STAD-I EKREMHATfAT NAziF BEY*

Dr. Abdulkadir YILMAZ

Bir millet ne kadar felakete dar olursa olsun nazannda dahi ve
muazzam ehreleri hi bir vechile snmez. Hususiyle byle
ki o simalan daha iyi Nazif Bey de bu
ehrelerden biri bu sahifeler ve burada miinderic (bulunan)
iki eseri eminim ki onu hibir zaman
Mehmet Nazif Beyl Rumeli'ye hicret olan
Mustafa Efendi 'nin sulbnden (slalesinden,zrriyetinden)1262
tarihinde tevelld eyleyerek pederi ile beraber tufliyetinde
O zaman terk-i diyar edenlere
hakikaten takdir bir srette bezl olunan (bolca verilen) cernileler
( birisinin gnln etmek iin hareketler) kk
Nazif Efendi HumayUn (sarayra kabul
taraftan Nazif Efendi Burada talim gibi
ilk lezzetini) de buradan
dairesinin dehlizinde rahlesi (tahtadan dar ve
alak nnde yeri bizzat kendisi bana
idi. Gen iken matbaa ile bu
sebepden Endenin'dan intif3k
Endenin'un Nazif Bey'in adiyyesine
(mutad olan sanatkarisine hultll ve nffiz
Metin iin bk. Ahmet Sreyya, 244. (Nisan-1329)
cilt X, s. 159-16 Metinde. parantez iinde ve
sayfa sonunda verilen dipnotlar Ancak
parantez iine dipnotlar yazara ailtir. A}TIca ok:unamayan
kelimelerin muhtemel da parantez iine soru
(?) .
Atatrk niversitesi ilahiyat Fakltesi Elemam.
libnlemin. M.Kemal Son Hattatlar. 1970, s. 236:
Oennan. Trk Hat ), Ankara-1990. 29.
Levha ve Kltr Hat ( )
994. S.2 9: Rado, Trk Hattatlan. i 984, s.

197
Enden1n'un teenni, kemal-i nezaket, zerifet gibi ahvali,
mfima ileyh (ima olunan) de grlmez. Fakat hatt okadar asil,
zarif ve okadar sanatkaranedir! Bununla beraber Enden1n, bu asabi-
haslet zata nfk ile muamele, kkle kk, bykle
byk olmak gibi insaniyyet-perverane Hele
Enden1n'un kendisinde yer Sofrada daima acele ile
yemek yerdi.
Gerek bir tesire tabi olsun gerek Nazif Bey'in
huylan bundan ibaret kalmaz: hi sevmez, bir ok
ahvalde cmert halde bazen esirger. bu esirgemek
tabii olmaktan ziyade ekseriya tefekkrdr. Nazif Bey'in
meyli ok idi. En ziyade bir hasleti ki, o da
dininde drst, sebatkar ve idi. Bir de tuhaf
huyu ki, hkmnde inatkar, sebatkar idi.
zek3vetle parlayan (abuk anlayan) gr bir ile
mahmur ve mdevver (yuvarlak) bir ehreye, Aziziyye
2
ve siyah bir fes giydirin; buna orta boylu, bir gvdeye
il3ve eder iseniz Nazif Bey'in tam bir heykeli hayalinize


Bu ehrenin gzleri; ler, bier her kad.ird.ir.
Bu gzler ile belki mhendis olmalan itibanyle
Bu kafa, tenasb ile zek3slyla byktr. yle
bir zeka ki mahdiid izgileriyle bir ok gzellikleri
tatbik kadir bir ok mahllleri de muktedirdir. Bu
sonra ne kadar mkemmeldir, muhkemdir.
Bu bodur ve evik iki ei bu daima dndrr. Hulasa bu
bir funiindur.
2 Muhtelif fes biridir. Bk. Celal Es.'\d Arseven, Sanat
-1983. 1,583
3 Muhterem Ahmed Midhat Efendi Merhuma pek
benzerdi. gvdesi okadar iri
198
Bir gerek caygir-i nfz
olan( yer tutan) seciyye ve amilleri dikkate
sonra sanatkarisine devam edelim.
Naiif Bey gen iken "tahminen 1282 tarihlerinde"
Bey 4(.129711880) merhumdan sls ve nesih
yazarak ileyhden bu
ik1:rtaf-1 sanat (istifade)
hepsine kanUn-1 tekiimln
Bey'de de tabiidir. Eviiil (ilk dnem) (orta
dnem) insan fark grr. Fakat bu fark
gibi himmetiyle, tesiriyle belki
mevcut olan zekavet ve kudret-i tersimin (resim
kabiliyetinin) sevkiyle vucuda Bundan ki mma-
ileyhin bir hususide ve daima Bununla
beraber matbaalardaki mmarese maharet) ve
bir eserleri zerinde terakki tesn etmesi
de inkiir olunamaz.
Burada Nazif Bey'in birinci devre-i sanatkaranesi, hem de
sls ve neshe kalmak hitam bulur.
ikinci devresine geelim:
Pederim hattat Efendi
5
(.1338/ i 920) ile Nazif Bey


Ozaman pedenm, Sami
Efendi
7
(.133011912)'den "Ta'lik" ve mzakere etmekte
-i iin bk Habib Efendi. Hat ve Hattatan. s. 177:
ibnlemin. a.g.e., s. 388: 27. LeYha izalu Ye
s. 21L: Muammer lker. Gnmze Trk Hat
Puikara-1987, s. 33
5 Hayat iin bk ibnlemin, a.g.e., s. 336
6 Humayn' la askeri bandolara elaman ve
zamanda Musikisi de zere mektcbin
bilgi iin bk Mehmet Zeki Tarih Deyimleri ve
Terimleri II. 590
7 a.g.e.. s. 359: 36. Levha Ye s.
2i 7: lker. a.g.e.. s. 35
199
Nazif Bey"i de olunan)
muhtereme ve takdim idi. Nazif Bey'in ikinci
devre-i bu zamandan itibaren Sanatkar bu zamanda orta
bulunur.(40-45) dikkat bir surette "celi"
ve anlamaya
onda meyl-i taklid evvelkinden Mamafih de hi
bir zaman kaybetmez. bununla kalmaz. Efendi'den
"Ta'lik" de yazar. "DIvan!" grr
anlar. sanatkar ok Her nevi izgilerle
gzellikleri muktedirdir. eli gzleride
terbiye nk onda munhaniler
izgiler
Fakat Nazif Bey bu ikinci devr-i ?) Sami Efendi'ye
borludur. Nazif Bey'in Sami Efendi'ye sonra
muvaffakiyetlerde bilinsin ki, Sami Efendi'nin himmeti, tesiri
Sonra Sami Efendi'nin tecarb-i Nazif Bey nekadar
istifade Bir gn pederimle beraber ziyarete iken Sami
Efendi'nin Nazif:- bunlan hep benden telmihi
grlrnek zaruridir. Bununla beraber Sami Efendi
Nazif Bey'deki kudret-i sanata, dehaya, hayret alenen
sylerdi.
Merhum miima ileybin Litografide
8
ki maharetinden de bir
para bahs edelim. amirede Hattat Efendi
9
(.132111903) rik'a bir nevin zamanlarda
Nazif Bey de bu ve Efendi'ye peyrev (mensup,
tabi) idi .. Her nekadar izzet Efendi kadar rik'a da muvaffak
ise de litopratide muma ileyble derecede
8 Gayet ince taneli kalker tesviye ve perdah olunarak zerine
mrekkeple veya resimleri basma ve
bu usulde bilgi iin bk. Arseven. a.g.e., III. 1233
9 a.g.e.. s. 167.
200
ve harita tahririnde Nazif Bey tef'erriid
(emsalsizdir). Bunun iindir ki Harbiyye-i
(Genel Kunrnay) haritalan ileyhe ve
orada bir memuriyet-i Ali
adi haritalarda Nazif tertiplerine, uzun da
hayran olmamak elden gelmez. 1O
Hatta bu kadar mteferrid ve emsali olmayan) ve
muvaffak olan fikirlerini cem ve
tahlil etmek luzumlu ve faidelidir: Bey kalemin
mute'addidesine hareketlerine) dikkati tavsiye ederdi. Ve
kelimelerin desimilimetre derecesinde l ve biimlerine
idi. Bundan her zerresini bu kelimeleri bir ibarede
yine yle zerre ve ilnicam ? (insicam ?) ve tenasup
meziyetleriyle tersim ve tertib ederdi. Bundan ki Bey'in
z'l-vecheyn dir. Kusursuz gzeldir. Ama
Buna kimsenin olmaz. Esasen bu bir zevk
meselesidir.
Nazif Bey talim ederken pek tarif eder ve
hariciyeden (grlen nesnelerden) tecrid olan
hart1erimiz yine hariciye ile temsil eder idi.
Mesela: Ta'lik ayn" bir
addedilir bir" y" nin ucu bir gerisine benzetilir;"C:;
bin yumurta eder; Ortada
" U" bir ayn (gz) demektir. Hele "r'''
damlamak zere bulunan, bir ince su yoluna nekadar benzer. Tarik-i
Lo bir misalolmak zere
kendisinden nakl ediyorum: Harbiye Nazif Bey'e
isim1eri zere bir harita Nazif Bey
lakin izgileri henz
gnlerce ve hasebiyle
Matbaada bir trl ile izgileri tatbik Nazif Bey ise
bir ukurlatarak iki tarafa mukavva
ve bu sretle
201
temsilin (benzetme) fenn-i terbiyede mevki-i muhimmi naz.an itibara
Nazif Bey'in bu tarifleri hakikaten, takdirdir. Bahusus
ki hsn-i hat gibi mcerret ile vucuda
getirilmesi hakikaten olan bir sanatda bu suret-i tedris (ders
verme ,okutma) pek nafi olur. ilmiyyesi
msaid bu hususta yeni bir aabilirdi.
Bir evinde hsn-i hattan bahs ediliyordu.
Szm Suls ile Celi'nin nilit tefrikine dairdi. Bey 'Teli,
Sls'n fikrinde syledi Ben ise zaten sz
olan II (.1242/1826)'m O dahi-i sanatkann Celi'de vaz
ve yerine gre nun" ve iki
buuk "vav" zikrettim. Muma ileyh fikrinde sabit
ve gibi bir mtefennin (teknik bilgi sahibi)
sanatkann vaz' esaslannda vahi
serd ve idi.
Bundan tahminen bir sene idi, bir yine evine
gittik. Fakat son zamanlannda serzede-i zhur
olan ve kalp, pek ziyade muzdarip ediyordu.
Daha aradan bir buuk ay gemedi zaten kendisini yoklayan
semu.m (sam yeli) nzln yine ismiyle bir bahar
gnnde" evail-i 328 pazar" nez1hi (temiz ruhu) Allah'ma
Ve cesedi Yahya Efendi hatiresine
!tr-nak (gzel kokulu defu)
oldu.Rahmetullahi aleyhi rahmeten
Huwt-. islamiye Siliklerinden ve
Dar'l-ffinun Mezunlanndan
Ahmet SREYYA
ii iin bk. Habib. a.g.e.. s. 165: a.g.e., s. 273
202
KAYNAKLAR
Ahmet Sreyya. Ekrem Hattat Nazif Bey, Sebil'r-
(Nisan -1329),cilt 10,5.159 -161
Esad. Sanat Ansiklopedisi, -1983
Derman, Trk Hat Ankara-
1990
Kltr Hat istanbul -1994
Habib Efendi. Hat ve Hattatan, -1305
M.Kemal Son Hattatlar, -1970
Mehmet Zeki. Tarih Deyimleri ve
Terimleri I-III, -i 993
Rado, Trk Hattatlan, -1984
lker, Muammer. Gnmze Trk Hat
Ankara -1987
203
: c.lO. 244. s. 160

L;U! LL
.... '--
f ..
: c.10. 244. s. 161
204