq yox, ms lmanlarn btvlyn almaq bizim m sl k yolumuzdur. ran rejimi is islamn dm ni erm niy maddi v m n vi yardmlar gst rir, m scidl rimizi heyvan tvl sin evir n dm nimiz iq, qaz, yanacaq, rzaq v s. km k edir. Erm nini d st kl m k - islam dnyasna x yan tdir. Torpaqlarmz ial ed n erm niy su-elektrik stansiyas tikilir, ial edilmi razil rimiz erm nil dirilir. Erm ni q sbkarlnn fars rejimi t r find n d st kl nm si islam etiqad v zehniyy tin , dini maraqlarna smr. *** Tehranda Ararat klubu siyasi pozuculuq m rk zidir, burada erm nil rin trkl r v mum n ms lmanlara qar m krli planlar hazrlanr. Molla hakimiyy ti erm ni yuvasna himay gst rir, erm nil rin ilhamverici m nb yi ay tullah siyas tidir. Ararat klubu siyasi t xribatlq m rk zidir, Gney Az rbaycanda is adi bir d bi-m d ni bir klub yox d r c sind dir. Onlarn qurum v t kilat m rk zl ri he yerd yerl mir. M scidl r ala: maq m rk zidir. Ararat klubu is siyasi fahi lik yuvasdr. Erm ni il fars qucaqlar orada molla il danak
228

n q l r qurur. Gneyl Quzey Az rbaycana qar pozuculuqlar aparr. Farsla erm ni irqil rinin sas m qs di Az rbaycan h rraca qoyub, bldrm kdir. lli milyon bir xalqn varlna son qoymaq, ridib yer z rind n silm kdir. Gney Az rbaycan xalqnn gz almal, z varln qoruyub saxlamal, milli haqq v m nafeyini gz b b yi kimi hifz etm li, siyasi milli urunu yks ltm lidir. Fars rejimi gneylil ri alatmaa s sl yir. T hrik edir, ruhuna alayr, b dbinliy , c hal t arr. Bir mill ti srl r yuxusuna t viq edir, trkn oyan v itibahna fars m zh bi qat z h r qatr. Milli oyan azadln zldr. hm dinejadn fars m zh bind yeni-yeni ryalar ba qaldracaq, beiyind laylay alacaq, cnqrn eitm y c ksiniz. hm dinecadn yuxusu fars bayatsdr... Olaylar q zeti, 11 dekabr 2009 Trkstan q zeti, 13-19 dekabr 2006

229

PANFARS ZM N M ZH B AYRI-SEK L Y Qumun ideoloji t xribatlar aldran dz ski tarixl rin ahidi olub. Zaman kedikc cahangirl r burada vuruub-arpb, xristian dnyasnn t siri altnda qrnlar tr dilib. ah smayl il Sultan S limin arzular aldran dznd z-z g lib, gn rzind mharib baa atb. Ordular vurumaq ist m yib, ancaq hkmdarlar hikk sind n l km yibl r. ki trk xalqnn qardaln Tanr onlarn taleyi v qism tin h kk edib. Bu qardalq tarixin snaqlarndan xb, trkl rin ruhu v qannda b di yaayaraq, gv nc v qrur m nb yin evrilib. Ulu trkl rin qardal - onlarn m sl kdaldr, knlnn s si, saf, gz l duyular, ozan rqisi, bayat v laylasdr. Trk cocuqlar ondan kamala atb, rs y g lib. Trkl rin bir-biril dav ti yaz yana b nz yir, onlarn ixtilaflar davaml deyil. Ziddiyy tl ri buz kimi riy n iki xalq z qardaln h r eyd n stn tutub, yaadb v yaadacaq. S f vi v Osmanl lk l rind snni-i ixtilaflar sni kild davam edib. Ancaq snni-i m zh bi m qs d deyil, vasit dir, hakimiyy t urunda mbariz dir. ki m zh b dav ti dm n fitn karldr, trk birliyin qar onun qara niyy tidir. Ayr-sekilik salmaq, blb-paralamaq, nifaq yaratmaq m zh b-t riq t m ll ridir, fars m zh binin fitn f saddr, Ne yz ill rdir ki, o tayl-bu tayl Az rbaycanda m zh b-t riq t kl kl ri sm kd dir. Fars m scidl ri siyasi-dini pozuculuq il ri aparb, iki qarda xalqn arasnda snni-i lik qovalarn qzdrb. Bu gn d randa m zh b mnaqi l ri n meydan alb, z l qurum v v saitl r ayrlmaqdadr. ran prezidenti Mahmud hm dinejadn T brizi i lik m zh binin m rk zi adlandrmas t sadfi deyil. Onun m qs di t brizlil ri trkl r qar mbariz y armaqdan ibar tdir. Bir mill tin ruhunu ldrm k, qarda qarda stn qaldrmaq, monolit birliyini sarstmaq, snni-i konflikt v ziddiyy tl rini qzdrmaq s b bsiz deyil. i fanatikliyini t bli edib yaymaq Qumun m li iidir. M yy n blg l rinizin Qumun t siri altnda d yiir. Dini xlaq pozulur, camaat korkoran fars m zh binin t siri altndadr, q r zli t qlidilik yrdlr, fanatik v xurafat ktl si formaladrlr. Dini idar l rimiz Qumun yr qarsnda acizdir. rann siyasi-ideoloji pozuculuuna qar mbariz aparmaq, Qum t xribatlarn qanunla c zalandrmaq lazmdr. Bir mill t, iki dvl t (Heyd r liyev) dnc v idealmza qar
230

i lik etiqad ir li srlr, q r zli fikirl r yayaraq, trk birliyin qar hcuma keirilm kd dir. M scidl rimizin ks riyy ti fars m scidl rind n f rql nmir. Onlarn oxu Qumun taprqlarn yerin yetirir. Qum m zunlar iranp r st molla v dindarlar z dvl tilik m nafe v maraqlarmz ucuz tutur. Onlar dinin gz l k lamlarn t bli etmir, fars m zh bi deyiml rini yayaraq, insanlarn beynini z h rl yir. Dinimiz v zin panfarsizm ideyalarn xalqa srmaq, t bli etm kl , dvl tiliyimiz qar sui-q sd hazrlayrlar. rann mdad, lhda m d niyy t m rk zi, hli-beyt, Xoneyni g ncl r t kilat v s. qurumlar q r zli f aliyy t gst rm kd dir, Onlarn hams lk mizd islam inqilab, daha dorusu, panfarsizm inqilabna hazrlq il ri grm kd dir. Bununla bal olaraq siyasi-dini v m n vi-psixoloji z min yaradlr, kadr yetidirilir, xalq i risind n avam ktl l r satn alnr, onlar tez rana ged r k z h r almaqdadr. Qumun inqilab ger kl ir. M scidl rimiz fars m zh bi q rargahna evrilm kd dir, burada milli maraqlarmz, duyu v dnc l rimiz t bli olunmur. rann siyasi m zh b ideologiyas nnd m tbuatmz, radioteleviziyalarmz susur. rann S h r televiziya kanalna cavab verilmir. Fars m zh binin sirl ri, fitn -feli aqlanmr, i lik ad altndak q r zli fikir v m zh bsizlik etiqad gizl nm kd dir. Blg l rimizd fars behl ri qurulur, avam, mti camaat toplayaraq z ncirl ba-gzn vurdurur, siyasi-milli urunu lgnl dirir, milli duyu v dnc l rimizi d yi r k Qumun qibl gahna dnm kd dir? Qumdan g l n fars m zh bi milli idrakmz m nliyimizi m hv edib tapdalayr. El bil ki, orta srl r qaytmaqdayq. Qum t qlidil ri h r bir insann irad sini lind n alr, fars m zh bin s sl yir, onlar dind n ayrb xurafata arr. Mollalarn da oxu Qumun al tin evrilir. Qum t bliatlar fars rejimi t r find n maliyy l dirilir. Onlar respublikamzn h r yerin s p l nib. ctimai yerl rd aq-saq t bliatn yayr panfarsizm ideyalar z h r sar, lhda maazasnda kitab alb oxumayan az rbaycanldan milli ovqat gzl m k olmaz. ran M d niyy t M rk zind n m d niyy t yr nm k b sdir. Bu m rk zin t bli etdiyi m d niyy t fars siyasi-m d niyy tidir. Xurafat v c hal t insanlarn beynin yeridilir, fars inqilabna yaxnladrr, xalq il dvl t arasndak h mr ylikl r pozulur. lk mizd m yy n ita tsizlik v fanatizmin hkm srm si bu v ya baqa qruplarla bal deyil, Qumun ideoloji pozuculuudur, fars-i lik v ran t ssbkel rin milyonlarla pullar ayrlr. mdad t bliat sasnda xomeynizm durur.
231

Az rbaycan Respublikas ideoloji pozuculuq meydanna evrilm kd dir. M zh b-t riq tl r meydan oxuyur, elm v t hsil mdaxil edir, onlar t kilatlanr, qurumlara ayrlr. Fanatik i l r randan maa alr, onlar he yerd il mir, obyektl ri yoxdur, ancaq b y kimi yaayrlar. Byk bir ktl nin rana z tutmas maddi v m n vi tinlik v sxntlara m ruz qalmasndan ir li g lir. Bunun qarsn almaq tindir, daha ciddi addmlar atmal, islahatlar keirm li, ideoloji mbariz y qoulmalyq. Gc nazirlikl ri z v zif sini yerin yetirir, amma bu kafi deyil. rann qara tst v duman Nardaran v B n niyardan balayaraq yaylr. Salam ideoloji mhitimiz sarslr, qardurma v mnaqi l r planl kild h yata keirilir. deoloji s ng rl rimiz Qaraba s ng rl rind n daha d h tli v dzlm zdir. i -fanatik ordusu stmz g lir, beyinl ri, urlar f th edir, ixtialar salr. M scidl rd n balayaraq evl rimizin iin girir. Bununla kifay tl nmir, q lbimiz , r kl r soxulur, dnc siz insanlar yetidirilir. Qaplarmz aaraq vizan l v etm kl ran t xribatna yol ar, mnbit rait yaradlr. Qarakils - trk qar fars-erm ni fitn karl randa ideoloji pozuculuq m nb l rind n biri d Qarakils dir. Qum il Qarakils nin f rqi yoxdur. Onlar ay tullah konsepsiyasndan ilham alr. ran h m tiry ki, h m d fars m zh bi il g ncl rin t limt rbiy sini pozur. mdad c miyy ti Qum zehniyy tini evl r b xi g tirir, ran m d niyy t m rk zi m d niyy tsizlik yayr, Unudulmu q hr manlar kitabn h diyy kimi t qdim edirl r. T briz il S lmas arasnda Qarakils zhur edib. Ora haylarn ziyar tgah yeridir. Qarakils erm nil rin siyasi ziyar t m rk zidir. Qarakils gnd n-gn byyb f allar, dnya erm nil rini s f rb rliy alr. H m d bu kils erm nil rin emblemi v r mzidir. Emi ddind n sonra ikinci toplant yeridir. Qarakilis V t nimizin qoynunda mvcud olan ilan yuvasdr. Pers il haylarn nsiyy t m rk zidir. Qrx milyonluq xalqn gzl ri qarsnda Qarakils ucalr. Erm ni avantras v fitn karl ger kl ir, vs t alb, formalar. Erm ni uydurmasna gr , 1935 il bundan nc Tatevos adl birisi dnyaya g lmi, zn sa pey mb rin h varisi sayb. Guya ki, o, zn s habi kimi t qdim edib. Tatevosun saxta q bri tikil r k z rind kils yaradlb. aldran dznd yalan Tatevosun m zar erm nil rin qibl sidir. Erm nil r ilx srs kimi aldran dzn tklb g lm kd dir. Tatevos babalar haylar haylamdr. Dnya xristianlarna z tutub m sl h tl m l r arr. Qarakils ah v mollann yardm il dir lib. Trkl rin tarixi v t nin qara mhr damalanmdr. Qarakils fars il erm ni birliyini,
232

ariya qardaln s sl m kd dir. Burada ms lman v xristianlqdan shb t getmir, trkl rin dm niliyin ardr. ran n din t ssbkeliyi n z ruri m s l deyil, Qaraba ial ed n erm nil ri d st kl m k n planda durur. Din tarixind Tatevosun izi-tozu yoxdur, pey mb rl rin siyahsnda onun ad b lli deyil. 1954-c ild q bri k f olunub. Ryada gr n haylar Tatevosu grb s s salmlar. El burdan da balayaraq aldran dz onlara ziz olub, saxta v saxtakarlqlarn ba qaldrm, yalan v uydurmalarn h yata keirm y almaqdadrlar. Qarakils Gney Az rbaycandan Naxvan Muxtar Respublikasna uzanan siyasi qarmaqdr. Erm ni t xribat v quldurlar aldrana yan olmaqdadr. ctimaiyy ti aldadr, gz kl fr r k qara fikirl r dm, t bliat v t viqat aparmaqdadr. T sadfi deyil ki, haylar Gney Az rbaycana toplar, xsusil s rh d qraqlarnda h r yeri brm kd dir. Fars rejiminin km yil erm ni q s b v k ndl ri salnr, onlara razil r ayrr, trkl rin torpaqlar h rracda satlr. Araz boyu s rh d zonalarnda erm nil rin m skunlamas il yeni bir Hayastan dnyaya g lm kd dir. sfahan, Tehran v T briz erm nil ri bu yerl rd doluur, eyni zamanda Muanda erm ni q s b v k ndl ri d sra il dzlr. Fars hakimiyy ti ah Abbasn erm ni k siyas tinin ksin dir. Tarix ksin t krarlanr. yz il nc sfahana k n erm nil r bu gn Qarabaa kr. Qarabada qalb xan t r fdalar z qism t v q nim tini bldrm kd dir. randa erm nil r s lahiyy t sahibidir, farslarla b rab r hquqludur. Erm nil rin ana dilind t hsil hququ var, onlarn qrx m kt bi v iki universitet filial f aliyy t gst rir. Fars il erm ni dili randa dvl t dili, elm-s n t dilidir. Trk dili is l dil saylr. Trkl r fars dilind t hsil almaa m hkumdur, dvl t s viyy sind farsladrlaraq ridilir. Trkl rin razisinin erm nil r b xi verilm si fars hakimiyy tinin satqn siyas tidir. Xudaf rin krps yaxnlnda erm nil r n su elektrik stansiyas, su d ryaas tikilmi, qaz, iq x tti, d mir yolu istifad y verilm kd dir. Bak- rur d mir yolunun bir hiss si su altnda qalb. rzaq v yanacaqla dolu olan manlar Erm nistan v Qarabaa yollanr. Budur, ran rejiminin i z. randa erm ni x lif liyi hakimi-mtl qdir. Onlarn s lahiyy tl ri qrx milyon Gney Az rbaycan xalqndan artqdr. H l d erm ni x lif liyi Qarakils m rasiml rini t kil edir, dnya erm nil ri h min m rasiml r arlr. El bil ki, erm ni x lif si Gney Az rbaycann sahibidir. Torpan sahibi olan xalqdan icaz bel alnmr.
233

Erm ni kils sinin yardm il randa erm ni dilind d rslik v kitablar n r olunub yaylr. Alik v Araks adl q zet v jurnallar ap edilm kd dir. Onlarn s hif l ri trkl r qar sy v t hqirl rl doludur. Fars rejiminin erm nil r azadlq v s lahiyy tl r verm si aznlqdr, Gney Az rbaycan xalqna hrm tsizlik lam tidir. Qarakils Gney Az rbaycann barnda olan qara yaradr, t xribatlq ocadr. Qarakilis d erm ni m murlar, crb cr xidm til ri meydan sulayr. Erm ni dvl ti, kils v diasporu oran maliyy l dirir, ran da yardmlar gst rir. Qarakils onlardan taprqlar alb h yata keirir, sfahan, Tehran v T briz kils l ri il laq l r yaradb aq v gizli planlar realladrr. Gney Az rbaycan x lif si olan Tatevosyan, Livan x lif si Aznavuryan Qarakilis nin il rin r hb rlik edir. Az rbaycan m s l si onlara h val olunub, onlar tez-tez Gney Az rbaycana g lib-gedirl r. 1964-c il iyun aynn 24-d n balayaraq Qarakils erm nil rin toplant v yncaq yeridir. Buraya Livan, Trkiy , ran, AB, Argentina, Fransa, Avstriya, Rusiya v s. lk l rd n erm nil r axn-axn g lir. Qarakils gn erm nil rin qaragruh gndr. Miladn 55-ci ilind , guya ki, Tataoc hid olub. Onun q bri stnd haylar gz ya tkr. slind is yalan pey mb r alanr. Naxvana z tutur. Adi dualar deyil, siyasi dualar s sl ndirirl r. jdaha kimi gz yalar axtmaqla ovunu gzl yir, marqda dururlar. Erm nil rin dua-s nas a yalandr, siyasi oyun v hoqqabazlqdr. Aprelin v iyunun 24- erm nil rin d li gndr. Bu mat m gn deyil, erm nil rin hesabat, onlarn hiyl v k l kl rinin t nt n sidir. Erm nil r xarabalqlarda z xan gizl dir. Gney Az rbaycanda siyasi ittiham v b yanatlar s sl ndirirl r. Erm nil rin siyasi ziyar ti dvl tin d r yinc dir. T brizd Gym scid dalr, Qarakilis is gz b b yi kimi qorunur. Gney Az rbaycann memarlq abid l ri viran qalb, erm ni kils l rin is v sait ayrlr. T briz, Urmiya, rd bil, Maraa, Z ncan, H m dan v s. h rl rin abid l ri turistl rin zn almr, dnyann n gz l v nadir abid l ri xalqn ixtiyarna verilmir, tamaa v ziyar tin g lm k qadaandr. Culfa krpsnd n ke n kimi turistl rimizi ran r smil ri qarlayaraq aldrana aparb, Tatevosla gbrdrr. Erm ni t bliat aparmaq fars rejiminin iyr nc siyas tidir. Gney Az rbaycan abid l rini qapal saxlamaq bu xalqn tarixini, m d niyy tini v inc s n tini inkar etm k dem kdir. Bir mill tin m n vi varln m hv etm k, ritm k, susdurmaq, dilini k sm k mdhi bir cina234

y tdir, barbarlqdr. *** Erm nil rin kils ynca dini xarakter danr, onlarn toplants siyasi avantrist m rasimdir. Tatevosun q bri, el bil ki, erm nil rin Qarabadak dy s ng rini xatrladr. Erm nil r ziyar td n sonra t l m-t l sik s rh dl r qar, oradan boylanaraq Ordubada, Naxvan v rura h sr tl baxr, mahid l r aparrlar. Videokasetl r kir, x rit l r czr, da-d r l r , k nd v h rl r tamaadan doymurlar. Bundan baqa s rh d zonalarnda mzakir l r aparr, gnl rl danb xosunlar. c ba, bu nec ziyar tdir! Bu, h rbi k fiyyata b nz yir, erm ni ziyar til ri is h rbi k fiyyatlar xatrladr. kinci dnya mharib sind d erm ni qounu Gney Az rbaycana yeridilib, x rit l rind orann yars Erm nistana daxil edilib. ranla Sovet ttifaq arasnda bununla bal narazlqlar ba qaldrmlar. Erm ni ziyar ti gnd n-gn f allar. Haylar lk miz soxularaq ideoloji t xribatlar keirir. Ziyar til rin alb toplad informasiyalar Erm nistana gnd rilir. Erm ni kils l ri h rbi q rargahlar kimi qurulur. Kils l rd n baqa erm ni Naxvan c miyy ti, Tehrandak Ararat klubu da h rbi funksiyalar yerin yetirir, badan-baa quldurluq yuvasdr. Haylarn ski Naxvana maraq v diqq ti keici deyil. Dig r t r fd n is rann Naxvanla bal siyas t yeritm si d gizli v aqdr. ran konsulluu naxvanllara bir karta imza etdirir: ran v t nda olmaa razsanm? Fars dilini baa dm y n soydalarmz bunun mahiyy tini anlamrlar. Bu gnl rd fars rejimi naxvanllara yeni bir srpriz hazrlamaqdadr. Naxvan Muxtar Respublikas v t ndalarna on il mdd t rzind ran pasportlar veril c k. Bir dvl tin baqa lk v t ndalarna ktl vi pasport verm si beyn lxalq hquq normalarna ziddir. Naxvanllarn ran v t ndalna q bul olunmas rdir. al altnda olan razil rimizd rann tikinti il ri aparmas, st lik naxvanllara pasport verm si siyasi avantradr. Qarakils d fars v erm nil rin ziyar t m rasiml ri d s b bsiz deyil. Fars ziyal v aliml rin, d biyyat v inc s n t nmay nd l rinin Qarakilis m rasiml rind itirak etm sinin tsts sonra xacaq. Bu hay-farsn aria qardalnn t nt n sidir. Molla il keiin h mr yliyi z xr. Qarabada olduu kimi aldranda da onlarn birliyi, siyas ti, Az rbaycana mnasib ti bir-birind n f rql nmir. Onlarn d biyyatnda da trkl r qar sy v t hqirl r d biri dig rind n seilmir. Qarakilis d caib v q raib m rasiml ri d aparlr. Erm ni
235

cocuqlarna ad verlm si, xa suyuna salnmas n n y evrilib. Bu m rasiml rin m hz aldranda h yata keirilm si d s b bsiz deyil. Trk torpanda h min m rasimin aparlmas erm ni k l k v bicliyidir. Kei cocuqlara t lqin edir ki, Qarakilis d , orann yerl diyi razi d haylarn zn m xsusdur. Hans xalqn v t nin erm ni z kils sini tikib onu zn pay xr, yurd-yuva seir. H tta zn nian v emblemini t yin edir. T sadfi deyil ki, erm ni siyas ti, ruhani v yazarlar aldran dzn g lib, sr-sr toplanmaqdadr. Dnyann uzaq-uzaq lk l rind n Gney Az rbaycana tklb g lirl r. Bunun s b bi n dir? Gneyimiz niy bu q d r h v s v maraq gst rirl r?! Erm nil r Qarabadan aldrana axr. Naxvann fars-erm ni hat sind qalmas ox dzlm zdir. Blokadada qalm ski Naxvan ox ar gnl rini yaamaqdadr, sxnt v tinlikl r i risind dz r k, z yurd-yuvasn t rk etmir. randa ap olunan Alik v Araks q zet v jurnal da Qarakilis m rasiml rin c lb olunur. Qarakilis t ssratlarn h r il s hif l rind d rc etdirib yayr, qara v x bis fikirl rini t bli edir. Onlarn yazlar rbhtanla doludur, gneyli soydalarmzdan he k s erm ni yazarlarna cavab vermir. Bu gn Gney Az rbaycan xalqnn z ata-baba, tarixi xsiyy t v simalarnn q birl rin ziyar t getm si, dini m rasiml rini orada ktl vi keirm si yasaq saylr. X tayi, S tt rxan, Xiyabani, hriyar, Zehtabi v baqalarnn m zarlarn ktl vi ziyar t qadaa qoyulur. ld birc d f Bab k qalasna yr keirilm si yolverilm zdir. Dnyann he bir xalqn bu q d r m hrumiyy tl r , zlm v istibdada m ruz qalmayb. z doma ziyar tgahna h sr t qalan trkl rin dini vicdan haqq da yoxdur. Q birl rin ziyar tin qadaa qoyulmas n byk t hqirdir, allahszlq dem kdir. *** Bundan baqa bu xalqn memarlq tarixi abid l ri d q sd n dadlr. Ona gr ki, trk xalq z tarixi kemiini unutsun, m n n yoxsullasn, qul-nk r t f kkrl bir xalqa evrilsin. Dini ziyar tgahlara is m hdudiyy t qoyulmur. Fars hakimiyy ti trkl ri alatdrb b dbinl dirir, siyasi-milli uruna ng ll r tr dir, qara ktl ni mtil dirir. rana avam ktl g r kdir, trkl rin siyas tl m ul olmas yasaq saylr, onlarn ii v m li m scidl rd nal edib alamadr. Bundan f rqli olaraq, erm nil rin ktl vi ziyar ti, toplant v yncaqlar tam s rb stdir. Gney Az rbaycan xalqnn milli v vicdan azadl is yoxdur. Onlarn be-on n f ri ylsa, polis silahla dadr, z taleyind n dansa, pantr236

kizm dalas vurulur. zn duyub anlayann yeri Evin zindan, dar aaclardr, mani qardalarnn taleyi man q zasna salnmas, M.Zehtabinin z evind nam lum kild ldrlm sidir. *** Molla hakimiyy ti t hrik edir ki, Az rbaycan trkl ri ancaq z ail m i t m s l l ri il m ul olsunlar. z azadlq v istiqlaliyy t haqqn anlamasn, n fsinin siri olsun, qurd-qu kimi yem axtarsn. Dil-azsz xalq z v t nind qonaq kimi yaasn, dnya lk l rin s p l n r k irad mt kkilliyini baa dm sin. randa trk-erm ni ziddiyy t v ixtilaflar daha ox qzdrlr. Onlar d rinl ir, artr z ndaz sind n xr. Qaraba m s l sinin h lli il bal olaraq ran m li bir t bbs gst rm yib. Erm ni knlll rini d st kl y r k onlar Qarabaa yola salb. Gneyli soydalarmz is Arazdan bel ke bilm yib, qardan qardaa yardmna imkan v rait verm yib. Soydalarmz m scidl rd alayb yas qurub, ran erm nil ri is Qarabada vuruub arpmaqdadr. Bunun sas s b bi fars rejiminin antims lman v antitrk siyas tidir. *** Erm nil r ial zonasndan gneyli soydalarmza gll l r yadrr, basqnlar edir, talanlar aparr. Xudaf rin krps yaxnlndak Sarcal k ndind doqquz yal olan m kt b h y tind oynayark n erm nil r onu gll l midil r. Arazn h r iki sa v solunda Sarcalu k ndl ri suyun altnda qalmd. T brizin imam cm si bust ri l gr rk n gneyli uan faci si haqqnda m lumat verdim, z ciddi etirazm yazl v ifahi kild bildirdim. Ancaq o h miyy t verm di, qulaqardna vurdu. Dini borcunu yerin yetir n imam cm , milli borcunu yerin yetirm di. Erm ni quldurlar silahldr, geyli silahdalarmz is silahszdr. ran onlar qorumur, erm ni t xribat v terrorularna gz yumur. ksin , ran dvl ti gneyli trkl ri erm ni c lladlar il qorxudur, gneyliquzeyli xalqmz h d l yir. Erm nil r rann jandarmasdr. Sz yox ki, erm nil rin Az rbaycana qar hcumu rann strateji plandr. ran maddi v m n vi yardm gst rm s ydi, Erm nistan m lub olard. Bunun ksin olaraq fars rejimi bayram etdi, sevindi, ms lmann faci sin adland. Tarixd n d b llidir ki, 1918-ci ild erm nil r S lmas, Xoy, Urmiya v s. blg l rd soyqrm aparblar, xalqmza qar qrnlar tr dilib. H min gnl rd fars il erm ni birl midi. Trkl r is tarix n ran hifz edib, onun qarsnda zireh kimi dayanb. Farslar is trkl r qar qeyri237

s mimi yanam v bu gn d z i zn gst rib. Qarakils qara yaradr, farsla erm nil rin yr onlarn siyas t yrdr. Erm nil rin Gney Az rbaycanda m rasim v toplantlar s b bsiz deyil. Gneyd n quzey , o taydan bu taya qarmaq atr, fars-erm ni ziyar ti zn gst rib akara xarr. Bu gn d Gney Az rbaycanda erm ni havalar s sl nir, pers-hay ittifaq dumanl gn axtarr. Gneyli-quzeyli V t nimiz qar n q v planlar qurulur, o tay-bu tay s rh dl rind pers il haylar sra il dzlr, eyni xalqn birliyin , yaxnlna, laq v nsiyy tin imkan verilmir. Quzeyli-gneyli, o tayl-bu tayl xalqmz z varln, razisini qorumal, yegan dvl timiz trafnda birl m li, milli h mr yliyimiz , irad mt kkilliyi yaratmalyq. Btv Az rbaycann g l c yi gneyliquzeyli, o tayl-bu tayl xalqmzn birliyi v h mr yliyind n asl olacaq. Olaylar q zeti, 26-28 yanvar 2010

238

FARS M ZH B XURAFAT V C HAL T DEM KD R Molla rejimi i lik ad il panfarsizm ideyalarm yayr Hrm tli yazar Hafiz Mirz nin Olaylar q zetind d rc olunmu i lik fars m zh bi deyil, c nab professor adl m qal sini oxudum. El bildim ki, bu m qal l r Tehran v Qum q zetl rind d rc olunub v yaxud S h r kanalna sifaril yazlb. H r eyd n vv l qeyd edim ki, he yerd , he vaxt i liyi pisl m mi m. lli ildir ki, divan d biyyat il m ul olmu, dini-f ls fi eirini aradrm, K rb la hadis si il bal Fzulinin H diq ts-s da s rinin nair v t dqiqatlarndan biri olmuam. Tovhid, minacat v n tl ri aradrmaa aldma gr sovet dvrnd sxnt v t zyiql r m ruz qalmam. z islam dinimiz ox r b t b sl yir m, i lik m zh b v t riq tl ri oxuyub aradrm, elmi-t dqiqat il rimd onlardan ox faydalanmam. Hrm tli hac aa, i likd n m n mhazir oxuma, sizin m lumatnz dayazdr v yersiz grnr. T briz i liyin yox, trk ruhunun m rk zidir adl m qal m ran prezidenti v zin siz cavab hazrlamsnz, ox t ccbl ndim. Sizi cavanlnza v t crb sizliyiniz balayram. Sizi ortaya atmaqla hrm td n salarlar, bu mvzuda ox nasnz. Fars m zh bini siz srmaq ox tindir. Hrm tli hac aa, m nim m qal min sl mahiyy ti v m zmununu ya baa dm mi, ya da q r zli yanarsan. M n i liyin dm ni deyil m, fars m zh binin m krli hiyl l rinin leyhin y m. Fars m zh bi ifad sini drnaq iar si i risind yazmam t sadfi deyil. Daha dorusu, fars m zh bi siyasi avantradr, xurafat v c hal ti yayaraq insanlarn beynini z h rl m kdir. i lik ad altnda panfarsizm ideyalar ir li srlr, rk fikirl ri Btv Az rbaycan brm kd dir. Avam ktl ni t sir altna salaraq onun milli heysiyyat, m nliyi v r fini ldrr, milli qrur v gv ncini m hv edirl r. Molla rejimi farslarn milli urunu yks ldir, qeyri-fars xalqlarn ruhunu is lgnl dirir. Trk xalqn mtil dirir, dny vi al md n uzaq salaraq b dbinl dirir, h yat ahf ryadla keir. Alamaq - onlarn pe sidir. M. .Sabir gz l deyir: Aladqca kii qeyr tsiz olar, Nec ki, alad ran oldu.
239

Byk air gr , bir xalqn alamas milli faci dir. Alamaq insann t bii lam tidir, ancaq n n y evril bilm z. Alman xalq mharib d m lub oldu, amma alamad, b dbinl m di, midsizliy qaplmad, ksin Almaniyan birl dirdi. Qum m zh bil ri xalqmz siyas td n ayrr, milli taleyind n uzaq salr, ktl dirm y alr, z-ban dyb ldrm y t hrik edir. lb tt ki, i lik bundan ibar t deyil. Tarixd n b llidir ki, i l r H zr ti li kimi z amal v m sl ki urunda mbariz l r aparm, r-bhtana qar xm din borcunu yerin yetirm y almlar. H r bir ms lman h m din borcunu yerin yetirm li, h m d milli v zif sini stn tutmaldr. Trkl rin milli maraqlar, siyasi-milli d y rl ri rejim t r find n yasaq saylr, bir mill tin zn sevm sin qadaalar qoyulur. H r hans bir mill tin zn nifr t b sl m si d h tdir! randa fars m kt bl ri farslar sevdirir, trkl ri is gzd n salr. Trkl r z kimliyini dilin g tir bilmir, qorxur, ehtiyatla yanar. Tehranda b ydilil rin yncanda bir daha grdm ki, onlar z soy-kk v kimliyind n kinir. Fars m zh bi v rejimi trk b ydili tayfasnn milli duyu v dnc l rinin dondurmudur. 1997-ci il fevral aynn 26-da Xocal faci si il bal olaraq, Tehran m scidind m rasim keirirdik. M rasimd gneyli soydalarmz yaxndan itirak edirdi. zm onlara tutub dedim: ziz can v qan qardalarm, Xocal msib ti il bal olaraq bir yer toplamq. Xocal faci si o tayl-bu tayl Az rbaycan xalqnn faci sidir. Dnya erm nil ri Qarabada vuruaraq q ti-qar tl r tr dir, siz is ancaq m scidl rd alayrsnz. Min ild n artqdr ki, xalqmz zg l r alayr, b s bu xalqa kim alayacaq?.. Yadlarn q brini saylarla ziyar t edirsiniz, ata-baba q birl rini is kim yad edib xatrlayacaq? mam Hseyn n alayn, ancaq S ttar xan, Xiyabanini d unutmayn... Onlarn m zarlar hans xalqa m xsusdur?! Alamaq ki, vardr, m h bb td ndir, dey n M.V.Vidadi alaman m nasn dzgn anlam, ger k alama t qdir etmidir. Alamaq bir xalqn faci sinin ifad si v r yinin ah-nal si, ruhunun qurtuluudur. Qaraba el K rb la ldr, Xocal msib ti d K rb la msib tidir. hidl rimiz d el h m d islam urunda kafirl rl vuruaraq f da olmular. Gney v quzeyin m scid v camel ri fars m zh binin t siri altndadr. Mollalarn ks riyy ti din v m zh bd n danmr, fars xurafatndan coub-dar. z milli maraqlarmz, dvl tiliyimizi ucuz tutur, z xalqmz, tariximizi, m d niyy t v d biyyatmz sevdirib
240

t bli etmir, dini yerl rimiz xarici t viqat v k fiyyat ocana evrilir. B zi mvafiq dair l r ranla biznes yaratdna gr , xurafat biznesin sz dey bilmir, ona aq meydan ar. Fars biznesind n biri t qlidilikdir, onun fars xurafat sul v vasit l rind n biridir. ran mollalar buyurur ki, h r bir ms lman ay tullahlarn t qlidisin evrilm li, kor-koran kild z irad sini ldrm kl onun ita tind dayanmaldr. Qum t rbiy il ri xalq i risind robot v manqurtlar yetidirib, lal-dinm z avam ktl ortaya xarr. Fanatikl r ordusu ay tullahlarn ixtiyarndadr. lk miz top-tf ngsiz ial olunur, t qlidil r srs Qumun mrini yerin yetirir. Onlar r smi hakimiyy timizi q bul etmir, ksin Qumdan taprqlar alr. Rars m zh b qullarnn z r smi dvl ti var. Bel likl , islam v ya panfarsizm inqilabnn crb cr m rh l l ri var. rann S h r telekanal buradan balayaraq h r gn verilil r yaynlanr. Fanatik f dail r ancaq S h r baxr, c nub blg si S h rd n ilham alr, onlara xeyir-dua verilir, fars m zh bi zr d rs keirilir. Onlarn siyasi mridl ri z xr, respublikamza g l r k fanatikl rl grrl r. slam inqilab f dail ri z dvl timiz deyil, z r hb rl rin qulaq asr, onlarn ita tind durur. Milyonlarla pullar f dail r ayrlr, Az rbaycan Respublikas i risind onlarn dvl ti v bdc si var, gizliaq tablar var. slam ixracnn yeni m rh l si m scid tikintisi siyas tidir. Fars rejimi lk mizd birc m kt b amaz, bunun ksin olaraq Allah evl ri tikdirib f dail rin ixtiyarna verir. Elm v maarifi yaymaz, ksin ldr r, maarif ziyasna qar qara p rd l r qurur, a-qara ktl nin urunu dumanlandrr. Tiry ki istehsal ed r k g ncl rimiz a lm g tirir. st yir ki, n slimiz tr yib artmasn. Gneyli g ncl rimiz kimi, quzeyli g ncl r d crb cr k f v sullar t tbiq olunur, eksperimentl r qoyulur. rann tiry k siyas tinin m rk zi Az rbaycan Respublikasdr. nki burada h r bir baxmdan rait v imkanlar ox genidir. Artq viza rejimi l v olunub. Mnasib bir mhit n panfarsizm inqilabna fql r alr. Fars rejimi rv tl Az rbaycan satn alr, dindarlar, ruhanil r, fars fanatikl ri, iranl biznesmenl r, imdad dil nil ri, ran m d niyy t m rk zin z tutub pay alanlar, rann sifarii il il y n aliml r, rana h r ay, h r h ft ged r k sg r kimi addmla ir lil y nl r, b zi molla v axundlar, seyidl r, fars axseyil ri v b. yax dolanrlar. Bunlarn hams ay tullah aiql ridir, onlarn hams dinm z-syl m z rana z tutur, Qumun taprqlarn icra edir, lazm g ls z V t nimizi,
241

dvl timizi fars rejimin qurban ver rl r. El partiya da var ki, randan r k yeyir, panfarsizm siyas ti onlarn g lir m nb yidir. Bir szl , t qlidilik ran ay tullahlarnn qul-kl boyunduruudur. T qlidilik fars dnyagrdr, t rbiy yolu v vasit sidir, korkoran , duyusuz, dnc siz bir ktl hazrlanmaqdadr. Fars t rbiy il ri m kt bl r ar, t qlidil ri fars inqilab ruhunda yetidirir, manqurtlar b sl yir, fars q rargahlarnda t liml r alanr. Bakdak fars m kt bl ri fars m zh binin kadrlarn yetidirir! Bu d rslikl ri Qumdan alr, btn bu m kt bl r xsusi bir fars das il b z dilir. Fars m zh bi inqilabnn gizli sirl ri oxdur. Onlar qoruyub saxlayr, b zi yazarlar onlarn dilidir. ran yazar z cavab verm z, z alimi-bi m ll rimizi, daha dorusu, z v t ndalarmz il d r. bh yoxdur ki, islam birliyi n mli bir m s l dir. slam dinini paralamaq, ayr-sekilik salmaq mq dd s dinimiz qar x yan tdir. ah smayl X tayi i lik, Sultan S lim is snnilikd n istifad etm kl hakimiyy t urunda mbariz aparmdr. H r iki hkmdar i v snni kultu v sitayiind n faydalanmdr. Snni-i m qs d deyil, siyasi-dini vasit dir. ah smayl X tayi xalq xurafata deyil, siyasi mbariz y s sl midir. Fars rejimi is trkl ri siyas td n uzaqladrr, siyasi-milli dnyagr v urunu ldrr. Xalqmz xurafat v c hal t burulan v bataqlna salr. Trkl rin siyasi oyan v yks lm sin qar btn sul v vasit l rd n sui-istifad edir. Bir szl , fars ideoloqlar alr ki, o tay-bu tayl xalqmzn idrak v urunu d yidirsin, milli dnc sini lind n alsn, siyasi mbariz d n uzaqladrsn. Fars m zh bi inqilabnn qaynaqlarndan biri d hli-beyf v Xomeyni g ncl r t kilatdr. Bu t kilatlar q r zli fikirl r yayr, trk birliyini pozur, trkl rin mvqe v maraqlarn alaldr, milli t limt rbiy miz qar xsusi c bh ar. hli beyti v xomeyniil r h r yerd deyir ki, o tayl-bu tayl Az rbaycann razisi ran dem kdir. Onlar tariximizi, d biyyat v m d niyy timizi aq-aydn inkar edirl r. Qum m zunlar Nizami v Fzulini tanmr, dill rinin zb ri d fars eiridir. Fars m zh bil ri Nizami G nc vini Az rbaycan airi kimi tanmr. Onlarn mridi v ustad Xat mi ( rann kemi prezidenti) dahi airin trb sind fars xatiratn q l m alm, onun hr tind n pay ummudur. Nizaminin trk sevgi v says xat mil rin gzn qamadrr. Trk sevgisi v says fars airind ola bilm z. Firdofovsi, Hafiz, S dinin s rl rind trk sevgisi yox d r c sind dir, habel onlarn eirl rind trkl r qar xoag lm z sz v ifad l r var. M nim r yim trk sevgisi
242

il dynr. Trk birliyi v qardaln he k s sarsda bilm z. Bir mill t iki dvl tin iligil ri, laq v mnasib tl ri b didir. M n fars xalqnn dm ni deyil m, panfarsizm v fars m zh bin qaryam. i l rin qatili erm nil rl dostluq ed n fars rejiminin siyas ti ms lman birliyin qar evrilib. Erm nil r Qarabada oxlu m scid v q biristanlqlar dadb viran qoydu, amma molla-fars hakimiyy ti s sini xarmad, ksin , ial erm ni dvl ti il t r fdal davam etdirdi. Bir daha bilm liyik ki, farslarla erm nil rin Az rbaycana mnasib ti eynidir. Trkl r tarix n ran qorumu, razisini qan-can il hifz etmi, amma sonralar h min razil rd p hl vi v molla rejimi meydana g lmidir. ran- raq mharib sind 400 min, islam inqilabnda is 50 min trk hid olmudur, Gney Az rbaycan badan-baa m zarstanla evrilmidi. ran qoruyan trkl rin qazanc n dir? Onlarn qazanc yoxdur, trkl rin haqqn fars rejimi tanmam, onlara qar d h ti haqszlqlar tr tmi, soydalarmz milli zlm v istibdad i risind yaamaqdadr. Trk xalqnn ana dilind t hsil haqq yoxdur, qrx milyon xalqnn ana dilind m kt bl ri mvcud deyil. Ana dilind t hsil haqqna malik olmayan mill t dnyann n b db xt v hquqsuz bir mill tidir Amma erm ni dilind randa 40 m kt b, 2 universitet filial f aliyy t gst rir, erm ni dilin-d Alik v Araks q zet v jurnallar ap olunur. Erm nil rin s lahiyy ti oxdur, molla hakimiyy ti erm nil ri qoruyub saxlayr. Erm nil rin randa toplant hququ var, onlarn ktl vi ziyar t qoulmasna etiraz edilmir. Tehrandak Ararat klubu, oxlu kils l r azad v s rb stdir. Tehrann stanbul xiyabannda h tta erm nil r spirtli ikil r satlr. Qrx milyon trk xalqnn is randa adic bir klub, m d niyy t m rk zi, teatr v operas, ana dilind kitab maazas v kitabxanas bel yoxdur. Onlarn ktl vi toplantlara, ziyar tl r getm l rin , byk xsiyy tl rin q bri stn gedib danmalarna, sz-shb tl r aparmalarna qadaalar qoyulur. ran dvl ti Gney Az rbaycann ba stnd n Erm nistana iq, qaz, yanacaq, rzaq v s. gnd rir. al altndak razil rd erm nil r n obyektl r tikib istifad y verilm kd dir. Araz z rind su elektrik stansiyas tik r k Qaraba erm nil rin h diyy verilib. Habel randan Erm nistana iq, qaz x tl ri, d mir yolu qurulmaqdadr. Buna n s b b ola bil r?! Az rbaycan torpaqlarn ial etmi erm nil rin sas daya randr, onlarn n f slik yolu ms lman lk sidir, maddi v m n vi d st yi ran hakimiyy tidir. Erm nil r farslarn jandarmas v casusudur, trkl rin qatili v c lladdr. Fars rejimi o tayl243

bu tayl xalqmz erm nil rl qorxudub h d l yir. Bir dnya t hrif axtaran m llifin Btv Az rbaycandan dananda r yi aryb. Btvlk urunda mbariz Az rbaycanlq y i likd n geir, ar siyasi avantradr. Xalqmzn amal v qay si i likd n ibar t deyil. Gney Az rbaycan xalqnn arzu v ist yi azadlq v istiqlaliyy t urunda mbariz si il baldr. Fars m zh bi il aldadaraq, z yolundan dnd rm k alasmaz bir idir. ah v molla istibdad n q d r zlm ets d , trk xalqnn irad sini sndra bilm midir. Gney Az rbaycan inqilablarna m hz farslarla erm nil r x yan t etmi, inqilab r hb rl rin qar terror tr dilmidir. Tarixd n b llidir ki, trk yazarlar z doma dili il yana, fars dilind d q l m almdlar. Trk air v yazlarmz fars xalqna m n vi xidm t gst rmidir. Bunun ksin olaraq fars airl ri he vaxt trk dilimizd birc eir d yaratmamdr. Doma airimiz Xaqani v Nizaminin t siri altnda fars d biyyat formalam, S di v Hafiz h r iki aird n t sirl nmi, eir t crb sind n yr nmi, yaradclq istedadn parlatmdr. Trkl rin fars xalqna xidm tl ri ox bykdr, saysz-hesabszdr. Az rbaycann tayfa dvl tl rinin imperiyasnda baqa xalqlarla yana, farslar da yaam, z d biyyat v m d niyy tini inkiaf etdirmi, trk hkmdarlar t r find n maddi v m n vi d st kl r alm, milli hquqlar qorunmudur. S f vi, far v Qacarlar dvrnd sfahan, iraz, Tehran v s. h rl rin memarlq abid l ri tikil r k hifz olunmudur. Pey mb r v mollalar dvrnd is Gney Az rbaycann k nd v h rl rind quruculuq v abadlq il ri aparlmam, ayr-sekilikl r salm, T briz, rd bil, Z ncan, Urmiya, Maraa, H m dan v s. memarlq abid l ri uurulub dadlmdr. M n farslara q r zli mnasib t bildirm mi m. Ancaq fars ovinizmi yer -gy smr, qeyri-fars xalqlar alaldlr, milli varlna h qar tl yanalr. Fars ovinizmi il fars m zh bi vv l-axr ran uuruma g tir c k, dalb paralanacaq. Fars d biyyat trkl r qar sy v t hqirl rl doludur. Firdovsi v Hafiz eirl rind nalayiq sz v ifad l r oxdur. Min il rzind Az rbaycan d biyyatnda is qonu xalq haqqnda xoag lm z szl rl qarlamaq olmaz. Bu gn fars zindanlar trkl rl doludur, onlara qar olmazn zablar verilir. ran h bsxanalar sl c h nn mdir. Soydalarmzn bana n l r g tirilir?! H r gn dar aaclar qurulur. B r vladna bu q d r zlm edilm z, insann alaldlmasn t s vvr g lm k qeyri-mmkndr. Hafiz Mirz , Trklk v az rbaycanlq da yalnz populizm v
244

quru arlqdan baqa bir ey olmayacaq kimi fikirl riniz hli-beyt, mdad c miyy tl ri il st-st dr. Bu xalq midsizl dirm y arrsnz, b dbinl dirm y svq ed r k xrafata s sl yirsiniz. lli milyon xalqn taleyi il oynayrsnz. Trklk v az rbaycanln quru ar adlandrlmas pessimizmdir, syan v inqilab beiyi T brizi tanmaq ist mirsiniz. Bu h r S ttarxan v Xiyabaninin yurdudur, trklk ruhunun r mzidir. O tayl-bu tayl Az rbaycan birg irad mt kkilliyi gst r c k, z gcn s f rb rliy alacaq, m tinl ib birl c k. Az rbaycan xalqna mat deyib al yr dirsiniz. M n i liy at amram, m nim m qs dim Gney Az rbaycan xalqn fars zlmnd n xilas etm kdir, xalqmz fars xurafat v c hal t z h rind n qurtarmaqdr. lk miz islam inqilabn ixrac etm yin t zahr v hazrlnn mahiyy tini, i zn baa db anlayram. ran b k l ri genil n r k elm v t hsilimiz mdaxil edir, m n vi sui-q sdl r qurulur, v t ndalarm satn alnr. likram Hmb tovu ran ir li xarm, o da v t nimiz x yan t etmi, fars v erm nil rl birl dirmidir. yd-n sih t edib deyirs n ki, Gney Az rbaycandan yox, Qarabadan dann. Qaraba da, Gney Az rbaycan da fars il erm nil rin m ll ridir. Gney Az rbaycan, Qaraba, Z ng zur, Gy , D r l y z Az rbaycann yaralardr. Panfarsistl r d azlar kpkl n -kpkl n deyirl r ki, Qarabadan dann, Gney Az rbaycan yaddan xarn, unudun, ancaq Qarabala m ul olun. V t nimizin h r bir gu si bizim n zizdir! Molla fars rejimi Qaraba faci sinin h ll olunmasna ng ll r yaradr, erm nil rl ortaqlq, t r fdalq edir. Yaralarmzn saalmasna imkan vermir, yeni-yeni yaralar ar. Bir mill tin qara taleyin erm ni il fars glr, adlanr, kei il mollann arzu v ist yi ger kl ir. Hac aa, Btv Az rbaycan ideyas he zaman unudulmayacaq. Xalqn z r yind , ruhunda, x yalnda, duyu v dnc l rind , arzu v ist kl rind Az rbaycan birl midir. Onun ger kl m sini zaman gst r c k. ran il Erm nistann t r fdalndan bir k lm danmrsan. al altnda olan razil rimizd fars il erm ni yeni-yeni n q l r qurur. tin gnl rd snaqdan xan dost, dey n ran prezidenti ial erm nil ri dost saymdr. Dm nimizin dostu dm nimizdir. Erm nistan il rann siyas ti quzun siyas tdir. H r iki dvl tin Az rbaycana mnasib ti t cavzkarlq lam tidir. Son ill rd panfarsist casuslar i rimiz soxularaq, ziyanl v q r zli fikirl r yaymaqdadr. M qal v s rl r ap edib t bliat aparr. O tayl-bu tayl Az rbaycanda dm n x fiyy l ri at oynadr, onlarn mv245

qeyi, d sti-x tti bir-birind n f rql nmir. z radio v televiziyalarmzda dm n cavab ver bilmirik, dm n syr, t hqir edir, varlmz inkaredir, ancaq cavablarmz s sl nmir. deoloji mbariz d yeni islahatlar keirm li, m li t dbirl r haqqnda ciddi dnm liyik. Humanitar v ictimai d rslikl r yax v ziyy td deyil, sovet ideologiyas sasnda yazlan s rl r bu gn fars ideologiyas il v z olunmaqdadr. ran m d niyy t m rk zinin Unudulmu q hr manlar kitab v t nimizd z h r yadrr, m scidl rimiz fars m scidl rin b nz yir, mdad evl rimizin iin girir, lhda fars m zh bini pskrr, Qumun qumlar gy rir, blg l rimiz nardaranlar, ran t qlidi v ktl si ordular, qumlar. Olaylar q zeti, 17 v 19 fevral 2010, 25,26

246

K TBIN S H F L R ND n sz ............................................................................................... 3 T briz h rind imam cm v mill t v kili bst ri il shb t..................................................... 12 Erm niy veril n azadla ran trk h s d aparr .................................................................... 20 Ana dili milli t hsil, milli birlik dilidir ........................................... 27 T brizd , Bakda gr n q d r ................................................... 37 ki yz illik ayrlq .......................................................................... 42 Xalqn birliyi byk s ad tdir ........................................................ 46 Glstan Trkm naydan balayan ayrlq .......................... 52 Bab k qalas qartal yuvas ........................................................... 57 Trkl rin qardal z li v b didir ............................................. 64

Milli btvlk anlay v onun b dxahlar .................................... 71 Araz ayrdlar ................................................................................ 80 slam inqilabna hazrlq ................................................................. 88 Milli gc qayna ........................................................................... 94 l dil l m kt b ....................................................................... 98 Milli irad yegan gc qaynadr ............................................. 103

arpr dm n il iri-n r kimi ................................................ 110

Gney Az rbaycann istiqlaliyy ti tarixi z rur tdir ............................................................................ 116 Gney Az rbaycann sabah ......................................................... 121 Dm n d yirman v ona su tk nl r ......................................... 126 Milli d rslik milli t hsilin zldr ....................................... 133
247

Milli t hsil ana dilind n balanr ................................................... 142 Gney dnc l ri........................................................................ 148 Ya azad ol, ya tamam yan, Az rbaycan ....................................... 157 Trk birliyi .................................................................................. 162 R-in Az rbaycan Respublikasndak s firi far Sleymaniy aq m ktub ................................................... 169 rann tarakan siyas ti ............................................................... 175 Gneyli-Qzeyli v t nim .............................................................. 181 ran t xribat .................................................................................. 187 Milli t hsil ana dilind n balanr ................................................... 193 zil n xalqlar rk panfarsizm yox, istiqlaliyy t ideyalar c zb edir ...................................................... 199 Milli birlik gcn qaynadr ........................................................ 203 Trk birliyi ................................................................................... 210 Ana dilind t hsil h sr t qalan xalq............................................. 216 stiqlal sava yaxndadr ............................................................. 220 T briz i liyin yox, Trk ruhunun m rk zidir! ............................................................. 225 Panfarsizmin m zh b ayr-sekiliyi .............................................. 230 Fars m zh bi xurafat v c hal t dem kdir ............................................................................ 239

248

lyar S f rli Blnm Az rbaycan (Byk elinin dnc l ri) Bk, Ozan, 2010

249

Gney Az rbaycann s si kitabxanas: 6

N riyyat redaktoru: T nzil Behbudlu Dizayn: C sar t rkivan R ssam: smayl ziz Korrektoru: Aysel Sleymanl

Ylm vrilmi 16.06.2010 p imzlnm 03.08.2010 Frmt 6090 rti p v r qi 15,5 Sy 550 Sifri 391 Qiym ti mqvil il

250

m tb sind ap olunub.

251