Arap Devrimleri III

DBAM
HAZIRLAYAN: ERTURUL AYDIN
2011 ARAP DEVRMLER III
DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM
Genel Yayn Ynetmeni Akif Emre Yayn Koordinatr Erturul Aydn
Temmuz 2011 DBAM Yaynlar Kresel letiim Merkezi Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta Tel: (0212) 274 80 21 274 80 22 www.dunyabulteni.net
Sunu Muhammed Buazizinin Tunustaki yoz kamu ynetimi yznden kendini yakt 17 Aralk 2010 tarihinden bu yana Arap dnyasnda yaanan gelimeleri izliyoruz. zne konumundaki siyasetilerin hi deilse olaylarn banda planl bir eylem yrtemediklerini iddia edebiliriz. Gelimeleri onlar da seyrettiler ve sras geldiinde, karlar erevesinde lke-lke gelimelere mdahil olmaya altlar, alyorlar. Buradaki analizcilerin, gzlemcilerin ve yorumcularn yapabilecekleri, asgari, gzlemci kulesinden bu gelimeleri tahlil etmek, tasvir etmek-aklamak ve yorumlamak, azami, yol gstermektir ancak gzlemci kulesi de akntda yzdnden dolay geriye dnp bakan bir tarihinin konforuna sahip deiller. Bu dosyadaki metinler, seyir halinde olan gzlemci kulelerinden yazld iin tarihte ileriye veya geriye doru deerlendirme yaparken bu ayrnty da dikkate almaldr. Arap lkelerinde yaananlar nce Arap Devrimleri sonra Arap Uyan en son da Arap Bahar, olarak nitelendirildi. Yaanmakta olanlar devrim mi deil mi? sorusu nemli bir sorudur ve bu soruyu soranlar arasnda gelimelerin adn doru koyma abasnda olanlar var phesiz. Ancak bu isimlendirmeler-nitelendirmeler belirli baz taraflarn bulunduklar nokta-i nazardan ne grdklerini deil neyi, nereden grmek istediklerini de ifa etmektedir. Biz, henz tartmal da olsa ilk nitelendirmeye sdk kaldk ve Dnya Blteni evirilerinden, haber analiz metinlerinden, makalelerinden oluan bu dosyann adn 2011 Arap Devrimleri koyduk. Toplam be blmden oluan dosya, 117 makalenin yansra 2 rportajdan oluuyor. Metinler srf Arap Devrimlerini deil onun Trkiye dhil blgesel ve uluslararas politik etkilerini de konu edinmektedir. Baka kaynaklardan da istifade ederek geriye dnk inceleme yapanlarn ilerini kolaylatrmak amacyla metinler tarihi srasna gre dizilmitir. Bylelikle, okuyucu olaylar gn be gn tarihi sreklilii ierisinde takip edebilecektir. Ancak ceteris paribus, her iin ba iyi niyettir ve bu kaide doru bir okuma iin de geerlidir. Faydal olmas dileiyle
Erturul Aydn DBAM
indekiler
Libya iin diplomatik seferberlik - Sinan zdemir ..............................................................................5 Kaddafinin Barbaros kodlar Mustafa zcan ...................................................................................7 Libya i savanda yeni dnem - Abdullah Aydoan Kalabalk...........................................................9 Bahreyn'de skynetimin ardndan kanl mdahale - Yusuf zhan ................................................... 11 Mezhep atmas m, menfaat akmas m? - Metin nl .............................................................. 13 Mumyalar ve Ortadouya yeni modeller - Pepe Escobar .................................................................. 15 Sudanda reform dnemi geti ve devrim saati mi geldi? - Abdulvahab el-Efendi .............................. 21 Sarkozy Libya mdahalesinden ne bekliyor? - Sinan zdemir ........................................................... 25 Saldry niin Fransa balatt? Kongre niin atland? -Erturul Aydn ............................................... 27 De Gaulle m? O yapmazd - Arthur Goldhammer ............................................................................ 29 Libyadaki savan perde arkas - Peter Beinart ................................................................................. 32 Amerika, zgrlk ve igal! Ali Bula............................................................................................. 34 Libya, son Neocon Bakanmz ifa etti - Richard M. Salsman ......................................................... 36 Baz Araplar ve timsah stnde parasz gei - Erturul Aydn .......................................................... 39 Bahreyn'de Amerika ve Arabistan'n rol - Yusuf zhan ................................................................... 42 Suriyedeki krizin blgesel sonular Patrick Seale ......................................................................... 44 Yeni smrgecilik - Paul Craig Roberts ............................................................................................ 47 Suriye rejimi etin ceviz ama..- Erturul Aydn ................................................................................. 49 ran, Suriyeyi kaybedebilir - Erturul Aydn .................................................................................... 52 Despot rejimleri Trkiye mi kurtaracak? - Abdullah Aydoan Kalabalk ........................................... 54 Bahreyn 'Ortadounun Kbas' m Oluyor? - Yusuf zhan ............................................................ 56 Arap Devriminden sonra slamclar Mustafa zcan........................................................................ 57 Yeni bir hal saldrs: Bu kez Libyaya - Zafer Banga .................................................................... 59
Libya iin diplomatik seferberlik - Sinan zdemir Libya i sava drdnc haftasn doldurdu. Uluslararas toplum "zm" ararken, Kaddafi hem askeri hem de diplomatik seferberlik balatt. Kaddafi gibi Bingazi'de muhalefetin kurduu Libya Milli Konseyi'de Avrupa bakentlerini ikna etmek iin yollara dt. Brksel'de Perembe gn hem NATO yeleri hem de AB Dileri Bakanlar Libya konusunu grmek iin bir araya geldi. Cuma gn Devlet ve Hkmet Bakanlar konuyu grecekler. Cumartesi gn de Arap Birlii toplanacak. ABD Bakan Yardmcs Biden de, Fransa ve ngiltere'nin uua yasak blge ve mdahale izni konularnda Gvenlik Konsey'ine sunulacak karar tasla zerinde alrken, Gvenlik Konseyi yesi Rusya'y ikna etmek iin Moskova'da. Amerika, Rusya'nn sunulacak karar taslan veto etmemesi karlnda Grcistan ve Dnya Ticaret rgt yelii konularnda pazarlk yapt gelen haberler arasnda. Moskova'dan sonra Pekin ynetiminin de ikna edilmesi gerekecek. Arap Birlii'nin mdahaleyi desteklemesi durumunda Pekin ynetiminin yumuaca dnlyor. Bu youn diplomasinin amac btn taraflar kabul edilebilir bir zmde buluturmak. Ne var ki yaananlar 2003 Irak sava ncesinde yaanan manzaradan ok farkl deil. Lady Ashton aramba gn yapt aklamada mdaheleye kar olduunu , nerilen uua yasak blge konusunda ekinceleri olduu ve Bingazi'de muhalefetin kurduu Libya Milli Konseyi'nin Avrupa Birlii'nden istedii meru hkmet olarak tannma isteini red etti. Alman ve ngiliz Dileri Bakanlar Barones Ashton'a sunduklar mektupta, Avrupa Birlii'nin gney snrlarnda yaananlarn Berlin Duvar'nn yklmasndan sonra ortaya kan belirsizliklerle ayn deerde olduunu ifade ettikten sonra, Birliin ortak bir deklarasyon yaynlayarak Kaddafi'nin istifa etmesi gerektiini deklare etmesini istediler. Akdeniz'de yaananlar, baka bir tarihi hadiseyi hatrlattn da syleyebiliriz. bin yl boyunca Akdeniz'de egemenlik savalar yaand. Bir dnem Yunanllar, Romallar, Hristiyanlar, Mslmanlar, spanyollar, ksmi olarak Osmanllar ve ngiltere-Amerika hakimiyet kurdu. Bat Roma mparatorluu'nun yklmasndan sonra paralanan Avrupa , 8. Yz ylda Frank ve Lombard kral arlman (742-814) tarafndan tekrar bir araya getirildi. Ne var ki kurulan Kutsal Roma Cermen mparatorluu , Akdeniz'de Mslmanlarn ksmi egemenlii karsnda , Akdeniz'de birliini salayamayacan anlaynca (mare nostrum) , siyasi ve iktisadi birliini Kuzey Avrupa'da yeniden ekillendirmek durumunda kald. Kreselleen dnyada, Avrupa Birlii'nin Kutsal Roma Cermen mparatorluu gibi Akdeniz'e srtn evirmesi g grnyor. Svey Kanal Akdeniz'in jeopolitik nemini artryor. Akdenzi'den Orta Dou'ya ve Asya'ya ulamak mmkn. Tanger'den Beyrut'a 4000 kilometre Cenova'dan Bizerte'ye 850 kilometre var. eitli adalaryla bir kydan dier bir kyya en fazla 350 kilometre sonra ulalyor. zellikle son yirmi ylda Akdeniz'in nemi bir kat daha artt. Dnya ticaretinin yzde 30'u ve petrol'un yzde 25'i Akdeniz'den geerek Avrupa'ya ve Amerika'ya ulayor. Bat Avrupa'da kullanlan petrol ve doal gazn yzde 65'i buradan geiyor. Man denizinden sonra trafiin en youn yaand ve dnyann en fazla limannn bulunduu blge. Deien dengeler karsnda Avrupa Birlii zm yollar aryor. Almanya ve ngiltere'nin dengeli siyasetlerine karn, Fransa perembe gn Kaddafi ile btn iplerini kopard.
5
Bingazi'den gelen delegasyonla grtkten sonra, yaplan aklamada, Sarkozy'nin Libya Milli Konseyi'ni Libyallarn yegane meru temsilcisi olarak kabul ettiini ve yakn zamanda Bingazi'ye Bykeli atayaca duyruldu. anslye Merkel, Sarkozy'nin bu tutumuna anlam veremediini ve askeri mdahaleye kar olduunu bir kere daha hatrlatt. Libya iin istenilen ve Gvenlik Konsey'ine sunulan "uusa yasak blge" tasarsnn ancak Libya savunma sistemlerinin kertilmesiyle salanabilecei dnlyor. Bunun da dorudan mdahale etmeden gerekleemiyecei ifade ediliyor. NATO'nun mdahaleyi gerekletirmesi iin Amerika iin artn yerine gelmesi gerekiyor: (1) tehdidin, mdahale ncesinde geerliliini korumas, (2) Gvenlik Konsey'i karar ve (3) blge lkelerinin mdahaleyi desteklemesi. Amerika'nn ileri srd ikinci art Srbistan ve Irak mdahaleleri gz nnde bulundurulduunda, Amerika'nn kararlarn her zaman uluslararas hukuka uygun olmasn beklemedii ve ifade edilse de gerektiinde aramayaca ok ak . ABD Savunma Bak Gates iki hafta nce oluacak koalisyonun ban talya ve Fransa'nn ekmesini nermiti. Ancak her iki lkeninde ekinceleri var. talya'nn ekinceleri g ve enerjiye ilikin. Fransa askeri mdahaleyi destekliyor grnse de evdeki hesabn arya uymamasndan korkuyor. Diplomatik hareketlilik yalnzca BM, NATO , AB ve Arap Birlii cephesinde yaanmyor. Bunlar etkilemek iin Libya'dan Kaddafi'nin zel ve Libya Milli Konseyi'nin temsilcileri Lizbon'dan Atina'ya , Akdeniz'in kuzey lkelerini kendi saflarna ekmek iin mekik diplomasisi balattlar. Kaddafi 22 ubat'tan bu yana verdii btn syleilerde ve yapt konumalarda altn izdii Akdeniz'de istikrar, korsanlk ve g konularn bir kere daha temsilcileri araclyla hatrlatarak, verecekleri karar etkilemeyi hedefliyor. Lady Ashton'un Libya Milli Konseyi'ni Libya'nn yegane meru temsilcisi olarak grmediklerini ifade etmesinin ardndan Kaddafi'nin zel temsilcisi Brksel'e ulat. Ancak Paris'in akam saatlerinde muhaliflerin kurduu Libya Milli Konseyi'ni Libya halknn yegane meru temsilcisi olarak tandn duyurmas AB diplomasisini bir anda zor durumda brakt. AB yesi 27 devletin 21'i ayn zamanda NATO yesi. Kaddafi, Yunanistan, talya, Potekiz ve spanya'y safna ekmeyi baaramasa da ekimser kalmalarn salayabilir ; ancak bu da mdahaleyi engellemeye yetmeyecektir. Trkiye'nin Libya'ya mdahale konusunda ki tutumu biliniyor. Tutumunda bir deiiklik olmazsa Birlemi Milletler'in kararna ihtiya duyulacak veya Amerika Irak mdahalesinde olduu gibi bamsz bir koalisyonla mdahalle etmeye seeneini gndeme getirecektir. 11 Mart 2011, Dnya Blteni
Kaddafinin Barbaros kodlar Mustafa zcan Kaddafi giderayak dosta ve dmana ne menem bir adam olduunu gsterdi ve aktan Batllara ve sraile snd. Libyann yani kendi rejiminin Akdeniz barn ve dnya barn koruduunu ve aksi taktirde kaos ve istikrarszln ve devrim kvlcmlarnn Akdeniz zerinden Bat ve sraile kadar uzanabileceini savundu. TRT Trke konumas El Cezire.net gibi haber sitelerinde Kaddafinin koltuunu korumak iin Bat ve sraile kur yapt eklinde algland ve yorumland. Dolaysyla oklarna yabanc olan Kaddafinin gerek sureti ve foyas olaylarn aynasnda tamamen anlalm ve vuzuha kavumu oldu. Kaddafi srarla Barbarosu korsan olarak takdim ederken korsan devlet olan ve son olarak Mavi Marmara ile korsanln bir kez daha tescillemi bulunan sraili kuzu postunda gsterdi. Yani hem tarihi hem de hakikatleri tersyz etti. Halbuki, Babaros kurt postunda bir kuzu iken srail kuzu postunda bir kurttur. Tersini dnenin kimyas bozuktur. Biz gidersek Barbaros gelir diyen Kaddafi esasen panzehirini sylemitir. Kaddafinin hitab neden damardan ve uur altna hitaptr? Zira, Batllarn uur altna Barbaros korkusu ve nefreti sinmitir. O ki, Akdenizi ellerinden alan ve Kuzey Afrikann Hristiyanlatrlmasnn yani yeni bir Endls olmasnn nne geen elik adamlardan ve kahramanlardan birisidir. Barbaros arkadalaryla birlikte Kuzey Afrikann yeni bir Endls olmasna meydan vermemitir. yleyse, Kaddafinin szleri ne anlama geliyor? Koltuunu kurtarmann tesinde bir Hal valyesi veya neferi midir? Bu da cevaplandrlmas gereken esrarengiz bir sorudur. * Barbaros ve elik arkadalar o dnemin kresel gc olan Portekiz ve spanyollarn deniz hakimiyetini krm ve Kuzey Afrikaya sarkmalarnn nne gemitir. Onlar adeta yerlerine mhlamtr. Kprdatmamtr. Bu lkeler erken dnemlerin Fransas ve ngilteresi ve dier bir zamanlarn da SSCBsi ve ABDsidir. Durum byle iken Kaddafinin Batllarn uur altlarna hitap etmesi anlamldr. Kaide gibi ne id belirsiz bir korkuluk sarmaln bir yana brakacak olursak Barbaros tarihin en nemli gereklerinden birisidir. Akdenizde ve Kuzey Afrikada Hal dalgalarn kran bir dalgakrandr. Sakallar kzl olduundan dolay kendisine Barbaros Hayrettin Paa demilerdir. ki lakapla anlm ve tarihe gemitir. Bunlardan birisi korsanlkdieri de barbaros/kzl lakabdr. Korsanlk kendisine tekilerin atfettii bir lakaptr. Hr bir serdengeti olduundan dolay ona bu lakab takmlardr. Elbette bhtandr. Byle bir levent Batllarn elinde olsayd korsan deil kendisine hakl olarak tarihin yatan deitiren adam payesi verirlerdi. Tarihe Barbaros olarak gemitir bunda da Batllarn kendisine ynelik kini etkili olmutur. Esasen, Batllar nazarnda bizim btn dalgakranlarmz korsan ve barbarostur. Misal mi istiyorsunuz? Yine Batya geit ve aman vermeyen dalg kranlarmzdan birisi merhum cennetmekan kinci Abdulhamit Handr. Ermeni etelere pabu brakmadndan dolay ona da Barbaros lakab verilmi ve Kzl Sultan lakabyla anlmtr. Maalesef iimizde krma ve devirme aydnlar da Ermenileri takliden ona Kzl Sultan demilerdir. Halbuki, mazlum sultan olan ve Kzl Sultan dedikleri kinci Abdulhamit Han, alm olduu tedbirlerle Osmanlnn mrne mr katm ve mrn uzatmtr. * Maalesef bizim mefahirlerimiz yani vn kaynaklarmza benzeri kulp ve lakap takmakta Batllar ok mahirdir. Bunlardan birisi de Napolyana aman vermeyen ve Akka nlerinde durduran ve bozguna uratan Ahmet Paadr ki, ona da cezzar yani kasap demilerdir.
7
Napolyon ilk hamlede bozguna uratlmam olsayd smrgecilik tarihi 100 yl ne ekilmi olacakt. Kimilerine gre, bu lakap ona heybetinden dolay verilmise de teki ihtimaller de varittir. Halbuki, teki milletler mefahirlerine nem vermi, sahip km ve bizim deli dediklerimize onlar byk demilerdir. Ccelerini bile bytmlerdir. Deli Petro buna en arpc misaldir. Biz ona Deli Petro derken kendileri ve Batllar Byk Petro demektedirler. imdi Kaddafi kalkm koltuunu salama alabilmek iin Barbarosu kendisine siper yapyor ve Barbaros stresiyle Batllar korkutmaya ve onun tesinde mterek dman vurgusu zerinden yaltaklanmaya ve rvetle siyasi mrn uzatmaya alyor. Lakin devrimbazn yani dzenbazn takkesi dm keli grnmtr. 11 Mart 2011, Dnya Blteni
Libya i savanda yeni dnem - Abdullah Aydoan Kalabalk Muhalifler tarafndan Kaddafi'ye kar 17 ubatta balatlan isyan, son gnlerde iyice alevlendi. Son bir hafta iinde yaanan atmalar lkeyi bir i savan eine getirdi. Bu srecin uzun srmesinden endie ediliyor. Kaddafi'ye bal silahl birlikler, muhalifler tarafndan ele geirilen ehirleri geri almak iin harekete geti. Kaddafi'nin askerleri Petrol ehri Ras Lanuf ve Sirte Krfezi'nin en nemli ehri Brega'y ele geirmiti, dn ise Zuvara ve Ecdabya'ya bomba yadrmaya balad. Kaddafi'ye bal askeri glerin, baz cephelerde stndk salad grlyor. Uzmanlar, bu durumun orantsz gten kaynakland, bir sonraki aamada atmalarn daha farkl bir boyut kazanarak, sokak aralarnda gerilla sava eklinde devam edeceini ngryor. Bu durum lkede haliyle ciddi oranda can ve mal kaybna neden olacaktr. Kaddafi'nin paral askerlerinin muhaliflerin ana merkezi konumundaki Bingazi'ye dahi girmelerinin ihtimal dahilinde olduunu syleyebiliriz. Ancak klasik askeri yntemlerle Kaddafi'nin, lkenin tamamnda kontrol salmasnn mmkn olmad gzkyor. Bingazi'nin Kaddafi askerleri tarafndan igal edilmesi durumunda bile kontroln sadece nemli devlet binalar, spor salonlar ve havaalanlar gibi stratejik blgelerle snrl ve ksa sreli olaca tahmin ediliyor. Gvenlik Konseyi'nden Libya'ya uu yasa getirilmemesi durumunda, bu hafta ierisinde Kaddafi'ye balk kuvvetlerin Bingazi'ye hava saldrs dzenleyebilecei ngrlyor. nk dn Ecdebya'ya sava uaklaryla saldr dzenlendi. Kaddafi'nin Bingazi'yi ele geirmesi durumunda, muhalifler ve halka kar ciddi bir katliam gerekletirilmesinden endie ediliyor. Byle bir durumda NATO'nun mdahalesi tekrar gndeme gelebilir. 12 ubat 2011 tarihinde Msr'n bakenti Kahire'de toplanan Arap Birli lkeleri dileri bakanlar, BM'den sorumluluunu yerine getirerek, Libya'ya uu yasa uygulanmasn istedi. Arap Birlii Genel Sekreteri Amr Musa toplantdan sonra yapm olduu aklamada, uu yasa uygulanamasn BM Gvenlik Konseyi'nden resmen istediklerini ve muhalifler tarafndan kurulan geici Milli Konsey ile de temas kurma ve i birlii yapmay kararlatrdklarn syledi. in ve Rusya'nn bu konudaki tutumu henz netlik kazanm deil. Arap Birlii'nin talebinden sonra bu iki lkenin de uu yasana yeil k yakabilecei dikkate alndnda, nmzdeki gnlerde Libya'ya uu yasa gibi baz yaptrmlarn balatlabilecei sylenebilir. atmalarn iddetinin artmas ve askeri mdahalenin kanlmaz hale gelmesi durumunda, Arap lkeleri artl olarak mdahaleyi de onaylayabilir. Bu arlar: Libya'da NATO askeri stlerinin kurulmamas, sivil halka ve lke altyapsna zarar verilmemesi, lke btnlnn korunmas ve belli bir zaman srecinden sonra NATO birliklerinin lkeden ayrlmas.
9
Kaddafi'nin muhaliflere kar kulland sava uaklarnn devre d braklmas iin Libya hava sahasnn uua yaaklanmas arsna kar kan Suriye gibi baz Arap lkeleri ynetimleri, haliyle olas NATO mdahalesine de itiraz edeceklerdir. Muhalifler son bir haftadr ciddi mevzi kaybna uratld. Uu yasann balatlmas durumunda bu lkedeki bakaldr ve atmalar yeni bir boyut ve haliyle direnii muhaliflere ciddi bir moral kayna olacaktr. Tunus ve Msr'da gerekletirilen devrimler dikkate alndnda, Libya'da Kaddafi'nin muhaliflere kar son derece acmasz ve farkl bir tutum izledii grlyor. Ayn uygulamay 1982 ylnda baba Esed Suriye'de Hama ehri halkna kar yapmt. Kaddafi'nin deiime fazla direnmesi mmkn gzkmyor. Artk ok yaydan km, 42 yllk Kaddafi ynetimi ve her ehirde Kaddafi tarafndan kurulan Devrim Konseyleri eliyle uygulanan bask ve infazlara Libya halk hayr demitir. 15 Mart 2011, Dnya Blteni
10
Bahreyn'de skynetimin ardndan kanl mdahale - Yusuf zhan Bahreyn'de sular ne yazk ki durulmuyor. Pazartesi gn alt Arap lkesinden oluan Krfez birlii Konseyi (GCC), adada ykselen tansiyon nedeniyle 2000 kadar askerini Bahreyn'e sevketmiti. Ayn gn anamuhalefet partisi Al-Wefaq'in lideri Ali Salman, bu mdahelenin Bahreyn'in egemenliini ihlal ettiini; bunun "apak igal" olarak kabul edileceini bildirerek, direni arsnda bulunmutu. Aradan iki gn geti ve bu sabah saatlerinde de beklenen mdahele Bahreyn "isyan polisi" tarafndan gerekletirildi. Snn rejimin lavedilmesini; yerine cumhuriyet demokrasisi kurulmasn isteyen ii protestocular, 14 ubat'ta lkedeki ana eylem noktas olarak setii nci Kava'ndan tank ve helikopterler eliinde alandan uzaklatrld. Mdahele srasnda gstericilerden len olmazken, Bahreyn ileri Bakanl 2 polisin kaan kiilerce otomobillerin altnda kalarak can verdiini aklad. Aslnda nci Kava dzenlenen operasyonlarn son safhasyd. nceki gece saatlerine kadar, zellikle adann stratejik yerlerinde bulunan irili ufakl ii yerleim birimlerinde onlarca protestocu kan atmalarda ldrld, yzlercesi de yaraland. Buralarn kontrol salandktan sonra ana stratejinin protestocularn nci Kava ve yerleim birimleri arasndaki balanty koparmak olduu daha net anlalm oldu. Kurulan yzlerce kontrol noktasyla, nce bu semtler kontrol altna alnd, ardndan da nci Kava tamamen gstericilerden "arndrld". 16 Mart gn leden sonra geerli olmak zere, akam saat 16 ile sabah 4 arasnda zellikle protestolarn adada ticari hayat vurduu ve diplomatik misyonlarn yer ald noktalarda sokaa kma yasa ilan edildi. BAHREYN: MEZHEP MCADELESNDE 20 YIL Adada aslnda yaanan problemler yeni deil. 90'larda da buna benzer ayaklanmalar yaanm; bir ok ii lider hapsedilmi ya da srlmt. Bunlardan birisi de bugnk hareketin liderlerinden Wefaq Partisi Genel Sekreteri eyh Ali Salman. ran'n Kum kentinde "12 mam" ekolne gre eitim gren Salman, zellikle gen ya ve liderlik zellikleri ile genlerin benimsedii nemli bir kiilik. Ali Salman adann gayri resmi olarak ran politikalarn yrtyor da denilebilir. ubat aynn ortasnda patlak veren eylemlerden nce politik zeminde yrtlen tm aktivitelerde kar kt genel konu; iilerin lke ynetiminde daima ifte standarda urad ve babakann kendilerine ynelik yaptrmlar noktasndayd. Fakat Afrika ve Orta Dou'da esen "zgrlk rzgarlar" ile Wefaq da eylemlerini dier hareketlerle birlikte siyaset tabanndan uzaklatrnca askeri mdahale devreye sokuldu. BAHREYN'N SYAS AKTRLER u an lkedeki en nemli direni lideri ise hi phesiz Haq Hareketi'nin lideri ve AlWefaq'in da kurucusu Hasan Mushaima. '94 ayaklanmalarnn lideri konumundaki Mushaima; Lbnan'la ve dolaysyla Hizbullah'la yakn ilikiler ierisinde olan Bahreynli ii lider olarak biliniyor. Akcier kanseri nedeniyle ngiltere'de tedavi grrken, salk masraflar nce Bahreyn tarafndan karlanyordu. Ancak artan "ayrlk" almalar nedeniyle bu denek kesildi. Bunun zerine ran salk masraflarn stlendiini aklad. 26 ubat 2011'de ise Kral'n affyla tekrar adaya geri dn yapt. Bugn ise tutuklanacaklar listesinde en bata bulunanlardan birisi olacana kesin gzyle baklyor.
11
te yandan sekler muhalif kanadn lideri, Waad Partisi bakan brahim erif var. O da gler dengesinde yer bulan bir dier protestocu lider. Ancak Mushaima ve Salman'n aksine; monarinin lavedilmesini deil, ngiltere'yi model alan ve tam demokratik seimle i bana gelecek bir hkmetin kurulmas fikrini savunuyor o. erif, dier iki isme gre lke ii siyasette arl en az olan isim durumunda. BUNDAN SONRA NE OLACAK? aramba gn itibar ile Bahreyn artk 3 ay boyunca srecek "skynetim" gnlerine geri dnd. Bahreyn Anayasas'nda aslnda tam bir skynetim ilannn bir alt derecesine tekabl eden bu "ulusal gvenlik hali"; skynetimden anayasann askya alnmamas noktasnda ayryor. Yani pratikte kolluk kuvvetlerinin ataca admlarda deien bir ey yok. Bundan sonra rejim istedii herkesin kolundan tutup asker ve polis marifetiyle diledii tasarrufta bulunabilecek. Amerika Birleik Devletleri asndan adann jeostratejik nemi ise; ABD'nin pozisyonunu en bandan ortaya koymutu zaten. Geen Cuma gn ani bir kararla aday ziyaret eden ABD Savunma Bakan ile bu konunun grlmediini dnmek ise ok akllca olmaz. Bu nedenle, apak ihlaller yaanmad srece, yani askeri birliklerin nfus yapsna dorudan ve insan haklarn yok sayacak ekilde mdahele etmedii srece ABD'nin duruma yaptrm derecesinde mdahele etmesi olasl dk bulunmakta. Bir ka uyar mesaj ve geiin salanmas temennisi ile kartlar almaya balanr; ileriki gelimelere gre ABD'nin de tavr farkl boyutlara doru tanr. Ancak zellikle Suudi Arabistan'n Bahreyn'e gnderdii askeri yardm karlnda, ABD'nin kendisinden zellikle Libya'ya dnk ne gibi karlklar talep edebileceinin zerinde kafa yormak gerekiyor. Her ne kadar ABD iin Bahreyn'in Krfez'deki nemi, Trkiye iin Kbrs'n Akdeniz'deki nemi birbirine yakn olsa da; Amerika hi bir zaman bu kartn bu ekilde oynamad. Her zaman garantr sfatyla, kendisinin Bahreyn'e olan ihtiyacndan ok, Bahreyn'in ABD'ye olan ihtiyac siyasete hakim klnd. ayet ran herhangi bir ekilde adaya dnk ciddi bir hamlede bulunursa, bunun ne kadar hakl olduunu snama frsatmz olur. u ana kadar yalnzca ran Parlamentosu'nun Bahreyn mdahelesini inceleme karar dnda ran kanadndan ciddi bir aklama gelmemi olsa da, nmzdeki gnlerde bunun nasl geliebileceini kestirmek epey g. Ak bir sava ihtimali bulunmasa da, her ihtimalin gz nnde tutulmas gerekiyor. kinci bir Pearl Harbor vakasna ok yakn bir stratejik nokta buras... 16 Mart 2011, Dnya Blteni
12
Mezhep atmas m, menfaat akmas m? - Metin nl Krfez birlii Konseyi emsiyesi altnda Bahreyn'e giren Suudi Arabistan ve Birleik Arap Emirlikleri birlikleri blgede yeni bir dnemin temellerini atm oldu. Bu adm kanlmaz olarak problemin ulusal olmaktan kp uluslararas bir hal almasn salayacaktr. Kk resim ran'la Krfez lkeleri arasnda askeri seenee kadar varabilecek bir gerginlie iaret ederken, byk resim iin ierisine ABD, AB, Rusya, in ve Trkiye'nin de dahil olduu kaotik bir manzaray yanstyor. Krfez lkelerinin zellikle de Suudi Arabistan'n Bahreyn'de bylesi bir askeri inisiyatife kalkmas aslnda birok insan artt. nk Suudilerin ok yzeye kmasa da benzeri bir problemle ciddi bir biimde kar karya olduu biliniyor. Dou blgesindeki gerginlik yer yer gsterilere dnyor. Bahreyn'deki olaylara bu ekildeki bir mdahale kendi ierisindeki gerginlii tetikleyecektir. Anlalan lkelerinde yaadklar gerginliin kayna olarak Bahreyn'deki gstericileri gryor Suudi Arabistan devleti. Burada iilerin dominant olduu muhalefet susturulursa, kendi ierisindekilerin bundan dersler karacan dnyor. Ayrca Krfezdeki ii aznlk/ounlukla ran'n ilikisi bilinmeyen bir ey deil. Bu admla ran'a ne denli 'ciddi' olduklarnn mesajn da ulatrmak istemi olabilirler. ran'n reaksiyonu gecikmedi doal olarak. Dileri bakan Ali Ekber Salihi BM'yi gstericilerin taleplerinin yannda durmaya ard ve olanlar karsnda eli bal durmayacaklarn aklarken Meclis bakan Ali Laricani ise 'Amerikann ynlendirmesiyle Bahreyn'e girenler bedelini deyeceklerdir' ifadelerini kulland. Yani durum olduka ciddi ve blgeyi mezhebi anlamda ate emberine evirme potansiyeline sahip. Temenni etmeyiz ama tutumas durumunda bu ate herkesi ierisine ekecektir. Byle bir konjonktr de blgeyi yeniden dizayn etmek isteyen glere bulunmaz bir frsat salayacaktr. Krfez lkeleri bu kritik mdahale kararn salt kendi iradeleriyle mi aldlar? Yoksa fotorafn grnmeyen taraflarnda baka eyler mi var? ran meclis bakannn 'Amerikann ynlendirmesiyle' ifadesi ne anlama geliyor? Suudi birliklerinin 14 Martta Bahreyn'e girmesinden iki gn nce (12 Mart Cumartesi) ABD savunma bakan Robert Gates bu lkeye bir ziyaret gerekletirdi ve kral Hamd bin sa ElHalife ile grt. Bu bilgi, blgede yaananlarn daha dikkatli okunmasn tekrar hatrlatyor herkese. Krfezdeki Amerikan mttefiki, petrol zengini emirlerin kibirli ve kukucu yaklamlar btn uyarlara ramen blgeyi sonucunu kimsenin kestiremeyecei ama kazanannn emperyalist gler olaca imdiden belli bir kosa ortamna srklyor. Snnilik maskesi altnda saltanat ve zulmlerini gerekelendirmeye alanlar yeni bir ihanete imza atyorlar. ii tehlikesini iaret ederek acziyet ve irenliklerini rtmeye alanlar Snni ya da ii hibir vicdanl Mslman yanlarna ekemeyeceklerdir. Olaylarn gerek sebebi; insanlarn en temel hak ve zgrlklerinin yok saylmas ve hatta rtl bir biimde kast sistemi uygulanmasdr. Meseleyi dini ve etnik temelden okumaya kalkmak kesinlikle yanltcdr. Ancak zlerek sylemek gerekir ki birilerinin de
13
ynlendirmesiyle hakim alg bu ynde ekillenmeye balad. Bu algnn ortadan kaldrlmas adna zellikle Arap dnyasndaki bamsz alim ve aydnlara byk bir grev dmektedir. Tabii olarak ran devletinin ve aydnlarnn olaylara yaklamda izleyecekleri yol ve taknacaklar slup da ok belirleyici olacaktr. Suudi birliklerinin lkeye girmesinden sonra olaylar yatmak yerine artt ve daha da kanl bir boyut kazand. Gerginlik arttka blge ve uluslararas aktrlerin mdahalesine daha ak hale gelecek Bahreyn. Mezhebi klf altnda blgesel ve uluslar aras atmann yeni alan olacakm gibi grnyor. 16 Mart 2011, Dnya Blteni
14
Mumyalar ve Ortadouya yeni modeller - Pepe Escobar Msrda Luksordaki bir yeralt tapnanda mumya bulundu. Tercme edilen hiyerogliflerde mumyalarn Medeniyetler atmas, Tarihin Sonu ve slamofobi olduklar tespit edildi. Mumyalanmadan evvel 20. Yzyln ikinci on ylna kadar Bat blgelerine hkim olmulard. in bu ksm halledildi. Ortadou, onlar olmakszn, yeni bir ekilde anlalmas gereken yepyeni bir dnya. Evvelce can ekien istikrar lkesi Msr, ki Washingtonda her kim olursa olsun can cier kuzu sarmas olmutur, Ortadounun yeni Byk Oyununa savruldu. Soru u: Msrn ve Ocak-ubat aylarnda sarsc, iddet d gsteriler iin sokaklara dklen milyonlarca Msrllarn kaderi ne olacak? Sylemesi zor tabi zira glge oyunu bir kural; ve kuraln gereklerini ayrt etmek zor. Siyasetin onlarca yl ordu anlamna geldii bir lkede demokrasiye geii gya koordine eden kilit ahsiyetin Firavun Hsn Mbarekin atad Yksek Askeri Konsey yesi Mareal Muhammed Hseyin Tantavi olduunu kaydedelim. Halk basks hi deilse Tantavinin askeri cuntasn gei dnemi babakan olarak Tahrir Meydan dostu eski ulatrma bakan Essam erefi atamaya mecbur etti. Unutmayn, Mbarek dneminin nefret edilen olaanst hal kanunlar Msrdaki ayaklanmay tevik eden unsurlardan biridir halen yrrlkte ve lke aydnlar, siyasi partiler, sendikalar ve medya, hepsi de bir kar devrimden korkuyorlar. Ayn zamanda, frsatlarn Tahrir Meydan devrimini ele geirmeyeceklerinde veya isim deiikliine gidemeyeceklerinde srar ediyorlar. lkedeki psikolojik Korku Duvar ktnde Liberalizm, seklerizm ve slamclk arasnda blnme zldnden dolay hukukular, doktorlar, tekstil iileri yani sivil toplum yelpazesi bir hususta mutabk: Bir teokrasiye veya askeri diktatrle raz olmayacaklar. Tam demokrasi istiyorlar. Bunun zmnen ifade ettii eylerin Batl diplomatik evreleri titretmesine armayn. Seilmi sivil bir hkmete kar az da olsa hesap veren bir Msr ordusu srailin Gazzeli Filistinlileri kuatmasna veya CIAnin terr zanllarn Msr hapishanelerine atmasna yahut da srail-Filistin bar sreci denilen ucube maskarala kr krne itirak etmeyecektir. Ayrca, halledilmesi gereken pek ok skc mesele var. Mesela Eyll seimlerine doru Ordu ynetiminde ilerleyen gei sreci, ekonomik gstergeleri nasl etkileyecek? Msrn ithalat faturas 2009 ylnda 56 milyar dolar iken ihracat sadece 29 milyar dolard. Turizm, d yardm ve borlanma yoluyla aradaki boluk kapand. Ayaklanma, turizmi bunalma soktu ve gelecek aylarda kimin, ne tr bor ve yardm vereceini bilen yok. Bu arada, lke, halk yar a yar tok da olsa beslemek iin 2011 ylnda en az 10 milyon ton (eer fiyatlar ykselmeye devam etmezse 3,3 milyar dolarlk) tahl ithal etmek zorunda. Mbarekin baya mirsnn kk bir parasdr bu; gnde 2 dolardan daha az bir gelirle yaayan 40 milyon Msrlnn yani nfusun yarsnn da iinde bulunduu bu mirstan bir gecede kurtulunmaz. Ortadou ve Kuzey Afrikadaki (ksaltmas: ORKA) barl devrimlerin silindir gibi zerinden getii Washington ve yalanan Avrupa Kalesi, korku dolu ve kafa bulankl
15
ierisinde debeleniyor. Ortadouyu aklamak iin onlarca senedir kullanlagelen kltrel ablonlarn nasl olup da kayplara karmay baardn Kuzey Afrikadaki toz duman durulduktan sonra bile anlayacaklar phelidir. 20111 Byk Arap Devrimiyle ilgili en sevdiim szler Tunuslu Sarhan Duibe aittir: Bu devrimler, Bushun Arap dnyasn iddet kullanarak demokratikletirme niyetine bir cevaptr. Kiralk veya satlk modeller TESEV yedi Arap lkesi ve randa yaplm bir kamuoyu aratrmasnn sonularn 3 ubatta aklad. Katlmclarn yzde 66s Ortadou iin ideal model olarak ran deil Trkiyeyi gryor. Le Mondedan Financial Timesa kadar medya kalabal hemfikir imdi. Neticede Trkiye cmi ve devlet ayrmnn hkm srd, ounluu Mslman bir lke, ileyen bir demokrasidir. Oxforddaki yldz lim Tark Ramazan, Mslman Kardelerin kurucusu Hasan el Bennann torunudur, Trk tarzn bir ilham kayna olarak grdn syledi. Trk Dileri Bakan Ahmet Davutolu ubat ay sonlarnda yeni Trkiyenin emellerini g bela gizleyen ar bir tevazyla, lkesinin Ortadou iin bir model olmak istemediinde srar edip ama ilham kayna olabiliriz diyerek Tark Ramazana katld. Msrl Marksist ekonomist Samir Amin gelimekte olan dnyada sayg duyulan bir isimdir Trklerin, Msrllarn ve dierlerinin midi her ne olursa olsun, Msrn kaderi hakknda Washingtonn baka bir fikri olduundan phelendiini syledi. Samir Amin, Washingtonn Trk modeli deil Pakistan modeli yani slami iktidar ve askeri diktatrlk karmas bir model istediine inanyor. Amin, Msr halk artk iyice politize olduundan dolay bu modelin tutmayacana kani. Trkiyede 1950lerde balayan gerek demokratikleme sreci, uzun bir yol olduunu ispatlad. Ama dnemsel askeri darbelere ve Trk ordusunun devam eden siyasi gcne ramen, seimler serbeste yaplmay srdrd. u an iktidarda olan Adalet ve Kalknma Partisi 2001 yl Austos aynda Mslman Kardelerinkine benzer daha muhafazakr slamc bir grup olan Refah Partisinin eski yelerince kuruldu. AK Parti yumuadka, slamclarn i dnyas ve Avrupa Birlii yanls kanad merkez siyasetilerle kart ve en nihayet 2002de iktidara geldi. 1920lerden beri gc elinde bulunduran ordunun ve stanbul merkezli geleneksel laik sekinlerin boucu elleri ite ancak bundan sonra yavaa gevetilmeye baland. AK Parti, 1924te Mustafa Kemal Atatrkn getirdii laik sistemi paralama ryas grmedi. Atatrkn yerletirdii medeni hukuk svireden alnmt. lke arlkl olarak Mslman ama halk Humeyni ran gibi dinin klavuzluk ettii bir sistemden hazzetmeyecektir. AK Parti, Avrupadaki 1950 sonras Hristiyan Demokratlarn muadili olarak grlmelidir dinamik, i-ticaret odakl, dini kkenli muhafazakrlar. Msrda, Mslman Kardelerin lml kanad ile AK Parti arasnda pek ok benzerlikler var ve ilham iin AK Partiye
16
bakmaktadrlar. Yeni Msrda, en nihayet meru bir siyasi parti olacaklar ve ou uzman, yeni dnemin ilk seimlerinde yzde 25-30 aras oy alacaklarna inanyor. Her yol Tahrire kar Trk eletirmenler genelde Bat ynelimli teknik ve idri bir kasttr slam ve demokrasinin rtt modelin baarl bir pazarlama dalaveresi olduu, daha kts, Rusyann Ortadoulu versiyonu olduu sulamasn yapyorlar. Her eyden evvel ordu, devletin laik vasfnn garantr olarak perde gerisinde orantsz bir g kullanmaktadr. lkedeki Krt aznlk ise (Hristiyanlara ve Krtlere daha fazla haklar veren anayasa deiikliklerine Eyll 2010da yaplan referandumda evet dediler ama) sisteme gerekte entegre edilmi deillerdir. 2006da Nobel Edebiyat dl alan Orhan Pamuk, muhteem Osmanl gemii olan Trkiyenin hibir dnya gc tarafndan smrgeletirilemediini, dolaysyla da Ortadou ve Kuzey Afrikann byk bir ksmnda Baty yceltmenin veya Baty taklit etmenin Frantz Fanon veya Edward Saidin tanmlad kmseyici armlarnn bulunmadn kaydediyor. 2002de Trkiyenin askerden arndrlm demokrasi yolu ile Msrn gen gstericilerinin ve yeni doan siyasi partilerinin nndeki yol arasnda byk farkllklar var. Trkiyedeki kilit aktrler i dnyasndaki slamclar, muhafazakrlar, yeni-liberaller ve sac ulusulardr. Msrda ise i yanls slamclar, solcular, liberaller ve sol ulusalclardr. Tahrir Meydan devrimi esasen iki genlik grubu tarafndan balatld: 6 Nisan Genlik Hareketi (grevlerde iilerle dayanma iine girmilerdir) ve Hepimiz Halid Saidiz (polisin gaddarlna kar seferber etmitir). Daha sonra Mslman Kardeler eylemcileri ve ok nemlidir rgtl emek, IMFnin yapsal ayarlamalar zehrinden ok ekmi ii (ve isiz) kitleler de onlara katld (Bir IMF heyeti Nisan 2010da Kahireyi ziyaret etmi ve Mbarekin kaydettii ilerlemeleri vmt). Tahrir Meydanndaki devrim, gayet anlalabilir bir ekilde gerekli tm balantlar kurmutur. Acnas derecede dk cretleri, kitlesel isizlii ve -Mbarekin ahbap avularnn (ayn zamanda messes askeri nizmn) kendilerini zenginletirmelerine frsat veren bir - yoksullamay birbirine balayarak meselenin zne varmtr. Er ya da ge katlar aldnda, ordunun ekonomiyi bu ekilde ve bu denli denetim altnda tutuyor olmas kanlmaz olarak gndeme gelecektir; mesela orduya ait irketler su, zeytin ya, imento, inaat, otelcilik sektrnde ve petrol sanayisinde voliyi vurmaya devam ediyor; Nil Deltasnda ve Kzl Denizde byk arazi paralar - rejimin istikrarn garanti altna alan hediyeler - yine ordunun elindedir. Batdaki kilit sektrlerin Msrda gvenli bir Trk modeli iin bastrmalarnda alacak bir yn yoktur. Ancak lkedeki seflete baknca, gen gstericilerin ve onlara destek veren ii snfnn Trk tarz neoliberal, slamo-demokratik sistem ihtimaliyle yattrlmalar bile olas deil. Bu solcu/slamc koalisyonu ii dostu, bamsz, bihhakn egemen bir demokrasi uruna arpmaktadr. Bu yeni bamsz manzarann mevcut statsko adna nasl da sarsc olabileceini grmek iin Seyfl slamn satn ald gibi London School of Economicsten doktora almaya ihtiya yoktur.
17
Ayna, ayna syle bana Yanl anlamayn: Tahrir Meydanndaki eylemciler Trk sistemini Msrda retmeyi istesinler veya istemesinler, Trkiye Msrda ve Arap dnyasnda mthi popler bir lkedir. George W. Bushun Irak igal iin Trk topraklarn kullanma talebini geri evirerek bamszlklarn tesis ettiklerinden dolay lkenin 2003 ylndan beri ykselite olan blgesel liderliini pekitirmek iin Ankara siyasetilerine mkemmel bir tablo sunmaktadr. srail komandolarnn zgr Gazze Filosu fiyaskosunda ldrd dokuz kurbandan sekizi Trk ktnda bu poplarite daha da artt. Babakan Recep Tayyip Erdoan kanl katliamdan dolay sraili iddetle knad anda artk Gazze Kralyd. Mbarek, 2011 cumhurbakanl seimlerine katlmayacan ilan ederek Tahrir Meydan gsterilerine karlk verdiinde Bakan Obama pek bir ey sylemedi; ngiltere eski babakan Tony Blair Msr aceleyle seime koturmama ynnde zorlad. Erdoana gelince, El Ceziredeki canl yaynda tm slam dnyasnn gz nnde Mbareke cumhurbakanlndan ekilmesini deta emretti. Washington, gnlszce ve karmakark ekilde de olsa, Mbarekin salam savunucular srail ve S. Arabistann yannda, tarihin yanl tarafnda oyalanrken, blge siyasetinin akllca bir deerlendirmesini yapan Erdoan kendi kaderlerini izmek isteyen Msrllar desteklemeyi tercih etti. Ve amorti etti. Mesele Amerikann Trkiyeyi kaybetme meselesi deildir; baz eletirmenlerin itham ettii gibi Erdoan yeni-Osmanl halifesi (o da ne demekse) olma ryas gryor da deildir. Burada anlalmas gereken, yeni bir Trk kavramdr: Stratejik derinlik. Bunun iin bir kitabn kapan evirmemiz lazm: Stratejik Derinlik: Trkiyenin Uluslararas Konumu. 2001 ylnda stanbulda yaynlanan kitab u an Dileri Bakan olan Ahmet Davutolu Marmara niversitesi uluslararas ilikiler blmnde hocalk yapt zamanda kaleme almt. Davutolu bu kitapta artk iyice yaklaan bir gelecee bakm ve Trkiyeyi emerkezli halkann merkezine yerletirmiti: 1) Balkanlar, Karadeniz havzas ve Kafkaslar; 2) Ortadou ve Dou Akdeniz; 3) Basra Krfezi, Afrika ve Orta Asya. Trkiyenin gelecekteki nfuz alanlarnn en az sekiz tane olduuna henz 2001 ylnda bile inanyordu: Balkanlar, Karadeniz, Kafkaslar, Hazar, Orta Asya, Basra Krfezi, Ortadou ve Akdeniz. Trkiye bugn kilit bir oyuncu ve bu blgelerin byk bir ounluunda halklar gzn gerekten de Trkiyeye evirmi bir haldeler. Ankarann Ortadouda dikkate alnacak bir g olacana kni olan Davutolu iin fekalde bir andr bu. Yeterince basit ifade ettii zere buras bizim evimizdir. Trkiyenin stratejik derinlik fikrini aln ve 2011 Byk Arap Devrimiyle birletirin; Erdoann sadece Trk modelini Msrn hatta Ortadounun modeli yapmaya deil ayn zamanda blge ve Bat arasnda mstakbel arac olarak Msr sahne gerisine atmaya niin teebbs ettiini anlayacaksnz. Erdoan ve Davutolunun bu ynde ilerledikleri kendilerini Suriye ve srail arasnda arac olarak yerletirmeye almalarndan ve rana ynelik karmak bir siyasi, diplomatik ve ekonomik alm balatmalarndan bellidir. Tarihi ironilerden bahsedersek, rann kktenci liderleri kendilerine derin bir husmet besleyen Msr rejiminin yok olup gitmesini izlerken, rann Yeil Hareketi protesto gsterileriyle Tahran aniden sarmaya balad - tam da Trkiye Cumhurbakan Abdullah
18
Gln lkeyi ziyareti srasnda. Gsterilere (Tahran standartlarna gre) kadife eldivenle muamele edildi zira molla diktatrl, Arap kitle hareketleri iin bir numaral ilham kayna olma hususunda kendisini Trk mttefiki karsnda kaybedebilecei bir rekabette buldu. Java: Kahvenizin yannda Demokrasi ister misiniz? ayet Msrllar demokrasinin tesisi hakknda ders karmak istiyorsa, Trkiye hi de tek ilham kayna deildir. rnein, Latin Amerikaya bakabilirler. Gney Amerika 500 yldr ilk kez tam demokratik. Souk sava dneminde Msrda olduu gibi Latin Amerikada da diktatrler ve askeri dzen hkimdi. Mesela Brezilyada askeri diktatrl geride brakan yava, tedrici ve gvenli siyasi alm uygulamada bir on yl ald. Yani sabr gerekir. Ayn ey bir baka model iin de geerlidir: Endonezya. 32 yl iktidar sren Amerika destekli yal bir diktatr, uharto, Kahireye yapt ziyaretten dndkten sadece birka gn sonra istifa etti. Endonezya o vakitler 2011in Msrna benziyordu: Bat dostu, arlkl olarak mslman, solcu entelektelleri ve siyasi slam ezmi mega-yolsuz bir askeri diktatrn fakirletirdii ve ondan yaka silken bir ulus. Aradan geen 13 yl sonra, Endonezya bugn dnyann nc byk demokrasisi ve Gneydou Asyann en zgr; sekler bir hkmeti, hzla byyen bir ekonomisi var ve ordusu siyaset dnda duruyor. Hl canl anlarm var; 1998 Maysnda bir gn bakent Jakarta kelimenin tam anlamyla yanyorken, ykselen duman stunlarnda fke patlamas yaanrken bisiklete biniyordum. Washington o vakitler mdahale etmemiti; in veya ASEANn 10 yesi de. Endonezyallar kendi balarnn aresine baktlar. Gei sreci daha nce byk lde gzard edilen anayasay takip etti. (Msrda ise anayasann referandumla deitirilmesi gerekiyor.) Doru, Endonezyallar bir sre uhartonun kendi elleriyle setii bakan yardmcs B.J.Habib ile birlikte yaamak zorunda kaldlar (Mbarekin kendi elleriyle setii kence eyhi meymenetsiz mer Sleymann tam aksine cana yaknd o.) Seim almalar, seim kanunlarnn deitirilmesi, meclisteki atanm vekillerden kurtulmak bir yl ald. lk bakanlk seiminin yaplmas iin alt yl gemesi gerekti. Ve evet, yolsuzluk halen byk bir sorun; zenginlik ve hak (bazlarnn da dedii gibi, benzer ey ABD iin de geerlidir) konusunda daha krk frn ekmek yemek lazm. Ama bugn hukukun stnl hkimdir. Bir slam devletinin hi ans olmad. Bugn Endonezyallarn sadece yzde 25i oylarn slamc partilere veriyor; Mslman Kardelerin ideolojisinden olan ama resmi olarak gayri Mslimlere de ak tutulan Refah ve Adalet Partisi, Bakan Yudhoyononun kabinesindeki 37 sandalyeden sadece drdn elinde bulunduruyor ve 2014 ylnda yaplacak seimlerde oylarn yzde 10nundan fazlasn da ummuyor. Endonezyallar ABDye yakn duruyor ve Washington, ine kar arlk olmas iin Endonezyaya kur yapyorsa da, Brezilya byk bir poplaritesi olan Lula da Silva dneminde daha bamsz bir yol tutturdu (Latin Amerikann byk bir kesimi iin de dorudur bu). Bu sre yaklak 10 yl ald ve gelecekteki tarihiler tarafndan Berlin Duvarnn ykl kadar nemli grlebilecek bir olaydr.
19
1989, Dou Avrupada, kresel pazara erimek isteyen insanlarn ayaklanma zinciri olarak grlebilir ksmen de olsa. Byk Arap Devrimine gelince, o daha ziyde ayn pazarn diktatrlne kar bir ayaklanmadr. Tunustan Bahreyne kadar tm gstericiler sosyal katlm, yeni daha iyi sosyal ve ekonomik szlemeler lehine yola dtler. Latin Amerikada bu sarsc ayaklanmalara mthi bir sempatiyle ve biz yaptk, imdi de onlar yapyor hissiyle baklmasna amamaldr. Gelecek elbette ki bilinmiyor fakat on veya yirmi yl sonra Msrllarn ve dier Arap halklarn Trk modeline veya Brezilya yahut Endonezya modeline deil de yepyeni bir yola koyulduklarn syleyebiliriz. Gelecek, Kahireden Tunusa, Bingaziden Manamaya, Cezayirden (Allahn izniyle) Suud hanedan sonras bir Arabistana kadar, yeni bir siyasi kltrn icdna ve yerli ve mit o ki, yeni ve artc ekillerde demokratik yeni ekonomik szlemelere gebe olabilir. Bu bizi tekrar Trkiyeye getiriyor. slamn yepyeni, bugnden hi kimsenin bir ipucuna bile sahip olmad, Avrupadaki din ve siyaset ayrmna benzeyecek eyin yapta olmas pekla mmkndr. 1968 ruhuyla, bir Arap Banksy [Banksy, duvar resimleriyle nl bir sanatdr] bile resmedebiliriz. Boydan boya Arap bakentlerine nakediyor: ktidarda Muhayyile Kaynak: Tomdispatch, 18 Mart 2011 eviren: M. Alpaslan Balc
20
Sudanda reform dnemi geti ve devrim saati mi geldi? - Abdulvahab el-Efendi 90'l yllarn banda 'Sudan'da devrim ve siyasal reform' kitabmn yaynlanmasndan yaklak iki ay sonra bir Avrupa bakentinde Afrika ktasnn liderlerinden biriyle karlatm. Konumamzda sz Etiyopya ve Eritre'deki devrimlere geldi. Bu anlamda Afrikal lider, Etyopya'da birka devrimin meydana gelmesinden sonra uzun bir mddet Mengistu Haile Mariam rejimiyle diyalog kurmak iin ciddi bir ekilde abaladklarn ve ondan gelecek herhangi bir grme talebine hemen cevap vereceklerini hatta byle bir ary zafer olarak kabul ettiklerini syledi. Ancak Etiyopya diktatr yz evirdi ve salt diyalog fikrini bile reddetti. Mengistu'nun inat kibri devrimciler pe pee zaferler kazanp bakent Adisababa'nn kaplarna dayanncaya kadar devam etti. Tam bu noktada Mengistu grme yapmak iin bir arac gnderdi! Devrimciler olumlu cevap vermeyince devreye ABD girdi ve Etyopya'y terk etmesini ve yetkilerini nispeten daha lml olan babakanna devretmesini dayatt. Amerikann bu tasarrufunun hedefi tarihi olarak Amhara etnik hegemonyasna dayal eski sitemin iskeletini korumak ve en az hasarla deiimi gerekletirmekti. Ancak devrimciler Amerika'nn yeni hkmetle Londra'da grme teklifini reddettiler ve hafta iinde alternatif hkmeti drdler. Yemen Devlet Bakan Ali Abdullah Salih'in muhalefetin talep ettiklerinden hatta hayal ettiklerinden kat kat fazlasn verdii plann dinlerken bu olay aklma geldi. Uzun yllar boyunca muhalefetin en ileri talebi iktidar partisinin basksnn hafifletilmesi ve aibesiz seimlere izin verilmesiydi. Ancak bakan ve partisi geen yl bu talepleri daha da ulalmas zor hale getirmek iin kanuni ve anayasal deiiklikler yapmada srar etti. Halk devriminin patlak vermesinden sonra devlet bakan daha nce kulak tkad muhalefetle diyalogu dillendirmeye balad. Sonra tekrar devlet bakanlna aday olmayacandan balayarak grevi oluna devretmeyeceine (bunu planladn itiraf ederek) kadar pe pee tavizler vermeye balad. Son olarak, devlet bakannn yetkilerinin snrlandrlmasyla birlikte parlamenter cumhuriyet ynnde anayasal deiiklik plann aklad. Anayasa deiiklikleri ve seimleri yapacak milli uzla hkmeti de bu kapsamdayd. Muhalefet ve sokak, devlet bakannn hemen istifas talebinde srar ederek btn bu nemli planlar reddetti. Bu ayn zamanda dier Arap hkmetlerinin de durumuydu. Mesela Bahreyn; muhalefetin talepleri uzun sre 1975 ylnda askya alnan anayasann tekrar yrrle girmesi ile snrlyd. Ancak taleplerin seviyesi gerek bir demokrasinin kurulmas seviyesine ykseldi, hatta bazlar cumhuriyet rejimi kurulmas ve krallk ailesinin gnderilmesini dillendirmeye balad. Libya, Tunus ve Msr'da da durum bu ekildeydi. Bugn Suriye, Suudi Arabistan ve Kuveyt'te de byle... Ancak Tunus, Msr ve Libya'daki olaylar hzl bir ekilde reform taleplerinin tesine geti. Kitleler ve siyasi gler sistemi ykmakla sonulanacak mull bir devrimden bakasn kabul etmez hale geldi. Yukarda zikrettiklerimiz herhangi bir reform abasnda zamanlama unsurunun nemini vurguluyor. Burada nemli bir soru soralm: Bu anlamda Sudan nerede duruyor. Sistem hala reformlar yrtebilecek bir pozisyonda m? Yoksa bu merhale geti ve kabul edilebilir reform iin alan kalmad m? Bana ulaan ya da basl ve elektronik gazetelerde yaynlanan ve Sudan'da reform talep eden yorumlarda arlkl akm, Sudan rejiminin reform niyeti ve kabiliyetinin olmad ve her
21
halkarda reform vaktinin getii nk kkl ve devrimci bir deiimin kanlmaz biimde yolda olduunu syleyen akmd. te yandan hala sistem ierisinden deiik dzey ve heyecanda acil ve nemli reformlar ars yapan sesler ykselmektedir. Kiisel deerlendirmeme gelince; sistemin kendisini slah etme gc ile ilgili beklentim srekli bir biimde azalmakta, hatta sfra yaklamaktadr. Burada unu hatrlatmakta yarar var: Biz 1995 ylnda 'Sudan'da devrim ve siyasal reform' kitabn yazarak ak bir ekilde reform ars yapmaya baladmzda, bunun ncesinde var olan i diyalog kanallar yoluyla anlaml bir deiimin gerekletirilmesinin mmkn olmad ve ynetimi elinde tutanlarn durumun nemini kavrayamadklar ya da srecin hatasn kabullenmedikleri noktasna varmtk. Bundan dolay katkda bulunma abas ierisindeki daha ok saydaki vatandan tartmaya katkda bulunmasn salamak ve dolaysyla reform ynnde bask yapmak iin diyalog dairesini geniletmeyi kararlatrdk. O zamanlar unu sylemitik: Sudan'n ada tecrbeleri ve halihazrdaki tehditler nda lkeyi doru istikamete koyacak herhangi bir proje sonu itibariyle demokratik olmaldr ve bu temel zerinde program yrtmeyen hibir siyasi hareketin gelecei yoktur. Ancak o zamanlar partilerin kapatlmas, slami hareketin bastrlmas ve ar bir biimde devlet aygtna ve gvenlie yaslanma politikalar uyguland. Bunlarn hepsi lkeyi yanl yne gtryordu. Gney sorununun ada devlet temellerinde zlmesi, ekonomik reformlar ve yarg bamszl iin hzl ve kararl bir ekilde harekete geilmesini talep ettik. Ayn ekilde baz siyasi glerin Sudan'n sorunlarnn barl zm iin sunduklar plandan yz evrilmesini eletirmitik. Bu merhalede reform alannn hala ak olduunu gryorduk. O zamanlar krizin zmn hedefleyen (zellikle de gneydeki savan sona ermesi iin) birok plan ortaya atmtk. Zamanla konjonktr daha da karmak bir hal ald. Ve birka olumlu gelime yaanmasna ramen reform arlarna cevap alma midi giderek zayflamaya balad. Mesela 1979'da gneydeki gruplarla imzalanan ksmi bar anlamas ve bunun mucibince (en azndan kat zerinde) blgesel ynetim, kendi geleceini kararlatrma ve ynetime ortak olma gibi Gneyin nemli btn taleplerine cevap verilmesi bu olumlu gelimelere rnektir. Bu anlama temelinde anayasa 1998 ylnda zellikle de basnda ve siyasal alanda hrriyetlere daha fazla yer verecek ekilde yeniden yazld. 1999 ylnda mmet Partisi'yle Cibuti anlamas imzaland. Ayn yl petrol ihracat balad. Bu gelimenin geri kalm blgelerde geliimi hzlandrmas ve vatandalara hizmetlerin iyiletirilmesine yol amas beklenirdi. 1999'da ynetimin en st dzeyinde yaanan blnmelerin zellikle zgrlkler alannda olumsuz etkileri oldu. Ancak Sudann d ilikilerinde alma yol at. Gneyde bar plannn aklanmasna, 2002'de Maaksu ve daha sonra 2005'te Nafaa anlamalarnn imzalanmasna yol at. Bu anlamalar btn eksiklerine ramen arzulanan reform yolunda nemli kazanmlard. zellikle mmet partisi ve sonrasnda Demokratik Birlik ile imzalanan anlamalar... Daha sonra 2006 ylnda Darfurla ilgili Abuja Anlamas son olarak da doudaki bar anlamas... Bu anlamalarn ats altnda Sudan halk ilk kez raz olduklar bir siyasi sistem etrafnda topland. Bu uzla, eer tam olarak uyulsayd lkenin birliini koruyan, btn blmlerinde adaleti gerekletiren istikrarl bir demokratik sistemle ilk defa lkeyi selamete karacak potansiyeli tayordu. Ancak fiiliyatta siyasi gler arasndaki atma devam etti, ilikiler ktleti, Darfur'da sava yeniden balad, siyasi glerin ounluu seimleri boykot etti ve
22
katlanlar da hilelerden ikyet ettiler. Son olarak da Gneyin ayrlmas, hkmetle muhalefetin arasndaki ilikilerin kmaz sokaa girmesine neden oldu. Btn bu uyarc iaretlere ramen krizin devam etmesi konusunda taraflar birbirini suluyor. Ancak ne olursa olsun son tahlilde sorumluluk ynetimi elinde bulunduranlarn zerindedir. Bu durumda sorumlular Ulusal Kongre Partisi'nin liderleridir. nk sonuta krizi zmek, ynetimi elinde bulunduranlarn iidir. Bizim kanaatimize gre problemin sebebi uygulanan yntemdir. Bu ise, ynetimin tamamen komplocu bir zihin tayan kk bir topluluun tekelinde olmasdr. Bunlarn ierisinde iktidar partisinin 'lider' ve yardmclar da vardr. Dier siyasi glere sunduklar her hangi bir tavizde ondan bu tekellerine dokunmamasn bekliyorlar. Ancak iktidara bu ekilde yapma, halk tabannn genileyerek glenmesini ve kitlelerin politikalarn ve liderlerini desteklemesini salamyor. Tam tersi oluyor. Partinin kendi ierisine daha ok kapandn gryoruz. Bunun yannda slamclar arasnda bile desteinin gerilediini gryoruz. Ynetimin artan bir ekilde gvenlik uygulamalarna dayanmas, srekli olarak ittifak ve taahhtlere snmas yirmi iki yllk tekelden sonra ynetimin krizinin hafiflemek yerine gittike derinletiine iaret etmektedir. Ynetimde bu denli uzun kalndktan sonra beklenen olumlu iaretlerin, geni halk kitlelerinin desteini almas, ynetimin meruluunu pekitirmesi ve olaanst her hangi bir gvenlik tedbirini ortadan kaldrmas gerekir. Ama eer tersi gerekleirse bu inie geiin bir kantdr. Daha nce birok platformda birok konumamda rejimin gerekli lde reforma cevap vermesi konusundaki mitsizliimi dile getirdim ve "durumlarn u haliyle devamnn mmkn olmamasndan dolay kkl deiim kanlmaz hale geldi." dedim. Bu sonuca uzun yllar nasihat, diyalog, tevik ve proje eklinde sren reform mcadelemizden ve daha fazlasn yapacak alan kalmamasndan sonra vardk. Bunun zerine oklarnn, aksini gsteren btn delillere (Biz de bunlar kabul ediyorduk ve bunlara ilk dikkat ekenlerdendik) ramen reform arlar yapmamdaki srar sorgulayan yorumlar meru yorumlardr. Bunlar syleyenler adeta baz sebt ehlinin t verenlere syledikleri sylemi tekrar ediyorlar: "Niin Allahn helak edecei ya da iddetli bir azaba urataca kavme vazediyorsunuz?" Tabii bizim cevabmz, Allah'n kendilerini baarl kld gibi bizi de baarl klmasn temenni ettiimiz kiilerin cevab oldu: "Rabbimize sunacamz bir mazeret olmas iin. Kim bilir belki de onlar dnerler." (Kuran- Kerim Araf suresi 164. ayet) Daha nceleri rahmetli arkadamz Tayyip Salih sistemin banda aklllar da var ama daha ok meczuplar var, demiti. Onlardan hangisiyle daha nce yzleeceini bilmiyordu. Maalesef uzun sre galibiyet ikinci snfn elindeydi. Ancak biz sistemin destekilerinin az olan akil adamlarnn grlerine kulak vermesini ve gelen tsunaminin iki kesimi de alp gtrmeden durumlarn dzeltmelerini temenni ediyoruz. Eer reform yapma gc olanlar harekete gemezse, iki durum bizi endieye sevk ediyor: lki lkenin Libya ve Somali senaryolar arasnda gidip gelmesi, lkemizin ykma maruz kalmas, paralanmas ve ykmn yaygnlamas. kincisi ise dinin cevaz vermedii uygulamalardan dolay islamn imajnn arptlmaya maruz kalmas. Bu, imdiki durumun devamnn slam'a kar olduunu ortaya koyuyor. Ve onun muhtemel ykl btn slami ynelimler iin byk bir gerileme olacak. nk kamuoyu nezdinde slamclarn btn sembolleri bu kt uygulamalarla ilikilendirildi.
23
Dolaysyla dierlerinden nce sistemin slamc destekileri reform iin harekete gemeli ve saflarn yolsuzluk yapan, byk hatalar irtikp etmi olanlardan temizlemelidirler. Kendilerini slam davetisi olarak vasflandranlar brakn Mslmanlar; kafirler, mrikler, fasklar ve isyankarlarn indinde bile kt karlanan ilerle anld bir durumda ileri nasl doru yapabilirler ki? Bunu yapmazlarsa uradklar cezadan dolay sadece kendilerini knamaldrlar. Zalimler ve onlara yaslananlar iin ahiretteki azap daha iddetli ve kalcdr. Kaynak: El Kuds'l Arabi, 18 Mart 2011 eviren Metin nl
24
Sarkozy Libya mdahalesinden ne bekliyor? - Sinan zdemir Libyaya mdahale Cumartesi gn balad. lk sahneye kan Fransa, ardndan ngiltere ve Amerika oldu. Fransa uzun zamandr mdahalenin gereklemesi iin aba sarfediyordu. BM Gvenlik Konseyinde ngiltere ile birlikte youn aba gstererek kartt kararn ardndan, Trablus ynetimiyle btn ipleri kopararak ve Bingazide bulunan geici Konseyi Libyann tek meru temsilcisi olduunu kabul ettiini deklare ettikten sonra btn niyetini ortaya koydu. yleki Brkselden toplanan Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlarnn konuya ilikin daha dengeli bir karar almasn bu ekilde engelledi. Yar bakanlk sistemiyle ynetilen Fransada Cumhurbakannn grev ve yetkileri bir monarktan ok farkl deil. Cumhurbakan ieride hkmete bakanlk eder, darda lkesini temsil eder. Eer hkmetin bandaki kii cumhurbakanyla ayn siyasi partiye mensup deilse, son olarak Chirac-Jospin dneminde olduu gibi, bu durumda taraflarn uzlama yoluyla devlet ilerini yrtmeleri gerekiyor. 2004ten bu yana sa, iktidarda olduu iin cumhurbakan btn yetkileri kendi elinde topluyor. Fransz d politikasnda son yllarada ciddi krlmalar yaand. Son olarak Fransz diplomatlar tepkilerini yaynladklar yazlarla , ieride yaanan huzursuzlu, kamuoyuyla paylama gerei duydular. Fransann d politikasndan sz ederken, aslnda anlalmas gereken, Cumhurbakannn d politikasndan baka birey deil. Sarkozynin Chiracl yllardan ve de Gaulledan miras kalan d politika anlayndan uzaklamay tercih ettii anlalyor. Fransa, 2003 Irak sava ncesinde taknd tavr sebebiyle Amerikann hmna uramt. De Gaulle izgisinde olan bu durutan, Sarkozynin Fransann tekrar NATOya dnmesini istemesiyle vazgetii anlalyor. Sarkozy, ayn ekilde ngiltere ile olan ilikilerinde de yeni bir sayfa amakta kararl. Gvenlik Konseyine sunulan ve kabul edilen 1973 nolu kararn ardndan Fransann yan sra ngilterenin de bulunmas bu sebepten. Fransa ve ngiltere arasnda Kasm 2010da imzalanan savunma antlamas ncesinde ve sonrasnda bakanlklar ve askeriye arasndaki iletiim kanallarnn says artrld. Fransann Almanya ile olan ilikilerini Fransadan ok Almanya belirliyor. Almanya, Fransann kibirli diplomasisinden rahatszlk duyuyor. Son olarak Libyada tutulan Bulgar hemireler davasnda Libya ile mzakereleri yapan Almanyann Franszlar tarafndan saf d braklmalar ve Cecilia Sarkozynin Fransa adna uakla hemireleri almas Almanlar tarafndan kzgnlkla takip edilmiti. Alman diplomasisinin, Fransz diplomasisiyle mukayese edildiinde daha gizli ve gsterii pek sevmeyen bir diplomasi olduunu syleyebiliriz. Libyaya mdahale konusunda Almanyann tutumunu daha en bandan ok ak idi. Gvenlik Konseyinde ekimser kalmas da bu tutumunu srdrdn gsteriyor. Almanyann Kuzey Afrikada en nemli ilikileri Cezayir ve Msrla. Merkel 2005-2010 tarihleri arasnda her iki lkeyi ziyaret ederek bu ilikiyi pekitirmeye alt. Buna karlk Libyadan petrol almasna ramen Libyay ziyaret etmedi. Sarkozynin Kuzey Afrikaya ama zellikle Marib lkelerine dnk zel bir ilgisi var. Son olarak Kaddafinin olu Seyflislam verdii bir syleide, Sarkozynin seim kampanyasna maddi yardmda bulunduklarn belirtti, ama bu, gndemin younluu sebebiyle geitirildi.
25
Ancak Akdenizde sular durulduktan sonra konunun gndeme gelecei ok ak. Cumhurbakanl seimlerine giden Fransada konunun yakn zamanda yeniden tartlacan dnyoruz. Sarkozy 2008de Akdeniz iin Birlik projesini ortaya attnda da Akdenizde kendi nclnde, Brkseli by pass ederek, bir birlik kurmay dnmt. Ancak Merkel'in, Paris merkezli bir birlik fikrine scak bakmadn ve bunun ancak AB ats atnda gerekleebilecek bir proje olduunu sylemesinin ardndan, projede, Avrupa Birlii Barselona srecine dahil edildi. Ne var ki Sarkozynin Fransann Akdenizde merkezi g olma dncesinden vaz getiini sylemek zor. Fransann Kuzey Afrika lkeleriyle olan ilikilerinde zayf halkann Libya olduunu sylemek gerekiyor. Fransann Fas, Cezayir ve Tunusla kurduu tarihi ilikiler Libya iin geerli deil. Kaddafi her ne kadar 2008de Fransada aal bir ekilde karlandysa da, her iki lkenin ilikilerinin belirli bir al-veri anlay iinde ekillendiini sylemek gerekiyor. Fransann kprleri kolaylkla havaya uurmas da bu sebepten. Tunus ve Cezayir sz konusu olunca grmezden gelmesi, Msr dosyasnda ntr kalmas ama Libya konusunda ahin kesilmesi, nceki tutumlarnda ki yanl kavradndan veya Benard Henri Levynin ifadesiyle insan haklar geleneine bal kalmasyla balantl deil. ekillenen yeni Akdeniz haritasnda , kullanlmaya msait yeni bir ynetim beklentisi iinde olmasyla izah edilebilir. Fransa operasyonlarn ban ekmekten mutlu. Ancak Amerikann sahnenin gerisinde kalmas mdahaleye ksmi destek vermesinden deil. Irak ve Afganistandan sonra Libya mdahalesinde en nde grnmeyi istememesinden kaynaklanyor. Fransa ve ngilterenin Amerika olmakszn gerekletirmeleri mmkn olmayan bir mdahale olduunu dnyoruz. Fransann mdahaleye katlmasn da da baz analistlerin aksine Avrupa Birlii projesini fiilen sonlandrd yorumlarna katlmyoruz. Avrupann NATOnun dnda oluturmaya alt ordunun hayatiyet bulmas iin ok ciddi engellerin ortadan kalkmas, en banda, Kbrs meselesinin zlmesi gerekiyor. Fransann Libyada ahin kesilmesi Fransann Akdenizde varln artrmay istemesiyle ilintili. Fransa Akdeniz iin bir ekim merkezi olmak istiyor. Ancak Libya mdahalesinin Arap basnndaki yansmalarna baklrsa , Fransann zgrlk ve hrriyet adna ban ektii operasyon, petroln kana bulunmas olarak yorumlanyor. Operasyonun hedefleri konusunda yaanan belirsizlik ve zamana yaylmas, bu kany glendirecektir. Bu da Sarkozynin Akdenizde merkezi lke olma beklentisini bir kere daha boa karacaktr. 21 Mart 2011, Dnya Blteni
26
Saldry niin Fransa balatt? Kongre niin atland? -Erturul Aydn Libyaya saldrnn balangc hakknda ilgi ekici iki nokta var. Birincisi, allmn aksine, saldry Fransann balatmas. kincisi Fransann aceleyle saldrmas ve rmorkr gibi Amerikay peinden ekmesi. Radikal'e bilgi veren diplomatik kaynaklara gre Trk bykelisi de durumu anlamaya deer bulup "Fransa'nn mdahalesi, NATO planlamasnn neresinde? Fransa, NATO danma mekanizmasndan habersiz mdahale etti. Bunu, ani k yznden planlarn hayata geiremeyen NATO'ya izah etmeli" demi. Saldry Fransann balatmas, sivil bir Mslman Bat Asyalya Amerikann yeni bir azmanla imza atmak zere olmadn, askeri harektn bir igal niyeti tamadn telkin ediyor. Libya saldrs, her ne kadar Amerika itirak etse de, tarihte Amerikann balatt bir dier saldr olarak yer almayacak bu yzden. Katld ama hi deilse balatmad. Dilerseniz glebilirsiniz ama Amerikann tektarafl saldrgan savalar sicili kabarmam olduu gibi niyet bakmndan harektn gvenilirlii de artm oluyor. Ancak Washington Postta Pazar gn yaynlanan kzgn bayazy okuduumda hepsi bu kadar deilmi dedim. Obamann gayrimeru sava balkl yaz, Libyaya kar askeri g kullanm yetkisini BMin deil Kongrenin verebileceini hatrlatyordu. in Kongre tarafn unutmuuz. Hadi biz unuttuk. Obamaya ne oluyor da unutuyor? Obama ok-taraflla, uluslararas kurumlara ve kurallara nem verirken artk nedense Kongreyi atlam. George W. Bush tam tersini yapyordu. Sava kararn Kongreden alyor ve bakan olarak sava yrtyordu. O, uluslararas kurumlar atlyor, atlatyordu. ABD bakanlar bu ikisinin ortasnda bir yol tutturamyor bir trl. Belki de bu ikisi arasnda bir tr gerilim vardr da o yzden byledir. Obamann BMi nemseyip Kongreyi atla/t/mas azmsanacak bir ey midir? Dorusu, George W. Bushunki kadar nemli bir usulszlktr. Bush, uluslararas ok-tarafllktan vazgemiti nk bunu salayamayacan biliyordu. Obama niin Kongreden sava karar kmasn beklemedi peki? Kavgac tiplerle dolu Amerikan Kongresinden bir sava karar kmaz diye mi korktu? Pek ihtimal vermiyorum. Sen yeter ki saldrmak iste, Kongre onaylasn. Libyaya mdahale konusu haftalardr tartlyor. BM gndemine tanrken Kongrenin de gndemine alnabilirdi elbette ama namazda gz olmayann ezanda da kula olmuyor ite. Pazarlklar gerei. Galiba gvence vermek iin. nk Kongrenin Libyaya sava ilan etmesi ve Amerikan bakanna sava yetkileri tanmas, slam dnyasn yeniden telaa srklerdi. Mslmanlarn bile iten ie Kaddafi Libyasna uluslararas mdahaleye scak bakt bir zamanda ABD bakannn bu yetkileri nereye kadar kullanaca hakknda duyulan kukular diplomatik mzakereleri daha yolun banda kilitler ve Obama BMden, Arap Birliinden ve Trkiyeden bu destei alamazd. Destei aldna gre kukular hafifletmeyi baarm. Nasl? Muhteris Sarkozynin haval baklarna aldrmayn, Kongreyi atlatarak ve saldry balatma srasn Fransaya vererek.
27
Pazarlklar belli ki sk gemi. Kafamdaki kurguya gre Obamann Mslman muhataplar meraklanmayn dostum, igal etmeyiz szyle yetinmemi, ilave gvenceler istemiler. Obama, Kongreden sava karar almayarak asla bir igal niyeti tamadn pazarlklar srasnda teyid etmi oluyor bylece. Libya topraklarna bir igal gc karmak iin en nihayetinde Kongrenin sava ilan etmesi gerekirdi; sava yetkisi olmayan bir ABD bakanna gvenilmeyecek de kime gvenilecek? Bylelikle Babakan Recep Tayyip Erdoann harektn snrl tutulmas ve Libyann igal edilmemesi artlar yzde yz olmasa da yeterince teminat altnda grnyor. ABD bakan yapt konumada da neler yapmayacaklarn dnyaya aka izah ederek Amerikann niyetini bu kez alenen yeniden teyid etti. Amerika Libyaya kara ordusu konulandrmayacak. Sivilleri koruma amac tesinde g kullanlmayacak. in Kongreyi atlatma formlne gelince, gzmzn nnde gerekleti. Sivil muhalifler birdenbire geriledi, Kaddafiye bal gler ilerlemeye balad; hatta bir generalin kat haberi geldi; Kongreyi atlatmak iin bu kadar ciliyet yeterli gelirdi ama hayrola herkes nereye gitti diye sormayan, zaferin bazen kaybetmek olduunu unutan Kaddafi sarho gibi acmak yok diye nra atp sokak sokak, ev ev arama yaplacak diye anons edince yreklere bir kym korkusu da dt. Obama bu ikinci frsat tepmedi ve Kaddafinin nralarna konumasnda yer verdi. Yeterince ciliyet vard ve Fransann habersiz ve ani k yznden zaman da kalmad. Bunlara bir de bu iin stesinden gelmek iin gerekli benzersiz ate gcnn yalnzca ABDde olduu aklamalarn ekleyin, ortada Obamann bakanlk yetkilerini biraz sndrerek saldrya hava destei vermesi gerektii fiili bir durum var demektir. Gerekli ate gc ABDnin elinde var diyen yetkililer istemeden de olsa Fransay kifayetsiz muhteris olarak nitelemi oluyorlar. in orasn Sarkozyi dnsn. 21 Mart 2011, Dnya Blteni
28
De Gaulle m? O yapmazd - Arthur Goldhammer Libyadaki ayaklanma, Fransa Cumhurbakan Nicolas Sarkozyye uzun zamandr can att bir frsat sundu: Nihi zafer vaad eden riskli bir uluslararas harekta liderlik etmek. Franszlarn la grandeur (ihtiam) dedikleri eyin peinde olmak, beinci cumhuriyetin kurucusu General Charles de Gaulle nazarnda bir devlet bakannn balca var olma sebebidir. Fransa ulusal karlarn ve bamszln inatla savunan halefleri, generalin bu grn byk lde paylatlar. Ancak Sarkozynin ihtiam fikri, de Gaulle veya Mitterandn ihtiam fikrinden bakadr. nceki iki cumhurbakan kendilerini tarih rencisi olarak, ulusal karlar hakknda uzak grl adamlar olarak grrlerdi. Sarkozy ise nn yaratdr, gnlk haber evrimleriyle yaar. Risk, nabzn artrr ve itahn aar. Sarkozy, Neuilly belediye bakan iken bombac delinin teki bir anaokulu snfn rehin aldnda ne kmt. Sarkozy odaya girdi, bombacdan teslim olmasn istedi ve elinde bir ocukla bekleen kameralarn nne kt. Kriz onun parasdr. 2008 ylnda Rusyann Gney Osetyay igal etmesiyle balayan kriz srasnda AB dnem bakanlyla megulken kendisini krizin ortasna att, mekik diplomasisi estirdi, Grcistan hkmetini devirme tehditlerini yerine getirmemeleri iin Ruslar ikna etti. Ancak risk stlenme hrs her zaman sonu getirmedi. Sarkozy, Muammer Kaddafinin can dman olmazdan evvel, 2007 Aralk aynda onu Parise davet ederek Kaddafiyi yeniden uluslararas topluma kazandrmaya almt. Bu jest, Sarkozynin insan haklarndan sorumlu yardmcsnn eletirisini ekti ve Kaddafinin dengesiz davranlar yznden bir utan halini ald. Daha kts, Sarkozynin bu giriimi ayn yln balarnda Kaddafinin Libyada mahkum bulunan Bulgar hemireleri serbest brakma kararna karlkt galiba. Kaddafi bu ltfu karlnda Fransadan 100 milyon avroluk silah sat vaadi ve nkleer santral inas gibi baka haralar da almt. Libya lideri, bu tekliflerine ramen, Sarkozynin biricik projesi Akdeniz Birliine katlmay Arap Birliini enkaza evirecei gerekesiyle daha sonra reddetmiti. Kaddafi, Sarkozyi kayal krklna urattysa, Arap Birliide bu askeri harekta katlarak Kaddafiyi kesinlikle hayal krklna uratm olmaldr. Fransa Cumhurbakannn Libya diktatrne kar askeri harekt desteklemek iin hayal krklndan baka nedenleri de var. Sarkozy, tamamen meru olan insni nedenleri ve ayaklanmaclarn taraftar olduklar ya da olmadklar - ortak demokratik deerleri vurgulamay sever. Fakat hkmetinin Arap baharna verdii ilk tepkideki dankl rtbas etmeyi de mit ediyor. Tunustaki gstericiler bir dier diktatrn, Zeynel Abidin bin Alinin silahl gleriyle kar karya geldiklerinde o zamann dileri bakan Michle Alliot-Marie Tunuslu meslektalarna, kitle kontrol tekniklerini retmek iin Tunusa Fransz evik kuvvet polisi gndermeyi teklif etmiti. Ayaklanmann ilk gnlerinde Tunusta tatil yapyordu ve yal ebeveyninin i anlamas yapt Zeynel Abidinin bir ahbabna ait zel jetiyle umay kabul etmiti. Bu ifaatlar nihayetinde Alliot-Marieyi istifaya mecbur etti ve hem geni bir tecrbesi bulunan hem de Sarkozynin eski rakibi olan Alain Jupp dileri bakan oldu. Fakat Sarkozy, Alain Jupp Brkselde Avrupal ortaklaryla grrken ayaklanmaclar tanma ve Libya hava limanlarn bombalama karar alarak dileri bakann afallat. Jupp bu karardan habersizdi ve durumu gazetecilerden rendiinde kk dilini yutmutu. Yaraya tuz
29
basarcasna, Fransann politikas lyse Saraynn merdivenlerinde playboy filozof ve avare insancl Bernard-Henri Lvy tarafndan duyuruldu; Lvy, Sarkozynun dostu ve ayaklanmaclar kampnda kendi zel balantlarn kurmu. Haberlere gre Jupp makamna kar yaplan bu tahkir zerine istifa tehdidinde bulunmutu ama bu tarihe kadar koltuunda oturmay srdryor. Sarkozy 2012 ylnda yeniden seilmek iin zorlu bir mcadeleyle kar karya. Sarkozynin ald destek zirvesinde: Yzde 25. eitli kamuoyu aratrmalar, ar sac Ulusal Cephenin yeni lideri Marine Le Penin ve baz Sosyalist adaylarn gerisinde nc srada bulunduunu gsteriyor. Sarkozynin partisi, Libya saldrsnn yolda olduu geen hafta sonu yaplan kanton seimlerinde byk bir malubiyet ald. Bylesi artlar altnda, lkesini savaa sokan bir liderin sandkta avantaj elde etmeye altndan phelenilir. Fransa sava uaklar Libyaya saldrdnda cumhurbakannn ald oylarda farkedilir bir destek dalgas olumad. Sarkozynin gerek amalar hakknda phe varsa, bizzat cumhurbakan mesuliyetini kabul etmelidir. eitli yetkililer, Fransa hkmetinin Libyadaki kargaa hakknda duyduu endielerden birinin de devlet inkraz durumunda teknelerle Avrupaya girmeye teebbs edecek mlteci akn olduuna iaret ettiler. Le Pen, bu endieyi abartmak iin talyann Libya kylarna kkrtc derecede yakn olan Lampedusa adasna gitti ama cumhurbakannn partisi de benzer korkulara oynad. Geen hafta, iktidar partisi milletvekili Chantal Brunel, Kuzey Afrikal mlteciler Avrupa sahillerine ktklarnda onlar tekrar teknelere bindirmekle tehdit etti. Daha nce ise Avrupa leri Bakan Laurent Wauquiez Tunustaki ayaklanmalar sonrasnda yasad ge msamaha gsterilmemesi uyarsnda bulumutu. Bu tr beyanatler, cumhurbakannn yksek insni sylemine zarar vermekte ve art niyetli olduuna dair phelere yol amaktadr. Dahas, ldeki sava planland gibi gitmezse de Gaulc ihtiam kolay kolay ele gemeyebilir. Bingazi evresindeki hedefleri ilk nce Fransa uaklar bombalad elbette; hatta Amerika cruise fzeleri hava savunma sistemlerini vurmadan nce. Fakat gerek u ki, saldrnn ar ksmn tadklar varsaylan Fransa ve ngiltere, ABDnin kuvvet intikal yeteneklerine sahip deildir. Askeri arpma, uua yasak blge kararn uygulamann tesine geti ve Libya zrhllarna ve ar silahlarna saldrmaya vard. Askeri mdahale, Kaddafinin paral askerlerini savamann risklerinin faydasndan daha fazla olduuna ikna etmedii takdirde eitimsiz ayaklanmaclar daha yakn bir destee ihtiya hissedebilirler. Fakat paral askerler ekip gitseler bile sdk Libya askerleri muharebe sahasnda kalacaklar ve hava destei alan ayaklanmaclarn askerleri malup edip edemeyeceklerini bekleyip grmek gerekecektir. Son olarak da Kaddafi devrilse bile, Libyann gelecei onun devrilmesinden sonra belirlenecek ve Fransa o sre zerinde sz sahibi olmak isteyen dier taraflarla uramak zorunda kalacaktr. Ksacas, Fransann mdahalesi, Fransann kresel eriiminin hatta bir zamanlar hkim oyuncu olduu blgedeki eriiminin snrlarn gstermeye hizmet edebilir. Bu bizi Sarkozynin kumarndaki nemli bir dier cihete gtryor. Fransada ou Afrikadan gelmi byk bir gmen nfus var. Fransz mslmanlar, zellikle de gen mslmanlar kendilerini Tunus ve Kahiredeki genlikle ve sekler protestolarla zdeletirdiler. Bingazide bir kym nleme abas holarna gitmi olabilir ama askeri
30
trmanma protestolara yol aabilir. Askeri mcera yanl bir dnemece girdiinde, Fransz emperyalizminin ac htralar kolaylkla ak bir muhalefete dnebilir. Bir de Sarkozy inisiyatifinin sorunlu olduunu ispatlad bir Avrupa Birlii meselesi var. Brkselde Avrupal ortaklarla yaplan grmeler srerken Sarkozynin ayaklanmaclar aceleyle tanmas ve ayaklanmaclarn liderlerinin tam olarak kimler olduu ve hangi siyasi kuvvetleri temsil ettikleri hakknda ak gstergelerin olmay Sarkozynin Lizbon Anlamas uruna hal mcadelesi verdii gnlerde mdaafa ettii - ortak Avrupa d politikas fikrini gln duruma drd. D mceralarnn pek ounda Avrupann hassasiyetlerine umursamaz bir tavr taknd ve Libyaya askeri harekta evkle yaklamayan anslye Angela Merkeli olumsuz duygu ve dncelere itti. Sarkozynin abucak bir askeri harekta balama eilimi Avrupa ibirliini ksa veya orta vadede berbat etmi olabilir. Fransa ve ingilterenin bir uak gemisini paylamalarndan belli olan uzlamalar, Libya meselesiyle ilerledi; her ne kadar NATOnun operasyondaki rol hakknda geici anlamazla dseler de ngiltere Babakan David Cameron ve Sarkozy genelde hemfikirler. Kaydetmeye deer olan bir fark ise u: Cameron, savaa gitmeden nce Avam Kamarasndan gvenoyu arayna girdi. Sarkozy ise bu tr ayrntlarla urama zahmetine girmedi. O, Fransa parlamentosunu kontrol ediyor. Gemiin de son bon plaisir Borboun krallar gibi keyfine gre hareket etti. Bakanl Fransadaki yrtme makamna yarar nin ve almetleri tamad varsaylan Barack Obama da aynsn yapt. Egemenliin olaanst hal ilan etme gc olduu sylenir. Eer yleyse, Libya mdahalesi Sarkozynin Muhteem Ulus zerindeki egemenliinin arpc bir gstergesidir. Libyada bat mdahalesi iin bastrarak kendisini riske att ve imdi de askeri operasyonu tamamlamaya alyor her ne kadar bu, Fransa ordusunun yeteneklerini krlma noktasna kadar pekla zorlayabilecek de olsa. Kaynak: Foreign Policy, 23 Mart 2011 eviren: M. Alpaslan Balc
31
Libyadaki savan perde arkas - Peter Beinart yle bir dndnz zaman durum gerekten tuhaf. ABD, halihazrda Irak ve Afganistan'da derinden hayal krklklarna yol aan iki sava veriyor. Halk, tecrit politikas taraftar bir halet-i ruhiye iinde; bakan tabiat gerei ihtiyatl, federal hkmet ise neredeyse metelie kurun skar vaziyette. Libya, temel Amerikan karlarnn dnda ve ou Amerikal, zerinde ismi yazl olsa bile onu haritada bulmakta glk eker. yleyse niin orada savayoruz? Tamamen Bosna'dan dolay, baka bir ey deil. ou Amerikalya sorun, Bosna sava konusunda hep, Jay Leno'nun ngiltere Sava'n kimin kazandna dair yoldan geenlere sorduu sorulara benzer cevaplar alrsnz. Halbuki d politika genelde elit bir meseledir ve Bosna, Amerikal ve Avrupal elitlerin kendi dnya grlerini ekillendirdikleri bir potayd. Batl liberallerin, Saygon'un dnden 20 sene sonra Bat'nn askeri mdahalelerinin hem ahlaki hem de tesirli olabildiine karar verdikleri yerdi Bosna. Bosna, sivil elitlerin, snrl savan mmkn olmadna dair Pentagon'dan gelen uyarlardan phe duymay rendikleri yerdi. NATO'nun Bosna'daki baars, ou kiide Bat'nn Ruanda'ya baarl bir ekilde mdahale edebilecei kanaatine yol at ve 1999'da Kosova'da insani gerekelerle gerekletirilen savaa ortam hazrlad. Hkmetlerinin Libyada uua yasak blge kararn desteklemelerinde etkisi olduu ifade edilen insanlara bir bakn: Beyaz Sarayda Samantha Power, meslek hayatna Bosnada muhabirlik yaparak balad. Fransada Bernard-Henri Levy, 1994te Slobodan Miloevie kar askeri mdahale isteyen bir belgesel yapt. The Economist de Avrupann Balkanlarda soykrm nlemedeki utan verici baarszl, ngiliz bakanlarda komple bir nesil iin gelecee ekil verecek bir tecrbe olmutur. Balkanlardaki aclar yakndan gzlemleyen bazlar imdi gnmz koalisyon hkmetinde nemli pozisyonlarda bulunuyorlar aklamasnda bulundu. Bosnada da olduu gibi Batnn Libyaya mdahalesi de sadece insani gayelerle olmad. 1990larn balar ve ortalarnda ABD ve Avrupadaki liderler, Balkanlarda olanlarn, Dou Avrupay yeniden ekillendiren daha geni devrimin akbetini belirleyebileceine karar verdiler. Miloeviin ehliletirilmesinin sadece eski Sovyet Blokunda demokrasi ve insan haklarnn akbeti iin deil, Batnn gcnn yaylmas iin de hayati ehemmiyette olduuna karar verdiler. Bugn de Araplarn demokrasi mcadelesinde doru tarafta durmak isteyen ABD iin de kaderleri Kuzey Afrikayla derinden bal olan Fransa ve talya gibi bilhassa Akdeniz lkeleri iin de durum ayn. Libya, Bosna gibidir fakat mesela Kongo gibi deildir, NATOnun kapsnn eiinde durur. Yine Libya, Bosna gibidir fakat mesela Bahreyn gibi deildir, dman bir blge gcnn yrngesinin yaknnda bulunmaz. Peki Bosna ve bunu takip eden Bat'nn hava savalarndan alnacak dersler nelerdir? Birincisi, insani gerekelerle yaplan savalar sadece havada kazanlmyor. Bosna'da olaylarn gidiatn deitiren - en azndan NATO bombardmanlar kadar etkili olan-, silah sevkyat ve askeri eitimdi. Bunlar, Bonak ve Hrvatlarn karada Srp kuvvetlerini alt etmelerine imkan verdi. Vietnam'da ise aksine, Saygon ABD hava saldrlarna kar, yeterince motive olmu askerlerini hi cepheye srmedi, bu da Amerikan askerlerinin byk lde kazanl kmasna yol at. Libya'da da isyanclar ok motive olmu grnyorlar. Mesele, Amerika
32
ve mttefiklerinin ksa zaman iinde onlara ne kadar silah ve eitim ulatrabileceidir. ABD'nin ansna Msr, bu transferi kolaylatryor grlyor. Eer Batl lkelerin Libya'da zaten askeri eitimcileri yoksa bu beni artr. kincisi, hava saldrs ne kadar baarlysa Amerikann karadaki mttefikleri zerindeki kontrol o kadar az olur. ABD, Kosova Kurtulu Ordusu'nun Srp blgelerini temizlemesi ya da bamszlk ilan etmesini istemedi. Fakat onlar her ikisini de yapt. Biz, Taliban ehirden kaarken Kuzey ttifak'nn Kabil'de durmasn istedik. Kulak asmadlar. Talihimiz yaver giderse Libya'daki isyanclar yaknda ok daha gl bir kuvvet olurlar, yine talihimiz gerekten yaver giderse bunlar Libya'y makul bir insani rejim altnda birletirmeyi baaracak bir kuvvet olurlar. Fakat ikincisi byk lde bizim dmzda bir olay. Sonuncusu, Bat uaklar masum insanlar ldrecek ve sava, Batl liderlerin arzu ettiinden daha uzun srecek. Ve er ya da ge, Barack Obama ve Avrupal mevkidalar muhtemelen bu soruyla kar karya kalacaklar: Kaybetmektense kara savana girsek daha m iyi olur? Obama'nn ikinci kk darda brakm olmasnn ise gerekte hibir nemi yok. nk sylentilere gre, Tony Blair'in Miloevi'in Kosova'nn elden gitmesine msaade edecei dncesiyle Bill Clinton da Kosova'da aynsn yapmt. Bir yere kadar mesele u ki, Bosna'daki ahinler (kendimi de bu kategoriye dahil ediyorum) bir ekilde hep kurtulmay baarmlardr. Miloevi Balkanlar'da iki kez tam zamannda pes etti. Hepimiz Kaddafi'nin de aynsn yapmas iin dua etmeliyiz. nk, pes etmezse insanlk adna ahin olanlar u ac hakikatle yzlemek zorunda kalacaklar: Amerikallar insani gayelerle yaplan savata ok sayda kayp verilmesine tahamml edebilirler, ancak bu kayplardan hi birinin Amerikal olmamas artyla. Kaynak: The Dailybeast, 23 Mart 2011 Dnya Blteni iin eviren: Emin Arvas
33
Amerika, zgrlk ve igal! Ali Bula Libyay igale hazrlanan Amerika, imdilik kendini ikinci planda tutmaya alyor. Asli ortaklar ngiltere, Kanada ve dier lkelerin itahn gz nne aldmzda bunu pek yrtmeyecei anlalyor. Libya krizi aslnda Amerikann gizlemeye alt yzn ortaya kard. Dnyada her ne savunuyorsa aslnda pek de bu deerlere sadk deil. Pek gerilere gitmeye gerek yok. 2005 ylnda deifre edilen bilgilere gre CIAnn paravan irketlerine bal ikence uaklar lkeden lkeye uuyordu. ABD, hukukun eklini ihlal etmemek amacyla ikenceyle sorgulamak istedii insanlar uaklara doldurup nc lkelere gtryordu. Uaklar sadece nakliye grevini yapmyor, ikence mekan olarak da kullanlyordu. Pek medyada yer almasa da bu yz kzartc uaklarn en sk uradklar lkelerden biri Trkiye idi. Bir iki kere deil, defaatle bu uaklar Trk hava limanlarn kullanm. Uaklarn gzergah zerinde sekiz lke var. Avrupa Konseyi soruturma balatmt, Hollanda byk tepki gstermiti. Trkiyeden baka belirgin ekilde zan altnda olan dier lkeler Romanya ve Polonyayd. Avrupa sz konusu olduunda bu lke ayn ligde. Yani nc lig. Bu lkeler (Trkiye, Romanya, Polonya) Amerikann u veya bu yndeki isteklerine -bunlarn bir blm hukuk d da olsa- kar koyabilecek durumda deiller. 2005ten sonra ABD ikence yapmak iin zorlanmyor, ikenceci ve ikence maduru insanlar uaklara doldurup lke dolamak zorunda kalmyor. nk Bush zamannda Amerikada ikence hukuki (?) ereve iine alnd. Bu sayede ikence ABD iin bir sulama arac veya bir yaktrma olmaktan kt. Hararetli tartmalara ramen ABD ynetimi, sorguda ikence yaplabileceine ilikin bir yasay kabul etmiti. Dick Ceheneyin ban ektii ve elbette ynetimde en etkili ekip, aka Gvenlik sz konusu olduunda ikencenin tolere edilebilecei tezini savunuyordu. Yeni yasa ikencede ar gitmeye izin vermiyordu (!) Tasar halinde iken yasa mesela Gunatanamo ve baka yerlerdeki tutuklular ikenceye maruz brakmay yasal hale getiriyor, buna mukabil itiraz haklarn ellerinden alyordu. Yeni ekliyle bunun nispeten nne geilmeye alld, ne var ki yasa aka uluslar aras tanma gre ikence saylan davranlar yasal (!) hale getiriyordu. Obama, balangta bu konuyu ele ald ve ikenceye kar tavr koydu. Fakat sorun kkten zlmedi, iddialara baklrsa bir tr yeni Guantanemolar yasa d ekilde ve yollarla devam ediyor. Amerika bu konuda sicilibozuk nemli lkelerden biri. Baz iddialara gre 1970-1990 yllar zarasnda Amerika istihbarat rgtleri ve elemanlar dnyada kendilerine muhalif olarak tehis ettikleri 3 milyon insann ya ldrmler ya da sakat brakmlar. Baz siyaset bilimcilerin ve dnrlerin zihnini megl eden bir soru var: Amerika, lke igal etmeye devam ettike acaba hzla bir faizme doru mu kayyor? Tabii ki i siyasi sistemi ve ileyen demokrasisi asndan bakldnda byle bir hkme varmak mmkn deil. Ama d dnyaya gsterdii yz son derece rktc. Bunun vahim bir gelime olduunu dneneler var ve ABDde Irakn igali dahil olmak zere kiz Kulelerin saldrya urad 2001 ylndan beri ynetimin icraatlarna iddetle kar koyan gl gruplar, sivil toplum kurulular, siyasetiler, aydnlar var. Ancak ynetim kademelerinde bu ynde eilimler giderek gleniyor. Obamann Amerikan demokrasisine herhangi bir derinlik getirdiini kimse dnmyor.
34
Herkesin zerinde ittifak ettii noktalardan biri u: Amerikada son 50 ylda arlatrlm yorumlaryla Hristiyanlk hzla geliti. Evanjeliklerin etkisi bariz olarak hissediliyor. Bunlarn yrngesinde iki dnem grev yapan Bakan Bush, Tanr tarafndan grevlendirildiini sylyordu. Huntingtonn ina etmeye alt yeni Amerikan kimlii baskn dini izgiler tayordu. Sosyal bilimciler de kabul eder ki, eer dnyada gerek anlamda bir dini fundamentalizmden sz etmek gerekirse, bu geen yzyln ilk eyreinde ABDde teekkl eden Portestan Hristiyanlar iin sz konusudur. Dinin bu ekilde fundamentalizm olarak formle edilmesi politik, ekonomik ve askeri gler tarafndan suistimal edilmesini kolaylatryor. Fundamentalizm, kabul grmedii yerde zorunlu olarak iddete bavuruyor. Askeri igal, yasallatrlm ikence, dlayc ve baskc yeni kimlik tanm ile hogrszlk elele verdiinde i karartc bir tablo ortaya kmaktadr. lgin olan u ki, Irak igal etmeden nce Kutsal Hal savandan sz eden Bushu, imdi Libyay igale hazrlanan Fransann tekrar etmesidir. Fransa ileri Bakan Claude Gueant yle dedi: Tanrya kr ki Sarkozy, Hal Seferinin nderliini yapt. Radikal laikliiyle n yapan Fransann bir Mslman lkenin igali dolaysyla Hal Seferlerini hatrlamas atlanmamas gereken bir noktadr. 23 Mart 2011, Dnya Blteni
35
Libya, son Neocon Bakanmz ifa etti - Richard M. Salsman Bakan Obama Amerikan Anayasasn ihlal ederek Libyaya kar, Amerikaya saldrmam, onun karlarna veya ulusal gvenliine bir tehdit tekil etmemi bir ulusa kar yar-sava ilan etti. Fakat Obama ve onun haksz askeri harektna ilham veren neocon sava rtkanlar Amerikay ilk sraya koyarm gibi bile yapmyorlar. Amerikann karlarn, servetini, askerlerini ve hatta ulusal gvenliini feda ettii takdirde d politikann ahlaken asil olduunu farzediyorlar. Bylesi deerler ne kadar ok feda edilirse, baar da o kadar fazladr diye dnyorlar. Amerikan anayasas bakan Amerikan ordusunun bakomutan olarak tyin ediyorsa da sava ilann yalnzca yasamaya yani Amerikan Kongresine vermitir (I. Madde, sekizinci fkra); meru ekilde alm savalara kaynak salamak iin hazine tasarruf yetkisi de Kongreye aittir. Ayn fkrada, isyanlar bastrma ve igalleri pskrtme gc de Kongreye verilmitir; dier uluslar da benzer eyi yapabilirler anlamna gelir bu. Fakat Obama gene de Libyaya hcum etti, Kongreden sava karar almakszn; ve edeerde gayri liberal Araplar arasndaki bir sivil savaa mdahale ediyor ki taraflardan biri sadece isyan bastrmann derdinde. Amerikada gayri liberal Obamaya kar bir isyan, d glerin (mesela Kanadann) bombalama harektyla Amerikan savunma sistemlerini krp, Dou kylarnda uua yasak blge ilan edip meru ekilde desteklenebilecektir anlamna m geliyor bu? Obamann askeri harekt BM, NATO veya Arap Birliinden izin ald gerekesiyle rasyonelletirmesi glntr. Amerikan anayasas bunu ne talep eder ne de izin verir; Obamann Amerikan Kongresinden izin almasn ak bir sava ilann art koar. Obama ise bunu yapmad. Selefleri ayn yanl yapsn ya da yapmasn, mazur deildir. Bu kurumlar ya zararsz ya da tehlikelidirler zira ya Amerikann karlarn balca amalar olarak savunmazlar (NATO) veya Amerikan karlarna, gvenliine ve Anayasasna kar dururlar (BM, Arap Birlii). Truman, Bush I, Bush II ve Clinton gibi Obama da bu gzergha bu yzden girdi. Hepsi de Amerikay ikinci sraya ve son sraya koydular, gya ahlki durutu bu. Bylesi bir belay daha nce de grmtk Demokrat bakanlar - bkz. Woodrow Wilson (I. Dnya Sava), FDR (II. Dnya Sava), Truman (Kore sava), JFK and LBJ (Vietnam) - yalnzca Amerikan karlar adna deil dnyay demokrasi iin gvenli bir yer klmak adna yani Amerikann kurucu babalarnn istemedii ve faal bir ekilde kar ktklar bir siyasi sistemi emniyete almak adna Amerikay feci savalara srklediler. Obama, Weekly Standarddaki Neocon amigolarn, The New Republicteki solcu sava kart bahane reticilerin alklar arasnda ve grnte Amerikan halknn yzde 70nin onayn alarak Libyay igalini ve istilasn savunuyor: Gerek bir sava deil de insni misyon diyerek. Demek istiyor ki vahi bir siyasi rejimin kendi vatandalarna zarar vermesini veya onlar ldrmesini engellemek iin Amerikan can ve mal feda edilmeli meerki o rejimin vatandalar eit ya da daha byk bir vahiliin ayaklanmaclar olsun. nsni veya ahlki deil bu; erli bir nermeye (yani fedkarlk asildir nermesine) dayanan erli bir eylemdir; karlnda bencil hibir kazanmn olmakszn Amerikan cannn ve zgrlklerinin pis bir istismardr.
36
Obamann bu politikasn savunanlar Kaddafinin gemite Amerikann dman olduunu hatrlatyorlar bize. Yeterince dorudur bu ama Kaddafinin veya rejiminin hakkndan gelmek iin hibir ey yaplmad deil mi? Niin? imdi niin balamal? Obama, Bushun (2003 ylndan beri) Amerikann dman listesinden kard ve meru diye niteledii Kaddafi ynetimine bir ay ncesine kadar yine bu sfatlarla yaklat. Birdenbire saldrmak neden? Libyada kurbanlarn varl gzlemlendii iin mi? in, Kuzey Kore, Kba, Venezella, Yemen, Bahreyn, ran veya Sudan gibi bir dzine lkede rejim ihlallerinin kurban olan milyonlar ne olacak? Obamann ve neoconlarn/yenimuhafazakrlarn yanna kr kalacaksa, daha pek ok ulusu igal etmeleri gerekir Bat deerlerini bencilce dayatmak iin deil de (Irak ve Afganistanda olduu gibi) yerli halkn [seim makinelerinde] kolu ekmek gibi kutsal bir eylem iin sandk bana gitmeleri ve hak ihlalcisi yeni bir lider grubuna oy vermesi iin. Onlarca yl alsa, binlerce Amerikalnn hayatna ve trilyonlarca dolara ml olsa da, insancllar iin bunun bir nemi yok, Amerika ne kadar zayiat verirse, kendilerini o kadar sofu ve ahlken stn hissediyorlar. Irakta, Afganistanda veya Libyada, neocon/yeni-muhafazakr yaklam bellidir. Amerikan karlar saldr altnda olduunda, Washington meru mdafaayla karlk vermez ama otokrat bir rejim ayaklanmaclara saldr dzenlerse karlk verir, Amerikan cann ve maln feda ederek. Kendini geri planda tutan, kendini vuran bu yaklam ister Demokratlar isterse Cumhuriyetiler tarafndan uygulansn - tipik bir neocon d politikadr ve z-kar erli kabul ettiinden dolay kendine kardr/ben kartdr. Bu duru Amerikan karlar, gvenlii riskte olduunda rkektir, yreksizce apolojetiktir ve ekimserdir ama darda, bizim iin hibir ey ifade etmeyen kurbanlar (dorusu, Mslman Kardeler ve el Kaide gibi ezeli dmanlardr) kurban gittiklerinde gzpek, ateli, tek-tarafl ve sava rtkan kesilirler ve biz, onlar korumak iin fedkarlk yaparz. John McCain de Obamadan farkl olmayacakt; her ikisi de Amerikan askerlerinin ve hazinesinin Afganistanda nihayetsiz bir ekilde harcanmasn istiyorlar; her ikisi de her bir savaa daha fazlasn aktmaya onay veriyorlar ve bu arada orduya insafl davranmas syleniyor (yani fedkarlk). McCain, daha derin ahlki ve mli iflas bataklna dmeyi tercih etmi tarihteki pek ok imparatorluk gibi Amerika da harcanm bir imparatorlua dnene dek ABDnin kendi beni hricinde amalar izleyerek -kendini feda ettii ve Kaddafi benzeri dzinelerce rejimle savat haydut devlet pskrtme diye bilinen bir d politikay yllarca savundu. Siyasi sol, neoconlar yurtdnda Amerikan karlarn ilerletmeye niyetli sava ahinleri diye anmay sever ama hibir ey hakikatten bu kadar uzak olamazd; neoconlar sava rtkandrlar ama gda, barnak, emniyet veya seim sand bakmndan - seflet ierisindeki bakalarnn yararna Amerikann kendi karlarn ve gvenliini feda eden trden. Solun ve pek ok Demokratn savunduu altruistik ahlka benzerdir bu. Her iki taraf da ayn taraftadr, Obamann Libyay igaline her ikisi de destek vermektedir. Siyasi sol, Obamann mazur grlemez saldrs karsnda niin sessiz? Obama onlarn zel sosyalistidir, dolaysyla dokunulmazdr. Seim vaatlerinin aksine, Obama Afganistandaki szde savaa asker, para ve zaman tahsisini artrd, Iraktaki asker saysn da azaltamad, Bushun savunma bakann koltuunda muhafaza etti ve imdi de Libyay igal ediyor yol
37
boyunca yalan sylyor. Ama sol halen dilsiz tpk 2001-2008 arasnda Bush harcamalar iirirken Cumhuriyetilerin dilsiz olmalar gibi. Baz bahane icatlar gnlsz sava veya baka hibir seenei yoktu gibi iddialar ileri srerek Obamay temize karmaya alyorlar. Dpedz samalk. John Hopkins niversitesi Ortadou Profesr Fuad Acem Obama igalinin mtereddit destekisidir Amerika yaptnda da yapmadnda lanetleniyor diyor. Arap ve slam dnyasnda ya kendi yntemini dayatan emperyalistiz ya da berikinin tekini ldrmesine izin verenleriz. Bakan Obamann yzyze olduu ikilem budur ve bundan kolay kolay kurtulu yok. Dnda kalmay tercih ederdi ama iine ekildi de Mdahaleden baka seenei yoktu. Fuad Acem, Obamann gerek amalar hakknda yanlyor: Bakan, hal savanda kendisini ahlkl hissediyor. Fakat Acem, slam dnyasnn eylemlerimizden bamsz olarak bize bela okuduunu kaydederken hakldr; fakat ite bu yzden brakalm Libyallar (ve dier Araplar) birbirlerini gebertsinler ve bize saldrmaya cret ettikleri takdirde onlar geberteceimize sz verelim. D politikada emperyalist ve pasifist olmak arasnda seim yapmak yanltr; ilgili alternatif, (McCain gibi) sonsuz savan peine dmek olmad gibi (Dennis Kucinich gibi) asla savamamak da deildir; kendini fed etmek iin deil yalnzca mer mdafaa ve z kar adna hakl ve topyekn savamal veya gerek ve an meselesi olan bir tehdide nleyici saldr dzenlemelidir. Bugnn hakl sava teorisi, bir ulus askeri amalarnn peinde menfaatilik yapt takdirde adlet olamayacanda srar ediyor. Bu teori hem neoconlara hem de Obamann danmanlarna canllk kazandryor. Obamann Libyay igali taktik olarak baarsz olacak zira felsefi olarak yanl. Afrikadaki kararghn komutan General Carter Ham misyonumuz sivilleri rejimin kara glerinin saldrsndan korumaktr diyor ve gya bunu salamann yolu uua yasak blge oluturmaktr, Amerikan kara gc olmakszn, Kaddafiyi devirmeksizin. Hlbuki Obama Amerikan politikas Kaddafinin gitmesidir demiti. Delilik bu. Obama ksa bir sre zarfnda harektn NATOya, Fransaya, ngiltereye veya Arap Birliine - herkese - devredileceini sylyor yeter ki Amerikan askeri zerklii ve egemenliini fed etsinler, dosta ve dmana bizim diergam, hakk olmayan, serf, kurbanlara yardm iin greve amde olduumuz ispatlansn, kurbanlar bizler olsak bile. Fakat Amerikann amac kurban edilmekse, Amerika kaybeder. Kaynak: Forbes, 24 Mart 2011 eviren: M. Alpaslan Balc
38
Baz Araplar ve timsah stnde parasz gei - Erturul Aydn Libyaya yaplan saldr karsnda Trkiyenin tutumu kimi naif kimi art niyetli baz Araplar tarafndan yadrganyor. Trkiyenin ayaklanmaclarn yannda yer almasyla ve Kaddafiye kar briz bir muhalefet sergilemesiyle yetinmiyor, Trkiyeye ihtiyatl davranmay bile ok gryorlar. Bu sonuncusu, tam bir hamkat numunesidir. Kaddafiye duyduklar fke hesapl davranmalarn engelliyor. Kendileri hesapsz davrananlar Trkiyeden de benzer bir tavr beklediklerinde bu ite bir tuhaflk hissetmezler elbette. Trkiyenin Araplarn gnlnde yer edinmesi ok nemliydi; gnl kazanan ou kez kafay da kazanm saylr. Ancak durum her zaman byle deildir. Bazen gnlm sende ama denildii de olur. Tersi de geerli. Kafa sizinledir ama gnl baka yerde. Bu baz Arap yazarlar Trkiyeyi Araplarn kalbinden kmakla tehdit ederken Trkiyeyi daha yeni kazandklarn unutuyorlar. Unuttuklar baka eyler de var: slam dnyasndaki devrimlerin paradigmas Trkiye zerinde/n ekillenmitir. Ve srail, Trkiyenin zcl sayesinde son iki yldr kendi yandalar arasnda bile saflarn dalmasn engelleyemiyor. Trkiye Araplarn kalbindeki yerini nemsemeli ama Araplar da Trkiyenin kalbindeki kendi yerlerini nemsemeliler ve bununla yetinmeyip birbirlerinin kafasn da kazanmaya bakmallar; yoksa yle ellerinde adamakll salam bir stratejik plan olmakszn korkutmaya deil. e balamalar gereken en esasl mesele Westfalya dzeni, ulus devlet ve ulusal egemenlik kavramlardr. Trkiye, Tahrir Meydanndaki gsterilere destek verip Hsn Mbarek rejimine ekilmesi gerektiini sylediinde yine baz Araplarn ilkel ulusu kan kaynam ve egemenlik kavramna snmlard. Bir karar versinler artk. imdi bu kavramlara yle bir eletiri getirsinler ki bir daha Trkiyeye i ilerine mdahale ettii sylenmesin ve egemenlik kavram hatrlatlmasn. Hatrlatmaya kalkanlara da yine kendi ilerinden yetkin kiiler cevap versinler. Egemenlik kavram, Trk-Arap ilikilerinde esasa taalluk eder. Zaten yaplmas gereken ve uzun zaman alacak bir eletiriye bu frsatla balayabilirler. Sz konusu olan Libyaya askeri saldr ve Trkiyenin tutumu olduunda da uzak grllk sergilemeliler. Trkiye egemenlik, uluslararas ok tarafllk, hukuki meruiyet erevesinde ve gc nispetinde elinden geleni yapyor. Deiim ve dnm sicilinin temiz olmas iin d ellerin uzak olmasn arzu ediyor ve srf iktidar itahyla kan dklmesine scak bakmyor. BM ve NATOyu devreye sokarak sadece Fransann deil oradaki gl odaklarn lke
39
karlarndan bile bamsz dar grup karlar ve/veya nc bir lke adna hareket etmesinin nn almak veya snrlandrmak istiyor. Sarkozynin 2007 ylnda Kaddafiyi Bulgar hemireleri serbest brakmaya ikna etmesi ve onu Pariste arlamas, Kaddafiyi uluslararas topluma kazandrmak diye yorumlanr. Bu doru olabilir ama eksik. Sarkozy bunu neoconlar istedii iin yapm olmaldr. Kaddafiyi uluslararas topluma kazandrmak iin alan danman Richard Perle olunca, Sarkozyi buna ikna edenlerin kimler olduu da belli oluyor. Sarkozy, neoconlarn ikna edebildii, onlar adna hareket eden bir isim. Sarkozynin saldrgan Libya politikasnda Fransz karlar olduunu ancak tretme yoluyla baarabilirsiniz ama bu politikada neoconlarn etkisi olduu mkul bir ekilde tasavvur edilebilir. Baksanza, Sarkozynin ne yapacan kendi dileri bakan bile bilmiyor. Bu konuda Bernard Henry Levi kabine yelerine nal toplatyor. (Neoconlarn ayrca bir de Avrupa Birliine numara evirip evirmedii hakknda speklasyon yaplabilir ancak buradaki konumuz slam dnyas.) Birileri bir numara eviriyor ve slam dnyasnn geecei nehir timsahlarla dolu. Askeri saldr yerine baka seenekler zerinde durulabilirdi ama durulmad. Askeri saldr yerine baka trl askeri destek verilebilirdi. Verilmedi. Dou Avrupada, Baltk Cumhuriyetlerinde izlenen politika Libyada da izlenebilirdi. zlenmedi. Askeri seenek dnda tm yntemler denenebilirdi. Kaddafinin tarafnda zlme yaanmas iin rvet bile teklif etmie benzemiyorlar. Ahlaklar m msaade etmedi? Hlbuki Ordu bile blnmt. Bu nedenlerden dolay Saddam Halepede katliam yaparken seyirci kalmlard ama bu kez seyirci kalmadlar diyerek alk tutmamz gerektiinden pheliyim. Kara gcyle igal etmeksizin Libyay blmenin mliyet avantaj ortadayken Libya blndkten sonra igal edilmese ne kar? Her eyden nce, Bernard Henry Levinin el att iten ne hayr kar? Trkiyenin ihtiyatl politikasndan honut olma sknts yaayanlar bu neocon politikasndan honut olmakta biraz fazla aceleciler. Libya igal edilmese, serveti yamalanmasa ve bu hengmeden blnmeden ksa bile acele etmemelidir nk Libya timsahlarn stnde nehri gese bile bunu herkes baaramayabilir; yahut timsahlar asl avlamak istediklerinin akln elmek iin Libyallarn kar kyya gemesine yardm edebilir. Kald ki timsahlarn daha bir Libya rneinde bile nihi tutumu henz belli deil. stelik yle bir yardm ediyor ki Libyann askeri arlklarn boaltarak, hava savunma sistemini ve ar silahlarn tek tek yok ederek. Fransz neocon Sarkozynin Libyadaki seyri doallndan karmas, nmzdeki aylarda ran ve bu basiretle gittii mddete Suriye iin iyi haber deil. Bizim iin de iyi haber deil. Tpk Libyada olduu gibi imdi de Suriyeden ate sesleri geliyor, ABD uyaryor. Obama, rana saldrmak iin gn sayan sraile biraz diini skmasn sylerken rejim deiikliine bel balyordu. slam dnyasndaki devrimler Kaddafi gibiler yznden Liebermanlara srpriz bir frsat sunuyor. randaki Yeil hareket Libyada olduu gibi kimlerden destek alacana aldrmazsa herkese gemi olsun. Elimizde pratik bir Libya emsali var.
40
Trkiyenin honut edemedii baz Araplarn, Libyay ran, Suriye ve daha geni slam dnyasyla birlikte dnmelerini ve az da olsa uzak grllk sergilemelerini bekleyeceimiz yer burasdr. Aksi takdirde Suriyeye ve/veya rana saldr dzenlendiinde Trkiyenin bana kolay kolay kurtulamayaca mthi dertler alr. slam dnyas, nehri timsaha yakalanmadan gemelidir. Ama bakyorum da baz Araplar nehri Timsahn stnde parasz gemeye alyorlar. 26 Mart 2011, Dnya Blteni
41
Bahreyn'de Amerika ve Arabistan'n rol - Yusuf zhan Msr'n, Hsn Mbarek'i ynetimden indirmeyi baarmasyla, dikkatler de doal olarak Ortadou ve Kuzey Afrika'daki dier rejimlere evrilmiti. Bu ilgiden Basra Krfezi'nin kk lkesi Bahreyn de nemli lde payna deni ald. Ancak 14 ubat'tan bu yana, lkede yaanan tm gelimeleri, 20 yllk bir mcadelenin devam niteliinde dnmemiz gerekiyor. Doksanlar boyunca sren atmalar ve bunun sonucunda halkn elde ettii baz kazanmlar, bugn reformlarn daha yksek sesle arzulann da beraberinde getiriyor. Fakat bu eilim srdke de, blgesel dengeler asndan artk belirli eikler de zorlanmaya baland. lkenin tkenen petrol kaynaklar ve karmak demografisine ramen, hala son derece nemli bir konuma sahip oluunu da hesaba katacak olursak, bu meselenin aslnda yalnzca ii halkn meselesi olmadn, ayn zamanda Bahreyn kraliyet ailesi ierisinde yaanan gr ayrlklarnn uzun vadede bilhassa Suud rejiminin de karlarn tehlikeye ataca endiesiyle, blgesel bir snn ynetim krizine dntn de iddia edebiliriz. Tabi ki Msr'n protestolarn psikolojisine etki edii de yadsnamaz bir gerek. zellikle ii halk arasnda, belli bir noktadan sonra, protestolarn ibresi yava yava reform isteklerinden saparak, rejimin lavedilmesine doru kaymas buna gzel bir rnek. Hem halkn devrim talepleri, hem de lml Snn kesmin reformcu bak as birletiinde, durum Bahreyn Babakan'nn da ak daveti sayesinde Suudi Arabistan'n kendi oyunu haline geldi. Amerika ise her iki koulda da herhangi bir kar tehdidi yaamayacana gvenerek, hem Suud'un hamlelerini takip ediyor, hem de Veliaht Prens'in diyalog almalarnn diriltilmesi telkinlerini srdryor. Bu noktada bir parantez aarak 14 Mart Yarmada Kalkan mdahelesine tekrar geri dnmemiz gerekmekte... Bu askerlerin aslnda grevinin ne olduunu anlamamz iin bu son derece nemli. Bahreyn rejiminin halk ayaklanmalar ile tek bana ba edemedii iin adaya ek asker istediini sylemek yzeysel bir tespit olacaktr. Nitekim lke nfusunun yzde 10'una yakn bir kesmi zaten ya polis ya da askeri niforma tayor. Polis birliklerinin de, gstericilere kar, gerektii anlarda nasl sertleebildiini. nci Kava'na dzenlenen ilk mdahele esnasnda grm olduk. Dolaysyla, bu ekilde atlan sembolik bir adm ile, hem protestoculara, hem de Halifa ailesi ierisindeki lml kanada kar ciddi bir mesaj gnderilmi olundu. Bu, Suud'un blgedeki statkosunu korumas ve siyasi tavizleri engellemesi iin atmak zorunda olduu bir admd. Bahreyn rejimi ierisinde lml kanadn lehine yaanabilecek herhangi bir krlmada ise, phesiz en ok Suud zor duruma decekti. Ynetimdeki Halifa ailesi ierisindeki ayrma ise, yukarda da belirttiim gibi, muhafazakar ahinler ve lml reformcular arasnda yaanyor. Bir yanda, polis gcne sahip ahin kanat ve Babakan Halifa El-Halifa. Dier yanda, ordu gcn elinde bulunduran, reformcu kesim ve Veliaht Prens Selman El-Halifa. Amerika'nn son zamanlarda ilk kesim zerinde kurduu ciddi bir psikolojik bask da bulunuyor. Ancak 11 Mart Riffa olaylarnn patlak vermesi phesiz nemli bir gelimeydi. Rejimin bir tr "varlk korkusuna" drld bu protestolar, hemen akabninde de lml politikalarn rafa kaldrlmasna yol at ve Suud oyununun devreye girmesine sebebiyet
42
verdi. Bu sayede Prens'in elindeki ordu gcnn caydrcl da muhafazakar kanadn lehine dengelenmi oldu. nceki yazlarmdan birinde, mdahelenin hemen arefesinde, Brksel'de gerekletirilen NATO Savunma Bakanlar zirvesinden ani bir kararla Bahreyn'e resmi ziyarette bulunan Amerikan Savunma Bakan Robert Gates konusundan bahsetmitim. Bu gelimeyi biroklar gibi ben de ilk anda mdahele adna bir "yeil k" olarak algladm sylemitim. Fakat yukardaki ihtimaller dnldnde, Amerika'nn aslnda baka bir politika takip ederken, ani bir admla Suud tarafndan avland ihtimali de kuvvet kazanyor. Prens Selman nclndeki lml kanadn muhafazakar kanad, ordunun da gcn arkasna alarak, Amerika'nn rzasyla yakn bir zamanda siyaseten tasfiye edilebilecei dncesi, bu koullar altnda, Suud hamlesini kanlmaz klm olacak ki, her ey bir anda oldu bittiye getirilmi oldu. Bu sebeplerden, 2 bin dolayndaki Suud askerinin adaya intikalini bir de bu pencereden incelemek gerekiyor. Suudun aslnda Amerika ile kar karya kalmay da gze alarak, Bahreyn rejiminin muhafazakar kanad ile saf tutmas, Veliaht'n ileride atabilecei herhangi bir admn da haliyle nn tkanmasna neden oldu. Amerika'nn tepkisinin snrl kal ise, her iki koul altnda da, aslnda uzun vadeli askeri ve politik adan karlarnn herhangi bir tehtit altnda olmayna balanabilir. Amerika adada daha ziyade uzun ve dntrc bir role soyunmuken, rejimi de kendi istedii dorultusunda dzenlemeyi hedeflediini, bunun u an iin yalnzca sekteye uradn sylemek hatal olmayacaktr. nmzdeki gnlerde ise, protestocular ile rejim arasnda bugne kadar bir trl balatlamayan diyalog almalarna, Kuveyt'in hakemlik yapmaya hazr olduunu duyurmas nedeniyle, reform almalarnn devam edilebileceinin sinyalleri alnmaya baland. Bu sre blgesel tm aktrlerin pozisyonlarn yeniden deerlendirdii ve mevcut koullarn uzun vadeli karlar dorultusunda iyiletirmeye alaca taktiksel admlarla devam edecektir. 28 Mart 2011, Dnya Blteni
43
Suriyedeki krizin blgesel sonular Patrick Seale 30 Mart aramba gn Bakan Bear Esad, Suriye parlamentosu ve halkna uzun sredir beklenen konumasn yapt. Bu, dnyann bekledii konuma deildi. Konuma radikal reformlara dair hibir arpc duyuru, son gnlerde baz ehirleri sava alanna eviren protestocular teskin edecek hibir teebbs ihtiva etmedi. Bunun yerine, dardan bir gzlemci olarak, konumadaki en vurucu husus, Bakan Bearn karakterine tuttuu kt. Besbelli ki o, ister ierden ister dardan olsun basklara boyun emek ya da bir kenara atlmaktan kalben hi hazzetmeyecek biri. Bu inat karakter kuku yok ki Suriyeyi 30 sene demir yumrukla yneten babas, son bakan Hafz Esaddan ald mirast. Dank bir performans sergilenen bu konumada iki husus gze arpt. Birincisi, Suriyede mezhep atmasn amalayan ve milli birlii tehdit eden tehlikeli bir komployla kar karya olunduu. Esad, bunu Suriyenin 2005te kar karya kald ve yenmeyi baard komployla kyaslad. Bu, bata ABD ve Fransa olmak zere baz d glerin, eski Lbnan Babakan Refik Hariri suikastini kullanarak Suriye kuvvetlerinin Lbnandan ekilmesi ve rejimin yklmasn hedefleyen giriime ak bir gndermeydi. Uzun olarak ele ald ikinci husus da, reform yapmay 2000de bakanlk yemini ettii andan itibaren tasarladyd. Lakin, Suriyeyi tehdit eden harici olaylar onu megul etmi ve reform srecini geciktirmi. Sralad bu olaylar arasnda, New Yorka 11 Eyll saldrlar, Iraka saldr ve igal ki bu srada Amerikan ynetiminin devrilme srasnn Suriyede olduunu dndn syledi, listenin en bana koyduu 2005 Lbnan krizi, srailin 2006da Lbnana, 2008de Gazzeye saldrlar ve keza Suriyenin 4 senedir maruz kald kuraklk vard. Artk gecikme olmayacan sylyor grnyordu fakat birinci ncelii Suriyede istikrar muhafaza etmekti, ikincisi de vatandalarn sosyal ve ekonomik ihtiyalarn grmekti. Reformlar zaruriydi, uzun zamandr planlanm ve yaknda uygulanacakt fakat bu, kriz sonucu getiriliyor olamazd. Reformlar tartrken ksaca, siyasi parti kurulmasna izin verilmesini ve olaanst halin kaldrlmasn ngren kanunlardan bahsetti. Bir dizi ekonomik tedbir planlandn ve yaknda halka aklanacan da ilave etti. Tedrici yaklamn da dorularcasna acele etmeliyiz fakat tela da yapmamalyz dedi. lkenin kar karya olduu komplo bykt fakat Suriye, prensiplerini ve davasn savunmada tereddt etmeyecekti. Suriye, Orta Dou'daki girift ilikiler ann merkezinde yer ald iin, bu lkedeki krizin blgenin g yaps zerinde bir tesirinin olmamas mmkn deil. Eskiden beri Suriye ynetimi hakknda endie kayna olan d politikadaki problemlerin yerini aniden, acil ve uzun sredir ihmal edilen i meseleleri gsteren halk protestosundaki patlama ald.
44
Eer rejim, ierdeki huzursuzluu gidermeyi baaramazsa Suriye'nin hariteki tesirleri de kanlmaz olarak g kaybeder, bunun da Ortadou boyunca yansmalar olur. Kriz derinletike Suriye'nin mttefikleri sarslr, dmanlar birleir. Durum, gen protestoculara gerek mermilerle ate edilince de yeni ve daha tehlikeli bir boyut kazand. Gvenlik kuvvetlerinin eliyle gerekleen sivil lmler lke apnda nefrete yol at, tekelci Baas ynetimin temel zgrlkleri reddi ve imtiyazl elit kesimin suistimalleri yznden var olan bastrlm fkeyi tututurdu. Bu hastalklara dier Arap lkelerinde de olduu gibi genlerde olan iddetli isizlikle son drt senedir lkenin kuraklktan kavrulmas ve sadece alan kesimin deil dk cretler ve yksek enflasyonla fakirleen orta snfn yaad zorluklar da ilave edilmeli. Protestolar Suriyedeki gvenlik devletinin temellerine meydan okurken rejim, baz siyasi tutuklular serbest brakt ve 1963ten beri yrrlkte olan olaanst hale son verecei taahhdnde bulundu. Denildiine gre bu, rejim iinde sert tartmalara ve sertlik yanllaryla reformcu olacaklar arasnda giderek artan iddette cephelemeye yol at. teki bu mcadelenin neyle sonulanaca ise henz belli deil. ran slam Cumhuriyeti ve Lbnandaki ii direni hareketi Hizbullah gibi iki ana mttefikiyle birlikte Suriyeye, srail ve onun mttefiki ABD tarafndan byk bir dmanlkla baklyor. Suriyenin temel ta olduu Tahran-am-Hizbullah ekseni, uzun zamandan beri Akdenizde srail ve Amerikan hakimiyeti iin balca engel olarak grlyor. Washingtonun da desteiyle srail, bilhassa 2006da Lbnana yapt saldryla Hizbullah imha etmeye ve Suriyeyi, blgede en tehlikeli rakibi olarak grd randan koparmaya alt. ki hedefi de u ana kadar tahakkuk etmedi. Fakat imdi Suriye i problemlerle zayflarken bu eksenin de bir btn olarak hayatiyeti tehlikededir. Uluslararas muhalefetten dolay Suriye rejiminin ksa bir sre iin bile olsa beli bklrse rann ister Lbnan, Filistin topraklar olsun isterse Krfez olsun, Arap meselelerindeki etkisi kesin olarak azalacaktr. Lbnanda Hizbullahn zaten savunma pozisyonuna itildii grlyor. Hizbullah halen tek bana en gl hareket olarak kalmaya devam etse de lkedeki dmanlar durumun kendi lehlerine dnd hissiyat iindeler. Bu da Snni Mslman lider Saad El Haririnin geenlerde yapt ve ak bir ekilde mezhep kartn kulland sert konumann sebeb-i hikmetini aklyor. Cokulu taraftarlarnn tezahratlar arasnda, Hizbullahn silahlarnn sraile deil yabanc bir g (ran) adna Lbnann zgrl, bamszl ve egemenliine tehdit olduunu syledi. Bundan dolay, Suriyedeki krizin ilk neticesi, zaten hassas olan Lbnanda istikrarn bozulmas oldu. ii-Snni gerginlii de sadece Lbnanla snrl deil, blgeyi boydan boya yakyor, bilhassa da Snni aznln ii ounluu ynettii Bahreyni. Fakat huzursuz bir ii aznlk barndrmakla birlikte Suudi Arabistan gibi byk lde Snni lkede de gerginlik yaanyor. Saddam Hseyin Badatta hkm srerken Irak ve ran kanl baklyd, bu iki lke 1980lerde sekiz sene iddetli bir sava verdiler. Saddamn Snni aznlk ynetiminin devrilmesiyle iiler iktidara geldiler. Blgeyi kasp kavuran mezhepilik rzgar imdi ran ve Irak imdiye kadar hi olmad kadar yaknlatryor.
45
Trkiye, tutkulu Arap politikasnda ke ta olmas dolaysyla Suriyedeki karklklardan derin endie duyuyor. Trk-srail ilikileri zayflar ve sourken son senelerde Trkiye-Suriye ilikileri geliti. Babakan Recep Tayyip Erdoan ve onun hiperaktif dileri bakan Ahmet Davutolu, yerel ihtilaflarda aktif bir ekilde arabuluculuk yapmaya ve yakn ekonomik balar tesis ederek blgeye ok ihtiyac olan istikrar getirmeye altlar. Bunlarn en cesur projelerinden biri Trkiye-Suriye-Lbnan ve rdn arasnda bir ekonomik bir blok kurmakt ki bu, vizelerin kaldrlmas ve Trk yatrm ve teknolojik becerilerinin akmasyla bir ekilde tahakkuk etmiti zaten. Suriye'deki bir iktidar mcadelesi bu projeye sekte vurabilir, Trklerin bundan sonraki teebbslerini snrlayabilir. Bununla beraber, Suriye'nin kaybedilmesi Msr'n kazanlmasyla telafi edilebilir. Eski Bakan Hsn Mbarek'in duraan idaresinden kurtulan Kahire'nin Arap meselelerinde daha aktif bir rol oynamas bekleniyor. Gazze'nin cezalandrlmas ve oradaki Hamas hkmetinin tecrit edilmesinde srail'le su ortakl yaparak Mbarek'in politikalarna devam etmek yerine Msr'n imdi rakip Filistinli gruplar Hamas ve Fetih arasnda uzlama salanmas iin harekete geecei bildiriliyor. Eer baarl olursa bu, bir yandan srail dier yandan Hamas ve Gazze'de ok daha radikal olan Filistinli gruplar arasndaki iddet olaylarnda mevcut tehlikeli trmann nlenmesine yardm eder. Hi kukusuz, bar srecindeki baarszlk Filistinli militanlar arasnda derin hayal krklklarna yol at. Bu militanlardan bazlar dikkatleri Araplarn demokratik dalgasndan yeniden Filistin meselesine ekmek iin iddetli bir ok gerektiini dnebilirler. Bunlar, bar srecinin uzun srecek bir komaya girmesine msaade edilmesi tehlikesine kar ABD ve Avrupa'y uyarmaya ok istekliler. srailli sertlik yanllar da ksa srecek bir savan amalarna hizmet edebileceini hesap edebilirler. srail Babakan Benjamin Netanyahunun ar sa hkmetinin ou taraftar, Hamas'n bir seferde tmden bitirilmesi hayalini kuruyor olabilir. Suriye; ran, Irak, Trkiye, Lbnan, Filistin, srail gibi tm cephelerde nemli bir oyuncudur. Onun i problemlerle megul olmas blgesel kartlarn yeniden karlmasna yol aar ve genel anlamda gvensizlie ve iddete katk yapar. Bir dier Arap-srail atmasndan da daha byk olmak zere blgenin kar karya kald tehditlerin en by, mezhepiliin yaylmasdr. Bu, lke ii ve lkeler aras ilikileri zehirler; nefret, msamahaszlk ve gvensizlie yol aar. Suriye de istisna olmamak zere Ortadou'daki baz modern devletler, merkezi hkmetler tarafndan zorla ve bazen de rahatsz edici bir ekilde bir arada tutulan eski dinler, mezhepler ve etnik gruplar mozaii zerine ina edilmilerdir. Fakat hkmetler tarafszlktan ok uzak olmular ve bir topluluu dierine tercih etmilerdir. Devletin gcne meydan okunurken kana susam mezhepi eytanlarn da ortaya kmas riski vardr. Kaynak: Agence Global, 1 Nisan 2011 eviren: Emin Arvas
46
Yeni smrgecilik - Paul Craig Roberts Libyada ahit olduumuz ey smrgeciliin yeniden douudur. Ancak bu kez mnferit Avrupa devletlerinin imparatorluk ve kaynak rekabetine girdii bir smrgecilik deil bu. Yeni smrgecilik dnya toplumu (NATO ve onunla ibirlii yapan lkeler ) ad altnda faaliyet yrtyor. NATO, Sovyetlerin Bat Avrupay igal etme ihtimaline kar kurulmu bir savunma ittifakyd bir zamanlar. Bugn ise Amerikan hegemonyas adna Avrupal askerler temin ediyor. Washington seici insni mdahale ve bask altnda ezilen halklara zgrlk ve demokrasi gtrme klf altnda dnya hegemonyasnn peinde. Washington frsat bir biimde uluslararas ortaklarndan olmayan lkeleri hedefe koyuyor. Tunus ve Msrdaki halk ayaklanmalarnn gafil avlad Washingtonn frsat bir tepki verip Libyadaki ayaklanmay cesaretlendirdiine dair baz iaretler var. 20 yldr CIA iin altndan phelenilen Halife Hifter isyanc ordusunun bana gemek zere Libyaya dnd. Kaddafi, Bat emperyalizmine kar kt iin hedefe konulmutu. Amerikann Afrika Komutanl olmay reddetmiti. Kaddafi, Washingtonn smrgeci bl-ynet entrikasn grmt. ABD Afrika Komutanl (AFRICOM) Bakan Bush tarafndan 2007 ylnda kuruldu. AFRICOM, amacn yle tarif etmektedir: Yaklammz, Bakann, Dileri ve Savunma Bakanlarnn Ulusal Gvenlik Stratejisinde ve Ulusal Askeri Stratejide telaffuz ettikleri Afrikadaki Amerikan ulusal karlarn desteklemek zerine kuruludur. ABD ve Afrika uluslar, Afrika ktasnda, Afrikadaki ada devletlerinde ve Afrikann deniz sahasnda gvenlik ve istikrarn tevikinde ortak karlara sahiptirler. Bu karlarn yrtlmesi, dier Amerikan kurum ve kurulularnn ve Afrikal ve dier uluslararas ortaklarmzn abalarn btnletiren ortak bir yaklam zorunlu klar. AFRICOMda krkdokuz lke var ama Libya, Sudan, Eritre, Zimbabwe ve Fildii Sahilleri yok. Zimbabwe hri ye olmayan bu lkelere askeri mdahale yaplyor. Amerikann bir lkeye nfuz etmek ve onu kontrol etmek iin kulland geleneksel aralar, o lkenin askeri ve brokratik yetkililerini eitmektir. Bu programa Uluslararas Askeri Eitim ve Talim Program (IMET) deniliyor. AFRICOM 2009 ylnda 44 lkeden yaklak 990 askeri ve sivil rencinin ABDde veya kendi lkelerinde eitim ve talim aldklarn, pek ok subayn ve askere alnan IMET mezunlarnn askeri ve brokratik kurumlarda kilit mevkilerde grev aldklarn belirtiyor. AFRICOM, kilit stratejik ama olarak el Kaide ebekesini malup etmeyi gsteriyor. ABD Trans-Sahra Terrle Mcadele Ortakl (TSCTP)terristlerin gvenli barnaklar kurmasn
47
engellemek iin ortak ulus kuvvetlerine eitim ve tehizat destei sunmakta ve blgedeki arlk yanls rgtleri malup etmeyi amalamaktadr. Terrle on yl sren savatan sonra kadir-i mutlak el Kaide imdi Afrika boyunca Cezayir, Burkina Faso, ad, Mali, Moritanya, Fas, Nijer, Nijerya, Senegal ve Tunusta; Ortadouda, Afganistan, Pakistan ve ngilterede; ABDde yle bir tehdit ki lke gvenlii iin yllk 56 milyar dolar bte talep ediyor. El Kaide tehdidi Washingtonn dier lkelerin i ilerine karmak ve Amerikan sivil zgrlklerini ykmak iin en iyi bahanesi haline geldi. II. Dnya Savann sona ermesi zerinden 66 yl, Sovyet knn zerinden ise 20 yl geti ve Amerikann dokuz askeri komutanlndan ve alt blgesel komutanlndan biri olan Avrupa Komutanl olduu yerde duruyor. Baka hibir lke dnyada askeri mevcudiyet ihtiyac hissetmiyor. Washington, kt kaynaklardan ylda 1.1 trilyon dolar askeri ihtiyalara tahsis etmenin iyi bir ey olduunu niin dnyor? Washington paranoyasnn bir iareti midir bu? Dman olann sadece Washington olduunun mu iaretidir? Yoksa Washingtonn imparatorlua byk bir deer atfettiinin, milyonlarca Amerikal evlerini ve ileri kaybederken vergi mkelleflerinin paralarn ve lkenin kredi deerliliini askeri mevcudiyet gstermek iin har vurup harman savurduunun mu iaretidir? Washingtonn Irak ve Afganistandaki pahal baarszlklar emperyal emellerini yattrmad. Washington baarszlklarn rtmek ve gndemini saklamak iin grsel ve yazl medyaya gvenmeye devam edebilir fakat pahal baarszlklar pahal baarszlklar olarak kalacaktr. Washington, imparatorluk peinde olmann lkeyi iflas ettirdiini er ya da ge kabul edecektir. Washington ve Avrupal ortaklar yabanc lkeleri kontrol etme arayndayken gn ABD ve Avrupa kltrn ve etnik yapsn dntrmesi bir paradokstur. Hispanikler, Asyallar, Afrikallar ve eitli etnik kkenden Mslmanlar Birinci Dnya nfusunun her geen daha byk bir parasn tekil ediyor ve beyaz adamn imparatorluuna verilen destek azalyor. Eitim isteyen, gda, barnak ve salk hizmetlerine ihtiya duyan insanlar, kklerinin olduu lkelerdeki askeri karakollarn mevcudiyetine husmet besleyeceklerdir. Gerekte kim kimi igal ediyor? Amerikan topraklar Meksikaya dnyor. rnein, ABD Nfus Brosu eski mdr ve demografi uzman Steve Murdock, Teksasl ocuklarn te ikisinin Hispanik olduunu ve Anglo-Amerikanlardan fazla olduklarn bildiriyor. Komik deil mi? Washington ve onun NATO kuklalar dnyay igalle megulken, dnya onlar igal ediyor. Kaynak: Counterpunch, 3 Nisan 2011,eviren: M. Alpaslan Balc
48
Suriye rejimi etin ceviz ama..- Erturul Aydn Suriye rejimi etin cevize benziyor. Ama etin ceviz Kaddafinin durumuna ve yol at felkete baknca, Bear Esadn etin ceviz olduunu ispatlamasnn kendisi dhil hi kimseye bir faydas olmayaca ortada. Kuveytten kalkp am ziyaret eden el Sabaha veya Hillary Clintonn Suriye ile Libyadaki durumlar ayr szlerine bakp politika belirlememek gerekir. Clinton bu szleriyle Suriye rejimine ayaklanrlarsa dilediin sayda insan ldrebilirsin mesajn; gstericilere de ayaklanrsanz karmayz, sizi gebertirler mesajn vermi oluyor. Yanl anlamann ok pahal olduu bir srete aydnlatlmaya muhta szler sarfeden Hillary Clintondan bu szlerinin bir hesabn isteyen henz kmad. Bir an iin Suriyenin ar silahlarla gstericileri acmaszca ezdiini ama yine de Batl bir askeri mdahale veya saldr yaplmayacan dnelim. Dier tedbirlerin alnmayacann bir garantisi mi var? Obamann kara harektndan uzak durma ltfu bile Libyann blnmesini, i savan uzamasn, alt ve st yapnn imhasn garantiye almaktan baka bir ie yaramyor. Ben imdilik onun Suriyeyi hataya sevkettiini, Suriyenin Amerika veya Avrupann ltfundan bile uzak durmas gerektiini dnyorum. Saddam Hseyine de Araplar arasndaki ihtilafa Amerikann mdahil olmayaca sylenmi ve Kuveyti igale sevkedilmiti. Hillary Clintonn Suriye ile Libyadaki durumlar ayr diyerek Suriye rejimi diledii sayda insan ldrebilir, biz karmayz mesajna inanmamak iin elimizde baka iyi nedenimiz de mevcut: Amerikann iler iyice karp dolamadan mdahil olmamak gibi bir gelenei var. I ve II. Dnya Savalarnda byle hareket etmitir. Geleneine sdk kalrsa, sonu alc ekilde mdahale etmesi iin taraflardan birinin teki zerinde hkimiyet salayaca eikte, alevlerin ve lklarn semya ykseldii bir vakitte harekete geer. Peki, alevler ve lklar vicdann etkiledii iin mi harekete geer? Hayr. Alevler ve lklar, ykseldii yerdeki insanlar d taleplere kar daha bir esnek klar ve bylelikle Amerika daha geni bir hareket alanna sahip olur. Mesela Libya rejiminin direnci, hem zaferin hem de yenilginin bedelini artrd, gitgide nc taraflarn elini glendirdi ve bu ihtilafta kendilerine bahse deer bir hareket alan amalarna imkn verdi. Hem rejim hem de rejim kartlar ciddi tavizlere zorland Her iki tarafn geri ekildii her alana nc taraflar kondu. *** Suriye rejimi, olaanst hali ve serbest seimlerin nndeki engelleri kaldrmak yerine elini abucak tetie gtrdne gre iinde bulunduu artlar idrak etmemi. Vehmi, hiss-i mtereke kulak vermesini engelliyor. Tribnlerde kii, grup ve devlet aktrlerinden devrimlere sempati duyanlar da var fke duyanlar da: Amerikal Cumhuriyetiler-Yeni-muhafazakrlar-srailciler, Demokratlarliberaller, ABD-Avrupa ve slam dnyasndaki liberaller-kresellemeciler-uluslararasclar, slamclar-muhafazakrlar; yoklama kdnda ismi yazl herkes burada.
49
Suriye rejimi, Bahreyn tecrbesini tekrarlayacan umuyor olmal ama o ya Msra benzeyecek ya da Libyaya. Apayr bir Suriye tecrbesi mmknse de o tecrbede rejime teselli yok; ama rejim, snrsz g kulland takdirde onu para pinik etmek zere tribnlerden sahaya inecek bir izleyici kitlesi var. Taraflarn hepsinin de kendilerine ait bir gndemi var. Cumhuriyetiler-Yeni-muhafazakrlarsrailciler hava nagila eliinde egemen devlet karlarnn peinden kotururken ABDAvrupa ve slam dnyasndaki liberaller-kresellemeciler-uluslararasclar kresel AVM ve kreselci mefkre adna koturuyor, ayaklanmalar uluslararas kurumlarn kaza yetkisini egemen devlet aleyhine geniletecek ekilde kullanyorlar. Devrimler, demokrasi ve insan haklar bahanesiyle ne zaman saldraca belli olmayan Amerikann askeri harcamalarndan muzdarip Amerikallar iin de bir umut nk bu bahanelerle saldrlacak Ortadou lkelerinin says azalyor. BRIC lkeleri gibi sahaya inmeyenler var ama onlarn tribnde oturmay tercih edileri bile sonular itibariyle devrimler lehine bir tavr altr. slamclarmuhafazakrlar; blge halklar ise kreselci mefkrenin ayaklarna basmadan zalimin zulmne son verme umudu olarak gryorlar. Rejim deiiklii hakknda taraflardan birinin ekincesi olsa bile dierleri ayn ekinceyi paylamadklar takdirde hep birden sahaya ullanmak zorunda kalyorlar nk sreci ynlendirme frsatn kaybetmekten korkuyorlar. Trkiye bata NATOmu? Ne NATOsu? NATOnun Libyada ne ii var? derken BM emsiyesi altnda NATO mdahalesini mumla arar hale geldi zira daha beteri var: lgili dier taraflar mnferiden hareket edebiliyorlarm. Trkiyenin ekincesini yllardr fke biriktirmek zorunda kalan Libyal ayaklanmaclar bile paylamad. O halde Bear Esad, tercihini ezmekten yana kulland takdirde Trkiyeye bel balamasa iyi olur. Trkiyede Bear Esada kar sempati duyulduu ak bir gerekse de Trk hkmeti srf hatr iin smrge dneminden mirs kalan elikilerin devamndan yana tavr almakta zorlanacaktr nk bunu yapt takdirde kendisini inkr etmi olur; Arap halklarnda hsran duygusu yaratr; Suriyenin blnmesinden kaynaklanan serpintiye maruz kalr ve sekiz yllk jeopolitik dzenlemeler heba olma riskiyle karlar. *** Suriyenin petrol ve doalgaz lkesi olmamas Batl lkelerin, kii ve gruplarn ilgisiz kalacann gstergesi saylamaz; rejimin sraile kar dik duruu ayaklanmaclarn rejim deiikliinden vazgemelerini salamaz veya ayaklanmaclara kar slam dnyasnda ve Batdaki baz kesimlerde duyulan sempatiyi yok etmez; rejimin askeri gc ayaklanmaclar ezebilir ama kararllklarn ezemedii takdirde d mdahale kanlmaz hale gelebilir nk insni mdahale ve koruma ykmll gibi tribnlerin sahaya sarkmasna imkn tanyan yeni kavramlar ve bu kavramlar kullanmaya hevesli uluslar, kii ve gruplar var. *** Suriye rejimi Bahreyne bakp 1968i hatrlyor ve 1968 Devrimlerinin bastrlmas gibi 2011 Arap Devrimlerinin de bastrlabileceini hayal ediyor olabilir. Batl birka isim de byle dnyor. Ben aksini dnyorum nk 1968, dnya sistemine de bir meydan okumayd. Arap Devrimleri ise baz tereddtler olsa da yle ya da byle dnya sistemine eklemlenme srecidir. Siz Tunusta ve Msrda dnya sistemine kafa tutan grdnz m? Peki, Trkiyede grdnz m? 1968in lks artlar 2011de yok. An, devrim an. Suud Hanedannn veya rann yahut baka bir lkenin ne dnd sadece belli bir yere kadar nemlidir; belirleyici olan, Suriyeli ayaklanmaclarn azmi ve karardr. Suriyeli
50
ayaklanmaclar hari herkes baml deiken hkmndedir ve tutumlarn ayaklanmaclarn tutumuna gre belirleyeceklerdir. Suriyedeki isyan iddetini artrd takdirde Hillary Clinton daha birka hafta nce ne sylediini bile hatrlamaz veya yanl anlaldn syler. Herkes gitse kreselci mefkrenin mmesilleri ve Kresel AVMnin mimar ve mhendisleri gstericilere nezarette srarl olacaklardr. Gecikmeler olabilir ama devrimlerden ka yok. Gelii birka yl uzasa ne kar? Suriye rejimi Msrn (veya Trkiyenin) izinden gitmezse tpk Kaddafi gibi karsnda geici bir ittifak bulacak ve Bat bildii en iyi zm uygulayacaktr. O da amptasyon. Balta ve testereyle. Ve de narkozsuz. 4 Nisan 2011, Dnya Blteni
51
ran, Suriyeyi kaybedebilir - Erturul Aydn srail'in Gazze'ye dzenledii saldrlarn bir izah olmal. Niyet okumak gse de herhangi bir znenin muhtemel niyetlerinin/amalarnn hem snrl bir says hem de almetleri vardr. Malum, srail Filistinlileri ldrmekten hem zevk alr hem de bu cinayette fayda olduuna inanr. Ona gre bu dnyadan ka Filistinli gnderilirse krdr. Gazze'ye dzenledii saldr bu haz-fayda algsna bakarak aklanabilir. Ancak bununla yetinemeyiz nk srail, trmandraca bu saldry blgede siyasi dnmlerin olduu bir zamanda yapt. Haz stne haz, fayda stne fayda istiyor: Yeni Msr' snyor; Libya'da savaa ekilen Avrupa'y atmann derinliklerine srklyor ve Amerika'nn elini rahatlatyor; en nemlisi, Ortadou'da, Kuzey Afrika'da hassaten de Suriye'de ayaklanmalar yaanrken gerilimi trmandrmas, srail'in ran ve Suriye gibi iki meselesini yahut en azndan ikisinden birini kendince zecei bir vasat douruyor. srail, gemite olduu gibi Gazze'ye (Hamas'a) ve Lbnan'a (Hizbullah'a) ar saldrlar dzenleyerek kendisine fze saldrs olarak dnen misillemelerin bedelini ran ve ayaklanmalarla bouan Suriye'ye detmenin hesabn da yapyor olmal. eride ayaklanmalarla bouan Suriye rejimi bir de askeri saldr riskiyle karlarsa beksn korumak iin daha nce hi dnmedii tavizleri vermek zorunda kalr. Mesela, Suriye'ye ran-Hamas-Hizbullah'la arasna mesafe koymas kayd artyla Batdan bir hayat elinin uzanmas ve Suriye rejiminin bu eli tutmas kuvvetle muhtemeldir. (Bu gelimenin bir de Filistin davas aleyhine sonularn hayal edin.) ran-Suriye-Hamas-Hizbullah ekseni ciddi bir yara aldnda hem ran'n hem de Hamas ve Hizbullah'n savunmaszl artar. Hillary Clinton "Suriye ile Libya'daki durumlar ayr" diyerek Suriye'ye askeri mdahaleye scak bakmadklarn ima etmiti. Ben bunu Suriye rejimine "ayaklanrlarsa dilediin sayda insan ldrebilirsin"; gstericilere de "ayaklanrsanz karmayz, sizi gebertirler" mesaj olarak okumutum. Geen hafta Obama da "Suriye hkmetinin barl protestoculara kar bugn ve geen bir hafta ierisinde uygulad iren iddeti iddetle knyorum";"protestocularn da her hangi bir g kullanmn knyorum" dedi. Obama ve Clinton Suriye'yi Libya'dan ayr bir yere koyuyorlarsa, bunun bedeli Suriye'nin ran-Hamas-Hizbullah ekseninden ekilmesidir. Ayaklanmaclar ldrmesine yahut ayaklanmalar ikincil nemde birka reformla atlatmasna baka trl gz yumulmayacak. Suriye'nin direni ekseninde kalmas hatrna ayaklanmaclar ezmesine gz yummak zorunda olanlar Batllar deildir. Tam tersi, Batllar, Suriye rejiminin direni ekseninden kmas karlnda ayaklanmalar bastrmasna veya atlatmasna gz yumacak gibi duruyorlar. Kapsn tklattklar seenek de imdilik bu. Olaylar bu dorultuda geliirse, ran'n Suriye rejimine verdii destek biraz ileride kendi nne takoz olup kacak. Halbuki Suriye rejiminin bu kadar zgvenli olmamas iin ona verilen destein azalmas gerekir. Ama blgedeki hanedanlar Suriye rejimine destek veriyor ve ran'la ayn safta yer alyorlar. Trkiye de Suriye'nin yannda ama o ayaklanmaclar da gzetiyor. Hanedanlar olmasa Suriye'yi sadece ran destekliyor grnecek. Daha sonra terk edecekleri bir yerde kalabalk yaptklarn dnyorum. Varlklaryla Suriye rejimini hataya srklyor, ran'n Suriye rejimine destek vermek hakknda iki kere dnmesinin nne geiyorlar.
52
Suriye'nin ran-Hamas-Hizbullah ekseninden kmadn farzedelim. Bu durumda Suriye, ayaklanmaclar ldrmenin bedeliyle yzyze getirilir; Suriye kartnda hanedanlar hemen uzaklaacak, tm parmaklar Suriye'deki kymn su orta olarak ran' gsterecek ve oktandr bekletilen saldrnn n yine alacaktr. Netanyahu ve Merkel ikilisi Gazze ve Lbnan'dan yaplan fze saldrlarnn asl sulusunun ran olduunu daha imdiden ilan ettiler. Benzerini Suriye'de yaanacak muhtemel daha byk kymlar iin de yaparlar. Merkel ran nkleer programnn nceden olduu gibi bir tehdit olmay srdrdn, ran'n atom bombas yapmasn engellemek iin hereyi yapacaklarn syledi ve Arap dnyasndaki demokratik direni hareketlerine benzer ilk hareketin ran'da baladn iddia etti; ran'da bu hareketin ok sert bir ekilde bastrldn ve bunun kabul edilemez olduunun ak bir ekilde sylenmesi gerektiini de ileri srd. Bingazililere "kalkn ey ehli vatan" dediler hepsi birden kalkt. Dndklerinde oturacak yer bulabilirlerse ne la. Bat mdahalesi yznden hi kimse umduunu bulamayabilir. ran, Suriye rejimini desteklese de desteklemese de onu kaybetmekle kar karya. stelik Libya ve Suriye'de silahlarn oluturduu toz duman dindiinde baka bir ran grme ihtimalimiz gemie kyasla bugn daha yksek. ran'a kar bir saldry Amerika "balatmasa" da olur. Sadece grnte de olsa Libya'da ba o ekmedi zaten. En doru yaklam, Trkiye-ranMsr'n ortak hareket etmesi, Suriye rejiminin ayaklanmaclarn taleplerini kabul etmesini salamalardr. 11 Nisan 2011, Dnya Blteni
53
Despot rejimleri Trkiye mi kurtaracak? - Abdullah Aydoan Kalabalk 25 Ocak 2011 tarihine kadar kimsenin kendisi ve ailesi hakknda konumaya cesaret edemedii, lkeyi 30 yldr tek adam olarak yneten Mbarek, bu gn mal varl sebebiyle sorgulanmak zere savcla arld. arya uymamas durumunda tutuklanabilecei de belirtildi. te yandan, Tunus devrik Lideri Bin Ali'nin kardei Salah bin Ali, 10 Nisan 2011 tarihinde tutukland. Bir gn sonra ise, Bin Ali'nin partisi'nin genel sekreteri Muhammed el aryani hakknda tutuklama karar karld. nce Tunus, sonra da Msr'da yaanan devrimlerin ateinin ilk nce bu iki lkenin ortasnda yer alan Libya'ya sramas tahmin edilebilir bir gelimeydi. Ancak, Kaddafi'nin sra d tutumu tahminlerin ve hayal snrlarnn tesine geerek, feci boyutlara ulat. syanclar nce uyuturucu kullanmakla itham eden Kaddafi, sonra onlar fare'ye benzeterek hepsini yakalayacan syledi. Olu Seyfulislam ise: ''Petrol unutun!'' diyerek, Avrupal dostlarna petrol tehdidinde bulundu. Bakaldrnn ilk gnlerinde halkna kar sava uaklar, roket atar ve tanklarla saldrmay planlayan Kaddafi rejimi, vijdan sahibi iki plotun Malta'ya snmasyla uluslar aras arenada ilk skandaln aknln yaad. Ardndan Libya'nn BM temsilcisinin istifas ve dier baz lkelerdeki bykelilerin istifalaryla darbe yiyen Kaddafi rejimi, Bingazi'ye tank ve Rus yapm roket atarlarla saldrma plann harekete geirdi. Ecdebya ile Bingazi arasndaki 148 km.lik mesafeyi yzlerce sava makinesi, cephane ve Libya halknn, ''Kaddafi'nin zebanileri'' dedii paral askerlerle doldurdu. Arap Birlii'nin ars ve BM'nin 1973 sayl Libya hava sahasn uua kapal blge ilan etme kararnn ardndan Fransz bombardman balamasayd eer, adn 1450 ylnda len dini btn bir hayrsever olan Sidi Gazi'den alan Bingazi halk, bu gnlerde Misrata ehrinde yaanan katliama maruz kalacakt. Trkiye'nin Libya konusundaki tutumu, genel olarak Libya ve Arap dnyasnda, Kaddafi'nin yannda yer alyormu grnts veriyor. Bu durum hala deimi deildir. Davutolu'nun 10 Nisan 2011 tarihinde Msr'a yapm olduu gn birlik ziyaret aslnda, Trkiye'nin Kaddafi tarafnda yer alyormu imajn gidermeye matuftu. Ancak, Trkiye tarafndan ''Libya yol haritas'' olarak isimlendirilerin giriim, Kaddafi'yi kurtarma operasyonu olarak algland. Sava ve atma ortam gz ard edilerek kaleme alnm olan yol haritas, muhalifler tarafndan Kaddafi veya oullarndan birini i banda brakma giriimi olarak yorumland ve ciddi tepki toplad. Davutolu'nun Msr ziyaretinden bir gn sonra Trkiye'nin skenderiye Konsolosluu nnde toplanan Libya Genlik Birlii, Trkiye'yi ''Libya Yol Haritas'' giriiminden dolay protesto etti.
54
Genlik Birlii szcs Nasr El Havari yapm olduu aklamada: ''Triye tarafndan nerilen zm, Libya halk tarafndan reddedilmektedir. Trkiye'nin bu plan, verilen binlerce ehide ramen, Kaddafi ve oullarnn ynetimden uzaklatrlmasn nermemektedir.'' Dedi. Trkiye'nin Libya halknn yannda yer almas ynnde arda bulunan gstericiler, Trk hkmetinin Bingazi'deki geici Ulusal Meclisi tanmasn istedi. Libya halk daha nce Bingazi konsolosluumuz nnde de gsteri dzenlenmi, ardndan Trk yardm gemisi Bingazi Liman'na sokulmamt. Libya halk Trkiye'ye ''Glge etme falza ihsan istemem.'' Diyor. Suriye'de balayan isyan konusunda Trkiye'nin son derece dikkatli ve hassas olduu muhakkak. Trk d politikas Suriye rejiminin yannda yer alyor grnts vermemeli, Yemen'de olduu gibi itidalli davranmaldr. Ortadou deiecek, eninde sonunda halklar iktidar olacaktr. Eer Trkiye halklar dikkate almaz, Libya'da olduu gibi gelimeleri iyi okuyamaz, komplo teorileri ve derin stratejilere taklmaya devam ederse, Birinci Dnya Sava sonrasnda olduu gibi blgeyi tekrar kaybeder. Gerekletirdii reformlarla, blgede yaanan bu son gelime ve kargaadan Trkiye'yi darda tutmay baaran hkmet, halklara ramen Ortadou'ki despot rejimleri destekliyor grnts veremez. 13 Nisan 2011, Dnya Blteni
55
Bahreyn 'Ortadounun Kbas' m Oluyor? - Yusuf zhan 14 Mart'ta gerekletirilen askeri mdaheleden bu yana, Krfez'in kk lkesi Bahreyn, hzla Souk Sava dneminin Kba's olma yolunda ilerliyor. Bir tarafta ran ile ilikilendirilerek afaroz edilen muhalif ncler, dier tarafta ikencelerde hayatn kaybeden prostocularn grntleri... Bahreyn'de, askeri mdahelenin ardndan gelen skynetim ile beraber, muhalefetin tm kademelerine lke apnda e zamanl olarak ar darbeler indiriliyor. Halk nezdinde, protestolarda yer ald tespit edilen tm vatandalar, teker teker altklar kamu kurum ve kurulularndan uzaklatrlarak, sokaa atlyor. ii muhalifler iin hususi nem tayan Bahreyn nsan Haklar Merkezi gibi stratejik noktalarda ise durum benzer ekilde ilerliyor. rgtn imdiki ve bir nceki bakanlar hali hazrda zaten gz altnda bulunuyorlar. Bu iki isimden ad Wikileaks belgelerinde de sklkla geen nceki bakan Nebil Recep, nezarette len bir ii vatandan fotorafn 'zerinde oynama yaparak' yaynlad gerekesiyle hakim karsna kmay beklerken, u anki bakan Abdulhadi el-Havaca'nn durumu ise hala belirsiz. Kzlarndan Zeynep'in, 3 gn nce babasnn serbest braklmas iin balatt alk grevi ise sryor... Hepsinden daha da nemlisi, son iki hafta ierisinde nce sekler muhalefetin merkezi Vaad partisi, imdi ise ii muhalefetin ana konumundaki el-Vifak ve Emel partilerinin kapatlmas iin kollar svanm vaziyette... zellikle el-Vifak'n durumu ok kritik... Dini olarak Irakl lider Ali Sistani'nin, siyasi olarak ise ran'dan Hamaney'in takipisi olduu iddia edilen parti ynetimi, ii lider sa Kasm'n nclnde, eer gemite bnyesinde bulunduu Hak Hareketi'nin ierisine geri dnerse, bu durumda olabilecekler ok daha ciddi sonular dourabilir. Barl sylemlerle giriilen, ancak zellikle Hak Hareketi'nin provokasyonu nedeniyle kontrolden karak rejimi tehtit boyutuna ulaan 14 ubat ayaklanmalarnn bu son gelimelerden sonra ne ynde geliebileceini kestirebilmek g. Fakat eer Hak Hareketi'nin metodlarna dnlrse, o zaman lkede iddet eylemlerinin tekrar trmana gemesini bekleyebiliriz. lkede bir donanma ss de bulunan ABD tarafnda ise imdilik sessizlik devam ediyor. Yalnzca yaanan insan haklar ihlalleri nedeniyle, Dileri Bakan Hilary Clinton, Washington'da dzenlenen ABD-slam Forum'unda eletirilerinin dozunu arttrmt. Ancak Bakan Obama'nn zel talimatyla, Suudi Arabistan ve Birleik Arap Emirlikeri'ne hafta ierisinde ziyarette bulunacak olan ulusal gvenlik danman Tom Donilon'un yapaca muhtemel aklamalar ile ABD'nin tavrn daha iyi anlama frsatmz olabilir. lkenin mevcut gidiatna bir dur denmezse ayet, ran ile Suudi Arabistan arasnda sren 'souk sava'n adaya getirdii yk her gn daha da artacaktr.14 Nisan 2011, Dnya Blteni
56
Arap Devriminden sonra slamclar Mustafa zcan Msrda devrim bitti siyasi mcadele ve ekime yeni balad. Buna kzma da diyebiliriz. Bu ekimenin bir ucunda laik kesimler dier kesiminde ise slamclar var. Laik kesimlerin ortaklar ise genelde dini aznlklar. Msrda laik kesimler ile Hristiyan kesimler sanki ortak bir cepheyi temsil ediyorlar. Veya ittifak halindeler. Davos gediklisi ve The Washington Post yazar David Ignatius, Egypts unlikelyfonding fathers yani Msrn benzersiz kurucu babalar balkl yazsnda Devrim sonrasnda bakan olabilecek ansl isimleri tadat ve analiz ediyor. Bunlar Amerikan kurucu babalarna benzetiyor. Bu kurucu babalardan ikisi Mslman. Arap Birlii Genel Sekreteri Amr Musa ve Uluslar aras Atom Kurumu eski Bakan Muhammed elBaradey. ncs ise bir Kpti ve ad Negip Sawiris. Musa ve ElBaredey Trkiyede ve dnyada tannan isimler. Sawiris ise daha ziyade Msr ve Arap dnyasnda tannyor. Msrn Aydn Doan saylabilir. Kpti iadam sadece basnla ilgilenmiyor tabiiki. Musa ve el Baradey potansiyel aday. Sawiris ise daha ziyade perde gerisinde hareket ediyor ve bundan dolay kings maker olarak anlyor. Yani kral atayan bir pozisyonda. Mbarek dneminde glenen Ortadoks isimlerden birisi. Kendisi cumhurbakanl iin aday olmayacan syledii gibi bir Kptinin de aday olmamas gerektiini savunuyor. Bunu yaparak zaten seilemeyecek bir makamdan feragat etmekle pazarlk zemini de kazanyorlar. Bu balamda, kutuplar birbirini ntr hale getiriyor ve bu zeminde de zmni bir mutabakat oluuyor. Centilmenlik mutabakat gerei, Msr gelecek cumhurbakan ne hvandan ne de Kptilerden olacak! * hvan da bu hususta nceden kendisini balam durumda. Bakanlk seimlerine aday gstermeyeceklerini ilan etmilerdi. Reformcu kanattan Abdulmnim Ebul Futuhun kendisini aday olarak ilan etmesi cemaat iinde honutsuzluk meydana getirdi ve tepki ekti. Desteklenmeyecei sylendi. u anda Msrda gl iki kitle var. Bunlardan birisi, hvan yanls parti olarak grlen zgrlk ve Adalet Partisi (ki, bu parti AKPnin Msr versiyonu olarak kabul ediliyor). kincisi de Sawirusun perde arkasndan ynettii ve ne kmad Msr Ahrarlar Partisi. Kurucular arasnda Cemal Gaytani ve Muhammerd Selmavi gibi isimler var. El Hayat Yazar Cihad el Hazine gre kitleleri mobilize ederek yzde 20 oy karabilecek yegane kitle hareketi Mslman Kardeler grnyor. kinci byk parti ise Sawirisin Msrl Ahrarlar Partisi ve bu partiye de ans tannyor. Orascomun sahibi olan Sawiris partinin Kpti partisi olarak da grlmesini istemiyor. Bu sfatnn perde gerisinde kalmasn istiyor. Akllca bir siyaset izliyor. Aksine partiye ye olacak her Kptinin yannda iki Mslman daha getirmesi gerektiini syleyerek dini tabannn da tepkisini ekiyor. Akll davrand aikar. rktmeden yumuak zeminde Kptilerin kazanmlarn artrmak istiyor. Mbarekin son gnlerindeki rejim ile muhalefet arasndaki diyalog toplantlarna da nfuzundan dolay davet edilmi ve katlmt. Hatta Sabah Yazar Erdal afaka gre, Devrim srasnda halkn taleplerinde ileri gittiini bile syleyebilmiti. imdi ise reformcularn veya devrimcilerin nde gideni! Ignatiusun ismini verdii bu kurucu babalarn de hvan konusunda alarm zilleri alyorlar. nn de hakiki rakibi hvan. Msr demokrasisinin slamclar tarafndan ele geirilmesinden ve alnmasndan endie ediyorlar! Demek ki, Mbarek endielerini bunlara devretti. Hatta bunlar Mslman Kardeler evet edii iin referanduma hayr demilerdi. Baka bir aday aday olan televaiz Amr Halit de dier ada gibi referanduma hayr demi ama anayasa deiiklii referandumu yzde 77 ile
57
gemiti. Sawiris :En byk korkum lkemin bir gn ran tipi rejim tarafndan ynetilmesidir diyor. * hvann nemli isimlerinden ve eski dostumuz Kemal Helbawi, Tunuslu Gannui gibi 22 yl Londrada gnll srgnde kaldktan sonra lkesine dnd ve ayann tozuyla bir Kptinin cumhurbakan olmasna kendince bir mani grmediini syledi ve hatta aday da gsterdi. Tercihim George shak olur dedi. zgrlk ve Adalet Partisi ise her Msrlnn aday olabileceini lakin kendilerinin bir Kpti veya bir bayan aday gstermeyeceklerini ilan etti. Cihad el Hazinin syledii gibi slamclar soka, halk ve laik kesimleri rktmek istemiyorlar. Bundan dolay Tunusda da Fas AKPsi gibi Nahda hareketi her seim blgesinde aday gstermeyerek kendilerini snrlayacaklarn duyurdu. Devrimden sonra slamclarn hali pr melali bu. 15 Nisan 2011, Dnya Blteni
58
Yeni bir hal saldrs: Bu kez Libyaya - Zafer Banga Batnn Libyaya saldrs, halk koruma bahanesiyle Mslman bir lkeye yaplan son bir hal saldrsdr. Papa Urban II, Clermont Konsilindeki vaaznn zerinden yaklak bin yl sonra mritlerinin iyi Hristiyan askerler olarak slam dnyasndaki bir dier putperest grubun stne yrdklerini bilse mutlu olurdu. Albay Muammer Kaddafi gzde zorbamz olmak zorunda deil ama Saddam Hseyin gibi o da yllarca Batnn desteini ald. Kaddafinin ham petrol Batl ok-uluslularn salyalarn aktyor. Artk iyice tknabilirler. lgintir, 17 Martta BM Gvenlik Konseyi grnte Libya halkn korumak amacyla 1973 sayl uua yasak blge kararn geirmek iin seferber edildi. Yirmi yl nce benzer bir uu yasa Iraka uygulanmt hem de BM Gvenlik Konseyi gibi resmi srelerden gemeksizin. Meyyidelerin ve Batnn uu yasann sonucunda tahminen 1.5 milyon Irakl ld. 12 Mays 1996da CBSde yaynlanan 60 Minutes adl programda Leslie Stahl o vakitler Amerikann BM bykelisi Madeleine Albrighta Saddam devirmenin bedeli olarak 560.000 ocuun hayatn kaybetmesine deip demediini sorduunda Albright hi tereddt gstermeksizin buna dediini sylemiti. Durum Libyada farkl olur mu? Libyaya saldran lkelerin safna bakalm: ABD, ngiltere, Fransa, talya ve Kanada. talya, Libyayla imzalad dostluk anlamasn tanmad; ABD bakan Obama, Kaddafinin meruiyetini yitirdiini syledi. Kaddafinin hi meruiyeti var myd ki? Cevap evet ise, ne zaman ve nasl kaybetti? Cevap hayr ise, ayn batl gler daha bu son olaylar patlak vermezden nce evvel niin Kaddafinin hakkndan gelmemilerdi? ngiltere eski Babakan Tony Blair 2004 Martnda Kaddafiyi ziyaret etmiti. Libya diktatr 2008 ylnda ABD Dileri Bakan Condoleezza Rice da kabul etmi, onu siyahi kadn diye anmt. Fransa Cumhurbakan Nicolas Sarkozy ve talya Babakan Silvio Berlusconi, Ortadoudaki ayaklanmalar balamadan aylar nce Kaddafiyi bakentlerinde arlamlard. O halde Kaddafiyi bu kadar abuk bir ekilde Ortadounun kt ocuu yapan da nedir? Doru, Saddam gibi Kaddafinin de Batyla sorunlu bir ilikisi vard. Batnn sevgilisiyken kudurmu kpeine dnd sonra tekrar iyi kitap hanesine yazld, pek ok ini k yaad. Kaddafinin bugnk parya statsnn Libyallarn hayatn kurtarma amal insni mdahale argmanyla hibir ilgi ve alkas yoktur. Batl yneticiler Libyallarn veya Mslmanlarn ahvalini ne zamandan beri dert eder oldular? Kendi dostlarnn hayatlarn umursamazken Afganistan ve Irakta fakir ailelerin ocuklarnn nasl kurban gittiine bir bakn Libyallarn hayatlarn niin umursasnlar? Libyada olup biteni anlamamz lazm. Aksi iddialar olsa da, batl askerler, batl diplomatlar koruma bahanesiyle Libyada ayaklanmaclar eitiyorlar. Libya kara kuvvetlerine veya tank gibi zrhl aralara saldrma yetkisi vermeyen uua yasak blge kararyla ki zrl bir karardr saldrarak yaptklar tam da budur. Dnyann dikkati Japonyadaki felkete odaklanmken Libyann adm adm igalidir bu. Batnn son hal saldrsnn nedeni ne olabilir? Dk slfrl olduu iin ok istenen Libya petrolnden halihazrda bahsedildi. Benzer ekilde, Libyann Amerikadaki 32 milyar dolarlk mal varl donduruldu. Washington Postta 23 Mart 2011 tarihinde yaynlanan bir habere gre dondurulan mal varl, Libyann ulusal servetinin nemli bir dilimini temsil ediyor. 2009 ylnda Libyann GSYHs 62
59
milyar dolard; egemen fonun miktar tahminen 40 milyar dolar, Libya merkez bankasnn rezervi ise 110 milyar dolar. Amerikan saldrsndan iki hafta sonra AB, uygulad meyyidelere merkez bankasn, egemen fonun ve baka Libya kurumunu daha ilave etti. ngiltere de arkada kalmad ve Libyann 19 milyar dolarlk servetine el koydu. Libyann yamalanmas, soygun ve yama yetenekleri asrlar ierisinde iyice bilenen hrszlarca byk bir ciddiyetle balatld. Ne Kaddafi ne de halefi bir rejim bu rejimin ekli ve rengi ne olursa olsun - bu paray bir daha grmeyecek. Amerikallarn da bakalarnn servetini alma alkanlklar var; ya mal varln dondurarak ya da dorudan igal ve istila yoluyla yamalayarak. ABD, rann 40 milyar dolarlk servetini 1980 ylnda dondurmu ve birka milyon dolarn saymazsak hepsini gaspetmiti. Suudiler Amerikan ekonomisine bir trilyon dolardan daha fazla miktarda bir para yatrdlar. Bu paray onlarn da grmesi muhtemel deildir hassaten de Amerikan ekonomisinin riskli durumuna baknca. Ancak Batnn hal saldrsnn daha sinsi bir gyesi var.Libya, Batnn Sahraalt Afrikaya nfuzunun kpr ba olarak hizmet grecektir. ad, Nijer ve Sudanda Batnn istedii geni mineral yataklar var. Bu, Obamann ABD bakan seilmesine de uygun dmektedir. Beyaz Sarayda siyah bir adamn olmas sayesinde Afrika halk ve Afro-Amerikallar ABDnin saldraca veya Afrika topraklarn igal edecei endiesini pek tamayacaklard. Her eyden evvel, hi kimse Obamay rklkla sulayamazd. Amerikan messes nizm her eyi nefis bir ekilde hesaplayp zd. Bat askeri mdahalesinin sreklilii hakkndaki ipucunu Amerikan Savunma Bakan Robert Gates Libyada askeri harektn sresiyle ilgili kesin bir cevabn olmadn syleyerek vermiti. Fakat Gates, olup bitenleri ifa etmiti. Libya zerinde uygulanan uu yasa karar hakknda dobra dobra konualm demiti. Uua yasak blge, hava savunma sistemlerini yok etmek zere Libyaya saldrmakla balar. Uu yasa byle uygulanr. Gatesin neyi ifa ettiine yakndan baknca bir sonunun olmad anlalr. Eski Bakan yardmcs Dick Cheneyin terrle sava hakknda sylediklerini hatrlayalm. 50 ila 100 yl srebileceini sylemiti. Batl politikaclarn dnce ekline bakabiliriz artk. Savalar zorunlu olarak insni kriz yaratr. u an Libyadan kamak iin yaklak 100.000 kii abalyor. Bunlar arasnda Msrllar, Tunuslular, Cezayirliler ve Sahraalt Afrika lkelerinin vatandalar da var Bangladeliler, Hintliler ve Pakistanllar da. Bat, insni yardm ve insni yardm alanlar gndermenin bahanesi olarak bu insanlarn iinde bulunduklar zor durumu kullanacak. Sonra da insni yardm alanlarnn korunmas bahanesiyle ok sayda kara askeri gnderilecek. Libya bir kez daha dorudan smrgeletirilecek. Uua yasak blge kararn BM Gvenlik Konseyi ald ama askeri harekt Fransa ve ngiltere tarafndan balatld ve harekt NATO uhdesine alnd. Bylelikle NATO gleri kendilerini bir kez daha dnyann mterek hayrnn yetkili hkimleri olarak tesis ettiler. Kaddafiyi devirmede kendilerine yardm etmesi iin feryd ederek Batdan destek talep eden Libyallar uyandklar vakit dizlerini dvecekler. D mdahale hibir halka kurtulu getirmemitir. AFRICOM zerine kitap hazrlayan Syracuse niversitesinden siyaset bilimci ve Afrika-Amerika almalar Profesr Horace Campell yle diyor: Libyann bombalanmasndaki Amerikan dahli, ARFICOM iin halkla ilikiler manevrasna dnd.
60
AFRICOM, Dyncorp, MPRI ve KBR gibi Afrikada faaliyet gsteren Amerikal askeri taeronlar iin bir paravandr. Savan zelletirilmesinden kar elde eden Amerikal askeri planlamaclar Libyaya mdahale kisvesiyle AFRICOMa gvenilirlik verecek bu frsattan byk bir keyif aldlar. Hibir Afrika lkesi ARFICOMun ktada bulunmasna rza gstermemiti. AFRICOMun 1.500 alan Almanyada Stuttgartta bulunuyor. Eer Libya blnrse, yeni devlet AFRICOMa bir s temin edebilir. Libyallar, ne kadar kt olursa olsun Kaddafi dneminden daha berbat bir gne uyanmazdan nce kendilerine gelmeliler. Kurtulu iin d yardmdan daha iyi yollar vardr. D yardm, beraberinde uzun iplerle gelir ve halk zgrletirmek yerine kleletirmekle neticelenir. Kaynak: Crescent Online, 18 Nisan 2011 eviren: M. Alpaslan Balc
61

Arap Devrimleri III

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Arap Devrimleri III

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DBAM

HAZIRLAYAN: ERTURUL AYDIN

2011 ARAP DEVRMLER III

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

Genel Yayn Ynetmeni Akif Emre Yayn Koordinatr Erturul Aydn

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

Erturul Aydn DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI - DBAM