TRKYE'DE MASONLUK Speklatif Masonluun ngiltere de 1717 ylnda kurulmasndan ok ksa bir sre sonra, 1721 ylnda, stanbulda

Fransz Masonlar tarafndan ilk loca kurulmu olmakla beraber, Trkiye Byk Locasnn 1909 ylnda, Merutiyetin ilanndan sonra ancak kurulabilmi olmasyla, bu tarihe kadar olan devirdeki masonluk eylemleri genellikle d kaynakl belgelerden renilmektedir. 1738 ylnda stanbulda, zmirde ve Halepte Mason localarnn ald haberi St. James Evening Post adl bir Londra gazetesinin 24 Mays 1738 tarihli nhasnda yazlmaktadr. Osmanl topraklar zerinde ad bilinen ilk loca ise 1748 ylnda Halepte kurulan , skoya Byk Locasna bal, skenderun Locasdr. lk Trk Masonlar ise Yirmisekiz elebizade Sait elebi, brahim Mteferrika ve Humbarac Ahmet Paa dr. Koca Mustafa Reit Paa gibi, nemli devlet adamlar ve aydnlarn bu localara girdii loca arivlerinden renilmektedir. stanbul da kurulan localar; 1861 ylnda Ser Locas, 1867 ylnda Prootos ve lEtoile du Bosphore Localardr. Sultan V. Murad, ehzade Nurettin Efendi, ehzade Kemalettin Efendi, eyhlislam Musa Kazm Efendi, eyhlislam Hayri Efendi, Mderris Mahmut Esad Efendi, Sadrazam Keecizade Fuat Paa, Sadrazam Mithat Paa, Sadrazam Ahmet Vefik Paa, Sadrazam Tunuslu Hayrettin Paa, Sadrazam brahim Hakk Paa, Berlin Byk Elisi Sadullah Paa, inasi, Ziya Paa, Namk Kemal Prootos yeleridir. Bu devirde stanbul da kurulan Mason Localar aydnlarn barna olmu ve buralarda yetien Masonlar Merutiyetin kurulmasn dnsel ve eylemsel ynlerden etkilemilerdir. Abdlhamit, Sultan V. Murad'n mason olmas nedeniyle, ilk devirlerinde masonlarn eylemlerine pek karamam, fakat V. Muratn lmnden sonra tutumunu sertletirmitir. Bu olaya bal olarak 1905 ylndan itibaren localar stanbul dnda ve zellikle Makedonya'da (Selanik) almaya balamtr. Makedonya'da kurulan localarn en nemlileri talyan Obediyansna bal Macedonia Risorta ve Veritas Localardr. Bu iki locann yeleri arasnda nemli siyaset, devlet adamlar ve Komutanlar vardr. Kazm zalp Paa, Sadrazam Mehmet Talat Paa, Mithat kr Bleda, Mehmet Cavit Bey, Manyasizade Refik Bey, Kazm Nami Duru, Bahriye Nazr Cemal Paa, Faik Sleyman Paa, smail Canbulat Bey, Hoca Fehmi Efendi, Osman Adil Bey; Mehmet Servet Bey, Fazl Necip Bey ve Emanuel Karasu Efendi bu localarn yelerindendirler. Bu tarihe kadar lkede toplam 23 loca kurulmutur. Birinci ve kinci Merutiyetin , Jn Trklerin, ttihat ve Terakki Cemiyetinin kurulmas ve eylemleri bu kiilerin gayretiyledir. Ayn zamanda ttihat ve Terakki yneticileri olan bu kadro, kinci Merutiyetin ilanndan sonra, Osmanl mparatorluunda Milli Masonluu kurmak iin harekete gemilerdir. Trkiye Byk Locasnn kurulmas ilemi srasnda stanbuldaki Selimiye Svari Frkas Komutan Prens Aziz Hasan Paa, Maliye Bakan Mehmet Cavit Bey, Mehmet Talat Sai Paa, Mithat kr Bleda, Rza Tevfik Blkba, Fuat Hulusi Demirelli, Faik Sleyman Paa, Jandarma Genel Komutan Galip Bey, Hseyin Cahit Yaln kurucular arasndadr. 1 Austos 1909 gn Mark Azam Osmani ad altnda ilk Trkiye Byk Locas kuruldu. Byk stadla Mehmet Talat Sait Paa ve ynetime Jandarma Genel Komutan Galip Paa, Rza Tevfik Blkba, Osman Talat Bey seildiler. 1923 de Cumhuriyetin ilan ile birlikte, lkenin yabanclarn igali ve etkilerinden kurtulmas sonucu, Masonlukta yeni bir ulusallk anlay ve bilinlenme balar ve bnyesini Atatrk devrimleri ve ilkelerine z ve biim olarak uyarlar. Trkiye Byk Locasnn o zamanki ismi olan Mark Azam Osmani ad Trkiye Byk Mark olarak deitirilir. Atatrkn Cumhuriyeti kadrosunda grev alanlarn byk blm Masondur. Bir bakma ynetim ve devrimlerin gerekletirilmesi Masonlara emanet edilmitir. Fethi Okyar, Rauf Orbay, Refet Bele Paa, Ali hsan Sabis Paa, Meclis Bakan Kazm zalp Paa, Meclis Bakan

Abdlhalik Renda, Babakan Hasan Saka, ileri Bakanlar kr Kaya ve Mehmet Cemil Ubaydn, Dileri Bakanlar Bekir Sami Kunduh ve Tevfik Rt Aras, Salk Bakanlar Rza Nur, Adnan Advar, Refik Saydam, Behet Uz, Milli Eitim Bakanlar Reit Galip, Hasan Ali Ycel, Ekonomi Bakan Srr Belliolu, Milletvekilleri Cevat Abbas, Atf Bey, Edip Servet Tr, Yunus Nadi, Reit Saffet Atabinen, Memduh evket Esendal, Hilmi Uran, Tevfik Fikret Slay, Ahmet Aaolu, Ankara Valisi Nevzat Tandoan ve Belediye Bakan Sleyman Asaf lbay, stanbul Valileri Muittin stnda, Ltf Krdar, Dantay Bakan Mustafa Reat Mimarolu, Jandarma Genel Komutan Galip Paa, stiklal Mahkemesi Bakan Necip Ali Kka, Amiral Mehmet Ali Paa Atatrkn evresinde lkeye hizmet etmi Masonlardr. Cumhuriyet dneminde Dernekler Kanunu gerei Masonluk kurumlar birer dernek statsne sokulmutur. 1927 ylnda Trkiye Byk Locasnn resmi statsn ieren dernee Tekaml Fikri Cemiyeti ad verilmi ve bu ad 1929 ylnda Trk Ykseltme Cemiyeti ekline deitirilmitir. 1935 ylnda Trk Ykseltme Cemiyeti ad altnda dernek statsnde alan Trkiye Byk Locas kendi almalarn bizzat kendisi tatil etmitir. lkede oluan siyasal ve sosyal ortam gz nne alnarak, Trk Ocaklar, Kadnlar Himaye Cemiyeti, Muallimler Dernei, zcilik Tekilat gibi kurulular yasayla kapatlm ve parti denetimi altna alnmtr. Atatrk, ayn zamanda Mason olan dnemin ileri Bakan kr Kaya ile grr ve ondan Masonlarn st dzey yneticilerine genel durumu aklamasn ve yasaya gerek olmadan kendi kendilerini tatil etmeleri mesajn iletmesini ister. Sonunda 10 Ekim 1935 gn Mason yneticileri tarafndan imzalanm bildirge Anadolu Ajans tarafndan yaynlanr: Mesul ve maruf imzalar altnda Ajansmza verilmitir. Trk Mason Cemiyeti memleketimizin sosyal tekamln ve gnden gne artan muazzam terakkilerini dikkate alarak ve Trkiye Cumhuriyetinde hakim olan demokratik ve cidden laik prensiplerin tatbikatndan doan iyilikleri mahede ederek faaliyetine, bu hususta hi bir kanun olmakszn nihayet vermeyi ve btn mallarn memleketimizin sosyal ve kltrel kalknmasna alan Halk Evlerine teberruu muvafk grmtr. Ayrca kr Kaya hkmet adna kamu oyuna yapt resmi aklamada; Trk Masonlar kendi ideallerinin hkmetin esas programna dahil olduunu grerek, kendi tekilatlarn kendileri fesh etmilerdir. Hkmetin bu i zerinde hi bir teebbs ve alakas yoktur diyerek durumu belirtmitir. 1946 ylnda yeni Cemiyetler Kanununun yrrle girmesiyle, masonlar da yeniden faaliyete geerler ve 1948 ylnda stanbul Vilayetine verilen dilekeyle Trk Mason Derneini kurarlar. Ayn yl zmir ve Ankara ubeleri alr. Daha sonra, Ankaradaki localar birleerek 1955 ylnda kendi Byk Localarn kurarlar, stanbul ve zmirdeki localar bu Byk Locaya katlmaya davet ederler. Ayn yln sonunda, Merkez Ankarada olmak zere Trkiye Byk Locas kurulur. Bylece Trk Masonluu, masonluk ilke ve kurallarna aykr olmayan bir ekilde, loca yelerinin zgr iradeleriyle, dnyadaki dier benzerleri gibi kurulmu olur. Bu tarihten itibaren, Trkiye Byk Locas kendi obediyans iinde, kendisine eit veya stn bir g tanmayan tek bir merkezi ynetim ekline gelmitir. Ancak sorun dnya masonluu iin zlm deildir. nk Byk Locay oluturan Localarn tm kendiliinden olumam, Yksek ura tarafndan kurulmutur. Trkiyedeki masonlar bu localarda masonlua kabul edildiklerinden, dnya masonluuna gre hem localar, hem de Trk masonlar mason olarak tannmazlar. Bu olay, Trk masonluunun tannmas iin masonlar 22 yl daha uratracaktr. Trk Masonluu baz yabanc Byk Localar tarafndan tannmakla beraber, Dzenli Masonluk olarak tanmlanan ve nderliini ngiltere, skoya ve rlanda Byk Localarnn yapt obediyanslar tarafndan, kuruluundaki usulszlk nedeniyle tannmamaktadr. Bu nedenle bu obediyanslarla tanma ve iyi iliki kurma almalar balatlr. Hollanda, A.B.D., Almanya, svire ile tannma ileminin nasl olabileceine dein almalar yaplr. Bu arada Trkiye Yksek urasnn tannma giriimi baarl olmutur. A.B.D.nin 1861 ylnda tanm olduu Osmanl Yksek urasnn devam olduu kabul edilerek, patent yenilenmitir. Bu olayn etkisiyle, 1962

ylnda Newyork ve skoya Byk Localar, Trkiye Byk Locasn tandlar. Trkiye Byk Locas'nn dier Byk Localar tarafndan tannmasn salamak iin, skoya Byk Locas, Trkiye Byk Locas iin bir Konsekrasyon (Tahsis)Treni yapt. Bu trenden sonra, Trkiye Byk Locasnn, yabanc obediyanslar tarafndan tannmasnda byk art olmutur. Trkiye Byk Locasnn, ngiltere ve rlanda Byk Localar tarafndan tannma ilemlerinde de sonunda baarya ulalr. ngiltere Byk locas 1970 tarihinde tanma ilemini gerekletirdi. Bundan 1 ay sonra da rlanda Byk Locas Trkiye Byk Locasn tand. Bylece Trkiye Byk Locas ile, dnya dzenli Masonluk obediyanslar arasndaki tm engeller ortadan kalkm oldu. Bu tarihten itibaren Trkiyede Masonluk hzla gelimeye balamtr. 1987de srailde Trke konuan Nur" locas, ve 1990da AlmanyaFrankfurtta Trke konuan Trkay locas ald. Washington Nur, Bkre Ik, ve ayrca 1991de Bodrum, 1993de Antalya, 1995de stanbul-Yakack, 1995de Eskiehir, 1996da Marmaris, 2004te Adana binalar hizmete sokuldu. Gnmzde Dzenli Trkiye Masonluunu temsil eden Trkiye Byk Locas veya Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Locas Derneidir. stanbul Kadky ve Yakack, Ankara, zmir-Alsancak ve Karyaka, Bursa, Adana, Antalya , Bodrum, Marmaris ve Eskiehirdeki binalarnda alan 193 locas ve 13.000 yesiyle insanlk yolundaki almalarn srdrmektedir.