Enixma 0610

ar, h e rk e s in ih tiyacına
ık ye te ne ğ ine göre k atk ıda

aşım ının e n güze lörne ğ idir.
e niXm a
Sayı 1 Ek im 2006
u yazılım l
andığ ı buna k arşıl
gi payl
w w w .e nixm a.org
Linux ve açık k aynak k odl
unduğ u e m e k ve bil
- Başl ark e n...

göre k ull
- Ge çm işe K ıs a Bir Bak ış: UNIX

- K H avaD urum u
bul
- Linux'ta D onanım Tanım l am a

- K ab uk : Bas h
- DKMS
Ek im 2006
- Linux'ta El e k tronik D e vre Tas arım ı

Sayı: 1
- Gl ade 2 Kul lanım ı

- FPC - Lazarus
e niXm a
- Fl igh tge ar
- Yak l aşan M andriva 2007
/BAŞLANGIÇ
Başl
ark e n...
Bil giyi payl aşm ak güze l dir. Açık k aynak k odl u k aynak k od yazıl ım ları k ul l
anıl
arak tüm yok tur. Sans as yone lyak l
aşım dan başk a bir şe y
s is te m le r ve yazıl ım l ar bil ginin payl aşım ına işle rim izi yapabil e ce ğ im iz bir durum da, adı ne olm ayan, 'h angi dağ ıtım dah a iyidir?', 'k im
ve ril e ce k e n güze lörne k l e rde n biridir. H e rk e s ol urs a ol s un, yal nızca ticari am açl a piyas aya h angi dağ ıtım ı k ul l
anm alıdır?' gibi s orul
arın
bu ortam da bil gide n ih tiyacı ol anı alır ve buna s ürül e n, ya da diğ e r işl e tim s is te m le rine ce vabı bizde ye r al
m ayacak tır.
k arşıl ık bilgi s e viye s i ve ye te ne ğ ine göre bu be nze til mek için ağ ır m ak yaj yapıl m ış
ortam a birşe yl e r ve rir. Burada bil gil
e rim izi dağ ıtım l ar il e Linux ya da açık k aynak l ı Linux dağ ıtım l arı k onus undak i yak l aşım ım ızı
payl aşacağ ız. al te rnatifi vark e n e m ül atör il
e ücre tli lis ans lı bir Linux ve açık k aynak k od il e il gil i diğ e r
yazıl ım ı çalıştırm ak bizim al anım ıza al anl ara, forum l ara, de rgil e re de uygul am al ıyız.
Özgür yazıl ım ın e n öne m l i ve e n çok k ul lanılan girm e m e l idir. Bugün Linuxçul ar, LinuxNe t, Lapis gibi yoğ un
işle tim s is te m i Linux, h e r ge çe n gün h ızl a bul unduk l arı forum l arın yanıs ıra birçok grup ve
ge lişiyor. Bütün dünyada ol duğ u gibi ül k e m izde Bu al anda s üre k l i çık acak bir yayına büyük de rgi forum unda da k e ndil e rine ye r bul m ak ta.
de Linux k ul lanım ı gittik çe artıyor. H e r ge çe n ge re k s inim vardır. H ızl a büyüye n Linux ve açık Bugüne k adar e l e k tronik ortam da pe ngue nce ,
gün dah a fazl a ins an açık k aynak k od ve k aynak k ul lanıcıl arı h e r ay e l le rine ge çe ce k ve e -lapis birk aç s ayı ol arak çık tıl ar. Be nze rl e ri Tux
Linux'a gönl ünü k aptırıyor. Kul l
anan s ayıs ı ok uyabil e ce k l e ri bir yayının e k s ik l iğ ini şidde tl e M agazine , Fre e Softw are M agazine ol arak
arttık ça bil gi birik im i de artıyor. Bu bil gi bugüne h is s e tm e k te le r. Bu ne de nl e m e cbur k al ınırs a İngil izce ol arak yayınl anm ak ta. Linux ve açık
k adar forum l ardan, k itapl ara, de rgil e re k adar te k bir yazı il e bil e ol s a zam anında çık acak bir k aynak k od te m e l l i yayınl ar yanıs ıra, içe riğ inde
çe şitl i biçim l e rde payl aşıl dı ve payl aşıl m ak ta. yayın ge re k m e k te dir. Linux ve gnu'ya gönül Linux ve açık k aynağ a ye r ve re n e l e k tronik
ve rm iş birçok k işinin ol duğ u durum da böyl e bir de rgi pozitif ve bas ıl ı de rgil e r içinde Linux
Bugün özgür yazıl ım ve Linux k ul lanıcıl arının yayın rah atl ık l a m üm k ündür. böl üm l e ri ve Linux k onul u yazıl ar yayınl andı ve
birl ik te ol m aya ih tiyacı var. Birl ik te n güç doğ ar. yayınl anm ak ta. Öze l l
ik l
e de LinuxNe t de rgis i 4
Yapıl acak ve yapıl m as ı ge re k e n çok şe y var. Linux dağ ıtım l ar h al inde k ul lanıl ıyor. H e r s ayı çık ardı. Burada s aydığ ım ız ve s aya-
Ye ni k ul lanıcıl ar k azanıl m al ı ve özgür yazıl ım ve dağ ıtım ın k e ndine göre bir görüntüs ü ve tadı m adığ ım ız birçok yayın ve ortam için de gnu ve
Linux h e r al ana girm e l i. var. H e r dağ ıtım ın, o dağ ıtım ı k e ndis i için uygun açık k aynak k od fe ls e fe s ine uyduk l arı
göre n k ul lanıcı k itl e s i var. Linux dağ ıtım l arı m üdde tçe dos tça ve k arde şçe yak l aşım l arım ız
Başta e n te m e lam acım ız ol an Linux ve açık be l k i de Linux'un e n güze l yanl arından biri. ol m al ıdır. Bütün bu araçl arl a bil gile rini payl aşan
k aynak k odl u yazıl ım l arın yaygınl aştırılm as ı Ancak bu durum aynı zam anda onun yum uşak ve e m e ğ i ge çe n h e rk e s e te şe k k ür e de r ve
ol m ak üze re bu s aydığ ım ız h e de fle ri k arnı da. Bu ne de nl e dağ ıtım s avaşl arından başarıl arının de vam ını be k l e riz.
ge rçe k l e ştirm e k için bazı te m e l il kel e r uzak durm ak ge re k ir. H e r dağ ıtım da bul unan
çe rçe ve s inde h are k e t e tm e m iz ge re k ir. fark l ı öze l lik le r s aye s inde h e rk e s özgürce Enixm a'da açık k aynak k odl u yazıl ım l ar ve
is te diğ i ve be ğ e ndiğ i dağ ıtım ı k ul anabil ir. Linux gibi işl e tim s is te m l e ri il e il gili bil gile rin
Açık k aynak k odl u işl e tim s is te m le ri ve H angis iyl e işini göre bil iyor, h angis iyl e m utl u özgürce payl aşım ını bul acak s ınız. Özgür yazıl ım
yazıl ım l arı, gnu fe l s e fe s ine uygun ol arak te m e l ol uyors a onu k ul l
anm al ıdır. D ağ ıtım fe ls e fe s ine uym ak şartı il e h e r bil giye ye r
ol m ak ve bu çe rçe ve de bil gile rim izi payl aşm ak s avaşl arının ne Linux'a, ne açık k aynak k odl u ol acak tır.
bizim te m e l il k e m iz ol m al ıdır. Linux ve açık yazıl ım lara ne de k ul lanıcıl arına h içbir faydas ı
e niXm a
Ek im 2006
e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 2

/ENIX M A
/Başlangıç /Elektronik/Tasarım e niXm a

2 Başl
ark e n... 27 Linux'ta Ele k tronik D e vre e niXm a, başta Linux ve GNU
Tas arım ı program l arı ol m ak üze re , açık k aynak
/Genel/Tarih k odl u işl e tim s is te m l
e ri ve yazıl ım l
arı
GED A proje s i ve diğ e r açık k aynak k odl
u h ak k ında h e rk e s in bil gile rini özgürce
4 Ge çm işe K ıs a Bir Bak ış: UNIX program lar payl aşabil e ce ğ i bir e l e k tronik bil gi
Başl angıcından günüm üze UNIX ve payl aşım aracıdır. Ayl ık pe riyoda
/Programlama/Gtk/Glade s ah iptir. H e r ayın 1. günü ye nil e nir.
tak ipçil
e rinin tarih çe s i
33 Gl
ade 2 K ul
lanım ı
/Masaüstü/Programlar e niXm a, GFD L(GNU Fre e D ocum e nt
Adım adım il
k tas arım Lice nce - GNU Özgür Be l ge Lis ans ı)
11 K W e ath e r - K H avaD urum u lis ans ına s ah iptir. Ye r al an yazıl arın
/Programlama/Lazarus lis ans ları ayrıca be l irtil
m e dik çe GFD L
Bulunduğ unuz ye rin h ava durum unu lis ans ına s ah ip ol acak l ardır. Yazarl ar
k ol
ayca izl
e yin 39 Fre e Pas calCom pil
e r - Lazarus GFD L ya da Cre ative Com m ons
lis ans larından birini s e çe bil irle r. Ye r
/Sistem/Donanım Ne s ne k ul
lanım l
ı Pas caliçin h ızl
ı uygul
am a
al acak program k odl arı GPL/LGPL
ge l
iştirm e ortam ı
lis ans ına s ah ip ol acak tır. Bağ l antılı
12 Linux'ta D onanım Tanım l
am a
ol arak açıl acak inte rne t s ite s inde ye r
/Oyun
D onanım k im l
ik bil
gil
e ri için l
s pci ve l
s us b al an yazı, dos ya, program ya da
45 Fl
igh tge ar program k odları GPL/LGPL/GFD L/CC
/Sistem/Yönetim lis ans larına s ah ip olacak tır.
Açık k aynak k odl
u uçuş s im ül
atörü
17 K ab uk : Bas h e niXm a'da ye r al an yazıl arın tüm
/Dağıtım/İnceleme h ak l
arı ve s orum luluk ları GFD L
Sis te m yöne tim inin te m e ldil
i
te m e linde yazarl arına aittir. İçe rik te
49 Yak l
aşan M andriva 2007 bul unan bil gil
e rin k ullanım ından dol a-
24 D K M S - D ynam ic K e rne lM odul
e
M ona (RC1) il
e Cook e r ge l
işim i yı ol uşacak h e r türl ü s onuç k ul lanı-
Support cıya aittir.
Çe k irde k m odül
le ri için dinam ik de s te k /Haberler
s is te m i GFD L l is ans ına e k ol arak e niXm a'da
54 H ab e rl
er ye r alan yazıl arın üze rinde h içbir k işi,
araç, s unucu ya da k urum tam am ını
ya da bir k ıs m ını bul undurm as ı
e niXm a, Linux ortam ında, gim p, s cribus gibi tam am e n açık k aynak k odl u program l ar k ullanılarak ne de niyle h içbir h ak iddia e de m e z.
h azırl
anm ak tadır. Tüm öze l l
ik l
e ri il
e e n iyi k pdf program ı il e k ul l
anıl abil
ir. Kul
lanıcıya k ol
ayl ık için h e r
s ayfanın s ağ al tında ye r al
an ge zdire n il e içe rik s ayfas ı, önce k i k onunun başı, ok unan k onunun başı © , ® , ™ öze l l
ik l
e rine s ah ip is im ve
ve s onrak i k onunun başına gidil m e s i s ağ l
anm ıştır. be nze rle ri için bu işare tl e r be lirtil
-
m e s e de be l irtilm iş olarak vars ayıl -
m al ıdırl
ar.

/GENEL/TARIH Ge çm işe K ıs a Bir Bak ış - UNIX
Ge çm işe K ıs a Bir Bak ış - UNIX

Başl
angıcından günüm üze UNIX ve tak ipçil
e rinin tarih çe s i
Bil gis ayarl arın k ul lanıl abil m e s i için yapıl acak Ke n Th om ps on, M ultics te m e lfik irl
e rinde n biris i
"Ge çm işi anım s am ayan, onu te k rarl
am aya ol an h e s apl arın önce de n program l anm as ı ve olan zam an payl aşım lı s is te m üze rinde çal ış-
m ah k um dur." Ge orge Santayana, Th e Life bunun bir ope ratöre ve ril m e s i il e bil gis ayar m alarını yoğ unl aştırm ıştır. Ancak Be l l Labo-
of Re as on (19 05) tarafından işl e nm e s i s öz k onus udur. Bil gis ayarı ratuvarl arı M ultics proje s inin içinde ye r al -
k ul lanabil m e k için önce l e ri s ıraya girm e k ve m ak tan s onran vaz ge çm iştir.
GNU/Linux'un bil ine n tarih i, Linux Torval ds 'ın işl e m in bitm e s ini be k l e m e k ge re k m iştir. Bu
yazdığ ı bir e -pos ta m e s ajı il e özde şl e ştiril
ir. Bu s ık ıcı ve uzun be k l e yişl e rin s ona e rm e s i, 19 69 -19 71 D öne m i
m e s ajda m inix'te ol m as ını is te diğ iniz öze l lik l
er bil gis ayarın e ş zam anl ı ol arak k ul l
anıl abil m e si
ne le rdir diye s orar ve ge l e n yanıtl arda is te nil en fik rinin ortaya çık m as ına ve zam an-payl aşım l ı- Ke n Th om ps on, üze rinde çal ışabil
e ce ğ i bir s is -
öze l l
ik l
e ri e k l
e ye ce ğ ine dair s öz ve rm e diğ ini tim e -s h aring- bir s is te m in ge l iştiril m e s i düşün- te m k al m adığ ı için çal ışm alarına k ıs a bir s üre
ancak e l inde n ge l e ni yapacağ ını be l irtir. Bu e - ce s ini doğ urm uştur. Bu düşünce nin uygul an- ara ve rm iştir. Aynı döne m de D e nnis Ritch ie ,
pos ta m e s ajı s üre cin başl angıcına de ğ ils ade ce m as ı için bir çok girişim de bul unm uştur. Burada D oug M cIl roy ve diğ e r bazı Be l ll aboratuvarı
bir böl üm üne ışık tutm ak tadır. girişim l e rinin başarıs ını ve başarıs ızl ığ ını dik - çal ışanl arı ye ni bir e k ip k urm uş ve M ul tics
k ate al m ak ye rine zam an-payl aşım ının tanım ını proje s inde e dinil e n de ne yim , bilgi ve fik irl e ri
İl
k cüm l e de n de görül e ce ğ i gibi Linux de ğ il , dik k ate alırs ak bir çok s is te m i s aym ak de ne m e k , ge l
iştirm e k için bu e k ip çal ışm aya
GNU/Linux ol arak k onuya başl adığ ım için il k ge re k e ce k tir. Öte yandan s üre cin işl e yişini başl am ıştır.
ak la ge le n GNU h are k e tinin başl angıcını e s as dik k ate al dığ ım ızda UNIX'in il
k zam an-
alacağ ım düşünce s idir. Te rs ine , burada dah a da payl aşım l ı s is te m ol m adığ ı ancak , k e ndis ini D e nnis Ritch ie , o günl e re ait ol an anıl arında,
il
e ri gidip, UNIX k ök l e rine k adar ine ce ğ im . k anıtl am ış ol an ve zam an-payl aşım ı, çok bilgis ayarl arın ge l iştirici topl uluk l
arının s is -
Kişis e lgörüşüm , bunu göz önüne al m am anın, göre vl il
ik (m ul ti-tas k ing) vb. k avram l arın te m le r çe vre s inde ortaya çık tığ ı, s al t işlem
GNU/Linux'un k ök l e rinde n k opuk k al m as ına ve başarıyl a uygul andığ ı, çe vre s inde bir ge l iştirici yapan e l e k tronik m ak inal ar ol arak görül m e diğ i
doğ ru anl aşıl
m am as ına ne de n ol m as ıdır. topl ul uğ u ol uşturan il k s is te m ol m as ı öze l liğ ine döne m ol arak tanım l am ak tadır. Sonradan da
s ah ip ol duğ u görül ür. be lirttiğ i gibi bir çok ge l iştiricinin birbiri il e
19 69 Önce s i il
e tişim k urm as ının da s ağ l
anm as ını
Bu açıdan bak ıl dığ ında UNIX önce s i zam anam açl am ak tadırl ar. 19 69 yılında ARPANET
Bil gis ayarl ar ge l iştiril
diğ i il k günl e rde , ardışık payl aşım l ı s is te m l
e r ol arak CTSS (Com patibl e faal iye te ge çm iş ve bil gis ayarl ar birbirine
ol arak bir çok fark l ı işl
e m i, k arm aşık h e s apl arı Tim e -Sh aring Sys te m ) ve onu izl e ye n M ul tics bağ l anm ıştır.
k ıs a zam anda s onuçl andırm as ı ne de ni il e proje le ridir. Bu proje l e rde e dinil e n birik im dah a
gide re k dah a çok k işi tarafından il gi görm e ye s onra izl e ye n döne m de UNIX'in Be l l Labo- D e nnis , Ke n ve diğ e rl e rinin üze rinde çal ışa-
başl am ışlardır. Ancak , bil gis ayarl ar boyutl arı, ratuvarl arı'nda ge l iştiril
m e s i için ge re k e n bilgi bile ce k le ri bir s is te m ol arak e lle rinde bir PD P-7
ağ ırl ık l
arı ve e ne rji tük e tim l e ri, s atın al m a ve ve de ne yim i s ağ l am ıştır. bul unm ak tadır. PD P-7, döne m in "m inicom -
işl e tm e m al iye tle rinin büyük l üğ ü ne de niyl e pute r" s ınıfına uyan bir s is te m dir. PD P-7 üze rin-
araştırm a k urum l arının, ünive rs ite l e rin ve k am u Be l
lLaboratuvarl arı'nda yürütüle n ar-ge çal ış- de çal ışan e k ip, M ul tics il e se l
e f ol an, ge liştir-
k urul uşlarının k ul lanabil e ce k l
e ri bir araç ol arak m alarında M ul tics proje s i üze rinde çal ışan dik le ri bu s is te m e "UNICS" (UNipl e xe d Inform a-
görül m üşle rdir. araştırm acıl
ardan biris i de Ke n Th om ps on idi. tion and Com puting Se rvice ) adını ve rm iştir.

UNIX'in il k re s m i k ullanım ı l
aboratuvarın pate nt e tm e diğ i bir s is te m e dönüşm üştür UNIX. O
başvurul arı ve k ayıtl arı için yazışm a işl e rini döne m için bil gis ayar s e k törünün dik e y yapıs ı
yapm ak olm uştur. Bu ne de nl e ilk m e tin ne de ni il e ana bil gis ayarl ar, te rm inal le r vb.
düze nl e m e uygul am al arı ge l
iştirilir. O döne m de ğ işm e z ve de ğ iştirilemez yapıl arının
itibari il e ge l iştirm e e k ibi dışında k im s e m e tin dayattığ ı k ıs ıtl am al ar, UNIX için ge çe rs iz
e ditörü yazıl ım ı üze rinde k i çal ışm al arın bir k alm ıştır. Be l l l aboratuarl arına yapıl an baş
işle tim s is te m inin h abe rcis i ol duğ unu bil m e z. vurul ar ile UNIX, k aynak k odu il e birl ik te e l de
İzle ye n zam anda UNIX özgürce ge l iştiril m e s i ve e dile bil
e n bir s is te m ol arak ge niş bir k ul lanıcı
uygul anan ye nil ik l
e r il
e e vrim le şm e ye başl ar. ve ge liştirici k itle s ine ul aşm ıştır. Be l l
PD P-7 is e bir s üre s onra ye rini bir üs t s ürüm e Laboratuarl arına yol lanan pak e tin üze rinde is e
bırak ır: PD P-11. Ke n Th om ps on'ın k e ndi im zas ı ye r al m ak tadır.
Bu özgürce de ğ iştiril e bil
e n ve bir
topl uluk içinde ge l iştiril
e n işl e tim
s is te m i k avram ı k e ndi k ül türünü de
yaratm ıştır. O güne de k ge l iştirilen
te k nol ojinin k ıs ıtl am al arının ortadan
k al k tığ ı ve şirk e t k ültürünün
tam am e n dışında ge l işe n bir s is te m
ol arak UNIX k e ndi k ül türünü de
yaratır ve ge l iştirm e ye başl ar.
Özgürce ge l iştiril
e bil
e n UNIX k ıs a
zam anda bir çok ye ni uygul am aya
s ah ip ol ur. Bunl arın büyük k ıs m ı is e
ünive rs ite l e rde n ge lir. Toronto
Ü nive rs ite s i'nde 200 dpi m atris
Z am anl a bu is im UNIX ol arak anıl m aya
yazıcı için fotoğ rafik bas k ı
başl anır. Tas arım ın diğ e r s is te m l e rde n ayrıl dığ ı
yapıl m as ını s ağ l ayan bir uygul am a
nok ta, çal ışır durum da ik e n ge l iştirm e ye ve
ge liştirilir. Yale Ü nive rs ite s i
ye ni fik irl e ri uygul ayıp de ne m e ye olanak
öğ re ncil e ri UNIX k abuk ortam ını
ve rm e s idir. Bu yapıs ı il e k ıs a zam anda bir çok
iyile ştirirle r. Purdue Ü nive rs ite s i dah a
ge liştiriciyi k e ndis ine çe k m iştir. O döne m itibarı
fazl a k ul lanıcıyı de s te k le ye ce k
ile grafik te rm inal l
e rin pah al ı ol m as ı ve yaygın
biçim de UNIX'i ge l iştirir. Ayrıca il k UNIX
ol m ayışı ne de ni il e PD P-7 s ade ce düz k ağ ıda 19 80'e k adar ol
an döne m . bilgis ayar ağ ı da burada ge l iştiril ip k urul ur.
bas k ı yapan bir yazıcıya s ah iptir. Bu ne de nl e
Unive rs ity of Cal ifornia at Be rk e l e y'de ,
ge liştirm e s üre cinde il ginç, anl aşılm as ı zor h ata UNIX'in başarıs ı k ıs a zam anda yayıl m aya
öğ re ncile r bir çok ye ni uygul am a ve ye ni
m e s ajları ve s is te m bil dirim le ri de bu şe k il de başl am ıştır. AT& T, şirk e t ol arak bil
gis ayar
k abuk lar ge l iştirir. 19 79 'da Be l lLaboratuarl arı
doğ m uş ol ur. Bu gün için bil e BSD ve işl
e tim s is te m ini ticari bir ürün ol arak
UNIX 7'yi duyurur. Bu s ürüm o döne m itibari il e
GNU/Linux s is te m l e rde k i anl aşıl m az m e s ajl arın ge liştirm e s ine e nge l ol an m ah k e m e k ararı
bilgis ayarl arda k arşıl aşıl an bir çok k ıs ıtl am anın
ve k om utl arın k ullanılm as ını re s im de ne de ni il e Be l l Laboratuarl
arında ge l iştiril
en
ve s orunun çözül düğ ü bir s ürüm ol arak ortaya
gördüğ ünüz yazıcıya ve onun pah al ı k ağ ıtlarına UNIX üze rinde bir yaptırım uygul ayam am ıştır.
çık ar. UNIX 7'nin s ade ce bir çözüm ol arak
borçl uyuz. Se rbe s tçe ge l iştiril
e n ve k im s e nin k ontrol

görül m e m e s i de ge re k ir. Ge l işim s üre cine TCP/IP'nin s is te m de ye r al m as ı için yapacağ ı yazm adığ ı QD O S işl e tim s is te m ini pazarl am aya
bak tığ ım ızda o zam an il e ri s ürüle n ve de ne ne n çal ışm al ara ye te rl
i de s te k ve rm e ye ce ğ i başlar. M icros oft, UNIX ge l iştirm e k te n de ge ri
tüm fik irl e rin be nim s e nm iş ol anl arı UNIX 7 il e düşünce s i, ye ni arayışl ara ne de n ol ur. Bu k al
m az. Ke ndi ge l iştirdik l
e ri s is te m l
e rine XENIX
uygul am aya k onul m uştur. Bu ge l işm e le r ye ni arayışl ar is e UNIX'in açık ge l iştirm e m ode l i ve adı ve rilir. Bu s is te m bir s üre M icros oft te m e l
bir ge l işim döngüs ünü de k urm uş ol ur: k aynak k odunun s is te m il e birl ik te ge lişi ne de ni ge l
iştirm e s is te m i olarak şirk e t içinde k ul lanıl
ır
Ak ade m ik çe vre l e rde n e ndüs triye l araştırm a ile k ıs a zam anda s onuçl anır. D ARPA, TCP/IP için ancak dah a s onra bir başk a şirk e te s atıl ır: SCO -
ge l iştirm e ortam l arına ve bu s üre cin te rs ine s is te m ol arak Be rk e l e y UNIX'i s e çtiğ ini re s m e n Santa Cruz O pe ration. Tanıdık bir is im de ğ ilm i?
işl e diğ i ge ri be s le m e döngüs ü. Bu s üre cin bazı açık l ar. Be rk e l
e y UNIX, bu döne m de Be rk e l ey
ürünl e ri de zam anl a ticari uygul am al arda Softw are D is tribution yani BSD ol arak anıl m aya 19 82 yıl ında SUN M icros ys te m s k urul ur.
k e ndil e rine ye r bul ur. başl ar. (Stanford Unive rs ity Ne tw ork ) Bil ly Joy, Andre as
Be ch tol s h e im ve Vinod Kh os l a k e ndi UNIX
19 80-19 9 0 TCP/IP, İşis tas yonl
arı ve İlk TCP/IP uygul am as ı Be rk e le y 4.2 il e 19 83 s is te m l e rini ge l iştirip, şirk e tl e rini k urarl ar.
PC yıl ında de ne nir. İl k k uşak e th e rne t k artı da bu Sis te m , Stanford Unive rs ite s i'nde ge l iştiril en
s is te m üze rinde k ul l
anılır. Ancak il k de ne m l
e rde donanım il e Be rk e l
e y UNIX birl e şim i ol m uştur.
Unive rs ity of Cal ifornia at Be rk e l e y, UNIX'in is te nile n pe rform ans e l
de e dil e m e z. O döne m de UNIX l is ans ları 40,000$'dan
ge lişim inde öne m l i bir ye r tutar. Bunun be l k i de s atıl ırk e n Be l ll
abortuvarl arı bu durum u göz ardı
en öne m li ne de nl e rinde n biris i, Ke n Buna k arşıl ık UNIX ge l işim inde bir başk a ağ e de r ve ge l işm e l
e re il
gi gös te rm e z.
Th om ps on'ın 19 75-19 76 öğ re tim yıl ında de rs yapıs ı bütün bunlardan ayrı olarak Unive rs ite l e r ve diğ e r ge l iştirm e çe vre l e ri
ve rm e k için ünive rs ite de göre v al m ış ol m as ıdır. ge l
iştiril
m e k te ve k ul l
anılm ak tadır: UUCP-UNIX aras ında k aynak k odu payl aşım ı yoğ un biçim de
UNIX'in ge l iştirilm e s i s üre ci is e 19 74 yıl ında to UNIX Copy. M ode m il e te l e fon h atl arı de vam e tm e k te dir. H e r s atın al ınan UNIX l is ans ı
başl ar. Be rk e l
e y'de yürütül e n çal ışm al arda o üze rinde n bağ l anan UNIX s is te m l e r aras ında ile k aynak k odl ar e l de e dil irk e n, SUN
zam an fazl a tanınm ayan bir öğ re nci ol an Bil ly dos yal ar, k aynak k odl ar ve e -pos ta m e s ajl arı M icros ys te m s bunu yavaş yavaş bırak ır. SUN
Joy'un çalışm al arı ile Be rk e ley k e ndi gidip ge l m e k te dir. UNIX topl ul uğ u için bu il k M icros ys te m s UNIX'inin k aynak k odl arına artık
bünye s inde ge l iştirile n ilk UNIX s ürüm ünü 19 77 başta öngörül e n yak ın il e tişim h e de finin e rişil e m e m e k te dir. SUN ge l e ne k s e lbir yazıl ım
yılında duyurur. Be rk e l e y, o döne m için yaşam a ge çm e s idir. UUCP, k ıs a zam anda UNIX şirk e tine dönüşür. Bu durum il k başl arda dik k ati
ak ade m ik çe vre l e rde yürütül e n UNIX ge l iştirm e k ul
lanıcıları tarafından be nim s e nir. UUCP 300 çe k m e z ancak dah a s onra başk a ge l işm e l e rin
çal ışm al arının m e rk e zi k onum undadır. Bu baud m ode m l e r ile UNIX topl uluk larını birbirine de yol unu açacak tır.
çal ışm al ar Be rk e le y'de topl anm ak ta ve oradan bağ lar.
da Be l l Laboratuvarl arına ak tarıl m ak tadır. Bu 19 82 yıl ında UNIX çe k irde ğ ini yazm ak için
çal ışm al arın öne m l i s onuçl arından biris i vi ARPANET'in k urul uş am acı ül k e ge ne l inde ge l iştiril
e n dilolan C duyurul ur. O zam ana de k
m e tin e ditörüdür. yaygın ve çök m e ye n s üre k l i bir il e tişim ağ ının s is te m in büyük bir k ıs m ında as s m e bl y dil i
k urul m as ıdır. ARPANET k ul l
anıcıl arı il e UNIX k ul l anılırk e n, bu zor dilin yarattığ ı
Am e rik an Savunm a Bak anl ığ ı'na bağ lı olan İl
e ri k ul lanıcıl
arı aras ındak i k opuk l uk BSD 4.2'de k ıs ıtlam al ardan k urtul
m ak için yapıl an
Savunm a Araştırm al arı M e rk e zi, -D e fe ns e TCP/IP'nin uygul am aya k onm as ı il e k apanır. H e r çal ışm al ar s onucunda C ge l iştirilm iştir. UNIX
Advance d Re s e arch Proje cts Age ncy, D ARPA- ik i topluluk te k bir s is te m çe vre s inde topl anır. için s tandart program l am a dili C ol ur. İle rl
e ye n
üze rinde çal ıştık l
arı TCP/IP protok olünü yıl larda is e C/C+ + s tandart h al ine ge l ir.
k ul
lanabil e ce k l
e ri bir s is te m arayışına gire r. O 19 81 yıl ında is e IBM PC duyurul ur. UNIX
zam ana de k ARPANET ağ ı, D EC tarafından k ul l
anıcıları için IBM PC, UNIX çal ıştıram ayacak PD P s is te m l e rini ge liştirm e yi bırak an D EC,
üre til
e n PD P-10 il e ayak ta tutul m ak tadır. Ancak k adar zayıfır. Bu döne m de is e bir şirk e t s e s s iz çalışm alarını VAX üze rinde yoğ unl aştırır. O
D EC'in ge niştirm e k te ol duğ u VAX s is te m ine s e das ız büyüm e k için adım l arını atm ak tadır. döne m de k urul u olan Vax s is te m l e rin % 25'nin
önce lik ve rm e k is te ye ce ğ i ve D ARPA'nın M icros oft, IBM il
e anlaşarak k e ndile rinin işl
e tim s is te m i UNIX'tir. D EC h e r ne k adar buna

k arşı çık s a da, UNIX çal ıştıran VAX bil gis ayarl ar, pak e t ol
arak s unm uştur. zayıfl ık , s ade ce ge l iştiricil
e re ve m üh e ndis l e re
SUN M icros ys te m s 'ın ge l iştirdiğ i işis tas yonu- yöne l mel e ri s onucunda PC pazarının ana
w ork s tation- s is te m l e rinin ye rl e rini al m as ına AT& T dah a önce al e yh ine açılan davanın k itl
e s ini, e v ve ofis k ul lanıcılarını gözde n
de k k ul lanılırlar. D EC'in PD P s e ris ini ge l iştirm e yi s onucundan dol ayı UNIX'i bir ticari ürüne k açırırl ar. M icros oft bu boşl uğ u de ğ e rl e ndirip
bırak m as ını re s m e n duyurm as ı üze rine M IT dönüştüre m e m e k te dir. 19 83 yılında ABD Ade l
et pazarı il e rle ye n yıl
larda e le ge çire ce k tir.
Yapay Z e k a l aboratuvarında da te pk il e r ol uşur. bak anlığ ının açtığ ı diğ e r antitrös t davas ının
Rich ard Stal lm an bu duyurunun ardından UNIX s onuçl
anm as ı ile parçal anır. Be l
lLaboratuarları UNIX'in ticari bir ürün h al ine ge lm e s i s üre cinde
türe vl e rinin k ıs ıtlam al arından bağ ım s ız ol acak bir k utupl aşm a ol uşur: AT& T tarafından
bir işl e tim s is te m i ge liştirm e ye k arar ve rir: GNU ge l iştiril
e n Sys te m V taraftarl arı ve Be rk e l ey
h are k e tinin te m e lle ri atılm ış ol ur. tarafından ge l iştiril
e n BSD Unix taraftarl arı. Bu
k utupl aşm a is e k e ndi içinde şirk e tl
e rin
8086 işl e m cil
e rinin UNIX çal ıştırm ak için h e ge m onyas ına k arşı ol anl ar il e şirk e tl e rin
ye te rs iz ol duğ u ve PC ge l e ce ğ inin ol m adığ ı yanında ol anlar biçim inde al gıl
anır. Bu ayrım
düşünül e n 19 80'l e rin il
k yarıs ında IBM PC için is e k im s e ye bir yarar s ağ lam az.
UNIX türe vi işl e tim s is te m le ri yazıl ır ve
pazarl anır. Ancak Sys te m V (Be l lLaboratuarl arı AT& T davas ının s ona e rm e s i ve s onuçl
arının
tarafından ge l iştirilm iştir) ve BSD 'nin h al e n PC
pl atform una ak tarıl m as ı için bir çaba yok tur.
Öte yandan ucuz donanım üze rinde çal ışacak
bir UNIX s is te m i tal e binin de olduğ unu
gös te re n bir k anıttır. O döne m için UNIX yazıl ım da k e ndi bünye s inde ge l iştiril e n UNIX'i ticari bir
lis ans ları 40,000$'dır. Sun M icros ys te m s is e bu ürüne dönüştürm e k için çal ışm aya başl ar. Bu
boşl uğ u dol durarak pazarda öne m l i bir başarı girişim is e UNIX için açık ge l iştirm e m ode l inin
el de e de r. SUN h e m donanım h e m de yazıl ım ı s onunu ge tirir. Fark lı ge liştirici grupl arı ile Be l l
Laboratuarl arı aras ında il işk il
e r k e s il
ir. O las ı bir
davadan k açınm ak is te ye n ge l iştiricile r k od
yazm ayı bırak ır.
SUN'ın başarıs ı il e IBM 'in pazardak i e ge m e nl iğ i

de s ars ılm aya başl ar. Ş irk e tler UNIX
s is te m le rinin donanım il e birl ik te s atıl m as ı
durum unda dah a çok para k azanacak l arını
düşüne re k birbiri il e uyum s uz s is te m l er
ge l iştirm e ye başl arlar. UNIX s is te m l e ri gide re k
diğ e rl e ri il e h e m donanım h e m de yazıl ım
ol arak uyum s uz h al e ge lir.
Öte yandan PC pazarı yavaş yavaş ge l işe n bir ne de n ol duğ u de ğ işim l e rin h al e n de vam e ttiğ i
pazar ol arak M icros oft'un faal iye t al anına döne m de , Larry W al l "patch "ı ge l iştirir. Artık
dönüşür. PC için UNIX yazıl ım ı ve te k nik de s te k UNIX s is te m l
e rinde yapıl an de ğ işik l
ik l
er
s ağ l
ayan bir çok şirk e t k uruls a da yapıl arındak i k ol
ayl ık l
a uygul anabil e ce k tir. Önce de n tüm

k odun ye nide n yazıl m as ı ve yazıl an k odun 19 86 Yıl ında Larry W al l, PERL üze rinde UNIX topl ul
uğ unun k e ndi içinde öze l e ştiris i
tam am ının indiril m e s i ve ye nide n de rl e nm e s i çal ışm aya başl ar. 19 87 yıl ında is e GNU C yapıl dığ ında ge ne l tavrın "as il ik " ol uşu h e r
gibi işl eml e re artık ge re k k al m am ak tadır. Var D e rle yicis inin il
k s ürüm ü duyurul ur. Aynı yıl ın zam an için k abule dil ir. Ancak bir nok ta yıl lar
ol an k od il e ge l iştiril
e n k od aras ındak i fark ı s onunda GNU ge l iştirm e araçl arı e k s ik s iz bir s onra fark ına varıl ır: PC pl atform unun ortaya
k ul lanabilen ve buna göre ge re k e n ge liştirm e ortam ına dönüşür; D e rl e yici, çık ışı, UNIX'in ticaril e şm e s i ve diğ e r
düze nl emel e ri yapan ve uygul ayabile n patch , düze nl e yici, h ata ayık l ayıcı ve diğ e r te m e l ge l işm e le rin yaratacağ ı de ğ işim l e rin öngö-
UNIX ge l iştiricile ri ve k ul lanıcıl
arı tarafından ge liştirm e araçl arı duyurul ur. rül e m e m iş ol duğ udur. Ticaril e şm e topl ul uğ u
k ıs a zam anda be nim s e nir. k e ndi içinde k utupl aştırırk e n, GNU h are k e ti de
19 86 yıl ında PC te k nol ijis i IBM k ontrol ünde n k e ndi e tik de ğ e rle rini be nim s e tm e k için
19 85 yıl ına ge l indiğ inde bir diğ e r öne m l i k urtul ur. D ah a önce de s öz e ttiğ im iz gibi çal ışm ıştır. Bu dağ ınık l ığ ın zam an içinde
ge l işm e is e Inte l'in 386 işl e m cis ini duyurm as ı uyum s uz s is te m l e rin yarattığ ı s ık ıntıl ara bir bütünl e ştirici bir çözüm ün ortaya çık m as ı il e
ve pazara s ürm e s idir. 386 işl e m cis i 4Gb be l leği yanıt ol arak e v ve ofis k ul
lanıcıl arının s ona e re ce ğ i be k l
e ntis i is e de vam e tm iştir.
adre s l e ye re k k ullanabil m e k te dir. 8086 ge re k s inm e l e rine yanıt ve re n ve fark l ı
işl e m cis inde n i386 ail e s ine ge çiş s üre cinde donanım l ar il e uyum l u çal ışabil
e n s is te m le re 19 88 yıl ında D EC başk anı Ke n O l s e n UNIX'i
s ıçram aya h e m SUN h e m de diğ e rl e ri il gi ol an tal e p, güç/fiyat de nge s i üze rine k urul m uş şarl atanl arın s attığ ı m ucize vi il açlara be nze tir.
gös te rm e z. Kişis e lbil gis ayarl ara ol an tal e p is e şirk e tle ri s ars m aya başl ar. Bir çok şirk e t gibi, H e r ne k adar D EC, k e ndi s is te m l e rinde k e ndi
bu ge l işm e ye fark lı bir yanıt ve re ce k tir... IBM de PS/2 m im aris inin, k ul l
anıcıları te k bir ge l iştirdiğ i UNIX s is te m ini s atm ak tays a da,
üre ticiye bağ ım l ı k ıl an yapıs ı ne de ni il e 386'l ı s is te m le rinin as ıl işl e tim s is te m i ol an VM S
Aynı yılRich ard Stal lm an, GNU m anife s tos unu s is te m l e re s ırt çe virir ve 386 şirk e tl e rin k ul l anılm as ı için girişim l e rde bul unm ak tadır. Bu
yayınl ar ve Özgür Yazıl ım Vak fı'nı- Fre e e nvante rl e rinde k e ndis ine ye r bul am az. Bu döne m de D EC, düşük m al iye tli iş
Softw are Foundation- k urar. Bu ge l işm e l
e ri s ırada e vl e rinin garajında bir araya ge l e n üç is tas yonl arının ne de n olduğ u m üşte ri
ciddiye al am ayan bir çok k işi ortaya çık an m üh e ndis Rod Canion, Jim H arris ve Bil lM urto k ayıpl arını te lafi e tm e ye çal ışm ak tadır. Rak ip
ge l işm e l er ile ne k adar yanıl dık l
arını k e ndi şirk e tl e rini k urm uştur: Com paq . Com paq , s is te m le rin işl
e tim s is te m i is e UNIX'tir.
anl ayacak tır. Bir yıliçinde X W indow Sys te m 'i PC pazarının ge l e ce ğ ini görm üş ve 386'l ı
ge l iştirilir. Kıs a zam anda be nim s e nir ve UNIX s is te m l e re yatırım yapm aya k arar ve rm iştir. İl k 19 88'de AT& T, SUN M icros ys te m s 'ın % 20
s is te m l e ri için s tandart grafik m otoru ol ur. 386'l ı s is te m 16 M h z bir işl e m ciye s ah ip ol s a da h is s e s ini s atın al arak ortak l ık k urar. Bu ik i
k abule dil e bil ir biçim de UNIX çal ıştırabile ce k bir şirk e tin ge çm işte k i re k abe ti bir yarar
UNIX'in ge niş bir k atıl ım l
a ge l iştirilm e s iyl e bir pl atform ol arak ortaya çık ar. s ağ l am am ıştır. Bu birl ik te l
iğ in as ıl ne de ni
çok UNIX çe şidi ortaya çık ar. Bu dağ ınık l ığ ın doğ rul tus unda iş is tas yonl arı ve pc pazarının
ne de n ol duğ u s orunl arın ortadan k al dırılm as ı 386'nın ye te rince güçl ü bir s is te m ol m as ı il e ge l işim inin ne de n ol duğ u k ayıpl arın te lafis i için
için Sys te m V ve Be rk e l e y API'nin ortak bir UNIX çal ıştırabile ce ğ i düşünce s i is e pratik bir girişim l e r başlar. Bu bir anl am da il k girişim
s is te m e dönüştürül m e s i çabal arı 19 83 yıl ında uygul am aya k avuşm az. UNIX program cıl arı ol arak PO SIX s tandartl arının ortaya çık ışıdır.
re s m e n başl ar. Yürütül e n çal ışm alar s onucunda m inibil gis ayar ve işis tas yonl arı k ök e nli ol m al arı PO SIX k ıs a zam anda Sys te m V ve BSD
da 19 85 yıl ında IEEE tarafından ge l iştirilen ne de niyl e , 80x86 işl e m cil
e ri ye rine dah a güçl ü aras ındak i ayrım ı ortadan k al dırm ış ve UNIX
PO SIX s tandardı duyurul ur. PO SIX, BSD ve olan M otorol a 68000 işl e m cile rini ye ğ l e rl
e r. için bir s tandart yaratm ıştır. AT& T il e SUN
SVR3 (Sys te m V Re l e as e 3) bir birl e şim i ol arak Rich ard Stal l
m an'ın GNU proje s inin, UNIX ortak l ığ ına k arşılık ol arak , IBM , D EC, H e w l e tt-
yorum l anır. İl
e rl
e ye n yıl l
arda is e UNIX ge liştiricile ri ve k ul lanıcıları aras ındak i yanl ış Pack ard ve diğ e r şirk e tl e r de k e ndi aral arında
s is te m le ri için PO SIX s tandardına uyum l ul uk algıl anışı ve k uşk ul u yak laşım ı ne de ni il e k ıs a bir anl aşm aya vararak O pe n Softw are
aranır durum a ge l ir ve UNIX s tandardı il e PO SIX döne m de pratik bir s onuç e l de e tm e s i Foundation - Açık Yazıl ım Vak fı- k urarl ar. Bu
e ş anl am l ı h ale ge lir. be k le nm e z. 386 platfom unda GNU'nun girişim is e AT& T il e SUN k uruduğ u UNIX
de ne nm e s i ve ya ak tarıl m as ı s öz k onus u ol m az. Inte rnational il e k arşıl ık lı bir güç de nge s i

k urm ayı am açlam ak tadır. Bu ge l işm e l

e r il
e IBM 'in te k e l durum undak i k onum u is e ye rini Bu ik i girişim in UNIX dünyas ını nas ıl
böl ünm üşl
ük ve çatışm a de vam e de r. M icros oft-Inte le ge m e nl
iğ ine bırak ır. e tk ile ye ce ğ i is e il e rl
e ye n günl e rde dah a da
be l irginl e şir. UNIX topl ul
uğ u h al e n UNIX'in
Bu ge l işm e l
er k arşıs ında is e M icros oft UNIX'in PC pl atform una ak tarıl m as ı için k e ndine özgü yapıs ı ve şirk e tl e rin bünye s inde
diğ e rl e rinin göre m e diğ i am a k e ndis inin çal ışm al ar 19 9 0 yıl ında başl ar. BSD 'nin i386'ya uzl aştırm a çabas ına de vam e de r. Bu gruba
gördüğ ü bir pazara yatırım yaparak ge l işir. Ev ak tarıl m as ı için il k girişim W il l
iam Jol itz göre UNIX, bir PC için ağ ır bir s is te m dir ve PC
ve ofis k ul lanıcıl arının ucuz donanım üze rinde tarafından başl atıl
ır. Bu girişim e 19 9 1 yıl ında ye te rince iyi de ğ il dir. Bu girişim l e r is e başarıl
ı
çal ışacak , k ul lanışl ı bir s is te m arayışına yanıt yayınl anan bir dizi m ak al e il e bazı de rgil e rde ol m az.
ve re re k W indow s işl e tim s is te m ini pazarl am aya ye r ve rilir. BSD 'nin i386'ya ak tarıl m as ı
başl ar. W indow s işl e tim s is te m inin as ılbaşarıs ı girişim inde bazı öne m l i is im l e rin e tk is i s öz Bu s ırada Jol itz'in ge liştirdiğ i k odu k ul lanan ve
19 9 0'da duyurduğ u W indow s 3.0 il e pe rçinl e nir. k onus udur: Rich ard Stal lm an ve Be rk e l e y'de n bunun üze rine bir şirk e t k uran BSD I, AT& T il e
W indow s 3.0 grafik arabirim s unan bir işl e tim h ack e r Ke ith Bos tic. Ke ith Bos tic, 19 88 yıl ında m ah k e m e l ik olur. M ah k e m e s üre cinde is e
s is te m i ol arak PC pazarının tartışm as ız k abul proje ol arak üze rinde çal ışm aya başl adığ ı BSD anl aşm azl ığ a ne de n olan k odun ortaya
göre n işl e tim s is te m i olur. içinde ye r al an ve AT& T'de n m iras k al an k odu k onul m as ı için ik i yıl ge çe r. Bu s üre içinde
te m izl e m e ye girişm iştir ve bu k onuda yolda k arşıl ık l
ı s uçl am al ar ve atışm al ar yapıl ır. Aynı
UNIX'in Ge ril
e m e D öne m i: 19 9 0- al m ıştır. Ancak bu um ut ve rici girişim 19 9 1 döne m de Nove l l, AT& T'de n USL böl üm ünü s atın
19 9 4 yıl ında Jol itz'in proje de n re s m e n ayrıl m as ı il e al ır ve bir anl aşm aya varıl m as ı için girişim l e rde
k e s intiye uğ rar. Bu ol ayın ne de nine dair bir çok bul unur. D ağ ıtım ı ol uşturan 18000 dos yadan
19 89 il e 19 9 3 aras ındak i k al an döne m , UNIX'in çe l işk ili açık l am a yapıl ır. Ancak ge ne l ol arak üçü Nove l lis te ğ inde çık arıl ır. USL'e ait ol duğ u
ge rile m e döne m i ol ur. Ş irk e tl e rin re k abe tinin k abulgöre n açık l am a;Jol itz'in girişim ine de s te k ile ri s ürüle n 70 dos ya için de USL te l if h ak larını
yarattığ ı ol um s uzl uk l ar ile bölüne n bir ve re n k işi ve k urul uşl arın, Jol itz'in ak s ine be l irte n bir m e tnin e k l e nm e s i k oşul u il e bu
topl ul uğ un çe vre l e rinde k i ge l işm e l e ri k aynak k odun m ül k iye tini garanti e de ce k bir dos yal arın da s e rbe s tçe dağ ıtıl m as ını s ağ l ayan
de ğ e rle ndire m e m e s i s onucunda ge ril eme lis ans m ode l i k ullanm ayı te rcih e tm e l e ridir. bir m e tin üs e rinde anl aşm aya varıl ır ve dava
s üre ci h ızlanır. Bu döne m de UNIX Jol itz bu öne riyi k abul e tm e m iş ve k odunun s ona e re r.
ge liştiricil e rinin M otorol a İşl e m cile ri te rcih ol duğ u gibi, de ğ iştiril m e de n, s e rbe s tçe
e tm e k te dir. Inte lge l işe n PC pazarına yatırım dağ ıtıl m as ını is te m iştir. Anl aşm azl ık Bu ol ay bazı BSD k ul lanıcıl arının Linux'tan yana
yapıp başarıl ı ol m uştur. GNU proje s inin durum unda da Jol itz çal ışm al arını s ona tavır k oym al arına ve taraf de ğ iştirm e l e rine
başl angıcından e n az on yılge çm e s ine rağ m e n e rdirm iştir. ne de n ol an bir dizi ol ayın başl angıcı ol ur. D iğ e r
vaad e ttiğ i özgür UNIX s is te m ini duyuram am as ı öne m l i e tk is i de UNIX'in k aynak k odu
ne de niyl e UNIX çe vre l e rinde güve nil irliğ i 19 9 1: Linux, 19 9 2: 386BSD üze rinde k i m ül k iye tin tam am e n k al k m as ı ol ur.
azal m aya başl ar. 19 70'l e rde k i öncü UNIX BSD için is e s onuçl arı ol um s uzdur.
H ack e r'ları is e orta yaşl arına ge l m iş ve e s k i 19 9 1 Ağ us tos unda is e Finl andiyal ı bir ünive rs ite Be rk e le y'de k i Com pute r Scie nce Re s e arch
h ızlarını yavaş yavaş k aybe tm e ye başl am ıştır. öğ re ncis i ol an Linux Torval ds , Linux ol arak Group k apanır. 19 9 2-19 9 4 aras ında da BSD
M icros oft, W indow s il e gide re k k onum um u biline n proje s ini e -pos ta lis te l
e rinde topl ul uğ u k e ndi içinde üç fark l ı gruba böl ünür.
güçl e ndirir. UNIX is e h al e n pah al ı bir s is te m duyurm uştur. Bu duyuru il e 386BSD proje s inin Bu böl ünm e , BSD il e Linux aras ındak i re k abe tin
ol arak ününü k orur: Lis ans ücre ti h al en re s m e n duyurul m as ı aras ında is e bir ayl ık bir Linux l e h ine dönm e s ine ne de n ol ur. BSD k e ndi
40,000$. Inte lişl e m cil e r ucuz ve te k nik ol arak s üre vardır. Linux önce duyurul duğ u için BSD içinde böl ünm e s i ve e l de k i s ınırlı ol
anak l arın da
k ötü bir tas arım a s ah ip ol s a da bu e k s ik l ik le rini proje s inde n dah a fazl a il gi çe k e r. Linux'un il k dağ ıl m as ı s onucu ge liştirm e çabal arını
yaygın ve ucuz ol m al arı il e de nge l e rle r. PC s ürüm l e ri de yine 386BSD proje s inde n önce yavaşl atır. UNIX topl uluğ u içinde BSD 'nin l ide r
pazarı is e ana bil gis ayarl arı, m ini bil gis ayarl arı duyurul ur. 386BSD proje s i is e 19 9 2 başında k onum u s ona e rm iştir.
ve gide re k de iş is tas yonl arı pazarını s ık ıştırır. re s m e n duyurul ur.

İnte rne tin patl am a yaptığ ı diye bil e ce ğ im iz çal ışabil m e k te dir. Sis te m e n başından be ri GNU Aynı döne m de IBM , Inte l , Sun M icros ys te m s ve
döne m ol an 19 9 3-19 9 4 yıl ları is e h e m BSD h e m ge liştirm e araçl arı k ul l
anıl arak ge l iştirilm iştir. SCO bir araya ge l e re k güç birl iğ i yapıp bir
de Linux için s ıçram a yaptık l arı döne m ol ur. H e r Linux is e GNU ge l iştirm e araçl arının öte s inde m utlak UNIX s is te m i yaratm ayı düşündük l e rini
ne k adar inte rne tin te m e l i ol an TCP/IP UNIX bir çe k im m e rk e zi ol ur. Yirm i yıl s üre n be l
irtir. Bu girişim is e be k le diğ i ilgiyi
üze rinde ge l iştiril m iş ol s a da, Linux ve BSD 'ye dağ ınık l ığ ın, fark l ı ge l iştirm e m ode l le rinin ve görm e ye re k 2001 yıl ında s e s s izce s ona e re r.
k atk ıs ı dah a fazl a ol ur. Ge l iştiricil e r Us e ne t fark l ı lis ans ların yarattığ ı böl ünm üşl üğ ü s ona
h abe r grupl arı üze rinde n ve ya e -pos ta il e e rdire bil e ce k bir çe k im m e rk e zi k onum una 2000 yıl ına ge l indiğ inde UNIX s is te m l e ri
s üre ce k atıl m aya başl ar. patch is e bu ge l işim ge lir. Bu s ırada Linux 0.9 9 s ürüm üne ul aşm ıştır. ye rle rini Linux ve BSD 'ye bırak ır. 19 9 5 yıl ından
s üre cine öne m l i k atk ılarda bul unur. Buna e k Kod h e m e n h e m e n m ük e m m e l de nil e bil
e ce k bugüne is e tüm toplul uk Linux ve BSD
ol arak da inte rne tin k am u e rişim ine açıl m as ı ve durum dadır, s is te m çök m e l
e ri yok tur. çe vre s inde açık k aynak k odl u ve /ve ya özgür
ticari k urul uşl arın da inte rne t om urgal arı Ge l iştirm e ortam ı ol arak k ul lanılabile ce k k adar yazıl ım ol arak topl anır. SCO is e il e rle ye n
k urm al arına ve işl e tm e l e rine ol anak ve re n ol gunl aşm ıştır. yıl l
arda, bırak ıl m ış ol an UNIX s is te m l e rinin
ge l işm e l
e r inte rne tin yaygınl aşm as ını s ağ l ar. m iras ını k ul lanarak Linux'a de s te k ve re n
19 9 1'te is e il e rle ye n yıl larda ol m azs a ol m az UNIX çe vre l e rinde n bir çok k işi, yıllardır şirk e tle ri k e ndi çal ışm alarını k ul landık ları ve
ol acak ol an bir ol ay ge rçe k l e şir. W orl d W ide h e rk e s in e rişe bil e ce ğ i ucuz, güve nil ir UNIX yas al h ak l arının çiğ ne ndiğ ini bah ane e de re k
W e b icat e dil ir. D ah a fazl a k ul lanıcının inte rne te s is te m i rüyas ının be k l e dik l
e ri nok tadan de ğ ilde m ah k e m e ye ve rir. Ancak bu çabas ının
e rişim i için yapıl an "ucuz inte rne t" girişim l e ri be k l e m e dik le ri bir nok tadan çık m ak ta ol duğ unu ardındak i güç M icros oft'tur. Bu çabal ar
öne m l i bir k ul l
anıcı k itl e s ine ul aşm aya başl ar. anl ar. Kaynak , ne AT& T l aboratuvarl arı ve ya s onuçs uz k al ır. Garip ol an is e SCO 'nun k e ndi
W orl d W ide W e b dah a fazl a e rişil e bilir ol m al ıdır. SUN M icros ys te m s , ya da diğ e r şirk e tl e r il
e el inde tuttuğ u UnixW are ve Unix k odl arını
Tal e p inte rne ti patl atır. Gittik çe dah a fazl a ünive rs ite de ğ il , doğ rudan inte rne tin k e ndis inin 2000 yıl ında bir başk a Linux dağ ıtım ı ge l iştire n
k ull anıcı inte rne te e rişe bil ir h al e ge l ir. bir araya ge tirdiğ i ve UNIX m iras ını yaratıcı şirk e te s atm ış ol m as ıdır: Cal de ra. Bu tutars ızl ık
biçim de k ul lanan bir avuç ins anın ortak ne de niyl e bu girişim , ge liştiricil
e ri ve
İnte rne tin k itle se l
le şm e s i diye bil e ce ğ im iz çabas ından çık m ak tadır. k ullanıcıl arı dah a da birl e ştirm e k te n başk a bir
yaygınl aşm a s üre ci ye ni ge l iştiricile ri de ortaya şe ye yolaçm az.
çık arır. İl e tişim ve dağ ıtım m al iye tl e rinde k i UNIX'e ve da e diyoruz...
düşüş de bu s üre ce ol um l u k atk ı yapar. Bunun Linux ve BSD 'nin dah a doğ ru ol arak anl aşıl m as ı
e n iyi örne ğ i, XFre e 86'dır. X Kons ors iyum u'nun Ş irk e tl
e r için UNIX ge l iştirm e çabal arı zam an için, UNIX k ök e ninin anl aşılm as ı ge re k l idir. Bu
m e rk e zi yapıs ına rağ m e n XFre e 86, inte rne ti içinde anl am ını yitire ce k durum a ge l ir. Yuk arda k ök e n k adar bir diğ e r öne m l i k aynak da
k ullanarak dağ ınık ge l iştiricile rin ortak çabas ı s özünü e ttiğ im iz gibi Nove l lAT& T Unix Sys te m 'h ack e r'l
ardır. Bu gün bir çok de rgi ve başk a
ile k ıs a s üre de e tk in bir ge l iştirm e s onucu Laboratorie s 'i (USL) s atın al ır. 19 9 4 yıl ında is e k aynak inte rne t k ül türünün e tk is i il e s is te m le re
ol arak ortaya çık ar. 19 9 2'de is e Xfre e 86, BSD Unix ticari m ark a ol arak X/O pe n Standarts izins iz e rişe n k işil
e ri h ack e r ol arak adl andırs a
ve Linux için s tandart X m otoru ol ur. Böyl e de Grubu'na ge çe r. Nove l lve AT& T O SF s afl arına da, ge rçe k h ack e rlar UNIX önce s i döne m e , yani
BSD ve Linux için e k s ik ol an grafik ortam 19 9 4 yıl ıda ge çe r. 19 9 5'de SCO , UnixW are 'i 19 60 başına de k gitm e k te dir. Linux-UNIX
k ullanıl m aya başl ar. Sonrak i on yıl da is e X s atın al ır. UnixW are , orijinalUNIX k aynak l arıdır. ge lişim inin h ack e r ce ph e s inde n ge l işim i bir
Kons ors iyum u il e şirk e tl e r aras ındak i il işk ile r, SCO s atın al m adan önce Nove l l'in e l inde başk a yazının k onus udur.
XFre e 86 il e ortaya çık an ye nil ik le r il e bul unm ak tadır. 19 9 6 yıl ında is e X/O pe n ve O SF
de s te k l
e nir ve e ndüs tri il e ol an organik bağ l ar birl e şe re k Unix Standards Group'u k urarl ar.
dah a da s ağ l am l aşır.
Bu döne m de , UNIX çe vre s inde topl anm ış ol an
19 9 3, yılında is e Linux h em inte rne te k işil
e r BSD ve Linux çe vre s inde topl anm aya Gök şin Ak de niz
bağ lanabil
m e k te h em de grafik arayüzl e başl ar. UNIX ge l
iştirm e çabaları artık s ona e re r. <gok s in.ak de niz@ gm ail
.com >

/M ASAÜSTÜ /PRO GRAM LAR K H avaD urum uı
K W e ath e r - K H avaD urum u

Bul
unduğunuz ye rin h ava durum unu k ol
ayca izl
e yin
Kde 'nin k üçük am a yararl ı program l arından biri H ava durum unu, KD E araç çubuğ u üze rinde k i KW e ath e r ye nide n başl atıl
dığ ında inte rne t
KW e ath e r - KH avaD urum u. Başk a yönte m l e rle ik on il e izl e ye bil
irs iniz. Aynı zam anda fare il e üze rinde n is tas yona bağ l
anıp ge re k l
i bil
gil
er
be nze ri s onuçl arı e l de e de n diğ e r çözüm l er üze rine ge l indiğ inde biraz dah a de tayl ı bil
gi al
ınıp gös te riliyor.
ge ne l l
ik le dah a fazl a çaba ve s is te m k aynağ ı al abilirs iniz. Bunl ar s ıcak l ık , rüzgar yönü ve
k ullanıyor. Am a KW e ath e r bir k e re ayarl adık tan h ızı il
e h ava bas ıncı bil gil
e ridir.
s onra araç çubuğ unuzda e l inizin altında s ak in
s ak in h izm e t ve riyor. D ah a de tayl
ı bil
gi al m ak için is e Apple t üze rine
s ağ tık l
am a il
e açıl an m e nüde n Raporu Gös te r
s e çe ne ğ ini k ul
lanıyoruz. Açı-
lan pe nce re de is e güne ş doğ u-
şu ve batışından çiy ol uşum
nok tas ına k adar birçok bil gi
ye r al ıyor.
KW e ath e r'i yapılandırm ak için

norm al ol arak s ağ m e nüde n
yapıl andırm ayı s e çip is te diğ i-
m iz is tas yonu ayarl ıyoruz. An-
cak KD E 3.4.2'de bul unan bir
h ata ne de niyl e ayar işl e m i bu
şe k il
de yapıl am adığ ı için biraz
yardım e tm e k ge re k iyor.
Önce l ik l
e izl e m e k is te diğ iniz
is tas yonun dört h arfl i k odunu [General Options]
h ttp://w w w .ncdc.noaa.gov/oa/ log_file_name=
cl im ate /rcs g/cdrom /is m cs /al ph logging=false
anam e .h tm ladre s inde n bul u- report_location=LTBL
yors unuz. Örne k ol arak İzm ir- reportview_size=450,418
KW e ath e r'i başl atm ak için araç çubuğ unuzun Çiğ l i'nin k odu LTBL ol arak bul unuyor. Bundan smallview_mode=2
üze rine s ağ tık l ayıp pane l e W e ath e r Re port s onra aşağ ıdak i içe rik l e ~ /.k de /s h are /config/
appl e t'ini e k le m e k ge re k iyor. Bunun ardından dizininde bul unm ayan w e ath e r_pane l appl e trc
yapıl andırm a il e is te diğ iniz m e te orol oji is tas - dos yas ını ol uşturuyoruz. O l uşturul an dos yada
yonl arını izl e m e k üze re e k le ye bil
irs iniz. re port_l ocation= k arşıs ına bil gi al
m ak Tanju Taşçıl ar
is te diğ im iz is tas yonun k odunu yazıyoruz. <tanju@ e l
e k tronis t.com >

/S ISTEM /D O NANIM l
s pci - l
s us b Linux'ta D onanım Tanım l
am a
Linux'ta D onanım Tanım l

am a
D onanım k im l
ik b il
gil
e ri için l
s pci ve l
s us b
Bil
gis ayar m al ze m e le ri s atan ye rl e re gittiğ im izde h e r üründe n fark l ı PCI - l
s pci:
m ark al arda ve m ode l le rde çe şit çe şit k utul
arl a k arşıl
aşırız. Bunl arın pe k
azının üze rinde Linux il e uyum l u olduğ u yazar. H atta onl arın bir k ıs m ında PCI ve riyol u üze rine tak ıl an h e r cih az, k im liğ i k onus unda bios aracıl ığ ı ile
da artık tarih ol m uş s ürüm l e r ya da dağ ıtım l ardan bah s e dilir. O ys a bu bilgi ve rir. Bu cih azl ar ge ne l
lik le s e s k artl
arı, artık pe k bul unm as a da AGP
ürünl e rin h e m e n h e m e n tam am ı Linux tarafından k ul lanılabilm e k te dir. ve ri yol u önce s i e k ran k artl arı, s e ri ya da us b bağ l antıları s ağ l
ayan e k
k artlar, tv ya da uydu k artl arı gibi k artl ardır. PCI ve riyol u üze rine
Yine m ark a ve m ode l l
e re dik k at e ttiğ im izde be l li is im le rin te k rar e ttiğ ini bağ l anan h e r cih azın e n az bir PCI-ID 's i(k im l ik num aras ı) bul unm ak tadır.
görürüz. Ek ran k artl arına bak tığ ım ızda fx5200, rade on ve be nze ri is im l er Linux'ta bu k im l ik num aral arını e l de e tm e k için l s pci k om utu k ull
anıl ır.
m ark a ve m ode lfark l ı ols a da be l irl
i k utul arın üze rinde ye r al ır. As l
ında Bu k om ut fark l ı param e tre l e ri ile k ul lanıldığ ında az ya da çok be l irl i
ol ay ol duk ça bas ittir. Piyas adak i üre ticil e r ürünl e rine ne m ark a ya da bilgilerl is te l
e nir..
m ode l adı ve rirl e rs e ve rs inl e r s onuçta o ürünl e rde be l irli firm al arın
'ch ip'l
e ri ya da 'ch ips e t'l e ri k ul anılm ak tadır. Bu ne de nl e as l ında be l irli bir Örne k bir ls pci çık tıs ı aşağ ıdak i gibidir: (H P Com paq nx9 105 dizüs tü
e nte gre yi k ul l
anan firm a k e ndine ait çok öze lbir de ğ işik l ik yapm adıys a bil
gis ayardan al ınm ıştır)
k ullanacağ ı s ürücünün öze l lik l
e ri aynıdır. H e r ne k adar içinde n çık an
k urulum CD 'l e ri üze rinde firm anın m ark as ı ve m ode l i be lirtils e de bu bizi $ lspci
yanıl tm am al ıdır.
00:00.0 Host bridge: nVidia Corporation nForce3
Linux için, m ark a ya da m ode l de n bağ ım s ız ol arak doğ rudan e nte gre Host Bridge (rev a4)
de vre l e rin k e ndi öze l l
ik le rini k ul l
anarak s ürücü ge l iştirilir. Bunun 00:01.0 ISA bridge: nVidia Corporation nForce3 LPC
s onucunda çe k irde ğ e e k l e nm iş te k bir s ürücü il e o e nte gre nin k ul l
anıl dığ ı Bridge (rev a6)
bütün ürünl e r çalıştırıl
abilir. Burada öne m l i ol an o e nte gre ya da e nte gre 00:01.1 SMBus: nVidia Corporation nForce3 SMBus
s e ti için bir Linux s ürücüs ünün ge l iştirilm iş ol m as ıdır. Bu işl em,
e nte gre l e rinin yapıs alöze l lik l
e ri ve s ürücül e rinin yazıl m as ı için ye te rl i
(rev a4)
bil gile ri ve rm e k is te m e ye n firm al arın s ürücül e rinin ge l iştirilm e s inde 00:02.0 USB Controller: nVidia Corporation nForce3
zorl uk çık ars a da bir s üre s onra, öze l l
ik l
e o e nte gre çok m ik tarda üründe USB 1.1 (rev a5)
k ul lanılm aya başl anm ış is e bir Linux 'h ack e r' tarafından m üh e ndis l ik 00:02.1 USB Controller: nVidia Corporation nForce3
çözüm l e m e s i il
e s ürücü yazıl m ak tadır. USB 1.1 (rev a5)
Pe k i Linux bu e nte gre l e ri nas ıltanır? As l ında bunun ce vabı bu al anda
00:02.2 USB Controller: nVidia Corporation nForce3
bazı s anayi s tandartl arının ge tiril m e s i il
e rah atl ık la ve rile bil
m e k te dir. USB 2.0 (rev a2)
Ente gre l e rin bağ l ı olduğ u ve riyol u(bus ) üze rinde n e l de e dile n ID - Kim l ik 00:06.0 Multimedia audio controller: nVidia
Num aral arı il e . Günüm üz bil gis ayar s is te m l
e rinde öze l lik l
e ak s e s uar ya Corporation nForce3 Audio (rev a2)
da tak ıl abil ir cih azlar için öne m l i ik i bağ lantı yolu bul unm ak tadır. Bunl ar 00:06.1 Modem: nVidia Corporation: Unknown device
PCI ve USB ve riyol larıdır.
00d9 (rev a2)

s pci - l
am a
00:08.0 IDE interface: nVidia Corporation nForce3 00:01.0 Class 0601: 10de:00d0 (rev a6)
IDE (rev a5) 00:01.1 Class 0c05: 10de:00d4 (rev a4)
00:0a.0 PCI bridge: nVidia Corporation nForce3 PCI 00:02.0 Class 0c03: 10de:00d7 (rev a5)
Bridge (rev a2) 00:02.1 Class 0c03: 10de:00d7 (rev a5)
00:0b.0 PCI bridge: nVidia Corporation nForce3 AGP 00:02.2 Class 0c03: 10de:00d8 (rev a2)
Bridge (rev a4) 00:06.0 Class 0401: 10de:00da (rev a2)
00:18.0 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] 00:06.1 Class 0703: 10de:00d9 (rev a2)
K8 [Athlon64/Opteron] HyperTransport Technology 00:08.0 Class 0101: 10de:00d5 (rev a5)
Configuration 00:0a.0 Class 0604: 10de:00dd (rev a2)
00:18.1 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] 00:0b.0 Class 0604: 10de:00d2 (rev a4)
K8 [Athlon64/Opteron] Address Map 00:18.0 Class 0600: 1022:1100
00:18.2 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] 00:18.1 Class 0600: 1022:1101
K8 [Athlon64/Opteron] DRAM Controller 00:18.2 Class 0600: 1022:1102
00:18.3 Host bridge: Advanced Micro Devices [AMD] 00:18.3 Class 0600: 1022:1103
K8 [Athlon64/Opteron] Miscellaneous Control 01:00.0 Class 0300: 10de:0176 (rev a3)
01:00.0 VGA compatible controller: nVidia 02:00.0 Class 0c00: 104c:8026
Corporation NV17 [GeForce4 420 Go 32M] (rev a3) 02:01.0 Class 0200: 10ec:8139 (rev 10)
02:00.0 FireWire (IEEE 1394): Texas Instruments 02:02.0 Class 0280: 14e4:4320 (rev 03)
TSB43AB21 IEEE-1394a-2000 Controller (PHY/Link) 02:04.0 Class 0607: 104c:ac54 (rev 01)
02:01.0 Ethernet controller: Realtek Semiconductor 02:04.1 Class 0607: 104c:ac54 (rev 01)
Co., Ltd. RTL-8139/8139C/8139C+ (rev 10) 02:04.2 Class 0880: 104c:8201 (rev 01)
02:02.0 Network controller: Broadcom Corporation
BCM4306 802.11b/g Wireless LAN Controller (rev 03) Yuk arda il k el
de e dil e n çık tı il
e s on e l de e dil
e n çık tı aras ında bağ k urm ak
için baştak i num aral ar k ul l
anıl abilir. Örne k ol arak 02:01:0 il e be l
irtil
en
02:04.0 CardBus bridge: Texas Instruments PCI1620
Eth e rne t control
le r'ın ID 's i alttak i çık tıda aynı num aral ı s atırda be l
irtil
en
PC Card Controller (rev 01) 10e c:8139 'dır.
02:04.1 CardBus bridge: Texas Instruments PCI1620
PC Card Controller (rev 01) D ah a de tayl ı bil gi için -v param e tre s i de k ul lanılabil
ir. Bu durum da
02:04.2 System peripheral: Texas Instruments yuk ardak i e th e rne t k artı için aşağ ıdak i çık tıyı e l
de e diyoruz:
PCI1620 Firmware Loading Function (rev 01)
02:01.0 Ethernet controller: Realtek Semiconductor
Co., Ltd. RTL-8139/8139C/8139C+ (rev 10)
Te k başına l s pci k om utu çık tıs ı il
e bunl ar e l
de e dil
irk e n, PCI-ID 'l
e rini
görm e k için -n param e tre s i k ul
lanıl
m al
ıdır.
Subsystem: Realtek Semiconductor Co., Ltd.
$ lspci -n RT8139
00:00.0 Class 0600: 10de:00d1 (rev a4) Flags: bus master, medium devsel, latency

s pci - l
am a
64, IRQ 16 fark l

ı yönte m l e r de k ullanılabil
ir. M andriva'da l s m od ve pci k ul
lanım ı il
e
I/O ports at 7000 [size=256] ilgil
i ol arak l s pcidrak e k om utu da k ul l
anıl m ak tadır. Bu k om ut ls m od
Memory at e8108800 (32-bit, non- k om utuna e k ol arak il gili donanım ın bil gis inin yanında M andriva
yapılandırm as ında o donanım için s e çil m iş ol an s ürücünün is m ini de
prefetchable) [size=256] ve rm e k te dir.
Capabilities: <available only to root>
# lspcidrake | grep 8139
El de e ttiğ im iz bu bil gil
e ri çe şitl
i şe k il
le rde k ul l
anabil iriz. Sis te m im iz 8139too : Realtek|RTL-8139
h ak k ında bil gi ve rm e k için e n iyi yolbu çık tıyı il e tm e k tir. Forum l arda da
s is te m iniz il e il gili donanım ya da s ürücü probl eml e rini il e tm e k [NETWORK_ETHERNET]
is te diğ inizde bu çık tıyı s orm adan il e tm e niz s ize ce vap ve re ce k l e r için
k ol ayl ık s ağ l
ayacak tır. USB - l
s us b :
El de e ttiğ iniz bil gil e rle ilgil
i olarak dik k at e dil m e s i ge re k e n bir nok ta, bu İk inci öne m l
i bağ lantı yolu USB ve riyoludur. USB ve riyol undak i cih azlar
bilgile rin s is te m de n al ınabiliyor ol m as ı s is te m in bu donanım ı 'tanıdığ ı' PCI ve riyol undak i cih azl
ardan fark l
ı olarak tak -çal
ıştır öze l
liğ i çok dah a
dah a doğ rus u as ıl k as te dil en de yim iyl e
s ürücüs ünü yük l e yip k ul lanabil diğ i anl am ına
ge lm e z! Sis te m bu bil gile ri vars a il gil i
s ürücüyü k urm ak ve k ul lanm ak için k ul l
anabil ir.
Örne k ol arak yuk ardak i e th e rne t k artı için

s ürücü ol up ol m adığ ını anl am am ızın bir yolu
aşağ ıdak i k om utu k ul
lanm ak tır:
# lsmod | grep 8139

8139too 21632 0
mii 4704 1 8139too
Bu k om ut bütün Linux dağ ıtım l arında çal ışır.

Kul lanım ı için baştak i # 'dan da anl aşıl acağ ı gibi
root h ak larına s ah ip ol m ayı ge re k tirir. Kom uta
yazıl an e k param e tre l e r ile k om ut çık tıs ında
içinde 8159 ge çe n s atırl arın l is te le nm e s ini
s ağ lıyoruz. Bu şe k il de bizi as ıl il gil e ndire n
bilgiye ul aşabil iyoruz. Yuk ardak i çık tıdan
anl aşıl an s is te m in 8139 too çe k irde k m odül ünü
k ullanm ak ta ol duğ udur.
Standart k om utl
ara e k olarak yapılandırm a
araç ve k om utları bulunduran dağ ıtım l
arda

s pci - l
am a
ge lişm iş ol an cih azl ardır. Bunl arın da bire r USB-ID 's i (USB k im l ik bLength 18
num aras ı) bul unur. USB ve riyol una bağ lı olan cih azların k im lik bilgile rini bDescriptorType 1
elde e tm e k için l s us b k om utunu k ul l
anırız. Bu k om ut birçok dağ ıtım da bcdUSB 2.00
us butil s pak e ti il
e ge l ir ve root h ak l
arı ile k ul
lanıl abil
ir. Bunun dışında
USB cih azl arın bil gil e rini alm ak için us bvie w adl ı bir uygul am a bDeviceClass 0 (Defined at Interface
ge liştiril
m iştir. Bu uygul am a il
e grafik ortam da ilgili bil
gile ri al
abiliriz. level)
bDeviceSubClass 0
Örne k s is te m ol arak H P Com paq nx9 105 dizüs tü bil gis ayarın üç ade t bDeviceProtocol 0
ol an us b bağ l antı nok tal arına bir ade t us b-rs 232 dönüştürücü, bir ade t bMaxPacketSize0 64
bl ue tooth dongl e , bir ade t 4'l u us b h ub ve bunun üze rinde bir ade t
bl ue tooth dongl e , bir ade t 64 M B us b fl as h dis k il
e bir ade t 1 GB us b dis k idVendor 0x0930 Toshiba Corp.
k ullandığ ım ızda e lde e ttiğ im iz s onuçlar aşağ ıdak i gibi olm ak ta: idProduct 0x6534
bcdDevice 1.00
# lsusb iManufacturer 1 Kingston
Bus 003 Device 012: ID 0a12:0001 Cambridge Silicon iProduct 2 DataTraveler 2.0
Radio, Ltd Bluetooth Dongle (HCI mode) iSerial 3 0606081622440
Bus 003 Device 011: ID 0930:6534 Toshiba Corp. bNumConfigurations 1
Bus 003 Device 004: ID 0ea0:6803 Ours Technology, Configuration Descriptor:
Inc. OTI-6803 Flash Disk bLength 9
Bus 003 Device 003: ID 04b4:6560 Cypress bDescriptorType 2
Semiconductor Corp. CY7C65640 USB-2.0 "TetraHub" wTotalLength 39
Bus 003 Device 001: ID 0000:0000 bNumInterfaces 1
Bus 002 Device 001: ID 0000:0000 bConfigurationValue 1
Bus 001 Device 005: ID 1310:0001 Roper Class 1 iConfiguration 0
Bluetooth Dongle bmAttributes 0x80
Bus 001 Device 002: ID 0403:6001 Future Technology MaxPower 100mA
Devices International, Ltd 8-bit FIFO ... (liste devam etmektedir)
Bus 001 Device 001: ID 0000:0000
İk inci s ırada ye r al an ve Tos h iba gibi görüne n cih az as l ında Kings ton
ls us b k om utunda da l s pci k om utunda ol duğ u gibi param e tre l er m ark al ı D ataTrave l e r 2.0'dır. Be nze ri bil gil
e r diğ e r cih azl ar için de e l de
k ullanabiliriz. Bunl ardan -v param e tre s i k ull
anıldığ ında dah a ge niş bil
gi e dil m e k te dir. İl
k s ırada ye r al an Cam bridge Sil icon Radio, Ltd Bl ue tooth
el de e dilir. Çak tıda ik inci s atırda ye r al an ve Tos h iba Corp. ol arak D ongl e (H CI m ode ) ol arak be l irtil
e n cih az ül k e m izde bil ine n m ark as ı ile
tanım l anan cih az için -v pak am e tre s i k ul
lanıl
dığ ında e l
de e dil
e n bilgil
er Epox Cl as s 1 300m us b bl ue tooth dongl e 'dır. Ü çüncü s ıradak i O urs
ol duk ça şaşırtıcı ol
acak tır: Te ch nol ogy, Inc. O TI-6803 Fl as h D is k il
e be lirtil e n cih az, olduk ça e s k i 64
M B'l ık üze rinde Pe n D rive yazan bir us b fl as h dis k tir. D ördüncü s ıradak i,
Bus 003 Device 011: ID 0930:6534 Toshiba Corp. Cypre s s Se m iconductor Corp. CY7C65640 USB-2.0 "Te traH ub",
ül k e m izde Trus t m ark as ı il e s atılan, 4 Port USB 2.0 Pow e r H ub'dır. İl k üç
Device Descriptor: s ırada ye r al an cih azl ar bu h ub üze rinde n bil gis ayara bağ l ıdırl
ar. Rope r

s pci - l
am a
Cl as s 1 Bl ue tooth D ongl e ile be lirtile n cih az is e Bl

ue tak e m ark a Cl
as s 1 bDeviceClass 255 Vendor Specific Class
us b bl ue tooth adaptörüdür. Bil gis ayarın bir us b çık ışına doğ rudan bDeviceSubClass 0
bağ l ıdır. En s onuncu Future Te ch nol ogy D e vice s Inte rnational, Ltd 8-bit
bDeviceProtocol 0
FIFO il e be l irtile n cih az bir us b-rs 232 dönüştürücüdür. FTD I firm as ının
linux tarafından de s te k l e ne n bir e nte gre s ini k ull
anm ak tadır. Bütün bu bMaxPacketSize0 8
cih azl ar birlik te norm alol arak çalışm ak tadırl ar. idVendor 0x0ac8 Z-Star
Microelectronics Corp.
USB yol uyl a bil gis ayara bağ l anan ve Linux k ul lanıcıl arının be l k i de e n idProduct 0x303b
çok il gis ini çe k e n cih azl ar W e bCam 'l ardır. Günüm üzde bu cih azl arın çoğ u
bcdDevice 1.00
için bir Linux s ürücüs ü bul unabil m e k te dir. Son zam anl arda ül k e m izde
s atılan web k am e ral arının çoğ unda s pca5xx s ürücüs ü iManufacturer 1 Vimicro Corp.
k ullanılabil m e k te dir. El inizde k i bir k am e ranın s ürücüs ünü bil m iyors anız iProduct 2 PC Camera
ve ne ol duğ unu anl am ak is tiyors anız k am e ra tak ıl ı ik e n ls us b k om utunu iSerial 0
ve rip k am e ranın USB-ID 's ini bul m ak l a işe başl ayabil irs iniz. El de e ttiğ iniz bNumConfigurations 1
bu num arayı inte rne tte bir aram a m otoru k ul lanarak arayabil ir ya da
Configuration Descriptor:
s pca s ürücüs ünün s ite s inde k i de s te k le ne n k am e ral ar l is te s ine
bak abil irs iniz. bLength 9
bDescriptorType 2
Örne k ol arak A4-Te ch m ark al ı ve Vie w Cam Pro PK-835 m ode l
li k am e ranın wTotalLength 193
l
s us b çık tıs ı aşağ ıdak i gibi ol
m ak tadır: bNumInterfaces 1
bConfigurationValue 1
# lsusb
iConfiguration 0
Bus 003 Device 001: ID 0000:0000 bmAttributes 0x80
Bus 002 Device 001: ID 0000:0000 MaxPower 160mA
Bus 001 Device 006: ID 0ac8:303b Z-Star .... (liste devam ediyor)
Microelectronics Corp.
Bu k am e ra s pca5xx s ürücüs ü tarafından de s te k l e nm e k te dir. Spca
Bus 001 Device 001: ID 0000:0000 k am e ralar l is te s ine bak tığ ım ızda k am e ranın k im l
ik num aras ının Vim icro
is m i il
e be l
irtil diğ ini görüyoruz.
l
s us b -v çık tıs ındak i il
gil
i bölüm is e A4-Te ch m ark a k am e ranın Vim icro
Corp. dam gas ını taşıdığ ını gös te rm e k te dir. As l
ında burada görül e n Z -Star Ge re k PCI-ID ge re k s e USB-ID num aral arının gös te rim inde al ışılage l m iş
M icroe l
e ctronics Corp. k am e ranın k ul landığ ı e nte gre nin üre ticis inin adıdır. ondal ık s is te m ye rine onal tıl
ık (h e xade cim al ) s is te m k ul lanılm ak tadır. Bu
s is te m de 4 rak am 16 bitl ik bir s ayıya k arşıl ık ge l m e k te dir. H e r k im lik
Bus 001 Device 006: ID 0ac8:303b Z-Star num aras ı 1234:abcd gibi ik i ade t 4 rak am l ı h e x s ayıdan ol uşm ak tadır. Bu
Microelectronics Corp. rak am l arın il k i üre tici k odu diğ e ri is e ürün k odunu gös te rm e k te dir.
Device Descriptor:
bLength 18
bDescriptorType 1 Tanju Taşçıl ar
bcdUSB 1.10 <tanju@ e l
e k tronis t.com >

/S ISTEM /YÖNETIM K ab uk - Bas h
K ab uk : Bas h
Sis te m yöne tim inin te m e ldil
i
UNIX il e se l e f bir işl e tim s is te m i ol

an GNU- Bu aradak i k abuk ortam ının il k çal ışan s ürüm ü PW U, AT& T Laboratuarl arı'nda ge l iştiril
en
Linux, UNIX k ül türünün m iras ını taşır. Bu is e UNIX ge l iştiricil e rinde n biris i ol an Ke n Bourne Sh e l l'e -k ıs aca bil ine n adı ile s h - ye rini
m iras ın günüm üzde k i bu k ül türün dışında k al an Th om ps on'a aittir. Bu il k k abuk ortam ı bırak ır. Unıx 7, 19 79 yıl ında duyurul duğ unda
k işil
e rce al gıl anışı, k ara bir e k ran üze rinde Th om ps on Sh e l l ol arak adl andırıl ır ve 19 71 s tandart k abuk Bourne Sh e l l'dir. Bourne Sh e l l
yanıp s öne n im l e ç il
e , anlaşıl m as ı güç s ayıl
ar yıl ında UNIX üze rinde k e ndis ine ye r bul ur. Sh e l
l, is e adını ge l iştiricis inde n, yani Ste ph e n
ve h arfl e rde n ol uşan bir dilol duğ u ve bunu s ade ce k om utl arı ak taran ve s onuçl arını Bourne 'dan al ır. Bourne , ALGO L68'de ye r al an
k ullanan k işile rin de bilgis ayar de h al arı k ul l
anıcıya ul aştıran bir ortam olarak bazı öze l lik l
e ri, ge liştirdiğ i k abuğ a e k l
e r: "if ~
ol duğ udur. düşünül m e z. Bunl ara e k ol arak aynı zam anda th e n ~ e l
s e ~ fi", "cas e ~ in ~ out ~ e s ac"and
bir ge l iştirm e ve çal ışm a ortam ı da ol acak "for ~ w h ile ~ do ~ od"
Eğ e r bu s atırı ok uyors anız yuk arıdak i ürk ütücü biçim de e vrim l e şir. Bu e vrim s üre cinde
giriş böl üm ünü ya anl am adınız ya da yanl ış Th om ps on Sh e l l, C dil inin ge l işim ine paral el BSD , Th om ps on k abuğ unu bir s üre k ul lanır
am açl a yanl ış yazıyı ok uyors unuz. ol arak program l ara ve ri girişi ve program l arın ancak k ıs ıtl am al arı ne de ni ile ye ni bir k abuk
çık tıl
arını diğ e r program l ara ak tarm ak ve bu ge liştiril ir. C k abuğ u (cs h ) BSD çe k irde ğ inde k i
Kara e k ran ve anl aşıl m as ı güç s ayı ve çık tıl
arı yönl e ndirm e işl e vl e rini ye rine ge tire n s üre çl e ri durdurm a ve başl atm a öze l liğ ini
h arfl e rde n oluşan dilas l ında bil gis ayarların il k bir ortam ol arak ge l işir. UNIX 4 il e bu k ontrol e de bil diğ i için k ıs a zam anda k abul
zam anl arındak i işl
e m ci gücü, be l l
e k m ik tarı ve öze l l
ik le rde bazı de ğ işik l ik le r yapıl ır. > ve < görür. C k abuğ u, C dil inin öze l lik l
e rinin
grafik donanım ı k ıs ıtl am alarından k al an bir işare tl e rinin k ullanıcıl arca k olaylık l
a fazl as ıyl a k ul lanm as ı ile Bourne k abuğ undan
m iras tır. UNIX'in il k te m e l l
e rinin bir PD P-7 k arıştırıl m as ı ne de niyl e D ougl as M cIl
lroy, ayrıl ır. Bu öze l l
iğ i is e BSD ge l iştirm e e k ibinin
üze rinde atıl
dığ ını ve bu m ak inanın bir "pipe "ı ge l iştirir. Pipe o k adar tutul ur k i, yaptığ ı bir te rcih tir. C k abuğ undak i s üre ç
e k ranının ol m adığ ını, s ade ce bir yazıcıs ı M icros oft bil e onu M S-D O S içinde k ul lanır. k ontrol u is e s onradan Bourne ve diğ e r
ol duğ unu, bu yazıcıya da al ınacak k ağ ıdın k abuk l ara e k l
e nir.
as l ında bütçe de ol m adığ ını ve diğ e r ofis l e rde n Th om ps on Sh e l l, tas arım ol arak ol duk ça bas it
k al an k ağ ıtl
arın k ullanıl dığ ını düşünürs e k , l aftan k aldığ ı için UNIX'in ge l işim s üre cinde UNIX 7 C ve Bourne k abuk l arının birbirinde n fark l ı
ne de n tas arruf e dil diğ ini de anl am ış ol uruz. s ürüm üne de k k ull
anıl m ıştır. Tas arım ın yapıl arı ne de ni ile ik is inin bir birle şim i ol
an ye ni
H al a ok uyor m us unuz?Ciddi ol am azs ınız... ye te rs izliğ i, ve ri ak ışının k ontrol ünde ve bir k abuk ge l iştirilir. D avid Korn tarafından
s üre çle rin k ontrol ünde ortaya çık ar. Joh n ge liştiril
e n, C ve Bourne k abuk l arının bir
UNIX'in ge l işim s üre cinde s is te m in te m e l M as h e y aynı zam anda k e ndi adıyl a anıl an birle şim i olan k abuk , k e ndis inde n önce k il e rde
bile şe ni ol an k e rne l, yani çe k irde k , donanım Program m e rs W ork be nch UNIX adl ı k abuğ u ol m ayan ye ni bir öze l liğ e s ah iptir: Önce
düze yinde çal ışm as ı ne de ni ile k ul anıcıl ar için ge liştirir. Bu k abuk , PW U ol arak da bil inir. Joh n yazdığ ınız k om utl arı te k rar yazm anıza ge re k
uygun bir arayüz yaratıl m as ı ge re k s inim inin M as h e y, Th om s pon Sh e l
l ana yapıs ını k alm adan ge ri çağ ırıp k ul l
anabil irs iniz.
s onucudur. Bu arayüzün, te m e lol arak donanım k orum ak l a birl ik te k abuk de ğ işk e nl e ri ve s üre ç
ve çe k irde k il e k ul lanıcı aras ında k al m as ı ve ve ri k ontrol ü üze rinde iyil e ştirm e le r yapar. İl
k s ürüm ü 19 88'de duyurul an Korn Kabuğ u
ge re k l
idir. Kullanıcı, yapm ak is te dik l e rini 1 ve 0 Bu iyil e ştirm e le r is e Th om ps on Sh e l lile uyum l u (KSH ), çık ış yılı olan 19 88 e s as al
ınarak k s h 88
k ullanm adan ak tarabil mel idir. ol m as ı için s ınırlı tutul ur. olarak is im l
e ndiril
ir. PO SIX s tandartlarını

ge l iştire n e k ip is e Korn k abuğ unu s tandart UNIX k abuk ortam ı ol arak ilan alınıyor. Z am an içinde yazıl ar ile rl
e dik çe ok uyucular, k abuk araçl arının
e de r. 19 9 3 s ürüm ü is e k s h 9 3 ol arak tanım l anır. Ancak bu is im Korn as lında birbirine k ol
aylık l
a bağ l
anabil e n ve bir araya ge tiril
dik l
e rinde h oş
k abuğ u ol arak (k s h ) ol arak be nim s e nir. Bazı Linux dağ ıtım l
arı il
e UNIX işle r de yapabile n araçlar ol
duğ unu göre ce k le rdir.
s is te m l e rinde is e k s h 88, başk a is im l
e Publ ic D om ain Korn Sh e l
l(pdk s h )
ol arak adl andırıl ıp k ull
anılm aya de vam e de r. Kabuk için be l
k i de e n iyi tanım , yaratıcıl
ığ ın uygul
am aya dönüştüğ ü bir
çal
ışm a ortam ı olm as ıdır.
GNU proje s i k aps am ında is e Bourne k abuğ u l is ans ından dol ayı ne re de ys e
ye nide n yazıl m ak durum unda k al ır. Önce k i k abuk ortam l arında ol an bir K ab uk nas ılişl
e r?
çok öze l ik iyile ştiril
e re k k ulanıl
abil
ir durum a ge tiril ir. Bas h (Bourne again
sh e l
l) ol arak adl andırıl an k abuk ortam ı Bourne , Cs h ve Ks h 'de ye r al an Çoğ u k ull
anıcı için GNU/Linux, BSD ve UNIX il e k abuk özde ş ol arak
öze llik l
e ri barındırm ak tadır. al
gılanır. Önce de be l irttiğ im iz gibi k abuk as l ında s ade ce bir k ul lanıcı
arayüzüdür. UNIX il e se l
e f olan ve ya UNIX tabanl ı bir
Kabuğ un bu ge l işim s üre ci onun, bir s is te m i k ontrol işl
e tim s is te m i k ullanıyors anız s is te m in bas it bir
e tm e k için ye te rl i araca s ah ip ol an bir k ul lanıcı yapıs ı olduğ unu göre ce k s iniz: Çe k irde k ve araçl
ar.
arayüzüne dönüşm e s ini s ağ l ar. Bugün için dah i,
grafik arabirim e s ah ip uygul am al ar ile yapıl abil e n bir Çe k irde k bir BSD /Linux/UNIX s is te m in k al bidir.
çok işl e m , k abuk üze rinde bas it bir k aç k om ut ve Sis te m açıl dığ ında be l l
e ğ e yük le nir, donanım ınızı ve
aracın k ul lanıl m as ı il
e k olayl ık la yapıl abil m e k te dir. Bir araçl arı k ull
anm anızı s ağ l ar. Araçl ar is e çe k irde k
çok durum da k abuk üze rinde yapıl an işl eml e r, grafik tarafından s abit dis k inizde n ok unur ve be l leğe
arabirim üze rinde n yapıl an işl eml e rde n dah a çabuk yük l e nir. Kabaca Linux/UNIX üze rinde k ul landığ ınız
s onuca ul aşm ak tadır. Grafik arabirim l e r is e , h e r h e r k om ut as lında bir araçtır de nil e bil
ir. Örne k ol arak
düze yde k i k ullanıcıya k ol ay çal ışm a ol anağ ı "date " k om utunu ve rdiğ inizde dis k üze rinde n
s unm ak ta ol s a da, s is te m k aynak l arının s ınırl ı ol duğ u uygul am a bul unur, be l le ğ e yük le nir ve çal ıştırıl
ır. Bu
durum l arda, k ull
anıcıl ar için ye te rince h ızl
ı açıdan bak ıl dığ ında is e k abuk da bir araçtır. Eğ e r var
ol am am ak tadır. ol an k abuk l arı be ğ e nm iyors anız k e ndiniz de bir
k abuk yazabil irs iniz.
Öte yandan k abuk ortam ı, k e şfe dil m e s i zor ol an ve
anl aşılm as ı güç gibi görüne n bir çal ışm a ortam ı Açıl
ış ve s is te m e Giriş
ol arak al gılans a da UNIX ve s e l e fi ol an BSD ,
GNU/Linux s is te m l e rinde , k e ndi içinde k ul l
anıcıya Sis te m iniz başl attığ ınızda il k çalışan uygul am a
yardım cı araçl arı da barındırm ak tadır. Bu ne de nl e bir "init"dir. Bu ne de nl e de s üre ç num aras ı (PID ) daim a
çok k ul lanıcının as l ında grafik arabirim üze rinde 1'dir. init çal ıştırıldığ ında "ge tty" adl ı bir başk a
ge rçe k l e ştirdiğ i işleml er k ul
lanıcıyı s onuca uygul am ayı çal ıştırır. ge tty, k ullanıcıların s is te m e
odak l am ak tadır. As lında GNU/Linux ve BSD giriş yapm as ını s ağ l ar. Kull
anıcı adınızı girdiğ inizde
s is te m le rinin k abuk ortam ında k ul lanıcıl ara tüm ge tty k e ndi payına düşe n işl e m i bitirip, bir başk a
s is te m in ve yaptık l arı işin k ontrolünü ve rdiğ ini de uygul am ayı çalıştırır: login.
gözde n k açırm am ak ge re k l idir.
Login çal ıştırıl
dığ ında s izde n k ul l
anıcı adı ve şifre s ini
Bu yazı dizis i k ul l
anıcıl arı k abuk ortam ında da girm e nizi be k l
e r. Ş ifre nizi girdiğ inizde il
gili dos yadan
rah atlık l
a çal
ışabile ce k l
e rini ve k ol ayl
ık l
a bir çok s izin k ullanıcı adınızı ve şifre nizi k arşıl aştırır. Bu
işl
e rini yapabile ce k l
e rini gös te rm e k için k aleme dos ya /e tc/pas s w d ve /e tc/s h adow dos yal arıdır. Es k i

UNIX s is te m l
e rinde k ul l
anıcı adı, şifre s i bilgil
e ri /e tc/pas s w d dos yas ında ol arak öze tle ne bil
ir. Standart girdi, ak s i tanım l
anm adığ ı s üre ce k l
avye niz,
tutulurdu. Bu dos yanın k ul lanıcıl
arca ok unabil m e s i ne de ni ile s onradan s tandart çık tı da ak s i tanım l
anm adık ça e k ranınız ol
acak tır.
k ul
lanıcı şifre l e ri /e tc/s h adow dos yas ında şifre l e ne re k tutulm aya
başl andı. Kabuğ a ge ri döne l im . program ve riyi s tandart girdide n al ıp işl e ye ce k ve
s onucunu ak s i be lirtilm e diys e ve ya s onuç bir başk a program tarafından
Kullanıcıya ait ol an k abuk ortam ı ve diğ e r bil gil
e r /e tc/pas s w d girdi olarak k ul lanıl m ayacak is e e k randa görüntül e ne ce k tir. Program ın
dos yas ından ok unur. Burada bu dos yaya bak ars anız s onunda s izin çalışm as ı bitince k abuk ye nide n s izde n ge l e ce k girdiyi be k l e m e ye
çalışm ak ta ol duğ unuz k abuğ u göre bil irs iniz. Örne k ol arak be nim başl ayacak tır. Süre ç is e işi bittiğ i için s onl
anacak tır.
k ul
landığ ım fark l
ı s is te m de k i girdil
e ri aşağ ıda göre bil
irs iniz.
Kabuk , yuk arıda ok uduğ unuz gibi, program l arı çal ıştırm ak l
a birl ik te işl
e vi
akdenizg:x:1000:100:Goksin Akdeniz:/home/akdenizg:/bin/bash bununl a s ınırl
ı de ğ il
dir. Kabuk bir çok göre vi ye rine ge tirm e k te dir.
goksin:x:1000:1000:Goksin Akdeniz,,,:/home/goksin:/bin/bash 1 - Program l

arı çal
ıştırm ak
Sis te m e il k giriş yaptığ ınızda k ul l
anıl an ortam "l ogin s h e l l
" ol arak Kabuk ge ne l de k om ut s atırı ol arak adl andırılır. Bunun ne de ni is e
adl andırıl ır. Sis te m e giriş yaptığ ınızda s ık k ullandığ ınız pe nce re yöne ticis i k ul
landığ ınız araçl arın bir s atır ol arak ak tarıl m as ıdır. D ah a önce de
k arşınıza ge l iyor ol abilir. Bunun yanında grafik arabirim üze rinde n de be l
irttiğ im iz gibi, bir çok fark l ı aracı birbirine bağ layarak dah a fark l ı işl
er
k abuk ortam ına e rişe bil irs iniz. Kul
landığ ını pe nce re yöne ticis i içinde fark l ı yapabil irs iniz. Çalıştırdığ ınız uygulam a aşağ ıdak i gibi görüne ce k tir:
şe k il
le rde k abuk ortam ına e rişe bil irs iniz. KD E'de k ons ol , GNO M E'da
Gnom e -te rm inal i, fluxbox, w indow m ak e r, bl ack box ve be nze rl e rinde program -seçenekler
xte rm ve ya ate rm gibi. Bütün bu s aydık l arım ız k abuk için grafik arabirim
üze rinde n e rişm e nizi s ağ l ayan araçl ardır. Kabuk , yuk arıdak i s atırı girdiğ inizde bunu çözüm l e ye ce k tir. çal ıştırıl
acak
uygul am ayı bul acak ve çal ıştırıl
dığ ında h angi s e çe ne k le ri k ul
l anacağ ını
Kabuk çal ışm a biçim ini anl am ak ge l e ce k yazıl arda üze rinde duracağ ım ız be l irl
e ye ce k tir. Kabuk bu ayrım ı "w h ite s pace cah aracte rs " adı ve rdiğ im iz
bazı k onul arın dah a iyi anl aşılm as ını s ağ l ayacak tır. O ne de nl e önce l ik le k arak te rle ri k ul l
anarak yapar. Burada dah a fazl a il
e rle m e de n "w h ite s pace
k abuğ un nas ılçal ıştığ ına göz atal ım . Kabuğ a e riştiğ inizde k ul landığ ınız ch aracte r"için bir açık l am a yapm ak uygun ol acak . Bu k arak te rl e r boşl uk ,
k abuğ a göre $,% vb işare tl e r göre bil irs iniz. Bunun anl am ı k abuk s izde n s e k m e (tab) vb tuşuna bas tığ ınızda girdiğ iniz k arak te rl e rdir. Bunl arı
ge l e ce k girdiyi be k l e m e k te dir. Çal ıştırılm as ını is te diğ iniz aracı yazdınız ve k abuk dik k ate al m az. Bu te rim için k e s in bir Türk çe te rim bul am adığ ım
e nte re bas tığ ınızda önce l ik le s izin girdiğ iniz s atırı ayrıştırır. Satırdak i için yazının il e rle ye n böl
üm l e rinde de "be yaz boşl uk k arak te rl e r" olarak
boşl uk ları, k arak te rle ri, be l irttiğ iniz aracı ve vars a de ğ işk e nl e ri, dos ya k ul anacağ ım .
is im le ri vb ayrıştırır. Ge re k e n aracın nas ılçal ışacağ ını be l irle dik te n s onra
bunu çe k irde ğ e ak tarır. Kabuk bu aşam ada ge ri pl andadır. Çe k irde k il gil i Ente r tuşuna bas tığ ınızda il gil i be yaz boşl uk ları ve diğ e r öze lk arak te rl
e ri
program ı dis k te n be l le ğ e k opyal ar ve be l le k te çalıştırır. Bu be l le k te tanım lar ve bunl arı nas ıl işl e ye ce ğ ini be lirle yip işl
e m e k oyar. Satırın
çal ışan program a is e s üre ç-proce s s adı ve ril ir. s onuna ge l indiğ inde is e s atır s onu bil gis i k abuğ un k om ut s atırını
ayrıştırm a işle m ini s ona e rdirir.
Program k e ndis ine ak tarıl an girdiyi, işle ye ce k ve s onucunu ak taracak tır.
Burada k onuyu biraz dah a açacağ ız. C program l am a dil
i s tandart s is te m Kabuk yuk arıda anl attığ ım ız gibi uygul am aları çe k irde k tarafından
ge liştirm e dil i ol duğ u için, bu yazı dizis i boyunca C s is te m atiğ i s ık s ık çalıştırıl
m as ını is te s e de bu durum h e r zam an böyl e ol m am ak tadır. Z ira
k arşım ıza ge l e ce k . C bilm e niz is e bunu anl am anız için zorunl u de ğ il
. Ye ri bazı uygul am al ar k abuğ un k e ndis ine özgü ol an fonk s iyonl arıdır. Bu
ge ldik çe ge re k e n bilgil
e ri ak taracağ ız. durum da k abuk önce l ik l
e fonk s iyonu çal
ıştıracak tır. H e r zam an k abuk il k
olarak fonk s iyon/araç ayrım ını yapar. Bazı k abuk l arda is e bu tam te rs
C'nin te m e lçal
ışm a biçim i, s tandart girdi, s tandart çık tı ve s tandart h ata biçim de işle r.

1 - D e ğ işk e n ve dos ya is im l
e rinin atanm as ı program l
am a dil
inin s unduğ u ol
anağ ı k abuk s ize s unar.
Kabuğ un s ize bir çok fark l ı uygulam ayı birbirine bağ l ayarak k ul l
anm anıza Bil gis ayar program l am a dil le ri ge ne l de bil gis ayarın anl ayabil e ce ğ i bir
ol anak ve rdiğ ini be litm iştik . Bu şe k il
de fark lı araçl
arı birbirine bağ l
ayarak yapıya dönüştürül üp k ul lanıldığ ı için k abuk bu nok tada ayrıl ır. Kabuk
k ull
andığ ınızda as l ında k abuk üze rinde program l am a yapm ış ol uyoruz. üze rinde ge liştirm e araçlarını k ul lanabil ir ve program yazabil ir,
D olayıs ıyla da k abuk s ize de ğ işk e nl e ri k ullanabil
m e nizi, dos yalar il
e de rl e ye re k k ul l
anabil irs iniz de . Kabuk araçl arını k ul landığ ınızda k abuk ta
işleml e r yapabil m e nizi s ağ lar. bir dizi fonk s iyonu ve aracı birl ik te k ullanarak iş yapm ış ol uyors unuz. Bu
ne de nl e k abuk "yorum l anabil ir" bir program a dil i ol arak da görül ür. Bir
3 - Girdi/çık tı yönl
e ndirm e s i çok s is te m yöne ticis i için k abuk günl ük çal ışm alarının bir parças ı ol arak
onl ara ge re k e n araçl arı s unar. C/C+ + , JAVA vb gibi yük s e k s e viye l i dil ler
Çal ıştırdığ ını uygul am al arın çık tılarını bir dos yaya ve ya başk a bir ile k arşıl aştırıldığ ında k abuk il e yorum l anabil ir bir dilk ul lanm anın pratik
program a yönl e ndire bil
irs iniz. Bu durum da bir başk a uyul am anın çık tıs ı bir yararı ol m ayacağ ı düşünül s e de bir uygul am ayı il e ri s e viye li bir dilil e
diğ e ri için girdi ol acak tır. Kabuk , k ul lanıcıya s ade ce uygul am aları yazm adan önce s ize bir prototip ol uşturm ak ve de ne m e k için ye te rl i bir
birbirine bağ l am ayı de ğ ilaynı zam anda dos yal ara yazm as ına, dos yal arı ortam s unar. M ode rn k abuk l arda PO SIX s tandartl arında be l irtil
e n dizil e r,
oluşturm as ına ve ya bir dos yadan ok unan ve riyi girdi ol arak k ullanm anızı döngül e r, de ğ işk e nle r ve h atta aritm e tik fonk s iyonl ar da ye r al m ak tadır.
da s ağ l ar. Bunun için öze lk arak te rl e r k ullanıl ır. Bu k arak te rl
e r k abuğ a Bugün için bir çok s is te m yöne ticis inin te m e lçal ışm a ortam ı k abuk ve
girdil e ri ve /ve ya çık tıl
arı nas ılak tarm as ı ge re k tiğ ini be l
irtir. k ul l
andığ ı te m e laraçl ar da k abuk araçl arıdır. Sis te m yöne ticis i ol m ayı
düşünüyors anız k abuk s izin başl angıç nok tanız ol acak tır. Ancak s is te m
yöne ticis i ol m ayacağ ım diye n biriys e niz de grafik arabirim araçl arına
4 - Pipe b ağ l
antıl
arını yapm ak s ırtınız yas l ayarak iş yapm ayı düşünüyors anız s ık s ık re s im l e re bak ıp
duracak s ınız de m e k tir.
"Pipe " yani "|" k are k te ri k abuk tarafından k ontrole dil e n bir başk a öze l
k arak te rdir. Pipe , bir uygul am anın çık tıs ını diğ e r bir uygul am aya girdi
Yazı dizis inin ile rl
e ye n böl
üm le rinde k abuk program l am a k onus una ge çiş
ol arak k ul lanm as ını s ağ lar. Kom ut s atırı taranırk e n "|" bul unduğ unda
yapıp ye ni bir dalüze rinde n de ve m e de ce ğ iz. Ş im dil ik , k abuk il
e ne ler
k abuk birde n fazl a uygul am ayı aynı anda başl atır: "|"s olunda ve s ağ ında
yapabil e ce ğ im izi görm e k ve biraz k e şfe tm e k için önce nas ıl yardım
ye r al an uygul am al ar. Böyl e ce bir uygul am anın çık tıs ı diğ e r uygulam anın
alacağ ınızı, aradığ ınızı nas ıl bul abile ce ğ inizi gös te re re k başl ıyoruz.
girdis ine dönüşür.
Ardından da bas it bir uygul am aya yapacağ ız.
5 - O rtam de ğ işk e nl
e rinin k ontrol
ü Yardım a ge re k s inim duyars anız, il
k b ak acağ ınız ye r
Sis te m e k ul lanıcı adınız ve şifre niz il e giriş yaptığ ınız andan, s is te m de n k ıl
avuzdur.
çık tığ ınız zam ana de k , s ize öze lol an ve diğ e r k ul l
anıcıl ardan fark lı olan
bir ortam da çal ışırs ınız. Bu ortam , k ullandığ ınız k abuk , görünüm , re nk l e r, Kabuk il k bak ışta s ade ce k om ut be k l e ye n bir s atır ol arak görül s e de ,
program l arın ve diğ e r dos yal arın bul unduğ un dizinl e rin adre s l
e ri vb. k ullanım ını k ol ayl aştırm ak , ve k ul lanıcıl arın ge re k s inim duyabil e ce ğ i
bilgil e rdir. Bu bilgile ri ye nide n düze nl
e ye bil
ir, de ğ iştire bilirs iniz. açık lam al arı ve nas ılyapıl acağ ına dair bil gile r, k ul
lanıcının ul aşabil m e s ini
s ağ lam ak için s is te m de h azır tutul ur. Bu k ılavuzl ara İngil izce adı il e m an
page s yani k ıl avuz s ayfal arı adı ve ril
ir. Kılavuz s ayfal arı s ize h e rh angi bir
6 - Yorum l
anab il
ir b ir program l
am a dil
i araç h ak k ında bil gi ve rir. Bil
gi alm ak için:
Kabuk , s üre k l i te k rarl
adığ ım ız gibi bir program l am a ortam ıdır da.
man aracın-adı
Al ışage ldik grafik arayüzl e re s ah ip ol
m as a da bir çok fark lı aracın birlik te
k ullanılm as ı dos yalara yazm a, ok um a ve s üre çl e rin k ontrolü, vb. bir çok
Ek ran görüntüs ünde göre ce ğ iniz gibi, k arşınıza ge l
e n bir s ayfada aşağ ı

yuk arı ok l
arı il
e dol aşabil irs iniz. Yardım s ayfas ından çık m ak için is e q Ne dir b u?
tuşuna bas m anız ye te rl
idir.
Aradığ ınızı bul duys anız k ıl
avuz s ayfal arına gitm e de n önce s onucun
Anım s ayam adığ ınızda anah tar s özcük l
e r il
e arayın. aradığ ınız s onuç ol up ol m adığ ını k ontrol e tm e niz yararl
ı olacak tır.
Örne ğ in "acpi" anah tar s özcüğ ü s ize içinde apm ge çe n ve ri tabanı
Kıl avuz s ayfal arını k ul lanabil mek için aradığ ınızı doğ ru biçim de k ayıtl
arını l is te l
e r. Bunlardan h angis i aradığ ınız? m an s ayfal arına
ak tarm anız ge re k l idir. Burada il k ak la ge l e n doğ rus unu bil m e k için ok um adan önce k ıs aca bir bil gi al
s ak nas ılolur?
h e ps inin e zbe rle nm e s i ge re k tiğ i oluyor. Te rs ine e zbe rl
e m e nize ge re k yok .
Bunun için ge l iştiril
m iş araçl arı k ullanarak aradığ ınıza ul aşabil irs iniz. whatis aracın_adı
apropos anahtar_sözcük Burada ayrım a dik k at e tm e k ge re k l

i. Önce k i örne k le rde anah tar s özcüğ ü
k ullanırk e n şim di is e aracın_adını k ul l
anıyoruz. Z ira apropos il e aram a
Yuk arıda s ağ dak i e k ran görüntüs ünde apropos acpi anah tar s özcüğ ü il e yaptığ ınızda s ize anah tar s özcüğ ü içe re n girdile ri yani araçları s ıral am ıştı.
aradığ ında bul duk larını görüyors unuz. Apropos çal ışm a biçim i olarak , bir Ş im di is e anah tar s özcük ye rine adını k ull
anarak , h ak k ında bil
gi al ıyoruz.
ve ri tabanında anah tar s özcük l e r ile aram a yapm ak tadır. h e r e şle şm e yi
s ize s unacak tır. Bunu biraz dah a k ıs al tabil
ir m iyiz?El be tte doğ ru anah tar W h atis m an s ayfal arında ye r al an tanım lam a bil gis ini görüntül e r. Bu
s özcük le r k ul
lanırs anız k ıs al
acak tır. şe k il
de aradığ ınız bilgiyi dah a k e s in ol
arak bul abilirs iniz. Apropos ve ri
tabanını k ull
anırk e n, w h atis is e açık l
am al
arı k ul
lanır. Bazı dağ ıtım l arda

ve ri tabanını düze nl i olarak tarayan ve ye ni girdil e ri e k le ye n bazı Bas it b ir uygul

am a: Te l
e fon re h b e ri
uygul am al ar vardır. Örne ğ in m ak e w h atis gibi. Bunl ar be l irle nm iş
zam anl arda çal ışarak ve ri tabanını günce l l
e r. Ye ni program l ar Kabuk il e s ık k ul
lanıl
an bazı araçl ar cat, gre p, pipe yani | il e alias . Bu
k urduys anız ve m an s ayfal arı günce l le ndiys e , önce k i bilgile r günce l l
iğ ini araçl arın ne işe yaradık l arını anl am ak için k ıl avuz s ayfal arına göz
yitire ce k tir. Bunl
arın da günce lle nm e s i ge re k l
idir. atabil irs iniz. Bu yazıyı yazdığ ım ız s ırada k ıl avuz s ayfal arının Türk çe s i
s ade ce D e bian'da ye r al ıyordu. Türk çe 'ye çe vril m iş ol an k ılavuz
Önce k i böl üm le rde k abuğ un aradığ ınız bir uygul am ayı nas ılçal ıştırdığ ına s ayflarının bir k opyas ı da [1]inte rne tte fark l
ı yans ı s ite l
e rde bul unuyor.
k ıs aca de ğ inm iştik . Bazı durum l arda uygul am anın bul unduğ u dizini tam
ol arak bil m e niz ge re k e bil
ir. Bunun için w h e re is k ul
lanıl
ır. Adre s s orm ak tan Te le fon re h be ri yazacak de ğ il
iz. Sade ce bir m e tin dos yas ına yazdığ ım ız
fark ı yok tur. is im , s oyad ve te l e fon num aras ını k ayıt e dip bunu te l
e fonl
ar.txt adı ile
k ayıt e de re k başl ıyoruz.
whereis uygulama_adı
Kul lanıcı h e s abınızda yani, /h om e /k ul l
anıcı_adı/ dizininde bir m e tin
Çık tıs ı is e s ize aradığ ınız uygul
am aya ait ve il
gil
i ol
an tüm dos yal
arı ve e ditörü il e te le fonl
ar.txt dos yas ı oluşturarak başl ayın. İçine ad, s oyad,
dizinl e ri l is te l
e ye ce k tir. te l
e fon num aras ı biçim inde girdil e r yapabil irs iniz. Bu uygul am ayı grafik
arabirim l e r üze rinde k ul l
anabil diğ iniz dah a ge l işm iş örne k l e ri ol an
Ek ran görüntüs ünde , ayar dos yal arı, k ılavuz s ayfas ının bul
unduğ u dizin Evol ution ve ya Kontact il e k arşılaştırınca pe k bas it ge l e bil
ir. Ke ndis i ufak
il
e uygulam anın ye r aldığ ı dizin görüntül e ce k tir. am a yararı büyük bir uygul am a ol duğ unu göre bil irs iniz.

durum unda k al ırım . Bunl arın bazıl arı, artık çok iyi bil s e m de s e yre k
ol
arak aradık l arım da ol ur. O h al de tüm te l e fon re h be rini te l
e fonl
ar.txt
dos yas ına k ayıt e dip ge re k tiğ inde k ull
anabil irim .
Örne ğ in donanım s orunl

arı için te k nik s e rvis i arayacağ ım :
Bu s orguyu h e r s e fe rinde yazm ak ge re k s iz ol

acak tır. O h al
de be n bunu
al
ias ile k ıs al
tabil
irim . İşte k ıs al
tm as ı:
alias dahili='cat telefonlar.txt | grep -i'
Bunu yazınca e nte re bas ıp k ul l

anabil iriz. Ancak s ade ce s is te m de giriş
yaptığ ım ız s üre ce k ul lanabil iyoruz. O turum u k apattığ ım ızda te k rar
k ullanabil m e k için aynı işl
e m i yine l
e m e k ge re k l
i ol
acak tır. O h al
de k al
ıcı
ol m as ını s ağ layalım .
H e r k ul
lanıcının e v dizininde .bas h rc adlı bir dos ya bul unur. Kabuğ a ilişk in
alias vb girdil e ri bas h rc dos yas ında tanım l adığ ınızda s is te m giriş
yaptığ ınızda bu k ayıtl ar ok unur ve k ullanılır.
D os ya yöne ticinizde e v dizininize bak tığ ınız da, bu dos yayı

göre m e ye bilirs iniz. Z ira .bas h rc bir gizl i dos yadır. Bu dos yayı
görüntül e de ğ inizde bir m e tin e ditörü ile dos yayı açıp e n s on s atıra
Burada k ul l
anım a ge çm e de n önce , cat, gre p ve pipe 'ın ne işe yaradığ ına yuk arıdak i s atırı e k l
e yin ye te rl
i.
bak abil irs iniz. Kıs aca, "cat" bir çok dos yayı birl e ştire n ve içe rik l e rini
görüntül e ye bile n bir araç. "gre p"il e is te r bir m e tin dos yas ı ols un is te r bir Bas h e s k i bir s ürüm ünü k ul
lanıyors anız, bu durum da ayarl arınızın ge çe rl
i
uygul am a ol s un be l irl i ifade l e ri dos ya içinde e l e yip aratabil ir ve olm as ı için .bas h rc yazıp e nte re bas m anız ye te rl
i ol ur. Ancak bas h 'ın
bul duğ unuzda görüntül e ye bil
irs iniz. Pipe , o k adar çok s öz e ttik k i, artık dah a günce lbir s ürüm ünü k ul l
anıyors anız 3.1.x s e ris i gibi, bu işl eme
biliyors unuz. Bir çık tıyı diğ e ri için girdiye dönüştüre n bir araç. Burada ge re k duym ayacak s ınız. Z ira bu işl em otom atik ol arak ge rçe k -
s özünü e tm e diğ im iz bir al ias k al dı. O dan da s öz e de l im . Al ias il e s ık l
e ştiril
e ce k tir.
k ull
andığ ınız bazı araçl arı ve fpnk s iyonl arı bir s e fe rde çağ ırm anız ve
k ull
anm anız ol anak lıdır. Burada k ıl avuz s ayfalarına bak tıys anız "gre p -i" biçim inde k ul
lana-
bil
e ce ğ inizi de görm üş ol
abilirs iniz. O zam an yuk arıdak i örne k ,
Yuk arıdak i böl üm le rde ok uduğ unuz gibi uygul am aları birbirine e k l
e ye re k
be l irli işl
e ri yapabil e n "araçl ar" ge liştre bil
irs iniz. Bu durum da tüm s atırı grep -i teknik telefonlar.txt
ye nide n yazm ak ye rine doğ rudan, onu tanım l ayan bir is im ve rip, h e r
s e fe rinde onu k ull
anabil irs iniz, birazdan göre ce ğ im iz gibi. Olarak k ull
anıl
m al ıdır. Ancak cat il e k ul
lanıl
m as ı durum u gre p il
e te k
başına k ul
anıl
m as ından dah a h ızl
ı s onuca götüre ce k tir.
Ge l
elim te l
e fon re h be rim izde aram a yapm aya...
Gök şin Ak de niz
Sık s ık işim ge re ğ i bil
gi işl
em böl
üm ünde k i bazı te l
e fonl
arı aram ak <gok s in.ak de niz@ gm ail
.com >

/S ISTEM /YÖNETIM D K M S - D ynam ic K e rne lM odul
e Support
D K M S - D ynam ic K e rne lM odul

e Support
Çe k irde k m odül
le ri için dinam ik de s te k s is te m i
Linux çe k irde ğ inin il k zam anl arında bir donanım ın k ul l

anılabilm e s i için s ürücül e rin m üşte ril
e rine ile til
m e s i ve k ul l
anıl m as ında k ol ayl ık için D KM S
m e vcut çe k irde k içinde ye r al m ıyors a bir m odülk aynak k odl ar aras ına - D ynam ic Ke rne lM odul e Support s is te m ini ge l iştirm iştir. Es as ol arak
ekl e nir ve ayarl ar yapıl ıp çe k irde k de rle ne re k m odül ve dol ayıs ıyl a rpm pak e t s is te m ini k ullanan D e l l, s ürücül e ri de rl
e nm iş ol arak dağ ıtm ak
donanım k ul l
anıl abilir h ale ge l irdi. Loadabl e (Yük l e ne bil ir) m odülde s te ğ i ye rine k ul lanıcının s is te m ine k urul urk e n ya da k e ndi çe k irde ğ inde
ekl e ndiğ inde k e rne lde rl e m e k ye rine , m odül le r ge re k tiğ inde yük le nir ve de ğ işik lik ol duğ unda otom atik ol arak de rl e ne n bu s is te m i k ul lanarak
k ullanılır h al
e ge ldi. k olayl ık s ağ lam ak tadır.
Yük le ne bilir m odül le r ile s is te m k aynak l arı dah a e l ve rişli şe k ilde D KM S s is te m i il e s ürücü (m odül ) için ayrı bir dizin ağ acı k ul l
anılır.
k ullanıldığ ı gibi, h e m m odül ge l iştirm e de h e m de üçüncü parti Sis te m , çe k irde k k aynak k odl arı il e s ürücül e rin k aynak k odl arının ve
yazıl ım cılar tarafından s ürücü yazıl ım larının h azırlanm as ında k ol aylık de rle nm iş k odl arın ayrı ye rl
e rde tutul m as ı ve ge re k tiğ inde k ul
lanılm as ı
s ağ landı. Ati, nVidia gibi ticari firm al ar bu şe k ilde s ürücül e r üre ttik l
e ri üze rine k urul m uştur. D KM S s is te m inde m odül le r için Add-Ek le , Build-
gibi s pca5xx k am e ra s ürücül e ri gibi s ürücül e r de çe k irde k ge l iştiricil
e ri D e rle , İns tal l
-Kur, Unins tall-Kal dır ve Re m ove -Sis te m de n çık ar gibi
dışında ge l iştiril
e bil
irle r. k om utl ar bul unur.
D KM S s is te m i k urul u ol an bir
s is te m de , bir m odül ün bu s is te m
tarafından k ul l anıl abil
m e s i için
m odül k aynak k odları
/us r/s rc/m odül adı-m odül s ürüm ü
adl ı bir dizinde bul unm al ı ve bu
dizinde m odül ün ekl e nm e s i,
de rl e nm e s i ve k urulup
k al dırılm as ı için, D KM S
Günüm üzde birçok dağ ıtım , dağ ıtım ın te rcih l e rine göre yapıl andırıl m ış k om utlarının k arşıl
ığ ı işl
emle rin be l irle ndiğ i dk m s .conf dos yas ı
bir s tandart çe k irde k , ya da donanım a bağ l ı ol arak yük l e ne bil e n birk aç bul unm al ıdır. Bu dos ya norm alolarak m odülge l iştiricis i tarafından te m in
fak lı çe k irde k ile s unul uyor. Bunun yanında ya da dah a s onra çe k irde k e dil
ir.
için günce l l
emel e r ya da ye ni s ürüm l e r çık tığ ında s is te m e pak e t ol arak
k urul abil iyor. Ye ni bir çe k irde ğ in yük l e nm e s i durum unda çe k irde k il e Aşağ ıdak i örne k l e rde dk m s -s pca5xx s ürücüs ü (m odül ü) k ul
lanıl
arak
ge le n de rl e nm iş m odül le rde bir s orun ol m as a da, dışardan k urul m uş açık l am alar yapıl acak tır. s pca5xx s ürücüs ünün M andriva için h azırl anm ış
m odül l
e rin ye ni çe k irde ğ e uyacak şe k il de ye nide n de rl e nm e s i ve dk m s pak e tinde ol
duğ u gibi s ürücünün 0.60.00-0.1.20060m dk
yük l e nm e s i ge re k iyor. Ve ya bu tür m odül le rin ye ni s ürüm l e ri çık tığ ında s ürüm ünü e k l e m e k için k aynak k odl arını /us r/s rc/s pca5xx-0.60.00-
ya k aynak k oddan de rl e ye re k k urm anız ya da dağ ıtım ın ye ni bir pak e t 0.1.20060m dk dizinine ye rl e ştirdik te n s onra aşağ ıdak i k om ut il e dk m s
ol uşturm as ı ve dağ ıtm as ı ge re k iyor. s is te m ine e k l
e riz:
De l
l firm as ı h e m ge l
iştirm e işl
eml
e rini h e m de ge l
iştiril
m iş ol
an dkms add -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk

e Support
Kom utu yuk arda ins tal

lk om utu il
e ye rl
e ştirdiğ im iz m odül
ü k al
dırır.
Bu işl em s onucunda, /var/l ib/dk m s /s pca5xx/0.60.00-0.1.20060m dk /
adında bir dizin ol uşturul
acak ve dah a s onrak i dk m s işl eml e ri için m odül Sis te m e add (e k l e ) il
e ekl e nm iş bir m odül s is te m de n tam am e n
s is te m de e k le nm iş (adde d) durum u il e işare tl e ne ce k tir. Sis te m e çık arılm ak is te ndiğ inde is e re m ove k om utu k ul
lanıl
ır.
ekl e nm iş durum unda ol an m odül le r için buil d işl e m i uygul anarak
m odül ün k ul
lanım da ol an ya da is te nil e n çe k irde k için de rl e nm e s i dkms remove -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk -k 2.6.12-
s ağ l anır. 24mdk
D KM S s is te m ini k ul lanabilm e niz için, dağ ıtım ınıza göre , e ğ e r ge l

iştiricil
e ri k om utu il e yuk ardak i m odüls is te m de n çık arılır. Yuk ardak i k om utl arda -k
tarafından h azırl anm ış bir dk m s pak e ti bul unuyors a bu pak e ti param e tre s inin be l irtil
m e m e s i durum unda k ul lanılm ak ta ol an çe k irde k
yük le m e niz e n doğ rus u ol acak tır. D ağ ıtım l
ar bu s is te m de k ul l
anıl acak için işl e m yapıl acak tır. As lında unins tal lve re m ove k om utl arı birbirine
k om utlara s is te m l e rinin dos ya ye rle şim ine uygun ol arak ge re k l i yam al arı be nze r işl eml e r yapm ak tadır. Re m ove k om utunun, unins tal lk om utundan
yaparl ar ve s orun yaşam azs ınız. fark ı, e ğ e r k aldırıl
m ak ta ol an s ürücü o s ürücünün s on yük l e nm iş h al i is e ,
unins tal lgibi s ürücüyü k al dırdık tan s onra add il e yapıl an işl eml e ri de
dkms build -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk -k 2.6.12-24mdk ge ri al ır. Sürücünün s on ol up ol m adığ ına bak ıl m ak s ızın s is te m de n
çık arılm as ı is te ndiğ inde is e re m ove k om utu --allparam e tre s i ile k ullanıl ır.
Kom utu il e s pca5xx m odül ünün, 0.60.00-0.1.20060m dk s ürüm ünü,
2.6.12.24m dk çe k irde k için de rl e rs iniz. Bunun için çe k irde k k aynak Bu örne k te k ul
lanıl
an s pca5xx m odül
ü için aşağ ıdak i dk m s .conf dos yas ı
k odl
arının pak e ti ol
an k e rne l-s ource pak e tinin yük l
ü ol m as ı ge re k ir. Eğ e r - k ul
lanıl
m ak tadır:
k param e tre s i be l
irtil
m e zs e , k ul
lanıl m ak ta olan çe k irde k için de rl eme
yapılır. PACKAGE_VERSION="0.60.00-0.1.20060mdk"
Bu işl e m in ardından /var/l ib/dk m s /s pca5xx/0.60.00-0.1.20060m dk /\ # Items below here should not have to change with each
2.6.12-22m dk /i586 dizini al tında l og ve m odul e dizinle ri ol
uşturul arak driver version
ge re k li dos yal ar buraya ye rl e ştiril
ir ve m odüldk m s ins tal lk om utu ile PACKAGE_NAME="spca5xx"
s is te m e yük le ne bil
ir h al
e ge lir. Bu işl e m il e k ul
lanıl
acak m odül , m odule MAKE[0]="make -C ${kernel_source_dir}
dizini al tında s pca5xx.k o.gz adındak i dos yadır. SUBDIRS=${dkms_tree}/${PACKAGE_NAME}/${PACKAGE_VERSION}/build
modules"
dkms install -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk -k 2.6.12- CLEAN="make -C ${kernel_source_dir}
24mdk SUBDIRS=${dkms_tree}/${PACKAGE_NAME}/${PACKAGE_VERSION}/build
clean"
Kom utu, m odül ü k ul lanıl m ak üze re dk m s .conf dos yas ında ins tal liçin BUILT_MODULE_NAME[0]="$PACKAGE_NAME"
be l
irtil
e n dizine ye rl e ştirir. Bu yuk ardak i örne k için /lib/m odul e s /2.6.12- DEST_MODULE_LOCATION[0]="/kernel/drivers/usb/media"
24m dk /k e rne l
/drive rs /us b/m e dia dizinidir. Eğ e r bu dizinde aynı is im de REMAKE_INITRD="no"
başk a bir m odülbul unuyors a bunu orijinalol arak is im le ndirip s ak l ar. AUTOINSTALL="YES"
Unins tall(k al dır) k om utu k ul l
anıl
arak bu m odülk al dırıl
abilir. Bu durum da
dah a önce s ak l anm ış m odülvars a k al dırılan m odülye rine o ye rl e ştirilir. Son s atırda ye r al an AUTO INSTALL="YES" s atırı, öze l l
ik l
e s on k ul l
anıcıl
ar
için ye ni bir çe k irde k pak e ti yük l e ndiğ inde s is te m bu çe k irde k il e
dkms uninstall -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk -k 2.6.12- açılırk e n otom atik ol arak bu s ürücünün k ul lanıl an çe k irde k için
24mdk de rle nm e s ini ve h e m e n k ul
lanıl
abil
m e s ini s ağ l
adığ ı için öne m lidir.

e Support
Kul l
anıl m ak ta ol an çe k irde k dışında başk a bir k urul u çe k irde k için param e tre s inin k ull
anılm as ı ge re k ir. Bu k urul um dan s onra k urul
an m odül
çalışm ak ta ol an s is te m içinde n yuk ardak i işl
e m i yapabil m e k için m atch için dk m s ins tallk om utunun k ul lanıl m as ı ye te rl
i ol
acak tır.
k om utu k ul lanılır. Bu k om ut il e uygun ayarl anm ış bir çe k irde k örne k
gös te ril
e re k m e vcut dk m s al anındak i s ürücül e rin h e de f çe k irde k için Be nze ri dk m s k om utl arı aras ında m k drive rdis k ve m k rpm de
de rl
e nm e s i s ağ l
anır. bulunm ak tadır. Bu k om utlar h ak k ında ayrıntıl
ı açık l
am a için m an dk m s
k ul
lanılabil
ir.
dkms match --templatekernel 2.6.12-12mdk -k 2.6.12-24mdk
Son ol arak s tatus k om utu il e dk m s s is te m inde k i s ürücül e rin durum l arı
k om utu ile 2.6.12-12m dk çe k irde ğ i için yapıl
andırılm ış bütün dk m s alanı h ak k ında bil gi e dine bil iriz. Param e tre ol
arak bir s ürücü is m i
s ürücüle ri için de rl
e m e işl e m i 2.6.12-24m dk çe k irde ğ i için yapıl
ır ve k ullanıldığ ında bu s ürücünün dk m s s is te m inde k i durum unu be l irtirk e n
k ull
anım a h azır h al
e ge tiril
ir. param e tre s iz k ullanıldığ ında m e vcut bütün s ürücül e rin durum unu
gös te rir.
m k tarbal lve l dtarbal lk om ut ik il is i bir başk a k ol ayl
ık s ağ l
ayan dk m s
k om utl arıdır. m k tarbal l k om utu, bir s is te m de de rl e nm iş k onum dak i # dkms status
s ürücünün be nze ri başk a bir s is te m e de rl e nm e ye ge re k k al
m adan nvidia, 7676, 2.6.12-12mdk, i586: installed
taşınabil m e s i için arşiv pak e ti ol uşturm ak , l dtarbal l k om utu da bu nvidia, 7676, 2.6.12-22mdk, i586: installed
pak e tin h e de f s is te m e ye rle ştiril
m e s i için k ul
lanılır. slmodem, 2.9.10, 2.6.12-12mdk, i586: installed
slmodem, 2.9.10, 2.6.12-22mdk, i586: installed
dkms mktarball -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk -k 2.6.12- spca5xx, 0.60.00-0.1.20060mdk, 2.6.12-22mdk, i586: installed
22mdk
D k m s s is te m i h e rh angi bir dağ ıtım a k urul abile ce ğ i gibi, M andriva gibi
k om utu çık tıs ı aşağ ıdak i gibidir: bazı dağ ıtım l arda vars ayıl an ol arak s is te m e k urul m ak ta ve birçok
s ürücünün dk m s pak e ti h azır ge l m e k te dir. D k m s s ürücü pak e ti olarak
# dkms mktarball -m spca5xx -v 0.60.00-0.1.20060mdk -k rpm k ul lanım ı k ol ayl
aştırılm ıştır. Ge ne l lik l
e s ürücü is m i il e il gili
2.6.12-22mdk param e tre l e r dışında s pe c dos yas ı h e m e n h e m e n aynıdır.
Marking modules for 2.6.12-22mdk (i586) for archiving...
Marking /usr/src/spca5xx-0.60.00-0.1.20060mdk for D k m s s is te m inin k ul l
anıl
m as ı il
e rpm pak e tl e rinin norm al ol arak
archiving... yapam adığ ı k urul um bittik te n s onrak i işl eml e r te k bir uygul am a il e
Tarball location: /var/lib/dkms/spca5xx/0.60.00- s is te m çalışm as ı s ıras ında çözülm e k te dir. Bir dk m s de s te k l
i s ürücü rpm
0.1.20060mdk/tarball/\ pak e ti ol arak k urul duğ unda yuk arda anl atılan add, buil d, ins tal lbe nze ri
spca5xx-0.60.00-0.1.20060mdk-kernel2.6.12-22mdk- k om utl ar k urulum da otom atik ol arak işl e ndiğ i için k ullanıcının pak e ti
i586.dkms.tar.gz k urm ak tan başk a yapm as ı ge re k e n bir işl e m bul unm am ak tadır.
DKMS: mktarball Completed.
D k m s s is te m i ye nil ik l
e ri ile ge liştiril
m e k te olan bir s is te m dir. Bugünk ü
ol
uşan uzun is im l
i tar arşiv dos yas ı dağ ıtıl
ır ve h e de f s is te m de k ullanım ı il e büyük k ol ayl ık s ağ l
am ak tadır. Ye ni öze llik l
erekl e nm e k te ve
dah a ge niş bir k ul lanım için çal ışıl
m ak tadır. Sis te m in s on durum una
dkms ldtarball --config spca5xx-0.60.00-0.1.20060mdk- h ttp://w w w .fre s h m e at.ne t/proje cts /dk m s adre s inde n ul aşabilirs iniz.
kernel2.6.12-22mdk-i586.dkms.tar.gz
k om utu il
e k urul
ur. Eğ e r h e de f s is te m de bu s ürücü zate n bul
unuyors a Tanju Taşçıl ar
ldtarball norm al ol arak üze rine yazm az. Bu durum da --force <tanju@ e l
e k tronis t.com >

/ELEK TRO NIK /TASARIM Linux'ta El
e k tronik D e vre Tas arım Program l
arı
Linux'ta El
arı
GED A proje s i ve diğe r açık k aynak k odl
u program l
ar
GED A Proje s i ve gs ch e m :
Linux k ul l
ananl ar şans l ılar, am a bazıl arı dah a
da şans l ıl
ar, m e s lekl e ri il e ilgil
i tüm işl e rini Gnu El e ctronic D e s ign Autom ation'ın k ıs al tılm ışı olan ge da proje s inin te m e l ini gs ch e m program ı
Linux ve program l arı il e yapabil e nle r ve oluşturur. Bu program il e el e k tronik de vre le rin şe m al
arı çizile bilir. Ayrıca pak e te dah ilol an diğ e r
bunl ardan e l e k tronik de vre tas arım ı yapan program l ar yardım ı il e tas arım ı yapıl an de vre nin çe şitli öze l
lik l
e ri te s t e dil
e bil
ir ve s pice gibi de vre
ele k tronik m üh e ndis l e ri gibi. Bugün, yal nızca analiz program ları için öze ldos yal ar üre til
e bilir.
Linux program l arı k ullanıl
arak , de vre
tas arım ının başından s onuna k adar bütün Gs ch e m ge ldiğ i aşam ada ol duk ça ge l işm iş durum dadır. D e vre l e r te k s ayfadan ol uşabil e ce ğ i gibi
işleml e r yapılabil iyor. H atta e nte gre de vre l e rin çok lu s ayfa ve bu s ayfal ar aras ı bağ l
antıl arın de vam l ıl
ığ ını s ağ l
ayan öze l liğ i de vardır. Son s ürüm de
tas arım ı için bile k ullanıl an program l ar m e vcut. k ull
anım k ol ayl ığ ı dah a da iyil
e ştiril
m iş ve çoğ u e l e k tronik m üh e ndis i için e n s ık ıcı işlemle rde n biri
ol an bu aşam a dah a rah at bir k ul lanım a uygun h al e ge tiril m iştir.
M ik roişle m cili de vre tas arlayan e l e k tronik
m üh e ndis le ri, de vre nin şe m atik tas arım ından Ge da proje s i k urul um da pak e t s ayıs ının fazl alığ ı ile dik k ati çe k e r. libge da, s ym bol s , gs ch e m ,
başl ayarak , pcb çizim i, işl e m ci program ının gne tl is t, gs ym ch e ck , gattrib, ge da, util s , docs ve e xam pl e s pak e tle ri proje ye dah il dir. Kurul um da
ge liştiril
m e s i, s im ül as yonu ve e nte gre nin bu ve ril e n s ırada yapıl m al ıdır. Kurul um önce s inde bağ ım l ıl
ık s orunu yaşam am ak için gtk + , guil e,
program l anm as ı aşam al arı için ih tiyaç glib, pk g-config, zl ib, libpng3 ve l ibltdl3 pak e tle ri ile bunl arın de ve lpak e tl e rinin k urul u ol m as ı
duyacak l arı program l arı fazl as ıyla bul abil irle r. ge re k ir. Son s ürüm de s e çim l ilik l
e r aras ında ye r al an l ibgdge da pak e ti il e k urul um a başl anm al ıdır.
Kurul um un s oruns uz ol abil m e s i için indirile n pak e tle r il
gili dizinle re açıl dık tan s onra k ul lanılacak
GED A proje s i, de vre şe m as ı çizim i ve bununl a olan te rm inal de aşağ ıdak i k om ut bir k e re k ul l
anım al ıdır.
ilgili çe şitl i işleml e rin yapıl abil e ce ğ i bir s e ri
program dan ol uşm ak tadır. Pcb çizim i için, pcb export PKG_CONFIG_PATH=/usr/local/lib/pkgconfig/
ve k icad program l arı profe s yone l ol arak
k ullanıl m ak tadır. M ik roişl e m cile r aras ında e n Bundan s onra bütün işl eml e r aynı te rm inalde n yapılırs a bu k om utu bir de fa dah a ve rm e ye ge re k
çok k ul l
anıl anlardan ol an M icroch ip firm as ının k al
m az. Yuk arda ve rile n s ıraya göre pak e tle r s tandart ./configure , m ak e ve root ol
arak m ak e ins tal l
PIC m ik roişl e m cil e ri için gputil s pak e ti k om utl
arı il
e k urul
url ar.
as s e m bl e r, ve l ink e r program l arı il e k ul la-
nılabil ir. Aynı işl e m ci ail e s inin s im ul as yonu için Kurul
um tam am l
andık tan s onra e k s ik ol
an ik i l
ink ol
uşturul
m al
ıdır.
gps im pak e ti ve bunu k ul l
anan ge l işim inin
başında ol m as ına rağ m e n öze l lik le ri h ayranl ık # ln -s /usr/local/lib/libgeda.so.25.0.0 /usr/lib/libgeda.so.25
uyandırıcı ol an k te ch l ab program ı k ul lanılabilir. # ln -s /usr/local/lib/libgdgeda.so.6.0.0 /usr/lib/libgdgeda.so.6
Yuk arda s ayıl an bütün bu program l ar açık Bu işle m de n s onra gs ch e m program ı doğ rudan çizim için k ul
lanıl
abil
e ce ğ i gibi ge da program ı da
k aynak k odlu GPL/LGPL l is ans ına s ah ip proje yöne ticis i ol
arak k ullanıl
abil
ir.
program lardır.
Ge da pak e tl
e ri aras ında, çok m ik tarda k om pone nti barındıran k ütüph ane l
e r de ge l
ir. Yine de k ol
ay

arı
bir şe k ilde , çizim yapm aya be nze r bir işl eml e k e ndi k om pone ntl e rinizi de
ol uşturabil irs iniz. Ye ni s ürüm il e çizim dos yas ı içine k om pone nt tanım l arı
da e k l e ne bil m e k te ve çizim başk a bir ye rde k ul l
anılırk e n e k s ik Pcb Çizim Program l
arı:
k om pone nt s orunu ol m am ak tadır. D oc pak e ti il e ol duk ça de tayl ı bir
k ull
anım k ıl avuzu ge l m e k te dir. Util
s pak e tinde is e şe m atik çizim i yapıl an
de vre nin başk a program l ar tarafından öze l lik l
e de pcb program ı pcb
tarafından k ul l
anıl abilm e s i için ge re k l i program l ar s unul m ak tadır.
Buradak i s criptl e r ile gs ch e m dos yas ından pcb program ı için şabl on Pcb çizim program l arının başında, adı da aynı ol an pcb program ı
dos ya e l de e dil ir ve bu dos ya pcb program ının otom atik çizim öze l liğ i de ge l m e k te dir. Son s ürüm ü il e arabirim i gtk 2 ol arak ye nide n düze nl e ne n
k ull
anıl arak çizim yapıl abil ir. pcb program ı profe s yone lk ul l
anım a uygun h al de dir. Ş u anda is te nildiğ i
şe k il
de grupl andırılabile n 8 k atm ana k adar çizim e ol anak s ağ lam ak tadır.
Ge da pak e tl
e ri h ttp://w w w .ge da.s e ul
.org/adre s inde n te m in e dil
e bil
ir. Autorout öze l l
iğ i çok ge l işm iştir. D RC (D e s ign Rul e Ch e ck ) işl
e m i çizim
s ıras ında ya da is te nil diğ inde ge ne ltaram a ol arak yapıl abilir.
Kom ut s atırı ile k ul l

anıl an k om utl ar s aye s inde grafik arabirim il e dah a
uzun zam an al abile ce k h atta h iç yapıl am ayacak birçok işl e m rah atl ık l
a
yapıl
abilm e k te dir. Çizim s ıras ında k olayl ık s ağ l
ayan birçok şe y s is te m de

arı
m e vcuttur. Yalnızca az s ayıda çok ge l işm iş program da bul unan bak ır

alanların tanım lanabil
m e s i ve pratik k ul
lanım ı büyük k ol
ayl
ık s ağ l
ar.
Pcb program ı il e h azır olarak çok s ayıda k om pone nt ge l m e k te dir. Ancak

k e ndi k om pone ntinizi h azırl
am ak s on de re ce k olaydır. Bunun için çizim in
bir böl üm ü bil e k ul lanıl
abilir. Çizim e ara ve rm e de n ye ni k om pone ntl er
ol uşturul abil
ir ve ya k om pone nt norm al çizim h al
ine ge tiril
e re k
üze rle rinde de ğ işik l
ik yapıl
abil ir.
Çık tı ol arak s anayi s tandardı h al ine ge l m iş bulunan ge rbe r form atını ya

da pos ts cript form atını k ul lanabil irs iniz. Program içinde n doğ rudan
yazıcıya çık tı ol m ak öze l liğ i ol s a da bu dos yal ar k ol
aylık l
a k ul
lanılabil ir ve
çık tı al ınabil ir. D e vre çizim inin grafik çık tıs ının yanıs ıra, de l ik le rin
de l inm e s inde k ul l anıl
acak araç dos yas ı ve öze l lik l
e de günüm üz
te k nol ojis inde artık e n çok k ullanılan üre tim biçim i ol an s m d
k om pone ntl e rin dizim inde k ul lanılan 'Pick and Pl ace ' m ak inal arı için
k oordinat ve ye rl e şim bil gil e rinin bul unduğ u çık tıyı da al abil
irs iniz. Ek
ol arak parça l is te s inin de al ınabil e ce ğ i bu çık tıl
arı al
m ak te k bir işl e m il e
ge rçe k le ştirile bil ir. Pcb program ının dos ya yapıs ında k ul landığ ı s is te m
te k s t dos ya s is te m idir. Tam am iyl e açık bir yapıya s ah iptir.
Pcb program ının k urul um u, s tandart ge l iştirm e pak e tl

e rinin bulunduğ u
bir s is te m de k ol
ayl
ık l
a ./configure , m ak e ve m ak e ins tal lişlemle ri il
e
yapılabil ir.
Kul l
anım ının anl atıl
dığ ı yardım s is te m i ye te rli s e viye de bilgi ve re bil
iyor.
Pcb program ının s on s ürüm ü h ttp://s ource forge .ne t/proje cts /pcb/ Pcb çizim i, şe m atik çizim , ge rbe r görüntül e m e ve k om pone nt ol uşturm a
adre s inde n te m in e dil e bilir. Fe dora Core k ul lanıcıları rpm ol arak ile il
gil i bilgile ri bulabil irs iniz. Öze lal anlara yöne l ik bu tür program l ar
h ttp://w w w .s p5pbe .w aw .pl /~ s p5s m k /pcb.h tm l , M andriva k ul lanıcıları rpm ge ne l
lik le s tandart grafik işl emle rini yapark e n k e ndine özgü yol l
ar
ol arak h ttp://w w w .e le k tronis t.com /dow nl oad/inde x-tr.h tm l# pcb adre s l e- k ull
andık l arından biraz çaba il e k ullanım ı öğ re nil e bil
iyor. Pcb
rinde n e lde e de bilirl
e r. program ında ol duğ u k adar rah at bir k ul lanım ı ol m as a da pcb çizim i için
güze lbir al te rnatif.
k icad
Eğ e r k om pone nt tanım l
arında ge re k l
i bil
gil
e r giril
m iş is e , grafik
D iğ e r program l ardan fark lı olarak k arşım ıza ge l iştirm e aşam as ını büyük h ızl
andırıcınız da vars a pcb çizim inizi üç boyutlu ol arak görm e niz
ölçüde tam am l am ış bir program ol arak çık ıyor k icad. Kicad program ı m üm k ün.
birbiriyl e e nte gre olarak de vre şe m as ı ve pcb çizim i için k ul
lanıl
abiliyor.
Kicad'ın m e rk e zi bir proje yönticis i bul unuyor. Buradan proje ye dos yal ar
Pcb çizim i için ge re k l i h e r türl
ü araca s ah ip. D izgi m ak inal
arı için, de l
ik ekl e ne biliyor ve k e ndi aral arındak i bağ lar k ullanıl
arak h ata ayık lam ak için
çık tıs ı ve otom as yon için ge re k li çık tıl
ar al
ınabil
iyor. M e vcut durum da çift çe şitli te s tl
e r yapılabiliyor. Pak e te dah ilol arak şe m atik çizim , pcb çizim i,
tarafl ı pcb çizim inde k ul l
anıl abil
ir durum da. k om pone nt ol uşturm a ve ge rbe r görüntül e m e program l arı bulunuyor.

arı
Kicad doğ rudan yazıcıya çık tı al

abil
diğ i gibi pos ts cript ve ge rbe r dos - il
e h e r türde n program biçim ini uygul
ayabil
iyors unuz.
yalarını da üre te bil
iyor.
Gputil s pak e tinin s on s ürüm ü h ttps ://s ource forge .ne t/proje ct/\
Kicad program ını h ttp://iut-tice .ujf-gre noble .fr/k icad/ adre s inde n bul
abi- s h ow file s .ph p?group_id=419 24 adre s inde n te m in e dil e bil
ir. M andriva
l
irs iniz. M andriva Linux k ul
lanıcıl arı için program Contrib al anınında bu- Linux k ul lanıcıl arı program ı Contrib alanından k urabil irl
e r.
l
unm ak tadır.
gps im
İşl
e m ci için Tas arım Program l
arı:
Gps im pak e ti il e PIC işl e m cil e rinin yazıl m ış ol an program l arının
s im ül as yonu yapıl abil iyor. Gps im pak e tinde bul unan gtk 2 uyum l u gui il e
gputil s k ul lanı l
abildiğ i gibi s ağ ladı ğ ı k ütüph ane s i il
e başk a program l arı n da
s im ül as yon için arabirim ol arak k ul lanıl m as ına ol anak s ağ l ıyor. Gui k ıs m ı
Gputil s pak e ti, Linux'ta PIC işle m cile ri il
e program ge l iştirm e k için te m e l ge lişim ini tam am lam am ı
ş ols a da büyük ö lçüde k ullanı labiliyor. Bir s anal
pak e t. Bunun içinde gpas m , gpl ink ve gpl ib program l arı ye r al ıyor. s im ülatö r için ge re k li olan h e r türl ü araca s ah ip. H atta k arşıl ığ ı olan
Gpas m program ı günüm üzde m e vcut h e m e n h e m e n bütün PIC türl e rini m pl ab ortam ında bul unm ayan ve işl
e m cinin bacak larını graf ik olarak
de s te k l
iyor. Kul l
anım ı k ons ol
dan yapıl abile ce ğ i gibi xgpas m adl ı çok bas it gös te rip l ojik de ğ işim l e rini bir tık l am a il e yapabil e n birim i de bul unm ak ta.
bir grafik arayüz il e de k ul l
anılabil iyor. Gpas m , k arşıl ığ ı olan m pas m
program ının bütün yaptık l arını yapabil iyor. M acro öze l liğ i, gplib ve gpl ink M e vcut arabirim i il e , işl e m ci program ı, adım adım , al tprogram

arı
(s ubroutine ) s onuna k adar, durm a nok tas ına (bre ak point) k adar ya da
anim as yonl u ol arak çal ıştırıl
abiliyor. Sim ül as yon işl
e m i m üte vazi
bilgis ayarlarda bil e işle m cinin ge rçe k h ızında ol abil
iyor. Ge re k l
i
yazm açl ar (re gis te r) de ğ iştiril
ip k ul
lanılabil
iyor.
Gps im pak e tinin s on s ürüm ü h ttp://s ource forge .ne t/proje cts /gps im / s im ül
atörü k te ch l
ab.
adre s inde n te m in e dil e bil
ir. M andriva Linux k ul l
anıcıl arı s on s ürüm ü
h ttp://w w w .e l
e k tronis t.com /dow nl oad/inde x-tr.h tm l
# gps im adre s inde n Kte ch lab il e ge l e n h azır k om pone nt ve birim l e r k ul lanl arak k ol ay
bul abilirle r. k ullanım lı, s ürük le bırak te k niğ i il e çal ışan e ditörü aracıl ığ ı il
e ele k tronik
de vre yi tas arl ayıp s im ül e e de bil iyors unuz. Bu işl e m s ıras ında s on
k te ch l
ab s ürüm de çal ışır h ale ge l e n os il os k op e k ranını da k ul lanabil iyor ve
de vre nin be l irli ye rle rinde k i işare t s e viye l e rini izle ye biliyors unuz. Bu
Gps im 'in grafik arabirim inin ak s ine KD E için yazıl m ış ol
an ve Qt k ul lanılan işle m ge rçe k te n de h ızl ı bir şe k il
de yapıl ıyor.
bu program ge l işim inin başında dah a 0.3 s ürüm ünde ol m as ına rağ m e n
ge rçe k te n h e ye can ve rici öze l lik l
e re s ah ip. PIC işl
e m cil
e rinin s im ülas yonu Bir PIC program ını ak ış diyagram ı k ul lanarak yazabil iyors unuz. RISC
için gps im k ütüph ane l e rini k ullanıyor. Ancak yaptık l arı ve yapabil e ce k l
e ri yapıs ına s ah ip PIC m ik roişl e m cil
e rin k om ut s ayıs ı az ols a da ins an
işle m ci s im ül as yonu il e s ınırlı de ğ il. Aynı zam anda bir e l e k tronik de vre düşünm e şe k l inde n diğ e r işl
e m cil
e rin k om utl
arına göre çok dah a uzak

arı
ol an k om utl arını k ul lanm ak ye rine ak ış diyagram ından program ı Kte ch l ab pak e tinin s on s ürüm ü h ttp://k te ch lab.org/dow nl oad/ adre s inde n
ol uşturm ak çok büyük rah atl ık s ağ lıyor. Ak ış diyagram ı ol uşturul
an te m in e dile bil ir. M andriva Linux k ull
anıcıları s on s ürüm ü
program is te nil diğ i şe k ilde bir as s e m bl e r program ı h aline ya da h ttp://w w w .e l e k tronis t.com /dow nl
oad/inde x-tr.h tm l
# k te ch lab adre s inde n
k te ch lab'ın k e ndi dil i ol an m icrobe dil ine çe vrile bil
iyor. Buradan da bul abil irle r. Bu s ürüm gps im pak e tinin s on s ürüm ünü (0.22.11)
de rl e m e s onucu e lde e dil e n .h e x dos yas ı k ull
anıl
arak program PIC içine ge re k tirm e k te dir.
k ayde dil ip k ul
lanılabiliyor.
Kte ch lab, paral e lve s e ri porttan bağ l anıp k ul

lanıl
an bas it yapıl ı PIC
program l ayıcıl
arı da k ul
lanabiliyor. Ancak bu program l ayıcıl ar
bilgis ayarınızın paral e l ya da s e ri portuna zarar ve rm e ye ce k şe k il
de
dik k atl
i k ul
lanılm alıl
ar. Tanju Taşçıl ar
<tanju@ e l
e k tronis t.com >

/PRO GRAM LAM A/GTK /GLAD E Gl
ade 2 K ul
lanım ı - İl
k Tas arım
Gl
ade 2 K ul
lanım ı
Adım adım il
k tas arım
Gl ade , GTK ve Gnom e için grafik arayüz tas arım aracıdır. GTK ve Gnom e Ye ni ve ya var ol an bir proje açtığ ım ız,
k ütüph ane l e rinin bul unduğ u h e rh angi bir m as aüs tü ortam ında çal ışabilir. proje nin öze l lik l
e rini be l irl
e diğ im iz,
Ancak diğ e r grafik arayüz tas arım araçl arından fark l
ı olarak , tas arım dan k ayde ttiğ im iz, yarattığ ım ız, h angi bil e-
s onra yazıl acak ol an k odlam al ar ayrı bir ortam da yapıl m ak zorundadır. şe nl e rin olacağ ını ve ya ol m ayacağ ını
Biz bu yazı dizim izde Kate yazı e ditörünü k ul l
anacağ ız. Bunun ye rine ayarl adığ ım ız te m e l Gl ade pe nce -
h e rh angi bir yazı e ditörü de k ullanılabilir. re s idir.
GTK (GIM P Tol lk it-GIM P Araç Se ti), l inux al tında e n popül e r re s im Ana pe nce re nin Görüntül e m e nü-
düze nl e m e e ditörü ol an GIM P'in yazıl m as ı için ge liştiril
m iş ol an bir s ünde n is te diğ im iz diğ e r pe nce re l
e rin
k ütüph ane dir. GPL l is ans ı al
tındadır. Te m e lol arak C ile yazıl m ıştır ancak gözük m e s ini s ağ l
ayabil iriz.
s ınıfl
ar ve ge riçağ ırım fonk s iyonl arı m antığ ına dayanm ak tadır. Başl ıca
yazarl arı;Pe te r M attis , Spe nce r Kim bal lve Jos h M acD onal d'dır. Pal
e t Pe nce re s i
Gl ade 2 program ını il k açtığ ım ızda vars ayıl an ol arak , Ana Pe nce re , Pal
et Oluşturacağ ım ız arayüzüm üzde k ul -
Pe nce re s i ve Öze l
lik l
e r Pe nce re s i ol
arak 3 bil
e şe n e k rana ge l
e ce k tir. l
anacağ ım ız gtk bil e şe nl
e rim izin bu-
l
unduğ u pe nce re dir. Burada 4 fark l ı
Ana Pe nce re grup m e nüs ü bul
unm ak tadır.
GTK + Te m e l: GTK + 'nın te m e l

b il
e şe nl
e rini içe rir.
GTK + Ek : GTK + 'nın te m e l

b il
e şe nl
e ri h aricinde k i
k ullanab ilir b il
e şe nl
e rini içe rir.
Gnom e : Gnom e b il
e şe nl
e rini içe rir.
Es k i: Gtk 1'in lis te l

e m e ve ağ aç
b il
e şe nle rini içe rir.
Bu pe nce re nin il k açıldığ ında ak tif

olm am as ının ne de ni h e rh angi bir
proje nin açıl m am ış ol
m as ıdır. Ye ni bir
Proje açıl dığ ında bu pe nce re ak tif
olm ak tadır.

ade 2 K ul
lanım ı - İl
k Tas arım
Öze ll
ik ler Buradan "Ye ni GTK+ Proje s i" ni s e çiyoruz. Ş u anda is te diğ im iz tas arım ı
yapabil iriz ancak yaptık l
arım ız k ayde tm e diğ im iz s üre ce bir işim ize
Pe nce re s i
yaram az. Yine Gl ade ana pe nce re s inde n Kayde t butonuna tık ladığ ım ızda
k arşım ıza ye ni proje ile il gil
i bazı bil gil
e rin bul
unduğ u bir pe nce re
GTK+ bil e şe nl e rim izin
ge lm e k te dir.
tüm öze l lik le rini ayarl a-
dığ ım ız pe nce re dir. Bu-
rada bil e şe nl e rin is im le-
rini, boyutl arını, k onum -
larını, bağ l antıl arını a-
yarl ayabilirs iniz.
Bu pe nce re nin il k açıl -

dığ ında ak tif ol m am a-
s ının ne de ni h e rh angi
bir GTK bil e şe ninin s e çi-
li ol m am ış ol m as ıdır.
H e rh angi bir bil e şe ni
s e çtiğ inizde onunl a il gili
yapıl abile ce k de ğ işik -
lik le r ve bil gile r ak tif
ol acak tır.
Ye ni Proje
Ol uşturm a
Glade ana pe nce re s in-

de n Ye ni butonuna tık l
a-
dığ ım ızda k arşım ıza o-
l
uşturm ak is te diğ im iz ye ni proje nin bir gtk + proje s i m i yok s a gnom e
proje s im i ol
acağ ını be l
irl
e ye ce ğ im iz bir pe nce re ge l
m e k te dir.
Kayde tm e s e çe ne k l
e rinde , proje nin adı, k ayde dil e ce ğ i dizin,
ol uşturul acak ol an C k aynak k odl arın dizini ve is im l e ri, k ul lanıl
acak
re s im l
e rin dizini, k urul um dos yalarının ol uşturulup oluşturul m ayacağ ı gibi
s e çim l
e r yapıl abil ir.

ade 2 K ul
lanım ı - İl
k Tas arım
Bu böl üm üze rinde pe k oynam a yapm adan var ol an de ğ e rl

e ri k ul
lanarak
bir proje ol
uşturm ak e n s ağ l
ık l
ıs ıdır ve bizde bu şe k il
de yapacağ ız.
Ye ni Bir Pe nce re O l
uşturm a
Pal e t bil e şe nim izde n, (pe nce re ) ik onuna tık l ayarak k e ndim ize tas a-
rım ım ızı yapacağ ım ız bir pe nce re açal ım . Ye ni açtığ ım ız pe nce re
ak tif ik e n öze l lik l
e r pe nce re s inde n, bu pe nce re nin is te diğ im iz öze l lik le rini
de ğ iştire bil iriz. Buradak i is im program ım ızın k aynak k odunda işl e ne n
de ğ işk e nin is m idir. Kaynak k odunda dah a k ol ay anl aşılm as ı için is im
de ğ işk e nini pe nce re 1 ol arak de ğ iştire l im . D iğ e r de ğ e rl
e ri yapacağ ım ız
program ın yapıs ına göre de ğ iştire bil iriz. Biz şim dil ik pe nce re m izin üs t
yazıs ını Il k Program im iz ol arak de ğ iştire ce ğ iz.
Ye rl
e şim Pl
anını Tas arl
am a
Gl ade 'i grafik tas arım da k ol aylık için k ullanıyoruz. M ade m k i tas arım da
k olaylık arıyoruz, ras ge l e ye rl e şim fonk s iyonunun s e çil m e s i de e n
m antık l ıs ıdır. Ras ge le ye rl e şim fonk s iyonu il e , bile şe nl
e rim izi is te diğ im iz
gibi ye rl e ştiririz ve program bizim için ge re k l i k oordinatl arı inte rface .c
dos yas ına yazar. Gl ade ol m adan program l am a yapark e n e l be tte k i bu
yönte m i k ul lanm ak ye rine , tabl olar k ull
anm ak dah a k ol aydır. Ancak
s onuçta k ol ayl ık için tas arım araçl arını k ul
lanm ıyor m uyuz?
Ras ge le ye rle şim fonk s iyonu s e çm e k için pal e t pe nce re s inde n (be
l
irli ye rle r) ik onuna tık l ayarak ana pe nce re m ize ye rl e ştiriyoruz. Artık
oluşturduğ um uz pe nce re ye ye rl e ştire ce ğ im iz tüm bil e şe nl e r başl angıç
Ş im di göze dah a h oş gözük m e s i için tas arım ım ız üze rinde s on
olarak gl ade tarafından be l irle ne n boyutl arda ol uşturul acak tır. Ancak
de ğ işik l ik l
e ri yapal ım . Öze lliğ ini de ğ iştirm e k is te diğ im iz bil e şe ni ak tif
dah a s onra bunl arı is te diğ im iz gibi de ğ iştire biliriz.
h ale ge tiririz ve bul unm as ını is te diğ im iz ye re taşırız. D ah a s onra
öze l l
ik le r pe nce re s inde n de tayl ı de ğ işim l
e ri de yapabil iriz. Tabii e ğ e r
Ras ge l e ye rl e şim fonk s iyonunu pe nce re m iz üze rine e nte gre e ttik te n
m ate m atiğ im iz ol duk ça iyi de re ce de is e bu ye rl e ştirm e yi öze l lik l
er
s onra artık program ım ız için ge re k l i ol an bile şe nle ri ye rl
e ştire biliriz.
pe nce re s inde pak e tl e m e böl üm ünde X ve Y k oordinatl arını gire re k de
Anl aşıl m as ı ve yapm as ı bas it ol duğ u için il k olarak bir ve ri girdis i için;
yapabil irs iniz.
yazı k utus u, buton ve bir e tik e tim iz ol acak . Yazı k utus una giril e n yazı,
"tam am " butonuna bas ıl dık tan s onra e tik e tim iz buradak i yazı il e
Bu k oordinatl ar giri-
de ğ işe ce k . İs te ğ e bağ lı ol
arak çık ış butonu da e k l e ye biliriz.
lirk e n dik k at e dil -
m e s i ge re k e n h us us ;
Pal e t pe nce re m izde n (yazı k utus u) ik onuna tık l ayarak yazı
k oordinatl arın bile-
k utus unu ak tif h al e ge tire l
im ve bunu pe nce re m iz üze rine is te diğ im iz bir
şe nin tam orta nok -tas ını be l irl e diğ idir.
böl ge ye ye rl e ştire lim . Aynı adım l ar il
e (buton), (e tik e t) bil e şe nle rini de
pe nce re m izde h e rh angi bir ye re ye rl e ştire l
im .

ade 2 K ul
lanım ı - İl
k Tas arım
Bil
e şe n ak tif ik e n k öşe le rinde n tutarak is te diğ im iz boyutu ve re biliriz. Yine Gal iba bu şe k il de da-
bunun ye rine , öze l lik l
e r pe nce re s inde n ve bu s e fe r fark lı ol arak ge ne l h a h oş ol du. Ye r-
bölüm ünde n is te diğ im iz boyutu s ayıs alde ğ e r ol arak gire bil
iriz. le şim pl anım ız artık
h azır. Ş im di bil e-
Tüm bil e şe nl e ri bu şe nl e rin öze l l ik le rini
şe k il
de is te diğ im iz de ğ iştire bil iriz. İlk
gibi ye rl
e ştire lim . ol arak butonl arın
üze rl e rinde k i yazıl arı
de ğ iştire lim . Bunun
için buton bil e şe n-
im izi ak tif h al e ge tir-
dik te n s onra öze l -
lik l
e r pe nce re s inde n
e tik e t böl üm üne , görünm e s ini is te diğ im iz yazıyı yazal ım . Sol dak i bu-
tonun yazıs ını "Tam am ", s ağ dak ini is e "Çık ış"ol arak ayarl ayal ım ve e tik e t
bil e şe ninde de başl angıç de ğ e ri ol
arak "Tam am butonuna bas ınız"yazs ın.
Tüm bu de ğ işik l ik l
e ride yaptık tan s onra artık tas arım ım ız tam am l anm ış
de m e k tir.
Tas arım ım ız tam am -

landık tan s onra bil e-
şe nl e rim iz ile ge rçe k -
le ştire ce ğ im iz işl e v-
le ri atam aya s ıra
ge l di. Bizim bu bas it
program ım ızda yapı-
lacak te k bir iş var.
O da giriş al anına
yazıl an ve riyi, "Ta-
m am " butonuna ba-
s ıl
dık tan s onra e tik e t
D ah a s onra pe nce re m izin ge ne löze l l
ik le rini ayarl am ak için pe nce re 1 böl üm üne yazm ak .
bile şe nim izi, yani ana pe nce re m izi ak tif h al e ge tire l im ve öze l l
ik l
er "Çık ış" butonunu da unutm am ak ge re k ir. Bu butonl ara bas ıl dığ ında
pe nce re s inde n bazı de ğ işik l ik l
e r yapal ım . M e s e la ye ri "h e r zam an ortada" yapıl acak ol an işl eml e ri k e ndim iz c k odları ile yazacağ ız ancak bu
olarak ayarl ayal ım . Ge nişl iğ ini ve yük s e k l iğ ini de k e ndim iz gire l im ve butonl ar için önce l ik l
e bire r fonk s iyon ol uşturm am ız ge re k m e k te dir.
250x100 yapal ım . Bunl ar yal nızca başl angıç için ayarl am anız Bunun için de "Tam am " butonunu ak tif h al e ge tirdik te n s onra öze l lik ler
ge re k e bil
e nl e r. Öze l l
ik ler pe nce re s inde n dah a birçok şe yi pe nce re s inin s inyall
e r böl üm ünde n ge re k li işle m i aşağ ıdak i adım l arı
de ğ iştire bilirs iniz. Bu de ğ işik l ik le ri yapm am ızdak i am aç, pe nce re m izin tak ibe n yapıyoruz.
250x100 pik s e l boyutl arında ve h e r zam an e k ranım ızın ortas ında
açıl m as ını s ağ l am ak tır. Ş im di pe nce re m ize te k rar bak al ım . 1. re s im de s inyal pe nce re s inin görünüm ü, 2. re s im de s inyal
s e çe ne k l
e rinde n "cl ick e d" yani buton tık l
andık tan s onras ı için yazılacak

ade 2 K ul
lanım ı - İl
k Tas arım
yarat tuşu ile tas arım ım ızdak i işl

eml e ri
s onlandırabil iriz. Kayde t butonu il e yalnızca
proje 1.gl ade adında bir xm ldos yas ı k ayde dil ir.
Yarat butonu il e is e proje m izin bize as ıll azım
ol an k ıs m ı yani C k aynak k odl arı ve k onfigüre
dos yal arı yazıl ır.
Ş im di de s ıra ge l di k odl am a böl üm üne . Bu

böl üm de başl angıç düze yinde C ve GTK
bil gis ine s ah ip ol m ak ye te rl i olacak tır şim dil
ik .
Kodl am am ızı proje yi ol uşturduğ um uz dizinin
al tındak i s rc k l as örünün içe ris inde bul unan
cal l
back s .c (e ğ e r k ayıt e s nas ında h e rh angi bir
de ğ işik lik yapm am ış is e k !) dos yas ı üze rine
yapacağ ız.
callback s .c dos yas ını ilk açtığ ım ızda k ütüp-

h ane l
e r h ariç içe riğ i;
void
on_button1_clicked (GtkButton *button,
gpointer user_data)
{
}
Şe k linde ol acak tır. Çünk ü yal nızca "Tam am "

butonuna tık l andık tan s onra fonk s iyon yazm a
ye te ne ğ i ve rdik . Pe k i ne de n "Çık ış" butonuna
fonk s iyon ol uşturm a ve 3. re s im de de bu bunu yapm adı de rs e niz;"gtk _m ain_q uit" zate n
işleml e rde n s onra s inyalböl üm ünün görünüm ü
ve rilm iştir. 3. re s im de k i işl
e m i de yaptık tan s e çil
mel idir. As l
ında, yöne tici böl üm ünde n bu
s onra bu pe nce re de yapm anız ge re k e n s on k apatm a fonk s iyonu s e çil m e de n de bu işl emi
işle m , ol uşturduğ unuz s inyal i ekl e butonunu yapabil iriz. Bunu k odlam a böl üm üne
k ullanarak k aynak dos yanıza e k l e m e k ol
acak tır. ge çtiğ im izde s tandart ol arak oluşturul an
"on_button2_cl ick e d" fonk s iyonu içine
Son ol arak is e tas arım ım ız üze rinde "gtk _m ain_q uit(); " s atırını ekl e ye re k de
yapacağ ım ız işl e m "Çık ış" butonuna program ı yapabil iriz. Ancak tas arım üze rinde bunu
bitirm e işl e vini k azandırm ak tır. Bunun için is e yapm ak bize dah a fazl a k olayl ık s ağ l am ak tadır.
"Çık ış" butonunu ak tif h al e ge tire re k öze l l
ik l
er
pe nce re s inin s inyal l e r bölüm ünde n "cl ick e d" ve
yöne tici böl üm ünde n "gtk _m ain_q uit" Tüm bu işl
eml
e rde n s onra proje m izi k ayde dip,

de rle ye re k işl
e m im izi s onlandırabil iriz. Bunun
için "proje 1" dizinim iz al tında bir k ons olaçarak
s ıras ıyl
a;
./autogen.sh
make
k om utl arını ve re bil irs iniz. Bu işl e m in s onunda

de rle ne n program ım ızı bul unduğ u ye rde n
çal ıştırabil iriz. H azırl adığ ım ız bu proje rpm ya
da de b pak e ti ol arak h azırl anıp k ullanılabile ce ğ i
gibi k aynak k oddan k urulum yapark e n
yaptığ ım ız işl eml e ri yaparak s is te m im ize de
k urabil iriz. Bunun için s on adım ol an;
make install
aşam as ını da (root ol

arak ) yapm am ız ye te rl
i
olacak tır.
Gl ade h e m e n h e m e n bütün dağ ıtım l arın

pak e tl e ri aras ında, pak e t de pol arında ye r
al m ak tadır. Bu ne de nl e h e rh angi bir pak e t
s is te m i k ul l
ananl ar s is te m le ri içinde n rah atl
ık l
a
gl ade 'i k urup k ul l
anabil irle r. Ya da k aynak
k oddan de rl e ye re k de s is te m e k urup gl ade 'i
k ul lanabil irl
e r.
Program l am a bil gis i pe k ge re k tirm e ye n bu

böl üm de gl ade ile tanışm ış ve bas it de ol s a bir
C dil inde bir fonk s iyondur ve fonk s iyon *gosterilecek_veri=lookup_widget(GTK_WID program yazm ış ol duk . Sonras ında dah a
içe ris inde fonk s iyon çağ ırm ak tans a, dire k GET(button),"label1"); k arm aşık ve fark l
ı öze l l
ik l
e ri k ul
lanan
olarak bu fonk s iyonu çağ ırır. gchar program l arl
a de vam e de ce ğ iz.
*veri=gtk_entry_get_text(GTK_ENTRY(GTK_E
Bizim tas arl
adığ ım ız program için yazacağ ım ız NTRY(girilen_veri)));
k odl
ar; gtk_label_set_text(GTK_LABEL(gosterilece
k_veri),veri);
GtkWidget
*girilen_veri=lookup_widget(GTK_WIDGET(b Ol
m al
ıdır.
utton),"entry1"); Recep Ayan
GtkWidget Tüm bunl
arı yaptık tan s onra artık program ım ızı <rcpayan@ yah oo.co.uk >

/PRO GRAM LAM A/LAZ ARUS Fre e Pas calCom pil
e r - Lazarus
Fre e Pas calCom pil

e r - Lazarus
Ne s ne k ul
lanım l
ı Pas caliçin h ızl
ı uygul
am a ge l
iştirm e ortam ı
yaz, h e r ye rde de rl e 'dir. Linux platform unda Bugün ge l iştirm e s ini gtk + grafik k ütüph ane l e ri
'Bir k e re yaz, h e r ye rde de rl
e' ge l
iştiril
s e de , diğ e r platform larda da s ürüm l
e ri ile tam am l as a da, as l ında başk a grafik
vardır. k ütüph ane le rini de de s te k le ye ce k şe k il
de
Birl ik te çal ıştık l
arı M e gido proje s inin s ona tas arlanm ış ol duğ undan, be l irli bir k ütüph ane
e rm e s i üze rine , Cl iff Bae s e m an, Sh ane M il le r ve
M ich ae l A. H e s s 19 9 9 'da Lazarus proje s ini
başl atm ışl ardır. Sonral arı proje k urucul arından
yal nızca H e s s k al m ış ve proje başl angıcından
k ıs a bir s üre s onra k atıl an M arc W e us tink ve
M attias Gae rtne r'in büyük k atk ıl
arı il e
bugünl e re ge l inm iştir. Ke ndi k ül l
e rinde n te k rar
doğ an Lazarus adl ı e fs ane vi yaratığ ın adı da
M e gido proje s inin 'k ül le rinde n' doğ duğ u için
proje ye ve ril m iştir.
Lazarus as l ında var ol an Fre e Pas calCom pil er

için, D e lph i s ınıf k ütüph ane le rinin ol uşturul m as ı
ve De lph i be nze ri bir ID E (Inte grate d
D e ve l
opm e nt Environm e nt - Birl e şik Ge liştirm e
O rtam ı) il e tam bir RAD (Rapid Appl ication
D e ve l
opm e nt - H ızl ı Uygul am a Ge l iştirm e )
ortam ı h al ine ge tirm e k fik rinde n yol a çık ılarak
başl atılan ve bugün büyük ölçüde bunu
ge rçe k l
e ştirm iş ol an bir proje dir.
FPC (Fre e Pas cal Com pil e r) D e l

ph i biçim ini
de s te k l
e ye n ve O bJe ct O rie nte d - Ne s ne
Kul lanan yapıya zate n s ah iptir. O bje ct - Ne s ne
yapıs ı il e , be nze ri yak l
aşım l a aynı D e lph i'de
olduğ u gibi Com pone nt'l e re s ah iptir. LCL -
Lazarus Com pone nt Library il
e De lph i
uyum l uluğ u vardır.
Java program l arının ana fik ri 'bir de fa yaz, h e r

ye rde çal
ıştır' ik e n Lazarus 'un anafik ri 'Bir de fa

e r - Lazarus
için ge re k l i LCL k odları m e vcut is e program Lazarus program ının k urul um u da FPC'de Kaynak k oddan k urduğ unuzda program
yazıl abil ir. Bugün için ID E gtk + 1x için yazıl m ış ol duğ u gibi .rpm pak e ti il e yapıl abil e ce ğ i gibi k ullanıcı h e s abınıza ait bir ye rde ol acak tır.
ol s a da gtk + 2 için ol anı üze rinde çal ışm al
ar k aynak k odl arın de rl e nm e s i il
e de yapıl abilir. Pak e t k urul um u is e program ı s is te m ge ne l inde
s ürm e k te dir. Yine LCL k ütüph ane l
e rinin QT için H e r ik i yönte m de de k ul lanıl an dağ ıtım a bağ l ı k ullanıl an ye re k urar. H e r ik i k urul um un da
yazıl ım ı da de vam e tm e k te dir. ol arak 'bağ ım l ılık l
arın' çözüm l e nm e s i ge re k ir. te rcih e dile bile ce k artı ya da e k s ile ri
Rpm pak e ti ol arak k urduğ unuzda, urpm i, yas t, bul unm ak tadır. Sis te m ge ne l ine k urduğ unuzda
K urul
um : yum gibi dağ ıtım ınızın pak e t yöne tim s is te m ini te k bir ye rde n bütün k ul l
anıcıl ar k ull
anabil irk e n,
k ullanırs anız s orun yaşam a ih tim al iniz çok k urul um da ge l e n örne k l e ri ge re k l
i izne s ah ip
Lazarus il e çal ışabil m e k için ik i ana bil e şe nin düşük ol acak tır. ol m adık l arı için norm alk ul l
anıcıl ar k ul l
anam az
s is te m inizde k urul u ol m as ı ge re k ir. İl k i Lazarus ya da k om pone nt e k l emek ve Lazarus
ve k om pone ntl e rinin de de rl e ndiğ i Fre e Pas cal Kaynak k oddan k urul um da ge ne l l
ik l e s orun program ının k e ndis ini ye nide n de rl e m e k için
Com pil e r pak e tl e ridir. Sonra da Lazarus 'un m e s aj ları L ink işl e m i s ıras ı nda ortaya yine root h ak l arına s ah ip ol m anız ge re k ir.
s is te m e k urul m as ı ge re k ir. çı k m ak tadı r. L azarus 'un bağ ım l
ı ol duğ u Kaynak k oddan k urul um durum unda da h e r
pak e tl e r aşağ ıdak i pak e tl e r ve vars a onl arın da k ullanıcı için ayrı ayrı k urul um yapm ak zorunda
Lazarus için FPC k urul um unda dik k at e dil m e si bağ ım l ı ol duğ u pak e tl e rdir. k alm ak l a birl ik te yuk ardak i s orunl ar
ge re k e n il k nok ta, FPC pak e tinin Lazarus yaşanm ayacak tır.
s ürüm üne uygun ol m as ıdır. Ak s i h al de Lazarus libglib1.2
ya h iç k urul m ayacak ya da doğ ru ol arak libglib1.2-devel Lazarus h ata ayık l am a işinde , adım adım
çal ışm ayacak tır. Bugün Lazarus 'un s on s ürüm ü libglib2.0_0 program çal ıştırm a, de ğ işk e nl
e rin izl
e nm e s i ve
0.9 .16'dır. Bu s ürüm için FPC 2.0.2 ol arak libglib2.0_0-devel de ğ iştiril
m e s i işl eml e rinde gdb program ını
Lazarus için günce l de ğ işik l ik l
e ri k aps ayan libgtk+1.2 k ullanabil ir. Lazarus k urul um undan önce bu
s ürüm k ul lanıl m al ıdır. FPC k ul landığ ınız libgtk+1.2-devel
dağ ıtım a göre fark l ı biçim l e rde k urul abil ir. libgtk+2.0_0
Lazarus 'un Source Forge 'dak i k aynak l arında, libgtk+2.0_0-devel
FPC'nin .rpm ol arak h azırl anm ış pak e tl e ri rpm libgdk-pixbuf2
k ul lanan dağ ıtım l arda rah atl ık la libgdk-pixbuf2-devel
k ul lanıl abil irk e n, D e bian ve türe vl e ri için de libgdk_pixbuf2.0_0
.de b pak e tl e ri D e bian de pol arından bul unabil ir. libgdk_pixbuf2.0_0-devel
Yine Linux ve Fre e BSD için de rl e nm iş tar
pak e tl e ri yanıs ıra k aynak k oddan de rl e nm e k Bu pak e tl e ri de rl eme önce s inde s is te m e
için de pak e tl e r bul unm ak tadır. Rpm pak e ti k urars anı z bir s orunl a k arşı laşm adan k urul um u
ol arak k urul m ak is te ndiğ inde , fpc ve fpc-s rc yapar v e k ul lanabil irs iniz. Kaynak k oddan
pak e tl e rinin ik is ini de k urm ak ge re k ir. k urul um da pak e ti açtığ ınız dizinde s ade ce
Bunl ardan il k i Fre e Pas calde rl e yicis ini k urark e n m ak e k om utunu k ul l anm anız ye te rl idir. C
diğ e ri k aynak k odl arı da s is te m e ye rl e ştirir. Bu program ları nı n k urul um unda ol duğ u gibi
k aynak k odl ar önce l ik le de bug - h ata ayık l am a ./conf igure aşam as ı yok tur . Lazarus pak e tinde n
işl e m i s ıras ında k ul lanıl m ak tadır. Buradan e l de çı k an k urul um yazı s ında m ak e ile --cl e an-al l
e dil e n rpm pak e tl e ri ile s orun yaşayanl ar ol urs a param e t re s ini k ul l
anm anı z yazı yor ol s a da
k e ndi dağ ıtım l arının de pol arını k ul lanıp 'doğ ru bunu yal nızca aynı dizinde n k urul um
s ürüm ol m as ına dik k at e de re k ' k urul um yapt ı ys anı z k ul lanm anı z ge re k m e k te ak s i h alde
yapm al ıdırlar. s orun çı k m ak t a.

e r - Lazarus
program s is te m inizde k urul u is e norm alol arak

bunu al gılayacak ve ge re k l i ayar yapıl m ış
ol acak tır. Ancak bunun otom atik ol m adığ ı ya da
gdb program ının Lazarus k urul um undan s onra
k urul duğ u durum l arda s e çe ne k l
e r böl
üm ünde n
ayarl anm as ı ge re k l idir. Ayrıca de bug işl e m inin
yapıl abil m e s i için fpc-s rc pak e tinin de yük l ü
ol m as ı ge re k m e k te dir. Ayar için Environm e nt >
D e bugge r O ptions yol uyl
a açıl an pe nce re de
de bug program ının ye rini ve tipini s e çm e niz
ge re k l
idir. Program için tam yol ol arak gdb
program ını gös te re ce ğ iz. Tip al anında is e gdb
s e çil
e bilir. Bir de bugge r k ul l
anm ak is te -
m e diğ im iz zam an buradan none s e çe ne ğ ini
ayarl ayabil iriz.
K ul
lanım :
Lazarus ge l iştirm e ortam ı e k ranın üs tüne ge len
ye rde ince bir ana pe nce re ye s ah ip çok
pe nce re l
i yapıdadır. Te m e lpe nce re l e r Lazarus

e r - Lazarus
Editör ol arak adl andırıl an ana pe nce re , O bje ct Bundan s onra Proje ct > Ne w il e açıl an Ye rl
e ştirm e s ıras ında ne s ne l e rin birbirl
e rine
Ins pe ctor adl ı Ne s ne Öze l l
ik l
e ri pe nce re s i, pe nce re de n Application s e çe ne ğ i ile Cre ate göre durum unu gös te re n ve h izal am anızda
Lazarus Source Editör adl ı, k aynak k odl ar için butonunu k ul l
anıp boş bir proje başl atabil
iriz. yardım cı ol an çizgile ri göre bil
irs iniz.
e ditör, M e s s age s - M e s ajl
ar pe nce re s i ve s izin
yazm ak ta ol duğ unuz program ın form ya da Bu işl e m s onucunda Form 1 is im l i bir pe nce re
form l arından ol uşur. ve Unit1 is im l i bir k aynak dos yas ı açıl acak tır.
Tam burada, dah a işin başındayk e n, proje m izi
Lazarus 'ta çok ge l işm iş bir proje yöne tim bir is im ve re re k k ayde tm e k e n iyis i ol acak tır.
s is te m i bulunm ak tadır ve proje niz il e ilgil i Proje ct > Save Proje ct As yol uyl a açıl an ye rde
birçok şe y k ul lanıcının il gile nm e s ine ge re k D e rs 01 ol arak açtığ ım ız dizinde , Unit1'i
k al m adan otom atik ol arak ge rçe k le şir. Lazarus de ğ iştirm e yip Proje ct1.l pi ye rine D e rs 01.l
pi
ilk de fa çal ıştırıl
dığ ında boş bir proje açar. adını yazarak k ayde de l im . D e rs 01 dizinini
Yazm ak is te diğ iniz program ınız için ye ni bir m e se la ~ /Proje l e r/Lazarus D e rs l
e ri adl ı dizinde
dizin ol uşturup bu proje yi is te diğ iniz is im il
e bu açabil irs iniz.
dizine k ayde tm e niz ye te rl idir.
Lazarus program pe nce re s inde Standart
İl
k Program : k om pone ntl e rin bul unduğ u pal e tte n TLabe l
üze rine (te k ) tık l ayıp k om pone nti s e çtik te n
Ge ne llik le ilk program ol arak bir 'M e rh aba s onra Form 1 üze rinde bir ye re tık l ayıp bir e tik e t
D ünya' program ı yazıl ır. Biz bunun biraz dışına ne s ne s i ye rle ştire l
im . Ş im dil ik Form 1 üze rinde
çık ıp, yine bas it de ol s a başk a bir program la h e rh angi bir ye re k oyabil irs iniz.
başl ayal ım . H e rh angi bir ne s ne yi üze rine tık layarak s e çip
k e narlarındak i s iyah k utucuk l ar aracıl ığ ı il
e
ye nide n boyutl andırabil iriz. Form un s on şe k l i
aşağ ıdak i gibi ol acak şe k il de düze nl e ye l
im .
Göründüğ ü gibi yal nızca form un üze rinde k i
ne s ne l
e ri de ğ il form un k e ndis ini de
boyutl andırabiliyoruz.
Lazarus açıl dığ ında dah a önce k ul landığ ınız bir

proje vars a Fil
e > Cl os e Al
lEditör Fil e s s e çe ne ğ i Bunun ardından, yine aynı pal e tte n bir TEdit Ş im diye k adar ekle diğ im iz ne s ne le rin
il
e çal ışm a m as anızı te m izl e m e niz ge re k ir. ne s ne s i il
e ik i TButton ne s ne s ini ye rle ştire l
im . öze llik l
e rini O bje ct Ins pe ctor - Ne s ne İzl e yici

e r - Lazarus
Edit1 yazıs ını 'Bir yazı girin' ol

arak de ğ iştire l
im . Edit1 ne s ne s inin içinde
bu yazıyı göre ce ğ iz.
Buton1 ne s ne s inin Caption öze l liğ ini 'Ak tar' olarak , Button2 ne s ne s inin
Caption öze l liğ ini 'Sil
' ol
arak de ğ iştire lim . Labe l
1 ne s ne s inin Caption
öze l
liğ ini de 'Yazı buraya yazılacak ' yapal ım .
aracıl ığ ı il
e de de ğ iştire bil irdik . Am a bu yönte m i dah a çok ne s ne l e rin
fark lı öze llik le rini de ğ iştirm e k için k ul lanıyoruz. Edit1 ne s ne s inin üze rine
tık l
ayarak s e çtiğ im izde ne s ne izle yicide s e çil
en bu ne s ne nin
de ğ iştiril
e bil ir öze l l
ik l
e ri be lire ce k tir. Te xt öze l
liğ inin k arşıs ında yazan

e r - Lazarus
Buraya k adar tam am e n görs e l öze l lik l

e rle Label1.Caption := Edit1.Text;
ilgile ndik ve program çal ıştığ ında ilk end;
görüne ce ğ i şe k l e ge tirdik . Ş im di program ım ıza
birşe yl e r yaptıracağ ız. Buraya k adar bir İk inci bir işle m olarak Sil butonunun işl e vini
ne s ne yi s e çtiğ im izde ne s ne izl e yicide yal nızca yazal ım . Silyazan butona çift tık l ayıp açılan
Prope rtie s - Öze l lik l
e r böl üm ünde k i girişl e rle fonk s iyonda aşağ ıdak il
e ri gire l
im .
ilgile ndik . H e r ne s ne nin bir de Eve nts - O l ayl ar
ile ilgili s e çe ne k le ri vardır. Bunl ar ne s ne ile ilgil i procedure TForm1.Button2Click(Sender:
ol arak üze rine tık l am a, fare nin üze rinde n TObject);
ge çm e s i ve be nze ri ol aylar k arşıs ında yapıl acak
işleml e rin be l irle ndiğ i ye rle rdir. begin de ğ iştirm e diys e niz Etik e tin bu yazıyı al
dığ ını
Edit1.Text := ''; göre ce ğ iz. Silbutonu da is te diğ im iz gibi giriş
Ş im di adını Ak tar ol arak de ğ iştirdiğ im iz butona end; alanındak i yazıyı s il e ce k tir.
tık l
andığ ında Edit1 ne s ne s inin yazı al anında
bul unan yazının Labe l 1 adl ı ne s ne nin yazıs ı Çok bas it de ol s a il k program ım ızı yazm ış Ke ndim iz program içinde n k apatm ayı
ol m as ını s ağ l ayacak şe k il de ge re k l i işleml e ri olduk . Ş im di bunu çal ıştırm ak için Lazarus ana s ağ l
ayacak bir şe y yazm adığ ım ız için program ı
yapacağ ız. Ele al acağ ım ız ol ay Ak tar pe nce re s i üze rinde k i ye şilok a tık layabil ir, F9 'a k apatm ak için pe nce re yöne ticis inin s tandart
butonunun 'Tık l am a' ol ayı ol acak . Bunun bas abil ir ya da m e nüde n Run > Run yol unu k apatm a işl e m ini uygul ayabil iriz. Sağ üs tte k i x
k arşılığ ı da O nCl ick 'Eve nt'i yani ol ayı. Bu ol ay izl
e ye biliriz. Program de rle ne ce k ve işare tine tık l
ayıp program ı k apatabil iriz. D os ya
ge rçe k le ştiğ inde ne l e r yapıl acağ ını yazm ak için çalıştırılacak tır. yöne ticis i ile bak tığ ım ızda D e rs 01 dizininde
Ak tar butonu s e çil i ik e n ne s ne izl
e yicide Eve nts de rs 01 adl ı çal ıştırıl
abilir dos yayı göre bil iriz.
böl üm ünde n O nCl ick üze rine ya da dah a k ıs a Bunun üze rine tık l adığ ım ızda ya da k ons ol dan
ol arak Ak tar butonuna çift tık l ayarak işl eme bul unduğ u dizinde yk e n de rs 01 yazdığ ım ızda
başl arız. Bunun s onucunda k aynak e ditöründe program ım ız açıl ıp çalışacak tır.
O nCl ick il e il gil
i bir 'proce dure ' k odu e k l e ne re k
program yazm am ıza h azır h al e ge l
ir. Çok bas it de ol
s a, pe k pas calk odu k ul
lanm as ak
da il
k Lazarus program ım ızı yazm ış ol duk . Am a
procedure TForm1.Button1Click(Sender: bundan s onrak il
e r bu k adar k ol
ay olm ayacak tır.
TObject);
begin
end; Çal ışan program tam da bizim h azırl adığ ım ız

şe k ilde görüne ce k tir. Ak tar butonuna Tanju Taşçıl ar
Be gin ve e nd;aras ında yazıl acak pas calk odları tık l
ayal ım . Eğ e r yazı al anındak i 'Bir yazı girin'i <tanju@ e l
e k tronis t.com >
Button1 ne s ne s ine tık l
andığ ında yapıl acak
işl
eml er ol
acak tır. Buraya aşağ ıdak i s atırı Lazarus İnte rne t K aynak l arı:
ekle ye l
im .
Ana Sayfa: h ttp://w w w .l
azarus .fre e pas cal.org/inde x.ph p
procedure TForm1.Button1Click(Sender: W ik i: h ttp://lazarus -ccr.s ource forge .ne t/k b/inde x.ph p/M ain_Page
TObject); İndirm e : h ttp://s ource forge .ne t/proje ct/s h ow fil
e s .ph p?group_id=89 339
begin

/O YUN Fl
igh tge ar
Fl
igh tge ar
Açık k aynak k odl
u uçuş s im ül
atörü
İlk bak ışta bir oyun gibi görüns e de , k ul lanm aya başl adığ ınızda h e m e n Fligh tge ar'in bir oyun ol m adığ ını, ge rçe k bir uçuş s im ül atörü ol duğ unu
anl aşıl acağ ı gibi Fl igh tge ar bir oyun de ğ il. Çok pah al ı ol arak s atıl
an ye nide n be l irte lim . Bu durum da h e m e n h aval anıp, oraya buraya bom ba
be nze rl e rinde n h iç de ge ri k alm ayan h atta bazı öze l lik le ri il
e onl arı atm ak is te ye nl e r başk a bir program s e çm e l il
e r. Ge rçe k lik öze l l
iğ i çok
ge çe bil e n ge rçe k bir uçuş s im ül atörü Fl igh tge ar. Linux ortam ında yük s e k ol duğ u için, ge rçe k bir uçak uçuruyorm uş gibi h are k e t e tm e niz
ge liştiriliyor ve GLX h ızl andırm a öze l
liğ ine s ah ip grafik k artl arı ile ge re k iyor. Uçak l arda bul unan çok m ik tardak i k ontroliçin tuştak ım ı, fare
s oruns uz k ul lanılabiliyor. Günüm üzde s atılan e n s ıradan bil gis ayarda bil e ya da oyunçubuğ u k ul lanabil
irs iniz. As l
ında bunl arın h e ps i birl
ik te tam bir
rah at bir k ul l
anım s unuyor. k ull
anım s ağ l ayabil iyorl
ar.
Tuştak ım ı üze rinde n çok m ik tarda ayar ve k om ut k ul lanım ı yapıl abil iyor. Fl igh tge ar, Linux tarafından de s te k l e ne n bütün oyunçubuk l arını
Program ı k ul lanm adan önce bunl arı öğ re nm e k e n iyis i. Fare k ullanım ı için de s te k liyor. Bunl ar USB ya da Gam e Port'a tak ıl ı ol abiliyorl
ar. Fark l
ı
e rgonom ik ve uygun bir yols e çil m iş. Fare önce norm alk ul lanım a s ah ip oyunçubuk l arının butonl arı, önce de n tanınan bir cih az is e uygun
ol uyor. Bu s ırada norm alim l e ç görüntül e niyor. Sağ tuşa il k tık l
am a im l e ci fonk s iyonl arı k ul l
anır durum da ol uyor. Burada k üçük bir uyarı yapal ım .
k üçük bir + şe k l ine ge tiriyor ve bu durum da fare nizi uçağ ın l e vye s i gibi Ül k e m izde s atılan bazı us b (artık gam e port tipl e ri pe k bul unm uyor)
k ullanabil iyors unuz. Sonrak i s ağ tık l am a is e im l e ci Sağ -Solok şe k l ine oyunçubuk l arının doğ ru olarak k ull
anılabilm e s i için 2.6.16 ve s onras ı bir
dönüştürüyor ve üç boyutl u görüntüde s ağ a, s ol a, yuk arı ve aşağ ı k e rne lge re k iyor.
görüntüyü de ğ iştire bil iyors unuz. Ü ç boyutl u k ok pit bul unan uçak l arda
bak ış yönünüzü ayarl am ak ve dış görünüm de uçağ a bak ış doğ rul tunuzu Ge re k fare ge re k s e oyunçubuğ u k ul l
anım ında yavaş ve nazik h are k e t
de ğ iştirm e k için bu öze ll
iğ i k ullanıyors unuz. e tm e l
is iniz. H ızl
ı ve ani h are k e tl
e r uçağ ınızın bir anda de nge s ini k aybe dip

/O YUN Fl
igh tge ar
düşm e s ine yolaçabil

ir. Fl igh tge ar, s ite s inde n dağ ıtım ınıza uygun pak e tl e ri ya da dağ ıtım ınızın
pak e tle ri k ull
anıl arak k urul abil iyor. Açık k aynak k odl u bir program ol arak
Görüne n çe şitl i ne s ne l
e rin biçim i il e il
gili ol
arak birçok ayar m e vcut. k aynak k oddan de rl e ne re k de k urul abiliyor. Ancak bu durum da s im ge ar
Bul utl arı dah a ge rçe k çi gös te re bil ir, görüş uzak lığ ını ayarl
ayabil
ir, zam anı pak e tinin k urul u ol m as ı ge re k m e k te . Ayrıca k aynak k odl arla k urul um dan
de ğ iştire re k s abah gün doğ um unda yol a çık abil ir ya da günbatım ını s onra çal ışm as ı için data pak e tinin de yük l e nm e s i ge re k iyor. D ata pak e ti
izl
e ye re k ge ce uçuşuna ge çe bil irs iniz. içinde San Frans is co ve çe vre s ini k aps ayan ve ril e r ile uçak tanım l arı ye r
al m ak ta. Sim ge ar pak e tinin k aynak k oddan de rl e nm e s i s ıras ında is e
./configure --with-jpeg-factory
şe k l
inde jpe g-factory il e çal ışacak şe k il
de ayarl
anm as ı ge re k iyor. Ak s i
h alde Fligh tge ar de rl
e ne m iyor.
Rpm ya da de b pak e ti il e k urduğ unuzda birl ik te ge l e n s tandart data

m odül ü dışındak i ye rl e ri ve uçak l arı k ullanabil m e k için il gili s ce ne ry ve
aircraft dos yal arını indirip s is te m e ye rl e ştirm e niz ge re k iyor. Fl igh tge ar
s ite s inde k i grafik s e lindirm e aracı il e is te diğ iniz böl ge için ve ri pak e tini
s e çip indire bil iyors unuz. H e m e n uyaral ım , bu pak e tl e r 100-150 M Byte
büyük l üğ ünde . H e r bir s cne ry pak e ti 10x10 de re ce l ik böl ge yi k aps ıyor.
Türk iye çe vre l e ri ile birl ik te al tı pak e t ile tam am l anabil iyor. İndirdiğ iniz
dos yal arı $(FLIGH TGEAR)/D ata/Sce ne ry dizine açm anız ge re k iyor. Pak e t
içe riğ i bu dizinde k i O bje cts ve Te rrain dizinl e ri içine ye rl e şiyorlar.
$(FLIGH TGEAR) s is te m inizde k i Fl igh tge ar dizinidir. Eğ e r program ın
k urul duğ u root partis yonunuzda az ye r vars a, bu pak e tl e ri açtığ ınız ye re
bir s e m bol ik l
ink ve re bilirs iniz.

/O YUN Fl
igh tge ar
Standart pak e tte ge l e n ye te rli s ayıda uçak var. Ancak bunl arın dah a ye ni
s ürüm le ri ya da pak e tte ol m ayanl arını da s ite de n indirip k ol aylık l
a
k ull
anabil iyors unuz. Uçak ve ril e ri, $(FLIGH TGEAR)/data/Aircraft dizininde
ayrı ayrı dizinl e r olarak bul unuyor. İndirdiğ iniz uçak pak e tini açıp ol uşan
dizini bu al ana k opyal adık tan s onra, Fl igh tge ar program ını ye nide n
başl atm anız ye ni e k l e diğ iniz uçağ ın k ul lanım ı için ye te rli ol
uyor. M e vcut
s ürüm ol an 0.9 .10'da program içinde n uçak de ğ işim i yapıl am ıyor.
Program ı başl atırk e n param e tre ol arak girm e niz ge re k iyor.
fgfs --show-aircraft
il
e yük l
ü bul
unan uçak l
arı l
is te l
e yip
fgfs --aircraft=UÇAK-ADI
il
e is te diğ iniz uçağ ı k ul
lanabil
irs iniz. W righ t k arde şl
e rin il
k uçağ ından,

/O YUN Fl
igh tge ar
ufo, Boing 737-300 ve Concorde 'a k adar birçok uçak m ode l

i m e vcut.
Yağ m ur, rüzgar ve bul utlanm a için h ava durum unu de tayl ı ol arak
de ğ iştirm e niz m üm k ün. Bunlar yük s e k l
ik l
e re göre yapıl ıyor. 1000 m e tre
üze rinde 2000 m e tre ye k adar al anda ağ ır yağ m ur bul utları ye rl
e ştirip
içinde uçabil ir ya da al
tında yağ m urda ge zine bil irs iniz.
Fligh tge ar'in dok üm anl arı aras ında bul unan ge ts tart.pdf dos yas ı çok
m ik tarda öze l liğ i açık l
ayan, örne k le rl
e uçuşu gös te re n güze l bir
dök üm an. H e nüz tam am l anm am ış bölüm l
e ri ol
up yazım ı s ürs e de
ok unm as ı ge re k e n bir yazı.
As l ında bu güze l program ın öze l l

ik l
e ri s aym ak l a bite ce k gibi de ğ il .
Ge rçe k çi s im ül as yon öze l liğ inin dışında, çok l u e k ran de s te ğ i, inte rne t
üze rinde n h ava trafiğ i k ontrol örle rinin de dah ilol duğ u ortam da başk al arı
ile birl ik te uçm a ve s e s li ya da yazıl ı m e s ajl
aşm a öze l l
iğ i, otopil ot, ILS
s is te m le rini k ulanabilm e s i il e ge rçe k te n de h ayranl ık uyandıran bir
program .
İyi uçuşl
ar...
www.flightgear.org Tanju Taşçıl ar

<tanju@ e l
e k tronis t.com >

/D AĞ ITIM /İNCELEM E Yak l
aşan M andriva 2007
Yak l
M ona (RC1) il
e Cook e r ge l
işim i
Frige ge l di. Sonra gittik çe güçl e ne n Th or, O din

ve Tyr. Ay tanrıças ı M ona onl ardan da güçl üydü.
Ş im di is e güne ş tanrıs ı Sunna h ük üm s ürüyor...
M andriva ge l iştiricile ri ye ni s ürüm ün al fa,
be talar ve RC'l e ri için e fs ane de k i Norve ç
tanrılarının adl arını k od adı ol arak s e çm işle r.
Biz s üre ci ince l e m e ye M ona (RC1) il e
başl ayacağ ız.
M andriva'da s on bir buçuk yıl içinde e pe y

de ğ işik l
ik ol du. Önce bir Güne y Am e rik a
dağ ıtım ı olan Cone ctiva ve ardından
m as aüs tünde güçl ü te k nik le re s ah ip Lycoris
s atın al ındı ve e s k i is m i olan M andrak e de ğ işti.
Sonra is im l e ndirm e ve dağ ıtım pe riyodu
de ğ işti. Bir yıl k adar önce çık an M andriva
2006'dan bu yana yıl l
ık s ürüm çık arıl m as ı
k ararl aştırıl
dı. Bir s üre önce de yak l aşan ye ni
s ürüm 2007'nin al fa aşam as ından başl ayıp, üç
ade t be ta ve şu ana k adar ik i ade t de RC
(Re le as e Candidate - Sürüm Adayı) çık tı.
M andriva 2006 çık tığ ı andan itibare n Cook e r'da

ye ni s ürüm ün çal ışm al arı başlam ıştı. Ancak bu
arada üze rinde bir s üre dir çal ışılan 'M andriva
O ne ' s is te m i duyurul du. Çal ışan te k CD '(le r)de n
ol uşan bu s is te m aynı zam anda k urul um için de
k ullanıl abil iyordu. İl k ol arak M andriva O ne 2006
al tı ay k adar önce çık tı. Bu as l ında ye ni bir
s ürüm de ğ il di. Yalnızca M andriva 2006 O fficial
çık tık tan s onra yapıl an günce llemel e ri
k aps ıyordu. O ne CD 'l e rinin te k CD ol m as ı ve
s ınırlı al ana s ah ip ol m al arından dol ayı fark l ı M andriva 2007 için Frige (Al fa) il
k ol
arak O ne CD s e tl
e ri ve D VD ISO 'l arı da e k l e ndi. Çalışan
dil l
e r, fark l ı m as aüs tü ortam l arı ve fark l ı CD 's i ol
arak çık tı. Sonrak i üç be ta aşam as ında CD ol arak de ne nm e s inin yanıs ıra, k urul um un
pl atform l ar için fark lı ISO 'lar yayınl andı. da yine O ne CD 'l e ri k ul
lanıl
dı. Ancak buna 3'l ü da çok k ol ay bir şe k il
de çalışırk e n yapıl abil
m e si

ge l
işim de yardım cı ol
du. alfa yük l ü ol duğ u için var olan al
ana k u- Bu s e çim l e rin ardından, CD 'de n dos yal arın
rulm as ını s e çip de vam e ttik . k opyal anm a işl
emi başlıyor. Bu işlem
M ona'ya (RC1) ge l indiğ inde O ne CD 'l e rinin k urul um un e n uzun aşam as ı. Bu aşam anın
yanıs ıra 32 ve 64 bitl ik s is te m l
e r için ik i 3 zam anı öze l l
ik l
e CD /D VD s ürücünüzün h ızına
CD 'l ik s e t ve D VD ISO 'l arı yayınl andı. RC bağ l ı. D ah a s onra cpu ve diğ e r bil
e şe nl
e rin h ızı
aşam as ı artık s ürüm ün h emen h emen e tk il
i oluyor.
şe k ille ndiğ i ve ince ayarl arın yapıl dığ ı
aşam adır. M ona'yı KD E, Türk çe ve nVidia, Ati
gibi e k ran k artl arının orijinal s ürücül e rinin
ol duğ u ISO 'dan k urduğ um uzda h içbir s orunl a
k arşıl aşm adık .
Kurul um için m as aüs tünde k i fark l ı ik i girişte n

biri olan Live Ins tallgirişi k ullanıl
ıyor. Ardından
k urulum yardım cıs ı açıl
ıp işle m e başlıyor.
Ancak de ne m e yaptığ ım ız için te m iz bir

k urul um am acıyl a m e vcut / ve /h om e
böl üm le rinin ik is ini de form atl am ayı s e çtik .
Norm al ol arak bir başk a s ürüm e ge çe rk e n
be nze ri uygul am a yapıl ır am a /h om e al anı D os yaların k opyal am a işl e m i bittik te n s onra
form atl anm az. Bu durum da s is te m inize ye ni açılış için önyük l e yici s e çe ne k l
e rini
s ürüm ü e sk i ve ril
e riniz ve ayarlarınız be l
irle ye ce ğ iniz pe nce re ge l
iyor. M andriva
de ğ işm e de n k urm uş ol urs unuz.
Önce s is te m iniz ince l e niyor ve var ol an dis k

böl üm l emel e ri anal iz e dil ip s ize uygun
s e çe ne k l er s unul uyor. Buradak i işl eml er
al ışılm ış M andriva k urulum unda bul unan
işl eml e rin aynıs ı. İs te rs e niz var ol an al anı
s e çiyor ve var ol an Linux al anınıza k urul um un
otom atik olarak yapıl m as ını s ağ l ıyors unuz.
İs te rs e niz dis k inizi k e ndi is te ğ inize göre
biçim l e ndire bil iyors unuz. D e ne m e de k ull
an-
dığ ım ız s is te m de dah a önce M andriva 2007

önyük l e yici ol arak Lilo k ul

lanıyor. Bunu çok öze l bile şe nle rine göre h al a çal ışm ayan ya da h atal ı
bir ne de niniz yok s a de ğ iştirm e nize ge re k yok . Cook e r, M andriva Linux'un çal ışan ye rl e r ol acak tır. Bir diğ e r k onu da,
Alte rnatif ol arak k ul lanabil e ce ğ iiz Grub il
e norm al s ürüm l e rde k i program k aynak l arının
yapabil e ce ğ iniz h er şe yi Lil o il
e de
s üre k l i olarak ge l iştiril
en k ararl ı ve s orunl arı ol m ayan program l arı
yapabil irs iniz. s ürüm üdür. Sürüm ün adı k aps ıyor ol m as ına k arşın, bu aşam ada bütün
ol arak k ul lanıldığ ı gibi, çabal ara rağ m e n k arars ız çal ışabil e n, s orunl u
Sonrak i aşam ada Lil o ayarl arını yapabil irs iniz. pak e tle rin de ye r al abil e ce ğ i cook e r al anının
Burada e ğ e r otom atik ol arak al gıl anm am ış is e ge l iştirm e ortam ı ve m ail k ullanılıyor ol m as ıdır. Süre k l i de ğ işe n bir ortam
s is te m inizde k urul u bul unan diğ e r Linux'l arı da lis te s i için de k ıs aca Cook e r ol arak cook e r al anından k urul m aya çal ışan bazı
ekl e ye bilirs iniz. Bunun için işl e tim s is te m ini pak e tle r zam an zam an h iç k urul am ayabil ir,
'D iğ e r' ol arak be l irle yip (W indow s için de
adı k ul lanılır. bunu norm al k arşıl am ak ge re k ir. Bu s üre ç
k ul lanıl ıyor), k urulu olan s is te m in boot s ürüm s on h al ini al ıncaya k adar s üre ce k tir.
partis yonu ya da boot dizininin bul unduğ u ye ri birk aç adım da ge ne l ik l
e s onrak i tuşuna O fficial s ürüm ü çık tığ ında is e k e ndi de pol arı
gös te re re k e k l e m e niz ge re k iyor. tık l
anarak ağ yapıl andırıl m as ı yapılıyor ve root ol acak ve orada k ararl ı pak e tl e r ye r al acak tır.
parol as ı be l irl
e ndik te n s onra k ul
lanıcıl
ar Bu durum a bağ l ı oarak cook e r s ürüm ünün
tanım lanıp işl
e m bitiyor. günl ük k ul lanım için ol m adığ ını, dağ ıtım ın
ge lişim ini izl e m e k ya da bu s üre ce k atıl m ak için
Burada öze l lik l
e , Cook e r s ürüm ünü k ul
- k ullanılm as ı ge re k tiğ ini be l irtm e k de ge re k ir.
l
andığ ım ızı h atırlatm ak ta yarar var. Sis te m inizin H e rşe ye rağ m e n bunu k urup k ul lanm ak
M andriva 2007 bir yıl lık ge lişim in ardından s is te m de AIGLX ve Xglde s te k l e nm e k te .

birçok ye nil
ik l
e r ve de ğ işik l
ik l
e rl
e ge l
iyor. Bunl arın ayar aracı;drak 3d. Bu de s te k
Live CD ol arak O ne CD 'l e rinde de m e vcut.
Te m e lbil e şe nle r: - Büyük öl çüde de ğ işm iş, pak e t yöne ticis i
- k e rne l2.6.17 arabirim i;rpm drak e . Pak e t k urm a ve
- gl ibc 2.4 k al dırm a aynı çatı al tında topl anm ış.
- gcc 4.1 - KD E 3.5.4
- X.org 7.1 (AIGLX de s te ğ i ile) - Gnom e 2.16
- Xgl - Ke rne l2.6.17. (2.6.17.11 te m e l inde . ALSA
M as aü s tü : 1.0.12 finals ürüm ü ve i9 65 de s te ğ i
- KD E 3.5.4 bul unuyor. Ke rne liçin ye ni üre tim şe k l i olarak
Önyük l e yici de s is te m e yazıl dık tan s onra artık
- Gnom e 2.16 norm al , e nte rpris e ve le gacy ol arak üç fark l ı
s is te m i ye nide n başl atm anız ge re k iyor. Sis te m
ye nide n başl adığ ında Lilo s onras ında - M ozil la Fire fox 1.5 biçim bul unuyor.
k ul lanacağ ınız dilve ül k e öze ll
ik le ri be lirl
e niyor. - O pe nO ffice .org 2.0.3 - Ye ni ia_ora M andriva te m as ı.
Burada h oş bir s ürpriz il e k arşıl aşıyoruz. İl k - 3D de s k top ve com piz - Ye ni VPN ayar aracı;drak vpn.
aşam ada k ullanılacak dil ol arak Türk çe M andriva 2006'dan bu yana de ğ işik l ik le r: - Ye ni invictus -fire w al laracı ile m e vcut
s e çil diğ inde ül k e s e çim inde k arşım ıza ik i ül ke,
- Ye ni 3B M as aüs tü (3D D e s k top) de s te ğ i. Bu firw al lucarp s is te m i ile ayarl anabil iyor.
Kıbrıs ve Türk iye çık ıyor. D ah a s onra bas it

is te ye nle r is e s ürüm ün ve program l

arın s on ge çil iyor. Ye ni rpm pak e tl e rinde m dk uzantıs ı pak e tl
e ri k aps ayan /te s ting al
anı.
h al ini k ul l
anm ak gibi bir avantaja s ah ip ye rine m dv2007.0 uzantıs ı k ul lanıl ıyor. İnte rne t
ol acak l ardır. de pol arındak i pak e tle rin ye rle şim s is te m i Kurul um s is te m inde k i de ğ işik l ik l
e r aras ında,
yazıl ım yöne ticis inde k i de ğ işik lik ler ve 32/64 bitl ik çift yapı de s te ğ i s ağ layan D VD
M andriva 2007 bir yıl lık ge l işim in ardından dağ ıtım ın il e rde k ul l
anım şe k l ine bağ l ı ol arak ISO 'ları, grafik arabirim yapıl andırm as ında
birçok ye nil
ik l
e r ve de ğ işik l
ik l
e rl
e ge liyor. ye ni bir yapıl andırm aya ge çm iş durum da. k ul
lanıl an XFD rak e s is te m inin Com pos ite ve 3D
Yans ıl arda ye r al an dizinl e r re s m i dağ ıtım l ar gibi XO rg uzantıl arını da ayarl ayabil
m e s i,
İl
k bak ışta görüne bil e ce k de ğ işik l
ik l
e rin dışında için dört al t al an içe riyor. /re l e as e ; s ürüm ün D rak 3D il e 3D D e s k top ayarl arının yapı-
çok m ik tarda görünm e z am a s is te m in te m e l ini k urul um la da ge l e n re s m i pak e tl e ri için, labilm e s i s ayıl
abilir.
yak ından il gil
e ndire n birçok de ğ işim ve ye nil ik /update s ; bu pak e tl e rin günce l l
emel e ri için,
de m e vcut. e s k ide n ol m ayan ve e k s ik l iğ i büyük öl çüde Ağ k urul um u ve ayarl arında, ye ni bas it-
h is s e dil
en /back ports ; cook e r al anında le ştiril m iş am a dah a ye te ne k l i, 3G ve ED GE
M andrak e 'nin 7'li s ürüm l e rinde n bu yana ol uşturul up ge l iştiril
e n ye ni pak e tl e rin m e vcut s is te m l e rini de ayarl ayabil e n arabirim k ul -
k ull
anılm ak ta ol
an D e bian m e nü s is te m i bu s ürüm e uygul anm ış ol anl arı için ve s on ol arak lanıl ıyor. Ağ ayarl arı ve k ul lanım ının görüne n
s ürüm de te rk e dil
e re k XD G m e nü s is te m ine e s k ide n /de ve l /com m unity al anında ye r al an arabirim i Ne tAppl e t, w ire l e ss s is te m l
e rine
ge l işm iş de s te k ve re ce k şe k il de çok dah a fazl a
öze l l iğ e s ah ip. Bunl arın aras ında, taram al arda
bul unan m e vcut k ul l
anıl abil
ir ağ l arın te s piti ve
ağ adre s i de ğ işik l ik le rinin k ol ayl aştırıl m as ı da
var. VPN (Virtual Private Ne tw ork ) s is te m l e ri
için D rak VPN ge l iştirilm iş. D ah a önce l e ri
k ul l anıl an fire w al l s is te m i s h ore w al l'un 3.
s ürüm ü ge l iştiril
m iş.
Açıl ışı h ızl andırm ak için pinit (Paral lel ize d

inits cript - paral e lçal
ışan başlatm a be tik le ri)
s is te m i k ul
lanıl
ıyor.
Önce k i s ürüm l e rde k ullanılan, s upe rm ount

s is te m inin ye rine , M andriva LE2005'te n bu
yana ude v s is te m i k ul lanıl
ıyor. Ude v s is te m i
ayrıca h otpl ug de nil e n ayrıl abil ir s is te m l e rin
yöne tim inde k ullanıl an s criptl e rin ye rini
tam am e n al m ış durum da. Buna e k ol arak
col dpl ug, yani s is te m açıl ışında bağ l ı ol an
birim l e rin yöne tim ini s ağ l ayan s is te m in işini de
ude v de vral m ış durum da. Öze l lik le açıl ış
s ıras ında bağ l ı bul unan us b cih azların
yöne tim inde ge l işm e le r k ayde dil m iş.
M andriva'nın pak e t s is te m i rpm , pak e t yöne tim

s is te m i de urpm i'dir. Urpm i pe rlil e yazıl m ıştır s ık de ğ iştiğ i için, k aynak tanım ında, k aynak dizinle r ve oraya k opyal
adığ ınız dos yal
ar
ve k om ut s atırından k ul lanım ında çok m ik tarda bil gile rinin ve ril
e rini barındıran h dl
is t.cz olduğ u gibi k orunm ak ta.
k om ut ve param e tre ye s ah iptir. Urpm i için dos yal arının s ynth e s is -h dl
is t.cz biçim inde ol an
k ul lanıl an grafik arabirim , rpm drak e bu 's ınırlı' ve az ye r k apl ayan biçim l e rini te rcih Önce k i uygul am al arın ak s ine , bu s ürüm ün
s ürüm de e n büyük de ğ işik l
ik l
e r gös te re n e tm e l e ri iyi ol
acak tır. ge liştirilm e aşam as ında M andriva nVidia, Ati ve
program l ardan biri. M andrak e 9 .1 il e dah a önce bazı W ire l e s s s ürücül e ri gibi l is ans ı GPL
bir arada bul unan Yazılım Kur, Yazıl ım Kal dır ve M andriva 2007 O fficial çık tığ ında m uh te m e l ol m ayan s ürücül e rin de k urul um da
pak e t k aynak yöne tim i s onunda te k rar bir çatı pak e t s is te m i aşağ ıdak i gibi ol acak : k ullanıl abil diğ i ISO 'l ar yayınl adı. Bu bir anl am da
al tına topl anm ış ol uyor. Rpm drak e , M ona il e il k bu s ürücül e rin de s is te m de dah a fazl a k işi
k urul duğ undan bu yana birçok de ğ işik lik Fre e (3 CD /i586, 3 CD /x86_64, 1 D VD Çift Yapıl ı tarafından de ne nm e s i için uygul anm ış ol uyor.
ge çirdi. Bu h ızl a gide rs e , re s m i s ürüm (i586/x86_64) Buna paral e l ol arak bir ge lişm e de ,
çık tığ ında e n çok de ğ işik lik ge çire n program da M andriva'nın l is ans ne de niyl e s ürüm ün re s m i
rpm drak e ol acak . O ne (Gnom e ve KD E) k aynak l arına e k l e ye m e diğ i bazı pak e tl e rin PLF
(Pe nguin Libe ration Front) al anında ye r al m as ı.
M andriva'da, Cone ctiva birl e şm e s inde n s onra D is cove ry (O ne te m e l inde ) 1 D VD Bunl ara nVidia ve Ati s ürücül e ri de dah ilol du.
ik inci bir pak e t yöne ticis i ol arak , Cone ctiva M e vcut ISO 'l ar il e ge l e n nVidia s ürücül e rinde
tarafından ge l iştiril
e n ve apt te m e l l i olan s m art Pow e rpack (Fre e te m e l inde ) 2 D VD probl e m yaşayanl ar, PLF al anını tanım l ayıp
da s is te m e dah il e dil di. M andriva pak e t buradan ilgil i pak e tl e ri k urduk l arında,
k aynak l arı h e r ik i s is te m i de k ul l
anabil e ce k Pow e rpack + (Fre e te m e l inde ) 4 D VD donanım s alh ızl andırm a ve diğ e r öze l lik le rinin
şe k il de ayarl anm ış durum da. Ancak vars ayıl an yanıs ıra nVdia ayar pane l i gibi uygul am al ara ve
ve re s m e n k ul lanılan pak e t yöne ticis i h al a Açık ça be l irtile n yuk ardak i ye ni ve ge l işm iş XGL s is te m inin doğ ru çal ışm as ına da
urpm i ve görüne n o k i bu doğ rul tudak i ge l işm e öze l lik l
e rin dışında pe k s öyl e nm e ye n am a k avuşm ak tal ar.
de ğ işm e de n de vam e de ce k . Bu da doğ alol arak dik k atl i bak ıl dığ ında görüne n bazı de ğ işik l ik ler
k arşıl anm al ı. M andriva tarafından yıl lardır de var. Önce k i s ürüm l e rde k urul um s onras ında Bir yıl lık uzunca bir çal ışm anın, ye ni
ge l iştiril
e n ve şu anda s oruns uz çal ışan bir s is te m de bul unan W indow s gibi diğ e r işl e tim anl ayışl arl a ye ni s is te m l e rin de vre ye
s is te m i te rk e dip başk a bir s is te m e ge çm e nin s is te m l e rine ait ye rl e r de otom atik ol arak girm e s inin, ge l işm e s üre cinde az s ayıda öne m l i
pe k bir anl am ı yok . k ul lanıl abil iyordu. Ancak ntfs s is te m inin s orunl a k arşıl aşıl m ış ol m as ının s onucunda,
yazm aya açıl m as ı k ullanıl an çe k irde ğ in öze l liğ i M andriva 2007 k ul l
anıcıl arını m e m nun e de ce k
Pak e t k aynak l arı ya da bir başk a de yişl e pak e t ol arak bu s ürüm de başl ıyor. gibi görünüyor. Çok ge çm e de n M andriva 2007
de pol arı k ul lanım ında, re s m i s ürüm çık ıp da, O fficials ürüm ünde s onuçl arı birl ik te izl e ye ce ğ iz.
ayrı k aynak l ar oluşturul ana k adar, M ona ya da O ne CD 'l e ri Live CD 'l e rin k urul um da yapıl an
Sunna (RC2) k urm uş ol anl arın dik k at e tm e le ri türl e ri ol arak as l ında pe k ye ni de ğ il . Ancak O ne Kaynak l ar:
ge re k e nle rde n biri, s üre k li de ğ işe n cook e r CD 'l e rinde n k urul um unda m as aüs tünde k i Live
al anını k ul landık ları için, program k urul u- Copy ik onu h e rk e s in dik k atini çe k e ce k tir. Bu h ttp://s tart.m andriva.com /
m undan önce k aynak bilgile rini günce l - dah a önce k il e rde bul unm ayan bir öze l lik ve
lemel e rinin uygun ol acağ ıdır. Bunu k ol aylık la işl e vi s is te m inizin m e vcut durum unu ye ni bir h ttp://q a.m andriva.com /tw ik i/bin/vie w /M ain/M an
k ons ol dan root ol arak dağ ıtım m ış gibi ISO ol arak ol uşturm ak . Yine drivaLinux
O ne CD 'l e rinde n k urul um da, Live CD ol arak
urpmi.update -a çal ışırk e n yapıl an işl eml e rin ve ayarl arın
k urul um dan s onra ayne n k orunm uş ol m as ı. Tanju Taşçıl ar
k om utu il
e yapabil
irl
e r. Kaynak l
arın durum u s ık Te m al arda yaptığ ınız de ğ işik l ik l
e r, açtığ ınız <tanju@ e l e k tronis t.com >

/H ABERLER
M ünih , W indow s 'tan Linux 3.1 e s as al ınıp, m as aüs tü Viyana da be nze r bir proje baş-
Linux'a D önüşüm üne ol arak KD E 3.5 ve ofis yazıl ım ı l
atan bir diğ e r Avrupa k e nti idi.
ol arak da O pe nO ffice 2.0 te rcih Be nze r ol arak Norve ç'te n be rge n
Başlıyor. e dil m iş. D önüşüm proje s inin başa- de ge çtiğ im iz ayda dönüşüm
rıyl a s onuçl anm as ı için proje e k ibi proje s ine başl adık l
arını duyurm uş,
Gök şin Ak de niz, e niXm a.
tarafından bir de re h be r h azırl an- dah a s onra is e proje nin baş-
M ünih , üç yılönce ye re lyöne tim e m ış. Bu re h be rin h azırl anm as ının l
angıcını ik i yıl e rte l e dik l
e rini bil
-
ait bil gis ayarl arın işl e tim s is te m ini ne de ni is e , O pe nO ffice il e M icro- dirm işl e rdi..
W indow s 'tan Linux'a ge çirm e k için s oft O fis be l ge l
e rini k ul lanırk e n ya-
bir proje başl atm ıştı. Proje k aps a- şanabil e ce k s orunl arın önüne ge çil - Kaynak :
m ında e yal e t bilgis ayarl arında D e - m e s i ol arak be l irtiliyor. O pe nO ffice h ttp://w w w .cio.com /bl
og_vie w .h tm l
bian tabanl ı bir Linux dağ ıtım ı il e s oruns uz biçim de h e m e n h e - ?CID =25009
k ul lanılacağ ı pl anl anm ış ve ge çişin m e n tüm be l ge le rin düze nl e nm e s i
2 yıl da tam am l anm as ı öngörül - s öz k onus u ol m ak l a birl ik te bazı
m üştü. Ancak çal ışm al ar bir yıl durum l rda ol uşabil e ce k ol an ve ri
da yatan te m e lne de nl e rde n biris i
ge cik m e l i ol arak başl ayabil m işti. k ayıpl arı ve h atal arın da ortadan Linux Çe k irde k ol duğ u ve GPLv3'e ge çil m e s i il e
Ge çiş çal ışm as ı k aps am ında k al dırılm as ı ge re k iyor. Ge l
iştirm e Ek ib i GPLv3'e bunun ze de l e ne ce ğ i be l irtil iyor.
14000 bil gis ayardan il k 100 tane - Sıcak Bak m ıyor Ye ni tas lağ ın is e bir çözüm üre t-
s inin dönüşüm ü ge rçe k l e ştiril m iş Söz k onus u dönüşüm proje s inde m e diğ ini ancak ye ni s orunl ar yara-
durum da. O fis yazıl ım ı ol arak da bazı k am u k urum l arına ait ol an
Gök şin Ak de niz, e niXm a tacağ ını il e ri s ürm üşl e rdi. Ge l iş-
O pe nO ffice k ul lanıl acak . D e ğ işim in s is te m l e rin dönüştürül m e s inin is e
tirm e e k ibi ayrıca GPLv3'e
k ade m e l i ol arak ik i yıldah a s üre - k ol ay ol m ayacağ ı da be l irtliyor. Çe k irde k ge l iştirm e e k ibi, FSF tara- ge çm e yi düşünm e dik l e rini k e ndi
ce ğ i be lirtiliyor. Öze l l
ik l
e k arm aşık s üre çl e re s ah ip fından h azırl anan GPLv3 tas l ağ ını aral arında yaptık l arı bir de ğ e r-
birim l e rin s is te m l e rinin dönüşüm ü- k abule dil e m e z ol arak nite l e ndirdi. le ndirm e il e duyurm uşl ardı.
D önüşüm proje s inde n s orum l u nün bu s üre ci yavaşl atacağ ı be l ir- Söz k onus u tas l ağ ın günce lh al i il
e
ol an Fl orian Sch ie s s l 'e göre tüm tiliyor. Bu yavaşl am aya rağ m e n, k abul e dil m e s inin bir çok s oruna GPLv3 il e ge l e n D RM , il k itiraz
s is te m l
e rin dönüştürül e bile ce ğ i dü- 2008 s onuna de k pl anl anan dönü- ne de n ol acağ ını be l irte n bir bil di- e dil e n k onu ol arak ön pl ana
şünce s i ge rçe k çi ol m ak tan uzak şüm ün % 80 ge rçe k l e ştiril e ce ğ i vur- riyi de yayınl adı. Bu bil diride im za- çık ıyor. İk inci itiraz e dil e n nok ta is e
bir fik ir. Kul lanıl m ata ol an donanım gul anıyor. s ı bul unanl ar aras ında çe k irde k tas l ağ ın çizdiğ i s ınırl arın öte s ine
ve yazıl ım l arın bazıl arının h al en ge liştirm e e k ibinde n Jam e s Bot- ge çil e re k dah a fark l ı s ınırlam al arın
k ul lanılm as ı zorunl ul uğ u bul un- D önüşüm ün ge cik m e s inin ne de ni tom l e y, M auro Carval h o Ch e h ab, da GPLv3 il e yapıl abil m e s i. Bu
duğ u için k arm a bir yapı ol uş- ol arak , h azırl ık aşam as ının ge re k - Th om as Gl e ixne r, Ch ris toph H e l l- durum da GPLv3 il e s unul an yazı-
turul m as ının zorunl u ol duğ u be l ir- tiğ i gibi tam am l anabil m e s i için dö- w ig, D ave Jone s , Gre g Kroah -H art- lım l arın fark l ıe k l is ans s e çe ne k l e ri
tiliyor. Bu ne de nl e bazı bil gis a- nüşüm çal ışm as ına k atıl m ak is te - m an, Tony Luck , Andre w M orton, ile s unul m as ının da önü açıl ıyor.
yarl arda W indow s k ullanıl ırk e n, ye n şirk e tl e r ile s ürdürül e n çal ış- Trond M yk l e bus t ve D avid W ood- Bunl ardan başk a e n çok itiraz
örne ğ in m as aüs tü yayıncıl ık gibi m al ar be l irtiliyor. Bunl ara e k ol a- h ous e ye r al ıyor. e dil e n nok ta is e GPLv2 ye r al an
al anl arda M acintos h s is te m l e r k ul - rak proje nin il k başl adığ ı döne m -
ge l e ce k te k i GPL l is ans l arı s ürüm -
lanıl m aya de vam e dil m e s i öngö- l e rde yazıl ım pate ntl e ri k onus unda Söz k onus u bil diride , yürül ük te le rinin de var ol an çe rçe ve ye s adık
rül üyor. yapıl an tartışm al ar da ge cik m e l e re ol an GPLv2 il e yürütül e n ge l iş- k al acağ ının be l irtil m e s inin ak s ine
ne de n ol m uştu. Bu s üre cin s onun- tirm e çalışm al arının Linux'un diğ e r ol an h ük üm l e rin GPLv3 içinde ye r
Kul l
anılacak dağ ıtım ın adı Lim ux da 1 yıl s üre n h azırl ık aşam as ı açık k aynak k odl u s is te m l
e r il e al m as ı.
ol arak be l irle nm iş ve D e bian GNU- ge rçe k l e ştirilm işti. k arşıl
aştırıl
dığ ında başarıs ının al tın-

/H ABERLER
H al e n yürürl ük te ol an GPLv2 il e luğ unu dah a da arttırm aya aday Ingo M ol nar, AlViro ve Arjan van içinde yaptığ ı oyl am a da bu
k ullanıl an ve dağ ıtım l arın yapıs ın- bir durum ol arak k arşım ıza çık ıyor. de Ve nge ri'nin aras ında bul unduğ u k onudak i tavrın açık ça ortaya
da ayrıl m az bir parça ol an çe k ir- FSF'nin bu tas l ak üze rinde ıs rar ge l iştiricil e r ol um s uz oy k ul lan- k onul m as ı ol arak gözle ne bil ir.
de k ve diğ e r yazıl ım l arın GPLv3 e tm e s i durum unda is e bugüne de k m ıştı. Öte yandan bu k onuda Bil dirinin duyurul m as ının açık ça
tas lağ ının ayne n ge çm e s i duru- FSF'ce k atk ıda bul unm uş ol an tüm ve ril e n te pk inin zam anl am as ı da bir k arşı çık ış ol arak yorum l an-
m unda bir çok s orunl a k arşı tarafl arın e m e k l e rinin yok s ayıl - tartışm a k onus u olacak gibi m am as ı ge re k ir. Çe k irde ğ in
k arşıya k al m as ı ol as ı görünüyor. m as ı s onucuna varıl acak . Bu görünürk e n, çe k irde k ge liştirici- k aynak k odunun h e rk e s e açık
GPLv3 tas l ağ ında ye r al an m ad- ge lişm e FSF'yi de s te k l e ye n ve le rinin içinde n e k ip adına görüş ol duğ u gibi ge l iştirm e s üre ci de
de le r ge re ğ i, dağ ıtım ge l iştire n k atk ıda bul unan bire yl e r, topl u- bil dire n bir grup, GPLv3 tas l ağ ının açık tır. Bu durum da çe k irde k
ve ya k atk ıda bul un şirk e tl e rin luk lar ve şirk e tl e r aras ında öne m l i ye te rince tartışıl m adan k abule dil - ge liştirm e e k ibinin k onuya il işk in
el l
e rinde bul undurduk l arı yazıl ım tartışm al ara ne de n ol abil ir. GPLv3 m e s üre cine girm e s inin önüne görüşl e rini bil dirm e s i de norm al
pate ntl e rinin durum u s orun ol a- tas lağ ının s on h al i ile k ul lanıl m as ı ge çil m e s ini am açl adık l
arını vurgu- ol arak görül mel idir.
cağ a be nziyor. Bu gün için durum unu çe k irde k ge l iştirm e e k i- lam ıştı.
çe k irde k te ve k ullanıl an diğ e r bi k e ndi içinde oyl am ıştı. O yl a- Kaynak l
ar:
yazıl ım larda ye r al an k oda ait m ada k ul lanılm as ı ve k ul l
anıl - Bu de ğ e rle ndirm e s onucunda FSF
pate ntl e rin yaratacağ ı s orunl arın m am as ı k ons unda k e s in bir çizgi k onuyl a il gili yorum yapm aya- h ttp://applications .l
inux.com /articl
e
aşıl m as ı, dağ ıtım ge l iştiricile rinin çe k ilm e de n, s ade ce k onuya il işk in cağ ını be l irtm işti. Tartışm al ara .pl ?s id=06/09 /22/2340202& tid=51
tutarl ı l is ans s e çe ne k l e ri s una- görüşl e rin be l
irle nm e s i il e + 3 ve - taraf ol an ve GPLv3'ü de s te k l e ye n & tid=41
bilm e s i için de fark l ı l is ans l ara 3 aras ında de ğ işe n de ğ e rl e r ve - bir çok k işinin is e tartışm anın
s ah ip ol an bir çok s ürüm ü s unm as ı rilm e s i k ul
lanılm ıştı. Çe k irde k ge l iş- cazibe s ine k apıl ıp taraf ol duğ u h ttp://l
kml
.org/l
kml
/2006/9 /22/176
ge re k e ce k . tirm e e k ibinde n 29 ge l iştiricinin oy ancak ge l iştiricile rin bu k onuda
k ullandığ ı ank e tte s ade ce bir se sle rinin ye te rince duyul m adığ ı, h ttp://l
w n.ne t/Articl
e s /200422/
Bu durum açık k aynak k od ge liştirici, D avid S. M il le r tarafs ız yaygın k anı ol arak gözl e niyor.
dünyas ında yaşanan l is ans bol- yak l aşırk e n; Torval ds , Al an Cox, Çe k irde k ge liştirm e e k ibinin k e ndi h ttp://l
kml
.org/l
kml
/2006/9 /22/319
K ul
lanıl
an Lis ans l
ar Cre ative Com m ons is e Som e Noncom m e rcial- Gayri No D e rivative W ork s -
Righ ts Re s e rve d - Bazı H ak l arı Ticari: Bu öze l liğ e s ah ip Türe til e m e z: Bu öze l
liğ e
e niXm a'da dök üm an lis ans l
arı Sak lı anlayışı il e k ul l
anıl an lis ans - olan şe y ya da bu şe y s ah ip ol an şe y te m e l
olarak GFD L ve CC (Cre ative l
am a biçim idir. Bas itl e ştiril
diğ inde k ul
lanıl arak türe til
e n/üre tile n ne s - alınarak başk a bir şe y üre ti-
Com m ons ) l
is ans l
arından biri k ul- 4 te m e löze l
liğ e s ah iptir. ne l
e r, ticari ol
arak k ull
anıl am az. l
e m e z/türe tile m e z.
lanılabil
ir.
Attrib ution - Atıf Yap- Sh are Al ik e - Be nze r Bu dört öze l lik te n birde n fazl as ı
GFD L - Gnu Fre e D ocum e nt m a: Bu öze l l
iğ e s ah ip Lis ans l a D ağ ıtm a: Bu birbirl
e ri il
e çe l işm e diğ i s üre ce
Lice nce (GNU Özgür Yazı Lis ans ı), olan şe y ya da bu şe y öze lliğ e s ah ip olan aynı şe y üze rine uygul anabil irl
e r.
e s as olarak dök üm andan h e r tür k ul
lanılarak türe til
e n/üre til
e n ne s - ne s ne le r k ull
anıl arak ya da te m e l
yararl anm ayı s e rbe s t bırak an bir ne l
e r, yazarı ya da ol uşturu- alınarak üre til e n/türe til e n şe yl
er h ttp://cre ative com m ons .org/about
lis ans biçim idir. cus una atıfta bul undurul arak ancak aynı l is ans al tında de vam
k ul
lanılabilir. e de bilirle r..
w w w .gnu.org/copyl
e ft/fdl
.h tm l

Enixma 0610

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Enixma 0610

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ar, h e rk e s in ih tiyacına

ık ye te ne ğ ine göre k atk ıda

- Başl ark e n...

- Ge çm işe K ıs a Bir Bak ış: UNIX

- Linux'ta D onanım Tanım l am a

- Linux'ta El e k tronik D e vre Tas arım ı

- Gl ade 2 Kul lanım ı

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 2

/Başlangıç /Elektronik/Tasarım e niXm a

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 3

Ge çm işe K ıs a Bir Bak ış - UNIX

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 4

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 5

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 6

SUN'ın başarıs ı il e IBM 'in pazardak i e ge m e nl iğ i

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 7

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 8

k urm ayı am açlam ak tadır. Bu ge l işm e l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 9

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 10

K W e ath e r - K H avaD urum u

KW e ath e r'i yapılandırm ak için

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 11

Linux'ta D onanım Tanım l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 12

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 13

64, IRQ 16 fark l

Örne k ol arak yuk ardak i e th e rne t k artı için

# lsmod | grep 8139

Bu k om ut bütün Linux dağ ıtım l arında çal ışır.

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 14

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 15

Cl as s 1 Bl ue tooth D ongl e ile be lirtile n cih az is e Bl

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 16

UNIX il e se l e f bir işl e tim s is te m i ol

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 17

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 18

goksin:x:1000:1000:Goksin Akdeniz,,,:/home/goksin:/bin/bash 1 - Program l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 19

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 20

apropos anahtar_sözcük Burada ayrım a dik k at e tm e k ge re k l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 21

ve ri tabanını düze nl i olarak tarayan ve ye ni girdil e ri e k le ye n bazı Bas it b ir uygul

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 22

Örne ğ in donanım s orunl

Bu s orguyu h e r s e fe rinde yazm ak ge re k s iz ol

alias dahili='cat telefonlar.txt | grep -i'

Bunu yazınca e nte re bas ıp k ul l

D os ya yöne ticinizde e v dizininize bak tığ ınız da, bu dos yayı

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 23

D K M S - D ynam ic K e rne lM odul

Linux çe k irde ğ inin il k zam anl arında bir donanım ın k ul l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 24

Kom utu yuk arda ins tal

D KM S s is te m ini k ul lanabilm e niz için, dağ ıtım ınıza göre , e ğ e r ge l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 25

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 26

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 27

Kom ut s atırı ile k ul l

e nixm a - e k im 2006 w w w .e nixm a.org Sayfa 28

m e vcuttur. Yalnızca az s ayıda çok ge l işm iş program da bul unan bak ır

Pcb program ı il e h azır olarak çok s ayıda k om pone nt ge l m e k te dir. Ancak

Çık tı ol arak s anayi s tandardı h al ine ge l m iş bulunan ge rbe r form atını ya