talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 1 sur 8

trang chủ talaCu ý kiến ngắn spectrum sách mới tòa soạn hỗ trợ talawas

Văn học OK tác giả:

Ngôn ngữ
tìm ABCDĐEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYÝZ
Thơ và Thơ Trẻ (dùng Unicode hoặc không dấu) Dịch thuật
1 - 20 / 96 bài

Văn học Việt Nam 15.11.2007

Tản văn thứ
Phạm Hải Vũ
sáu
Văn học nước ngoài Phê phán lý thuyết Tư tưởng Triết học
giá trị của Marx
31.10.2007 Tủ sách
Các giải thưởng văn
Đoàn Tiểu Long bản để in Gửi bài này cho bạn bè talawas
học
Phản biện sự phản
Giải thưởng Bùi biện lý thuyết lao Nghệ thuật
Giáng động về giá trị Loạt bài: Tranh luận về chủ nghĩa Marx
27.10.2007 talaGallery
Lý luận phê bình văn Nguyễn Hữu Vinh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
học Đầu tư... từ đâu? Bàn tròn "Mĩ thuật
29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
25.10.2007 đương đại Việt Nam
55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
Kay Johnson đang ở đâu"
Điểm nóng
Sự bùng bổ nhiên 29.5.2003
liệu than tại Việt Mĩ thuật
Chính trị Việt Nam
Nam
22.10.2007 Kiến trúc
Chính trị thế giới Minh Tự
Simon Parry
Đại hội X và cải cách Những di vật gây Thiên đường mang tên Karl Marx Điện ảnh
chính trị tại Việt hoạ
10.10.2007 Sân khấu
Nam
Trần Thanh Vân
Hai bức thư cảnh Âm nhạc
Xã hội báo về Dự án Quy
hoạch Sông Hồng Tư tưởng
Giáo dục 27.9.2007 1. Sự thức tỉnh vĩ đại
Nicholas Wade Triết học
Kinh tế Giới thiệu sách
mới: “Vĩnh biệt ăn Hãy điểm qua toàn bộ lịch sử của nhân loại. Hoá ra nó nghèo nàn hơn chúng ta tưởng rất Lịch sử
Đồng tính luyến ái mày” hay nguồn
trong xã hội hiện đại [1]
gốc của cuộc Cách nhiều. Hàng triệu năm đã trôi qua kể từ khi những con vượn người nổi tiếng của Darwin Tôn giáo
mạng Công nghiệp bắt đầu tập nói, tập đi bằng hai chân và dấy lên trong bộ não đang ngày một lớn của nó
Thế hệ @
22.9.2007 Phương Đông và
Đinh Tuấn Minh tham vọng trở thành chúa tể thiên nhiên, hàng vạn năm đã trôi qua kể từ khi con người Phương Tây
Pháp luật
Về nội hàm của phát minh ra tình yêu, chiến tranh và nghệ thuật. Thế mà những thay đổi chỉ bắt đầu diễn
khái niệm “kinh tế Văn hoá và phát
Đời sống hiện đại
thị trường định ra cách đây không quá 10 000 năm, còn những thay đổi lớn - không quá 5- 6 ngàn năm. Có triển
hướng xã hội chủ nghĩa là hàng triệu năm trước đó gần như để trắng! Alvin Tofler đã mô tả điều đó bằng cách
Thể thao
nghĩa” Chiến tranh nhìn từ
chia 50 000 năm sau cùng của lịch sử nhân loại thành 800 quãng đời chừng 62 năm một và nhiều phía
talaFemina 29.8.2007 nhận xét: "Ch ỉ trong khoảng 70 quãng đờ i sau cùng mới có thể thông tin từ quãng đờ i này
Báo cáo về tình
hình lương thực, đến quãng đời khác nh ờ chữ vi ết. Chỉ trong 6 quãng đờ i sau cùng ngườ i ta mới th ấy ch ữ in.
thực phẩm (Hà Nội,

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 2 sur 8

1970) Ch ỉ trong 4 quãng đờ i sau cùng mớ i có th ể đo chính xác th ời gian. Ch ỉ trong hai quãng đờ i
29.8.2007
Báo cáo về tình sau cùng mới có động cơ điện. Hầu h ết hàng hoá chúng ta dùng hàng ngày hiện nay đượ c
hình lương thực, phát triển trong quãng đờ i thứ 800 chưa kết thúc".
thực phẩm (Hà Nội,
1970)
24.8.2007 Bạn thử đặt câu hỏi, vì sao khoảng trống trong lịch sử kéo dài đến vậy? Phải chăng là do
Lý Thái Sinh
Việt Nam mang lại hạn chế về mặt sinh học, hay cụ thể hơn, của bộ não người trong quá khứ?
cơ hội cho doanh
nghiệp Trung Quốc
sau khi gia nhập Nhưng vấn đề chưa dừng ở chỗ đó. Xem xét kỹ hơn quãng thời gian gần đây nhất của lịch
WTO sử ta thấy phương Ðông đạt tới trình độ văn minh đáng kinh ngạc cách đây khoảng 5000-
22.8.2007
Tương Lai 6000 năm nhưng sau đó đã dậm chân tại chỗ và chỉ mới lại sực tỉnh vào những năm cuối
Nông thôn, nông cùng của thế kỷ XX. Trong khi đó lịch sử phương Tây cổ đại bắt đầu muộn hơn nhiều, 3000-
dân và bài học Thái
Bình 4000 năm trước, nhưng đã tiến bộ vượt bậc và bỏ xa các nước phương Ðông, đặc biệt là
22.8.2007 trong khoảng 4-5 thế kỷ gần đây. Bạn giải thích ra sao về điều đó?
Tương Lai
Nông thôn, nông
dân và bài học Thái Trước hết, chúng ta phải loại bỏ những lý do sinh học vì những nghiên cứu khoa học cho
Bình
21.7.2007 thấy từ khoảng vài vạn năm trở lại đây con người thực tế không có biến đổi gì đáng kể về
Nguyễn Huệ Chi sinh học. Những công trình kiến trúc, những tác phẩm triết học cổ chứng minh rằng trình độ
Nhân mùa vải thiều
đại hạ giá tư duy trừu tượng của con người cách đây 5-6 ngàn năm đã rất cao và thậm chí trong nhiều
21.6.2007 trường hợp còn vượt qua cả hiểu biết của khoá học hiện đại. Hơn nữa, lập luận đó cũng
Alvaro Vargas Llosa
Chuyên chế và dân không thể giải thích sự thăng trầm của văn minh phương Ðông và phương Tây mà ta vừa
chủ - Chế độ nào nói ở trên.
hiệu quả hơn?
7.6.2007
Trần Bình Vậy gốc rễ của vấn đề nằm ở đâu? Theo chúng tôi, sự trưởng thành và sau đó là sự phát
Kinh tế Việt Nam -
Định hướng và viễn triển của xã hội loài người gắn liền, hay nói đúng hơn là phụ thuộc vào mức độ thức tỉnh của
cảnh phát triển con người đối với quyền tư hữu, một sự thức tỉnh đầy tính ích kỷ và mâu thuẫn.
4.6.2007
Thepchai Yong
Các nhà đầu tư Theo lối suy nghĩ dựa trên hệ thống quan niệm lưỡng phân chúng ta thường cho rằng công
Thái tìm cách bám
vào “ngôi sao đang hữu được sinh ra như là một cái gì đó trái ngược hoặc là cái cân bằng của tư hữu. Thực ra,
lên” Việt Nam công hữu, với tư cách là hình thức quan h ệ ph ổ biến giữa con người và vật chất, đã ra đời
1.6.2007
Nguyễn Kim Bình trước, mặc dù công hữu và tư hữu, hoặc là mầm mống của chúng, đã tồn tại song song
Chuyện nước tương trong đời sống bộ lạc nguyên thuỷ, và trong suốt chiều dài lịch sử của nhân loại sau đó, với
“đen”
5.5.2007 vai trò chủ đạo khi thuộc hình thức này khi thuộc về hình thức kia. Trong đời sống bộ lạc
Dick K. Nanto nguyên thuỷ mọi thứ đều là của chung, kể cả quan hệ giới tính, nhưng con người cũng đã có
Kiến trúc khu vực
Ðông Á: những quyền tư hữu đối với một vài vật dụng như đồ trang sức hay một vài con thú nhỏ nào đó.
phối trí an ninh và
kinh tế mới và
chính sách của Hoa Trong một xã hội cào bằng một cách ngây thơ và đơn giản như xã hội công xã nguyên thuỷ,
Kỳ thật khó tìm thấy một kích thích mang tính xã hội nào. Dĩ nhiên, ngay từ khi đó, những nhu

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 3 sur 8

4.5.2007 cầu tự nhiên đã đòi hỏi cải tiến những công cụ thô sơ để đảm bảo cho đời sống cộng đồng.
Dick K. Nanto
Kiến trúc khu vực Nhưng mọi người đều có quyền như nhau thì cũng có nghĩa là thiếu-nghĩa-vụ như nhau, ít
Ðông Á: những nhất về việc cải tiến công cụ. Việc cải tiến công cụ, vì thế, nói chung được tiến hành do công
phối trí an ninh và
kinh tế mới và sức của rất nhiều thế hệ và không thể diễn ra nhanh chóng. Trên thực tế chúng ta thấy rằng
chính sách của Hoa thời kỳ công xã nguyên thuỷ kéo dài trong hàng chục vạn năm.
Kỳ
1 - 20 / 96 bài
Ý thức về tư hữu xuất hiện đã trở thành tác nhân kích thích mang tính xã hội lớn lao đối với
sự phát triển. "Sự thức tỉnh vĩ đại" - Chúng tôi không tìm thấy từ nào thích hợp hơn là để
diễn tả một cột mốc quan trọng bậc nhất ấy trong lịch sử nhận thức của nhân loại. Diễn ra
cách đây vào khoảng 5-10 000 ngàn năm tuỳ thuộc vào khu vực trên thế giới, sự thức tỉnh
ấy lập tức khiến cho xã hội thay đổi đến mức không còn nhận ra nổi. Nhưng điều đó đã diễn
ra như thế nào? Ðầu tiên là vua chúa - thực ra là những thủ lĩnh bộ lạc - rồi đến một số
thành viên nhận ra và có khả năng thu lợi cho cá nhân. Họ bắt đầu khai thác rồi dần dần có
ý thức duy trì và tăng cường khả năng ấy. Chắc chắn ban đầu những hành động đó bị
những thành viên khác chống lại, nhưng giống như một thứ dịch bệnh, nó lan truyền và
không ngừng tàn phá cái thân thể đã già nua hàng vạn năm của chế độ công xã nguyên
thuỷ. Bây giờ thì tất cả mọi thành viên của xã hội đều đã nằm trong vòng ảnh hưởng của
đòn bẩy kích thích kinh tế. Một số người giàu lên nhanh chóng nhờ tài năng, nhờ may mắn
hoặc những thủ đoạn. Ngoài việc cải tiến công cụ, họ bắt đầu tìm cách thay đổi cách tổ chức
sản xuất để làm ra nhiều của cải hơn và thu lợi nhiều hơn. Sức lao động của tù binh trở nên
quý giá và những cuộc chiến tranh đã nổ ra không chỉ nhằm tranh cướp của cải mà còn
nhằm bắt thêm tù binh. Sau cùng người ta nghĩ ra cách thuê lao động để tổ chức kinh
doanh kiếm lời. Thế là lần đầu tiên không chỉ có vua chúa mà cả thường dân cũng có thể
bóc lột người khác. Xã hội đã bị phân chia thành các giai cấp. Ðó là một quá trình giản lược,
thậm chí quá giản lược về những gì đã diễn ra mà chúng ta không thể biết chi tiết. Tuy
nhiên, một quá trình có nhiều nét giống như thế có thể được quan sát thấy ở Liên Xô cũ và
các nước XHCN Ðông Âu sau khi khối này sụp đổ.

Việc phân chia xã hội thành giai cấp càng thúc đẩy hơn nữa các nhân tố kích thích kinh tế.
Vì mục đích bóc lột, họ càng ra sức cải tiến kỹ thuật, hoàn thiện quá trình sản xuất và quản
lý sản xuất...Bắt đầu một quá trình gia tốc về phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật, những gì
chúng ta đã được chứng kiến trong vòng vài ngàn năm ngắn ngủi gần đây.

Tuy nhiên, như chúng tôi đã đề cập trên đây, sự thức tỉnh đã diễn ra không đồng thời ở mọi
nơi trên thế giới và với mức độ triệt để cũng không giống nhau. Ở phương Ðông sự thức
tỉnh diễn ra sớm hơn, có lẽ khoảng 6000 năm trước hoặc trước nữa. Ðiều này đã cho phép
xã hội phương Ðông đạt được những thành tựu vượt bậc so với phương Tây. Tuy nhiên, do

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 4 sur 8

sự thức tỉnh ở khu vực này mang tính chất nửa vời, biểu hiện ở sự duy trì công hữu về
ruộng đất, th ứ tư liệu sản xuất quan trọng nh ất, cho đến tận thế kỷ XIX, vì thế phương
Ðông đã không thể đi nhanh được. Ngược lại, sự thức tỉnh diễn ra ở phương Tây muộn hơn
nhiều, nhưng lại triệt để hơn. Ở phương Tây ngay từ thời cổ đại ruộng đất đã dựa trên cơ sở
tư hữu. Sở hữu tư nhân về ruộng đất đã thúc đẩy việc tăng năng suất, cải tiến công cụ, đẩy
mạnh sự phân công lao động, và từ đó là trao đổi, thương mại. Tất cả những điều đó cuối
cùng làm phân chia giai cấp ngày càng sâu sắc và thúc đẩy sự ra đời cuả CNTB. Vì thế
phương Tây đã đi nhanh hơn và cục diện thế giới cuối từ vài thế kỷ trở lại đây nghiêng hẳn
về phương Tây. Tuy vậy, cuối thế kỷ XX đã xuất hiện những nhân tố mới. Phương Ðông,
khởi đầu là Nhật Bản, bắt đầu nhận thấy thiếu sót trong nhận thức của mình. Và lần thức
tỉnh thứ hai này đã đem lại cho Châu Á một làn sóng thứ hai của sự phát triển.

Nói như thế, có cảm tưởng rằng chúng tôi ca tụng thái quá hoặc một chiều vai trò của tư
hữu đối với nhân loại? Không, hoàn toàn không có gì như thế cả. Có điều, cũng giống như
khi Adam Smith khuyên chúng ta khi ăn chiếc bánh mì ngon hãy biết ơn sự ích kỷ của ông
thợ bánh, đây là một trong những paradox lớn của nhân loại. Chẳng cần nhắc lại những gì
xấu xa mà chế độ tư hữu đã đem tới - việc này Marx đã thực một cách tuyệt vời. Gần như
đồng thời với sự ra đời của nền kinh tế tự do, con người nhận ra mặt trái của nó. Ðến thời
kỳ tư bản chủ nghĩa, những mặt tiêu cực càng bộc lộ trầm trọng hơn: khủng hoảng, lãng
phí, nạn thất nghiệp... Thế nhưng cũng chính Marx đã nói rằng chúng ta cũng không thể
phủ nhận công lao của nó. Một câu hỏi đặt ra và làm đau đầu những người lãnh đạo quốc
gia từ hàng ngàn năm nay là làm thế nào để hạn chế những mặt tiêu cực của nó?

2. Chủ nghĩa cộng sản tri thức

Nhà nước Cộng sản không phải là sản phẩm của riêng Platon hoặc các tiền bối và học trò
của ông, cũng không phải là tác phẩm của cá nhân Marx hay của các nhà không tưởng, mà
là ước mơ ngàn đời của toàn nhân loại. Chúng ta gặp nó trong các huyền thoại của nhiều
dân tộc trên khắp thế giới, trong các tư tưởng triết học phương Ðông và thậm chí - điều này
có vẻ lạ lùng - trong một số triết thuyết tư bản chủ nghĩa hiện đại, cho rằng CNTB đang
được "xã hội hoá", rằng dưới CNTB hiện đại mọi người lao động đều có quyền và thực tế -
thông qua nhiều hình thức, chẳng hạn mua cổ phiếu - đang dần dần trở thành những đồng
sở hữu chủ tư liệu sản xuất, rằng hệ thống phúc lợi công cộng đang dần dần xoá bỏ các
ranh giới giai cấp... "Từ không tưởng đến khoa học" - tuyên bố này đã không ít lần vang lên
trong lịch sử nhân loại, và một trong những lần gần đây nhất là cùng với chủ nghĩa Marx,
thường được liên tưởng đến Chủ nghĩa cộng sản. Nhưng đó là một liên tưởng sai lầm. Có rất

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 5 sur 8

nhiều thứ không tưởng, như Nước Chúa, như không tưởng Hồi giáo...Và không tưởng Tư
bản chủ nghiã cũng không phải là ngoại lệ.

Các nhà tư tưởng mọi thời đại đều nhận rõ rằng nạn nghèo khổ, bất công, suy thoái và thất
bại kinh tế, cũng như mọi tệ nạn xã có nguồn gốc là quyền chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản
xuất. Theo các nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa, con đường giải quyết những mâu thuẫn, tệ
nạn đó là đảm bảo cho ng ườ i lao động có quyền sở hữu tư liệu s ản xuất. Bằng cách nào? Họ
trả lời: Bằng con đường công hữu hoá tư liệu sản xuất.

Theo lý thuyết, một khi xoá bỏ tư hữu, sự lãng phí do cạnh tranh gây ra sẽ không còn nữa,
một cơ chế kế hoạch hoá hợp lý sẽ khiến cho việc sản xuất hướng vào phục vụ tối ưu cho
nhu cầu của xã hội chứ không phải cho mục đích tăng lợi nhuận. Việc đầu tư được tập trung
và tuân theo một kế hoạch hợp lý sẽ thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh chóng. Kết quả cuối
cùng một xã hội phồn vinh, công bằng của nhân loại trở thành hiện thực.

Nhưng thực tế đã không suôn sẻ như thế. Mặc dù chế độ sở hữu nhà nước và tập thể đã
từng có những thúc đẩy tích cực đối với kinh tế Xô Viết trong một vài giai đoạn ngắn, đặc
biệt là trong thời chiến và giai đoạn đầu công nghiệp hoá, kể từ thập kỷ 60, càng ngày kinh
tế của các nước xã hội chủ nghĩa càng lâm vào tình trạng trì trệ. Và cuối cùng, những khó
khăn chồng chất đã làm sụp đổ toàn bộ hệ thống XHCN ở Ðông Âu.

Tuy nhiên, vấn đề sở hữu vẫn cứ là một đề tài được tranh luận không bao giờ dứt. Vấn đề là
ở chỗ những tư tưởng của Marx vào thế kỷ XIX đã phản ánh được tri thức khoa học tiên tiến
hơn tất cả các tư tưởng trước đó. Vấn đề còn ở chỗ liệu có phải sự sụp đổ của phe XHCN là
do sự lỗi thời của chủ nghĩa Marx hay không? Nếu không thì vì cái gì? Và trong trường hợp
đó liệu những luận điểm của CNXH về sở hữu có còn đúng hay không? Hoặc là nó cần phải
được phát triển thêm, như Marx vẫn yêu cầu phải như thế đối với học thuyết của ông?

Ðể trả lời, chúng ta phải nhìn nhận thực thất những thay đổi lớn lao đã và đang diễn ra
nhanh chóng trên thế giới.

Những thay đổi bắt nguồn trước tiên từ đối tượng sở hữu. Ðối tượng này bao giờ cũng gồm
ba bộ phận là những lực lượng vật chất (như ruộng đất, máy móc, tiền vốn...), sức lao động
và tri thức. Tri thức về bản chất cũng chính là lao động được tích tụ từ đời này qua đời khác,
không chỉ đơn thuần là kinh nghiệm lao động sản xuất hay trình độ công nghệ mà thể hiện
dưới những hình thức vô cùng đa dạng và phức tạp của đời sống tinh thần. Tri thức làm
thay đổi lối sống, thay đổi giá trị của vật chất xung quanh. Ai cũng có thể nhận thấy rằng

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 6 sur 8

trước khi xuất hiện động cơ nổ, những quốc gia có nhiều dầu cũng chẳng biết làm gì, chẳng
biết bán cho ai và cũng chẳng ai ai đến đầu tư khai thác. Trong những xã hội có trình độ
sản xuất thấp kém, chỉ có ruộng đất, súc vật, máy móc, tiền vốn... và sức lao động (đặc biệt
là sức lao động cơ bắp) mới được coi là những đối tượng sở hữu, mặc dù tri thức vẫn đóng
một vai trò vô cùng quan trọng.

Mặc dù trong lịch sử vẫn có những trường hợp một gia đình hay một quốc gia giữ gìn một bí
quyết nào đó, nhưng đặc điểm quan trọng nhất của tri thức vẫn là tính sử dụng vô hạn, là
khả năng truyền bá. Tri thức có thể được chia xẻ cho tất cả mọi người mà không hề bị mất
mát. Chính vì lẽ đó mà khi đóng thuyền, người ta chỉ nghĩ đến gỗ, đến sơn, đến đinh và
công lao động mà không hề nhắc đến định luật Archimede hoặc những tri thức khác không
thể thiếu để có được một con thuyền. Tri thức đối với sản xuất khi đó cũng giống như không
khí đối với cuộc sống, ai ai cũng hít thở, nhưng chẳng ai phải trả tiền, chẳng ai sở hữu, hay
đúng hơn, ai cũng có quyền sở hữu. Người ta thậm chí quên cả sự tồn tại của nó.

Sự phát triển vũ bão của khoa học kỹ thuật trong vài thập kỷ qua đã nhắc nhở loài người về
sự lãng quên đó và trên thực tế vai trò của tri thức đã thay đổi rất nhiều. Thay cho đất đai,
lao động, nguyên liệu và vốn, những nhân tố chủ yếu trong sản xuất ngày nay là tri thức
dưới những dạng khác nhau như dữ liệu, thông tin, hình ảnh, ký hiệu, văn hoá, hệ tư tưởng
và giá trị...Giá trị của công ty không chỉ còn là những tư liệu, nhà xưởng...mà ngày càng thể
hiện nhiều hơn trong năng lực thu thập, sáng tạo, phân phối và ứng dụng tri thức. Các quốc
gia phát triển nhất đang dần dần bàn giao những ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng
lượng và lao động cho các nước lạc hậu hơn, tầng lớp kỹ trị non trẻ nhưng đầy khát vọng và
tràn trề sức mạnh, với những đại diện như Bill Gates, đang riết củng cố không gì cưỡng nổi
những cái vòi bạch tuộc vô hình của họ.

Quá trình này bắt đầu từ lâu, nhưng những dấu hiệu rõ nét nhất của nó lộ ra vào khoảng
những năm sáu mươi, khi cả các nước tư bản chủ nghĩa lẫn các nước xã hội chủ nghĩa, đặc
biệt là Liên Xô, sau khi đạt được những thành tựu đáng kính phục, lâm vào tình trạng khủng
hoảng.

Có thể hình dung đến một lúc nào đó tri thức sẽ ngự trị lên toàn xã hội. Khi đó máy móc,
nguyên liệu, tiền vốn sẽ chỉ còn đóng vai trò rất thứ yếu trong nền sản xuất, tỷ lệ đóng góp
của nguyên vật liệu, của vốn và sức lao động vào giá trị của hàng hoá sẽ chỉ còn rất nhỏ.
Khi đó việc sở hữu những công xưởng mênh mông, với vốn đầu tư hàng tỷ đô la và sử dụng
hàng triệu công nhân sẽ bị nhìn nhận như một cảnh tượng lỗi thời, hệt như ngày nay chúng
ta nhìn nhận cơ ngơi của những địa chủ với hàng trăm mẫu ruộng cho cấy thu tô, hoặc như

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 7 sur 8

những chủ nô thời cổ đại có hàng trăm nô lệ.

Tuy nhiên, những đặc tính của tri thức mà chúng ta nêu ở trên thì không hề thay đổi. Tri
thức, thứ tư liệu sản xuất chủ yếu của tương lai, tự nó đã là tài sản chung. Nói khác đi, theo
chúng tôi, chính sự phát triển của khoa h ọc kỹ thuật sẽ th ực hi ện được công việc công hữu
hoá tư liệu sản xuất mà ở th ời đạ i của Marx chỉ có thể thực hiện được thông qua đấu tranh
giai cấp, d ướ i hình thức cách m ạng xã hội chủ ngh ĩa.

Thay đổi này sẽ là một bước ngoặt lớn lao đối với lịch sử loài người, có lẽ chỉ có sự thức tỉnh
vĩ đại mà chúng tôi trình bày trong phần thứ nhất là có thể so sánh được với nó.

Ở thời đại của Marx, và cả trong hàng thế kỷ sau đó nữa, nền sản xuất công nghiệp có thể
được hình dung gần như trọn vẹn như là sự kết hợp giữa nguồn lực vật tư, máy móc, thiết
bị với sức lao động, chủ yếu là lao động trực tiếp. Ngày nay, một mô hình sản xuất mới
đang hình thành. Hoạt động sản xuất không còn bắt đầu và kết thúc trong nhà máy, mà
thực chất được trải rộng cả về phía trước và sau đó, trong đó chính lao động gián tiếp, dưới
những hình thức khác nhau của tri thức, chứ không phải là lao động trực tiếp, chiếm phần
chủ yếu của giá trị hàng hoá. Ðiều đó, một mặt nói lên năng suất ngày càng cao, mặt khác
cho thấy rằng ranh giới giữa lao động sản xuất và phi sản xuất ngày càng mờ đi.

Tổ chức lao động thay đổi sẽ dẫn đến những thay đổi căn bản của toàn bộ đời sống xã hội.
Nếu như sự phát triển của nền sản xuất đại công nghiệp trong suốt mấy trăm năm qua
khiến cho gia đình dần dần mất đi vai trò của nơi sản xuất, nơi giáo dục con cái, nơi vui chơi
giải trí..., và cuối cùng bị rơi vào tình trạng tan rã thì nền sản xuất mới sẽ khôi phục lại vai
trò của gia đình. Càng ngày càng nhiều khả năng để công nhân có thể làm việc mà không
cần phải đến công sở. Các hoạt động văn hoá, giải trí cũng thay đổi, cho phép gia đình lại có
thể đảm đương những chức năng của nó giống như trong xã hội nông nghiệp: giải trí, giáo
dục, làm việc...

Ðời sống tinh thần của xã hội cũng sẽ có một bước ngoặt.
Trong giai đoạn thứ nhất, do tỷ trọng của sở hữu trí tuệ, thứ sở hữu không giới hạn và vô
hình, ngày càng tăng lên, mọi người dân đang tự nhiên trở thành người đồng sở hưũ một
phần tư liệu sản xuất ngày càng quan trọng hơn. Năng suất lao động tăng vọt, khiến cho
của cải trong xã hội ngày càng dồi dào, và do lao động gián tiếp chiếm tỷ trọng ngày càng
lớn hơn. Nếu như trong những giai đoạn trước đây, do nguyên vật liệu, khấu hao máy móc
và lao động trực tiếp chiếm tỷ lệ tuyệt đối trong giá trị sản phẩm làm ra, nhà tư bản chỉ có
thể thu được lợi nhuận bằng cách bóc lột sức lao động của công nhân, thì sau này nhà tư

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
 talawas | Minh Tự - Thiên đường mang tên Karl Marx Page 8 sur 8

bản có thể thu được lợi nhuận cao hơn gấp nhiều lần từ lao động gián tiếp, thể hiện ở sự áp
dụng tri thức, mà không cần phải chiếm đoạt thêm phần lao động trực tiếp của người công
nhân. Kết quả của việc đó là đời sống của người lao động cũng được cải thiện cơ bản, giúp
cho mâu thuẫn giai cấp ngày càng bớt đi.

Trong giai đoạn tiếp theo, một khi vật chất sẽ dồi dào đến mức không còn đóng vai trò chủ
yếu nữa trong sản xuất thì nó cũng sẽ dần dần mất đi ý nghĩa của đối tượng ham muốn,
không còn là thứ động lực ghê gớm và bi thảm từng tồn tại trong hàng ngàn năm đối với
con người. Các tiêu chuẩn đạo đức cũ cũng như tâm lý sùng bái sự giàu sang vật chất sẽ
lung lay. Chắc chắn khi đó con người sẽ khao khát trở thành người chủ của một gia tài tri
thức hơn là một gia tài gồm những toà nhà và mấy chục chiếc xe hơi.

Ðó chính là lúc, như Marx tiên đoán, không còn phân biệt giàu nghèo vật chất, mà chỉ còn
những khác biệt về năng lực.

Trái đất sẽ là một thiên đường mang tên Karl Marx.

[1] Theo Câu chuyện lịch sử hay nhất về vũ trụ và con người của Hubert Reeves, Joel de

Rosnay, Yves Coppens và Dominique Simonnet thì con người xuất hiện trên trái đất cách đây
3 triệu năm. (Cuốn này đã được dịch ra tiếng Việt, NXB Khoa học kỹ thuật ấn hành, 1997-
ND).

Nguồn: Khoa học và Tổ quốc, tháng 5. 2003

bản để in Gửi bài này cho bạn bè

http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1180&rb=0502 19/11/2007
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com