Professional Documents
Culture Documents
E ĞİT İME G İ R İ Ş
Kızılay PJL 77
ANKARA
İÇ İN DEK İLER Megrutiyet dönemi. Cumhuriyet çağı.
Eğitimin Yasal Dayanağı.......................................................... ...
185
Eğitim hukuku. Anayasa. Yasalar. Kalkınma planları. Diğer yasal
1. EĞİTİMİN NİTELİĞİ ......................................................... ....... 11 belgeler.
Eğitim Kurulları................................ .......................... ..............
Eğitim/lanı.................................. ......... ......................... ........... 12 193
Planlı eğitim. Okul. Hizmet içi eğitim. Halk eğitimi. Eğitim terimisin i. Millî Eğitim Şûrası. Yükseköğretim Kurulu. Mesleki ve Teknik
ilamları. öğretim Yüksek Danışma Kurulu. Türk Dili Yüksek Danışma
Kurulu.
Eğitimk; Tanımı..................... ................... ... .......................... 15 özet................................................................................................................ ...
içerik tanımları. Süreç tanımlan. Eğitim. Davranış. Yaşantı. Amaç. 197
Süreç. Okuma Listesi..................................................................................... ............
Eğitimin Değeri..................................... ..................................... 21 198
Değişen Dünya. Eğitimin Görevi. Eğitime duyulan gerekseme, Eğitimin 7. EÖİTİM SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ.................................................. ..............
İnşam değigtirme gücü. Eğitimde yenileşmeler.
199
Eğitim Bilimleri .......................... .................... ........, ............... 27
Eğitim Sistemi.................................................................................. ...............
Eğitim yönetimi ve teftişi. Eğitim ekonomisi ve planlaması. Eğitim
istatistiği ve aragtırma. Halk eğitimi. Eğitim bukuku. Eğitim psi- 200
kolojisi. Psikolojik danışma ve rehberlik. Özel eğitim. Program örgün eğitim. Yaygın eğitim. Eğitim örgütü.
geliştirme. Eğitim teknolojisi. Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Eğitimin Yönetimi...................................... ................. ..............
Eğitim sosyolojisi. Eğitim felsefesi. Eğitim tarihi. Teknik eğitim. Güzel 207
sanatlar eğitimi. Eğitimin yararlandığı* bilimler. Planlama, örgütleme. İletişim. Eşgüdüm. Denetleme, değerlendirme.
Eğitim Programları............................................. ........................
Eğitimde Araştırma........................... ...................................... ... 36
210
Eğitim bilimlerinin çalışma yolu. Araştırma. Sorun çözme. Deney. Eğitimin amacı. Eğitim teknolojisi. Eğitsel kollar. Eğitim progra-
Gözlem. Görüşme. Soruşturma. Çözümleme. Eğitimde araştırma mının değerlendirilmesi.
yapmanın güçlüğü. öğrenci Hizmetleri ... ,........................... ........................... .......
özet............................................... ., ......................... ............. 45 214
Devam işleri. Sağlık işleri. Rehberlik, özel eğitim. Disiplin.
Okuma Listesi.......................................... .................................. 46
Eğitim İşgörenleri.......................................................................... ..... ........... 217
— VH — öğretmen. Yönetmen. Denetmen. Uzman. Eğitime yardımcı görevliler.
6. EĞİTİMİN YÖNETSEL TEMELLERİ.................... ................... Genel Hizmetler ............................................................... ........
169 221
Okul yapımı ve donatımı. Okulun bakımı ve temizliği.
Devlet ve Eğitim......................................... .................••............
170 Eğitimin Bütçesi..................................................... .................... 222
Devlet. Hükümet. Yönetim biçimi. Eğitim hakkı. Eğitimin siyasal Genel bütçe. 11 özel idare bütçesi. Köy bütçesi. Diğer kaynaklar.
işlevi. özet............................................................................................... ................... 224
Eğitimin Tarihi Kaynağı............................. ...........,..;................. Okuma Listesi............................................ ..................... ................. ............. 226
176
Selçuklulardan önceki çağ. Selçuklular çağı. Osmanlı yükselme çağı. TÜRKÇE KİTAPLAR............................... ............. ... .................... .................. 227
Osmanlı gerileme çağı. Tanzimat dönemi. Mutlaklyet dönemi.
KAYNAKLAR.............................. ........ ... ........................................ ..................... 35
2
yönetimi.
Felsefesi. Eğitimin amacı. Eğitimin İçeriği. Eğitimin süreci. Eğitimin Eğitimin Ekonomiye Etkisi................................. ........ ............ 159
yönetimi. Eğitimin ekonomik değeri. Ekonomik kalkınma sorunu. Insangücü
planlaması. Insangücü yetiştirme. Tutumluluk eğitimi.
İnşam Merkez Alan Eğitim Görüşleri ....................................... 100
özet........................ ... .............................................. ................. 167
Felsefesi. Eğitimin amacı. Eğitimin içeriği. Eğitimin süreci. Eğitimin
Okuma Listesi............................................................ ................ 168
—
Eğitimin
Niteliği
İnsan eğitimsiz yaşayamaz. mamış ama içerik ve süreç tanımlan
Yaşamını sürdürmek için insanın olarak iki kümede tanıtılmıştır.
doğuştan getirdiği hemen hiçbir Bunlarm ardından bu kitapta
davranışı yoktur. Emme, solunum, kullanılan eğitim tanımı verilmiş ve
tutunma gibi birkaç tepkisinin dı- bu tanımın içinde geçen davranış,
şında insan hemen her davranışını yaşantı, amaç, süreç kavramları
öğrenmek zorundadır. Başkalarının açıklanmıştır.
etkisi, kılavuzluğu olmadan insanın Üçüncü bölümde eğitimin de-
kendi kendine öğrendiği davranışları ğeri üzerinde durulmuştur. Değişen
vardır. Ama bunların sayısı dünya içinde eğitimin görevi,
başkalarının etkisi, kılavuzluğu ile eğitime duyulan gerekseme, eğitimin
öğrendiklerinden daha azdır. İnsan, insanı değiştirme gücü, eğitimde
davranışlarının çoğunluğunu yenileşmeler tartışılmıştır.
başkalarının etkisiyle öğrendiğinde Dördüncü bölümde eğitim ala-
başkalarınca eğitiliyor demektir. nında çalışan bilimler tanıtılmıştır.
Davranışların çoğunluğunun Eğitim biliminin tek olduğunu
başkalarından öğrenilmesi ise ömür savunanlar olduğu gibi bunun pek
boyu sürer. Böylece insan yaşam çok olduğunu savunanlar da vardır.
boyu eğitim sürecinin içinde bulunur. Burada Üniversitelerarası Kurulun
Bu ünitede beş bölüm yer al- saptadığı on altı bilim dalı ele
maktadır. Birinci bölümde eğitimin alınarak kısaca tanıtılmıştır. Ayrıca
alam tanıtılmaktadır. Bu kitabın eğitimin yararlandığı diğer bilimlere
konusu planlı yapılan eğitimdir. de kısaca değinilmiştir.
Planlı eğitimi oluşturan okul, hizmet Beşinci bölümde eğitimde araş-
içi eğitim ile halk eğitimi kısaca tırma ele alınmıştır. Eğitim bilim-
açıklanmıştır. Eğitim sözcüğü lerinin çalışma yolu kısaca tanı-
değişik anlamlarda kullanılmaktadır. tıldıktan sonra araştırma ile sorun
Bu anlamlar bu bölümün sonunda çözme yöntemleri ve deney, gözlem,
sıralanmıştır. görüşme, soruşturma, çözümleme
İkinci bölümde eğitimin tanımı teknikleri açıklanmıştır. Eğitimde
ele alınmıştır. Eğitimin pek çok araştırma yapmanın neden güç
tanımı vardır. Bunlar tek tek sayıl- olduğuna da kısaca değinilmiştir.
EĞİTÎMÎN NİTSSAGÎ 13
bir karşıtına yapacağı tepki, bunlara, istenmeyen eski davranışların is- İnsanın yaşantı kazanması için en Böylece, insanın karşıtı ile ye-
ilişkin düşüncesi, tutumu, duygusu tenilen davranışlara çevrilmesi in- azından karşıtı ile yaptığı etkileşimin terli düzeyde etkileşimi, özümleme
değiştirildiğinde, o kişi değişmiş sanın yaşantısına dayanır. Eğitimin kendinde bir etki bırakması ve bu ve uyuşum yoluyla algılarını
olmaktadır. Başka bir deyişle o kişi olabilmesi, yaşantının olabilmesine etkinin bir süre kendinde kalması değiştirip yeniden örgütleyerek,
eğitilmiş demektir. bağlıdır. gerekir. Karşıt ile yapılan etkileşim onda yaşantının oluşumunu sağlar.
İnsan davranışı her istendiğinde Yaşantı, insanın çevresindeki sonucunda insanda kalan etki insanın Davranışı kazanmanın, pekiş-
değiştirilemez. İnsanın davranışının karşıtı ile etkileşim içinde bulun- bilgi, beceri ve tutum kazanması ile tirmenin ve değiştirmenin yolu ise
değiştirilebilmesi için şu koşulların masıdır. İnsanın çevresinde bulunan sonuçlanır. İnsana bilgi, beceri ve yeterli düzeye ulaşan yaşantılardır.
yerine gelmesi gerekir. karşıtı canlı, cansız varlıklar, tutum kazandırmayan karşıtla et- Eğitim yönünden önemli olan
toplumsal olaylar olabilir. İnsan kileşim, yaşantı olma düzeyine eğitimin amaçlarına göre eğitilen-
1.Davranışı değiştirilecek kişi, ulaşamamıştır. Böylesine etkileşim ya lerde istenilen davranış değişikliğini
istenilen davranışı yapabilecek karşıtına etki yaparak, kendisi etkin
olabilir; karşıtından gelen etkileri hiç anımsanamaz ya da kısa sürede gerçekleştirmektir. İstenilen
gelişim düzeyine ulaşmış unutulur. Sonuçta, insanın davranışının davranışları kazandırmak ve beğe-
kabul ederek edilgin olabilir; ya da
olmalıdır. değişmesi de söz ko-ı nusu olamaz. nilen davranışlarını pekiştirmek için,
insan karşıtı ile hem edilgin hem
2.Davranışın oluşabilmesi için etkin etkileşimde bulunabilir. Bir Karşıtı ile etkileşim sürecinde, önceden planlanmış yaşantıların
eğitilenin içinde bulunduğu kitabı okuyan insan, kitabın kendine insanın algılarında sürekli de- onlara yeterli düzeyde kazan-
ortam davranış değişikliğine yaptığı etki altındadır. Bir kimse ile ğişmeler oluşur. Algılardaki bu de- dırılması gerekir.
elverişli olmalıdır. bir konuda tartışan kişi hem ğişme iki yönlü bir etki alışverişi ile
karşıtının etkisini kabul etmekte, gerçekleşir. Etkileşimin birinci
Amaç J)
3.Eğitilen kişi değiştirilecek ya
da yeniden kazandırılacak dav- hem de karşıtına etki yapmaktadır. yönüne özümleme denir. İnsan, yeni Eğitim amaçsız yapılamaz.
ranışı yapmaya istekli olmalıdır. Bir konuyu bir kimseye anlatan kişi, algılarını eski algılarına sin- Rastgele yapılan eğitimlerde bile
karşıtını etkilemektedir. dirdiğinde ve benzettiğinde özüm- eğitenin belli bir amacı vardır. Planlı
4.Yeni davranış için gereken yapılan örgün ve yaygın eğitimlerde,
İnsana gelen etkiler dışardan leme yoluyla algılarını değiştirmiş
bilgi, beceri ve tutum eğitilence eğitimin amaçlan- önceden
olduğu kadar içerden de gelebilir. olmaktadır, özümleme ile algılar
yeterli düzeyde öğrenilmiş değiştiğinde, öğrenilen yeni bilgi, belirlenir. Eğitim eğitilenleri,
olmalıdır. Geçmişteki anıların etkisi altında önceden belirlenmiş eğitim amaç-
kalarak bazı davranışlar yapılabilir. beceri ve tutumlar, daha çok, eski
Bu koşullar, istenilen davranışı Bu durumda insanın etkileşti-ği davranışların pekiştirilmesine yar- larına ulaştıracak biçimde planlanır.
eğitilene kazandırabilecek düzeyde karşıtı yine kendisidir. dım eder. Jlürk E&itim Sisteminde eğjti:
gerçekleşemediğinde yapılan eğitim Etkileşimin ikinci yönüne ise min amaçları yasalarda ve eğitim
amacına ulaşamaz. Bunlar uygun İnsanın etkileşim içinde olduğu uyuşum denir. İnsan, eski algılarını programlarında gösterilmiştir. Hiçbir
olduğunda eğitilen kişi istenen dış karşıtı, kendisinin dışındaki her yeni algılarına uydurduğunda ve eğitim etkinliği, Türk Milli Eğitim
davranışı yaşayarak kazanmış olur. şeydir. İnsanın giysileri, onu benzettiğinde uyuşum yoluyla Amaçlarına ayları olarak yapılamaz.
Bu anlamda yaşamak eğitim çevreleyen hava, içinde bulunduğu algılarını değiştirmiş olmaktadır. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel
görmekle özdeştir. Bu yüzden oda, oturduğu iskemle, kullandığı Uyuşum ile algıların değişmesinde Kanunu'nun 17. maddesinde bu
yaşantı eğitimin özünü oluşturur. kalem, kağıt ve daha uzaklara doğru ise, öğrenilen yeni bilgi, beceri ve konuda şu hüküm yer almaktadır.
çevresinde bulunan bütün olaylar, tutumlar, daha çok, yeni davranış- «Milli eğitimin amaçlan yalnız
Yaşantı varlıklar onun karşıtıdır. însan bu ların kazanılmasına, eski davra- resmi ve özel eğitim kurumlarında
İnsan davranışlarını, yaşantısı karşıtları ile etkileşim süreci içinde nışların değiştirilmesine yardım eder. değil, aynı zamanda evde,
yoluyla kazanır ve değiştirir. Yeni bulunduğunda, yaşantı başlar.
davranışların kazanılması,
20 EĞİTİME GİRİŞ
GİRtŞ EötrlMlN NÎTELİGÎ
Eğitileni şimdiki ve gelecek yan eğitimin amaçlandır.
.çevrede, işyerlerinde, her yerde ve yaşamına hazırlayacak eğitimin Bu amaçların gerçekleştirilmesini
her fırsatta gerçekleştirilmeye ça- amaçlan şunlar olmalıdır: sağlayacak dersler ve derslerin
lışılır.» konulan eğitimin türüne göre
1.Eğitim, eğitilen kişinin duygu,
«Resmi, özel ve gönüllü her değişebilir. Bunların neler olacağı
düşünce, gereksinme ve sorun-
kuruluşun eğitimle ilgili faaliyetleri, kuşkusuz eğitim programlarında
larım türlü araçlarla
Milli Eğitim amaçlarına uygunluğu gösterilir.
anlatabilmesi için ona iletişim
bakımından, Milli Eğitim yeterliği kazandırmalıdır. Süreç
Bakanlığı'nın denetimine tabidir.» 2.Eğitim eğitilenin, demokratik
yaşayışın gerektirdiği biçimde Buraya kadar açıklanan ko-
Milli eğitimin, yasalara göre nularda eğitimin süreç olduğu sık sık
amaçlarının neler olduğu 7. ünitenin toplumsallaşabilmesi, diğer
insanlarla olumlu ilişkiler yinelendi. SözJüklere göre süreç
eğitim programlarına ilişkin oluşum yoluyla, bir halden diğer
bölümünde sayılmıştır. kurabilmesi, ortaklaşılan
amaçlar için birlikte hale geçerek ortaya çıkan şey olarak
\ Eğitimin çağdaş, görevi eğiti- çalışabilmesi için ona, işbirliği tanımlanmaktadır. Süreç değişim
lenlerin sorunlarının çözülmesine yeterliği kazandırmalıdır. içinde olan bir nesnenin, olayın,
yardım etmektir. Eğitim artık süs düşüncenin belli bir düzen içinde bir
3.Eğitim, eğitilenin sorunlarını
olsun diye, zevk için insanlarca amaca doğru gelişme-
çözebilmesi için gereken bilgiyi
gereksinilmemektedir. İnsanlar so- toplayabilmesi, becerileri kaza-
runlarına çözüm yolu bulmak, daha nabilmesi, sorunlarına olumlu
İyi koşullar içinde yaşamak, bir EĞÎTÎMÎN DEĞERİ
ve yapıcı bir tutumla savaşım Tarihteki bilinebilen başlangı-
meslekte başarı göstermek için açabilmesi için ona öğrenme ve
eğitimi gereksemektedir. Bu ge- cından bu yana, eğitimin değeri
araştırma yeterliği azalmamış, çoğalmıştır. Başlangıçta
reksemeyi karşılamak için eğitimin kazandırmalıdır.
hem nitelikçe değişmesi hem de toplum içinde soylu sayılan zengin
4.Eğitim, eğitilenin kendi be- ailelerin çok az sayıda çocuğu
herkese kapılarını açması ge-
denine bakabilmesi, onu koruya- eğitilirken zamanla eğitimden
rekmektedir.
bilmesi, çevre sağlığı için gere- yararlananların toplum içindeki
_Bu yüzden çağdaş eğitimin kenleri yapabilmesi, başkalarının sayısı çoğalmıştır. Eğitim kimi kez
amaçlan bir tek amaç içinde özet- sağlığını tehlikeye atmaması için hem soyluluk, yücelik göstergesi
lenebilir. O da, eğitimin eğitilenin ona sağlıklı yaşama yeterliği ka- olarak sırf zevk için alınmıştır. Kimi
sorun çözme gücünü geliştirmesi-dir. zandırmalıdır. kez de eğitim daha çok ve iyi üretim
Böylece eğitilen, hem içinde 5. Eğitim, eğitilenin kendine için yapılmıştır.
bulunduğu sorunlarını çözerek daha ve toplumuna hizmet edebilmesin
iyi yaşayabilecek, hem de bu gücünü de temel öğe olan bir mesleği se
gelecek yasanımda kullanabileceğine çebilmesi, mesleği başanyla yürü Bir yü sonrasını düşünüyorsan eğer, tohum ek, On yıl
inanarak geleceğe güvenle tebilmesi, kazandıklannı tutumlu sonrası ise tasarladığın, ağaç dik, Ama yüz yü sonrası
bakabilecektir. Bu tür bir eğitim, olarak kullanabilmesi, yurt zen için, halkı eğitmeye gayret et. Bir kez tohum ekersen
eğitileni hem şimdiki yaşayışına hem bir kez ürün alırsın Bir kez ağaç dikersen on kez ürün
ginliğini kendi mesleği içinde de
de gelecek yaşayışına alırsın Yüz kez olur bu ürün, eğitilirse ulus. Birisine
ğerlendirebilmesi için ona üretim bir balık verirsen, doyar bir kezinde, Balık tutmayı
hazırlayacaktır. Bu da eğitimden
yeterliği kazandırmalıdır. öğret doysun her kezinde.
çağımızın beklediği görevdir.
Bu sayılanlar eğitilenleri yaşam
sorunlarını çözmeye hazırla-
21 2 E çıkarmaktadı mutlulu olanaksızdır. karşılay edebilec
2 Türkiye'nin abilecek ek bir
r. Bu ğu için
sini anlatmak için kullanılan bir sorunlar gereklid kalkına- kuşaklar niteliğe
kavramdır. Süreç'in Arapçası «vetire», mutluluğunu yüzyıl de yeni karşısında ir. bilmesi ı kavuş-
Lâtincesi ise «process»dir. sağlamak önce yönteml insanlar yeni De okulların, yetiştirdi turulma
Eğitmek eylemi, sürekli değiş- için geçerli kullandı er ve çözümler ğişen yarının ülke klerini sıdır.
tirmek eylemidir. Eğitilen kimse bir bir araç kları tek- bulmak dünya, sorunları ile söyleye- Okulun
amaca doğru sürekli olarak de- olarak birçok nikler zorunda çevre uğraşacak bilirler. bu
ğiştirilmeye çalışılır. Eğer eğitilen kullanılmakt araçlar, kullanıl kalmaktadır. karşısı olan yeni D nitelikl
kimsede bir değişme yok ise eğitme a, gittikçe bugün maktadı Yeni nda kuşakları iğer eri
eylemi de yok demektir. önem ve güç artık r. çözümler ise sorunlar istenen yandan, şunlar
Eğitimin sürecini eğiten kimse kazanmakta- kuUanıl İnsanla değişmeyi, ı artan nitelikte ülkenin olabilir:
(eğitmen) düzenler. Eğitimin sürecini dır. mamakt rın yeni araçlar insanın yetiş- kalkın- 1.O
düzenlemek zor bir iştir, uzmanlık Değişen adır. birçok yaratmayı yardı- tirmesine masına kul,
ister. Bu yüzden eğitmenlik yapacak Dünya Ulaşım organlar gerektirmekt mına bağlıdır. yönelik öğr
öğretmenin, uzmanın, yönetmenin, araçların ı edir. koşan Yarının planlı enci
Çağımız ın değiştiri kuşaklarını eğitimin leri
öğretim üyesinin ve benzerlerinin bu İnsanın kurumla
ın insanı, hızları lebil- yetiştirecek görevi n ve
meslekte iyi yetişmiş olmalan önceki çağ- çevresindeki rdan
zorunludur. giderek mekte, değişmeler, biri de okulun yalnızca top-
lardan daha artmakta daha görevi ise, yeni lum
insana eğitimdi
Hangi türde olursa olsun eğitim büyük bir , önceki önemlisi bilinenin r. yukarıdaki- kuşaklar un
insanların yeteneklerini artırarak hızla değişen kuşaklar bunların dışında yeni lere ek olarak ı yuka- birli
Eğit
toplum katında daha değerli gö- bir dünya ın kul- es- etkiler yapar. ve bunların rıdaki kte
rülmelerine yol açmıştır. içinde landıkla kiyenler imi
İnsanın yeni üstünde, nitelikle ve
Çağımızdan 2600 yıl önce ya- yaşamakta- rı inin etkilere yeni
n öğrencilerin rle eşg
şamış Çin ozanı Kuan-Tzu'nun eği- dır. Bilimler, araçların yerine tepkiler
Gör karşılaşacakl yetiştirm üdü
timin değeri için yazdığı şiir günü- elde edilen hızları yapay yapması
evi arı ek değil, m
müzde de geçerli görülmektedir. bulgularla gülünç organ sorunlarına aynı için
gerekir. Yeni Eğ
Çağımızda eğitimin değeri, hem hızla denecek takılabil etkileri eski itim, çözümler zamanda de
bireyin hem de ulusun mutluluğu değişmekte, kadar mektedi tepkilerle insanın bulduracak, tüm çalı
açısından kabul edilmektedir. Eğitim, yenileşmekte yavaş r. karşılamak çevresin sürekli ve yetişkinl şabi
bireylerin ve ulusun ve görünm İnsanlar düzenli eri de bu lece
insanın de olan
gelişmektedir ektedir. ın öğrenme nitelikle ği
sorunlarını değişme
. Bazı S Ömürler yollarım rle bir
çözemez. leri
bilimlerin, ağlık i kazandırmak yetiştirm kur
Sorunları karşılay
10-20 yıl teknoloj giderek olmalıdır. ektir. um
çözülemeyen abilecek
önce isi daha da Ancak bu Bunun olm
insan nitelikte
dayandıkları, büyük artmak nitelikte anlamı, alıd
gerilime, , insana
güvendikleri oranda tadır. eğitim okulun ır.
giderek yeni
birçok değişmi programları yalnız 2.O
bunalıma davranış
bilgiler ştir. nsanlar olan okullar, öğrencil kul
düşer. lar
bugün Hastalar eski ülkenin ere değil un
Gerilimsiz, kazandı
geçersizdir. ın araçları yarınki tüm eğit
bunalımsız rmakla
insanları iyileşti- atmak yüküml gereksinmele topluma im
yaşamak ise
n çeyrek rilmesin onların üdür. rini hizmet pro
insanın
zünden, başkaları 2 E 'nin y a eğitim yayıl t ysinme
4 Ğ
büyük ile iyi tarım e c sistem an o i gün
engellerle ilişkiler açma i ün kültü l a inin tekn p geçti
karşıla- kurabil- k, çö Tgeç- rün- kve oloji l hkçe
şacaktır. mesi; gelen t ütikçe den, k t içeriği ve u ı art-
Ama, eğitimi ailesinin eksel e r daha endüs ü ı nin eğiti m zmakt
yöneten ki- ve okul kçok triyel l r de- m, s l adır.
şiler bu toplumu anlay y i inanıl (işley t . ğişme aileni a a B
engellerin n ken- ışın- a ymakta imsel ü Gsi, n l nu
altından kalk- dinden dan n edır. ) kül- r e yeni yapış ddeğiş
mak bekledikl ötede d ' türe e l kuşak ım d ı meler
zorundadır. erini K geçm e ların hızla e r in
mekt a dültüre
Bu engeller yerine upla, n e l, esi, g - gelece değiş ğ akayna
aşı- geti- radyo , kalkı e nğin tirme i cğı
lamadığında rebilmesi toplu nma ç e yaşam ktedir ş aolan
ve te- dmsal
toplumun için en leviz b e ve planl i kına . m kekono
eğitime karşı azından yonla a arın- ş s hazırl Dem e mik
duyduğu temel ekon da e anmas okras - ngeliş
eğiti ş e omik
büyük eğitim m k ğkalkın amaç e lı i i menin
gerekseme sürecind olana a i manın lanm n kaçını anlay t de
karşılanamaz. en kları - temeli aktad g klmaz ışı eTürki
Eğitime geçmesi m ü t nin ır. e üolmak gittik l ye' de
Duyulan gerek- araştı l i eğitim Gelec l l tadır. çe i hızlan
Gerekse mektedir. rarak, k molduğ eğin l t T yaygı kdığı
me Oysa bir eğiti e iu kuşak e ü ürkiy nlaş t gözle
kimsenin m l ngörüş lan n r e'de makt enmekt
Çağımızd mes- endüs - e kalkın a, edir.
a eğitim tekno e ü gün
leğinde lojisi r ggeçtik trinin m ma demo eEs-
sürecinden daha ve i g çabal krasi ğkiye
geçmemiş bir nden d üçe
yeterli yararl e c daha tekno ş ö arına kavra i bakar
kimsenin, olabilme lo- r koşut mı t ak
kendi kendine anma üçok
si için k gibi d nyaygı jinin o e olarak geliş i daha
yetişme daha da gerek l mekt mdeğişi
olanağım önle e e nlaşm , hızlı
yüksek mler, , akta, lerine a d bir edir. ek
bulsa bile, düzeyde göre c ü toplu Topl alan-
tam olarak vata o özelli
eğitim n- l ökle yetiş a z msal umsa olarda,
yeteneklerini görmesi, medi k e değiş l l daha
geliştirmesi daşla d nkal-
pek çok rın u e kınma kçe, , n me yapın açok
olanaksızdır. meslek Türki l gözle ın nsayıd
Bu yüzden, bu ğ mplanla
için ge- gerek u i rında ye'ni z e nmekt hızla a
bir insanın, rekli n o n edir. değiş geğitil
kendini ve sinm nyerini
görülme elerin g e bulma amaç r mHızlı me- emiş
ailesini geçin- ktedir. ladığı l i nüfus sine r insan
direcek bir iş i kar- i , ktadır.
V şılam b en- a ş harek uygu egücün
sahibi atandaşla T düstri ş n ve ke
olabilmesi; ak i g ürkiye etleri,
duyul e dolduğ etme e u tadır. c e di , ştan k ş nizm
an r üu ni de k ğ Bu ü ğ kl inşa getir s ır a
gerek i - eğitil ülkel t u anlam S it er m diği i . olara
sinme n ş miş erce e da o i in deği bilin n İ k,
, e insang kabul d u yapıl e ştire mek m yeme,
y m d medi tedir e
n
kalkı k nücü edil i l ma- s içme,
nma a oranıy mek- r u yan a l a ği . l
ç e a hava
planl l mla tedir. . s eğitim il y yönl Eği- e n alma,
arınd k i anlatıl Ö u , bir e i a eri tim, r aşırı
a ı l maya zet E ölçüd k ş n var insa , k soğuk
önem n l başlan olara ğ k e, i k ar mıdı nın y a ve
le be- m i mıştır. k, i a birey mi a r? kalıt e l sıcakt
lirlen ı B eğiti t l ve ül- s k Bunl ımla t an
ı
mekt ş gu i k ke m ar getir e
m y i t korun
ı eğiti diği r
edir. - e yüzde bireyi m ı için, a n ı ma,
Eğiti l l n, bir n bir e ol mcil ge- l
ge-
ur erin reks i mürem
m, ı i ülkeni liştird b d süs d d ? süre inm k
e,
ülken k rn iği; i ı olma a ir E kli eleri l y kend
in l kalkı bireyi r r niteliğ ? o ini
eği- d e n- e d inde- İ ği olara ne, e
gelişt k n ti k yete r l güve
tilmiş ü masın irdiği y ı dir. uncede
a s m ceva nekl v
insan z d da oran- i ğ E ytutma
l a in p erin e
gücü e e temel da da ı ğ l gibi
ı n şa aradı e ve
nü y ğ olan' ülken v it a gerek
t n m kları duy d
hazırl l i ekono in e ö i n sorul uları u , sin-
ayan e l mi ve kültü l ı e meler
m e ar na y
araç r , sağlık rel, b ç mo or olag day g b ini
i
olara i etmen sosya i ü ı l a elmi anm u i birlik
n
k, , ü lerini l ve r d n a n ştir. ak l y te
gün ln ı e e İ c
ekon
a d İ zoru a ogetirir
geçti v k yanıb omik y n .
k a nsan nda r l
kçe, a e aşında kalkı l ö s o İnsan
i d ın dır. y
ekon t l, nmas e n a e bazı Eğit a - davra
o- a e bunlar r e n s
ını e ği gere im, r j nışlar
minin n r kadar gerçe i m ı şt ksin bun a i ının
temel d i önem n k
kleş- D a ir mele dan t kkayna
yatırı a n kazan tirdiğ k e e rini, hare m ğı bu
lı
mı ş an, i için o a ğ bi yete ket a b gere
tı
niteli s hatta güçlü l z iş m li nekl eder y i k-
ğine b a bunlar bir u a ti l r? erini ek a r sinme
bü- a - ın araç ş n a E ve de lerdir.
r
rünm s h kayna olara t - g ği duyu insa ç o Anca
ekted m i ğı u m m k
k e ti ları nda a r
ir. a p olan r a e mm yeni l insan,
kabul ti g
Ülkel eğitim d k G
edilm r in doğu gere ı a bu
ü
ge- e y ler yön h yğup ğı e
reksi t a ge- kiler b l en ün- i a doğ- yara ğ
nmel - n liştire kurm e k daha den n nmam r ile
erinin k ı bilir. a; n m baş- öne dası, ileri
üstün i b kend z a lan mi, g ı duyu zekâ
G ini e s çıkab
de s a enel hem ü ğorgan lı bir
yeni i ş adlar toplu r ı ilir. bu c ı larını goc
ge- y ı ıyla ma i p Vatan güd ü nn uğun
reksi l nsosy ka- g a ı üleri n a sağ- eğiti
nmel e dal ve bul ü h uğrun n ü lam mde
erle , a psi- ettire a a uy- n i olup n
de bilm d s canı- gun , nolma sağl
koloj ek ü ı nı
davra y vik yoll a ması, ayac
nır. u e güdü için, l n veren arla b nzekâ ağı
İkinci k toplu e a bir doy a ı ca yara
ler mun r d kims
l a dolan urul z l ileri r
güdül r a ikinc beğe , a ede mas ı mya da deği
er ı hil nece i o eğiti ı, a geri şik
denil d a güd ği n l mle hem m kolma olma
en bu a davr s s edin- de i - sı, ktadı
üler anışl a a diği
gerek ginsan bu z t doğu r.
sinm s üın ar n , vatan güd a a mdan
yap ı t sevgi İ
eler, a ç biyol üleri ç dsonra nsan
insan y l ojik ma; n e si bir n l ı ki
sevm m güdü ın
da ı ügüdü ikin a r eğiti kalıt
eğiti l e, v e olara cil r . min
lerin sevil a l k ımla
m a oden güd ı İ etkile getir
yoluy n l daha mek r ( onun üleri n nrinin
iste l b varlığ diği
la a güçl n te- ı s azal ye-
oluşt t rü me; ı i ını meli n a ması
kend ğ y koru tene
uru- e a biçi , nna, kler
lur. m kmde ini ı o ma başl s ı çoğal
yetiş n l güdü eğiti
İnsan e oluşa angı o nması min
doğd l i bilirl tirme ı o sün- cı - na
; n j den daya
uğu ker. olm y s ybl nağı
anda g i Aile araçl i daha asıd a a açar.
ar o k baskı olm
n ü nkurm ır. ç ğGeri ak-
başla d c a; bulm r ) n e l zekâl
a, t g çıkmı İ tadır
yarak ü i başk nsan k ı ı bir ;,
içind l l aları eserl a ü ştır. i kçocu
er d d T ın ama
e e yla fizik m l ğun insa
büyü r giyi yarat a ü emel e ı eğiti
ma; n l güdü sel nın
düğü i üiliş- yapı mden davr
kültü n d yöne e lerin d dsağla
tme k r eğiti sının anışl
rün ü , zi- a oyaca- arı
ve a dm
_- EĞİTİME GİRİŞ EĞİTİMİN NİTELİĞİ
27
likler de yaratabilir. Bu anlamda sorunlarım çözmeye yardım edebi- 4. Bilimsel bulgular ve yeni teknoloji eğitimi yenileşmeye zor-
eğitim çevre etkeni olarak kalıtıma lecek bir niteliğe kavuşturulma-s lamaktadır. Türkiye'de insan dav-
dayanmak zorunda, fakat kalıtımdan sında eğitimcilere umut verecek,', ranışı hakkındaki yeni görüşler;
daha etkili olarak insanı, ufuklar açacak bazı ışıklar yurdu- toplumsal değişmenin yeni kav-
yeteneklerinin sınırı içinde, istediği muzda da görülmektedir. ramları; iletişim, öğrenme, öğretme
yönde değiştirme gücüne sahip 1.Türkiye'de eskisine oranla üzerindeki yeni bulgular; kalkınmada
bulunmaktadır. Bu yüzden insan, eğitime verilen önem artmak- yeni yöntemler ve siyasal alandaki
eğitim (çevre) ile kalıtımın ürünüdür. tadır. Eğitimi, ölü yatırım olarak yeni görüşler eğitimin yenileşmesine
Eğitim, insanın kalıtımla getir- görenlerin sayısı azalmakta, ve değişmesine etkide bulunmakta ve
diği temel gereksinmelerini ve ye- buna karşın kalkınmanın bunlar hızla yayılmaktadır. Bu
teneklerini yönlendirebilmekte; kaçınılmaz bir yatırımı olarak yayılma yakın zamanda eğitim
bunları kendi sınırları içinde en üst görenlerin sayısı çoğalmaktadır. programlarının bu anlayışla
düzeye ulaştırabilmekte ve ge- Kalkınma eğitimi ise, geleceğe düzenlenebileceği umudunu
liştirebilmektedir. yönelik bir eğitim olarak, artırmaktadır.
öte yandan eğitim, daha önce gittikçe daha çok yandaş 5. Eğitim okuldan dışarıya
edinilen bazı davranışları de- bulmaktadır. taşmaktadır. Eğitim kavramı okul-
ğiştirmede, kendi kusurlarını ortadan 2.Okul ile toplumun içice olması culuktan ötede daha geniş anlam ve
kaldırmada kimi,kez yetersiz görüşü yayılmaktadır, öğ- boyutlar kazanmaktadır. Eğitim
kalmaktadır. îlk çocukluk yıllarında, rencilerin, toplumdan soyutlan- teknolojisinden yararlanmaya
çocukta yerleşen bazı kişilik mış olarak yetiştirilmesi görüşü başlama, eğitimi okuldan dışarıya
özellikleri, daha sonraki yıllarda çok sayıda yandaş bulamamakta- doğru çıkartmaktadır. Son zaman -
çocuğa yapılan eğitimle ortadan dır. Yeni eğitim programlarında, Hemen bütün insanlar
kaldınlamamr.ktadır. Ancak sonradan okulların toplum sorunlarına EĞİTİM BİLİMLERİ
eğitimin etki alanına girer.
yapılan eğitim, kusurlu eğitimle eğilmesi; her kuşaktan yurttaşm Bir ülkenin eğitim sistemi hemen
çocukta yerleşen, istenmeyen kişilik yetiştirilmesinde okulların görev hemen bütün uzak bölgelerine kadar
özelliklerini başka istenilen kişilik alması; okulun çevre hizmetine yayılır. Eğitimev yüklenen işlevlerin
özellikleriyle sıva-yabilmekte, girmesi görüşleri yaygınlaşmaya sayısı giderek artmaktadır. Bunlara
beğenilmeyen davranışların toplumca başlamaktadır. koşut olarak eğitim alanındaki
beğenilen bir alanda yapılmasına 3. Eğitimin işlevsel olması sa sorunlar da hergün biraz daha
yön verebilmektedir. Sözgelimi, ilk vunulmaktadır. Katı program ve artmaktadır.
çocukluk çağında kavgacı bir kişilik yönetmeliklerle öğrencilere gerek
özelliğine sahip olan bir kimsenin bu siz bilgilerin verilmesi yerine, on Böylesine genişleyen, gelişen
davranışı ya başka istenilen bir ların hiç değilse bugünlerinin ge bir alanda sorunlara çözüm bulacak
kişilik özelliği ile kapatüabilmek-te, reksinmelerine yarayacak bilgi, araştırmalar yapacak birden fazla
ya da kavgacılığım doyurabileceği bir beceri ve tutumların verilmesi dü bilimin olması doğaldır. Eğitimi
alana, boksa, güreşe yö- şüncesi öğretmenler arasında yay kendine konu edinen birçok bilim,
neltilebilmektedir. gınlaşmaktadır. Birçok eğitimci önceleri ayrıldıkları bilimlerin birer
Eğitimde Yenileşmeler ve düşünür ise yetişen kuşakların dalı sayılırdı. Son çeyrek yüzyıldan
Eğitimin, insanın ve ülkenin yarının sorunlarım çözebilecek ni beri bunların eğitim
telikte yetiştirilmesi tezini yay
maktadırlar.
larda televizyondan, radyodan,
mektupla öğretimden ve benzeri
yöntemlerden yararlanma düşüncesi
ve uygulaması artmaktadır.
6. Ulusal eğitime yönelme art-
maktadır. Türkiye'nin eğitim so-
runlarının kendine özgü olduğu
giderek anlaşılmakta; ne geride
kalmış, eskimiş eğitim uygulama-
larından ne de başka ülkelerin eğitim
sistemlerinden öykünülmüş çö-
zümlerin geçerli olmayacağı öğre-
nilmiş bulunmaktadır. Türkiye'nin
eğitim sorunlarına, yine bu ülkenin
eğitimci ve bilim adamlarının
çözümler getirebileceğine; ancak
başka ülkelerden geri kalmamak ve
onların denemelerinden yararlanmak
için onlarla işbirliği yapmanın ve
çalışmanın gerektiğine inanç
artmaktadır.
lere ne için yapılması gerektiğini mesi için, engellerin ortadan kal renmeye güdülemenin yollan;
araştırmak ve incelemek gerek- dırılmasında hukukun yardımına becerilerin, bilgilerin ve
mektedir. İşte bu bilim dalı, örgün gereklilik vardır. Eğitim hukuku tutumların
eğitim dışında kalan yurttaşların bilim dalı eğitimin bu gereksemesini
eğitim gereksemelerini karşılamak karşılamaya çalışır.
için düzenli bir eğitimin nasıl ya-
pılacağını araştırır, bunun için ge- Eğitim Psikolojisi
reken yöntemleri, teknikleri saptar, Eğitimin psikolojik temellerini
önerilerde bulunur. veren eğitim psikolojisi, eğitim
İnsanların eğitime olan gerek- bilimlerinin en eskilerindendir.
semelerinin yaşam boyu sürdüğü Eğitim psikolojisi, genel psikolo-
artık pek çok ülkece kabul edil- jiden ve bu bilimin diğer dallarından
mektedir. Halk eğitimi, örgün eğitim yararlanmakla birlikte, eğitim
ile hizmet içi eğitimin dışında, alanında yaptığı araştırmalarla
halkın bu yaşam boyu eğitim ge- eğitime katkıda bulunan ayrı bir
reksinmesini araştırır, bunun kar- bilimdir. Bu yüzden eğitim psi-
şılanması için öneriler yapar. kolojisi, eğitim alanının vazgeçil-
mez bir üyesi olmuştur. Eğitim
Eğitim Hukuku psikolojisi aşağıdaki konularda
Eğitim hukuku bilim dalı aşa- araştırma ve çalışmalar yapar:
ğıdaki konularda araştırma, inceleme 1. Eğitilenlerin bedensel, devi-
yapar ve eğitim sistemine önerilerde nimsel, zihinsel, duygusal, cinsel,
bulunur. sosyal, törel yönden çağlara göre
1. Eğitim sisteminin toplum gelişmesi; bu alanlarda anormal
içindeki hukuksal yeri gelişim gösterenlerin tanınması;
2.Eğitim sisteminin dayanağı eğitilenlerin bu alandaki gelişimi
olan hukuk ilkeleri ni etkileyen etmenler; eğitim yö
3.insanın, birey olarak eğitim nünden alınacak önlemler ve tu
hakkı tulacak yöntemler
4.însanm eğitim hakkının ger- 2.Eğitilenlerin kişiliğinin ge-
çekleştirilmesinde Devletin lişimi ve kişiliğinin uyumu; akıl
işlevleri sağlığı; akıl sağlığının
5.Ülkenin önemli varlığı olan bozulmaması için alınacak
çocukların hakları önlemler; akıl sağhğına ve
6. Eğitimde yönetimin yaptı öğrenmeye elverişli ortamın
rım ilkeleri ve yönetim hukuku yaratılması için tutulacak
Hukuk devletinde eğitim sis- yöntemler
teminin hukuk ilkelerinin de belir- 3.öğrenmenin niteliği; eğiti-
ginleşmesi, bu ilkelere göre çalış- lenlerin öğrenmeye
ması bir zorunluluktur. Eğitim hazırbulunuş-luğunun
sisteminin amaçlarının gerçekleş- tanınması; eğitilenleri öğ-
nasıl öğrenileceği; öğrenilenlerin masına; sorunlarım görmesine; kendi
unutulmaması ve bir alandan öteki beklentilerini, isteklerini al-
alanlara geçiş yapması için alınacak gılamasına; kendine bir uğraş, bir
eğitsel önlemler ve tutulacak meslek seçmek için yönlenmesine;
yöntemler sorunlannı kendi gücü ile çözmesine;
4. Eğitilenlerin öğrendiklerinin çevresine uyum sağlamasına; kendi
ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendini değerlendirmesine yardım ve
araçların hazırlanması, uygulanması, kılavuzluk etmek için yol ve
sonuçlarının değerlendirilmesi ve teknikler araştırır.
sonuçlarına göre alınacak eğitimsel
önlemler ve tutulacak yöntemler Özel Eğitim
Eğitilenlerin gelişiminin ta- Normal insanlardan özel bir
nınmasına, kişiliğinin geliştiril- eğitim biçimini gerektirecek derecede
mesine, akıl sağlığının korunmasına, bireysel aynlık gösteren insanlara
öğrenmelerinin sağlanmasına ve verilen eğitime özel eğitim
ödenilenlerin değerlendirilmesine denilmektedir. Normalden ayrılan
ilişkin eğitim psikolojisinin eğitime insanlara verilecek eğitim de ayn bir
sunduğu bulgular, eğitimin psikolojik bilim dalı olmaktadır.
temellerini oluşturmaktadır. Normalden aynlan insanların
Psikolojik Danışma ve kümelendirilmesi şöyledir:
Rehberlik 1.Görme özürlüler
Eğitilenlerin eğitimi süresince 2.işitme özürlüler
karşılaştıkları eğitim ve öğrenme 3.Konuşma özürlüler
sorunlarının çözülmesine yardım 4.Ortopedik özürlüler
okulun görevidir. Bunların çözülmesi 5.Sürekli hastalığı olanlar
diğer eğitim amaçlarının ger- 6.Üstün yetenekliler
çekleştirilmesi için de gerekmektedir. 7.Geri zekâlılar
Bu yüzden eğitilenlerin sorunlarını 8.Uyumsuzlar
çözmelerine yardım etmenin yollan 9.Korunmayı gerekseyenler 10.
bulunmalıdır, işte psikolojik danışma öğrenme güçlüğü olanlar.
ve rehberlik bilim dalı eğitilenlere bu Bunlardan bir kümeye giren
konuda nasıl yardım edileceğini insanlann eğitimi de diğer kümelere
araştıran, bunun için yol ve teknikler girenlerden farklılaşmaktadır. Bu
geliştiren bir bilim dalıdır. yüzden oldukça karmaşık ve geniş
Bu bilim dalı ilgili diğer bilim- olan bu bilim dalı eğitim bilimleri
lerin bulgularından da yararlanarak içinde önemli bir yer alır.
eğitilenin kendi kendini tanı- özel eğitim bilim dalı özel eği-
timi gerekseyen insanlann nasıl
eğitilebileceğini, bunlara nasıl reh-
berlik yapılacağım, bunun için ge-
32 EĞİTİME GÎRIŞ
reken yöntem ve-teknikleri araştırır. ve değerlendirme, yapılan eğitimin gibi, uygulamalı bir bilimdir. Bi-
ması ve geliştirilmesi gerektiğini yararım tanımak buna göre eğitim limsel yöntemler kullanarak top-
özel eğitimi gerekseyen ço- araştınr, bunun için yöntemler ve
cukların tanılanması, ayırımı; bun- teknikler önerir. programım geliştirmek yönünden lumun üzerinde yapacağı araştır-
lara uygulanacak eğitim türünün gereklidir. malarla eğitimin ulusa göre ol-
kararlaştırılması; bunların eğitim Eğitim Teknolojisi Eğitim Sosyolojisi masına yardım eder.
yerlerine yerleştirilmesi; bunlar için Eğitim programlarının bilimsel Eğitim Felsefesi
eğitim progranüarının geliştirilmesi; bulgulara uygun olarak uygu- Eğitim sisteminin varoluş ne-
eğitim programlarım uygulayacak lanmasına ilişkin yöntem, teknik, deni, toplumun eğitim gerekse- Eğitim felsefesi eğitimin genel
öğretmen, uzman ve diğer araç ve gereçleri eğitim teknoloji" si mesini karşılamak içindir. Toplumun sorunlarım inceler, yorumlar ve
işgörenlerin sağlanması yine özel araştırır ve gösterir. bir kurumu olarak eğitim, değerlendirir. Eğitime ilişkin ilkeler,
eğitim alanına girmektedir. toplumdaki değişmeleri sürekli iz- görüşler ve kuramlar üzerinde
Eğitim ortamında öğretme leyerek bu değişmelere kendini eleştiriler yaparak yeni ilke, görüş
Program Geliştirme -öğrenme ilişkisinin düzenlenmesi, uyarlamak zorundadır. îşte eğitimin ve kuramlar önerir.
eğitilenin öğrenmeye güdülenmesi, topluma uyarlanmasına yardım eden Eğitim felsefesi, felsefenin ger-
Saptanan eğitim amaçlarım öğrenmesinin kolaylaştırılması için
gerçekleştirmek için yapılacak eği- gereken her türlü aracın, ge* recin bilim, eğitim sosyolojisi-dir. çek, doğru, iyi ve güzele ilişkin
tim programlarının geliştirilmesi nasıl Eğitim sosyolojisinin alanı kı- görüşlerinden yararlanarak, eği-
kullanılacağım, nasıl timdeki gerçek, doğru, iyi ve güzeli
eğitimde ayrı bir uğraşı alanıdır. sağlanacağını ya da hazırlanacağım saca şöyle belirlenebilir :
Eğitim programları eğitimin genel bu bilim dalı araştırır. aramaya çalışır. Eğitim felsefesi,
1. Eğitilenin toplumsallaşması eğitimde karşılaşılan sorunların
amaçlarından başka bu amaçlara Eğitim teknolojisi öğretme için toplumun eğitimden bekledik
göre saptanan okulların, derslerin, -öğrenme ortamının geliştirilmesi çözülmesi için ileri sürülen gö-
lerini araştırmak rüşlerin, gerçeğe uygunluğu, işler-
öğretilecek konuların amaçlarını da için öğretim ilkeleri, yöntemleri ve
içerebilirler. Bu amaçlara ulaştıracak teknikleri geliştirir. Kısaca bu bilim 2. Toplumun değişme gerek liği, doğruluğu üzerinde çalışırken
konular ve eğitsel etkinlikler eğitim dalı, eğitim programının uy- sinmesini yerine getirmede eğiti eğitimin bütünlüğünü ve öteki
programında yer alır. Ayrıca her gulanmasına ilişkin bilimsel ilke ve me düşen görevleri ortaya koy alanlarla ilişkisini dikkate alır. Böyle
eğitim etkinliğinde kullanılacak kurallar verir, eğitim araçlarını, mak bir tutumla, eğitim bilimlerinin
eğitim araçlarının da gösterilmesi gereçlerini gösterir. 3. Ulusun kabul ettiği yaşam bulgularının nasıl uygulanacağım
gerekir. yöntemine uygun olarak eğitimin açıklığa kavuşturmak için yorumlar
Eğitimde ölçme ve biçimlenmesine ve işlemesine iliş yapar, eğitime yeni amaçlar gösterir.
Eğitim programı eğitilecek ki- Değerlendirme Eğitim felsefesi, eğitimi kül-
şilerin özelliğine, gelişimine göre kin ilkeleri göstermek
Bu bilim dalı bir eğitim prog- türün vazgeçilmez bir parçası olarak
ayrı ayrı düzenlenebileceği gibi 4. Eğitim ereklerini gerçekleş görür. Aslında eğitim felsefesi,
kazandırılacak davramşlann türüne ramının eğitim teknolojisine uygun tirmek için eğitim sistemi ile top
olarak uygulanması sonucunda ne toplumun sahip olduğu kültürün
göre de ayn ayrı düzenlenebilir. Bu lumun nasıl ilişki kuracağım belir ürünüdür. Eğitim düşünürleri,
yüzden kimi kez bir eğitim yerinde kadar basan elde edildiğini ölçmek lemek kültürlenmeleri gereği içinde ye-
birden çok eğitim programı ve değerlendirmek için gereken Bu konulann incelenmesi ile de tiştikleri kültür değerlerinin açı-
bulunabilir. bilgi, yöntem ve teknikleri araştırır.
görüleceği gibi, eğitim sosyolo- sından eğitime bakmak durumun-
Eğitimde ölçme ve değerlen- jisinin amacı, eğitimin ulusun ya-
Bu nitelikte eğitim programla- dadır, öte yandan, ileri sürecekleri
dirme hem eğitilenlerin başarısını pışma uygun olmasını sağlamaya
rını geliştirmek bilimsel çalışmaları eğitim görüşlerinin, toplumu
hem de eğitim programının değerini çalışmaktır. Bu anlamda eğitim
gerektirir. îşte bu bilim dalı eğitim oluşturan üyelerin çoğunluğunca
ortaya çıkartmaya çalışır. Bu yüzden sosyolojisi, tıpkı eğitim psikolojisi
programlarının nasıl yapıl- kabul görebilmesi için, kültüre uy-
eğitim sisteminde ölçme
CJUXX1İMUU>İ İN11JUUİG1
35
günlüğünü da göz önünde tutmak Teknik Eğitim Güzel sanatlar eğitimi yalnız ile eğitimin amaçlarının biçimlen-
zorundadırlar. güzel sanatlarda ya da bu sanatların mesine yanüm eder.
Eğitimin insanlara bir meslek
Eğitim Tarihi kazandırmadaki değeri giderek daha birinde özel yetenekli olanlar için Siyaset Bilimi Siyaset bilimi
Eğitim sistemi ve bu sistemin çok anlaşılmaktadır. Bu anlayış, değil, tüm insanlar için gerekli bir ülkenin ereklerine ulaşması için nasıl
içeriğini oluşturan eğitim programı, eğitimi giderek bir övünme aracı eğitimdir. Bu bilim dalı, eğitim yönetileceğini araştırır ve uygulama
eğitim teknolojisi, eğitim yönetimi olmaktan çıkararak baza mesleki sistemi içinde, eğitilenlerin bir yollarım gösterir. Bir ülkenin
ve benzerleri, tarihi birikimin birer işlevleri insanlara kazandıran bir yandan da bu alandan yönetim biçiminden, yönetiminin
sonuçlandır. Eğitim, yüzyıllar boyu yetiştirme aracı yapmıştır. İnsanlara yararlanabilmeleri için ilke, yöntem niteliğinden ve ulaşmaya çalıştığı
süren bir gelişimin ürünüdür. Bu süre bir mesleğin davranışlarını ve teknikler geliştirir. amaçlardan eğitimi soyutlamak
içinde eğitimde edinilen bilgi, kazandıran eğitim biçimine teknik Eğitimin Yararlandığı olanaksızdır. Eğitim, ulusların
teknik, yöntem, ilke ve alışkanlıklar eğitim denir. Bilimler ereklerine ulaşmak için bir araç
öğretmeninden öğrencisine geçiş olarak kullanılmaya başlandığı
Eğitimin yararlanmadığı bilim
yaparak günün eğitim sistemine Teknik eğitim, insana bir mes- çağlardan bu yana, ülkelerin
yoktur. Bütün bilimsel bilgiler
kadar gelip yerleşmiştir. Bunlara leği kazandırırken öğrenme orta- siyasetlerinin etkisi altında kalmıştır.
eğitim yoluyla eğitilenlere öğretilir.
eğitimsel gelenekler denilebilir. Bu mının hazırlanmasına, öğrenmeyi Eğitimle siyasetin amaçlarını
Bunlardan bazıları eğitimin
eğitimsel geleneklerin iyi yönleri gerçekleştirecek ilke, yol ve tek- birleştirmek zorunlu olduğu gibi,
uygulanmasında kullanılır. Böylece
bulunduğu gibi çağa uymayan, ayları niklerin bulunmasına, öğrenilenlerin eğitimle siyasetin amaçlarını
eğitim ya öğrettiği için ya da
düşen yönleri de bulunur. meslek çevresine uygulanmasına biçimlendirmek de gerekmektedir.
bulgularını kullandığı için bütün
Eğitim tarihi, eğitimsel gele- ilişkin araştırmalar yapar. Araştırma bilimlerle ilişkilidir. Psikoloji. Eğitim, insanın dav-
neğin köklerini, o zamanki toplumsal sonuçlarım uygulanabilir önerilere Eğitim sisteminde eğitilenlere ranışlannı değiştirmeye çalışırken,
ortamın koşullarına göre de- dönüştürerek eğitim sistemine sunar. öğretilen bilgilerin bilimlere göre psikolojinin insan davranışı hak-
ğerlendirerek günümüze yansıtmaya sıralanması bu kitabın konusu dı- kındaki bulgularım kullanır. Psi-
çalışır. Eğitim, gerek sistem olarak Endüstriyel kültüre geçme ça- kolojinin bulgularına dayanmayan
bası içinde olan Türkiye'nin gerek- şındadır. Bunları saymak bile ciltler
gerekse içerik olarak, kendini tutar. Gerek eğitim alanım gerekse bir eğitim, amaçlarına ulaşmada
yenileştirirken eğitim tarihinin bu sediği insangücünü yetiştirmede zorluk çeker.
teknik eğitim büyük önem taşı- diğer meslekleri seçen öğrenciler
bulgularından yararlanır. Böylece eğitilirken kendilerine gerekli Toplumbilim. Toplumbilim,
eğitim, hem geçmişte düşülen maktadır. Bu bilim dalının bulgu-
larına gerekseme gün geçtikçe bilimlerde bu bilgileri öğrenirler. toplumun yapışım, öğelerini ve ni-
yanılgılara düşmemeye çalışır hem teliklerini inceler. Eğitim toplumun
artmaktadır. Eğitim sistemine ve eğitimin
de eğitimin kültürel birikiminden yapışım, öğelerini ve niteliklerini
uygulanışına doğrudan yardımda
hangilerinin saklanıp hangilerinin Güzel Sanatlar Eğitimi bilmeden, toplumu ereklerine
bulunan bilimlerin en önemlileri,
değiştirilmesi gerektiğini ulaştıracak bir araç olamaz. Eğitimin
aşağıda kısaca açıklanmıştır.
kararlaştırırken eğitim tarihinin însan düşünce, duygu ve is- ulusa göreliği, toplumbilimin
Felsefe. Bir ulusun kültürü, o
bulgu ve önerilerinden yararlanır. teklerini anlatmak için çalışır. Bu araştırmalan ile ortaya çıkardığı
ülkenin yaşam felsefesinin temelidir.
İşte eğitim tarihi geçmiş çağ- insanın en doğal gereksinmesidir. bulgularına dayanmakla olanaklıdır.
Eğitimin amaçlan, kuramla-n ve
larda oluşan ulusal ve uluslararası İnsanın düşünce, duygu ve istek- Ekonomi. Bir ülkenin ekonomik
ilkeleri ulusun kültüründe
eğitim çalışmalarını inceleyerek, lerini en uygun araçlarla en güzel kalkınmasının aracı eğitim olduğu
yoğrularak biçimlenir. Böylece her
değerlendirerek bugünün eğitimine biçimde anlatmasına yardım edecek gibi, eğitimin geliştirilmesi ve
ülkenin eğitim felsefesinin kökeni,
ışık tutmaya çalışan bir bilim dalıdır. eğitimin nasıl olması gerektiğini ise yenileştirilmesi de ekonomik
ulusun yaşam felsefesidir. Felsefe,
güzel sanatlar eğitimi inceler. kalkınmayla olur. Yurt kalkınma-
insan ve evreni hakkında geliştirdiği
nedenler, ilkeler ve amaçlar sında ekonominin bulgularından
36 nıiüumri Kiuut}
runlarına çözümler getirmek için 6. Araştırmanın yöntemi, bil Sorun Çözme çilmesi
sürekli olarak yeni bilgiler bulmak gi toplama teknikleri belirlenir ve
zorundadır. araştırma için neler yapılacağı Sorun çözme yönteminin araş-
planlanır. tırma yönteminden farkı, sorun
Bu genel çalışma yolu içinde çözmenin en hafifinden en ağırına
eğitim alanında çalışan her bilim 7. Araştırmamn sorunları ile kadar tüm sorunlar için günlük
dalı, bir sorunu çözmek, bir deney doğrudan ve dolayh ilgisi olan di yaşayış içinde bile kullanıla-
yapmak, bir konuda bilgi toplamak, ğer araştırmaların bulguları tar bilmesidir. Birçok öğretim, yönetim
yeni gerçekler bulmak, bilinen tışılarak, yapılan araştırmaya bun sorunları bu yöntemle çözülebilir.
gerçekleri yorumlamak gibi amaçlar ların katkısı, ilişkileri gösterilir. Aslında öğrenme, yönetim,
için araştırma yapar. Bilgi toplamak yargılama, kararlaştırma, araştırma
8. Araştırmamn hipotezleri
için bilimsel teknikler kullanır. süreçleri genelde sorun çözme
(dönenceleri), başka bir deyişle
Aşağıda araştırma ve sorun çözme süreci ile özdeştir. Bunlar özelde
araştırma ile denenecek durumlar
yöntemi ile eğitimde çokça birbirinden biraz ayrılırlar. Sorun
saptanır.
kullanılan bilgi toplama teknikleri çözme sürecinin basamakları şun-
kısaca açıklanmıştır. 9. Araştırmanın hipotezlerini lardır.
deneyecek araçlar geliştirilir.
Araştırma 1.Bir sorunun olduğunun so-
10. Araştırmamn yapılacağı runla ilgili olanlarca görülmesi,
Araştırma bir gerçeği ortaya evren ve bu evreni örnekleyecek algılanması ve sorunun
çıkarmak, bir sorunu çözmek, eldeki denekler saptanır. çözülmesine gereksemenin
verileri artırmak için bilimsel
11.Araştırma araçları uygulanır, duyulması
yöntem ve tekniklerden yarar-
lanılarak yapılan düzenli çalışmadır. toplanan bilgilerin nasıl işle- 2.Karşılaşılan sorunun ne ol-
Eğitimde araştırmanın yapılmasında, neceği, değerlendirileceği duğunun, ne ağırlıkta
genel çizgileriyle aşağıdaki yol belirlenir. olduğunun ve boyutlarının ne
izlenir ı olduğunun tanınması
12.Araştırma yapılan deneklerin
1.Üzerinde araştırma yapılacak durumları tanıtılır. 3.Sorunu çözmek için bilgi
konu ya da sorunlar belirlenir. toplama ve bu bilgilere
13.Araştırma ile elde edilen dayanarak çözüm
2.Araştırmada, ortak bir an- bulgular verilir, bu bulguların
laşmaya varabilmek için, seçeneklerinin aranması,
yorumu yapılır. bulunması
kullanılacak teknik terimlerin
tanımları verilir. 14. Araştırmamn bulgularına 4. Bulunan çözüm seçenekle
3.Araştırmanın amacı açıklanır. dayalı olarak sorunların çözümü rinden en elverişli olanının seçil
4.Araştırmamn önemi, başka bir için öneriler yapılır. mesi ve yapılacak eylemlerin ka
deyişle eğitime umulan katkısı Yukarıdaki aşamalar daha kı- rarlaştırılması
tartışılır. saltılarak sıralanabilir. Böyle ya- 5. Seçilen çözüm seçeneğinin
5.Araştırmamn hangi şuurlar pıldığında 1) araştırmanın amacı ve uygulanması, kararlaştırılan ey
içinde yapıldığı, araştırılan sorunun tanımı-, 2) araştırmada lemlerin gerçekleştirilmesi
konunun hangi yönlerinin izlenecek yöntem; 3) verilerin 6. Sorunun ne oranda, ne dü
araştırma dışında bırakılacağı toplanması; 4) verilerin yorumlan- zeyde çözüldüğünün değerlendiril
belirlenir. ması aşamaları yer alabilir. mesi, çözüm istenen değerde de
ğilse başka çözüm seçeneğinin se
Sorun çözme insanın günlük
davranışıdır. Eğitim hem eğitilen-
lerin sorun çözme gücünü geliştir-
meye çalışmak, hem de eğitimde
çalışanların eğitimin sorunlarına,
sorun çözme yöntemiyle yaklaş-
malarım desteklemek zorundadır.
Deney
Eğitimde yapılan deneyler süreç
olarak, sorun çözmeden farklı
değildir. Eğitimde deneme yapmanın
basamaklarını yalın bir örnekle şöyle
açıklamak olanaklıdır.
Aritmetik dersinde iki sayının
birbirinden çıkarılması için iki yol
izlenebilir. 85'den 47'yi çıkarmak
istersek,
A — 85'i yukarıya yazar, altına
da 47'yi yazarız, sonra 8'den bir
onluk alarak 5'e ekleriz, elde edilen
15'den 7'yi çıkararak geriye kalan 8'i
çizginin altına yazarız. Tekrar onlar
basamağına döner 7'den 4'ü
çıkararak geriye kalan 3'ü çizginin
altma yazarız. Böylece geriye 38
kalır.
B — Yine 85'i üste 47'yi altma
yazarız, yukarıdakinin aksine 8' den
bir onluk alacağımıza, 5'e ken-
dimizden 10 ekleriz, böylece elde
ettiğimiz 15'ten 7'yi çıkararak geriye
kalan 8'i çizginin altına yazarız.
Onlar basamağına geçerek, birler
basamağındaki 5'e eklediğimiz 10'u
alttaki 47'ye ekleriz. 57 olur. Üstteki
sayının onlar basamağındaki 8'den
10 ekleyerek elde ettiğimiz 57
sayısının onlar basamağındaki 5'i
çıkararak elde et-
40 EÖİTÎMB GÎRÎŞ EörrtMÎN NTTEI^ÖÎ 41
tiğimiz 3'ü çizginin altına yazarız. lu öğretilecektir. Her üç kümenin Görüldüğü gibi, araştırmanın,
Geriye 38 kalır. öğrendikleri aynı ölçme aracı ile sorun çözmenin ve deneyin basa-
İki sayıyı birbirinden çıkarmak değerlendirilecektir. makları, bazı genişletici ayrılıkla-
için kullanılan birinci yol bizim Denemenin sonucu : Kümelere rının dışmda, süreç olarak ve ba-
okullarımızda uygulanmaktadır. verilen ölçme aracının sonucunda, samak olarak birbirinin aynıdır.
İkinci yol ise, bazı yabancı ülkelerin kümelerin başarılan karşılaştırılacak Ancak deney, sorun çözmeye; sorun
okullarında kullanılmaktadır, ve hipotezin doğrulanıp çözme de araştırmaya bakarak daha
öğrencilere çıkarmayı öğretirken doğrulanmadığı ortaya çıkarıla- dar kapsamlıdır. Sözgelimi, bir
acaba bu iki yolun hangisi daha caktır. araştırmada birden çok deney
kolay gelir ve hangi yol onların yapılabilir.
Yukarıdaki deneme planına göre
çıkarmayı kavramalarını daha îyi
yapılan bu deneyin basamakları Gözlem
sağlar? şöylece yazılabilir:
Bu konuda bir deneme yapmak 1.Üzerinde deneme yapılacak Eğitim araştırmalarında sorunlar
için, deney planı şu biçimde sorunun tanıtımı için gözlem kullanılır. Gözlem, bir
düzenlenebilir: 2.Denenecek sorun için buya da olayı, bir gerçeği, bir nesneyi iyi
anlamak için, söz konusu olay,
Deneme yapılacak konu ya da birkaç hipotezin geliştirilmesi
gerçek ve nesnenin türlü belirti ve
sorun: öğrencilere çıkarmayı kav- 3.Geliştirilen hipotezin doğru koşullarını izleme ve inceleme işidir.
ratmak için yukarıda açıklanan A ve olup olmadığının denenmesi'
B yollarının hangisi daha etkindir? için kümeler oluşturulması. (Kü- Gözlemin, genel olarak, iki türü
melerin sayısı deneme konusuna vardır.- doğal gözlem ve güdümlü
Hipotez: Bizim okullarımızda gözlem.
iki sayının birbirinden çıkarılması göre ikiden çok olabilir.
için A yolu kullanılmaktadır. Kümelerin her yönü ile birbirine Doğal gözlemde, gözlenecek
Gözlemlere dayanarak deney için eşit olması gereklidir. Bu duruma, olaya ve nesneye doku-
şöyle bir hipotez kurulabilir. Arit- kümelerden biri ya da birkaçı nulmadan bunlar üzerinde, yansız
denetim "kontrol" kümesi olarak olarak, önceden yapılmış bir plana
metik dersinde öğrencilere çıkar-
ayrılır.) göre gözlem yapılır.
mayı kavratmak için A yolu B yo-
lundan daha etkilidir. 4.Yapılacak denemenin plan- Eğitimin pek çok sorunları
lanması, koşulların hazırlanması üzerinde, okullara gidilerek bu türde
Denekler ve deneme koşulları: gözlemler yapılabilir. Eğitim
Yukarıda sunulan hipotezin denen- 5.Deneyin uygulanması. Deney,
denetim kümesine önceki «eski» amaçlarının ne değerde gerçekleş-
mesi için üç küme kurulacaktır. tirilebildiği, eğitimde öğretim yön-
Aritmetik dersinde çıkarmayı yeni koşullarla uygulanırken, öteki
deneme kümesine kararlaştırılan temlerinin nasıl uygulandığı, eğitim
öğrenen bir Sınıf alınarak, sınıftaki araçlarından nasıl yararlanıldığı,
tüm öğrenciler üç eşit kümeye koşullar altında uygulanır.
eğitim yönetiminde karşılaşılan
ayrılacaktır. Birinci kümeye iki ders 6.Hipotezin doğru olup ol- güçlükler ve benzeri pek çok
saati boyunca A yolu; ikinci kümeye madığının bulunması (Denetim durumlar gözlem yöntemi ile ortaya
iki ders saati boyunca B yolu; kümesinden elde edilen deney çıkarılabilir. Müfettiş ve yö-
üçüncü kümeye bir ders saati A yolu, sonuçlan karşılaştırılarak netmenler okullarda, çoğunlukla bu
bir ders saati B yo- hipotezin doğrulanıp yöntemi uygularlar, eğitim uy-
doğrulanmadığı bulunur.)
gulamalarını gözleyerek raporlarını
yazarlar.
Güdümlü gözlemde ise, üze-
rinde gözlem yapılacak olayın, nes-
nenin yeri, zamanı, süresi, koşullan
gözlemi yapacak kişilerce hazırlanır.
Güdümlü gözlemde önceden
yapılmış bir plana göre, gözlem
yapılacak durumun yapay olarak
yaratılması söz konusudur.
Bu tür gözlemde yapılacak du-
rumun kendiliğinden olması bek-
lenmez. Durum, doğal niteliğini
koruyacak biçimde gözlem yapa-
caklar tarafından yaratılır, özellikle
gözlem yapılacak durumun hangi
yönlerinin nasıl gözleneceği ve
gözlem sonuçlarının nasıl de-
ğerlendirileceği önceden kararlaş-
tırılır ve planlanır.
Güdümlü gözlem için yapılan
plan, deney için yapılan plana
benzer. Güdümlü gözlem bir bakıma
deneydir. Ancak deneyde olduğu
gibi gözlem yapanın duruma
karışması yoktur, durumu yaratması
fakat dışardan yansız olarak olanları
izlemesi söz konusudur. Eğitimde
pek çok konular, doğal gözlemde
olduğu gibi, güdümlü gözlemle de
incelenebilir.
Eğitimde yapılacak araştırma-
larda, gözlemler araştırmacı tara-
fından yapılacağı gibi, araştırmacı
adına yetiştirilmiş gözlemcilerce de
yapılabilir, özellikle büyük
araştırmalarda, gözlem yönteminin
kullanılması halinde, gözlemcilerin
çok sayıda olması ve gözlem için
özel olarak yetiştirilmeleri gerekir.
42 EĞİTİME GİRİŞ EöİTİMtNr NtTBUöî An
44 EötTÎMH GlRîg
malar, akan bir suyun niteliğini Ö
Çözümleme teriminin karşıtı araştırmak gibidir. Yapılan araş- Eğitim insanın, yaşamı boyuncaZET tanım somut ve özel bir tanıma
bireşim (sentez) dir. Bireşimde bir tırmalar her seferinde değişik so- başkalarının etkisiyle öğrendiği dönüşemez.
bütünü oluşturan parçaların tek tek nuçlar verebilir. davranışları kapsar. Bu anlamda Eğitimin değeri gün geçtikçe
tanımıyla, bütüne ulaşma söz eğitim, bir insanın bir başkasını daha çok artmaktadır. Eğitim, in-
konusudur. Eğitim araştırmalarında 2. Eğitimde genelleme yanıl etkileyerek onun davranışını sanın değişen çevresine uyumuna
bazen bu yöntem de kullanılır. tıcı olabilir. Eğitimde yapılan araş değiştirmesidir. Ancak eğitim yardım edebilmek için pek çok gö-
Bazen çözümleme ve bireşim tırmaların sonuçları çoğunlukla denildiğinde genellikle önceden revler yüklenmiştir. Bunun yanında
terimlerinin yerine tümdengelim ve araştırma yapılan alan ya da kü tasarlanıp düzenlenen eğitim akla eğitimin topluma karşı da görevleri
tümevarım terimleri de kullanılır. Bu me için geçerli olmakta, bu sonuç gelir. Bu tür eğitime planlı eğitim vardır. Eğitimin, inşam değiştirme
terimlerin biraz daha değişik ları başka alana, başka kümelere denir. gücü büyüktür ama sınırsız değildir.
anlamda kullanıldığım görmek de genellemek yanıltıcı olabilmekte Eğitimin topluma uygun
olanaklıdır. dir. Böylece eğitimde genel kural Planlı eğitim, okul eğitimini, çalışabilmesi, kendinden beklenen
lara ulaşmak çoğu kez güç olmak kurumların yaptığı hizmet içi eği- görevleri başarabilmesi için sürekli
Eğitimde Araştırma tadır. timini ve halk eğitimini kapsa- yenileşmesi gerekmektedir.
Yapmanın Güçlüğü maktadır. Eğitim sözcüğü birçok
3.Eğitimde araştırma yapmak Eğitim alam bir bilimin başe-
Her eğitim bilim dalı kendi anlamlarda kullanılan bir terimdir.
çok pahalıya mal olmaktadır. Bu demeyeceği kadar genişlemiştir. Bu
alanında karşılaştığı sorunları çöz- Ama daha çok eğitim dendiğinde,
nedenle pek çok ülkeler
mek, konularında gelişmek için bilimlerin incelediği geniş bir alan, alanda çalışan bilimlere eğitim
eğitimde araştırma yapmak için
gerektiğinde yukarıda sayılanlardan halka sunulan bir devlet hizmeti, bu bilimleri denir. Bu bilimlerin sayısı
para ayıramamaktadırlar.
başka bilimsel yöntem ve teknikleri hizmeti düzenleyen bir sistem akla Üniversitelerarası Kurul'un sap-
Ülkemizde, eğitim araştırmaları tamasına göre on altıdır. Bunlar
de kullanır. Ancak, eğitimde gelmektedir..
için son yıllarda biraz ödenek birbiriyle uyumlu olarak ama kendi
araştırma yapmanın bilinen bazı ayırma olanağı bulu-nabilmiştir. Eğitimin tanımı pek çoktur, ama alanlarında araştırmalar yaparak
güçlükleri de vardır. Bu güçlükleri Bu paranın da, öteki alanlara bunlar içerik ve süreç tanımları eğitime ilişkin yeni bulgular, bilgiler
şöyle sıralamak olanaklıdır: ayrılan araştırma paralarından, olarak iki kümede toplanabilir, elde ederler.
1. Eğitim araştırmaları çoğun- çok az olduğu görülmektedir. içerik tanımları somut ve özel eğitim
lukla insanların davranışlarım konu Eğitim alanında karşılaşılan
4.Eğitimde araştırmalar uzun durumları için, süreç tanımlan ise sorunları çözmek, yeni yöntem ve
edinir. Eğitimde nesne üzerinde süre almaktadır. Eğitim süreci soyut ve genel eğitim için daha çok teknikler geliştirmek için araştır-
yapılan araştırmalar yalnızca eğitime uzun sürede oluşur, insan kullanılır.
yardım eden araçlar, binalar ve malar yapılmaktadır. Bu araştır-
üzerinde yapılacak deneyleri,
benzerleridir. Bunların üzerinde gereğinden daha kısa zamana Eğitim, bireyin davranışında, malarda eğitim, diğer bilimlerde
yapılan araştırmaların kökeninde de sığdırmak zordur. Eğitimde kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olduğu gibi bilimsel araştırma ile
yine insanların davranışlarım sorunların ortaya çıkarılması bu olarak istendik değişme meydana sorun çözme yöntemlerini ve birçok
değiştirmeye yardım bulunmaktadır, sorunları çözecek önlemlerin getirme süreci olarak tanımlanmıştır. bilgi toplama tekniklerini kullanır.
insanların davranışları ise sürekli uygulanması, yine eğitimle ilgili Bu tanımı oluşturan önemli eğitim Eğitim davranışla uğraştığı, uzun
değişme içindedir. Eğitimde kimseleri eğitmeyi kavramları davranış, yaşantı, amaç süre aldığı ve pahalıya mal olduğu
yapılan araştır- gerektirmektedir. Böyle bir ve süreç kavramlarıdır. Bu için eğitimde araştırma yapmak
süreç ise bazen, kuşakların kavramlar açıklanıp belirlenmeden oldukça güç olmaktadır.
ömürlerini aşabilmektedir. soyut ve genel olan bu
EĞİTİMİN
TOPLUMSAL
OKUMA LSTESİ
TEMELLERİ
Bu ünite ile ilgili Türkçe kitaplardan seçilenler yazar soyadla-rının
sırasına göre aşağıda gösterilmiştir. Daha geniş okuma listesi için kitabın
sonundaki Türkçe kitaplar bölümüne bakınız.
Rugen Alaylıoğlu, Ferhan Oguzkan, Ansik- Niyazi Karasar, Araştırmalarda Rapor Hazırlama Eğitim, toplumun eğitime olan
lopedik Eğitim Sözlüğü Yöntemi gereksemesini karşılamak için
Hüsnü Arıcı, istatistik Yöntemler ve Uy-galama Niyazi Karasar, Bilimsel Araştırma Yöntemi toplumca ortaya çıkarılmış bir
Türkkaya Ataöv, Bilimsel Araştırma El Kitabı
ibrahim Bthem Başaran, Temel Eğitim ve
Ferhan Oguzkan, Eğitim Terimleri Sözlüğü toplumsal kurumdur. Eğitim, kur-
Yönetimi Durmuş Ali özçelik, Araştırma Teknikleri duğu okullarla ve eğitim yerleriyle
Selahattin Ertürk, Eğitimde «Program» Düzenleme ve Analla toplumun kendisine verdiği eğitim
Geliştirme Francis, J. Rummel, Eğitimde Araştırm»-ya Giriş görevlerini yerine getirmeye çalışır.
Fuat Gündüzalp, öğretme» Meslek Kitapları Abdurrahman Ş. Sanay, Eğitsel Araştırmalar Eğitim, kendisine verilen eğitim
Kılavuza Üzerine görevleriyle toplumu hem etkiler,
W. J. Goode, Sosyal Bilimlerde Araştırma
Metotları
Fatma Varış, Eğitim Bilimine Giriş hem de toplumun yapısından büyük
Saim Kaptan, Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Cemal Yıldırım, Eğitimde Araştırma Metotları oranda etkilenir. Toplum bu
İstatistik Yöntemleri etkileriyle eğitimi kendi yapısına
uydurmaya çalışır
Eğitimin kendini toplumsal
yapıya uydurması demek bu yapıya
uyacak biçimde eğitim programını
yapması ve bunu gerçekleştirmesi
demektir. İşte toplumun yapısından
gelen bu bilgiler ve etkiler eğitimin
toplumsal temellerini
oluşturmaktadır.
Bu ünite üç bölümden oluş-
maktadır:
Birinci bölümde toplum ve
eğitimin karşılıklı ilişkileri ele
alınmıştır. İnsanların bir araya
gelerek bir toplumu nasıl oluştur-
duğu, insanların toplum içindeki
işlevleri, toplumsal davranışları,
rolleri açıklanmıştır. Toplumun
giderek genişleyen çevresi ve bu
çevre ile etkileşimi; toplumsal ku-
2
ramların ve toplumsal birimlerinin niteliği; toplumun yaşama kaynakları
olan insanlar, yeni kuşaklar, doğal zenginlikler, yeni kültürel değerler;
toplumun varlığı olan kültür ve kültürel değerlerin türleri; eğitimin
toplumsal işlevi üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde toplumun eğitime etkisi tartışılmıştır. Toplumun en
önemli birimi olan aile ele alınarak kırsal ailenin, gecekondu ailenin ve
kentsel ailenin eğitimle ilişkileri incelenmiş; ailenin toplum içindeki
yerinin eğitime olan etkisi açıklanmıştır. Ayrıca toplumun yerleşim
biçiminin, nüfus devinimlerinin, çalışma biçiminin, sağlık durumunun,
eğitim olanaklarının, toplumsal ilişkilerinin eğitimi nasıl etkilediği tartışıl-
mıştır.
Üçüncü bölümde toplumsal değişme ve bunun eğitimle ilgisi
incelenmiştir. Toplumsal değişmeyi yaratan nedenler, toplumsal de-
ğişmenin niteliği, Türklerde toplumsal değişme, toplumsal değişmenin
sürdürülmesine ilişkin yaklaşımlar ve bunların görüşleri, eğitimin
toplumsal değişmeye etkisi açıklanmıştır.
TOPLUMSAL TEMELLER 49
TOPLUM VE EĞİTİM kuşaktan kuşağa aktarılırlar. Yeni
Toplum, sınırlan belli bir doğal mun ayrılmaz bir parçası olurlar. kuşaklar bunlan öğrenmeyle toplumun bütünlüğünü zedeler.
çevrede ortak amaçlar için bir araya Zorda kalıp aynldıklarmda da acı kazanırlar. Toplum bu sorunlardan kurtulmak
gelen, birbiri ile kurallaş-mış ilişki, çekerler. Rol davramşlan kuşaklar bo- için eğitimi de bir araç olarak kul-
işbirliği ve dayanışma içinde olan Toplumun üyeleri birbiriyle yunca denenerek elde edildiğinden lanmaya çalışır.
insanlardan oluşur. Bu insanlar etkileşirler. Bu etkileşmeyle oluşan birbiriyle tutarlı, sonucu belli, Toplumsal davranışın ve rol-
zamanla ortaya çıkan ortak davranışlarına toplumsal davranış güvenilir, başkalarınca beğenilir, her lerin, güvencesi toplumsal baskıdır.
gereksinmelerini karşılamak için denir. Bir insana gelen etkiler üyece anlaşılabilir, onaylanabilir Toplumsal baskı toplumda kurallara
toplumsal kurumlar kurarlar. Bu geldiği kaynağa ve duruma göre davramşlardır. Bu yüzden her üye bağlanmış davranış ve rollerin
toplumsal kurumlardan biri de değişik güçte olurlar. Ana - babadan kendine düşen bu kalıplaşmış rol yapılmasını sağlamak için konulmuş
eğitimdir. insana gelen etkiyle çok az tanıdığı davranışlarını yaparak rahat eder. toplumsal yaptırımlardır. Toplum
Toplum ile eğitimin birbirine diğer bir kimseden gelen etki Ana analık, baba babalık, kız kızlık, üyelerinden biri, toplumsal
ilişkisini ve eğitimin toplumsal te- birbirinden farklı olur. Böylece bir oğlan oğlanlık rolünü iyi davranışı, özellikle de rolünü
mellerini daha ayrıntılı incelemek toplum içindeki insanlar birbiriyle oynadığında başkalarınca beğenilir oynarken konulmuş kuralların dışına
için toplumun yapısını oluşturan değişik biçimde ve değişik güçte ve onaylanır. Her üye-nin toplumda çıktığında toplum önceden bilinen
öğeler ile bunların eğitimsel istek- etkileşerek bir etkileşim düzeni mesleği ile ilgili kendine düşen rolü yollarla bu üyeyi cezalandırır. Onu
lerini eğitimin karşılama biçimi yaratırlar. vardır. Toplum üyelerinin bir kesim yeniden kuralların belli ölçülerinin
aşağıda kısaca açıklanmıştır. Toplumdaki etkileşim düzeninin rolünü onlara kazandırmak eğitimin içine çeker. Eğitim toplumun
belli kurallan vardır. Bu kurallar görevidir. koyduğu bu yaptınm ilkelerinin
Toplumun Üyeleri Ve uygulanmasına yardım etmek için
toplum üyelerinin birbiriyle Bir mesleğe, bir işe, çalışma
İşlevleri eğitilenlerin davranışını istenen
ilişkilerinin, işbirliğinin, ortaklığının biçimlerine, toplumun yönetimine,
Toplum insanlardan oluşur. Bir birbirine zarar vermeyecek biçimde yönde değiştirmeye çalışır, onlara
insanlar arası ilişkilere ve benzer- yeni davranışlar kazandım*.
doğal çevrenin sınırları içinde sürdürülmesine yarar. İnsanlar lerine ilişkin toplumun geliştirdiği
toplumu oluşturan insanların sayısı toplum içinde davranırken bu Toplumsal davranış ve roller,
rol davramşlan vardır. Toplumun
toplumdan topluma değişir. Bir kurallara uyarak toplumun düzenini önceki kuşakların düşünüp oluş-
üyeleri bu rol davranışlarını
toplumda yüzlerle anlatılan sayıda bozmamaya çalışırlar. Bu kurallara turduğu ve denediği kalıplardır.
yapabilecek biçimde eğitilirler. Bu
insan bulunurken diğer bir toplumda istenen düzeyde uydurmak için İnşam düşünme zahmetinden kur-
davramşlan uygun biçimde yap-
binlerce insan bulunabilir. Bir çocuklarım daha küçük yaştan tardığı, yapıldığında toplumca be-
tıklarında da toplumca onaylanıp
toplumda kaç insan bulunursa eğitmeye başlarlar. ğenildiği, sonucunun tehlikesi ol-
beğenilirler. Toplumun onayladığı,
bulunsun her insanın toplum içinde Toplumsal davranışın en önemli madığı için inşam rahat ettirir. Diğer
güvendiği bu rollerin yeni teknoloji
bir yeri ve yaptığı işler vardır. kesimini her insanın toplum içinde yandan çocuklanmn sonu belli
ve bilgilerle değişmesi gerektiğinde
Toplumu oluşturan insanlar, oynayacağı rol oluşturur. Rol, toplumda bir gerilim ortaya çıkar. olmayan yeni davranışlar yapması
rastgele bir araya gelmiş değildir. toplumun diğer üyelerinin bu- Yenileşmenin zorlaması, toplumu ana-babayı rahatsız eder. Ana-baba,
Her insan soy, kültür, iş bağlarıyla lunduğu yaşa, yere, yaptığı işe, alışmış olduk-lan davranış kalıplarım çocuklarının bilinen kalıplar içinde
topluma bağlıdır. Bu yüzden cinsine ve benzeri durumlarına göre atmaya yöneltir. Sonucu bilinmeyen, davranmasını ister. Eğitim ana-
insanlar topluma bağlı olmanın bir üyeden beklediği kalıplaşmış ah-şılmışlığm rahatlığını bozan yeni babanın ve toplumun bu isteğini
bilincindedir. Yeni kuşakları eğiterek davramşlardır. Toplumda bir toplumsal rollerin benimsenmesi yerine getirmek için kurulur. Bu tür
onlara bu bilinci vermeye çalışırlar. insandan beklenen rolün yerine toplumda sancı, kargaşa yaratır. eğitim toplumu hoşnut edebilir ama
İnsanlar giderek toplu- getirilmesine rol davranışı denir. Rol Toplumsal sancı ve kargaşa da toplumun değişmesine katkıda
davramşlan geleneklerle bulunamaz. Toplumun kendi
çevresinin dışın-
50 uaiTiMis GİRİŞ
TOPLUMSAL TEMELLER 51
dan gelen etkileri durdurması ola- re diğer uluslarla sınırlanmıştır. Bir Toplumsal Kurumlar
naksız olduğundan kendini değiş- uİusun başka uluslarla ilişki kurması
tirmesi zorunlu olur. kurallara bağlanmıştır. Bu kurallar Bir toplumun sürekli yaşama
çoğunlukla yüzyüze ilişkileri, gereksinmelerini karşılamak, so-
Toplumun Çevresi kültürel ve ekonomik alışverişi runlarını çözmek için ortaya çıkan;
toplumca benimsenen, yasa ve
Her toplum doğal bir çevre sınırlamaktadır. Ama kitle iletişim kurallara uygun olarak çalışan
içinde yaşar. Eğer toplum bu doğal araçlarının gelişmesi, insanların toplumsal ilişkiler dokusuna kurum
çevrenin içinde başka toplumlarla , başka toplumun, başka ulusun denir. Akrabalık, evlilik, mülkiyet
_hiçbir ilişki kurmadan yaşamakta insanları ile etkileşimine çok geniş ilişkileri, hukuk, eğitim, din her
ise bu toplum kapalı bir toplumdur. boyutlar kazandırmıştır. Bu yüzden toplumda görülen toplumsal
Kapalı bir toplum ancak kendi doğal ve yasal sınırlar toplumun, kurumlardandır.
kültürü içinde geliştirdiği toplumsal ulusun çevresini ne denli sınırlarsa
davranışlarla yetinir. Bunların sınırlasın, insanların, toplumların ve Bir toplumsal kurum, toplumda
gelişmesi toplumda yeni bilgilerin ulusların etkileşim çevreleri giderek oluşan rollerden, toplumsal davranış
yeni değerlerin bulunmasına bağlı genişlemektedir. kalıplarından daha yüksek değerde
kalır. Buna toplumsal (kültürel) ve bunları da kapsayan bir ilişkiler
evrim denir. Evrim çok yavaş olan Kitle iletişim araçları ile giderek dokusudur.
bir değişmeyi anlatır. Günümüzde genişleyen etkileşim çevresi,
toplumları, ulusları daha çok etki- Toplumsal kurumun birçok
diğer toplumlarla ilişkisi kesilmiş bu görevleri vardır: Toplumu bütün-
tür kapalı toplumların Amazon leşmeye itmektedir. Toplumların,
leştirir. Toplumun yaşamasını sür-
ormanlarında bile kalmadığı ulusların daha çok etkileşmesi kendi dürmesine yardım eder. Toplumun
sanılmaktadır. aralarında kültürel değerler
alışverişini artırmaktadır. Böylece yüksek düzeydeki gereksemelerini
Toplumlar bir kültürün bağ- olabildiğince açık toplum haline karşılar. Toplumun sorunlarına
larıyla birbirine bağlanarak bir ulusu gelme, toplumun daha önce ge- ölçünlendirilmiş, denenmiş çözüm
oluştururlar. Aynı kültürü paylaşan liştirdiği kalıplaşmış davranışları, yolları getirir. Toplumun üyeleri
toplumlardan oluşması yüzünden bir rolleri sarsarak değiştirmektedir. arasmda oluşacak ilişkileri yasaya,
ulus da üyelerinden birbirine benzer kurala bağlar. Yeni kuşaklatın
toplumsal davranışlar ister. Toplum Eğitim sistemi, toplumun gi- davranışını biçimlendirir. Her üyenin
terimi, bu yüzden ulus anlamında da derek genişleyen etkileşim çevre- yasa ve kurallara göre davranmasını
kullanılır. Bir ulusun eğitim sinin getirdikleri sorunları çözmeye sağlar.
sisteminin eğitilenlerde yaratmaya yardımcı olmak zorundadır. Toplumsal kurumlar, toplumsal
çalıştığı toplumsal davranış ulusal Toplumların giderek daha açık birimlerin kurulmasını ve ça-
düzeyde genelleşmiş davranışlardır. toplumlara dönüşmesi, dışarıdan lışmasını sağlarlar. Sözgelimi evlilik
Yine bir toplumsal davranışın büyük gelen kültürel değerlerin topluma kurumu ailenin, eğitim kurumu
kesimini toplumsal roller oluşturur. yararlı, yararsız etkilerini çoğalt- okulun, mülkiyet ilişkileri ör-
maktadır. Eğitim sistemi, toplumun gütlerin, hukuk kurumu devletin
Toplumlarda olduğu gibi ulus- karşı karşıya kaldığı bu durumda oluşmasına ve çalışmasına kaynaklık
ların da bir çevresi vardır. Bu çev- kendine düşen görevleri yerine eder.
getirmek için kendini de Toplumsal kurumlar, insanların
yenileştirmek zorundadır. konulan yasa ve kurallara uy-
gun davranmasını sağlayarak birer
eğitim kurumu gibi çalışırlar. Diğer
yandan eğitim de bir toplumsal
kurum olarak diğer toplumsal
kurumlarla çok güçlü ilişki ve
etkileşim içinde bulunmak
zorundadır.
Toplumun Yaşama Kaynağı
Toplum uzun süre yaşamak için
varolmuştur. Her toplum yaşamını
tehlikeye sokacak her duruma
amansız savaş açar. Bu savaşı
kazanabilmek için toplumsal
kurumlar, birimler oluşturur, bunları
toplumsal davranışlarla, rollerle
destekler. Ama bunlar da aşağıdaki
kaynaklara dayanır.-
Toplumun yaşamasının birinci
kaynağı toplumu oluşturan insan-
lardır. Toplumun üyeleri kültür
birikiminden yararlanmayı, top-
lumsal kurumlan yaşatmayı yükj
lendikleri sürece toplumun yaşaması
da sürer. Toplum üyeleri bu
sorumluluktan sıyrılıp toplumu terk
ettiklerinde toplum yaşayamaz.
Göçler bu yüzden, toplumun
istemediği bir toplumsal olgudur.
Toplumun yaşamasının ikinci
kaynağı yetiştirilen yeni üyelerdir.
Toplumu oluşturan kuşakların
yerine yeni kuşakların üretilmesi ve
bunların toplumu yaşatacak biçimde
yetiştirilmesi gerekir. Bir toplumun
çocuk üretme yeterliği azaldığında
yaşaması tehlikeye düşer. Başka
toplumlardan getirilecek insanlar
kendi kültürleri ile birlikte
geleceklerinden oluşacak toplum
başka nitelikte bir toplum
52 EĞİTİME GİRİŞ 53
lumun doğal zenginliklerinin işle- lan sonucunda elde TOPLUMSAL TEMELLER
olur. Toplumun yaşama biçimi, nerek değerini artırmak; yeni kül- ettikleri, kuşaktan kuşağa meslekte çalışan kişi
kültürü değişmeye uğrar. türel değerler yaratarak toplumu öğrenme ve iletişim yoluyla o mesleğin gerektirdiği değerlere
Toplumun yaşamasının üçün- yenileştirmek eğitim sisteminin yü- aktardıkları değerlerin tümüdür. uymak, o değerleri kullanmak
cü kaynağı doğal zenginlikleridir. kümlülüklerindendir. Böylece kültür, bir toplumu zorundadır. Sözgelimi öğretmenler,
Bir toplumun bir yerde yaşaması oluşturan insanların kendi öğretmenliğin gerektirdiği
için o yerin doğal zenginliklerinin Toplumun Kültürü değerlere uygun davranmak
aralarındaki ilişki ve etkileşimin
toplumu yaşatabilecek düzeyde ol- Kültür, bir topluma önceki sonucunda oluşan bütün insan ya- zorundadır.
ması zorunludur. Doğal zenginliği kuşaklardan gelişerek aktarılan, pısı nesneleri; ekonomik, dinsel, si- 3.Seçimlik değerler. Bu tür
olmayan bir toplum başka toplum- toplumun üyelerinin çoğunluğun- yasal, toplumsal kurumları; bütün değerler toplumun üyelerince
lardan borç alarak yaşamasını sür- ca değerli bulunan insan yapısı sanat, dil, felsefe, töre, yöntem ve dilendiği zaman ve yerde
düremez. Toplumu zenginleştirme- tüm varlık, eylem ve düşünceleri işlevleri; bütün inanç, tutum ve kullanılabilen, uyulabilen
nin yolu, doğal zenginlikleri işle- kapsar. Bu bölümün başmdan beri ülküleri içermektedir. , Kısacası, değerlerdir. Bu değerlerin
yerek değerini yükseltmektir. Bir açıklanan kalıplaşmış toplumsal kültür bir toplumun insan eliyle kullanılması ve bu değerlere
toplum bunu ne oranda yükseltirse davranış ve roller; bunları da içine yaptığı, yarattığı bütün özdeksel uyulması toplumca beklenir
o derecede zenginleşir, gönençlesin alan toplumsal kurumlar ve ve tinsel değerlerin tümü olmakta- ama değerler kullanılmadığın-
Toplumun yaşamasının dör- birimler; toplumun diğer toplum- dır. da ve değerlere
düncü kaynağı, yeni kültürel de- larla ilişki kurmasına yarayan tüm Kültürel Değerler uyulmadığında da kişi
ğerler yaratarak, toplumsal ku- iletişim araçları; toplumun kınanmaz. Sözgelimi insanlar
Kültürel değerler toplum için-
rumlarım ve birimlerini geliştire- yaşamasını sağlayan kaynaklara şimdi düğün yapmadan da
deki niteliği, yaygınlığı ve gücü
rek, toplumsal davranış ve rolleri ilişkin tüm değerler kültürün kap- evlendiğinde
yönünden birbirine eşit değildir.
değiştirerek yenileşmektir. Elinde- samı içine girer. lonanmamaktadır.
Kültürel değerler dört türe ayrı-
ki kültürel değerleri olduğu gibi Kültür, bir toplumu oluşturan lır: 4.Geçici değerler. Bu tür de-
sakladığında bile bir toplum eski- insanların, toplumun sahibi oldu- 1. öz değerler. Bunlar bir top ğerler belli bir süre toplumun
mesini durduramaz. Yenileşme- ğu doğal varlıklardan aldıkları do- lumun üyelerinin büyük çoğunlu- belli bir kesimince kullanılan,
yen toplumlar yenileşen toplum- yumdan ve duygudan daha çoğu- ğunca önemli bulunan, yaygın ve uyulan değerlerdir. Moda
larca ortadan kaldınlmasalar bile nu almak için insanlarca yaratıl- kültürün özünü oluşturan güçlü, değerler olarak başka
giderek eskirler ve yok olurlar. mıştır. Bu anlamda kültür bir ulu- çekirdek değerlerdir. Bu değerle toplumlardan gelebilir, top-
Toplumun yukarıda sayılan su dilini, yasalarım, inançlarım, rin değişmesi kültürü köklü biçim lumun bir kesimince
dört yaşama kaynağı ile eğitimin gelenek ve göreneklerini, alışkan- de değişmeye uğratır. Sözgelimi yaratılabilir. Toplumca
İlişkisi vardır. Eğitim sistemi, top- lıklarını, folklorunu (yaşayış biçi- dilin özdeğerlerini oluşturan söz beğenildiğinde yerleşebilir,
lum yok olduğunda kendisi de yok mini), sanatını, teknolojisini, bi- cükler yabana olanlarla değişti beğenilmediğinde de bir süre
olacağından ilkin kendisini yaşat- limsel değerlerini kapsamaktadır. rildiğinde dil bozulur. sonra görünmez olur. Sözgeli-
mak için bu dört kaynağın canlan- mi, giysilerde görülen yıllık
Kültür, toplumun yaşadığı 2. özel değerler. Toplumu
masına yardım etmek zorundadır. değişmeler gibi.
çevrenin, doğal, biyolojik, psikolo- oluşturan üyelerinin, oturdukları
Sonra da toplumun bu konuda ve- Bir kültürel değerin bu dört
jik ve toplumsal düzeyinin etkisiy- yöreye, uğraştığı mesleğe, ilgi
receği görevleri yerine getirmek türden hangisine girdiğinin bilin-
le oluşan insan yapısı değerlerdir. duyduğu konuya göre önemli bul
için çalışmak zorundadır. Toplum mesi eğitim açısından çok önemli-
Kültür bütün bu yönleri ile birbi- duğu ve kullandığı değerlerdir.
üyelerinin toplumdan göç etmesini dir. Kültürel değerler bu türlerine
rine kenetlenmiş bir değerler bü- Öz değerlere bakarak ikinci dere
önlemek; topluma giren yeni göre eğitim programında Önem
tünüdür. Kültür, biyolojik kalıtım- ce güçlü olan bu değerlerin ilgili
üyelerin uyumunu sağlamak; top- derecesi alırlar.
dan daha çok, insanların yaşanta- lerce kullanılması gerekir. Bir yö
rede yaşayan insan o yörenin; bir Toplumu oluşturan insanlar,
bireysel ve toplumsal gereksinme-
lerini giderecek davranışları, bir-
birlerine ve kendilerinden sonraki
kuşaklara öğrenme ve iletişim 5 E u ol ü ene rer. iy in düzen-
4 Ğ
yoluyla aktarırlar. Bunlardan ge- ms ur y işbirliğ Evlen i de li, daha
reksinmeleri gidermede yetersiz al . es i me, iş ili ol etkili
kalanla ri eç . İşl E i yeterli ortaklı şk d bir
r, p i Toplu ev ği y ği ğı ve il u biçimd
eskiye b m mları i ti a kazand ben- er kç e,
nler üt li ulus m p ırmak. zerleri ' a eğitile-
toplum ü k yapan Bi in m Her insanla iç uz ne
ca ye- nl ve bu öz r to a insan rın in u başkala
nileştir e ge değerle toplum pl kt toplum sürekli d n rıyla
ilir, ş- çi ridir. sal u ır. içinde işbirliğ e bi işbirliğ
geliştir tir ci Böylec kurum m B yaşama i ol r i
ilir, e de e bir olan sa u k içinde m sü yapma
yeni n ğe ulusu eğitim, l g zorund olması a re yeterliğ
yaratı- o rl oluştur toplum a e adır. nı nı yi ini
lanlarl nl er an top- un m n İhsanın gerekti n pl kazand
a ar in lumlar eğitim a el toplum rir. Bu ö an ırmak
değişti ın de birbirin gereksi cı a da tek yüzden ğr lı zorund
rilir. k fa den nme- to m başına insanın e eğ adır.
Böylec ül rk özde sini p- ac yapabil , ni iti Çünkü,
e kül- tü lıl ayrı karşıla lu a eceği başkal l m başkala
tür, rl ık değil- mak m ul işler arıyla m in rıyla
kuşakt er la dir. için d aş çok işbirliğ es iç iyi
an id r Fakat kurulm a m azdır. i i in ilişkiler
kuşağa ir. ol uluslar uştur. y a İhsan kurma y de içinde,
gelişir, B ab öz Eğitim, aş k hemen sını a- ge işbirliğ
zen- ir ili değerle toplum a iç her öğren şa çi i
ginleşi ul r, rde un bu y in işini mesi m r yapma
r. us a farklı gereksi a e başkala gerek b m k insa-
u m oldukla nme- n ği rıyla mekte- o ek nın
Bi
ol a rı için sini h ti birlikte dir. y t vazgeçi
r
uş öz birbirin karşıla er m yap- Bi u e- lmez
toplum
tu de den dığı in şu mak rlikte sü di bir
un
ra ğe kültüre sürece sa nl zorund yaşama re r. toplum
niteliği
n r- l ve nı ar adır. nın r. E sal ge-
ni,
to le ayrılıkl karşıl to ı Başkal temeli İn ği reksin
sahip
pl ri ar a- pl y arıyla baş- sa ti mesidir
olduğu
u n gösteri yabildi u- a birlikte kalarıy n, m .
kültürü
m de rler. ği m p olma la iyi b b 2.
belirler
la ay oranda u ar kimi ilişkile u u Eğitile
. Eğ
rı rıl toplum n . kez r y sı ne
Toplu iti
n ık a et 1 ömür içinde aş ra iletişi
mları mi
ö y hizmet ki . boyu ol- a da m
birbiri n
ze o eden n E sü- maktır. m , yeterli
yle To
l, kt bir bi ği Başkal ı da ği
birleşti
S ur pl kurum r til arıyla iç ha kazand
ırmak. m ar başkala sanın ja ad araçları doyuru l ir. ullanı- lar, m ış mde
Toplu a ıy rına bu nl a da lması d K lır. inançl ak k eğitilm
m kt la kendini yeterli at ya kulla- hem de e ül Kültür ar, . al esidir..
içinde a iy anlatab ğe ır. l- nır. toplum ğ tü el gelene T ı Eğ
yaşa- d i ilme- ulaşabi B nı İnsanın da er re değerle kler, o p itilenin
manın e ili sine ve lmesi aş z bunları etkin le l rin en görene p la toplum
gerekti ği şk başkala için ka di kullan bir üye ri de önem- kler, l rı sallaştı
rdiği l il rını iletişim la li mada olması n ğe lilerind güzel u nı rılma-
bir b er anlaya e rı k da bakıml g rl en olan sanatla m b sında
diğer aş ge bilme- yaraya m ul gerekti arından er er ana dili r, s e kullanı
ye- k li sine n da la ğince gerekli e , aynı bilims al ni lan en
terlik al ş- bağlıdı araçları d n yeterli dir. k- eğ anda el la m önemli
de ar tir r. ge- ü m olması Böylec ti iti bir bilgi- şt s araç,
insanın ı eb İn rektiği y az gerekir. e rd le iletişim ler ve ır e toplum
başkal m il sanın nce ol . eğitimi iğ ne aracıdır benzer m y un
E
arıyla a m kendini kullan u B n bir i i . leri a, e .yasala
ğitim,
an- nl es anlatab ması yl u görevi d ş- Bunun eğitile i c rı,
insanın
laşabil a i, ilme- gerekir. a na de a bi gibi nin n e inançla
bu
mesidir m iş sine ve Dil an ek eğitilen vr rli diğer işbirli- s k rı, ge-
denli
. a bi karşısı bunlar la ol in a ği kültüre ği ve a v lenekle
önemli
İnsamn k- rli ndakini dan en r. a- iletişim nı ve l iletişi e ridir.
olan n
kendin ta ği anlaya önemli A ra yeterli şl il değerle m b Bunları
iletişim ı
i d y bil- sidir. m k ğini et r olan n
gereksi ar yeterli n u
anlatab a ap mesine Çünkü a çi geliştir işi yasa- toplum
nmesin ı ğini t k
ilmesi y ab iletişim dil, in zg mektir. m üye-
i y gelişti o al
büyük et il yeterli insanın sa i, ye sinden
karşıla 3. a rmek p ı
bir er m ği ömür n re te istediği
mak Eğitile p için l p
gereksi li es denir. boyunc ke n rli davranı
zorund ni a önemli u la
n- ol i, In- a n k, ği ş
adır. kültürl bi ve m ra
medir. m kı kullan- di de ka kalıpla
Planlı emek. le elveriş c u
İnsan as sa dığı bir ni vi za rı
eğitim Kül- c li araç- a y
bu ı ca iletişim an ni n- planlı
süresin türlem e lardır. g g
gereksi g to aracıdır la m dı eğitim
ce, e, k el u
nmesin er pl . İnsan t- , rır 4. yoluyla
eğitilen insanın b iş n
i e u dü- m m ke Eğ daha
in içinde i- ti d
karşıla ki m şüncele ad ad n itil kısa
iletişim yaşadı çi ri a
mak r. da rini, a, de bi en sürede
de ğı m l v
için İn y istekler ba , re i etkili
yeterlik kültüre d m ra
eğitilm s aş ini, şk pe r to olarak
kazan l e iş n
ek a- a duygul al s, ar pl öğretil
ması değerle e d a
ister. nı y an-hı, ar gi aç u ebilir.
hem ri ği a c
İn n ab sorunla ın bi ol ms Eğitile
insamn benims til v a
samn, b il rım ı bi ar all nin
gereksi eyecek m r k
yalnız aş m çoğunl an rç ak aşt toplum
nmesin ve bu es bi
kendin k es ukla la o ır a sallaştı
in kültüre k
i anlat- al i dille m k id n çi
nlmas to r, yan 5 E mse d nda nışla a
m-da pl il gereksi 6 Ğ mesi e bu rla yK
ni, O e tür
kullanı u ke nmeler eğiti ırsa
n çatış
lan m le inden ğerler m d H uygu O mi
ç mala l
toplum u rd biridir. i aT eİ er lama etkil
birer o l r Ail
sal n ir. Eğitim leri n aile, sını er.
araç E T çocu ister. e daha e
(kültür y T bu Bu
olara Aile r da
el) as o gereksi
k Akları i çoğal
davr K
değerle al pl nmesin na bunu anışl K
kulla sahip yap n ır. K
r aynı a- u i arın
anda rı, n- öl- makl
m karşıl vü
Çünk eğiti
eğitile in makt düğü a
sa amak e çocu
min
nin iş- a adır. kültü kend
ll için ama
birliği n Yeni rel inin
aş eğitile klara
y baka
çları
ve çl kuşak değer gele
m ni e rak
na
iletişi ar lar leri ceği
a toplum t gençl
uygu
m ı topl aktar ni
e sallaştı i er ve
n
yeterli to umun maya güve
ği rmak ş yetiş
olanl
ğini pl kültü çalışı ncey
til zorund k kinle
arı
geliş- u rünü r. Bu e
e adır. i r da-
eğiti
iirmek m olduğ aileni alır, me
ni Eğ u gibi kült n ha
için de u n yardı
n itim, ü- l yeği
birer n aldık- hem mcı
to hakkı rünü en
araçtır. d TOPLUMUN EĞİTİME ETKİSİ olur,
hem sürd r biçi
Eğiti- ü p- yukarı larınd ürec ama
de i mde
len, ze lu da a, ek aksi
göre n kültü
toplum ni m sayılan önce vidir. insa oldu
içinde ni iç dört den Böyl nlar rlene ğund
e rek,
başkal sa in görevi hazırl ece yetiş a
ğ toplu
arıyla ğl d ni anmı aile, tirir. eğiti
i msall
iş- a e yerine ş ka- kendi mi
- aşara
birliği m m getirirk lıplar nin A enge
t k
kurabil a ut en a inand ile ller.
i eğiti
mek k lu toplu- girerl ığı ve aynı Türk
l me
için iç ol mun er. uygu anda iye'd
mgelirl
toplum in a elinde Toplu ladığ çocu e
e er.
un k bi buluna mun ı kları ailel
s
yasalar o l üyel kültü m A er
n i
ına, n m kültüre erinin rel topl ile, eğiti
inançla ul değer msel
es l de- bu ums s çocu
rına m leri yönl
in kalıpl allaş ı kları
uymak uş çocu eriyl
e ara tırm r na
zo- k kları e
y göre a a kaza
rundad ur nın birbi
a- davra göre s ndırd
ır. al da rleri
ra n- vini ı ığı
Çünkü la beni davra nden
58 EĞİTtME GİRİŞ TOPLUMSAL TEMELıLER
59
dayanışma, kentlere bakarak daha l - 2'si; her 10 erkekten 3 - 4'ü okuma- dır. Aile, tümüyle, göç ettiği kentte
yüksektir. Kırsal toplumlarda, yeni yazma bilmektedir. Zorunlu öğrenim uyum zorlukları içindedir, özellikle
kuşağın kültürlenmesinde, çağında olan çocuklardan, Türkiye iş bulunamadığında, geçim
toplumsallaşmasında büyük etken ortalamâsma göre, kırsal ailelerde her güçlüğünde bu uyum daha da zor-
olan toplumsal baskı daha yüksek 10 kızdan 5-6' sı ve her 10 erkekten 7 laşmaktadır.
düzeydedir. Bu yüzden kırsal aile- - 8'i okula gitmektedir. Bu oran geri
Gecekondu ailelerde, çocukların
lerin geleneklere bağlılığı ve göre- kalmış bölgelerde her 10 kızda 2-3'e;
aileye ekonomik katkıda bu-
neklerin dışına çıkamamaları da her 10 erkekte 5-6'ya kadar düş-
lunmaları zorunluluğu ortadan
daha yüksek düzeydedir. mektedir. Kırsal bölgelerde okula
kalkmış değildir. Bu yüzden çc^-
Evlenme çağma gelen çocuk- yazılan çocukların devamsızlıkları da
cuklann okula gönderilmeleri ikinci
ların eş seçimine ana-babanın etkisi çok yüksektir. Okula yazılan her 10
planda kalmaktadır.
büyüktür. Genellikle çocuklarının eş kızdan 3 - 4'ü-, her 10 erkekten 1 -
seçiminde babanın egemen olduğu 2'si sürekli olarak okula git- Kadmın aile içindeki yeri, kırsal
görülmektedir. Kızlar için başlık memektedir, öğrencilerin okula aileye göre pek değişmemiştir.
denilen paranın alınması yaygındır. devamsızlıklarının önemli nedenleri Ancak kırsal bölgelerde olduğu gibi
Bazı toplumlarda bu başlığın ekonomik ve okula karşı ilgisizliktir. kadının tarımda çalışması yerine bazı
niteliği, kızların satılması biçimine kadınların işçilik, temizlikçilik ve
Gecekondu Aile benzeri işlerde çalışarak aileye
dönüşmektedir.
Gecekondu ailelerde, çekirdek ekonomik katkıda bulundukları
Kırsal ailelerde çocuklar, küçük
aile türü egemendir. Bazı aileler görülür. .
yaşlardan başlayarak, aileye Babanın aile içindeki gücü,
köylerden ana - babalarını da ge-
ekonomik katkıda bulunurlar. Çocuk
sayısının çok olmasının başlıca tirmektedirler. Ailelerde ortalama aileye yaptığı ekonomik katkının
nedenleri ekonomik yararlar çocuk sayısı, kırsal aileye bakarak az, oranına bağlıdır. Çalışan kadının,
kentsel aileye bakarak da çoktur. aile yönetimine katkısı ve sözünün
sağlamak, ana - babanın geleceğini
güvenceye almak istemesidir. Genel olarak, köylerden kopup ailede geçme gücü artmaktadır.
gelme gecekondu aileyi toplumsal Eğitim yönünden, kırsal aileye
Kadmın aile içindeki yerinin
yalnızlığa itmiştir. Akrabalarıyla, bakarak, gecekondu ailenin ola-
sağlamlığı, ailede ekonomik güç
köylüleriyle birlikte gelip, bir çevreye nakları daha geniştir. Fakat kentsel
oluşuna, erkek çocuğunun olmasına
yerleşen ailelerde bu toplumsal aileye bakarak da bazı sınırlılıklarını
bağlıdır. Bunlardan yoksun ol-
yalnızlık daha az etkilidir. Toplumsal korumaktadır.
duğunda, kocanın ikinci ve üçüncü Gecekondu aileler, ekonomik
yalnızlığın yüzünden toplumsal
evlüjğe gitme olasılığı yüksektir.
dayanışma, toplumsal baskı, köylere güçleri, eğitime ilgileri oranında
Kırsal ailelerde, ataerkil yöne- bakarak gecekondu bölgelerde daha çocuklarım eğitim olanaklarından
tim sürmektedir. Çekirdek ailelerde azdır. Çocuklar, aile ve yakın çevre yararlandırmaya çalışmaktadırlar.
baba, birleşik ailelerde dede, ailenin dışında, daha başıboş davranmakta; Gecekondu ailelerde erkeğin ve
yönetim sorumluluğunu çocuk suçlarma, kötü alışkanlıklara kadmın okur yazarlık oram, kırsal
yüklenmiştir. daha elverişli ortam bulmakta- ailedeki orana benzerliğini
Kırsal ailelerde eğitim olanak- korumaktadır. Ancak erkeklerde bu
larından yararlanma çok düşüktür. oran okur - yazarlık yönünden
Türkiye ortalamasına göre, kırsal yükselmeye başlamıştır. Bunun
ailelerde her 10 kadından başlıca nedenleri, kentte okur ya-
zarlığa daha çok gereksinme du-
yulması; birçok işlerde okur yazar-
lığın, ilkokulu bitirmenin önkoşul
olmasıdır.
Zorunlu öğrenim çağındaki
çocukların okula devamlarmdaki
oran, kırsal bölgelere bakarak daha
yüksek, kentsel ailelere bakarak
daha düşüktür.- Kızların okula
gönderilmesi, henüz kentsel aile-
lerdeki orana ulaşmış değildir. En
büyük sorun, büyük kentlerde hızla
artan nüfusa koşut olarak okul
yapımının istenen hıza ulaştırıla-
mamasıdır.
Diğer yandan, ana - babaların,
kentsel yaşam için gereksinme
duydukları uyumu ve işi sağlayacak
halk eğitimi çalışmalarının, yok
denecek düzeyde kalması da
önemli bir eğitim sorunudur.
Kentsel Aile
Kentsel ailelerde çekirdek aile
türü egemendir. Çocuk sayısı, kırsal
ve gecekondu ailelere bakarak daha
az, ortalama 4'tür.
Kentsel ailelerde, kent yaşa-
mının gereği ve kısıtlaması olarak,
başka ailelerle görüşme çok az
olabilmektedir. Dış mahallelerde
belirginliğini gösteren toplumsal
baskı ve dayanışma, merkeze doğru
gidildikçe yok olmaktadır. Büyük
kentlerin bazı yerlerinde ise bir
apartmanda oturan ailelerin
birbirlerini tanımadıkları ya da
tanımak istemedikleri görüle-
bilmektedir. Bu yüzden, büyük
toplum baskısından oldukça arınmış
bir yaşam sürdürmektedirler.
60 TOPLUMSAL TEMELLER 61
BGttlME GÎRtŞ te ya da bir okulu bitirmiş lerde yüksek ve düşük düzeyde
Kentlerde artan akıl bulunmaktadır. Orta ve yüksek oluşuna göre toplum içindeki yeri- man (tabaka) oluştururlar. Evlen-
hastalıklarına, çocuk suçlarına öğretimden yararlanma olanakları nin belirlendiği görülmektedir. mede, iş ortaklığında, bir derneğe,
bakıldığında, bu durumun, en yüksek düzeydedir. Kişinin ve aile üyelerinin gör- bir kulübe üye olmada, meslek,
insancıl iyi ilişkilerin düğü öğrenim, toplumsal orunun okul seçmede ve benzerlerinde ay-
geliştirilmesinde olumsuz yönleri- Zorunlu öğrenim çağında bu- nı katmanda olan kişi ve ailelerin
lunan kız ve erkek çocukların oku- düşmesinde, yükselmesinde olduk-
nin olduğu söylenebilir. ça güçlü, bir değişken olarak gö- birbiriyle ilişki kurduğu, işbirliği
la gitme oranları en yüksek düzey- yaptığı, dayanıştığı görülür. Bir
Kentsel ailelerde, çocukların rülmektedir. Çünkü öğrenim zen-
dedir. Çocukların zorunlu durum- katmanda bulunan kişi ve ailelerin
aileye ekonomik katkıda bulun- ginliğe, uğraşılan işe, toplumsal
lar dışında okula devamsızlık gös- toplumsal davranışları, rolleri
mak üzere çalışma zorunluluğu ilişkilere etkide bulunan bunları
termeleri yoktur. Kentlerde, ara- birbirine benzer.
kalkmış gibidir. Çocukların görevi lıklı olarak okula devam edeme- da yükselten bir etmendir. Görü-
okullarına devam etmektir. yen öğrencilerin oranı % 2 dola- len eğitimin düzeyi, süresi, biçimi, Toplumsal katmanlar birbirin-
Çocukların devam ettikleri yındadır. yeri gibi durumlar kişinin toplum- den toplumsal davranış ve roller
okulların türü, daha çok ailelerin sal orununa etkide bulunmaktadır. yönünden daha çok ayrımlaştığın-
ekonomik ve toplumsal güçlerine Ailenin Toplumdaki Yeri Toplumun kişiden ve ailesin- da toplumsal sınıflar oluşur. Top-
göre seçilmektedir. Çocukların Bir toplumda her insanın bir den beklediği toplumsal davranış lumsal sınıfların oluşmasında soy,
okuldaki başarısızlığı aile sorun- yeri vardır. İnsanın toplum içinde- onun toplumsal orununa göre de- din, mezhep gibi etmenlere baka-
larının en önemlilerinden biri ol- ki bu yerine toplumsal orun (sta- ğişir. Bir kişinin ve ailesinin yap- rak ekonomik zenginlik daha bü-
maktadır. tü, mevki) denir. ması gereken toplumsal davranış- yük rol oynamaktadır. Bir toplum-
Çocukların en büyük sorunu lar, oynanması gereken roller top- sal katmanın toplumsal sınıf ola-
Bir ailenin üyelerinin toplum-
ise, yaşamlarını apartman içinde lumsal orununa layık olmak zo- bilmesi için, katmam oluşturan in-
sal orunu birleşerek ailenin orunu-
sürdürmek zorunda oldukların- rundadır. Kişi ya da aile toplumun sanların birbirine bağlanma dü-
nu oluşturur, tnsanlar bir aile
dan, okul dışındaki zamanlarını beklediği biçimde davranma- zeyinin yüksek olması gerekmek-
içinde yaşadıklarından, ailenin
değerlendirmede güçlük çekme- dığında, toplumsal orunu belirle- tedir. Böyle bir dayanışmaya iten
toplumsal orunu, çoğunlukla kişi-
leri; toplumsallaşmalarında en yen etmenler ne denli yüksek olur- nedenler ise, bir katmanın diğer
nin toplumsal orunundan daha
önemli yararı sağlayan oyun arka- sa olsun kişi ya da ailesi toplumun katmanlarla anlaşamadıkları so-
baskın olur. Kişisel orunlarını be-
daşlarından yoksun kalmalarıdır. gözünde yerini düşürür. Bu yüz- runların, konuların bulunması;
ğenmeyen kişiler, eğer üstün gö-
den her kişi, her aile kendilerine katmanı oluşturanların kendi so-
Kentsel ailelerde kadının ev rüyorlar ise ailenin, babanın oru- layık gördükleri toplumsal orunu runlarının bilincine varması; yö-
içindeki yeri, erkeğin yerine ol- nuna dayanırlar.
düşürmemek için bu oruna uygun netim yönünden bir katmana diğer
dukça eşit durumdadır. Çalışan İnsanlar toplumsal orunlarını toplumsal davranışlar yapmaya, katmanlardan farklı davranıl-
kadınlarda bu daha belirgindir. sürekli yükseltmek istediklerinden roller oynamaya çalışır. Bu top- masıdır.
Kadınların, kadın haklarından ya- evlenirken çoğunlukla bu orunu lumsal davramşlann rollerin için-
rarlanması daha yüksek düzeyde- yükseltecek eşler ararlar. Ailenin, sahip olduğu toplum-
de eğitime ilişkin olanlar da var-
dir. Evin yönetimini üstlenen ka- sal orununa göre bir katman ya da
Kişinin ya da aflenin toplum- dır.
dınlara, kentsel ailelerde daha çok sınıf içinde olması, eğitime karşı
rastlanmaktadır. sal orununu oluşturan etmenler, Toplumsal Katmanlar
zenginlik, soyluluk, uğraşılan iş, davranışım da farklılaştırmakta-
Aynı toplumsal orunda olan dır. Eğitim yönünden önemli olan
Kentsel aileler, Türkiye'nin görülen öğrenim, din, mezhep, aileler birbiriyle ilişkilerinde, iş-
eğitim olanaklarından en çok ya- toplumsal ilişkiler, yaşadığı çevre farklılıklar şunlardır:
birliğinde, dayanışmada daha ya-
rarlanan aileleridir. Türkiye orta- ve benzerleridir. Bir insanın ya da kınlaşarak toplum içinde bir kat- l. Eğitime karşı tutum. Genel
lamasına göre, kentsel ailelerde ailesinin üyelerinin bu etmen- olarak orta katmanın üyeleri eği-
her 10 kadından S'i ve her 10 er- time karşı alt ve üst katmanların
kekten 8'i okuma yazma bilmek-
82 EörrîME GÎRÎŞ TOPL.UMSAL TEMELLER
83
üyelerinden daha yüksek ilgi duy- bulunmaktadır. Üst katman cuklarının başarısıyla ilgilenme- ğini göstermektedir. Alt katman
maktadır. Orta katmanın üyeleri, alt aileler ço- mektedir. Bunların ilgisi daha çok ailelerin çocuklarının okulda başardı
ve üst katmanların üyelerine oranla, gidilen okulun toplum içindeki yeri olmaları, üst katman ailelerin
bir orun yükseltme aracı olarak olmaktadır. Yabancı dil ağırlıklı özel çocuklarına bakarak daha az ol-
eğitime daha çok önem vermektedir. okullar bunların en çok yeğlediği maktadır.
Bu yüzden eğitimle, okulla yalandan okullardır. Alt katman aileler, Ailelerin çocuklarına okul seç-
ilgilenmektedir. Sınavlara çocukları başarı gösterdiğinde meleri, üyesi oldukları toplumsal
çocuklarını sokmak için övünmekte, ama eğitimde daha katmana göre değişme göstermek-
uğraşmaktadır. Çocuklarını çok yüksek başarı göstermeleri için onları tedir. Alt katman aileler çocuklarına
yüksek başarı için zorlamaktadır. fazla sıkıştırmamaktadır. en kestirme yoldan en kısa sürede bir
Çocuklarının okuldaki başarısız- meslek verecek okulu, eğitim türünü
2. Eğitim ortamı hazırlama.
lığından en çok gerilime düşen aileler seçmektedir. Üst katman aileler uzun
Doğal olarak üst katman ailelerin
orta katmandadır. Bu katmandaki süre eğitim veren okullara, genel
çocuklarına sağladığı eğitim ortamı
ailelerin çoğunluğu çocuklarının kültür veren, güzel sanatlarda
orta ve alt katman ailelerin
okuldaki başarısını, başarısızlığını yetiştiren eğitim türlerine daha çok
sağladıklarından daha zengin ve iyi
yalandan izlemekte, bunu önem vermektedir. Orta katman
olmaktadır. Ama orta katman
kendilerinin başarısı, başarısızlığı ailelerin eğilim gösterdiği eğitim türü
ailelerin çocuklarına evde eğitim
olarak görmektedir. Bu yüzden ve okul daha çok onları üst katmana
ortamı hazırlama hırsı ve çabası üst
çocuklarından okulda çok yüksek tırmandırabilecek nitelikteki
katman ailelerden daha yüksek
başarı göstermelerini istemektedirler meslekleri verenler olmaktadır.
olmaktadır. Alt katman aileler
çocukları için ortam hazırlamaya Genellikle toplumsal katmanların İnsanların, ailelerin toplumsal
pek özen göstermemekte, doğal bir kent içinde oturdukları mahalle de orunlarının oluşması, buna göre' de
davranmaktadır. ayrılmıştır. Üst katman ailelerin toplumda katman ya da sınıfların
oturduğu yerlerde okullar daha iyi oluşması doğaldır. Bu doğal
3.Mesleğe yöneltme. Üst kat- eğitim ortamına sahiptir, özel okullar oluşumun sonucu olarak da eğitim
man aileler çoğunlukla, kendi genellikle bu çevrede kurulur. Alt bunlardan etkilenmektedir. Yerleşim
mesleklerinin çocuklarmca da katman aileler, kendi çevrelerinde Türkiye'de yerleşim çok dağı-
seçilmesini istemekte; alt eğitim ortamı yoksul olan okullara nıktır. Kentsel ve kırsal yerleşme
katman aileler meslek seçmeyi çocuklarım göndermek zorunda birimlerinin sayısı seksen bine
rastlantıya bırakmakta; orta kalırlar. Orta katman ailelerden bir ulaşmaktadır. Bunlardan yalnız
katman aileler ise kendilerince kesimi, çocuklarına özel okulların yetmiş dokuz bini, kırsal bölgeler
ülküsel gördükleri mesleği olanaklarını sağlamak, eğitim olarak adlandırılan, köyler ve köy-
çocuklarına seçtirmeye ça- ortamının iyi olduğu okullara lere bağlı mezra, oba kom, gibi 5 -10
lışmaktadır. Böylece çocuğun çocuklarını gön-, dermek için evlik küçük yerleşme birimleridir.
bir mesleğe yöneltilmesinde en çocuklarım öbür mahallelere ya da Bu kadar dağınık olan kırsal
yüksek çabayı orta katman kentlere gönderirler. yerleşme birimlerine eğitimi, diğer
aileler göstermektedir. Araştırmalar çocuğun, ailesi* kamu hizmetlerini ulaştırmak çok
4.Eğitimde başarıya yöneltme. nin katman düzeyi yükseldikçe güç olmaktadır.
Çocuklarının okullardaki ba- okuldaki başarısının da yükseldi- 1975 sayımlarına göre, Türki-
şarısızlığından en çok rahatsız
olan aileler orta katmanda
ye'de her 100 nüfustan 58'i kırsal,
42'si kentsel bölgelerde yaşamak-
tadır. 1980 nüfus sayımına göre
kentlerde yaşayan nüfusun oram
daha da artmıştır. Ama 45 milyon
nüfusun yarısından fazlası yine de
köy ve köylere bağlı çok küçük
yerleşme yerlerinde yaşamaktadır.
Bu yerleşme yerleri pek çok uygar-
lık olanaklarından yoksundur.
Yetmiş dokuz bine yakın kırsal
yerleşme yerinin çoğunluğu ya sarp
dağların arasında, ya tarıma
elverişli toprağı bulunmayan orman
içindedir. Bunların büyük ço-
ğunluğu yer sarsmtılarımn, sellerin,
çığların yıkımına elverişli yerlere
yapılmıştır. Yolu, içme suyu,
sulama suyu olmayan köylerin
sayısı küçümsenemeyecek kadar
yüksektir.
1975 sayımlarına göre muh-
tarlığı bulunan 3500 köyün okulu
yoktur. 1982 yılında bu sayı 1500
dolaylarına düşmüştür.
Yerleşme birimi olarak ele
alındığında, öğrencilerin gidebile-
ceği kadar birbirine yalan olanların
dışında, 20 bine yakın kom, mezra,
oba gibi yerleşme yerlerinde okul
ya da çocukların okula gitme
olanakları bulunmamaktadır.
Türkiye'de henüz yerleşimi
sağlanamayan, mevsimlere göre
değişik yerlerde konaklayan göçer
aileler vardır.
Diğer yandan, Türkiye'de köy-
lerden kentlere doğru hızlı bir göç
vardır. 1960-70 yıllan arasında, 3
milyon köylünün kentlere göç et-
tiği bilinmektedir. Bu göç 1970'ler-
64 KOITIMB GİRİŞ 65
çalışan nüfusun oranı, geçmiş yıllara ğerleri ise sigortasız, toplumsal lar için çok pahalı bir girişimdir. kadından 60'ı, her 100 erkekten 31'i
göre hızlı bir yükselme gös- güvencesiz olarak çalışmaktadır. Sağlık kuruluşlarının sayıca yeter- ve kadın erkek birlikte her 100
termektedir, özellikle, Devlet işle- Türkiye'nin insangücü gerek- sizliği; bu kuruluşlardaki yoğun kişiden 45'i okuma yazma bilme-
rinde çalışanların gereğinden fazla sinmesini karşılamak eğitimin görevi kırtasiyecilik; hastalara ilgisizlik; mektedir. 1983'de Türkiye'de okuma
sayıda ve yüksek oranda gizli işsiz olduğu gibi, çalışan nüfusun ilaçların pahalılığı; yurttaşların yazma bilmeyenlerin oram % 25
olduğu bilinmektedir. haklarından yararlanması ve sağlık eğitiminden yoksun olmaları dolayına düşmüştür. Son üç yılda
1970 sayımlarına göre, çalışan yaşamlarını daha iyileştirmesi için yüzünden sağlıklarına gereken yapılan okuma yazma seferberliği
nüfusun her yüz kişisinden 73'ü ya yol ve yöntemlerin öğretilmesi, önemi vermemeleri ve benzeri okuma yazma bilmeyenlerin oranım
aile işletmelerinde ya da kendi onların sürekli hizmet içinde ve engeller bu konudaki önemli so- birdenbire % 75 dolayında
işinde, başkasından ücret almadan, değişik alanlarda yükselebilecekleri runlardandır. düşürmüştür. Arap ülkelerinin
kendi kazancı ile çalışmaktadır. Bu biçimde yetiştirilmesi de eğitimin Sağlığı yerinde olmayan insan- tümünde okuma yazma bilmeyen
oran, gelişmiş ülkelerde 10 katı görevidir. İşyerlerinin ve Devletin bu ların geçimlerini sağlamaları çalı- nüfusun oram % 73, Asya'nın geri
kadar daha düşüktür. Bir işverenden konularda görevler yüklenmeleri bir şabilmeleri, yurttaşlık görevlerini kalmış ülkelerinde % 47'dir. Diğer
ücretle iş alanların oranı Türkiye'de zorunluluktur. Bu konularda yapabilmeleri olanaksızdır. Bir ül- kıtalarda bu oran Afrika'da % 34,
% 26 kadardır. Başka bir deyişle, gösterilen çabalar, çalışma alanına kedeki sağlık hi2metlerinin, yurt- Güney Amerika'da % 24,
çalışan her yüz kişiden ancak 26'sı yetecek düzeyde bulunmamaktadır. taşların akılsal ve bedensel sağlık Avustralya'da % 10, Avrupa'da .% 4,
bir işverenden ücretle iş almaktadır. gereksinmelerini karşılayamayışı, o Kuzey Amerika'da % l'dir. Gö-
Sağlık rüldüğü gibi Türkiye, Arap ülke-
1980'de bu oranın biraz daha ülkenin kalkınmasına büyük ölçüde
yükseldiği sanılmaktadır. Türkiye'de yurttaşların sağlığını engeller koyar. Kalkınmanın lerinden, bazı Afrika, Asya ülke-
koruyucu, hastalıklarım iyileştirici önkoşulu, eğitilmiş insan gücü kadar lerinden sonraki sırayı almaktadır.
Çalışma alanında en önemli kuruluşların, bu kuruluşlarda çalışan sağlıklı insangücüne de sahip Kuzey Amerika ve Avrupa ülkeleri,
sorun, çalışabilecek nüfusa oranla sağlık personelinin gereksinmelere olmaktır. okuma yazma oranında, genel olarak
işyerlerinin azlığıdır. Hızla artan yetecek düzeye ulaşamaması Türkiye'den ileride bulunmaktadır.
nüfusa koşut olarak, çalışma yerleri toplumsal yapının ağır bir Sağlıklı olmayan yurttaşın
eğitimi de zorlaşır. Beden, akıl ve 1975 sayımlarına göre, zorunlu
açılamamaktadır. Bunun sonucunda sorunudur. öğrenim çağı çocuklarından % 13'ü
da, yıldan yıla giderek, işsizlik toplumsal yönleri ile sağlıklı ol-
özellikle, sağlık koruyuculu- mayan öğrencilerin eğitimi istenen ilkokula gidememektedir. Kırsal
artmakta ve dış ülkelere işçi göçü ğunda önemli sorun olan beslenme bölgelerde, okullu çevrelerde, bu
hızlanmaktadır. . düzeyde olamaz. Bu yüzden,
yetersizliği, kalkınma planlarında toplumun sağlığı eğitime etkide oranın % 50'ye ulaştığı görül-
îşsiz kalanlara bir güvence açık olarak belirtilmektedir. Varlıklı bulunan önemli toplumsal etkendir. mektedir. Yine 1975'lerde, ortaöğ-
sağlanamamaktadır. İşi olanlardan da yurttaşların beslenme eğitiminden Diğer yandan eğitim, yurttaşlarına retim çağındaki çocukların % 36'sı
ancak her dört kişiden birinin yoksun olmaları yüzünden yanlış sağlık eğitimi vermekle de yükümlü ortaokul, % 24'ü lise ve dengi okul-
emeklilik, sağlık ve benzeri beslendikleri, dengeli bir beşlenme olmak zorundadır. Sağlık ve eğitim lara gidebilmekte; yükseköğretim
toplumsal güvencesi vardır. Türki- uygulayamadıkları; buna karşın kuruluşlarının, karşılıklı çağmdakilerin de % 7'si öğrenim
ye'de Emekli Sandığı memurlara, ekonomik yönden dar gelirli yardımlaşma ve dayanışma içinde, olanaklarından yararlanabilmektedir.
Sosyal Sigortalar Kurumu işçilere, yurttaşların ise, yoksullukları gereği sağlıklı ve eğitilmiş yurttaşlar Gelişmiş ülkelere bakarak bu oranlar
Bağ-Kur ise özel çalışanlardan ba- eksik beslendikleri, bu konularda yetiştirmeleri ulusal bir görevdir. çok düşüktür.
zılarına emeklilik maaşı verebil- yapılan araştırmalarla lortaya 1980 yılındaki 7-14 yaş zorunlu
mektedir. Çalışan 14 milyon kadar çıkmaktadır. Eğitim ; öğrenim çağı çocuğunun sayısı 8
kişinin ancak dörtte biri bu ku- Türkiye'de, sağlığı korumak, 1975 sayımlarına göre, Türki- milyona yakındır. Bunların
rumlardan yararlanabilmekte, di- hastalıklardan kurtulmak yurttaş- ye'de 6 yaşından yukarıda her 100 5.653.069'u ilkokula 1.680.233'ü or-
68 EÖÎTÎMH GİRİŞ TOPLUMSAL TEMELLER 69
taokula gitmektedir. Böylece bir 4.Okullardaki öğrenci başarı- olarak kullanılmadığını gös
milyondan fazla zorunlu öğrenim sızlığı, başka ülkelere bakarak
çağı çocuğu okul dışında bulun- çok yüksektir.
maktadır. 1980'de diğer okullardaki 5.Okulların, özellikle ilkokul-
öğrenci oranlarında büyük değişiklik ların yıllık gelirleri çok düşük;
olmamıştır. yıllık devlet bütçesinden
Kalkınma planlarının öngör- okullara ayrılan ödenekler
mesine karşın, henüz eğitimin hemen hiç yetmediği için, okul
ağırlığı, genel öğretimden mesleki yönetimlerinin öğrenci
ve teknik öğretime kaydırılama- velilerinden para istemeleri en
mıştır. yüksek düzeye ulaşmaktadır.
Tümüyle bakıldığında eğitim 6.Köy okullarının büyük bir
kesimi, diğer kesimlere göre, beş çoğunluğu büyük onarımı
yıllık kalkınma planlarında öngö- gerektirecek biçimde harap
rülen düzeyin çok altında bir ge- bulunmaktadır.
lişme göstermiştir. 7.Artan nüfusa yeter oranda
Eğitim kesiminin, gelişmede okul binalarının yapılmaması
genel geriliğinin yanı sıra var olan nedeniyle kentlerde okullar
olanakları da yurt düzeyinde dengeli üçlü, dörtlü öğretim yapmak
dağılım göstermemektedir. Bölgeler zorunda kalmaktadır.
arasmda ve köy - kent arasında 8.Okulların, özellikle doğudaki
belirgin gelişme ayrılıkları vardır. ve köylerdeki okulların eğitim
Genel çizgileriyle, Trakya'dan araç - gereçlerinden yoksunluğu
Güneydoğu Anadolu'ya doğru, yüksek düzeylerde
eğitimin olanakları ve düzeyi bulunmaktadır.
giderek azalma göstermektedir. Aym 9.öğrencilerin sağlığı ve bes-
azalma kentlerden köylere doğru da lenmesi için yapılanlar,
görülmektedir. gereksinmelerin çok altında
Eğitim araştırmalarına göre bulunmaktadır.
Türkiye'de eğitimin sorunları şöyle Diğer yandan, meslek okullarını
özetlenebilir: bitirenlerin bile iş bulmada güçlük
1.Eğitim için kurulan örgüt ve çektiği; üniversiteye giremeyenlerin
uygulanan yönetim yetersizdir. yüz binleri aştığı; buna karşın
2.öğretmenin sayıca ve nitelikçe Türkiye'nin insangücü gerektiren
yetersizliği, kendini bazı alanlarına öğrencilerin
alanlarda yeğinlikle yönlendirimesinin savsaklandığı
göstermektedir. gözlenebilmektedir.
3.öğretmenlerin kendilerini Bütün bu sorunların görüntüsü
yetiştirmelerine olanaklar hazrr- Türkiye'de eğitimin, ne nitelikçe pe
lanamamaktadır. de nicelikçe bir kalkınma aracı
termektedir. Eğitim kesimine ayrılan kiye'de önemli ilişki
ödenekler, ulusal gelir içinde yeterli bozukluklarına yol açmaktadır.
düzeye ulaşamamıştır. Eğitim Diğer yandan, Türkçe'nin ge-
programlarının, ulusal ge- lişmesine, yayılmasına engel olan bir
reksinmelere ve öğrencilerin bir sorun da Türkçeyi beğenmeyenlerin
meslek edinmeye yöneltecek kişisel etkileridir. Türkçe'nin an- * latımda
gereksinmelerine elverişli duruma ve bilimlerde yetersiz kaldığını, bir
getirilmesi için yapılan çabalar ise aşiret dili niteliğinde olduğunu
yetersizdir. söyleyecek kadar ileri giden bazı
Toplumsal İlişkiler kişilerin Arapça, Farsça ve Fransızca
ile karışmış Osmanlıca'yı yeniden
Yurttaşların birbiriyle ilişkilerini ulusal dil olarak canlandırmaya
engelleyen ve bozmaya çalışan bazı çalıştıkları görülmektedir. Çağında
etmenler önemini korumaktadır. bile saray dili olarak görüldüğünden
Toplumsal ilişkilerin engellenmesi, tepkilere yol açan, ulusun
bozulması ulusal birliğin çoğunluğunca anlaşılamadığı için
zedelenmesine toplumsal yapıda aydın - halk ikiliği yaratan bu dilin
bozuklukların, çatışmaların çık- yeniden savunulduğu görülmektedir.
masına yol açmaktadır. Toplumsal Türkçe bilmeyenlerin
yapının bu tür bir niteliğe eğilimi durumu ile Türkçe'nin yabancı
ise, eğitimin yapısına önemli dillerin boyunduruğundan
etkilerde bulunur. Bu etmenlerin kurtarılarak çoğunluğun
önemlileri şunlardır: anlayabileceği bir dil durumuna
Dil, insanların birbirleriyle an- henüz getirilmeyişi eğitime
laşmalarında ve düşüncelerini önemli zorluklar çıkarmaktadır.
açıklamalarında en önemli anlatım Yurttaşları inançlarına, ırk-
aracıdır. Türkiye nüfusunun % ıo'u larına göre ayırma girişimleri de
Türkçe'den başka bir dille
toplumsal ilişkilerin bozulmasına
konuşmaktadır. Her on kişiden bi- etkide bulunmaktadır. Son on yıl
rinin Türkçe bilmemesi, bu bir ki- içinde yurttaşları bölücü girişim-
şinin diğer dokuz kişinin düşünce- ler, tehlikeli bir düzeye ulaşmıştır.
lerini anlamamasına, onlarla ilişkiler
Ulusal bütünlüğü, ulusal ilkeleri
kuramamasına yol açar. Kaldı ki, dilsarsmaya yönelen bu eğilim hem
birliği ulusal birliğin köküdür. ulusal ülküye hem de Türk
Devletin yurttaşlara sunduğu Anayasası'na aykırı bir nitelik
kamu hizmetlerinden yararlana- göstermektedir.
bilmenin temel kanalı dildir. Azım- İnsanları inançlarına, düşün-
sanamayacak kadar yüksek olan celerine, görünüşlerine göre ayır-
Türkçe bilmeyenlerin oranı Tür- ma eğilimi okullarda eğitim öz-
70 EĞİTİME GİRİŞ TOPLUMSAL. TEMBİHLER 71
gürlüğünü sarsma, hatta kaldırma ler. Böylece uzmanlarla köylülerin Eğitim sisteminin, toplumsal kaçınılmazdır. Her iki sistemin bir-
düzeyine ulaşmıştır. Bazı okullarda arasındaki ilişkiler uygulama ve sorunları ortaya çıkaracak, bun- birine yardımı, dayanışması, her
değişik düşünce, mezhep, tarikat verimi artırma düzeyine geleme- lan çözecek nitelikte insan yetiş- iki sistemde görülen bozuklukla-
hatta değişik kentlerden olanların mektedir. tirmesi zorunludur. Toplumsal ya- rm, hastalıkların giderilmesine
kavga çıkararak eğitimi en- İşverenle işçi arasındaki ilişkiler pı ile eğitimin karşılıklı etkileşimi katkıda bulunur.
gelledikleri görülmektedir. karşılaşılan sorunlara çözüm
Kan gütme geleneği Türkiye' de getirmekten uzakta kalmaktadır. TOPLUMSAL DEĞİŞME
önemini yitirmiş değildir. Bir Eğitim kurumlarının özellikle VE EĞİTİM
kimsenin, akrabalarından birini de üniversitelerin halkla, yurt so- Toplumun değişmesi, insan top-
öldüreni, öldürülenin kanına kar-şihk runları ile ilişkileri, çözümler geti- lumlarının görülmeye başladığı
öldürmesi çağımıza ters düşen, recek nitelikte değildir. günlerden bu yana gözlenen bir
yasadışı bir davranıştır. Bu aynı anda olgudur. Ama başlangıçta kapalı olan
yargılama erkine karşı yapılmış bir Çağımızda aydın - halk ayrı-
mından söz edenler ve bu ayrımı toplumların değişmesi yalnızca
eylem olarak görülmektedir. toplumun kendi değerlerini
körükleyenler vardır.
Bu geleneğin giderek düşün- kendisinin değiştirmesine dayan-
Hizmet kurumlarında, işyerle- maktaydı. Bu değişmenin hızı ve
cede, inançta, tarikatta ayrı olan rinde «da>ı», «torpil», «kartvizit»
kümelere de bulaştığı gözlenebil- niteliği toplumdan topluma farklıydı.
yöntemleri ile kayırmacılığa, ayrı- Ama değişmenin hızı genel olarak
mektedir. Kan gütme geleneğinin calıklı eylemlere yeğin biçimde
yaygın olduğu toplumlarda, birbirine daha yavaştı. Toplumbilimciler buna
rastlanabilmektedir. toplumsal evrim demektedir.
öç besleyen kişilerin okullara
Birçok işler «rüşvet» verilme-
gitmediği, birbirlerini okullara Aradan yüzyıllar geçtikçe top-
den yürümemektedir. Bu ve buna
sokmadıkları görülebilmektedir. lumlar kapalılıktan kurtuldular,
benzer tüm toplumsal ilişki bozuk-
Eğitimin, kan gütme geleneğini kapılarını diğer toplumların kültürel
lukları, eğitimi doğrudan etkisi al-
ortadan kaldırmak için etkili bir değerlerine açtılar, ya da açmak
tında tutmaktadır.
girişimde bulunduğunu söylemek de zorunda kaldılar. Başka toplumlarla
olanaksızdır. Cumhuriyetin kurulduğu günden etkileşim, toplumların değişme
Yönetenlerle yönetilenler ara- bu yana, Türkiye'de toplumsal gereksemesini daha da artırdı.
sındaki ilişkilerin yeterli düzeyde alanda pek çok değişmeler, iyileş- Böylece bir yandan toplum
olmaması da toplumsal ilişkiler tirmeler ve gelişmeler olmasma üyelerinin değişmesi diğer yandan
açısından önemli bir sorundur. karşın, Osmanlı döneminden süre- etkileşilen başka toplumların zor-
Yurttaşların çoğunluğu kendilerine gelen ve sonraki uygulamalarla laması toplumları giderek hızlanan
kamu hizmetlerini getiren devlet ortaya çıkan, toplumsal yapıya bir değişim sürecine soktu.
memurlarının davranışlarından ve ilişkin pek çok sorunlar vardır.
Toplumsal Değişmenin
devlet kuruluşlarının bıktırıcı evrak Bir toplumda, gelişme, değişme, Nedenleri
işlemlerinden yakınmaktadır. kalkınma var olduğu sürece, Bir toplum durduğu yerde de-
Köye hizmet götürmek için ku- toplumsal sorunların olması doğal- ğişmez. Çünkü toplum da tıpkı insan
rulan kuruluşların elemanları köy dır. Asıl sorun, sorunların çıkması gibi değişmekten rahatsız ol-
6orunlannı çözmekten çok köye değil, bu sorunlara bilimsel yollarla duğundan, değişmeye karşı dire^ nir.
kuramsal bilgiler götürmektedir- çözümlerin bulunmasına yak- Bu yüzden, doğa koşullarından
laşmamak, girişimlerde bulunma-
mak+ır.
başka etmenlerce etkilenmeyen
kapalı bir toplum tutucu bir top-
lumdur.
Her toplum istemediği halde
değişmek zorunda kahr. Ama bu
değişmeleri benimsediğinde de ye-
niden bunları elinde tutmak ister. Bir
toplumu değişmeye zorlayan,
toplumun benimsediği ve özümle-
diği yeni değerlerdir. Bu değerler
toplumun kendisince yaratılmış
olabilir, başka toplumlardan alınmış
olabilir, fark etmez. Bir diğer
topluma girdiğinde diğer değerlerle
birleşerek yeni biçimlere girer, yeni
değerler üretir. Genel olarak,
toplumsal değişme bu yeni değerlerin
ürünüdür. Bu oluşuma toplumda
yenilikler denir. Toplumu değişmeye
zorlayan bu yenilikler aşağıdaki
alanlarda olabilir.
1. Kültürel yenilikler. Toplu-
mun konuştuğu dilde, toplumun
inançlarında, yasalarında, gelenek
ve göreneklerinde, yaşayış biçiminde,
güzel sanatlarında ve benzerlerinde
olan yenilikler, hem kültürel
değerleri hem de diğer alanlardaki
değerleri değiştirirler. En köklü
toplumsal değişme kültürel
değerlerin değişmesiyle oluşur. Bu
yüzden kültürel değerlerin
72 EGÎTÎME GÎRÎŞ TOPLUMSAL TEMELLER 73
korunmasına titizlik gösterilir. yollarını daha çabuk öğrenir. 5.İnsanın gereksinmelerinde değişmesi durdurulamaz.
Ama en çok da kültürel değerlerde Öğrenilen teknoloji, buna aykırı yenilikler. Bir yandan, eğitim Bunlardaki yenileşme durdurula-
yenileşme görülür. olan değerleri değişikliğe yoluyla giderek insanın mayacağına göre toplumun değiş-
uğratır. yeterliğinin artması, öbür
2.Toplumsal kurumlarda ye- yandan, toplumun değişmesi
nilikler. Kültürel değerlerin, insanın yeni yeni gerek-
yenileşmesi, evlenme, sinmelerini ortaya
akrabalık, mülkiyet ilişkisi, çıkartmaktadır. Bu
hukuk, eğitim, din, mezhep, gereksinmelerin duyurulabil-
çahşma gibi toplumsal mesi için'yeni yolların
kurumları işleten, bunlardaki aranması, yeni değerlerin
ilişkileri düzenleyen değerleri yaratılması gerekir. Bu ise
de değiştirir. Böylece toplumsal toplumun, yeni gereksinmeleri
kurumların yarattığı aile, iş, doyuracak biçimde değişmesine
okul, devlet gibi toplumsal yol açar.
birimler de değişme sürecine
girer. 6.Yönetimde yenilikler. Devlet,
hükümet, yerel yönetim, iş yö-
3.Bilimsel yenilikler. Bilimler netimi, hizmet yönetimi gibi
yaptıkları araştırmalarla topluma yönetimlerde olan değişmeler,
sürekli olarak yeni bilgiler yenilikler toplumun yapısını da
sunarlar. Yeni bilgi demek' etkileyerek onu değişikliğe
yaşama uygulanabilecek yeni uğratır. Yönetim hangi düzeyde
düşünceler, görüşler, yollar, olursa olsun toplumun bir
yöntemler demektir. Bunların parçasıdır. Yönetme - yönetilme
yaşama uygulanması toplumun olgusunda değişecek her değer,
değerlerinde yenileşmeler toplumun diğer değerlerini de
yaratır. etkiler.
7.İnsan ilişkilerinde yenilikler.
4.Teknolojide yenilikler. Bi-
Toplum insanların ilişkilerinden ve
limlerin bulgularının üretime,
etkileşiminden oluşur. Toplumun
işe, topluma uygulanmasını
yapısını oluşturan ilişkiler olunca
gösteren bilim teknoloji (yapım
bunlarda olacak değişmeler de
bilim) dir. Toplum, teknolojinin
toplumu değiştirir. İnsanların iliş-
bulgularıyla, bildiklerini daha
kilerini değiştiren araçlar, topluma
iyi uygulayarak, yapacaklarını
benimsetilen yasa, kural, ilkelerdir.
daha kolay yaparak üretimini
Bunlar toplumda yeni ilişki
artırır, işlerini kolaylaştırır.
biçimleri yaratırlar. Bunlar da in-
Teknolojideki yenilikler, yu-
sanların toplumsal davranışlarını
karıdaki sayılan yeniliklerden
değiştirip, yönlendirirler.
daha kolay olarak toplumda
benimsenir, insanlar kolay Yukarıda sayılan yedi alandaki
yapmanın, kolay yaşamanın yenilikleri durdurmadıkça toplumun
me içinde olması doğaldır. Bu ye- Toplumsal değişmeler toplumun
nilikler aynı anda toplumsal de- ne kadar yararına olursa olsun,
ğişmenin belirleyicileridir. Bu ye- toplumdan bazıları değişmelere karşı
niliklerin azlığı çokluğu, yeğinlik ve çıkarlar. Özellikle yapılan
genişlik derecesi toplumsal de- değişmelerle, bu kimselerin çıkarları,
ğişmenin hızını ve büyüklüğünü yararlan, yöntemleri, bilgileri,
belirler. becerileri, alışkanlıkları değişiyorsa,
Toplumsal değişmenin bu be- direnmeleri daha da yeğin olur.
lirleyicilerine başkalarını da eklemek Toplumsal yapının bir kuru-
olanaklıdır. Burada önemli olan munda yapılan bir değişme, bütün
konu, Türkiye'de bu yedi alanda çok kurumların kurulmuş dengesini
hızlı değişmelerin olmasıdır. bozar. Kurumlar arası dengesizlikler
Bunlardaki değişikliğe bakarak, toplumda çatışmalara yol açar.
Türkiye'nin çok hızlı bir toplumsal Toplumda çatışma yaratmadan
değişme içinde olduğunu söylemek değişiklik yapmak olanaksızdır. Bu
olanaklıdır. yüzden toplumsal değişmelerin
sancısız olması düşünülemez.
Toplumsal Değişmenin
Niteliği Toplumsal değişme yönetimin
üst kademelerinden aşağı doğru
Toplumun herhangi bir kuru- gelebileceği gibi, alt kademelerden
munda oluşan değişiklik, toplumun yukanya doğru da gidebilir. Top-
tüm yapısına etkisini yansıtır. Başka lumsal değişme yukardan aşağıya
bir deyişle, toplumu oluşturan doğru yapıldığında, merkezi bir
kurumların birinde, kendi sınırları planlama ile daha etkili olabilmekte,
içinde kalabilecek bir değişiklik çabuk yaygmlaşabilmektedir.
yapmak olanaksızdır. Burada Aşağıdan yukanya doğru yapılan
yapılacak bir değişiklik, başka toplumsal değişme daha sağlam
kurumlan da etkiler. Bu etkileme yerleşebilmekte, fakat daha çok
olumsuz olduğunda yapılan süreye, iyi örgütlenmiş eğitime
değişiklik başarısız kalabilir. gereklilik göstermektedir, özellikle
Toplumsal değişim, oldukça bu tür eğitimin sorun çözmeyi
uzun süreye gereklilik gösterir. Kısa öğretmesi gerekmektedir.
sürede ancak, yüzeyde, gelip geçici Toplumsal değişmeyi durdurmak
değişmeler yapılabilir. Köklü olanaksız olduğu gibi, değişmenin
değişmeler daha uzun sürede olabilir. var olan hızmı azaltmak da
Eğer toplumsal değişmeler, olanaksızdır. Toplumsal değişme
insanların birbiri ile ilişkilerini giderek artan bir hız göstermektedir.
olumlu yönde etkiliyor, insanların Ülkelerin gelişmişlik farkı,
sorunlarına çözümler getiriyor ise değişmeye başlamanın erkenliğin-
daha çabuk bir yayılma gösterir. den, geçliğinden ileri gelmektedir.
74 EĞİTİME GİRİŞ TOPLUMSAL TEMELLER 75
Topluma giren bir kültürel değer yeniden düzenlenme çabaları, bazı devrim «çağdaş uygarlık düzeyinin sal değişmede en azından Osmanlı
yeni değerler yaratmaktadır. Yeni toplumsal değişmelere yer ve- üstüne çıkma» ülküsünün kaynağını Imparatorluğu'nun kültürel ve
değerlerin artışı her kezinde kat- rebilmiştir, fakat bunlar tümüyle oluşturmaktadır. toplumsal değerlerinden işe baş-
lanmaktadır. çağdaşlaşmaya yetmemiştir. lanmalıdır. Osmanlı İmparatorluğu
Toplumsal Değişmenin
Toplumsal değişmeler, toplumu Cumhuriyet devrinden önce, Sürdürülmesi kendinden önce gelişen kültürel ve
giderek daha çok bütünleştir- saray ve sarayın çevresinde kü- toplumsal değerler üzerine
mektedir. Toplumsal değişmelerin az melenmiş bürokrat (devlet daire- Türkiye'nin ilişkili olduğu diğer kurulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu
olduğu toplumlarda, toplumun lerinde çalışan) aydınlardan oluşan uluslardan geri kalmaması için döneminde ise altı yüzyıl süreyle bu
parçalanması daha kolay olmaktadır. bir egemen küme ile bunun ulusal ülküye doğru toplumsal kültürel ve toplumsal değerler
Toplumsal değişme, toplumsal karşısında yönetilenlerden oluşan değişmesini sürdürmesi gerek- işlenerek toplumsal bir yapı
kurumlar arasındaki işbirliğini, büyük bir küme vardı. Devlet ka- mektedir. Geride kalan ülkelerin oluşturulmuştur.
eşgüdümü, dayanışmayı artır- pısında çalışmanın verdiği üstün- yaşam hakkı gün geçtikçe biraz daha
Bu toplumsal yapı Asya biçi-
maktadır. lüklerle aydınlar, ekonomik yönden daralmaktadır. Bağımsız ve özgür
minde kendine özgü bir toprak da-
de güçlenmişlerdir. Batılılaşma yaşamanın yollarından biri,
ğılımına dayanmaktadır. Toprak
Türklerde Toplumsal Değişme eğilimi ve hareketi bu aydınlarca toplumca kalkınmaktır. Dışardan
dağılımında batıda görülen toprak
başlatılmış, yaygınlaştırılmıştır. gelen etkiler Türkiye'yi toplumsal
Türk ulusunun, geçmişine ba- derebeyliği (feodalizm) yoktur.
Böylece Türkiye'nin batılılaşma kalkınmaya zorlamaktadır. Oysa
kılacak olursa, sürekli bir gelişme, Toprak genel olarak devletindir.
amaçlarının kökleri Osmanlı yukarıda açıklandığı gibi toplumsal
değişme içinde olduğu görülür. Ama bunun içinde yer yer Asya tipi
Imparatorluğu'nun gerileme kalkınmaya iten iç nedenler de
Türklerin, göçebelikten yerleşik bir toprak ağalığı vardır.
devirlerine kadar inmektedir. oldukça çok ve etkilidir.
toplum niteliklerine kavuşması bu Bu görüşlere göre, köklü top-
değişmenin en atıhmh olanıdır. Orta Bütün batılılaşma çabalarına Toplumsal değişme kalkınmanın
bir aracı olarak beş yıllık kalkınma lumsal değişmenin olabilmesi için.
Asya'dan gelen Türklerin Anadolu'da karşın, Osmanlıların son yıllarında toplumun yaşadığı ve bir kesiminin
yerleşmesi ve çağlarının en güçlü bile, batımn endüstrileşmesine ayak planlarmca da istenmekte ve
desteklenmektedir. Türkiye'nin de yaşamakta olduğu bu yapı ele
devletini kurması toplumsal uydurulamamış, bu aşamaya alınarak bir kalkınma modeli
değişmelerin en büyüklerinden biri geçilememiştir. Bunun yanında, üst endüstriyel kültüre geçmesinde
toplumsal değişmenin de gerçek- geliştirilmelidir. Bu modelde eski
olarak görülür. düzeydeki memurların ekonomik kültürel ve toplumsal değerler ele
güçlülüğüne ve Anadolu' da toprak leşmesi gerekmektedir. Ancak top-
Selçuklular devri Anadolu'da, lumsal değişmenin nasıl olması alınmalı, ama günün gereklerine göre
göçebe uygarlığından yerleşik uy- ağalığına dayanan toplum yapısı, bunlarda değişme yapılmalıdır.
Cumhuriyet devrine aktarılmıştır. gerektiği konusunda değişik görüşler
garlığa geçiş dönemidir. Bu dönem- vardır. Toplumsal değişmenin içeriği
Türk Kurtuluş Savaşı, devrin 2. İlerici yaklaşım. Bu kümeye
de Türk boylarının kendi bütün- ve yöntemi konusunda ortaya atılan giren görüşlere göre Türkiye'nin
asker - sivil bürokratlarının öncü-
lükleri içinde varlıklarını sürdür- görüşler üç kümede toplanabilir. gelişmiş ülkelere yetişebilecek hızda
lüğünde Türk ulusunca yapılmıştır.
dükleri görülür. Cumhuriyet'ten sonraki toplumsal 1. Geçmişe dayalı yaklaşım. Bu bir toplumsal değişmeye gerek-
Osmanlı Devleti'nin kuruluşu, değişmeler de, yine bu aydın kümeye giren görüşler, toplumsal semesi vardır. Bunun için de top-
bu boylan bütünleştirmede büyük bir kümenin istemi ile yukarıdan değişmenin, geçmişteki değerleri lumsal yapıya uygun yeni kalkınma
aşamaya geçiştir. Bu bütünleş- aşağıya doğru başlatılmıştır. Atatürk temel alarak gerçekleştirilmesini modelleri geliştirilmelidir.
tirmenin sağlanmasından sonra devrimi, tümüyle toplumsal yapıyı savunmaktadır. Bu görüşler özet olarak şu dü-
toplumsal değişmelerin iç ve dış değiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu Bu görüşler özet olarak şu dü- şünceleri içermektedir: Toplumsal
etkenlerle, zaman zaman hızlandığı devrimin toplumsal yapıyı şünceleri içermektedir : Toplum- değişme için tarihin derinliklerinde
görülür. Osmanlı împaratorlu-ğu'nun değiştirme etkisi sürmektedir. Bu kalan kültürel ve toplumsal de-
gerileme devrinde yapılan
76 EÖÎTtME GCHŞ TOPLUMSAL TEMELLER 77
kişiden doğmaktadır. Eğitim fel- kilerini nasıl yaptığı açıklanmış, nın olmadığım göstermez. Sayılan beş liği bu beş eğitim görüşünün Türki-
sefesi kavramının ne olduğuna bundan önce de eğitim felsefesinin eğitim görüşü ile siyasal partilerin ye'de ne denli yaygın ve geçerli
ilişkin inançlar değişiktir. Bu değişik ne olduğu özetlenmiştir. Daha sonra eğitim görüşlerinin benzer- olduğunu göstermektedir.
inançlar felsefenin doğasından eğitimin felsefi işlevi üzerinde
gelmektedir. Eğer ortaya konan durulmuştur. EĞİTENLER VE EĞİTİM
eğitim görüşü kişinin hem felsefe İkinci, üçüncü, dördüncü, be- Eğitim dendiğinde genel olarak Bir eğitim sisteminde eğiten^
inancına hem de eğitim görüşüne şinci ve altıncı bölümde sırasıyla planlı yapılan eğitimden söz edildiği ler, eğitimin yapılmasına, uygulan-
uygun düşmüyor ise, bunun kültürü, bilgiyi, beceriyi, insanın Birinci Ünitede açıklanmıştı. Planlı masına, gerçekleştirilmesine doğ-
karşısına geçip bir eğitim felsefesi çevreye uyumunu, insanı merkez eğitim de örgün (okul) ve yaygın rudan ve dolaylı etkide bulunan
olmadığını savunmak kişiye kolay alan beş eğitim görüşü açıklanmıştır. (hizmet içi eğitim, halk eğitimi) kişilerdir. Bunlar eğitimi doğrudan
gelmektedir. Bu kümeleri oluşturan eğitim olarak iki bölüme ayrılmıştı. etkileyen eğitim uzmanları, yönet-
görüşlerinin her birinde, görüşlerin
Bir ülkenin gerçek eğitim fel-
felsefesi, eğitimin amacı, içeriği, Planlı eğitimde, eğitim prog- menler ve öğretmenler ile eğitimi
sefesi kâğıt üzerinde yazılanlar
süreci, yönetimi açıklanmıştır. ramlarım yapanların, eğitimi yö- dolaylı olarak etkileyen eğitim sis-
değil, eğitim yerinde uygulanan- netenlerin, eğitim programını eği- teminin dışındaki kişilerdir.
lardır. Bu da eğitenlerin eğitim Yedinci bölüm ise, 1980 yılında tilenlere uygulayanların eğitime Eğitim Felsefesi Ne Demektir?
felsefesidir. Bu yüzden eğitimi dü- kapatılan eski siyasal partilerin ilişkin görüşleri eğitimin niteliğine
zenleyenlerin, uygulayanların,, de- eğitim görüşleri yine eğitimin büyük etkide bulunur. Bir eğitim Eğer bir insan, eğitime ilişkin
ğerlendirenlerin eğitimin sürecine amacı, içeriği, süreci, yönetimi programı ne denli toplumun düşüncelerini açıklarken neyin
etki yapan görüşleri bir ülkenin açısından incelenerek özetlenmiştir. yapışma, eğitilenlerin gerekseme- doğru, neyin iyi, neyin güzel ol-
gerçek eğitim felsefesidir. Bunlar Burada şu durumlara özen lerine, ekonomik kalkınmaya hizmet duğunu söyleyebiliyorsa, bu kişinin
sistemleştirilmiş bir görüş çevre- göstermek gerekmektedir : İlkin edecek nitelikte düzenlenirse eğitime ilişkin bir görüşü var
sinde ne denli birleşirler, çoğunluğu hiçbir insanın eğitim görüşü bu düzenlensin, uygulanması sırasında demektir. Eğitime ilişkin görüşünü
oluştururlar ise o görüş o ülkede o ünitede ele alman beş eğitim gö- eğitenlerin görüşlerine göre insan kendi yaşantılarına dayanarak,
denli geçerli eğitim felsefesi olur. rüşünden yalnız birine sığdırıla-maz. değişikliğe uğrar. Bu yüzden ha- bu konudaki, bilgileri edinerek"
Eğitimin niteliği gereği eğitenlerin Bir insanın eğitim görüşü beş eğitim zırlanan eğitim programı değil, geliştirebilir. Bu görüş, kişinin
belli bir eğitim görüşü çevresinde görüşünün her birinin bazı eğitim yerinde gerçekleştirilen eği- bulduğu, öğrendiği gerçek* lere
birleşebilmeleri çok zor olduğundan kesimlerine uyabilir, ama bunlardan tim programı asıldır. dayanmaktadır. İnsanın kendine
böyle bir sonuç elde edilemez. Kaldı biri pek çok yönüne uygunluk özgü geliştirdiği bu görüşte bilimsel
ki, eğitimi kalıplara sokacağı için de gösterir. Siyasal partilerin de öyledir. Eğitenler, eğitim programını yanlışlar olabilir. Ama yine de bir
böyle bir sonucun yaran kuşkuludur. Eğer özenle izlenecek olursa siyasal uygularken, kendi eğitim felsefe- eğitim görüşüdür. İşte bir insanın
Bu ünitede yedi bölüm yer al- partilerin .eğitim görüşleri birbirine lerine göre değişikliğe uğrattıklarına eğitimde doğruya, yanlışa, iyiye,
maktadır. çok benzemekte ama bazı yönlerden göre, ne kadar eğiten kişi varsa o kötüye, güzele, çirkine ilişkin
ayrılmaktadır. Ayrıca bir siyasal kadar değişik türde gerçekleştirilen görüşlerine o kişinin eğitim felsefesi
Birinci bölümde eğitenler ve partinin eğitim görüşü, açıklanan eğitim programı var demektir. denir. Bu kişi eğitime ilişkin
eğitim konusu ele alınmıştır. Gerçek beş eğitim görüşünden birine çokça İncelemeyi kolaylaştırmak için düşüncelerini söylerken, eylemlerde
eğitim felsefesi, eğitenlerin kendi benzemektedir. Bu bir siyasal par- aslında bu kadar çok gibi görünen bulunurken, işlemler yaparken bu
eğitim görüşlerini eğitime tinin eğitim görüşünün diğer eğitim eğitim görüşlerini kümelendirerek felsefenin etkisi altında kalarak
uygulamalarıdır. Eğitenler olarak görüşlerine benzeyen yanlart- ele almak gerekmektedir. davranır.
sayılan eğitim uzmanı, yönetmen,
öğretmen ve diğer kişilerin bu et- Eğitimi kendine meslek alam
olarak seçen bir insan, yukarıdaki
84 EĞİTİME GİRİŞ
FELSEFİ TEMELLER 85
Bu kümeye giren eğitim gö- olan, inşam yücelten hakikatlerdir. turan irade, bellek, yargılama, duygu ramında, Türk tarihi, coğrafyası,
rüşleri, bilgi aktarma yoluyla eği- Bunlar aynı anda yaratıcı güce gibi melekelerinin geliştirilmesi kültürü, sanatı, edebiyatı, musikisi
tilenin zihnini geliştirmeyi amaç- ulaştıran hakikatlerdir. Herhangi bir gerekmektedir. Eğitim bu zihinsel ile, astronomi, matematik, mantık,
ladıklarından, bilgiye büyük önem nesne o nesneye sahip olana göre melekeleri (yetilşri) güçlendirici ahlak, din, beden eğitimi, askerlik
verirler.* Bu görüşlerin savundukları değer kazanır. Herhangi bir bilgi onu alıştırmalar yapmalıdır. gibi dersler yer almalıdır. Türk
düşünceler kısaca şöyledir: kazanana göre değerlenir. Buna Ulusal kültür denenmiş geçerli, tarihinde yer alan büyük
göre, madde değil, o maddeyi doğru kültürel değerlerden oluşur. komutanlarla büyük devlet ve bilim
Felsefesi kullanan yönlendiren insan Bu ulusal kültürün zarara adamlarının yaşamları ve yaptıkları
İnsan bir ülküyü benimsedi- önemlidir. İnsan ise hakikatlere uğratılmadan, başka ulusların tüm incelikleriyle öğrenilmelidir.
ğinde, o ülkü uğruna maddi yarar ulaştığı oranda değerlenir. Bu da çok bozmasına izin vermeden saklan- Seçkinlerin konuşulan Türk Dili'ni
olmadan, yalnız manevi değerlere bilmeye dayanır. ması ve yeni kuşaklara aktarılması en iyi biçimde bozmadan
ulaşmak için çalışabildiğinde mutlu zorunludur. Ulusal kültür insanın kullanmaları sağlanmalıdır.
olur. Bir insanın düşünüşü, ahlakı, Toplumun kalkınması, insanın
mutluluğu için gereklidir. Kal- eğitiminin hem aracı hem de
dış görünüşünden, yaptıklarından amacıdır. Ülkenin ekonomik kalkınması
daha önemlidir. Bir insanın yapması kınamayan, zenginleşemeyen top- için gerekli olan insangücü orta
değil düşünmesi gerekir. lum içinde insanın ülküsüne ulaş- Toplumun kalkınmasına yardım düzeyde kendi konularında en
Düşünmenin temel taşları ise bil- ması, böylece mutlu olması ola- etmek eğitimin en önemli görevidir. yüksek verimi sağlayacak biçimde
gilerdir. İnsanın ülkülerini geliş- naksızdır. Bu yüzden toplum, in- Eğitim, bu kalkınmada görev alacak düzenli bir programla yetişti-
tirmesi, erdeme ulaşması ancak sandan önce gelmektedir. Toplumu inşam yetiştirmelidir. İnsan rilmelidir. Bunların yetiştirilmesinde
bilgiler aracılığı ile olur. Bu yüzden kalkındıran, zenginleştiren devlettir. toplumsal kalkınmanın en önemli gözönünde bulundurulacak ilke,
bilgi, inşam güçlü kılan en önemli Devlet ise büyük önderlerle utkulara gücü ve aracıdır. topluma hizmet etmenin bilincine
araçtır. ulaşır.
Eğitimin en önemli amacı, ya- ulaştırmaktır. Ayrıca bunların eğitim
İlahi bilgiler değişmez gerçek- Eğitimin Amacı pan insan değil, düşünen insan programına Türkçe, Türk tarihi,
lerdir. İnsanın ülküsü (ideali) bu Bu kümedeki eğitim görüşle- yetiştirmektir. İnsan makine değildir. Türk coğrafyası, yurttaşlık bilgisi,
değişmez hakikatleri bulmak ve rinin genel amacı insan zihnini İnsan, hayvanlarda olduğu gibi belli aritmetik, ahlak, din dersleri de
bunları öğrenmektir. Gözle görülen, güçlendirmek onun hakikatleri daha bazı beceriler için eğiti-lemez. İnsan eklenmelidir.
elle dokunulan nesneler asıl iyi kavramasını sağlamaktır. Bu düşünmek için eğitilmelidir. Eğitim
Kadınların eğitimi erkekler
hakikatler değildir. Asıl hakikat genel amaca ulaştıracak alt amaçlar zihni geliştirmelidir; eli, gözü değil.
kadar önemlidir. Her kadın ve kız
doğanın, doğa olaylarının, nesne- ise şöyle özetlenebilir: Eğitimin İçeriği eğitimden geçirilmelidir. Bunlara
lerin yaratıcısı olan yüce güçtür.
Tnsfl.nm bu yüce güce yaklaşabil-
Eğitimin önem derecesine göre Bu kümeye giren eğitim gö- verilecek eğitimin programında,
mesi için hakikatlere götüren bil-
sırasıyla ulusal, toplumsal, bireysel rüşleri genel olarak eğitilecekleri üç Türkçe, aritmetik, Türk tarihi, coğ-
amaçları vardır. Bunlar önem kümeye ayırır: rafyası ile yurttaşlık bilgisi, çocuk
gileri edinmesi gerekir. derecelerine göre gerçekleştirilir. bakımı, ev ekonomisi, el sanatları
Dünyada değerli olan nesne, Birinci küme az fakat ülkenin dersleri bulunmalıdır.
Ulusal amaçlar gerçekleştirilmeden
madde değildir. Dünyada değerli yönetiminden sorumlu olan ya da
diğerlerine geçilemez. Eğitim Süreci
olacak insanlardan oluşur. Bunların
* Batı felsefesinde bu görümlere benzeyen Eğitimin amacı zihni disiplin en yüksek düzeyde ve nitelikte Bu kümedeki eğitim görüşleri,
felsefe kurandan trtealism, liberalimi; altına almaktır. Zihnin disiplin altına yetiştirilmesi gerekir. Bu seçkinlerin insanın zihnini güçlendirecek bil-
eğitim felsefesi İM Bssentlaliam'dir. alınabilmesi için zihni oluş- önderlik nitelikleriyle donatılması gilerin aktanha yoluyla olabileceğini
asıldır. Bu eğitim prog- savunurlar, öğretmen bilgiyi
öğrenciye taşıyan bir önderdir.
92 FELSEFİ TEMELLER 93
EĞİTİME GİRİŞ
öğrencilerin öğrenmekle zorunlu olduğu Eğitimi yönetenlere; öğretmenlere dır. Ama eğitilenden gelmeyen koşulları
Eğitilenlerin zihin melekeleri
bilgileri öğretmen kararlaştırır, eğitilenlerin koşulsuz itaat etmeleri düzeltmek için eğitilene rehberlik etmek
(yetileri) ağır matematik problemlerini
öğrenciler onun önderliğinde öğrenir. zorunludur. İtaat etmek eğitilene küçük gerekir.
çözdürme, şiir ezberlemeleri, ağır
Aktarma işinin derinliğine yapılması yaştan öğretilmeli, eğitimi boyunca Disiplin başlıca eğitim aracıdır.
çalışma koşullan, ağır yargılama
gerekrrtekte-dir. sürdürülmelidir. Yönetenlerin, Disiplin kuralları eğitilenlere önceden
alıştırmaları ve benzerleri ile
Eğitim programında yer alan güçlendirilmelidir. Eğitilen ne denli ağır öğretmenlerin üstünlüğü öğrencilerce duyurulmalı, bunlar ödünsüz
derslerin, bu derslerde öğretmence şartlar altında kalarak eğitimini sürdürür tartışmasız kabul edilmelidir. Eğiti- uygulanmalıdır. Bedensel ceza da bir
sunulan bilgilerin üzerinde tartışma ise o kadar sağlam öğrenir. lenlerden en üst yönetmene vann-caya eğitim aracıdır. Öğrencinin iradesini,
yapılamaz. Bunlar aslında önceki kadar basamaklandırılmış bir hiyerarşi direncini güçlendirir. Disiplini ve okulu
kuşaklardan denenerek gelen ve Eğitilenin başarısı sürekli iz- vardır. Eğitilenlerin ve diğer kişilerin bu yö-netebilmesi için yönetmene büyük
öğrenciyi hakikate ulaştıracak lenmelidir. Eğitilenin başarısız ol- hiyerarşiye özenle bağlı olmaları yetki verilmelidir.
bilgilerdir. Eğitilenlerin ve eğitenlerin, maması için çalışma koşullan dü- gerekmektedir.
zenlenmelidir. Ama özellikle eğitilenin Eğitimin planlan, programları,
yeni kültürel değerler üretmesi Öğrencilerin devamlan sürekli
tembelleşmesine izin verilmemelidir. siyasası, kültürel, ekonomik, siyasal
beklenmediği için, bunların üzerinde izlenmelidir. Devamsızlık, öğrencilerin
Bunun için dinlenme ve uyuma dışında alanlarda uzman olan kişilerle eğitimin
tartışmaları da söz konusu değildir. hem itaatsizlik hem de eğitim
kalan zamanını dolduracak ev ödevleri en üst kademesinde bulunan
Eğitilenlerin görevi öğretilenleri programını aksatmaları yönünden ele
verilmelidir. Disiplinli öğrenme yönetmenler tarafından yapılmalıdır.
ezberlemektir. alınmalıdır.
başarının baş koşuludur. Çünkü Bunlar okul yönetimince koşulsuz
Eğitim sırasında siyasal, toplumsal öğrenme zor bir iştir. Eğitimin yönetiminde eğitilenlerin olarak uygulanmalıdır. Eğitimin üst
konuların üzerinde tartışmak yanlışlara öğrenmeye zorlanması asıl- makamlarca denetimi ciddi ve sıkı
yol açacağı için zararlıdır. Çünkü henüz öğrencilerden yüksek öğrenime olmalıdır.
daha belli bir eğitim düzeyine gidemeyeceklerin alt öğrenim Bu kümeye giren eğitim görüşleri
basamaklarından geçerken elenmesi elle dokunulan varlıklardır. Bunlar
ulaşmamış olgunlaşmamış üstelik eğitilene beceri kazandırmaya ve
yönetimde görevi bulunmayan kişilerin gerekir. Bu yüzden, sınavların çok sıkı
BECERİYİ MERKEZ ALAN EĞİTİM GÖRÜŞLERİ
siyasal, toplumsal konulara peşin yar- ve eleyici olması zorunludur. Çünkü
gılarla bakması doğaldır. Böylesine eğitim seçkin yönetmenleri, bilim
eğitilenin üretmen olmasına daha çok insan, doğa, doğadaki olaylar gibi somut
ulusal konuların peşin yargılarla adamlarını yetiştiren bir kurumdur.
önem verirler.: Bu görüşlerin gerçeklerdir. Toplumun temeli toplumun
tartışılması ülkeye yarardan çok zarar Layık olamayanların buraya geçmesini
savundukları düşünceler, özetle sahip olduğu insangücü ve varlıklardır.
verir. Eğitilenlerin görevi kendi önlemek için iyi bir seçme düzeni
şöyledir: Toplumun zenginliğinin kaynağı ise bu
derslerinin dışma çıkmamaktır. kurulmalıdır. Eğitilenin zihin me-
in-sangücünün, varlıkların kullanıl-
Yönetimin ve öğretmenin görevi de lekelerini güçlendirecek derslerde Felsefesi masıyla yaratılan yeni değerlerdir. Bu
bunu sağlamaktır. yapılacak sınavlar daha sıkı olmalıdır. İnsanın bilincinin dışında, bilinçten yüzden bir ülkenin ekonomisi, diğer
öğrenme yapma değildir ama Eğitimin Yönetimi bağımsız gerçekler vardır. Gerçek, sistemlerin temelidir. E ğ i t i m bir
öğrenme öğretileni somurma, emme bilincin ürünü olan taşa nlar, imgeler ülkenin ekonomisini hem yetiştirdiği
Bu kümeye giren eğitim gö- değil, gözle görülen
işidir. Eğitilen, kendine verilen bilgileri insangücü ile etkiler, hem de bu
rüşlerinin yönetim anlayışı, sıkı bir
tüm incelikleri ile belleğinde ekonomiden etkilenir. Ekonomi ile
disipline dayanan baskıcı bir * Batı felsefesinde bu görüşlere benzeyen felsefe
saklamalıdır. Öğrenmede bireysel eğitim karşılıklı etkileşim içindedir.
yönetimdir. kuramları Realism, Natura-lism, Pragmatism,
ayrılıklar, öğrenenin ilgisi söz konusu Amprism, Materia-lism; eğitim felsefesi ise
Eğitimin yetiştirdiği insangücü üretime
değildir. Essentialism' dir. dönüşerek yatırım niteliği kazanır.
94 EÖITÎME GÎRÎŞ FELSEFÎ TEMELLER 95
Insangücü ise kendiliğinden değil, tilene beceri kazandırmaktır. Bu Eğitimin İçeriği gereklerini yapacak yeterliğe ula-
eğitimle yetişir. genel amaca ulaştıracak alt amaçlar şabilmelidir.
Dünyanın merkezi insan ve Bu kümeye giren eğitim gö-
ise şunlardır ı rüşleri toplumdaki her insanın bir
onun tasarıları, imgeleri, bilgileri Ortaöğretim, bu düzeyde mes-
değildir. Gerçek varlıkları, olayları Ülkenin ekonomik kalkınması- mesleğin gereklerini yerine lekleri kazandıracak değişik eğitim
barındıran çevre doğadır. Doğa, na gereken malın, hizmetin, dü- getirecek biçimde eğitilmesini is- programlarından oluşmalıdır Bu
içinde insamn da bulunduğu bir şüncenin üretilmesi için değişik terler. Bunun için bir ülkenin eko- eğitim programlarının ortak
gerçekler evrenidir. İnsan bu düzeyler-de iş yapacak insangücü- nomik, toplumsal kalkınmasına yanları bulunmalı, bunlar tüm öğ
gerçekler evreninde diğer varlıklar nü yetiştirmek gerekir. Bir ülkenin gereken mesleklerin ve işlerin dö- rencilere birlikte verilmelidir. Eğitim
gibi kendine düşen işlevi yerine çalışma yaşamında değişik düzeyde, kümünün yapılmasını, bu döküme programlarında yer alacak genel
getirir. İnsanın üstün olan yanı, ürün değişik türde çaba isteyen işlerin göre hangi mesleğin ve işin hangi bilgiler, genel kültür dersleri,
elde edebilmek için diğer doğa olması doğaldır. Eğitim, insanların düzeyde eğitimi gerektirdiğinin öğrencilerin meslek bilgi ve
varlıklarını, doğa olaylarını ve insan yeteneklerine göre bu işleri yapacak bulunmasını; meslek ve işlerin becerilerini engellemeyecek oran da
yaratması kültürel araçları, değerleri değişik yeterlikte insangücü çözümlenmesi (analizi) ile hangi tür olmalıdır. Genel bilgi ve kültür
kullanabilmesi, yönlen- yetiştirmelidir. eğitimi gerektirdiğinin ortaya dersleri öğrencilerin seçtikle ri
direbilmesidir. İnsan, bunu yaparken çıkarılmasını önerirler. mesleğe destek olacak bilgileri
İnsanın zihnini ve bedenini bir içermelidir, soyut ve gereksiz bil-
elini, bedenini, duyu organlarını, bütün olarak ele almalı ve ye- Bu yolla her mesleğin ne dü-
usunu ve duygularını kullanır. zeyde, ne türde, hangi alanda eği- giler verilmemelidir.
tiştirmelidir. Hangi türde, hangi
Bunlar aynı anda insamn gerçeklere düzeyde olursa olsun her işin is- time gereksemesi olduğu ortaya Yükseköğretim insanlara yük-
ulaşma araçlarıdır. tediği çaba hem beden hem de beyin çıkarılmalıdır. Bu eğitim gerekse- sek düzeyde beceri, bijgi isteyen
Kültürel değerler, doğa ger- gücüne gereklilik gösterir. Bu mesi de, her meslek, her iş için bir meslekleri kazandıracak biçimde
çeklerinin insan eliyle yansıtılmış ikisinin, herhangi bir ayırım yap- eğitim programına dönüştürül- düzenlenmelidir. Ortaöğretimi bi-
görüntüsüdür. İyi, güzel, doğru madan, bir iş için birlikte gelişti- melidir. tiren tüm öğrencilere yükseköğretim
gerçekler doğada gizlidir. İnsanın el rilmesi zorunludur. Meslekler için gereken temel açık olmalıdır. Ancak insangücü
ve kafa gücü bu gerçekleri ortaya beceriler ve bilgiler temeleğitim-de planı gözönünde tutularak her
Gerçekler evreninin yeni kül- meslekte gerektiği sayıda insan
çıkararak yeni değerler yaratır. türel değerlere dönüşerek topluma pek değişme göstermez. Bu yüzden
İnsanın bu yüceliğe ulaşabilmesi teknik eğitime, iş eğitimine ağırlık yetiştirilmelidir. Bu amaçla
yansımasını sağlamak için insanın yükseköğretime girişte sınavlar
için eli ve kafası bir bütün olarak bunu yapabilecek yeterliğe veren temeleğitim her yurttaş için
eğitilmelidir. Yeni değerler yaratmak zorunlu olmalıdır. Bu okulda konulması düşünülmelidir. Yük-
ulaştırılması gerekmektedir. Eğitim seköğretim yaparken öğrencileri
insana özgüdür ve inşam yüceltir. insanı eğiterek onun yeni kültürel Türkçe, matematik, fen bilgileri,
İnsan kendi yaptığım değerli sosyal bilgiler derslerinin yanı sıra mesleklerinde derinliğine yetiştire-
değerler üretmesini sağlaya- cek her türlü dersler eğitim prog-
bulduğunda, ona kendi yarattığı bilmelidir. Böylece güzel sanatlarda, çocuğun yeteneklerini tanımaya, ona
değer olarak baktığında başarının el ile çalışmayı sevdirmeye, ramında yer almalıdır. Bu arada
folklorda, teknolojide, bilimde öğrenciler, iş yaşamı ile ilişki kur-
hazzına ulaşarak mutlu olur. İnsan yükselme yolunun açılmasına eğitim meslekleri tanıtmaya, bir işe doğru
bir iş aracı değil, kendi üretiminin yönlenmeye yarayacak iş dersleri de malı, işte uygulama ile eğitimi bir-
katkıda bulunmalıdır. - likte yürütmelidir. Uygulamasız,
yaratıcısı olarak görülmelidir. konulmalıdır. Her öğrenci,
İnsana çalışmanın gururunu, temeleğitim sırasında, çevresinde uygulamaya dönük olmayan eğitim
Eğitimin Amacı eksik eğitimdir.
güvenini vermek, insanın emeğini bulunan, kullanmak zorunda olduğu
Bu kümedeki eğitim görüşle- yaratıcı kılmak, insanda iş disiplini, araçları tanıyabil-meli, Hemen her meslek ömür boyu
rinin genel amacı üretim için eği- ahlakı yaratmak da bu eğitim kullanabilmelidir. Çocuk böylece eğitimi gerektirir. Bu yüzden meslek
görüşlerinin amaçları arasındadır. kendi teknik dünyasmm adamlarının hizmet içi eğitimi
96 EĞİTİME GÎRIŞ 97
çok önemlidir. Hizmet içi eğitim planlı değiştirdiğinden, meslek adamının ÇEVREYE UYUMU MERKEZ ALAN EĞİTİM GÖRÜŞLERİ
yapılmalıdır. Okullar, halk eğitiminde, eğitimi bitimsizdir. Böylece eğitim
hizmet içi eğitimde görev almalı, ama insanın ömrü boyunca sürüp giden bir Bu kümeye giren eğitim görüşleri dür. Bu yaşantıların niteliği, türü,
hizmet içi eğitimin yükümlülüğü süröçtir. eğitilenin çevresine uyumuna büyük çokluğu, insanın kendine, evrenine
işyerinin olmalıdır. önem vermektedir.* Bu görüşlerin ilişkin görüşlerinin hem temeli hem de
Üretim için çalışma disiplin ister.
savunduğu düşünceler şöyle belirleyicisidir. Bu yüzden gerçek olan,
Eğitim süresince eğitim yerleri ile Disiplinli çalışma ve iş ahlakı eğitim
özetlenebilir: insanm yaşantılarıyla elde ettiği bilgi,
işyerlerinin sıkı işbirliği yapması sırasında verilmeli, alışkanlığa
beceri, tutumlardır. Bunlar her insandan
zorunludur. Okullar ile halk eğitimi bir dönüştürülmelidir. Felsefesi insana değiştiği için her insan benzeri
işyerinde çalışan insana eğitim
Eğitimde eğitilenler için yapay bir İnsan çevreye uyumunu sağlayarak olmayan bir «kişi»dir. Bujüşi, doğal
programları açmalıdır. Üretim için
öğrenme sürecine gerek yoktur. İnsanın özgürlüğüne kavuşur. İnsanın çevresine güçleri olan, deneyen, öğrenen, her
çalışanların yaşam boyu eğitim
doğal öğrenme süreci eğitimde asıl uyumu çevresiyle etkileşimini yönüyle bir bütün olan bir canlıdır.
gereksinmesini karşılamak eğitim
sisteminin görevi olmalıdır. olmalıdır. İnsanın bir şey yapmak gerektirir. İnsanın çevresiyle etkileşimi Kişi olarak bir insan için güzel, iyi
istediğinde öğrenmesi başlar, işi yapıp onda kalıcı yaşantılar yaratır. Yaşantılar ne ise değerli odur. Kültürel değerler
Eğitimin Süreci bitirdiğinde o işteki öğrenmesi biter. yaşamanın araçlarıdır. Bunlar yeterli insanın yaşantılarına göre değer kazanır
Eğitilen gerek duyduğunda, ona yardım düzeyde olmadığında insanın çevresine ya da değer yitirir. Asıl olan bir kültürel
Bu kümedeki eğitim görüşlerinin edilmelidir. Bu yardım, göstermek, uyumu sakatlamr. İnsan, çevresine değerin kişi tarafından değerli i bulun-
benimsediği eğitim süreci yaparak yaptırmak, alıştırmaktır. uyumunu yitirdiğinde zor yaşar. İnsanın masıdır. İnsan bu yargıya kültür ile
öğrenmedir. çevresi Tanrının yarattığı doğal çevre ile etkileşimi sonunda ulaşır. Kültürel
Eğitimin Yönetimi insanın yarattığı kültürdür. İnsanın do-
Eğitilen, öğreneceklerini göre- değerlerin eğitilence benimsenmesi için
bilmeli, okuyabilmeli, onlara doku- Bu kümeye giren eğitim gö- ğaya ve kültüre uyumunun her ikisi de onun kültürel değerlerle etkileşiminin
p.ubilmelidir. Öğretmenin görevi rüşlerinin yönetim anlayışı, iş eğitimini, önemlidir. Bunlar birbirini tamamlayan iyi düzenlenmemesi gerekir.
eğitilene ne yapacağını, nasıl yapacağını iş disiplinini, iş ahlakını yerleştirmeye bir bütünün parçalarıdır. Eğitim insanın
çevresine uyumunu kolaylaştırıcı bir Eğitimin Amacı
somut olarak göstermektir. Eğitimde elverişli sertçe ama babacıl bir yönetim
davranışların alışkanlığa dönüştürülmesi biçimidir. araçtır. Bu yüzden eğitim, insanın yaşa- Bu kümedeki eğitim görüşlerinin
gerekir. masını zorlaştıran uyum sorunlarını genel amacı eğitilenin çevresine
Eğitim yerinin, işyerinin düzenli, kaldırıcı nitelikte olmalıdır. uyumuna yardım etmektir. Bu genel
Üretim ile eğitimin birleştirilmesi, kurallı bir yönetimi olmalıdır. Araçlara Dünyada gerçek olan insanın amacın alt amaçları da şöyle
eğitilenlerin öğrenmeye bakmak; onları korumak, düzenli yaşadıklarıdır. Yaşama gerçeklerin sıralanabilir.
güdülenmelerine yardım etmektedir. yerleştirmek; her aracı gerektiği yerde tanınması, bulunması için gereklidir.
Böylece eğitilen ne için öğrendiğini kullanmak"; işakımını bozmamak; Yaşanılmayan gerçekler insan için bir Çevresine uyumunu sağlamak için
daha iyi görebilmekte, daha iyi iş zamanı, emeği savurmamak asıldır. anlam taşımaz. İnsan kendi insana eğitim yoluyla elverişli
yapmak, başarısını yükseltmek için İnsanın öğrendiği, çalıştığı yer temiz yaşantılarının ürünü- yaşantılar kazandırılmalıdır. İnsan
öğrenmesinin niteliğini yükseltmektedir. olmalıdır. doğuşundan başlayarak bir ömür boyu
* Batı felsefesinde bu görüşlere benzeyen çevresine uyum sağlamak için uğraşır.
Bir insanın eğitimi, yapacağı Eğitim yönetmeni eğitimin ge- felsefe kuramları Experimentallsm, Ens-
mesleğin gereklerini öğreninceye kadar rektirdiği araçları ve ortamı ha- İnsanın bu uğra: şısı sırasında çoğu kez
trümantalisin, Amprism. Pragmatlsm,
sürer. Hızla gelişen teknoloji bir zırlamakla görevlidir. Bunun için Positlvism, Naturalism; eğitim felsefesi ise onun başa
mesleğin gereklerini de yönelmen girişken, ilişkileri iyi, sevilen Progressivlsm'dir,
biri olmalıdır.
■
98 BâttlME GÎRÎŞ FELSEFÎ TEMELLER 99
çıkamayacağı sorunlar ortaya çıkar. Eğitimin İçeriği İnsan olayları, ilişkileri, duy- Eğitimin Yönetimi
Bu sorunlarını çözm3de insanın
eğitim yoluyla elverişli yeterlikler Bu kümedeki eğitim görüşlerine guları, düşünceleri deneyerek öğ- Bu kümeye giren eğitim gö-
kazanması gereklidir. Sorunu göre eğitileni çevresiyle etkileş- renir. İnsan için denenebilenler an- rüşleri eğitimin özgür, demokratik
çözmeye elverişli yeterlikler de tirecek her durum, her konu, her ders cak gerçektir. Eğitilen, deneme
bir ortamda oluşması gerektiğini
yaşanarak öğrenilir. eğitimin içeriğini oluşturabilir. Asıl yaparak davranışlarını edindiği için
savunurlar.
olan eğitilenin ilgi duyarak bunları bu davranışlar onun mah olur.
Eğitilenin yeni kültürel değerler yaşamayı benimsemesi, öğrenmeye öğrenmede, bir başkasının insana Eğitimin yönetimi demokratik
yaratmasına yardımcı olmalıdır. güdülenmesidir. bilgi aktarması olanaksızdır, bir anlayışla, eğitilenlerin gelişme-
İnsanın içinde yaşadığı toplumun öğrenme kişinin istemine bağlıdır. sini engellemeyecek bir disiplin
Bu eğitim görüşleri dersleri, içinde olmalıdır. Eğitilen, başkala-
kültürü, uyum sağlayacağı çevrenin konuları içeren belli bir eğitim
en önemli kesimidir. Kültüre uyumun programı önermezler. Ama eğitilenin Eğitim sürecinde herhangi bir rının haklarına dokunmayacak,
dersin, konunun özel bir yeri, değeri başkalarına zarar veremeyecek bir
sağlanması hem kültürel değerleri çevresini tanımasına yarayan her
özümlemek hem de kültürel değerleri türlü yaşantının eğitim programının yoktur. Belki bazı dersler, konular çerçeve içinde, olabildiğince özgür
eğitilenin eğitiminde daha etkili bir ortamda eğitilmelidir.
gerektiğinde değiştirmekle içeriğini oluşturacağını savunurlar.
olanaklıdır. Uymanın hem olabilir. Eğitilenin sorununu
Eğitilen içinde yaşadığı kültürü, çözmeye, gereksinmesini gidermeye Demokratik disiplin anlayışı
özümleme hem değiştirme yoluyla
olması, sürekli değişen çevrenin doğayı tanımalıdır. Çevredeki tüm yarayan her konu değerlidir. Böylece sevgiye, sevecenliğe, ödüllendirme-
canlı ve cansız varlıklar, ilgi alanına sorun çözme en etkili eğitim ve ye dayanmalıdır. Bedensel ceza
getirdiği bir zorunluluktur. Kültürel verilmemelidir. Eğitilenlerin ge-
değerlerin değiştirilmesi yeni kültürel girdiğinde öğrenme konusu öğrenme sürecidir.
yapılmalıdır. Eğitilenin ilgilerinden, reksemesini kısıtlama ona zarar
değerler üretmekle olur. Yeni kültürel öğrenmenin planlı yapılması vermeyecek biçimde ceza olarak
değerler ise o kültürü yaşayan gereksinmelerinden başlamak,
zorunludur. Eğitim süreci eğitenin, kullanılabilir. Ama eğitilenin temel
insanlarca yaratılır. Eğitilen, bunları kaynak olarak kullanmak
eğitilenin ortak çalışması ile plan- gereksinmeleri asla kısıtlan-
toplumun bir üyesi olarak bu gerekmektedir. Tersi olduğunda
lanmalıdır, öğrenmede gerektiğinde mamahdır.
oluşuma katkıda bulunacak biçimde eğitilenin kendine sunulan öğrenme alıştırmalar yapılmalı, fakat
yetiştirilmelidir. durumunu benimseyerek yaşaması Eğitilenler yarışma havasına
alıştırmalar ezberlemeye, anlamsız
olanaksızlasın sokulmamalıdır. İşbirliği, bir işin
yinelemeye dayandırılmamalı-dır.
Eğitilenin gelişme gerekseme- Bir mesleğe ilgi duyan, o mes- öğrenme yöntemi, eğitilenin yapılması için gereklidir. Bu yüzden
sine eğitimle yardım edilmelidir. leğin gereklerini yapmak isteyen bir düşüncelerini bastırıcı, biçimlendi- eğitimde işbirliği yarışmaya
Yaşamak, sürekli değişmek, geliş- insan için eğitim programı o rici, kalıplara sokucu olmamalı; onu yeğlenmelidir.
mek demektir. Çünkü insanın hem mesleğin gerektirdiği konular ve özgür, yaratıcı düşünmeye yö- Birlikte yaşamanın gerektirdiği
çevresi hem de bu değişen çevreye derslerdir. neltmelidir. Eğitilenin yapacağı kurallar ile başkalarının haklarına
uyum yaparak kendisi değişmektedir. İnsan hangi yaşta olursa olsun, gözlem, deney, görüşme, araştırma saygı, dayanışma, düzen, özgürlük,
Bu değişmenin inşam mutluluğa ilgi duyduğunu, gereksediğini ve benzerleri öğrenmesi için önem- eğitilene yaşatarak öğretilmelidir.
götürebilmesi için olumlu yönde öğrenmeli, eğitim programının içe- lidir. Demokratik yönetimin amacı,
insanın gelişmesi, kendini riği de buna göre düzenlenmelidir. eğitileni giderek kendi kendini
gerçekleştirmesi gerekmektedir. Bu Küme ile öğrenme, küme ça- yönetmeye- ulaştırmaktır. Bu yüzden
yüzden eğitilenin tüm yetenekleri Eğitimin Süreci
lışmaları eğitilenin toplumsallaş- özyönetim alışkanlığı eğitilene her
içinde kendini en sonuna kadar Bu kümedeki eğitim görüş- ması için önemli yaşantılar kazan- fırsatta kazandırılmalıdır. Eğitilen
geliştirmesine yardım eğitimin amacı lerine göre eğitimin süreci yaşaya- dırır. Bu yüzden eğitim hem bireysel demokrasinin örgütlenmiş
olmalıdır. rak öğrenmedir. hem de kümesel bir süreçtir. özgürlüğünde yaşamaya
hazırlanmalıdır.
100
FELSEFÎ TEMELLER 101
ğı düşünülmüştür. Bu özetin Ye- leri öğretecek dersleri kapsamalıdır. si için bir aydınlar kadrosu yetiş-
rilmesinin amacı, bundan önce Ülkenin manevi bütünlüğünü tirmek gerekmektedir. Bu aydınlar
açıklanan eğitim görüşleri ile siyasal sağlamak için din eğitimi yapılma- kadrosu geri kalmışlıktan kurtulmak,
partilerin eğitim görüşlerinin lıdır. geçmişe lâyık bir gelecek yaratmak,
arasındaki benzerlikleri yakalamak toplumsal, ekonomik hedeflere
içindir. Böylece, her eğitim Eğitimin süreci taklitçiliğe da- erişmek için bilgili, sezgili, ahlaklı,
görüşünün ne denli yaygın ve geçerli yanmamahdır. Eğitilenlere ahlak ve düzen bilincine ulaşmış, ulusal
olduğu anlaşılabilecektir. erdemlilik bilinci kazandıracak gerçekleri bilen, ulusal bilince
biçimde eğitim yapılmalıdır. Ço- ulaşmış yüksek düzeyde eğitimden
MSP cuklar, anaokulundan başlayarak geçmiş bilim ve. yönetim
Bu siyasal partinin eğitime böyle bir eğitime alınmalıdır. Böyle adamlarından oluşmalıdır.
ilişkin görüşleri şöyle özetlenebilir: bir eğitimde geçmiş kültürel de-
ğerler, klasikler önemli araçlardır. Eğitimin amacı Türkiye'yi ye-
insanları, manevi değerlere, niden kuracak, kuşaklar yetiştir-
ahlak kurallarına dayalı bir toplum Her büyük kasabaya, tüm il- mektir. Eğitim toplumun kalkınması
düzeni mutluluğa ulaştırır. Bir çelere birer imam hatip okulu açıl- için özverili, kendini topluma
ülkenin manevi ve maddi alanda malıdır. Küçük yerleşme yerlerinde adamış insanlar yetiştirmelidir.
kalkınması insanların maneviyatçı, din kursları bulunmalıdır. Bunlara Eğitilende yüksek ahlak, karakter,
ahlakçı, erdemli olarak yükseköğretimin kapıları açılmalıdır. düşünme gücü, sanat anlayışı
yetiştirilmesine bağlıdır. Manevi Meslek eğitimi kalkınma için yaratmak eğitimin görevidir.
kalkınma olmadan maddi kalkınma önemlidir. Ama yurttaşlara ilk önce Eğitilenlerin ülkücü, milliyetçi
olamaz. Geçmiş kültürel değerlerin maneviyatçı eğitim verilmelidir. olarak yetişmesi gerekmektedir.
korunması asıldır. Geçmiş ve Meslek okulları bu eğitimi de
şimdiki kültürel değerlerin eğiti- içermelidir. Eğitim yönetmenleri Eğitimin içeriği eğitilenlerin
lenlerce benimsenmesi gerekmek- dini eğitim görenlerden atanmalıdır, yeteneklerini, düşünmesini, bedenini
tedir. Bu konuda en önemli görev öğretmenler maneviyatçı bir amaca uygun biçimde eğitecek bilgi
eğitime düşmektedir. eğitimden geçmiş olmalıdır. Aile ve ve eylemlerden oluşma lıdır. Eğitim
aile disiplini toplumun temeli programları ulusal gerçekleri
Eğitimin amacı ulusal ahlakın, gösteren, ulusal ruh ve bilinci veren
güzel huyların, yeni kuşaklara olduğu için halk eğitimi yoluyla
ailelere yukarıdaki nitelikte eğitim dersleri kapsamalıdır. Eğitim
aktarılması, onlarda yerleştiril- programlan bilimlere uygun
mesidir. Eğitenler, inançlı, çalışkan, yapılmalıdır.
olmalıdır. Türk Dili bozulmadan,
yurtsever, hak bilir, gönlü tok MHP yozlaştırılmadan eğitilenlere
yetiştirilmelidir. aktarılmalıdır. Eğitim her yurttaşa
Bu siyasal partinin eğitime
Eğitimin içeriği, ulusal, dini ilişkin görüşleri şöyle özetlenebilir.- ulusal tarihi, ulusal kültürü, ulusal
tarih ve kültür bilincini kazandıracak ahlakı, dini değerleri, bilgileri
Eğitim Türk Ulusunun geri kal-
biçimde düzenlenmelidir. Bunlara ek aktarabilmelidir.
mışlıktan kurtulması için önemli bir
olarak bilim ve teknik konularda Eğitimin süreci disiplinli öğ-
kalkınma aracıdır. Ulusal kal kınma
bilgiler de yer almalıdır. Eğitim renmeye dayandınlmahdır. Eğiti-
Türk için, Türke göre, Türk
programlarından materyalist lenler taklitçilikle değil, inanarak
tarafından yapılabilir. Türkiye'nin
görüşler çıkarılmalıdır. Eğitim öğrenmelidir. Eğitim, eğitilenleri
böyle bir düzene kavuşabilme-
programı, manevi hakikat- tarihi hakikatlerin bilincine ulaş-
tırabilmelidir. Eğitimin yönetimi ulusal kal-
kınma planına uygun ve bu planı
gerçekleştirebilecek biçimde ya-
pılmalıdır. Toplum kalkınması için
gereken insangücünün yetiştiril mesi
önemlidir. însangücü, bir mesleği,
bir işiven iyi biçimde, en yüksek
verimle yapabilecek nitelikte
yetiştirilmelidir. Eğitimde görev
alacak her insanın ulusal eğitim ve
kültür seferberliğinin gereklerini
yerine getirebilecek nitelikte
yetiştirilmesi zorunludur. Aydınlar
kadrosunu yetiştirecek eğitim
sistemi özenle ele alınarak ge-
liştirilmelidir. Köylerde, aydın imam
hatiplerin öğretmenlik yapmaları
sağlanmalıdır. Halk eğiti mi
yurttaşları ataletten kurtaracak,
çalışmaya yöneltecek, var olana
boyun eğmeyecek türde eğitim
yapmalıdır. Eğitim nerede yapılırsa
yapılsın, ciddi, disiplinli bir yönetim
altında ele alınmalı ve
yürütülmelidir.
DP
Bu siyasal partinin eğitime
ilişkin görüşleri şöyle özetlenebilir:
Türkiye'nin bütünüyle kalkı-
nabilmesi için milliyetçi, manevi
değerlere saygılı, yurtsever, insan-
lara gereklilik vardır. Bu nitelikte
insanlar çoğunluğu oluşturmadıkça
ülkenin, ulusun bütünlüğü
sağlanamaz.
Eğitimin amacı, araştırıcı, gi
rişimci, görev bilincine sahip, so-
rumluluk duygusu gelişmiş, ahlaklı,
karakterli insan yetiştirmektir.
İM EĞİTİME GİRİŞ
FELSBFI TEMET.TıF.R ^07
Eğitim, insanın düşünmesini, yete- leri, öğretmenler ulusal değer yar- reksemelerini de karşılayacak bil- TİP
neklerini, bedensel güçlerini geliş- gılanna saygılı, bağlı, ulusal inanç- giler verebilmelidir. Sosyoloji, fel-
tirmelidir. larla donanmış, bilgili olmalıdır. Toplumun asıl yapısı ekono-
sefe, psikoloji dersleri ulusal, ma- midir. Türkiye'nin kalkınması eko-
Eğitimin içeriği eğitilenleri hür Bunlara maddi ve manevi yönden nevi değerlere, inançlara uygun nomik kalkınmasına bağlıdır. Eko-
düşünmeye, demokratik düzene destek olunmalıdır. olarak okutulmalıdır. nomik kalkınmayı iyi yetişmiş in-
alıştıracak bilgilerden oluşmalıdır. AP
Eğitilenler bilime saygı duymalı, Eğitimin süreci eğitilenlere sangücü gerçekleştirir. İnsangücü
görev duygusuna ulaşmalı, değer Bu siyasal partinin eğitime bilgileri kazandırabilmelidir. Eği- ise iyi düzenlenen, yönetilen bir
karışıklığından kurtulmalı, ruhi ilişkin görüşleri özetle şöyledir: tilenlerin özgür düşünmeyi, bilim- eğitim sistemiyle sağlanır. Böylece
disipline alışmalı, ulusal ülkü Türkiye'yi toplumsal gönence sel tutumu benimsemeleri gerek- eğitim, toplumun yapısında hızlı
bilincini geliştirmelidir. Bunların ulaştırmanın yolu özgürlük içinde mektedir. Eğitilenlerin yaratıcı değişmeler yapacak, köklü dönü-
yanında eğitim programlan kalkınmayı gerçekleştirmektir. Bu güçleri geliştirilmelidir. Her ders şümler oluşturacak teknik ve mes-
eğitilenlerin teknik bilgilerini ge aynı anda çağdaş uygarlığa en kısa için bir ders kitabı yazdırılarak leki insangücü kadrolarım yetiş-
liştirmeli, üretimi yükseltmek için zamanda ulaşmanın da yoludur. Bu aileler için masraflı olan ' çok ki- tirmede güçlü bir araçtır.
mesleki becerilerini artırmalıdır. kalkınmayı sağlayacak insanların tap eğitiminden kurtulunmalıdır. Eğitimin amacı üretici insan-
Manevi kalkınma için din eğitimi manevi değerleri benimsemiş Uzaktan (radyo, televizyon, yazış gücü yetiştirmektir. Ayrıca eğitim,
yapılmalıdır. Eğitim kalkınmaya milliyetçilik bilincinde olması ma ile) eğitim olanaklarından ya- toplumun siyasal bilincini ge-
gerekli insangücünü yetiştirebil- zorunludur. İnsanlar ne denli rarlanılmalıdır. Okulların labora- liştirmelidir. Eğitim, eğitilenlerin
melidir. girişimci, atılımcı, iyileştirici olursa tuarları geliştirilmelidir. Eğitime toplumsal moral değerlerini özüm-
kalkınma o denli hızlı olur. siyaset sokulmamalı, siyasal tar- lemesini, yurt ve dünya sorunla-
Eğitimin süreci eğitilenleri rıyla ilgilenmesini sağlamalıdır.
Eğitimin amacı, özgür ve de- tışmalar yapılmamalıdır.
taklitçilikten kurtarmalı, disipline Böylece eğitilenler, toplumun eko-
kavuşturmalıdır. Eğitim taklit eden mokratik düzenin işlemesi için bil- Eğitim yönetiminde planlüık nomik, siyasal yaşamında etkin ol-
değil bilen insan yetiştirmelidir. gili, karakterli, erdemli, ahlaklı, zorunludur. Eğitimde fırsat eşitliği mayı becerebilmelidir.
Eğitim günlük politikanın dışında kültürlü, geniş görüşlü insanlar sağlanmalıdır. Her köyde ilkokul
yetiştirmektir. Eğitilenlerin düşünen, Eğitimin içeriği eğitilene üre-
kalmalıdır. Politikanın etkileri ve açılmalıdır. Mesleki eğitime ağırlık tim gücü verebilecek teknik, mes-
konulan okuldan içeriye yaratıcı insanlar olarak yetiş- verilmeli, yükseköğretime leki derslerden oluşmalıdır. Eğitim
sokulmamalıdır. tirilmeleri gerekmektedir gidemeyenlere meslek eğitimi ola- programlan üretim teknolojisine
Eğitimde fırsat eşitliği sağlan- Eğitimin içeriği eğitilenleri nağı açılmalıdır. Yoksul ailelere ağırlık vermelidir. Bunun yanı sıra
malıdır. İlkokul süre, eğitim prog- bilgili kılacak dersleri kapsamalıdır. eğitim araç gereçlerinde yardım toplumsal, moral, kültürel ve
ramı ve yöntem yönünden yeniden Eğitim programları ekonomik edilmelidir. Zorunlu öğrenim, sı- sanatsal değerleri eğitilene kazan-
düzenlenmelidir. Ortaöğretim kalkınmaya hizmet edecek biçimde kıştırılmadan uzun süreli planlarla dıracak dersler de eğitim prog-
öğrencileri yükseköğretime ve mes- düzenlenmelidir. Eğitim prog- yaygınlaştırılmalıdır, öğretmenler ramlarında yer almalıdır.
leğe hazırlamalıdır. Meslek okul-lan ramlarında toplumsal ve doğal bi- nitelikli ve ülkücü olarak ye- Eğitimin süreci eğitilenlere
günün koşullanna göre yeniden limlerin yanında manevi bilimler tiştirilmelidir, öğretmenlik çekici üretim yeterliği kazandıracak ni-
örgütlenmelidir. Din eğitimi yapan de yer almalıdır. Ulusal tarihin ve kılınmalıdır, öğretmenlerin onuru telikte olmalıdır. Böylece üretim
okullar geliştirilmeli, çoğaltılmalıdır. kültürün kalıtları, ulusal gele- yükseltilmeli, maddi ve manevi için gereken bilgi ve beceri birlikte
Halk eğitimi pratik sanatlarda eğitim nekler, ulusal güzel sanatlar, folk- yönden doyumları sağlanmalıdır. verilmelidir. Eğitilenlerin el ve
programları düzenlemelidir. Eğitim lor eğitilenlere aktarılmalıdır. Eğitim sistemi batının uygarlık kafa gücü bütünlük içinde gelişti-
yapılan bü tün yerlerde ödünsüz bir Türk Dili bozulmadan ve yozlaş düzeyine ulaştırabilecek bir rilmelidir. Eğitim sürecinde her
disiplin uygulanmalıdır. Eğitim madan okutulmalıdır. Dersler top- biçimde yeniden düzenlenmelidir. türlü kitle iletişim aracından ya-
yönetmen- lumun olduğu kadar kişinin ge-
rarlanılmalıdır.
108 FELSEFİ TEMELJLER 109
EĞİTİME GİRİŞ
Eğitimin amacı, insanın engelleri kaldırmaya; yapıcı ve ya-
Eğitimde fırsat eşitliği düşüncesini, kişiliğini, yeteneklerini ratıcı gücünü geliştirmeye; toplum masında yönetime katılmalıdır. Tüm
gerçekleştirilmelidir. Eğitimle geliştirmektir. Eğitim, kazandıracağı ve insanlık yararına çalışmaya el- yurttaşları kapsayan sürekli ve
endüstrinin işbirliği yapması yaşantılarla insanın ve toplumun verişli bir tutum yaratabilmelidir. yaygın bir halk eğitimi yapılmalıdır.
sağlanmalıdır. Eğitim - üretim - yaşamını maddi ve manevi yönden Eğitilenin yaparak, yaşayarak öğ- Nerde yapılırsa yapılsın, eğitim
istihdam bir bütünlük içinde zenginleştirebilmehdir. Toplumsal renmesi eğitim sürecinin temeli çalışmaları ile kalkınma planı
yürütülmelidir. Eğitim merkezden gelişmeyi, değişmeyi olmalıdır. Eğitilen sorunları için arasında uygunluk bulunmalıdır.
planlanmalıdır. Ancak bu planlama hızlandırabilmelidir. insanın özgürce araştırma yapmaya alıştınlmalı-dır. TBP
için gereken öneriler, veriler düşünmesini, topluma uyum Eğitilen öğrendiklerinin, yap-
yönetimin alt basamaklarından sağlamasını geliştirebilmelidir. tıklarının kendine, topluma, in- Kişinin benliğini özgürce ge-
yukarıya doğru alınmalıdır. Eğitim Eğitim, insanın hoşgörülü olmasını, sanlığa ne denli yararlı olacağını liştirebileceği bir toplum düzeni
yönetimine öğretmenler katılmalıdır, başkalarıyla iyi ilişkiler geliş- değerlendirebilmelidir. Eğitim sü- kurulmalıdır. Ülkenin ekonomik,
öğretmenler sendika kurabilmeli, tirmesini, dayanışma içinde, olma- resince eğitilenin "kişiliğine değer toplumsal kalkınması bu düzenin
toplu sözleşme yapabilmelidir. Halk sını sağlayabilmelidir. vermek, onun kişiliğini geliştirmek kurulmasında asıl kaynaktır. Eğitim,
eğitiminde her türlü kitle iletişim yönünden önemlidir. hem kalkınmanın hem de böyle bir
araçlarından yararlanılmalıdır. Eğitimin içeriği toplum kal- düzenin kurulmasında önemli bir
Gezici tiyatro ve sinemalar kınmasını sağlayacak, insanın ya- Eğitimin yönetimi demokratik araçtır.
kurulmalıdır. şamını manevi yönden zenginleş- olmalıdır. Yönetimde çağdaş eği-
tirecek ders ve konulardan oluş- timin ve bilimin gerekleri yerine Eğitimin amacı insanın benli-
CHP malıdır. Eğitim insana, yeterliğine getirilmelidir. Eğitilenlerin özgür- ğini özgürce geliştirmesine yardım
uygun bir meslek kazandırabilme- lüğünü kısıtlamayan hakça bir di- etmektir. Eğitim, eğitilende topluma
Ulusal kalkınmayı gerçekleş- lidir. Her yurttaş ulusun siyasal karşı sorumluluk duygusunu
siplin uygulanmalıdır. Eğitilenler
tirmede, ulusal birliği güçlendir- yönetimine katılabilecek biçimde yaratabilmelidir. Yeni toplumsal
disiplin kurallarının düzenlenmesine
mede, ulusal bağımsızlığı sağlamada yetiştirilmelidir. Bu yüzden eğitim düzenin kurulması için gereken
ve yönetime katılmalıdır. Eğitimde
eğitim temel araçlardan biridir. programlan, iyi yurttaş olmanın insangücünü eğitim yetişti-
fırsat eşitliği, sosyal adalet, birlik
Böyle bir güç siyasal iktidarın elinde gereklerini, bir meslek sahibi ol- rebilmelidir.
sağlanmalıdır. Eğitim laik olmalıdır.
olmalıdır. Eğitim yalnız toplumun manın bilgi ve becerilerini, kendini Eğitimin içeriği toplumun eko-
Okulöncesi kurumlar çoğaltılıp
değil insanlığın gelişmesine de manevi değerlerle zenginleştirmenin nomik, toplumsal, kültürel kalkın-
yaygınlaştırılmalıdır. Zorunlu
katkıda bulunur. Özgür, üretici, yollarını gösterebilmelidir. Eğitim masını sağlayacak dersleri kapsa-
öğrenim en kısa sürede yüzde yüz
verimli insan yetiştirme özgürlükçü programlarında üretime dönük malıdır. Bu derslerde dinsel inanç-
gerçekleştirilmelidir. Ortaöğretim
demokrasinin temelidir. Özgürlükçü derslere ağırlık verilmelidir. lara ve materyalist felsefeye, de aynı
mesleğe yönlendirici, özendirici
demokraside halkın kendi kendini Eğitimin süreci eğitilene zen- oranda yer vermelidir. Çünkü
olmalıdır. Okullar topluma açılarak
yönetmesi; demokrasi kurallarına gin yaşantılar kazandırabilmeli- insanın kendini gerçekleştirmesinde
onların eğitim gereksemesini
uygun bir yönetimin gerçekleşmesi; dir. Eğitim eğitileni, serbest, ve- iki alandaki bilgiler de yararlıdır.
karşılamahdır. Öğretmenlere sürekli
ulusal bütünlük içinde gelişme, rimli tartışmaya; kendi kendini ye- Ayrıca insanın sağlığını koruması
hizmet içi eğitim olanağı
ulusal dayanışma; insanın tiştirmeye; başkalarıyla işbirliği için gereken .bilgiler, beceriler ve
sağlanmalıdır, öğretmenlerin siyasal
özgürlüğü, insanların eşitliği; kurmaya, topluma hizmet etmede tutum da eğitim programlarında yer
baskılardan arınmış, güvenceli bir
emeğin üstünlüğü gerçekleştirilmesi gönüllü olmaya yöneltmelidir. Eği- almalıdır. Eğitim programlarının
ortamda çalışması
gereken temel öğelerdir. Bunu tim sırasmda ve süresince, eğiti üretime dönük derslerden oluşması
gerçekleştirilmelidir, öğretmenler
gerçekleştirebilecek olan araç da lende, özgür düşünmeye; başkala asıldır. Bunun yanında pratik
sendika kurabilmeli,_toplu sözleşme
çağdaş bilime ve uygarlığa uygun, rmın kişiliğine değer vermeye; ki beceriler veren mesleki eğitim
yapabilmelidir, öğretmenler eğitim
ulusal kültüre dayalı, dünya siliğini geliştirmesini sınırlayan programlan da
siyasasmm saptan-
kültürüne açık bir eğitim sistemidir.
110 EÛÎTÎME GİRİŞ FELSEFİ TEMELLER 111
açılmalıdır. Tnsanm benliğini ge- tim birlikte sürdürülebilmelidir. kümede toplanan eğitim görüşlerinin gelme umuduyla kurulan siyasal
liştirmede kullanacak din eğitiminin öğrenciler eğitimin yönetimine Batı felsefesinde yerini bulmak da partiler, eğitime ilişkin görüşlerini
dili Türkçe olmalıdır. katılabilmeli, giderek bu özyönetime olanaklıdır. Bu beş görüş sırasıyla belirlerken kendi üyelerinin,
dönüştürülmelidir. Bakanlığın kültürü, bilgiyi, beceriyi, insanın yandaşlarının eğitim görüşlerini
Eğitimin süreci, çağdaş eğitimin yaptığı birçok işler yerel eğitim
bulgularına uygun olarak dü- yönetimine aktarılmalıdır. Böylece çevreye uyumunu, insanı merkez yansıtırlar. 1980 yılında kapatılan ve
zenlenmelidir. Eğitim, öğrencilerin yurttaşların eğitim hizmetleri daha alan görüşler olarak adlandırılabilir. aynı adla ve kadro ile bir daha
araştırma, öğrenme yeterliğini ar- etkin, gereksemeye uygun ve hızlı Bunların kendilerine özgü bir eğitim açılamayacak olan bu siyasal par-
tırmalı, kendi kendilerini tanıma- olarak yerine getirilmiş olacaktır. felsefesi vardır. Bu felsefeye uygun tilerin programlan, 1970 - 80 ara-
larına, bulmalarına olanak hazır- Meslek okulları kasabalara kadar olarak da bunlar eğitim amaçları, sında parti başkanlarının ve söz-
lamalıdır. içeriği, süreci, yönetimi yönlerinden cülerinin basma geçmiş konuşmaları
yayılmalıdır. Halk eğitim birbirlerinden farkhlaşırlar. Ancak incelendiğinde, belirgin bir eğitim
Eğitimde özyönetim uygulan- programları okuma, yazmaya, pratik bu beş kümede toplanan eğitim görüşlerinin olduğu, bir partinin
malı, öğrenciler dernek kurabilmeli, sanatlara ağırlık vermeli, köylere görüşleri aynı kültürün doğurgusu eğitim görüşünün yukanda sayılan
bu dernekler birleşerek fede- kadar götürülmelidir. Yetiştirilecek olduğu için birbirine özdeşlik beş eğitim görüşünden birine daha
rasyonlar, konfederasyonlar oluş- öğretmenlerin, yönetmenlerin gösterirler. Bu özde bir ama çok benzediği anlaşılmaktadır.
turabilmelidir. Eğitim, her düzeyde topluma daha iyi hizmet edebilmesi ayrıntılarda farklı eğitim Bir ülkede siyasal iktidarın
parasız olmalı. Zorunlu eğitim zorunludur, öğretmen yetiştirme görüşlerinin yaygın olması da eğitim görüşü eğitimin yönlendi-
dışında eğitilenler bir işte çalışırken programlan toplumun yapısına doğaldır. rilmesinde en etkili güçlerden bi-
eğitim programlarına devam uydurulmah-dır? Eğitim görüşlerinin bu doğal ridir. Ancak bundan da güçlü olan
edebilmeli, çalışma yaşamı ile eği- yaygınlığını kanıtlayan en önemli eğitimi asıl uygulayanların eğitim
belge siyasal partilerin eğitim gö- görüşleridir.
ÖZET rüşleridir. Bir gün siyasal iktidara
Eğitimin Psikolojik
4
Ziya Gökalp, Türkleşmek, İslamlaşmak, Hıfzı Raşit öymen, Doğulu ve Batılı Yönleriyle
Muasırlaşmak Eğitim İlhan özdü, Eğitim Felsefesi Üzerinde
Temelleri
Ziya Gökalp, MİIU Terbiye ve Maarif Meselesi Bir
Necmettin Hacıeminoğlu, Milliyetçi Eğitim Sempozyum Ergtın özbudun, Siyasi
Sistemi Partiler Bertrand Russell, Felsefede Bml Metod
M. Rauf Ihan, İnsan Haklan, Eğitim ve Kültür,
Bertrand Russell, Terbiyeye Dair
Çocuk Haklan
M. Rauf Ihan, Çocuğa Göre Okulda Eğitim ve Mehmet Serin, YVilliam James'de Pragma-
Erdlrim tism GUrsen Topses, Eğitim Felsefesi Eğitimin üzerinde çalıştığı bir kişiliğini geliştirmek, onu var
M. Rauf İnan, Çocuğa Göre Okul ve İlk Smıf Temel tek konu vardır. O da insan'dır. güçleri içinde en son sınırını
Richard Livingstone, Eğitimde Geleceğe Bakış Sorunları Hilmi Ziya Ülken, Eğitm Eğitimi yapmak, eğitimi yönetmek dar yetiştirmek olarak ele ahi
Mahmut Makal, Eğitimde Yolumuz Nereye Felsefesi için kurulan okullar, kuruluşlar, tır. Bu yüzden kişiliğin tanım
Ferhan Oğuzkan, Eğitim Üzerine Hilmi Ziya Ülken, Türkiye'de Çağdaş Düşünce
eğitim sistemi insana toplumun ve teliği, kişiliğin gelişim çağla
Münir Raşit Öymen, Yeni Okulda öğretmen ve Tarihi kendinin istediği davranışları ka- saca açıklanmıştır.
öğrenci Fehmi Yavuz, Din Eğitimi ve Toplumumuz zandırmak için vardır. Eğer insanı Üçüncü bölümde öğrenme
Cemal Yıldırım, 100 Sorudaı Bilim Felsefesi
eğitmek gerekmese idi bunlara ve rinde yapılan çalışmalar özı
buralarda çalışanlara gerek kal- mistir, öğrenme in sanın kiç nin
mayacaktı. oluşmasında bir araçtır, renme
Eğitimin odak noktası böylece üzerinde yapılan kurs
insan olunca, insanın ne olduğunun çalışmalar üç kümede toplar
nasıl eğitilmesi gerektiğinin tanıtılmaya çalışılmıştn-. Bu
bilinmesi de zorunlu olur. Eğitilecek tundan sonra öğrenmenin ti
insanın doğasını bilmeden onu verilerek öğrenmenin türleri
eğitmek olanaksızdır, insanın geli- süreci açıklanmıştır.
şimi, kişiliği, öğrenmesi gibi doğa- Dördüncü bölümde öğr
sını tanıtan tüm bilgiler eğitimin süreci irdelenmiştir. Eğitimin İt
psikolojik temellerini oluşturur. Bu olması eğitim programındı alan
ünitede bunlar ele alınacaktır. hejr öğretme durum planlı
Ünite dört bölümden oluşmak- yapılmasına bağlıdır. yüzden
her öğretme planı, ı eğitimi
tadır :
oluşturan aşamalardır retme
Birinci bölümde eğitilen ve sürecinde eğitilenleri ma
eğitim ele alınmıştır. Eğitilen in- asıldır. Bu tanımaya daj rak
sandır. Bu yüzden insanın niteliği, öğretim planlanabilir. C me
onu biçimlendiren çevresi, insanın sürecinde ilkeler öğretn
yaşamasının kaynağı olan güdüler, görevini kolaylaştırır. Eğiti
eğitimin insana etkisi incelenerek işini kolaylaştıran etken ise
eğitimin insan açısından işlevinin ne yapılacak rehberliktir. TCyrıa
olması gerektiği açıklanmaya renmede başarı da öğretme
çalışılmıştır. cinin ürünü olmaktadır. Bı
İkinci bölümde kişilik üzerinde kısaca dördüncü bölümde acı
durulmuştur. Eğitim insanın mıştn*.