Professional Documents
Culture Documents
milan kundera
�Ns�Z
1950 sonras�n�n Do�u Avrupa roman�n� ilkin "sosyalist ger�ek�i"
eserlerden tan�m�t�k. form�llere g�re yaz�lan b�t�n
edebiyatlar gibi, belirli bir kli�ele�me, standartla�ma, bir "ortalamal�k"
vard� bu romanlarda. anti-nazi direni�, yeni toplumsal
d�zenin kurulu�u vb. ortak de�er yarg�lar�, ortak yakla��m,
ortak �slupla anlat�l�yordu. bu "ger�ek�i"li�in, s�zkonusu
�lkelerdeki "ger�ek"li�e pek uymad��� da seziliyordu.
murat belge
:::::::::::::::::
a�Irlik ve haf�Fl�K
:::::::::::::::::
evet; bir yumru gibi �i�ip kalan som bir k�tle olacak, bo�unal���
onar�lmaz olup ��kacakt�r.
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
b�yle bir durumda do�ru d�r�st bir erkek olsa nas�l davranmas�
gerekti�ini bilirdi. oysa kendisi duraks�yor, b�ylelikle
ya�am�n�n en g�zel anlar�n� (yata��n ba��nda diz ��k�p
onun ard�ndan �ok ya�amayaca��n� d��nmesi) anlams�zla�t�r�yordu.
s�k�lm�t�.
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
10
"�orap."
tomas'a uzun, beyaz, son moda, geni� delikli bir file �orap uzatt�.
:::::::::::::::::
11
:::::::::::::::::
12
:::::::::::::::::
13
:::::::::::::::::
14
:::::::::::::::::
15
:::::::::::::::::
16
:::::::::::::::::
17
:::::::::::::::::
ii
ruh ve beden
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
evde, utanmak diye bir �ey yoktu. annesi evin i�inde �ama��rlar�yla
gezer, bazen sutyen takmaz, bazen de, s�cak yaz
g�nlerinde ��r�l��plak dola��rd�. �vey babas� ��plak dola�mazd�,
ama tereza y�kan�rken hep banyoya girerdi. bir keresinde
i�eriden kilitlemi�ti de annesi k�p�rm�t�. "sen kendini
ne san�yorsun, bana baksana? is�racak da g�zelli�inden
par�a m� kopacak san�yorsun?
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
10
:::::::::::::::::
11
prag'a ikinci gidi�inde, yan�na a��r bir bavul ald�. Her �eyi
bu bavulun i�indeydi; k���k kente bir daha hi� d�nmeyecekti,
kesin kararl�yd�. tomas ertesi gece evine gelebilece�ini
s�ylemi�ti. o gece ucuz bir otelde yatt� Tereza. sabah olunca,
a��r bavulunu tren istasyonuna ta��d�, orada emanete b�rakt�
ve b�t�n g�n koltu�unun alt�nda Anna karenin ile prag
sokaklar�n� ar��nlad�. kap�n�n zilini �al�p da tomas kap�y�
a�t�ktan sonra bile b�rakmad� kitab�. Tomas'�n d�nyas�na giri�
biletiydi kitap. elinde o ac�nas� biletten ba�ka bir �ey olmad���n�
anlad� birden, neredeyse g�zya�lar�na bo�ulacakt�.
A�lamas�na engel olabilmek �zere y�ksek sesle, �abuk �abuk
konu�maya ba�lad�, bir kahkaha att�. Hemen tekrar kollar�na
ald� onu tomas ve sevi�tiler. g�z g�z� g�rmeyecek kadar
yo�un ve i�inde sadece kendi ���l���n�n duyulabildi�i bir sise
dalm�t� Tereza.
:::::::::::::::::
12
:::::::::::::::::
13
:::::::::::::::::
14
:::::::::::::::::
15
:::::::::::::::::
16
:::::::::::::::::
17
:::::::::::::::::
18
:::::::::::::::::
19
ah, onun �ok kad�nl� ya�am�n�n '�teki ben'i olsa! tomas anlamay�
reddediyordu ama tereza, bu fikri akl�ndan bir t�rl�
silip atam�yordu, bu y�zden sabina'yla olan dostlu�unu geli�tirmeye
�al�t�. sabina'n�n bir dizi foto�raf�n� �ekmeyi
�nermekle ba�lad� i�e.
:::::::::::::::::
20
"bak, buna bir i�ki ister," dedi sabina ve bir �i�e �arap
a�t�.
:::::::::::::::::
21
:::::::::::::::::
22
:::::::::::::::::
23
"�yi foto�raflar."
"��plak insan bedeninde k�t� bir yan yok ki," dedi kad�n
ana� bir sevecenlikle. "�ok normal. normal olan her �ey de
g�zeldir."
:::::::::::::::::
24
foto�raflar� �eken kad�n Tereza'y� derginin kafeteryas�na bir
fincan kahve i�meye �a��rd�. "�u senin resimlerin, �ok ilgin�
�eyler do�rusu. kad�n bedeni konusunda ne m�thi� bir sezgin
oldu�unu g�rmemek elde de�il. demek istedi�imi anlam�s�nd�r.
K�k�rt�c� pozlardaki k�zlar hani!"
:::::::::::::::::
25
"hi�."
:::::::::::::::::
26
:::::::::::::::::
27
"telefonla arad�m."
"neyi?"
:::::::::::::::::
28
�imdi bildi�imiz bir noktaya geri d�n�yoruz. tomas son derece
mutsuzdu, ve karn� a�r�yordu. gece �ok ge� saatlere kadar
uyuyamad�.
:::::::::::::::::
iii
:::::::::::::::::
s�k s�k u�rard� ona, ama sadece dost olarak, hi�bir zaman
sevi�mek i�in de�il. onunla cenevre'deki at�lyesinde
sevi�ecek olsa, ayn� g�n i�inde bir kad�ndan �tekine, kar�s�ndan
metresine gitmesi sonra da geriye, kar�s�na d�nmesi gerekecekti;
cenevre'de kar� koca frans�z usul�, ayn� yata��
payla�t�klar� i�in de, birka� saatte bir kad�n�n yata��ndan
�tekininkine gitmi� olacakt�. Ki bu da, hem metresiyle kar�s�n�,
hem de sonu�ta kendisini �z�p s�kacakt�, ona �yle geliyordu.
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
kadin
�lk birlikte olduklar� s�rada bir kere, franz ona garip bi�imde
�st�ne basarak, "sabina, sen bir kad�ns�n," demi�ti. sabina
onun bu apa��k ger�e�i neden amerika'y� ke�feden kristof
kolomb ciddiyetiyle vurgulad���n� anlayamad�. Franz'�n
b�ylesine al��lmad�k bi�imde vurgulad��� 'kad�n' s�zc���n�n
onun g�z�nde iki cinsten birini g�stermedi�ini �ok sonra anlad�;
bu s�zc�k bir de�erin ifadesiydi. her kad�n hak etmezdi
kad�n olarak nitelendirilmeyi.
peki ama sabina, franz'�n g�z�nde bir kad�n idi ise; kar�s�
Marie-claude neydi? yirmi y�l kadar �nce, marie-claude'la
tan�malar�ndan birka� ay sonra, marie-claude franz kendisini
terk ederse can�na k�ymakla korkutmu�tu onun g�z�n�.
Franz bu g�zda��ndan b�y�lenmi�ti sanki. marie-claude'dan
pek fazla ho�lanm�yordu, ama onun kendisine duydu�u
a�k akl�n� ba��ndan alm�t�. b�yle b�y�k bir a�ka lay�k olmad���n�,
marie-claude'a b�y�k bir boynu e�iklik borcu oldu�unu
d��n�yordu.
ba�Lilik ve �Hanet
m�Z�K
aydinlik ve karanlik
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
resm� ge��tler
sab�Na'nin �Lkes�
mezarlik
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
g��
ger�Ek ya�Amak
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
bir g�n, bir kafe'nin cam�n�n gerisinde g�rd� onu. �ki kad�n
arkada��yla birlikte oturuyordu. durmadan a��z burun
oynatmaya olan a��r� d�k�nl���nden dolay� zaten k�r��kl�klarla
�izgi �izgi olmu� y�z� gene k�p�r k�p�rd�. kad�nlar
yakla�m� onun s�ylediklerini dinliyor, durmadan kahkahalar
at�yorlard�. Franz onlara kendisinden s�zetti�i duygusunu
bir t�rl� �st�nden atamad�. Franz'�n onunla ya�amaya
karar verdi�i g�n Sabina'n�n Cenevre'den �ekip gitti�ini biliyordu
ku�kusuz. ne komik bir hikaye, de�il mi! kar�s�n�n arkada�lar�n�n
alay konusu olmas�na �uncac�k �a�mad� Franz.
"a�k bir meydan sava�� ha?" dedi franz. "eh, �yleyse benim
sava�maya niyetim yok," dedi ve ��k�p gitti.
:::::::::::::::::
10
:::::::::::::::::
11
:::::::::::::::::
iv
ruh ve beden
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
ans�z�n bir u�a�a yol verir gibi bedenine yol vermek geldi
i�inden. tomas'la yaln�zca bir ruh olarak ya�amak ve bedenini
sal�vermek; bedeni, �teki kad�n ve erkek bedenleri ne yap�yorlarsa
onu yaps�n diye... e�er bedeni, tomas'�n ya�am�ndaki
tek beden olamam�, ya�am�n�n en b�y�k sava��n� kaybetmi�se,
ba��n� al�p gitse ne fark ederdi ki!
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
"bana bir votka daha ver," dedi kel adam ve ekledi. "ka�
zamand�r g�z�m �zerindeydi."
"sen bu i�e kar�ma!" diye ba��rd� kel adam. "sana dert mi?"
"unut onu."
"s�z veriyorum."
:::::::::::::::::
11
:::::::::::::::::
12
:::::::::::::::::
13
:::::::::::::::::
14
:::::::::::::::::
15
:::::::::::::::::
16
:::::::::::::::::
17
:::::::::::::::::
18
:::::::::::::::::
19
:::::::::::::::::
20
:::::::::::::::::
21
kesinlikle hay�r.
:::::::::::::::::
22
:::::::::::::::::
24
:::::::::::::::::
25
:::::::::::::::::
26
daha bir iki hafta �nce, �zel ya�am denen �eyin varolmad���
bir toplama kamp�nda ya�ad���n� anlayamad��� i�in prohazka'y�
alay konusu etmi�ti. peki ya kendisi? anas�n�n evinin
�at�s� alt�ndan ��kar ��kmaz, olanca safdillili�iyle �zel ya�am�n�n
mutlak sahibi oluverdi�ini sanm�t�. ama hay�r, ana
evinin �at�s� t�m d�nyay� kapl�yordu ve tereza'y� hi� rahat
b�rakmayacakt�. Tereza anas�ndan hi� ka�amayacakt�.
:::::::::::::::::
27
elli ya�lar�nda k�r� k�r� y�zl� bir adamd� bu, bir zamanlar
tomas'�n ameliyat etti�i, y�lda bir kere kapl�caya tedaviye
yollanan bir toprak i��isi. adam tomas'la tereza'y� bir bardak
�arap i�meye �a��rd�. k�peklerin umumi yerlere girmesi
yasak oldu�u i�in, tereza, karenin'i arabaya geri g�t�rd�,
bu arada erkekler de yak�nlardaki kafede masa ayarlad�lar.
tereza i�ini bitirip de yanlar�na geldi�inde adam, "sakin bir
ya�am s�rd�r�yoruz. �ki y�l �nce beni kolektif �iftli�in ba�kanl���na
bile se�tiler," dedi.
:::::::::::::::::
28
:::::::::::::::::
29
:::::::::::::::::
a�Irlik ve haf�Fl�K
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
"hay�r," dedi s.
:::::::::::::::::
�nce prag'�n elli mil kadar d��nda bir ta�ra klini�inde �al�maya
ba�lad�. Her g�n trenle gidip geliyor, eve yorgun arg�n
d�n�yordu. bir y�l sonra prag'�n biraz d��ndaki bir klinikte,
daha elveri�li bir i� buldu, ama hekim olarak �ok daha a�a��
bir konuma d�m�t�. Orada art�k cerrahl�k yapam�yordu,
pratisyen hekim olmu�tu. bekleme odas� a�z�na kadar doluydu.
her hasta i�in ancak be� dakika ay�rabiliyordu; her
birine ne kadar aspirin almalar� gerekti�ini s�yl�yor, hasta
izin ka��tlar�n� imzal�yor ve uzmanlara g�nderiyordu. kendisini
hekimden �ok sosyal hizmet g�revlisi gibi g�r�yordu.
"kestiler."
"�ok mu?"
"��te bir kadar�n�."
"hangi oradakilerle?"
"yaz�n�z� basanlarla."
"hay�r."
"neden?"
"yaz� hakk�nda."
"ad� neydi?"
"g�r�n�� nas�ld�?"
�ki hafta sonra bakanl���n adam� onu bir kere daha arad�.
Gene d�ar�da bir i�ki i�meye �a��rd�, ama bu defa tomas
b�rosunda kalmalar�n� rica etti.
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
bir y�l sonra, ayn� motif beethoven'in opus 135 son kuartetinin
d�rd�nc� muvman�n�n temelini olu�turacakt�r. Beethoven,
dembscher'in kesesini unutal� �ok olmu�tur. 'es muss
sein!' c�mlesi �ok daha ciddi bir t�n� ta��maktad�r art�k; do�rudan
do�ruya 'yazg�'n�n a�z�ndan ��kmaktad�r �imdi bu s�zler.
kant'�n anadilinde, gere�ince vurgulanarak s�ylendi�inde
'g�nayd�n' s�zc��� bile metafizik bir sav k�l���na b�r�nebilir.
almanca a��r s�zc�klerle dolu bir dildir. 'es muss sein!'
�aka olmaktan ��km�t�r; "der schwer gefasste entschluss"
(zor ya da a��r karar) olmu�tur.
:::::::::::::::::
9
:::::::::::::::::
10
"evet bir iki kadeh bir �ey i�ebilirim asl�nda," dedi tomas
ve masan�n ba��na oturdu.
:::::::::::::::::
11
:::::::::::::::::
12
a�a�� yukar� ayn� s�ralarda ��yle bir olay ge�ti ba��ndan: eski
bir dostunun her g�n geceyar�s�na kadar kullanmas� i�in
kendisine b�rakt��� odada gen� bir kad�nla bulu�uyordu. bir
ya da iki ay sonra, kad�n ona ilk bulu�malar�ndan birini hat�rlatt�,
d�ar�da g�k g�rler, �im�ekler �akarken, pencerenin
alt�na serdikleri bir kilimin �zerinde sevi�mi�lerdi; f�rt�na
s�resince sevi�mi�lerdi; unutulmaz bir g�zellikteydi her �ey!
:::::::::::::::::
13
nefis bir �aka! '�ki bin kelime' 1968 prag bahar�'n�n ilk
g�rkemli bildirisiydi. kom�nist y�netimin radikal bi�imde
demokratikle�tirilmesini talep ediyordu. �nce belli say�da ayd�n
taraf�ndan imzalanm�, sonra ba�kalar� ��k�p imzalamak istediklerini
s�ylemi�ler, sonunda say�lamayacak kadar �ok imza
toplanm�t�. k�z�l Ordu �lkelerine girip de bir dizi politik temizlik
harekat�na giri�ti�inde, her vatanda�a sorulan sorulardan
biri "�ki bin kelime'yi imzalad�n m�?" oluyordu. �mzalad���n�
a��k�a s�yleyen herkes hemen i�inden at�l�yordu.
mat olmaktan ba�ka ��kar yol kalmad��� i�in pes eden bir
satran� oyuncusunun konumundayd�. Dilek�eyi imzalasa da
imzalamasa da fark etmiyordu. ne kendi hayat�nda ne de
politik tutuklular�n hayat�nda bir �ey de�i�ecekti.
:::::::::::::::::
14
:::::::::::::::::
15
einmal ist keinmal. bir kere olan �ey hi� olmam� demektir.
ne �eklerin tarihi, ne de avrupa'n�n tarihi bir kere
daha yinelenecek. �eklerin ve avrupa'n�n tarihi, insanl���n
talihsiz deneyimsizli�inin kaleminden ��kma bir �ift karalamad�r.
Tarih insan ya�amlar� kadar hafiftir; dayan�lmaz derecede
hafif, bir t�y kadar, yukar� do�ru s�z�l�p havaya kar�an
toz, yar�n varolmayacak herhangi bir �ey kadar hafif.
:::::::::::::::::
16
g�nler sonra, buraya yukar�daki b�l�me ek olsun diye ald���m
ba�ka bir d��nce geldi tomas'�n akl�na; uzay�n derinliklerinde
bir yerde bir gezegen vard�, insanlar burada yeniden
do�acaklard�. D�nyada ya�ad�klar� ya�am�n ve biriktirdikleri
b�t�n deneyimin t�m�yle bilincinde olacaklard�.
:::::::::::::::::
17
son bir iki hafta i�inde, yar� �aka yar� ciddi bedensel olarak
yoruldu�unu (g�nde bir bazen de iki erotik 'ba�lant�'s�
oluyordu) ve kad�nlara olan d�k�nl���n� kaybetmemekle
birlikte g�c�n� a��r� derecede zorlad���n� fark etmi�ti. (�unu
da ekleyeyim, zorlanan cinsel g�c� de�il fiziki g�c�yd�; derdi
erkeklik organ�yla de�il, nefesiyle idi -bir yan�yla g�l�n�
olan bir durum.)
:::::::::::::::::
18
sonra bir g�n sen uzun bir yolculu�a ��km�s�n, ben senin
ba�ka bir kad�nla birlikte oldu�unu biliyormu�um. haftalar
ge�iyor, sen g�z�km�yorsun. seni kaybetmekten korktu�um
i�in uyku uyumaktan da vazge�iyorum. sonunda mezar�n
kap�s�n� t�klatt�n, ama uykusuz gecelerle ge�en bir ay
beni �yle yormu� ki mezardan ��kacak halim kalmam�. Sonunda
zar zor u�ra��p ��kt���mda, sen hayal k�r�kl���na u�ram�
gibiydin. �yi g�r�nmedi�imi s�yledin. ben de ��km� yanaklar�mla,
sinirli hareketlerimle senin g�z�ne ne kadar k�t�
g�r�nd���m� hissedebiliyordum.
:::::::::::::::::
19
:::::::::::::::::
20
:::::::::::::::::
21
tereza bir an sustu, sonra uysal bir sesle, "en iyisi buradan
ayr�lmak," dedi.
tomas anlamad�.
"hay�r."
:::::::::::::::::
22
:::::::::::::::::
23
:::::::::::::::::
vi
b�Y�K y�R�Y��
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
10
:::::::::::::::::
11
:::::::::::::::::
12
:::::::::::::::::
13
:::::::::::::::::
14
:::::::::::::::::
15
:::::::::::::::::
16
:::::::::::::::::
17
yol dar ve iki taraf� may�n tarlalar�yla kapl�yd�. s�k s�k bir
engel daha -dikenli telle �epe�evre sar�lm� iki �imento blo�u-
��k�yor, ancak tek s�ra halinde ge�mek m�mk�n oluyordu.
:::::::::::::::::
18
:::::::::::::::::
19
:::::::::::::::::
20
s�n�r� k���k bir �rmak olu�turuyordu, ama iki metre y�ksekli�inde,
taylandl� ni�anc�lar� korumak i�in �zerine boylu boyunca
kum torbalar� dizilmi� uzun bir duvar �rma�� g�zlerden
gizliyordu. duvarda yaln�z bir tek noktada, �rma��n iki
yakas�n� birbirine ba�layan k�pr�n�n bulundu�u yerde delik
vard�. Vietnaml� askerler k�pr�n�n �b�r taraf�nda bekliyorlard�,
ama son derece iyi gizlendikleri i�in onlar da g�r�nm�yorlard�.
Gene de, biri k�pr�ye ad�m�n� att��� an, g�ze g�r�nmez
vietnaml�lar�n ate� a�acaklar� g�n gibi ortadayd�.
:::::::::::::::::
21
:::::::::::::::::
22
:::::::::::::::::
23
:::::::::::::::::
24
25
:::::::::::::::::
26
:::::::::::::::::
27
:::::::::::::::::
28
:::::::::::::::::
29
beethoven'den ne kald�?
bir ka� �at�, olmayacak bir sa� yelesi ve 'es muss sein!'
diyen kasvetli bir ses.
:::::::::::::::::
vii
karen�N'�N g�L�Msey���
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
bir �ey daha var; tereza, karenin'i oldu�u gibi kabul etmi�ti;
onu kendi imgesinde yeniden yaratmaya �al�mam�t�;
daha i�in ba��ndan onun k�pek ya�am�yla uzla�m�, onu bu
ya�amda yoksun etmeye �al�mam�, kendine �zg� gizli kapakl�
i�lerini k�skanmam�t�. onu e�ittiyse, bu onu d�n�t�rmek
i�in (kocan�n kar�s�n� ya da kar�n�n kocas�n� yeni ba�tan
yaratmaya �al�mas� gibi) de�il, ona birlikte ya�amalar�na ve
anla�malar�na yarayacak temel dili ��retmek i�indi.
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
:::::::::::::::::
"ara s�ra!"
"ne hakk�nda?"
"kendisi."
"�lgin� mi peki?"
"bana g�re bir �ey yok burda," dedi gen� adam durumu
g�zden ge�irdikten sonra ve hemen tereza'y� dansa kald�rd�.
"sen de foto�raf��."