Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- VE Y0.6Gd0.

4Ba2Cu3-xNbxO7- SPERLETKENLERNN YAPISAL VE SPERLETKENLK ZELLKLERNN NCELENMES Mcahit YILMAZ DOKTORA TEZ FZK ANABLM DALI Konya, 2008

T.C. SELUK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- VE Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- SPERLETKENLERNN YAPISAL VE SPERLETKENLK ZELLKLERNN NCELENMES

Mcahit YILMAZ

DOKTORA TEZ FZK ANABLM DALI

DANIMAN Prof. Dr. Ouz DOAN

Konya, 2008

ZET Doktora Tezi Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- VE Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- SPERLETKENLERNN YAPISAL VE SPERLETKENLK ZELLKLERNN NCELENMES Mcahit YILMAZ Seluk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Fizik Anabilim Dal Danman: Prof. Dr. Ouz DOAN 2008, 200 Sayfa Jri; Prof. Dr. Ouz DOAN Prof. lfet ATAV Do. Dr. Ayhan ZMEN Do. Dr. Haluk AFAK Do. Dr. Mevlt DOAN Bu tezde; Ba ve Cu blgelerine Nb katklamasnn, Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- speriletken malzemesinin yapsal ve speriletkenlik zellikleri zerine etkisi aratrlmtr. Polikristal YBa2Cu3O7- oksit speriletken malzemesi kathal tepkime yntemiyle hazrlanmtr. lk olarak, Y blgesine Gd katklanarak Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- bileii elde edilmitir. Daha sonra, Ba ve Cu blgelerine Nb katklamas (x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175 ve 0.225) yaplarak Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- (Ba-Nb Serisi) ve Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- (Cu-Nb Serisi) olmak zere iki seri malzeme hazrlanmtr. Elde edilen malzemelerin, XRD analizleri, polarize optik mikroskop fotoraflar, SEM grntleri, EDS spektrumlar, R-T, I-V ve younluk lmleriyle karakterizasyonu yaplmtr. SEM mikrofotoraflarna ve polarize optik mikroskop fotoraflarna baklarak taneciklerin ekilleri, ynelimleri, byklkleri ve tanecikler aras boluklar incelenmitir. Kristal fazlar, safszlklar ve rg sabitleri XRD analizlerinden bulunmutur. Son olarak, speriletkenlik zellikleri (kritik scaklk Tc ve kritik akm younluu Jc) R-T ve I-V lmleri yaplarak incelenmitir. Ayrca bulk halindeki malzemelerin younluklar, younluk lm sistemi ile llmtr. Bu lmlerin nda, hazrlama koullarnn ve katk oranlarnn speriletkenlikte olduka nemli olduu sonucuna ulalmtr. YBCO seramiinde, Y yerine ksmi Gd

iii

katklamas, malzemenin yapsal zelliklerini (tanecik byklkleri, tanecikler aras boluklar ve rg parametresi) iyiletirmi, speriletlenlik zelliklerinde nemli bir deimeye sebep olmamtr. Ba ve Cu blgelerine Nb katksnn ise YBCO ve Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- bileiklerinde, genel olarak yapsal ve speriletkenlik zelliklerinde olumsuz etkiler yapt tespit edilmitir. Ancak, x = 0.025, 0.075 katk oranlarnda speriletkenlik zelliklerinin iyiletii belirlenmitir. Anahtar Kelimeler: YBa2Cu3O7- seramik speriletkenlerde Gd ve Nb katklamas, YBCO(123) zerine katklama etkileri.

iv

ABSTRACT PhD Thesis INVESTIGATION OF STRUCTURAL AND SUPERCONDUCTING PROPERTIES OF THE Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- AND Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- SUPERCONDUCTORS Mcahit YILMAZ Selcuk University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Physics Supervisor: Prof. Dr. Ouz DOAN 2008, 200 Pages Jury; Prof. Dr. Ouz DOAN Prof. lfet ATAV Assoc. Prof. Dr. Ayhan ZMEN Assoc. Prof. Dr. Haluk AFAK Assoc. Prof. Dr. Mevlt DOAN In this thesis, the effects of the Nb doping on Ba and Cu sites about structural and superconducting properties in Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- compound has been invstigated. Polycrystal YBa2Cu3O7 oxide superconductor samples have been prepared by solid state reaction method. Firstly, Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- sample has been synthesized by partial substitutions of Gd instead of Y sites. Then, Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- (Ba-Nb series) and Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- (Cu-Nb series) have been prepared using partial substitution of Nb instead of Ba and Cu sites (x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175 and 0.225). All the samples have been characterized by XRD analysis, polorized optical microscopy photographs, SEM microphotographs, EDS spectrums, R-T, I-V and density measurements. From SEM microphotographs and polarized optical photographs, shapes, orientations and sizes of superconducting grains and spaces between the grains of samples have been observed. Crystal phases, impurities, also lattice parameters could be obtained from XRD analysis. Finally, superconducting properties (critical temperature Tc and critical current density Jc) have been determined from R-T and I-V measurements. In addition, density of bulk samples has been measured using density kit. In the light of these measurements, we have concluded that the preparation conditions and the doping ratios were quite important on superconductivity. Partial substitution of

Gd instead of Y sites in YBCO ceramic affected positively the structural properties of samples (sizes of grains, spaces between grains and lattice parameters). The substitution did not cause any important changes on the superconducting properties of compound. The partial substitutions of Nb instead of Ba and Cu sites in YBCO and Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- compounds resulted in a negative effect. However, It was observed that the compounds showed better superconducting properties when the substitution amount, x = 0.025 and x = 0.075. Keywords: Doping of Gd and Nb on YBa2Cu3O7- ceramic superconductors, effect of doping on YBCO (123).

vi

NSZ Bu alma Seluk niversitesi Eitim Fakltesi Fizik Eitimi Anabilim Dal retim yelerinden Prof. Dr. Ouz DOAN ynetiminde hazrlanarak, Seluk niversitesi Fen Bilimleri Enstitsne Doktora Tezi olarak sunulmutur. Doktora tezimi yneten ve almalarmn her safhasnda yakn ilgi ve yardmlarn grdm ve bana her konuda destek olan deerli hocam Prof. Dr. Ouz DOANa en derin sayg ve kranlarm sunarm. Tez sresince almalarm izleyen Tez zleme Komitesi yeleri Do.Dr. Mevlt DOAN ve Do. Dr. Ayhan ZMEN hocalarma teekkr ederim. lmlerim esnasnda bana yardmc olan Abant zzet Baysal niversitesinden Prof. Dr. brahim BELENL, Do. Dr. Cabir TERZOLU, Mehmet ERTURUL, Ar. Gr. Erdal SNMEZ ve Do. Dr. Ahmet VARLC ve Ar. Gr. Musatafa AKDOANa, Atatrk niversitesinden Prof. Dr. Ar. Gr. Serdar AYDINa, Karadeniz Teknik niversitesi Fizik Blm retim elemanlarna ve almalarm srasnda yardmlarn esirgemeyen, Ar. Gr. Zafer MUTLU, yksek lisans rencileri Yaar Gl GCMAN ve Ismahan DZe ve Fizik Eitimi Anabilim Dal retim yelerine teekkr ederim. Varlklarn ve desteklerini her daim yanmda hissettiim sevgili eim Seval YILMAZ ve kzm Begm YILMAZa, hayatmn her aamasnda yanmda olan anneme, babama ve kardelerime teekkr ederim. Bu tez, Seluk niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri (BAP) Koordinatrlnn 0710103 numaral projesi ile desteklenmitir. Desteklerinden dolay BAP Koordinatrlne de teekkrlerimi sunarm.

vii

NDEKLER

ZET ABSTRACT NSZ NDEKLER EKLLER DZN ZELGELER DZN KISALTMALAR VE SEMBOLLER DZN 1. 1.1. 1.2. GR Speriletkenliin Kefi ve Tarihsel Geliimi Temel Deneysel Gerekler

iii v vii viii xii xviii xx 1 1 4 4 5 5 9 10 13 17 19 21

1.2.1. Magnetik ak kuantumlanmas 1.2.2. Josephson etkisi 1.2.3. Meissner Ochsenfeld etkisi 1.3. Speriletkenlerin Magnetik zellikleri 1.3.1. Tip-I speriletkenler 1.3.2. Orta durum 1.3.3. Tip-II speriletkenler 1.3.3.1. Euyum uzunluu (Coherence Length) 1.3.3.2. Nfuz derinlii (Penetration Depth)

viii

1.3.4. Yzey speriletkenlii ve nc kritik alan 1.4. Speriletkenlik Teorileri 1.4.1. London Teorisi 1.4.2. Ginzburg-Landau Teorisi 1.4.3. Bardeen-Cooper-Schrieffer (BCS) Teorisi 1.5. Speriletkenlerin Termodinamik zellikleri 1.5.1. Speriletkenin serbest enerjisi 1.5.2. Entropi (S) 1.5.3. Speriletkenin s sas (Cs) 1.6. Yksek Scaklk Speriletkenleri 1.6.1. Yksek scaklk speriletkenlerinin yapsal zellikleri 1.6.2. Oksit speriletkenlerde speriletkenlik mekanizmas 1.6.3. YBa2Cu3O7- (YBCO)nun yaps ve genel zellikleri 1.7. Kimyasal Yerdeitirme ve Katklama Etkileri 1.7.1. Yapsal kusurlar 1.7.1.1. letkenlik tabakas olarak CuO2 dzlemleri 1.7.1.2. Oksijen boluklar 1.7.2. Deerlik elektronlar ve yk dengesi 1.7.3. Holler ve elektronlar 2. 2.1. KAYNAK ARATIRMASI triyum (Y) Blgesinde Yaplan Katklama ve Yerdeitirme almalar 2.1.1. triyumun nadir toprak elementleri (Lantanit) ile katklanmas 2.1.2. triyumun dier deerlikliler ile katklanmas 2.1.3. triyumun Kalsiyum (Ca) ile katklanmas 2.1.4. triyumun dier iki deerlikliler ile katklanmas 2.1.5. triyumun tek deerlikliler ile katklanmas 2.1.6. triyumun dier atomlar ile katklanmas

22 24 24 26 29 35 35 38 38 40 41 43 48 53 54 54 55 57 59 60

61 61 64 64 65 65 66

ix

2.2.

Baryum (Ba) Blgesinde Yaplan Katklama ve Yerdeitirme almalar 66 66 68 68 69 69 69 70 71 74 76 76 77 80 81 82 83 84 85 86 87 88 88

2.2.1. Baryumun Lantanyum (La) ile yerdeitirmesi ve katklanmas 2.2.3. Baryumun Kalsiyum (Ca) ile yerdeitirmesi 2.2.4. Baryumun dier iki deerliliklilerle katklanmas 2.2.5. Baryumun tek deerliliklerle katklanmas 2.3. Bakr (Cu) Blgesinde Yaplan Katklama ve Yerdeitirme almalar 2.3.1. Bakrn ilk satr gei metalleri ile katklanmas 2.3.2. Bakrn ikinci ve nc satr gei metalleri ile Li, Mg, Sn ve Pb Katklanmas 2.4. 2.5. YBCOya Yaplan Dier Katklama ve Yerdeitirme almalar YBCO (123) Bileiine Yaplan Gd ve Nb Katklama Yerdeitirme almalar 3. 3.1. MATERYAL VE METOT Malzemelerin Hazrlanmas

2.2.2. Baryumun Stronsiyum (Sr) ile ksmen veya tamamen yerdeitirmesi 67

3.1.1. Toz malzemeler iin sitokiyometrik oranlarn hesaplanmas 3.1.2. Kalsinasyon ilemi 3.1.3. Kalsine edilmi malzemelerin tablet haline getirilmesi 3.1.4. Sinterleme ilemi 3.1.5. Malzemelere kontak yaplmas 3.1.5.1. Drt nokta yntemi (FPP) ile elektriksel diren lm a) b) c) 3.2. Dikdrtgen malzemelerde FPP Dairesel malzemelerde FPP nce malzemelerde FPP Malzemelerin Analizi

3.2.1. Optik fotoraf ekimi

3.2.2. Younluk tayini 3.2.3. Elektriksel zdiren lmleri 3.2.4. Kritik akm younluu lmleri 3.2.5. X-n krnm (XRD) lmleri 3.2.6. Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) grntleri ve Enerji Dalm Spektrometresi (EDS) lmleri 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 5. 6. DENEYSEL BULGULAR Giri Optik Fotoraf Analizleri SEM ve EDS Analizleri XRD Analizleri R-T Analizleri I-V Analizleri Younluk Analizleri SONU ve TARTIMA KAYNAKLAR

89 90 91 92 95 97 97 98 105 122 132 141 149 151 159

xi

EKLLER DZN

ekil 1.1 ekil 1.2 ekil 1.3 ekil 1.4 ekil 1.5 ekil 1.6 ekil 1.7 ekil 1.8 ekil 1.9 ekil 1.10 ekil 1.11 ekil 1.12 ekil 1.13 ekil 1.14 ekil 1.15 ekil 1.16

Speriletken olmayan bir metal iin zdiren () ile scaklk (T)nin deiimi.. Onnesn Hg rnei ile yapm olduu deneye ilikin grafik .... deal bir iletkenin magnetik durumu.. Speriletkenler T < Tc durumunda d magnetik alan dlarlar. Meissner etkisi ile havada asl kalan daimi bir mknats... Scakln kritik alan Hcye bamll.. Tip-I ve tip-II speriletkenlerin d magnetik alan iindeki mknatslanma erileri Bir speriletkenin magnetizasyon erisi ve H d magnetik alana kar birim hacimdeki magnetik moment M Bir d magnetik alan iine yerletirilmi speriletken iin Jyzey yzey akm.... Bir solenoidin homojen magnetik alanndaki speriletken kre Dik bir alan iinde ince speriletken bir plakann orta durumu. Bir kre iinde speriletken ve normal blgeler.... Tip-II speriletkenlerin magnetizasyon erileri. Bir tip-II speriletkenin kark durumu. Magnetik alan ve akm younluunun derinlikle deiimi Sonlu bir speriletkende, speriletken durumdaki bir ekirdein dalga fonksiyonu ve yar bo bir speriletken iin bir ekirdein dalga fonksiyonu.. ki elektronun bir fonon takas etmesi yoluyla etkileimi... Cooper iftinin ematik gsterimi..

1 2 6 7 8 8 10 11 12 14 15 16 18 19 21

22 30 31

ekil 1.17 ekil 1.18

xii

ekil 1.19 ekil 1.20 ekil 1.21 ekil 1.22 ekil 1.23 ekil 1.24 ekil 1.25

ki elektron arasndaki rg bozulmasndan doan ekici etkilemenin ematik gsterimi Speriletken bir durumda EF Fermi enerjisi evresinde tek elektronlar iin durumlarn younluu ve enerji aral....... BCS teorisi tarafndan verilen enerji aralnn scakla bamll Speriletkende d magnetik alana zt ynl bir magnetizasyon oluur. Normal metal ve speriletkenin serbest enerjisinin magnetik alanla deiimi.. Normal ve speriletken hal s sas.. Bakr oksit speriletkenlerde bulunan Cu-O koordinasyon ok yzls, Cu2+ iin d elektron konfigrasyonu, bakr oksit speriletkenlerde enerji durumlarnn ematik gsterimi, bakr tabanl speriletkenlerde elektron etkileiminden dolay dx2 y2 bandnn ayrlmas. Kelerindeki oksijeni paylaan CuO4 karelerinden meydana gelen CuO2 dzlemleri, bakr oksit speriletkenlerdeki elektronik tabakalarn ematik gsterimi. Bakr oksit speriletkenler iin genel elektronik faz diyagram. YBa2Cu3O7nin birim hcresi ve atomlarn dalm, birim hcrede CuO zinciri ve CuO2 dzleminin yaps, YBa2Cu3O7 bileiine ait dzlemler YBCOnun 900 oCdeki gensel faz diyagram.. Yk transfer modeli.... Ba-Nb ve Cu-Nb serisi rneklerin kalsinasyon ilemindeki iin scaklk-zaman grafii NABERTHERM - N 11/R kl frn ve kontrol paneli. Crystal Lab marka pres ve 13 mm apl KBr die seti. Ba-Nb ve Cu-Nb serisi malzemelerin sinterleme ilemindeki iin scaklk-zaman grafii

32 33 34 36 37 40

45 4 46 48

ekil 1.26

ekil 1.27 ekil 1.28

50 53 56 80 81 81 82

ekil 1.29 ekil 1.30 ekil 3.1 ekil 3.2 ekil 3.3 ekil 3.4

xiii

ekil 3.5 ekil 3.6 ekil 3.7 ekil 3.8 ekil 3.9 ekil 3.10 ekil 3.11 ekil 3.12 ekil 3.13 ekil 3.14 ekil 3.15 ekil 4.1 ekil 4.2 ekil 4.3 ekil 4.4 ekil 4.5 ekil 4.6 ekil 4.7 ekil 4.8 ekil 4.9 ekil 4.10

CARBOLITE marka 201 modeli ve Eurotherm marka ve 2132 modelli kontrol paneli. Kontak almada kullanlan Ultrasonik Lehim Makinesi. Dikdrtgen malzeme zerine FPP nin yerletirilmesi FPP ynteminde dikdrtgen malzeme iin grnt sistemleri.. Dairesel malzeme zerine FPP nin yerletirilmesi. w kalnlkl ince tabakaya FPP nin yerletirilmesi. Olympus GX41 marka optik mikroskop ve Moticam 3000 dijital grntleme aygt.. CTI-Cyrogenics Cyrodyne Refrigerator System Kritik akm younluu (Jc) lm dzenei.. Rigaku Multiflex marka X-n difraktometresi JEOL marka ve JSM-6390LV modelli taramal elektron mikroskobu ve EDS aparat Saf YBCOnun polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.. Gd-YBCOnun polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.. Ba-Nb-1in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf Ba-Nb-2nin polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf. Ba-Nb-3n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.. Ba-Nb-4n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.. Ba-Nb-5in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf Cu-Nb-1in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf Cu-Nb-2nin polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.. Cu-Nb-3n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf..

83 84 85 86 87 88 89 91 92 94 96 99 99 100 100 101 101 102 102 103 103

xiv

ekil 4.11 ekil 4.12 ekil 4.13 ekil 4.14 ekil 4.15 ekil 4.16 ekil 4.17 ekil 4.18 ekil 4.19 ekil 4.20 ekil 4.21 ekil 4.22 ekil 4.23 ekil 4.24 ekil 4.25 ekil 4.26 ekil 4.27 ekil 4.28 ekil 4.29 ekil 4.30 ekil 4.31 ekil 4.32

Cu-Nb-4n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.. Cu-Nb-5in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf Saf YBCOya ait SEM grnts.. Saf YBCOya ait EDS spektrumu.. Gd-YBCOya ait SEM grnts.. Gd-YBCOya ait EDS spektrumu.. Ba-Nb-1e ait SEM grnts Ba-Nb-1e ait EDS spektrumu Ba-Nb-2ye ait SEM grnts.. Ba-Nb-2ye ait EDS spektrumu.. Ba-Nb-3e ait SEM grnts Ba-Nb-3e ait EDS spektrumu Ba-Nb-4e ait SEM grnts Ba-Nb-4e ait EDS spektrumu Ba-Nb-5e ait SEM grnts Ba-Nb-5e ait EDS spektrumu Cu-Nb-1e ait SEM grnts Cu-Nb-1e ait EDS spektrumu... Cu-Nb-2ye ait SEM grnts.. Cu-Nb-2ye ait EDS spektrumu. Cu-Nb-3e ait SEM grnts Cu-Nb-3e ait EDS spektrumu...

104 104 110 110 111 111 112 112 113 113 114 114 115 115 116 116 117 117 118 118 119 119

xv

ekil 4.33 ekil 4.34 ekil 4.35 ekil 4.36 ekil 4.37 ekil 4.38 ekil 4.39 ekil 4.40 ekil 4.41 ekil 4.42 ekil 4.43 ekil 4.44 ekil 4.45 ekil 4.46 ekil 4.47 ekil 4.48 ekil 4.49 ekil 4.50

Cu-Nb-4e ait SEM grnts Cu-Nb-4e ait EDS spektrumu... Cu-Nb-5e ait SEM grnts Cu-Nb-5e ait EDS spektrumu... Saf YBCOya ait X-n krnm deseni Gd-YBCO malzemesine ait X-n krnm deseni Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerine ait X-nlar krnm desenleri.. Ba-Nb serisine ait X-n krnm desenlerinin iki boyutlu gsterimi... Ba-Nb serisine ait X-nlar krnm desenlerinin boyutlu gsterimi. Cu-Nb serisine ait X-n krnm desenlerinin iki boyutlu gsterimi... Cu-Nb serisine ait X-nlar krnm desenlerinin boyutlu gsterimi. Ba-Nb serisi iin a, b, c rg parametrelerinin ve hacimlerinin Nb katk miktarlar (x)e gre deiimleri... Cu-Nb serisi iin a, b, c rg parametrelerinin ve hacimlerinin Nb katk miktarlar (x)e gre deiimleri... Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerinde 70-130 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi. Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerinde 85-95 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi. Gd-YBCO ve Ba-Nb serisi malzemelerinde 70-130 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi. Ba-Nb serisi malzemelerinde 85-95 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi Gd-YBCO ve Cu-Nb serisi malzemelerinde 70-130 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

120 120 121 121 123 124 125 127 128 129 130 131 132 135 135 136 136 137

xvi

ekil 4.51 ekil 4.52 ekil 4.53 ekil 4.54 ekil 4.55 ekil 4.56 ekil 4.57 ekil 4.58 ekil 4.59 ekil 4.60 ekil 4.61 ekil 4.62 ekil 4.63 ekil 4.64 ekil 4.65 ekil 4.66 ekil 4.67 ekil 4.68 ekil 4.69

Ba-Nb serisi malzemelerinde 85-95 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi Saf YBCO ve Gd-YBCO iin d(T)/dT grafii.. Ba-Nb serisi iin d(T)/dT grafii.. Cu-Nb serisi iin d(T)/dT grafii.. Ba-Nb serisine ait Tc deerleri ile Cu-Nb serisine ait Tc deerlerinin Nb katk miktar (x) ile deiimi Saf YBCO malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri. Gd-YBCO malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri. Ba-Nb-1 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Ba-Nb-2 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Ba-Nb-3 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Ba-Nb-4 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Ba-Nb-5 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Cu-Nb-1 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Cu-Nb-2 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Cu-Nb-3 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Cu-Nb-4 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Cu-Nb-5 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri Ba-Nb ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin kritik akm younluu deerlerinin (Jc) Nb katk miktarna (x) bal deiimleri. Ba-Nb ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin younluklarnn (d), Nb katk miktarna (x) bal deiimleri..

137 138 139 140 141 143 143 144 144 145 145 146 146 147 147 148 148 149 150

xvii

ZELGELER DZN

Tablo 1.1 Tablo 1.2 Tablo 1.3 Tablo 1.4 Tablo 1.5 Tablo 3.1 Tablo 3.2 Tablo 3.3 Tablo 3.4 Tablo 3.5 Tablo 4.1 Tablo 4.2 Tablo 4.3 Tablo 4.4 Tablo 4.5 Tablo 4.6 Tablo 4.7 Tablo 4.8 Tablo 4.9 Tablo 4.10

Speriletkenlik tarihindeki nemli gelimeler. eitli geometriler iin n demagnetizasyon faktr Yksek scaklk speriletkenleri ve kritik scaklklar. Farkl YBCO fazlarnn kritik scaklk deerleri. YBa2Cu3O7-nin baz parametreleri YBCO elementleri ve katk atomlarnn genel zellikleri Balang komposizyonu iin kullanlan oksit bileiklerin zellikleri. bileii iin YBa2Cu3O7- bileii ve Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- bileenlerin miktarlar.. Ba-Nb serisi iin bileenlerin miktarlar.. Cu-Nb serisi iin bileenlerin miktarlar.. Saf YBCOya ait EDS analizi sonular.. Gd-YBCOya ait EDS analizi sonular.. Ba-Nb-1e ait EDS analizi sonular Ba-Nb-2ye ait EDS analizi sonular.. Ba-Nb-3e ait EDS analizi sonular Ba-Nb-4e ait EDS analizi sonular Ba-Nb-5e ait EDS analizi sonular Cu-Nb-1e ait EDS analizi sonular... Cu-Nb-2ye ait EDS analizi sonular. Cu-Nb-3e ait EDS analizi sonular...

3 15 41 51 52 76 78 79 79 79 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119

xviii

Tablo 4.11 Tablo 4.12 Tablo 4.13 Tablo 4.14

Cu-Nb-4e ait EDS analizi sonular... Cu-Nb-5e ait EDS analizi sonular... Saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin a, b, c rg parametreleri ve birim hcre hacimleri.. Saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisi malzemelerin younluklar (d)

120 121 131 150

xix

BAZI KISALTMALAR VE SEMBOLLER a, b, c a*, b*, c* : rg parametreleri : Ters rg vektrleri : Angstrom (10-10 m) : Alternatif akm : Manyetik alan : Bardeen-Cooper-Schrifier : Is sas : Younluk : Durumlarn younluu : Doru akm : Enerji : Elektrik alan : Fermi Enerjisi : Four Point Probe (Drt nokta yntemi) : Ters rg vektr : Gibbs serbest enerjisi : Ginzburg-Landau : D magnetik alan : I. Tip speriletkenlerde kritik magnetik alan : II. Tip speriletkenlerde alt kritik magnetik alan : II. Tip speriletkenlerde st kritik magnetik alan : nc kritik magnetik alan : Miller indisleri : Yksek scaklk speriletkenleri : Akm iddeti : Kritik akm iddeti : Akm younluu

A
AC B BCS Cs d D(E) DC E r E

EF
FPP r G hkl

gs(T,0)
GL

H Hc Hc1 Hc2 Hc3 h, k, l

HTS

I Ic J

xx

Jc
K L

: Kritik akm younluu : Kelvin : ndktans : Boltzman sabiti : Magnetizasyon : Demagnetizasyon faktr : Momentum : Fonon momentumu : Diren : Akm kayna ile tabaka aras mesafe : Nadir toprak elementleri (Lantanit) : Entropi : Scaning Electron Microscobe (Taramal Elektron Mikroskobu) : Scaklk : Kritik Scaklk : Katk miktar : X-Ray Diffraction (X-Inlar Krnm) : nce malzemelerde tabaka kalnl : Nabla operatr : a, b, c kristal eksenleri arasndaki alar : Oksijen eksiklii : Enerji aral : Potansiyel : Ak kuantumu : Ginzburg-Landau Parametresi : Nfuz derinlii : Mikro (10-6) : Bo uzayn magnetik geirgenlik katsays : Ohm (Diren birimi) : zdiren

kB M n p qp
R

r
RE

S
SEM

T Tc x
XRD

w r , ,

0 0

xxi

: Tabaka zdirenci : Euyum uzunluu : Magnetik alnganlk : Asal frekans : Dzen parametresi

xxii

1. GR

1.1 Speriletkenliin Kefi ve Tarihsel Geliimi Dk scaklk fiziinin tarihi, 1908 ylnda Hollandal fiziki Heike Kamerling Onnesin kaynama scakl 4.2 K (-268.8
o

C) olan helyumu svlatrmas ile

balamtr. Speriletkenlik olgusu, Heike Kamerling Onnes tarafndan 1911 ylnda metallerin ok dk scaklklarda elektriksel zellikleri aratrlrken kefedilmitir. lk olarak 1 K scakla kadar inilerek Platinin (Pt) zdirenci llmtr ve zdirenci ile scaklk arasnda ekil 1.1deki gibi bir deiim tespit edilmitir. Ayn deney Cva (Hg) rnei ile gerekletirildiinde olduka farkl bir sonu elde edilmitir. Yaklak 4.2 K scaklkta direncinin keskin bir ekilde sfr deerine dt gzlemlenmitir (ekil 1.2). Bu durum speriletkenlik olarak adlandrlmtr.

ekil 1.1 Speriletken olmayan bir metal iin zdiren () ile scaklk (T)nin Deiimi.

ekil 1.2

Onnesn Hg rnei ile yapm olduu deneye ilikin grafik (Ginzburg ve Andryushin 2004).

Genel olarak, baz metallerin ve alamlarn en ilgin zelliklerinden biri elektriksel zdirenlerinin belirli bir scaklk deerinin altnda tamamen kaybolmasdr. Bu sfr zdiren veya sonsuz iletkenlik speriletkenlik olarak bilinir. Onnes, speriletken durumda ne malzemenin zdirencini, ne de normal durumdan speriletken duruma gei esnasndaki T scaklk araln lebilmitir. Gnmzde duyarll artrlm modern aralar ile saf bir malzeme iin T scaklk aralnn 10-3 K mertebesinde olduu (Turton 2000) ve bir speriletkenin zdirencinin sfr kabul edilebilecek kadar kk olan 10-24 cm mertebesinde olduu tespit edilmitir (Mller ve Ustinov 1997). Malzemenin fiziksel grntsnn deimemesine ramen, normal metal durumundan speriletken duruma geii, bir faz deiimini gsterir. Bu faz deiiminin gerekletii scakla kritik scaklk denir ve Tc ile gsterilir. Bir metalin Tcnin zerindeki scaklk deerlerinde normal, Tcnin altndaki scaklk deerlerinde speriletken durumlar faz olarak bilinir. Bu terim maddenin dengede olduunu vurgular. Her scaklk bir denge enerjisine sahiptir. Soutulma

srasnda, sadece Tc deerinde denge enerjileri ayn olan farkl iki durum sz konusudur ve birinden dierine bir srama olmaktadr. Bu srama faz geii olarak isimlendirilmektedir. Speriletkenlik alannda speriletkenliin kefinden gnmze kadar olan nemli gelimeler Tablo 1.1de verilmitir.

Tablo 1.1 Speriletkenlik tarihindeki nemli gelimeler (Wesche 1998).

1908 1911 1933 1935 1950 1953 1957 1961 Helyumun (He) svlatrlmas 4.2 K scakln altnda Cva (Hg) rneinde H. Kammerlingh Onnes tarafndan speriletkenliin kefedilmesi W. Meissner ve R. Ochsenfeld tarafndan speriletken durum iin mkemmel diyamagnetizmann bulunmas Speriletkenlii aklamaya alan ilk teori, London Teorisi Speriletkenlii kuantum teorisi ile aklamaya alan Ginzburg-Landau Teorisi (Tinkham 1996) 17.1 K kritik scakla sahip A15 speriletkeni V3Sinin kefi J. Bardeen, L. N. Cooper ve J. R. Schrieffer tarafndan ortaya atlan, speriletkenlii aklayan en kapsaml teori BCS Teorisi Cooper iftlerinin varlna iaret eden, deneysel olarak dorulanmas 1962 1974 1986 1987 1993 2001 B. D. Josephson tarafndan, Cooper iftlerinin ince yaltkan bir oksit tabakasndan tnellemesinin teorik olarak ngrlmesi Pskrtme (Sputtering) ile elde edilen Nb3Ge filmlerinde 23.2 K rekor kritik scakln elde edilmesi J. G. Bednorz ve K. A. Mller tarafndan La-Ba-Cu-O sisteminde 30 K scaklkta speriletkenliin kefedilmesi 92 Kde speriletken zellik gsteren YBa2Cu3O7-nn kefi 135 K kritik scakla sahip HgBa2Ca2Cu3O8+ speriletkeninin kefi J. Akimitsu ve arkadalar tarafndan kritik scakl scakl 40 K olan ve oksit bir bileik olmayan Magnezyum Diboride (MgB2) kefedildi (Akimitsu ve ark. 2001)

0 = h / (2 e )

birimlerde kuantumlanm aknn

Ancak son zamanlarda yaplan almalar daha nce speriletken olmadna inanlan pek ok elementin de speriletkenlik zellii gsterdiini, speriletken olanlarn ise yksek basn altnda kritik scaklk deerlerinde artlarn meydana geldiini gstermitir (Buzea ve Robbie 2005).

1.2 Temel Deneysel Gerekler

1.2.1 Magnetik ak kuantumlanmas Elektrik akm, bir speriletken halkada sonsuz saylabilecek kadar uzun bir sre daimi kalabilir. Speriletken bir halka T > Tc durumunda bir d magnetik alanda iken T < Tc durumuna getirilir ve d magnetik alan kaldrlrsa; T > Tc durumunda speriletken halka iindeki magnetik aknn sabit kalabilmesi iin T < Tc durumunda Faradayn ndksiyon Kanununa gre bir akm indklenir. Speriletken halkann sonlu bir direncinin olmas, speriletken halka iindeki aknn, L/R (L: halkann indktans, R: halkann direnci) boyutunda zaman boyunca azalmasn gerekli klar. Ancak speriletkenin direnci sfr olduu iin ak sonsuz bir zamanda kaybolur. Bunun anlam; magnetik aknn speriletken halkann daimi akm tad srece sabit olarak kalacadr. Bu daimi akm, speriletkenlik akm veya sperakm olarak adlandrlr. Halka iindeki magnetik aknn alabilecei deerler hakknda baz deneyler ok nemli bir fiziksel durumu ortaya koymutur. i bo speriletken silindirin iinden geen magnetik ak SI birim sisteminde 0 = 2.07.10 7 Tm 2 (Weber ) nin katlar olan

deerler alabilmektedir. Daha sonralar bu durum magnetik ak kuantumlanmas olarak isimlendirilmitir ve temel bir sabit olan 0 = h / (2 e ) (SI) ile ifade edilmitir.

1.2.2 Josephson etkisi

Speriletkenliin kuantum doasn aklayan bir dier olay zayf speriletkenlik veya Josephson Etkisi olarak isimlendirilen olaydr. Zayf speriletkenlik; iki speriletkenin zayf bir ba ile birlemesini ifade etmektedir. Zayf ba, bir tnel eklemi veya bir ince filmin kesiti gibi iki speriletken arasnda zayf bir balantnn olduu kk bir yzeyin olmasdr. DC Josephson etkisi ve AC Josephson etkisi olmak zere iki tip Josephson Etkisi vardr. DC Josephson etkisinde yeterince kk bir akm, zayf badan bir direnle karlamakszn geer. Zayf ba speriletken olmayan ksmdr. Speriletkenlik elektronlarnn davran zayf ba boyunca, iki speriletkeni tek bir kuantum sistemi iinde birletirmektedir. Bir baka deyile birinci speriletken zayf ba yoluyla ikinci speriletken iine girmitir. Dolays ile her iki taraftaki speriletkenlik elektronlar ayn dalga fonksiyonu ile tanmlanr. AC Josephson etkisinde; Zayf ba boyunca eklemin bir ucundan dier ucuna sonlu bir voltaj deerine kadar DC akm artrlrsa, gerilimin DC bileenine ilave olarak asal frekans olan bir AC bileeni de grlr. Yani,
h = 2eV

(1.1)

dir. Bu deneysel sonu Josephson Radyasyonu olarak isimlendirilir.

1.2.3 Meissner Ochsenfeld etkisi

deal iletkenlii bozmayacak kadar zayf bir d magnetik alanda ideal iletkenin davran iki ekilde incelenir: lk olarak ideal iletken kritik scakln altna kadar d magnetik alann olmad bir ortamda soutulur. Daha sonra d magnetik alan uygulanrsa; ideal iletkene nfuz eden alan, Lenz Kanununa gre uygulanan magnetik alann tersi ynnde bir magnetik alan oluturacak ekilde, ideal iletkenin yzeyinde bir akm indkler. Bu yzden malzemenin iindeki toplam magnetik alan sfrdr. Bu durum ekil 1.3(a)da gsterilmitir.

Eer d magnetik alan T > Tc durumunda malzemeye uygulanr ve daha sonra T < Tc durumuna getirilirse, ideal iletken iin elektrodinamik ngrler tamamen farkl bir sonu ortaya koyar. T > Tc durumunda malzemenin zdirenci sonlu bir deerdedir. Bu yzden magnetik alan malzemenin iine nfuz eder. Malzeme Tc scaklk deerinin altna kadar soutulursa magnetik alan malzemenin iinde kalr. Bu durum ekil 1.3(b)de gsterilmitir.

ekil 1.3. deal bir iletkenin magnetik durumu (a) D magnetik alan T < Tc iken uygulanmakta (b) D magnetik alan T > Tc iken uygulanmakta ve T < Tc durumuna getirilmektedir.

Bu akl yrtmeler ile = 0 ile karakterize edilen malzemenin bir speriletken deil ideal bir iletken olduu sylenebilir. 1933 ylnda W. Meissner ve R. Ochsenfeld speriletken malzemenin iinde daima r B = 0 olduunu ve bunun speriletkenlik scaklna soutulma ile d magnetik alan uygulama ilemlerinden bamsz olduunu gsterdiler. Bu Meissner Etkisi olarak bilinmektedir. Speriletken malzeme bir d magnetik alan iinde iken T < Tc durumuna getirildiinde veya T < Tc durumunda bir d magnetik alana maruz brakldnda

malzeme iindeki magnetik alan daima sfr olmaktadr (ekil 1.4). Meissner etkisinin gzlemlendii bir deney ekil 1.5te gsterilmektedir.

ekil 1.4 Speriletkenler T < Tc durumunda d magnetik alan dlarlar.

Magnetizasyon ile ilgili denklemler gz nne alnrsa; r r r B = 0 H + M (1.2) r r r r ( M : Magnetizasyon, B : Magnetik indksiyon ve H : D magnetik alan) Eer H d

magnetik alan kk bir deere sahip ise, malzeme mknatslanr ve Tc deerinin r stnde B = 0 dr. Scaklk Tc deerine ulat zaman r M (T ) = r = 1 (1.3) H r olarak tanmlanan Magnetik Alnganlk deerini elde edebilmek iin B , malzemenin i ksmlarndan darya atlr. Bu durum, speriletken materyalin T < Tc durumunda r r mkemmel bir diamagnetik davran gsterdiini ifade eder ( M ile H zt ynl).

ekil 1.5 Meissner etkisi ile havada asl kalan daimi bir mknats.

T < Tc durumunda herhangi bir scaklk deerinde Hc(T) ile gsterilen belirli bir minimum magnetik alan vardr. Bu alana kritik magnetik alan denir ve bu alan deerinin zerindeki alanlarda speriletkenlik kaybolur. Scakln bir fonksiyonu olarak kritik alan;
T H c (T ) = H c 0 1 Tc
2

(1.4)

denklemiyle ifade edilir. Burada T 0 K e giderken Hc0, kritik alann asimptotik deeridir. Magnetik alann scakla ball ekil 1.6da gsterilmitir.

ekil 1.6 Scakln, kritik alan Hcye bamll.

r Eer B = 0 olmas malzemeye uygulanan ilemlerden bamsz ise sfr

indksiyon H < Hcde speriletkenlik durumun isel bir davrandr. Ayn zamanda bu, speriletkenlik duruma geiin bir faz geii olduunu da gstermektedir.

1.3 Speriletkenlerin Magnetik zellikleri

Magnetik zelliklerine gre speriletkenler Tip-I speriletkenler ve Tip-II speriletkenler olmak zere ikiye ayrlrlar. Tip-I speriletkenler Niobium haricindeki btn speriletken elementleri ierir. Niobium, speriletken alamlar ve kimyasal bileikler ise tip-II speriletkenler grubuna girerler. Tip-II speriletkenler grubu Yksek Scaklk Speriletkenler olarak isimlendirilir ve ksaca HTS olarak ifade edilir. ki grup arasndaki temel farkllk, bir d magnetik alana kar davranlarndan kaynaklanmaktadr. gzlenmektedir. ekil 1.7de bir d magnetik alanda tip-I ve tip-II speriletkenlerinin davran gsterilmektedir. ekil 1.7(a), Meissner Etkisinin tam olutuu (ideal diamagnet) bir speriletkende mknatslanmann uygulanan magnetik alanla deiimini gstermektedir. Bu tr davran gsteren speriletkenlere tip-I speriletkenler denir. Hc kritik alandan byk deerlerde malzeme normal bir iletken ve mknatslanma llemeyecek kadar kktr. ekil 1.7(b)de tip-II grubuna dahil olan bir speriletkendeki mknatslanma erisi verilmitir. Hc kritik alanndan daha aadaki bir Hc1 kritik alanndan itibaren magnetik ak malzeme iine nfuz etmeye balar. Hc1 ile Hc2 arasndaki blgede, malzemede
girdap durumu (vortex) oluur ve Hc2ye kadar speriletkenlik zellikleri devam eder.

Meissner-Ochsenfeld

Etkisi

sadece

tip-I

speriletkenlerde

Hc2den yukarda malzeme, baz yzey etkileri hari her bakmdan normal bir iletkendir. Belirli bir Hc iin mknatslanma erisi altnda kalan alan tip-I ve tip-II speriletkenler iin ayn olur.

10

ekil 1.7 Tip-I ve tip-II speriletkenlerin d magnetik alan iindeki mknatslanma erileri (Kittel 1996).

1.3.1 Tip-I speriletkenler r Uzun ve silindir eklindeki malzeme boylamasna bir H d magnetik alan iine r konulursa ve H artrlrsa, malzemenin iinde indksiyon deiimi gzlenmez r r ( B = 0 ). H magnetik alan Hc kritik deere ulat zaman speriletkenlik yok olur ve r magnetik alan speriletken malzeme iine girer. B = B(H ) magnetizasyon erisi ekil r r 1.8 (a)da verilmitir. Magnetik indksiyon B ve magnetik alan H arasnda; r r r B = H + 0 M (1.5) r ilikisi vardr ( M : Magnetizasyon = Birim hacimdeki magnetik moment). r r Magnetizasyon erisi 0 M (SI) ile H arasndaki grafik ekil 1.8 (b)de verilmitir.

11

r ekil 1.8 (a) Bir speriletkenin magnetizasyon erisi (b) H d magnetik alana r kar birim hacimdeki magnetik moment M .

= 0 ve

r B=0

denklemlerine

uyan

tip-I

speriletkenlerin

magnetik

davranlarndan u zellikler karlabilir: a) Bir speriletkenin dndaki magnetik alan izgileri daima speriletkenin yzeyine teettir. Magnetik alan izgilerinin elektrodinamiinden hareketle r B nin izgileri srekli ve kapaldr. Yani, rr B = 0 (1.6) r Yzeye normal olan B nin bilekesi yzeyin her iki yannda da eit deerde olmaldr. b) Bir d magnetik alandaki speriletken, yzeye ok yakn yerlerde elektrik r akm tar. Speriletken yzeyin belli bir noktasndaki alan H ise, Maxwell denklemlerinden
r r r E x B = 0 J + 0 0 (SI) (1.7) t r ve B = 0 art, speriletkenin i ksmnda birim yzeydeki akmn sfr r olmasn ( J = 0 ) ve sadece yzey akmnn var olmasn mmkn klar. Bu

12

durumu aklamak iin ekil 1.9da gsterilen 1-2-3-4-1 ak hatt gz nne alnrsa;

r ekil 1.9 Bir d magnetik alan iine yerletirilmi speriletken iin J yzey

yzey akm.

r r 1-2-3-4-1 hatt boyunca Bnin dolanm ( Bdl ); yzeye paralel 1-2 aras

ksmda
r r r Bdl = Hl12
2 1

(1.8)

dir. Burada l12, 1 ve 2 noktalar arasnda kalan blgenin uzunluudur. 2-3 ve 4-1 blgelerinin katks sfrdr. Speriletkenin i ksmnda r B = 0 olduu iin 3-4 blgesinin katks da sfrdr. Sonu olarak; r r r Bdl = Hl12 (1.9) dir. te yandan Maxwell denklemlerinden r r r E Bdl = 0 I + 0 0 t

(1.10)

dir (I: 1-2-3-4-1 hatt tarafndan snrlandrlm yzey iinden geen toplam r akm). Bu sonu, sayfa dzleminden ieriye doru akan (ekil 1.9) ve J yzey

13

lineer

younluu

r r Hl12 = 0 J yzey l12

olarak

tanmlanan,

speriletkenin

yzeyinde bir yzey akmnn olmasn gerekli klar. Speriletkenin yzeyinde magnetik alan ve yzey akm arasndaki iliki
r r 1 J yzey = [n x H

(1.11)

eklinde ifade edilebilir ( n : yzeyin normali boyunca olan birim vektr). r r Bylece J yzey y yzey akm bir speriletkenin yzeyinde H magnetik alan

tarafndan tamamen tanmlanr. Dier bir ifadeyle yzey akm, speriletkenin i ksmnda d magnetik alan dorultusunda ama zt ynde ve eit byklkte bir magnetik alan yaratmak iin gerekli olan deeri alr. Bu, i ksmdaki r toplam alann sfr olmasn salar ( B = 0 ). c) Bir speriletkene ait yzey akm, sadece speriletken bir d magnetik alana konulduu zaman var olabilir. Yzey akm d magnetik alan kaldrldktan sonra kalmas, speriletken iinde kendi magnetik alann oluturmasn gerekli klar ki bu imknszdr (Mller ve Ustinov 1997).

1.3.2 Orta durum

Uzun ve silindir eklindeki tip-1 speriletken malzeme magnetik alana maruz brakld zaman magnetik alan speriletken yzeyine paralel olur ve speriletkenlik, magnetik alan kritik Hc deerine ulat zaman yok olur. Eer ayn malzeme magnetik alana apraz bir ekilde yerletirilirse speriletkenlii yok etmek ok zor olur. Ayn ekilde elipsoit, kre veya dier ekillerdeki speriletkenler iinde durum ayndr. rnek olarak kre eklindeki bir speriletkenin bir d magnetik alandaki davrann dnecek olursak (ekil 1.10) magnetik alan izgileri daima speriletkenin yzeyine teet olduu iin magnetik alan izgileri krenin ekvatorunda yksek bir younlua sahiptir. Bundan dolay krenin ekvatorunda magnetik alann lokal bir art

14

sz konusudur. Ayn zamanda alan kutuplarda sfrdr. Kreden uzaklatka dzenli d r magnetik alan H , ekvatordaki magnetik alandan daha dktr.

ekil 1.10 Bir solenoidin homojen magnetik alanndaki speriletken kre. 1Solenoidin sarm. 2- Speriletken kre.

r Ekvatoral kritik alan, Hc deerine ulatnda d magnetik alan ( H ), Hcnin altnda olduu iin tm kre normal duruma geri dnmez. te yandan speriletken krenin ekvatorunda magnetik alan deeri kritik alan (Hc) deerine ulam olduu iin tm krenin speriletken olmas da mmkn deildir. Bu eliki, kre iinde speriletken blge ile normal blgenin birbirini izleyerek bir arada bulunmas ekliyle zme kavuturulur ki bu durum, orta durum olarak isimlendirilir. Speriletken cismin orta duruma gemeden nceki durumu gz nne alndnda, r yzeyindeki maksimum alan (ekvator blgesinde) H m ve cisimden uzaklald zaman r r r r r d magnetik alan H ise, bir taraftan H m > H dr ve dier taraftan H m , H ile r r orantldr. H m ile H arasndaki orant katsays tam olarak cismin ekline baldr. Bu bamllk aadaki denklem ile verilir. r r H Hm = 1 n

(1.12)

15

eitli geometriler iin n deerleri Tablo 1.2de verilmitir.

Tablo 1.2 eitli geometriler iin n demagnetizasyon faktr. rnek Geometrisi Alana paralel silindir Alana apraz silindir Kre Alana dik ince plaka

n 0 1/2 1/3 1

r Dik bir magnetik alan iindeki ince bir tabaka, sonsuz kk bir H magnetik alandan balayarak orta durum zellii gsterir. Dik bir magnetik alan iinde ince bir disk dnlrse, magnetik alan izgileri diskin dndan gitmek zorundadr ve younluklar diskin hemen kenarlarnda fazladr. Diskin ap mesafesinde alan izgilerinin younluu en byktr. Sonsuz apa sahip bir disk iin orta duruma gei r sonsuz kk bir H alan iinde olur. Orta durum iindeki ince bir tabaka ekil 1.11de gsterilmitir.

ekil 1.11 Dik bir alan iinde ince speriletken bir plakann orta durumu. ds: speriletken blgenin genilii dn: normal blgenin genilii.

16

Orta durumda termodinamik denge iin artlar dnlecek olursa; Normal blgelerdeki alan daima Hc kritik alanna eittir. Bu yzden Hc alann ayn tutmak iin bu blgeler boyutlarn belirli bir dn boyutunda dzenlerler (ekil 1.11). Magnetik alana dik bir kesit iinde orta durumun dalm ok dzensiz olabilir. Bu duruma ilikin bir rnek ekil 1.12de gsterilmektedir.

ekil 1.12 Bir kre iinde speriletken ve normal blgeler. Taral blgeler speriletkendir.

Speriletkenliin oluumuna engel tekil eden bir dier parametre de kritik akmdr. Malzemenin boyutlarna bal olan kritik akm deeri kritik akm younluu (Jc, A/m2) olarak bilinir ve bir speriletkenin birim kesitinden geen akm olarak tanmlanr. Bir d magnetik aknn olmad durumda bir speriletken tarafndan iletilen akm kendi magnetik alann yaratr ve bu magnetik alan speriletkenlerde speriletkenlii yok edici etkileri gsterir. Dolaysyla tanan akmn da bir kritik deeri olmaldr. Burada iki tip akm ile karlalr. Birincisi malzemenin yzeyinde dolanan ve Meissner Etkisine neden olan Eddy Akmdr. Bu akm bir d magnetik alan varsa oluur ve d magnetik alan malzemenin iine sokmaz. kincisi iletim akmdr ve d magnetik alandan bamszdr. Bir devrede speriletken malzemenin iinden geen akm olarak ifade edilebilir (Ginzburg ve Andryushin 2004).

17

1.3.3. Tip-II speriletkenler

Tip-II speriletken terimi ilk kez 1957 ylnda Abrikosov tarafndan kullanlmtr. Abrikosov, bu malzemelerin teorisini ve magnetik zelliklerini Ginzburg-Landau Teorisini esas alarak aklamaya almtr. Tip-II speriletkenlerin girdap durumunu teorik olarak ngrmtr. Tip-II speriletkenler iin normal ve speriletken blgeler arasnda yer alan ara yzeyin enerjisi sfrdan kktr. Bu durum, bu tip malzemeler iin enerjik olarak uygun olan belli artlar altnda, speriletkenin bir d magnetik alana maruz kalmas durumunda birbirini izleyen normal ve speriletken blgeler iinde alt blmlere ayrldna iaret eder. Uzun silindir eklindeki tip-II speriletkenin bir d magnetik alana paralel yerletirilmesi sonucu ortaya kan magnetizasyon eirisi ekil 1.13te gsterilmitir. r H < Hc1 olduu srece rnein i ksmndaki ortalama alan B = 0 dr. Ancak r Hc1 < H < Hc2 durumunda durmadan artan bir B alan speriletkene nfuz eder. Bu alan r daima d magnetik alan H n deerinin altndadr ve malzemenin speriletkenliini r yok etmez. Belli bir alan deerinde (H = Hc2), malzemenin i ksmndaki B ortalama r alan H d magnetik alan deerine eit hale gelir ve speriletkenlik kaybolur (Mller ve Ustinov 1997).

18

ekil.1.13 Tip-II speriletkenlerin magnetizasyon erileri. r r H n bir fonksiyonu olarak B magnetik r magnetik alan H n bir fonksiyonu olarak magnetik moment.

(a) D magnetik alan indksiyonu (b) D r M birim hacimdeki

Hc1

deerinin zerinde tip-II speriletkenler Meissner-Ochsenfeld etkisi

gstermezler. Magnetik alan bu malzemelerin iine ok zel bir yoldan (Kuantize olmu girdaplardan) nfuz eder. Her girdap, ekseni d magnetik alana paralel olan uzun ince bir silindire benzeyen normal bir ekirdee (kor) sahiptir. Silindirin iinde dzen parametresi , sfrdr (Speriletkenlik elektronlarnn etkin dalga fonksiyonu ile gsterilir ve dzen parametresi olarak isimlendirilir). Silindirin yarap, euyum uzunluu (coherence length) () mertebesindedir. Normal ekirdek evresinde dolanan sperakmlarn yn, d magnetik alan ile e zamanl oluturulan magnetik alan ynnde ve normal ekirdee paraleldir. Girdap akm, nfuz derinlii ~ yarapl olan bir alan iinde dolar. nk tip-II speriletkenler iin >> (Mller ve Ustinov 1997). Her girdap bir magnetik ak kuantumu tar. Girdaplarn bir speriletkenin i ksmna doru girmesi termodinamiksel olarak H > Hc1de mmkn olur. Speriletkenin i ksmnda, girdaplar kendilerini birbirlerinden ~ mesafede olacak ekilde dzgn gensel bir yap formunda dzenlerler (ekil 1.14).

19

ekil 1.14 Bir tip-II speriletkenin kark durumu. Speriletken girdaplar dzgn gensel bir rg eklindedir. Girdap korlar (renkli daireler) speriletken deildir.

Speriletkenin bu durumu kark durum olarak ifade edilir. nk malzemenin i ksmna magnetik alann ksmen nfuzu olarak karakterize edilir. Orta durum Hc1den Hc2ye kadar olan ksmda gzlemlenir. lk olarak Hc1de dzenlenirken girdap rgs ok yksek alanlara direnir. D magnetik alan artarsa, rg periyodu durmadan azalr ve girdaplarn younluu artar. Sonuta H = Hc2 olduu zaman girdap rgs ok youn olur ve komu girdaplar arasndaki mesafe nn boyutunda olur. Bunun anlam girdaplarn normal korlar bir dieri ile temas eder ve dzen parametresi , speriletkenin btn hacminde sfrn zerinde olur. Dier bir deyile bir ikinci derece faz geii meydana gelir. Tip-II speriletkenlerde kark durumun varl deneylerle dorulanmtr. Tip-II speriletkenlerin girdap durumu, euyum uzunluu ve nfuz derinlii parametreleri ile aklanr.

1.3.3.1. Euyum uzunluu (Coherence Length)

Bir speriletkenin temiz ve dz yzeyi ince bir film olarak normal bir metal ile kaplanrsa, speriletkenin yzeyi yaknlarndaki elektron younluu azalr. Yzeydeki

20

dzen parametresi , speriletkenin iinde, derin ksmlardaki denge deerinden biraz farkl olacaktr. Dzen parametresini uyum iinde tutan karakteristik bir uzunluk vardr. x ekseni speriletkenin yzeyine dik alnrsa (yzeyde x = 0) , sadece x ekseni boyunca deiecektir ( = (x)). Birinci Ginzburg-Landau denklemi CGS birim sisteminde yazlacak olursa;
2 i + 0
2 2

=0

(1.13)

Burada , gerek kabul edilebilir. nk sadece speriletken ile ilikilendirildi. Bundan dolay birinci GL denklemi (Denklem 1.13) aadaki ekilde basitletirilerek bir boyutta yazlabilir. d 2 + 3 = 0 2 dx

(1.14)

Yzeyde, nin byklnn 1den ok farkl olmad ok ince normal bir tabaka olduu kabul edilirse; = 1 (x), (x) << 1 Bu deerleri denklem 1.14te yerine yazlrsa ve sadece (x)de bulunan lineer terimler tutulursa d 2 ( x) 2 ( x) = 0 dx 2

(1.15)

elde edilir.
x giderken dzen parametresi 1 e gider ve () = 0 olur.

Bu durumda denklem 1.15in zm

= ( 0) e
olur.

2x /

(1.16)

Denklem 1.16da, dzen parametresi nin olumas esnasnda deiiklie yol aan karakteristik bir parametre olan , euyum uzunluu olarak isimlendirilir (Mller ve Ustinov 1997).

21

1.3.3.2. Nfuz derinlii (Penetration Depth)

Bir ky boyunca speriletkenlik akm magnetik alan perdeler ve malzemeden ieri girmesine izin vermez. Bu akm yzey tabakasna ok yakn akar. Eer tabakann kalnl azaltlrsa akm younluu artar ve sonuta malzeme bozulur. Fakat perdeleme akm belli bir kalnla dalrsa magnetik alan ayn mesafedeki speriletkenin iine nfuz eder ve kademeli olarak azalr. ekil 1.15 d magnetik alan iddetinin davrann gstermektedir. Burada akm younluu yzey snrndan speriletkenin iine kadar olan mesafeye baldr. Bu iki nicelik (akm younluu ve magnetik alan) derinlikle kademeli olarak azalr. Derinlikle iliki genellikle L ile gsterilir ve London Nfuz Derinlii olarak isimlendirilir.

ekil 1.15 Magnetik alan ve akm younluunun derinlikle deiimi.

ekil 1.15te magnetik alan (sa tarafta yer alan oklar) ile speriletken (sol tarafta yer alan yeil blge) arasndaki snrda ii noktal daireler sayfa dzleminden yukarya doru akmakta olan yzey akmn gstermektedir. Yzeyden itibaren derinlik arttka

22

alan stel olarak azalmaktadr. Alan iddetinin 1/esine dt mesafe nfuz derinlii olarak tanmlanr. Krmzizgi speriletkenin yzey snrndan speriletkenin i ksmlarna ilerledike akm younluunun mesafe ile bamlln gstermektedir (Ginzburg ve Andryushin 2004).

1.3.4. Yzey speriletkenlii ve nc kritik alan

r Bir H d magnetik alann H > Hc2den itibaren azalmaya balad esnada bu alan r iinde bulunan bir tip-II speriletken dnlecek olursa; H , Hc2nin hemen altna
dt anda speriletken zellik gsteren ekirdekler speriletken cismin btn hacminde grlr ve sk paketli girdap rgs ekillenir. Bu alanda dzen parametresi , kktr ( << 1). Malzeme, normal (H > Hc2) durumundan kark duruma (H Hc2) geerken olduu gibi ikinci derece bir faz geii meydana gelir.

ekil 1.16 (a) Sonlu bir speriletkende, speriletken durumdaki bir ekirdein dalga fonksiyonu. (b) Yar bo bir speriletken iin bir ekirdein dalga fonksiyonu. ekirdein boyutu ~dr.

23

Speriletkenliin ekirdei, iki komu girdabn normal ekirdekleri arasndaki blgedir. Bu blgenin kalnl 2(T) mertebesindedir. nk eer girdap rgsnn sk paketli olduu ve normal ekirdein yarapnn olduu kabul edilirse, ekirdek merkezleri arasndaki mesafe 2 olur. Girdap merkezlerini birletiren hat boyunca olan koordinatta dzen parametresine bamllk ekil 1.16 (a)da tasvir edilmitir. Bu kesitteki ekirdein kubbe biiminde bir erisi vardr. Bu, Hc2 kritik scaklnda bulk (hacim) tip-II speriletkende speriletkenliin nasl grndn ifade eder. r z-eksenine paralel bir H d magnetik alanda yar-sonsuz bir speriletkenlik uzaynda bo ksm (x > 0) igal edilmi olsun. Speriletkenin yzeyi x = 0 dzlemi ile akt iin yzeyde ekillenmi bir speriletkenlik ekirdeinin (T) etkin geniliine sahip olmas beklenilir. nk yzeyde, d/dx = 0dr. Byle bir yzey ekirdei ekil 1.16 (b)de gsterilmektedir. Ayrca, byle bir ekirdein oluumu iin gerekli kritik alann, bulk speriletkenliinin ekirdeklerinin oluumu iin gerekli olan kritik alandan daha byk olmas beklenilir. Yzey speriletkenlii dnldnde en anlaml referans bir ince filmin kritik alan ifadesidir.
H c|| = 2 6 Hc

(1.17)

Denklem 1.17de d, ince filmin kalnl; , nfuz derinlii; Hc kritik alan ve H c|| ince filmin kritik alann ifade etmektedir. Film kalnlnn azalmas kritik alann ykselmesine neden olmaktadr. Bu yzden yzey speriletkenliinin ekirdeklerini oluturacak kritik alan, bulk speriletkenlerin kritik alannn yaklak iki kat olmaldr. Bu yeni kritik alan nc bir kritik alan olarak tanmlanr ve Hc3 ile gsterilir. Hesaplamalar; Hc3 = 1.69Hc2 olduunu gstermitir. Bu sonutan hareketle, d magnetik alan azalr ve deeri Hc3e ularsa ince bir speriletken tabaka speriletkenin yzeyinde grlr. Bu tabakann kalnl, (T)

24

mertebesindedir. Bulk speriletken normal olarak kalr ve magnetik alan d magnetik alana eittir. Yzeydeki speriletkenlik tabakasnda magnetik alan, paralel magnetik alandaki ince bir filmde olduu gibi biraz zayflamtr. nce film ile bu benzerlik, speriletkenlik tabakasnn i ve d ksm boyunca zt ynlerde dolanan perdeleme akmlarnn varln iaret eder (Mller ve Ustinov 1997).

1.4

Speriletkenlik Teorileri

1.4.1 London Teorisi

1935 ylnda Fritz ve Heinz London, Meissner etkisini aklayabilmek iin iki-sv modeli olarak isimlendirilen bir model kullanarak bilinen elektrodinamik denklemlerde deiiklik yapmlardr. Bir materyal iindeki toplam elektron younluu n, bunun ns ile ifade edilen bir ksmnn anormal davranlarda bulunduu kabul edilmi ve bu elektronlara speriletkenlik elektronlar denilmitir. Bu elektronlar safszlklardan ve fononlardan salmadklar iin dirence katks olmamaktadr ve bir elektrik alan tarafndan serbeste hzlandrlabilmektedir. Hzlar Vs ile gsterilirse hareket

denklemleri aadaki ekilde yazlabilir.

m r Vs = eE t

(1.18)

Speriletkenlik akm younluu r J = n s eVs eklinde tanmlanrsa; r v v Vs J J n s e 2 E = ns e = t t t m olur.

(1.19)

(1.20)

r r r H x E = 0 t

(1.21)

25

r Maxwell Denkleminde (Denklem 1.21) B magnetik indksiyonu, yerel r r r mikroskobik alan H ile yer deitirmitir ( B , mikroskobik 0 H n ortalamasdr). r r m J (1.22) E= n s e 2 t r r r m J H x (1.23) n e 2 t + 0 t = 0 s
ns e 2 ile arparsak; Eitlikte her iki taraf m r r r J 0 n s e 2 H x + =0 t t m
r r 0 n se2 r x J + H = 0 t m

(1.24)

(1.25)

r H olur. F. ve H. London, Ohm Kanununu ve sonsuz iletkenlik ile denklem 1.25in =0 t ile sonulanacan bildirdiler. Deneysel kantlarn aksine sonsuz iletkenlik ancak magnetik alan deimediinde olmaktayd. Bu yzden denklem 1.25in integralini alarak aadaki zel zm elde ettiler.
r r n e2 r x J + 0 s H = sabit m

(1.26)

Bu London Denklemi bir speriletkenin elektrodinamiini tanmlamaktadr. Meissner etkisini aklamak iin Maxwell Denkleminden yararlanlmtr. Nfuz r derinlii L olarak tanmlandnda sperakm younluu J s ve vektr potansiyeli A arasndaki iliki r r r J =xH Eitliin her iki tarafnn rotasyoneli alnrsa; r s r r r x J = x x H
r r r 0 ns e 2 r x x H + H =0 m

(1.27)

(1.28) (1.29)

26

Bu denklem speriletkenin i ksmnda yerel alan hesaplamay mmkn klmaktadr ve London Denkleminin bir baka ifade eklidir. Meissner etkisini aklayabilmek iin aadaki basit rnek kullanlmtr. Bir boyutlu problem iin denklem 1.29 yazlrsa;

d 2H H = 2 dx 2

(1.30) (1.31)

2 =

m 0 ns e 2

x > 0 blgesinde sonsuz ve tekdze bir speriletken dnlrse ve yzeye paralel

bir H magnetik alan uygulanrsa speriletkenin i ksmndaki alan bu denklemden zlr. r r x B = He (1.32)

Speriletkenin i ksmnda alan ortadan kaybolur. L London nfuz derinlii, speriletken iine nfuz eden magnetik alann bir lsdr. Bulk materyalin iinde sfr alan oluabilmesi iin yzeye ok yakn bir tabakada speriletkenlik akmnn akmas gerekir ve speriletkenin iinde uygulanacak magnetik alan yok edecek byklkte ters ynde bir alan yaratmas gerekir. Bylece denklem 1.29 ile Meissner etkisi tanmlanm olur (Soltan 2005).

1.4.2 Ginzburg-Landau Teorisi

London Teorisi kuantum etkisini dikkate almamtr. Speriletkenlii kuantum teorisi ile aklamaya alan ilk teori Ginzburg-Landau (GL) teorisidir London teorisi speriletkenlik elektronlar nsin deien durumlarna uygulanamamaktadr. Uygulanan alan veya akm ile ns arasnda bir iliki yoktur. Bu yzden nsi d parametrelerle ilikilendirecek daha genel bir ifade gerekmektedir. Bu, bir dzen parametresiyle ilikiyi ortaya koyan, ikinci derece faz geiinin genel (Landau) teorisini kullanan GL Teorisi yaklamdr.

27

Ginzburg-Landau Serbest Enerjisi Bu tanm, sezgisel olarak bir speriletkende, speriletkenlik elektronlar younluu ns ile speriletkenlik elektronu olmayan elektronlarn younluunun n-ns olmas fikrine dayanmaktadr. Ginzburg ve Landau speriletkenlik elektronlarn tanmlamak iin bir eit dalga fonksiyonu kullanmlardr. Bu fonksiyon kompleks saylar iermektedir ve;

(r ) = (r ) e i (r )
eklinde verilir. Bu eitlik dzen parametresi olarak isimlendirilmitir.

(1.33)

a) Bir r noktasndaki ns speriletkenlik elektronlar says * eklinde ifade edilmektedir. b) Kuantum mekaniindeki gibi, faz (r ) , Tc deerinin altnda materyalin bir ucundan dierine doru akan sperakmla ilikilidir. c) Speriletkenlik durumunda 0 ve normal durumda = 0 dr.

Ayrca Ginzburg ve Landau, Helmholtz fonksiyonunun aadaki eklini kullanmlardr.

Fs (r , T ) = Fn (r , T ) + (r )

(r ) +
4

r 1 ih 2eA 2m

0 H 2
2 (1.34)

Fs (T ) = Fs (r , T )d 3 r
V

(1.35)

Burada s ve n, srasyla speriletkenlik ve normal durumlar gstermektedir. h, Planck sabiti ve V ise malzemenin hacmidir. Eer dzen parametresi uzayda deimiyorsa minimize edilerek London denklemlerine ve London serbest enerjisine dnebilir. Eer magnetik alan yoksa ve dzen parametresi faza sahip deilse bilinen Landau Denklemi elde edilir. Bu yzden GL serbest enerjisi, bilindik ikinci derece faz geiinde Londonun dncesinin ifade eklidir. Denklem 1.34te, serbest enerjide ve olarak belirtilen iki parametre kullanlmtr. Denklem 1.34teki drdnc terim, uzayda enerjinin nin deiimiyle

28

ilikilendirilmi halidir. Eer doru bir kuantum mekaniksel dalga fonksiyonu r r tanmlanrsa; A(r ) , bir r noktasnda vektr potansiyelini ve H da ayn noktadaki r r r mikroskobik alan gsterir. Elektro-magnetizmadan bilindii zere 0 H = x A dr. Helmholtz enerjisi, malzemenin enerji younluunun toplam hacim zerinden integralidir. Landau teorisinde

= (T Tc )
ise Tden bamsz pozitif bir sabittir. Ginzburg-Landau Denklemleri

(1.36)

r Dzen parametresi (r) ve vektr potansiyeli A(r ) nin tanmlanmas iin r Helmholtz serbest enerjisi (r) ve A ile ilgili olarak minimize edilir. ki defa minimize
ileminden sonra elde edilen denklemler GL denklemleri olarak isimlendirilir.
r2 v 1 ih 2eA = 0 2m r r r r r e J = x H = ih 2eA + c.c. m
2

+ +

(1.37)

[(

(1.38)

Bu iki denklem birleiktir ve bu yzden ayn anda zmlenmelidir. lki dzen parametresi (r)yi verir. kincisi speriletken iinde akan sperakm tanmlamay mmkn klar.
Ginzburg-Landau Parametresi: Karakteristik uzunluklar ve nin oranlar

scaklktan bamsz olan GL parametresi olarak isimlendirilir ve ile gsterilir.

, sadece GL denkleminde grlen bir parametredir. ki farkl durumu ayrt eden deeridir. < > 1 2 1 2 ise speriletken materyal tip-I speriletkenler grubundadr. ise speriletken materyal tip-II speriletkenler grubundadr.

29

1.4.3 Bardeen-Cooper-Schrieffer (BCS) Teorisi

1957de Bardeen, Cooper ve Schrieffer speriletkenliin pek ok zelliini nicel olarak aklayabilen ve en geni lde kabul gren mikroskobik bir teori ngrdler. Bu teori BCS teorisi olarak isimlendirilmitir (Ashcroft ve Mermin 1976, Bilge 2004, Poole 2000, Fossheim ve Sudbo 2004, Mller ve Ustinov 1997, Popi 1998, Prochnow 1989, Soltan 2005, Tinkham 1996, Turton 2000, Waldram 1996, Wesche 1998). BCS teorisinden nce 1950 ylnda, kurun ve civa speriletkenlerinin farkl izotoplar alldnda, kritik scakln ortalama atomik ktle ile deitii gzlendi (Bilge 2004, Poole, 2000). Bu etki izotop etkisi olarak bilinir. Bu etki Tc ile fonon frekans arasndaki ilikiyi gsterme asndan olduka nemlidir. 1 Tc M ~ 2 Bardeen, Cooper ve Scrieffer, 1. Kritik scaklkta ortaya kan ikinci mertebe faz geiini 2. T = 0 K civarnda e (T0 / T ) olarak deien ve enerji aralnn bir kant olan elektronik spesifik sy r 3. Meissner etkisini ( B = 0 )
r 4. Snrsz iletkenlik etkilerini ( E = 0 )

5. Kritik scakln izotop ktlesine balln, baz alarak bir teori gelitirmilerdir (Bilge 2004). Teori, bal durumdaki elektronlarn zayf bir ekicilikle balanabilecei fikrine dayanmaktadr (Popi 1998, Tinkham 1996). Bu etkileim u ekilde aklanabilir. Birbirinden bamsz olarak H. Frhlich ve J. Bardeen teorik olarak elektronlarn fonon aracl ile etkileebileceini bulmulardr. Elektron fonon etkileimi ematik olarak ekil 1.17de gsterilmektedir. Bu ilemde iki elektron bir fononu takas etmektedirler. Fonon sadece ok ksa bir sre var olmaktadr ve yalnzca fononu sourmaya hazr ikinci bir elektronun varl ile yaylabilir.

30

ekil 1.17 ki elektronun bir fonon takas etmesi yoluyla etkileimi

r r' r r ekil 1.17de p1 , p 2 ve p1' , p 2 iki elektronun sanal fononu takas etmeden nceki r ve takas ettikten sonraki momentumlarn gstermektedir. q p , fononun momentumunu gstermektedir. Momentumun korunumundan, r r r r' p1 + p 2 = p1' + p 2 denklemi yazlabilir. Burada r r p1 = p1' + q p
r' r r p2 = p2 + q p

(1.39)

(1.40) (1.41)

dir. Ayrca enerji de korunur. Bununla birlikte fononun var olduu ok ksa sre iinde sistemin enerjisi ilk durumdan farkl olabilir. Bu zaman ve enerji arasndaki belirsizlik prensibinin ( Et h ) bir sonucudur. Ksa etkileim sreleri byk enerji belirsizlikleri ile baldr. Eer ilk ve orta durumlar arasndaki enerji farkll h p den daha kk ise elektron-fonon etkilemesi ekicidir. Burada h , Planck sabiti ve p fonon frekansdr. Bu dier elektron tarafndan rgnn polarizasyonu olarak alglanabilir. lk elektron tarafndan retilen pozitif yklerin konsantrasyonu ikinci elektronun potansiyel enerjisinin azalmasna yol aar. Bu ekici etkilemeden dolay, elektronlar zt momentumlara ve spinlere sahiptir. Bu zt spin ve momentuma sahip elektron iftine
Cooper ifti denir. Bu elektron ifti ematik olarak ekil 1.18da gsterilmektedir.

31

ekil 1.18 Cooper iftinin ematik gsterimi (Okumu 2004).

ekici etkileme olutuunda iki elektron Fermi yzeyi yaknndan Fermi yzeyinin hemen st ksmna salrlar. Bu, enerji olarak iki elektronun bir ift formunda olmasn gerekli klar. Eer iki elektronu birlikte tutabilmek iin gereken enerji onlar ayrmaya alan rgnn termal titreiminden daha fazla ise ifti meydana getiren elektronlar bal kalacaktr (Okumu 2004). Elektronlarn benzer yke sahip olmalarndan dolay birbirlerini itmeleri gerektiinden bu anlay ilk bakta ters gelebilir. Ancak bir rg noktas civarndan geen elektronun anlk olarak neden olduu rg bozukluklar, iki elektron arasnda net bir ekici etkileme elde edilmesine neden olabilmektedir. ekil 1.19da elektronun pozitif rg iyonlar arasndaki hareketinden bir an gsterilmektedir. Bu, o civardaki iyonlarn elektrona doru hareketine neden olur. Bu da o blgedeki pozitif yk younluunun az miktarda artmas sonucunu dourur. Pozitif iyon denge konumuna dnme ansn elde etmeden, o civardan geen baka bir elektron (Cooper iftinin ikinci elektronu) bozulmaya uram pozitif ykl blgeye doru ekilir. Burada net etki, pozitif iyon aracl ile iki elektron arasnda ekici bir kuvvetin ortaya kmasdr. Daha genel olarak Cooper iftlerini oluturan neden, iki elektron arasndaki ekici bir elektron-rg-elektron etkilemesidir. Burada kristal rg, ekici kuvvetin olumas iin arac grevini yapmaktadr (Doan 2000).

32

ekil 1.19

ki elektron arasndaki rg etkilemenin ematik gsterimi.

bozulmasndan

doan

ekici

Elektron-fonon etkileimi 1 m zerindeki mesafenin zerinde etkindir. Bu bir Cooper iftinin uzaysal genilemesi Co olarak dnlebilir. Tipik olarak Co3 hacminde 107 Cooper ifti bulunur. Cooper iftinde r r p1 = p 2 r r s1 = s 2 Bir speriletkende akmn akmad durumda bir Cooper ifti sisteminin momentumu ve spini sfrdr. Cooper ifti yeni bir parack gibi dnlmelidir. nk spini sfr olduu iin hem Pauli Darlama lkesine uymaz hemde Cooper ifti bir bozon olarak ifade edilir (Wesche 1998, Okumu 2004). Bundan dolay enerji durumlarnn igali Bose-Einstein Dalm ile tanmlanr. gal edilen bir durumun olasl ayn kuantum durumuna yerleen paracklarn saysyla artar. Bu davran Pauli Darlama lkesine zt bir davran gibi dnlebilir. nk uygulanan bir elektrik alanda ayn momentuma sahip btn Cooper iftleri ayn kuantum durumunu igal ederler. Bu yzden, sadece Cooper iftini bozan salma sreleri bir momentum deiimiyle sonulanr. Elektrik alandan ileri gelen enerji Cooper iftinin balanma enerjisini aar amaz diren oluur. Bu kritik akm younluunun varlna karlk gelir. Elektron-fonon etkileimi, tek elektronlar iin durumlarn younluunda birka meVlik bir enerji boluuna neden olur. ekil 1.20 speriletken durumda Fermi enerjisi yaknlarnda tek elektronlar iin durumlarn younluunu gstermektedir. Enerji aral

33

iinde normal durumda, enerji durumlarnn varl kylara kaymtr. Bu yzden durumlarn younluu enerji aralnn kylarnda gl bir ekilde artmtr. BCS, bir speriletkende tek elektron iin Fermi enerjisi dolaylarnda durumlarn younluunu
D s ( E E F ) = Dn (E F ) E EF

(E E F )2 2

(1.42)

eklinde ifade eder. Burada E E F ve , enerji aralnn yarsdr. Normal durumda durumlarn younluunun deiimi Dn (E ) , ihmal edilebilir. nk EF >> 2.

ekil 1.20 Speriletken bir durumda EF Fermi enerjisi evresinde tek elektronlar iin durumlarn younluu ve enerji aral (Wesche 1998).

ekici potansiyel dzeninde iftlenmi elektronlar Fermi enerjisinin kadar altnda ve iftlenmemi elektronlar kadar stnde yer alr. Bu nedenle bir Cooper iftini bozacak enerji 2 kadardr. Fermi enerjisinde grlen aralk ve iftler yalnzca araln stne elektronlarn ykselmesi sonucu krlr. Bundan dolay verilen enerji 2dan daha byk olduu zaman Cooper ifti iki tek elektrona ayrlr ve bu da direnci dourur (Okumu 2004). BCS teorisi enerji aral iin aadaki basit ifadeyi ngrr. 2(0) = 3.52k B Tc

34

ekil 1.21, BCS teorisi tarafndan verilen enerji aralnn scakla bamlln gstermektedir. 0.6Tcnin altndaki scaklklarda enerji aralnn genilii scakla ok zayf bir ekilde baldr.

ekil 1.21 BCS teorisi tarafndan verilen enerji aralnn scakla bamll.

Kritik scakln yaknnda enerji aralnn yar deeri yaklak olarak

(T ) = 3.2k B Tc (1 T / Tc )
1/ 2

(1.43)

denklemi ile ifade edilir (Wesche 1998). Bu teori neden en iyi iletkenlerin speriletken olamad sorusunu aklar. Altn ve platin gibi iyi iletkenlerde elektron-fonon etkileimi zayftr ve elektron-elektron etkileimi ekici deildir. Bundan dolay elektronlar Cooper iftleri olarak dzenlenmezler ve bunun sonucu olarak speriletkenlik olumaz. Ancak altn ve platin kadar iyi bir iletken olmayan kurun gibi malzemeler speriletken olabilmektedir. nk elektron-fonon-elektron etkileimi gldr ve Cooper iftlerinin olumas mmkn olmaktadr. BCS teorisi dk scaklk speriletkenlerini s-dalga speriletkenlik durumu, yksek scaklk speriletkenlerini d-dalga speriletkenlik durumu olarak ifade eder

35

(Okumu

2004).

Teori,

yksek

scaklk

speriletkenlerinin

tm

zelliklerini

tanmlamada yetersiz kalmasna ramen pek ok zellii baarl bir ekilde aklamtr.

1.5. Speriletkenlerin Termodinamik zellikleri

Bir metalin ssal zellikleri de elektromagnetik zellikleri gibi, speriletken faza gei sresince scaklk azalrken keskin bir gei sergiler. Meissner etkisi, magnetik alann varlnda normal hal-speriletken hal geiinin tersinir bir ilem olduunu gsterir. Bu durumda Q ss alndnda madde speriletken hale geiyorsa ayn s verildiinde de madde balangtaki zelliklerine, yani normal hale geri dner. Bu nedenle, termodinamik yasalar ayn zamanda normal hal- speriletken hal faz geiine de uygulanr. Bu durumda deiken olarak magnetik alan iddeti ve scaklk kullanlr (Bilge 2004). Magnetik alan ile scaklk arasndaki iliki denklem 1.4te tanmlanmtr.

1.5.1. Speriletkenin serbest enerjisi

Speriletken halin daima daha dk enerjili olmas ve gei scaklnda normal hal ve speriletken hal enerjilerinin eitlii nedeniyle serbest enerji, balang noktas alnr.

36

ekil 1.22 Speriletkende d magnetik alana zt ynl bir magnetizasyon oluur.

R yarapl silindirik bir speriletken iin, T scaklnda ve d magnetik alann olmamas durumunda, speriletkenlik hal ve normal halinin birim hacim bana Gibbs Serbest Enerjisi gs(T,0) ve gn(T,0) olduu kabul edilir. Normal haldeki malzeme iin d magnetik alan ihmal edilebilir bir magnetizasyon oluturur. Bundan dolay, normal hal serbest enerjisi sabit kalr. Speriletken fazdaki bir silindir iin ise, ekseni boyunca ynelmi bir d magnetik alan H, materyal iinde M magnetizasyonu oluturur. Bir dH magnetik alan deiimiyle, d magnetik alan speriletken zerinde bir i yapar ve bu i serbest enerjisi olarak depolanr.
H r r g (T , H ) = 0 MdH 0

(1.44)

Speriletkene uygulanan magnetik alan, maddenin magnetik alana gre negatif r r ynl bir magnetizasyon retir. Yani M = H olur ve denklem 1.44ten, serbest enerjinin bir art gsterdii grlebilir.
g s (T , H ) = g s (T ,0 ) + 0 M dH
H 0

(1.45) (1.46)

g s (T , H ) = g s (T ,0) + 0

H2 2

37

Bylece bir speriletkene bir magnetik alan uygulandnda, serbest enerjisi; 0 kadar artar.

H2 2

ekil 1.23 Normal metal ve speriletkenin serbest enerjisinin magnetik alanla deiimi.

ekil 1.23ten de grld gibi alan iddeti yeterince artrlrsa, speriletken halin serbest enerjisi, normal halininkinden fazla olacaktr. Bu durumda da metal artk speriletken olarak kalamaz ve normal hale dner. Yani; H c2 g n (T ,0) g s (T ,0 ) < 0 2 magnetik alan iddeti belirlenir ve; 2 H c (T ) = [g n (T ,0) g s (T ,0)] 0 gsterimidir (Bilge 2004).
1/ 2

(1.47)

olmaldr. Bu sonulardan; serbest enerjiler cinsinden, speriletkenlii bozan kritik

(1.48)

ile verilir. Bu ifade, kritik akm younluu cinsinden verilen kritik alann farkl

38

1.5.2. Entropi (S)

Birim hacim bana entropi

F S = T R

(1.49)

kullanlarak; iki faz arasndaki entropi fark, kritik magnetik alan cinsinden belirlenir. Denklem 1.49da S; entropiyi, F; serbest enerji younluunu ve R; cisim tarafndan baka cisimler zerine yaplan ii temsil etmektedir.
S n S s = 0 H c dH c dT

(1.50)

Denklem 1.50den baz nemli fiziksel sonular karlabilir. Bunlar; r H , scaklk ile ters orantl olduu iin dHc/dT daima negatiftir. Bundan dolay denklem 1.50de eitliinin sa taraf daima pozitif olmaldr. O halde; speriletken halin entropisi, normal hal entropisinden daha kk yani, speriletken faz normal fazdan daha dzenlidir. T = Tcde Ss = Sn olduuna gre, kritik scaklktaki faz geii iin bir sdan (Q = TS) sz edilmez ve bundan tr bu gei, ikinci mertebe faz geiidir. T < Tcde speriletken fazdan normal faza gei, yeterince gl bir magnetik alan uygulandnda oluur. nk bilindii gibi Ss < Sndir ve byle bir gei ancak s absorbsiyonu ile olabilir. Bylece T < Tcde magnetik alandan dolay ortaya kan faz geileri birinci mertebe faz geileridir (Bilge 2004).

1.5.3. Speriletkenin s sas (Cs)

Sfr magnetik alandaki faz geii srasnda aada aklanan iki sra d davran gzlenir.

39

Tcde; Cs(Tc)3Cn(Tc) olacak ekilde, speriletken hal elektronik spesifik ssnda bir srama gzlenir. T < Tcde; Cs lineer olmayan(exponansiyel), hzl bir d gsterir ve termodinamiin nc yasas gereince de T = 0da sfr olur.

Entropiye bal olarak spesifik sy ele alrsak, baz aydnlatc eitliklere ulaabiliriz. S C = T T ve denklem 1.50deki eitlii kullanlarak iki faz arasndaki s sas fark; H c 2 2Hc C s C n = 0T + Hc T 2 T olur. Kritik scaklkta T = Tc ve Hc = 0 olduuna gre;
H c C s C n = 0T T Tc
2

(1.51)

(1.52)

(1.53)

bulunur. Bu forml Rutgers Forml olarak bilinir ve T = Tcde, scakln bir fonksiyonu olarak spesifik sda sreksiz bir sramann varln gsterir. Bu durumda speriletken haldeki elektronik s sas -1/T ile orantl bir argman ile exponansiyel bir bamlla sahiptir C s e [ (T ) / k BT ] . Burada () enerji araldr. En dk uyarlm hali, taban halinden ayran bir () enerjisinin speriletken elektron dzeyleri arasnda var olabileceini ifade eder. Yaplan deneylerde de bu enerji aral onaylanmtr.

40

ekil 1.24 Normal ve speriletken hal s sas.

1.6 Yksek Scaklk Speriletkenleri

1986 yl, speriletkenlik dnyasnda bir dnm noktas olmutur. IBM Aratrma Laboratuvarndaki aratrmaclardan Alex Mller ve Georg Bednorz, o zamana kadar bilinen en yksek scaklk olan 30 Kde krlgan bir speriletken seramik oluturdular. Mller ve Bednorzun sentezledii, La-Ba-Cu-O bileii; yksek scaklk speriletkenlik (HTS) dnemini balatt. Bir grup aratrmac, Mller ve Bednorz gelitirdii yapdaki Lantanyum yerine triyum katarak 93 Klik kritik scakla ulamay baardlar (Sheahen 1994, Wesche 1998, Vanderah 1992, Fosseim ve Sudbo 2004, Cava 2000). Bylece ilk kez, bir malzemede (YBa2Cu3O7) olduka yaygn bir soutucu olan sv azottan (77 K) daha yksek scaklklarda speriletkenlik elde edildi ve helyumla alan soutucular yerine daha ucuz olan azotla alan soutucular kullanarak speriletkenlii almak mmkn hale geldi. Bednorz ve Mllerin La2-xBaxCuO yksek scaklk oksit speriletkenini kefinden sonra bir takm oksit aileleri sentezlenmitir. Bu oksit bileikler ve kritik scaklklar Tablo 1.3te gsterilmitir.

41

Tablo 1.3 Yksek scaklk speriletkenleri ve kritik scaklklar (Dzhafarov 1996).

Bileik La2-xSrxCuO4 La2-xBaxCuO4 YBa2Cu3O7 YBa2Cu4O8 Y2Ba4Cu7O15 Bi2Sr2CuO6 Bi2Sr2CaCu2O8 Bi2Sr2Ca2Cu3O10

Kritik Scaklk (K) 30 - 40 30 - 40 94 80 90 92 12 90 110

Bileik Tl2Ba2CuO6 Tl2Ba2CaCuO6 Tl2Ba2Ca2Cu3O10 HgBa2CuOy HgBa2CaCu2Oy HgBa2Ca2Cu3Oy HgBa2Ca3Cu4Oy HgBa2Ca4Cu5Oy

Kritik Scaklk (K) 90 110 125 94 127 134 126 112

1993 ylna kadar yksek scaklk speriletkenlerinde ulalan rekor kritik scaklk HgBa2Ca2Cu3O8+x iin, dk basnta 133.5 K ve 30 GPa basn altnda 164 Kdir. 1993 ylndan sonra en yksek kritik scaklk 1995 ylnda, 138 K ile (normal basnta) Hg0.8Tl0.2Ba2Ca2-Cu3O8.33 bileii (seramii) kullanlarak elde edildi. O zamandan beri daha yksek bir gei scaklna ulalamad ama Tc = 127 K ile Ba2Ca3-yCu3+yOx, 40 K ile MgB2 ve alan indklemeli Tc = 117 Klik C60 ,89 K Tcli CaCuO2 gibi yeni yksek scaklk speriletken bileikler elde edilmeye devam etmektedir.

1.6.1 Yksek scaklk speriletkenlerinin yapsal zellikleri

Yeni yksek Tcli malzemelerinin birou bakr oksit bileikleridir. u ana kadar ayrntl olarak incelenen deiik speriletken bileikler, perovskit olarak adlandrlan kristal yap cinsinden snflandrlabilirler. lk snf BaPb1-xBixO3 kbik perovskitlerdir (a = b = c). Bu malzeme ilk yksek Tcli malzemelerden birisi olup, gei scakl 10 Kdir. KNiF4 yaps olarak bilinen ikinci snf ise, tetragonal yapya sahip (a = b c) tek tabakal perovskitlerdir. Buna bir rnek Tcsi yaklak olarak 38 K olan La1,85Sr0,15CuO4tr. Burada a ile b rg sabitleri, oksijen dzleminde llmektedir ve c

42

de bu dzleme diktir. nc snf ise ortorombik yapya sahip (a b c), YBa2Cu3O7 gibi (Tc 92 K) ok tabakal perovskitlerdir. Bu snftaki bileik metallerin bal oranlarndan dolay, bazen 1-2-3 malzemeleri olarak adlandrlmaktadrlar (Bilge 2004). Bu malzemelerin kristal yaplar; CuO2 dzlemli ve eksik-oksijene sahip perovskit yaplar olarak tanmlanabilir. Daima gl bir anizotropiye yani speriletkenlik zelliklerinde yn duyarllna sahiptirler. Etkin sperakmlar; Josephson iftlenimi ile birbirlerine balanm CuO2 dzlemleri boyunca akar. Yksek scaklk speriletkenlerin 1021/cclik tayc younluu; elementel dk scaklk speriletkenlerinkinin yaklak iki kat kadardr. Euyum uzunluu ise dk scaklk speriletkenlerine gre daha kktr ve dzlem dorultusuna gre farkllk gsterir. Yani; CuO2 dzlemine dik dorultuda yaklak 3 A o , bu dzlem boyunca 10 A o olarak deiime sahiptirler. Buradan maksimum sperakmlar bakr-oksijen dzlemlerinde yksek, bu dzlemlere dik dorultuda ise ok dk olduu sonucuna varabiliriz. [Y-Ba-Cu-O], [Bi-Sr-Ca-Cu-O] ve [Tl-Ba-Ca-Cu-O] oksit speriletken sistemleri pratik uygulamalar iin olduka ekicidir. nk sv azot scaklnda speriletken olabilmektedirler (Murakami 1992). u ana kadar, La-Ba-Cu-O, Y-Ba-Cu-O, Bi-Sr-Ca-Cu-O, Tl-Ba-Ca-Cu-O ve Hg-Ba-Ca-Cu-O olmak zere be temel yksek scaklk oksit speriletekenleri kefedilmi ve allmtr. Bi-Sr-Ca-CuO ve Tl-Ba-Ca-CuO ailelerinin genel forml Bi2Sr2Can-1CunOy ve Tl2Ba2Can-1CunOydir. Burada n = 1,2 ve 3 deerleri alabilmekte ve birim hcredeki CuO2 dzlemlerinin deerini gstermektedir. temel tabakalanm faz vardr. Bu bileikler ortorombik yapya sahip olup Cu-O zincirleri iermezler. HgBa2Can-1Cu2Oy ailesinin yaps, n adet CuO2 ve (n-1) adet Ca tabakasnn BaO/HgO/BaO kaya tuzu arasnda sandvilenmesi ile ina edilir. Bu Hg bileikleri yksek kritik scakla sahiptir. Tc, CuO2 tabakasnn (n saysnn) artmas ile artar ve n > 3 iin azalr. n = 1,2,3,4 ve 5 bileikleri iin srasyla 94 K, 127 K, 134 K, 126 K ve 112 K kritik scaklklar kaydedilmitir (Dzhafarov 1996). YBa2Cu3O7- (YBCO) bileii ilk sentezlenen ve halen en yaygn olarak incelenen malzemelerden biridir. Her bir YBCO birim hcresi; triyum atomlarnn bir dzlemi ile

43

ayrlm ve iki BaO tabakas arasnda kalm iki CuO2 dzlemi ierir. Cu-O tabakalarndaki oksijen dalmna ve miktarna bal olacak ekilde; olas iki simetriye (tetragonal ya da ortorombik) sahiptir.

1.6.2 Oksit speriletkenlerde speriletkenlik mekanizmas

Dier oksitlerden farkl olarak bakr oksit speriletkenlerde kimyasal, yapsal ve elektronik hatta elektriksel iletkenlikleri bakmndan bir takm farkllklar vardr. Gemite allm olan iletken oksitlerin byk ounluu, gei metallerindeki d orbitallerinin etkileiminden ekillenen enerji bantlarndaki elektronlarn hareketini temel alr. Her gei-metali atomik orbitalleri st ste biner ve etkileir bunun sonucunda elektronlar tarafndan ksmen doldurulmas mmkn olan enerji durumlarnn izinli olduu bant ekillenir. Oksijenlerin enerji durumlar ok kk bir rol oynar ya da nemsizdir, elektronegatifliin ayn tip bir yansmas farkl olarak oksitlerin ounda yasak bant aralna sebep olur. Bu tip iletken oksitlere rnek olarak V6O13 gsterilebilir. Bununla birlikte bakr oksitlerde, oksijen orbitalleri ve metal orbitalleri arasnda enerjideki farkllk ok kktr ve en yksek igal edilmi elektronik durumlar dolaylarnda byk bir rol oynayan oksijen orbitalleri elektronik enerji bantlarna sebep olur. Bu yzden oksijen bakr kadar iletkenlikte nemli bir yere sahiptir. letken oksitlerde bu nadir bir durumdur. kinci ve en ilgin etken, speriletken bileikler iin temel oluturan Cu2+ iyonlarnn elektronik konfigrasyonlarndan elde edilir. Cu2+ iin elektronik konfigrasyon 3d9dur. d orbitalinde mmkn enerji durumlarnn on tanesinden dokuzu doludur. Bakr tabanl speriletkenlerde ekillenen Cu-O koordinasyon ok yzlsnde (polyhedra) (sekizyzl, piramitler ve kareler) bu enerji seviyeleri dejenere deildir. Oksijen atomlar arasnda ynelen t2g orbitalleri ok dk enerjidedirler ve bundan dolay elektronlar tarafndan (alt elektron) tamamen doldurulmu durumdadrlar. Cu-O koordinasyon ok yzlsnn ekilleri, drt tane oksijen atomu bir dzlemde komu olacak ekilde ve bir oksijen (piramit) veya iki oksijen (sekizyzl) atomu oluan

44

dzlemin tepesinde olacak ekildedir. Orbitallerin enerjileri, z bileenleriyle daha dk olur. nk oksijen orbitallerinden tepki daha kktr. Bu sonu, dzlem oksijen atomlarna doru gsterilen dx2 y2 orbitalinde (ekil 1.25 (b)) bir tane iftlenmemi elektronu olan dokuz-elektron konfigrasyonudur. Tek iftlenmemi elektron 1/2 spine sahiptir. Bu dk spin deeri, katda, spinler aras klasik olmayan (kuantum mekaniksel) etkileimleri hesaba dhil eder. Bu durum ferritlerde (iki deerlikli ve deerlikli katyonlar ihtiva eden seramik oksitler) spinlerin olduka bilinen durumundan farkldr. rnein, byk spinler aras etkileimler (Fe3O4 iin 5/2 spin) daha geleneksel fizik tarafndan tanmlanabilir. Yaltlm atomlarda, bu orbitaller ayr enerji durumlardr ama atomlarn birbirine yakn olduu katlarda orbitaller etkileir ve keskin atomik enerji durumlar enerji bantlar halini alr. O 2p durumlarnn ve Cu 3d durumlarnn benzer enerjisi ekil 1.25 (c)de gsterilen durum ile sonulanr. Cu dx2 y2nin elektronlarla yar doldurulmas band tretir ve oksijenin band treten yksek enerjili ksm hemen hemen bakrdaki en yksek igal edilmi durumun enerjisi ile ayndr. Bu, iletken oksitlerdekinden daha karmaktr. Bu tip bir resim, speriletkenlik yapsal tiplerinde Cu2+ oksitlerin metalik iletken olmasn gerektiini ngrmektedir (Elektronlarla ksmen doldurulmu bantlar tarafndan mmkn enerji durumlar yaklamaktadr). Hlbuki onlar elektriksel yaltkanlardr. Katlarn elektronik zellikleri iin standart durum elektronlarn birbirleri ile etkilemediini yalnzca atomik rgye esas tekil ettiini kabul eder. Bakr oksitlerde durum bu deildir. Etkileim sz konusudur. Erken fark edilen bu durum teorik fizikiler iin byk frsatlar sunmutur. Bu umulmadk etkileim yksek scaklk speriletkenliinin mekanizmasnn anlalmasnn nedenlerinden biri olmutur. Tam olarak bakr tabanl speriletkenler iin olan yar dolu bantlardaki elektronlar aras etkileimler en byk deerindedir. dx2 y2 orbitaline ikinci bir elektron ilavesinde, zaten orada bulunmakta olan elektronun itmesiyle orbital nemli miktarda ekstra enerji alr. Sonuta ikinci elektron iin enerji durumlar ilk elektron iin olandan daha yksektir ve ikisi arasnda izinli olmayan enerji deerlerinin olduu bir boluk vardr. Bu en yksek igal edilmi oksijen durumlar ile ikiye ayrlm Cu dx2 y2

45

bandnn bo blm arasndaki yasak bant aral yaltkan davrana neden olan eydir (ekil 1.25 (d)) (Cava 2000).

ekil 1.25 (a) Bakr oksit speriletkenlerde bulunan Cu-O koordinasyon ok yzls, (b) Cu2+ iin d elektron konfigrasyonu, (c) Bakr oksit speriletkenlerde enerji durumlarnn ematik gsterimi, (d) Bakr tabanl speriletkenlerde elektron etkileiminden dolay dx2 y2 bandnn ayrlmas.

46

Elektronlar ilave edildiinde ya da ekil 1.25 (d)de gsterilen ayrlm elektronik temel durumda tam olarak olan ey, bakr tabanl speriletkenlerdeki bakr-oksijen rgsnn zel geometrisidir. Bu durum gnmzde de zme ulamamtr. Bakr tabanl speriletkenlerin yapsna genel bir bak ekil 1.26da gsterilmitir. Yapnn kalbini oluturan, birbirleriyle keleri paylaan CuOx koordinasyon ok yzlsnn (ekil 1.25 (a)) temel karesi olan ve dama tahtas benzeri (ekil 1.26 (a)) dokudan meydana gelen sonsuz CuO2 dzlemleridir. CuO4 karesinde drt oksijenin her biri bir baka bakr ile paylalr. Bu, 180o (ya da 180o) Cu-O-Cu balar ve batanbaa CuO2 stokiyometrisi ile sonulanr. Bu CuO2 tabakalar arasnda dier tabakalar vardr. Bu tabakalar yk depo tabakalar olarak bilinir (ekil 1.26 (b)). Bu tabakalar CuO2 dzlemlerinde mmkn elektronik durumlardaki elektronlarn saysn kontrol etmeye ve nc boyutta CuO2 dzlemlerini yaltmaya ya da elektronik olarak balamaya yarar. Bakr tabanl speriletken ailesi iinde speriletkenlik gei scakln tanmlamada anahtar bu yk depo tabakalardr.

ekil 1.26 (a) Kelerindeki oksijeni paylaan CuO4 karelerinden meydana gelen CuO2 dzlemleri, (b) Bakr oksit speriletkenlerdeki elektronik tabakalarn ematik gsterimi.

47

Bakr oksit speriletken ailesi materyallerinde CuO2 dzlemlerindeki 1/2 spinli iyonlar (her bakrda dx2 y2 orbitalinde iftlenmemi bir elektron) yksek scaklkta antiferromagnetik olarak dzenlenir ve daha nce tanmland gibi materyal bir yaltkandr. Antiferromagnetik dzenlenme bakr spinlerinin ok gl ekilde iftlenmesine iaret eder. CuO2 dzleminde hesaba katlan bir elektron, bakr bana bir elektrondan deitirildiinde speriletkenlie neden olunur. rnein bileikler Cu2+dan farkl bakr valanslar yapmak iin (tipik olarak daha yksek) katklanrlar. Bu, ya oksijen ilavesiyle ya bir atomun daha dk veya daha yksek valansa sahip bir baka atomla ksmi yer deitirmesiyle ya da bileiklerdeki atomlarn valanslarndan dolay doal olarak meydana gelmesiyle yk depo tabakalarnn maniplasyonu salar. Bu duruma ait rnekler srasyla syle verilebilir. YBCO-123 bileiinde YBa2Cu3O6dan YBa2Cu3O7ye kadar oksijenin araya ilave edilmesi, La2-xSrxCuO4 kat zeltisinde La iin Srun ksmi yerdeitirmesi ve Tl2Ba2CaCu3O8 stokiyometrik bileiinde bakr valanslarnn doal olarak meydana gelmesi speriletkenliin sebepleridir. Yariletken dilde, bileik ailesi, ya elektronlarla ya da hollerle katklanr ve antiferromagnetik dzenleme speriletkenlii deitirir. Bu bakr bana 0.2 elektron katklamas amnda (Cunun normalde indirgemesi Cu1.8+dr) ya da elektron eksiklii durumunda (Hol katklamas; Cunun nolmalde oksidasyonu Cu2.2+dr) olur. Yksek katklama konsantrasyonlarnda materyal normal metalik iletken olur, speriletken deildir. Pek ok deneye dayanarak hazrlanan geni kapsaml elektronik faz diyagram elektron konsantrasyonunun bir fonksiyonu olarak ekil 1.27de gsterilmitir (Cava 2000).

48

ekil 1.27 Bakr oksit speriletkenler iin genel elektronik faz diyagram.

1.6.3 YBa2Cu3O7- (YBCO)nun yaps ve genel zellikleri

Y-Ba-Cu-O sisteminin kristal yaps, Bakr ve Oksijenin CuO zincirini ve CuO2 dzlemlerini ierir. Y-Ba-Cu-O sisteminde btn yaplarda iki adet CuO2 dzlemleri mevcut olup, YBa2Cu3O7 yapsnda bir, YBa2Cu4O8 yapsnda iki ve Y2Ba4Cu7O15 yapsnda da c ekseni boyunca ardk olarak bir ve iki adet CuO zincirleri bulunur (Dzhafarov 1996 ve elik 2006). Kristal rg a = 0.382, b = 0.389 ve c = 1.168 nm rg parametrelerine sahip ve Pmmm/4 kristal simetrili ortorombik yapdadr. Bununla birlikte bu malzeme oksijensiz ortamda sl ileme maruz kalrsa, oksijen atomlarndan birini kaybederek benzer bir yapda (tetragonal yapda) fakat ok farkl karakterde olan YBa2Cu3O6 yariletkenine dnr (Bilge 2004). YBCO sisteminde normal ve speriletken durumlar oksijen konsantrasyonu ve ortorombik fazdaki oksijen dzenlenmesine ok baldr. Bu sistem sl ilem ortamnda bulunan gazlarn cinsine ve oksijen basncna bal olarak 600 oCden 750 oCye kadar ortorombik-tetragonal faz geii gsterir. Oksijen miktar arttka kritik scaklk deeri ykselmekte, birim hcre hacmi klmekte, ortorombiklik artmaktadr. Yine oksijen

49

miktarnn artyla birim hcre parametrelerinden a, azalmakta; b, artmakta ve belli bir deerden sonra azalmakta; c, azalmaktadr (elik 2006). Tm yksek scaklk speriletkenlerinin, speriletiminde baskn rol oynayan CuO2 dzlemlerinin oluturduu tabakalanm yaps vardr. Dier bileenler CuO2 dzlemlerinde yk younluunu dzenleyen yk deposu olarak davranrken tayclar yalnzca bu dzlemler boyunca hareket ederler. YBCOnun zel durumunda, her birim hcre ekil 1.28da grld gibi iki adet BaO tabakasyla araya alnm ve Y atomuyla ayrlm iki adet CuO2 dzlem ierir (elik 2006). Bileik iki mmkn yapda bulunabilir. Bu yaplar tetragonal (a = b c) ve ortorombik (a b c)dir. Bu yaplarn oluumu hcre kenarlarndaki son Cu-O tabakalarndaki oksijen dalm miktarna baldr. Dk oksijen konsantrasyonu iin ( 1), birim hcredeki alt ve st CuO dzlemlerindeki Cu atomlar arasna oksijen atomlar rastgele dalrlar. Bu durumda tetragonal yap oluumuna nclk eder. Yine de, nn deeri sfra yaknsa, oksijen atomlar bu tabakalardaki Cu atomlarnn b eksen ynnde aralarna dzenli bir ekilde yerleerek ortorombik yapy olutururlar ve CuO zinciri olarak isimlendirilirler (elik 2006). YBa2Cu3O7 yksek scaklk speriletkeninin kristal yaps ve dzlemleri ekil 1.28de gsterilmektedir.

50

ekil 1.28 (a) YBa2Cu3O7nin birim hcresi ve atomlarn dalm, (b) birim hcrede CuO zinciri ve CuO2 dzleminin yaps, (c) YBa2Cu3O7 bileiine ait dzlemler. (Kare piramitlerin tabanlar CuO2 dzlemlerini, birim hcrenin kelerinde srasyla Cu-O-Cu eklindeki dizilim CuO zincirini gstermektedir.)

YBCO rnekleri elde etme ilemlerinin ou oksijence fakir bir ortamda yaplr ve bu yap tetragonaldir. Bu durumda, ortorombik speriletken faz elde etmek iin rneklere oksijen verilmelidir. Optimum oksijen ieriine sahip materyali elde etmek iin rnein ltlerine bal sre boyunca yaklak 400 oC 550 oC scaklkta oksijen aknda stlmas gerekir (elik 2006).

51

Tablo 1.4 Farkl YBCO fazlarnn kritik scaklk deerleri (Bilge 2004). Bileik Tc (K) YBa2Cu3O7 ~ 95 YBa2Cu3O6.75 ~ 60 YBa2Cu3O6.5 ~ 25 YBa2Cu3O6 Yariletken

Dier taraftan, YBCO rneklerinin nemli havadan ve sudan korunmas son derece nemlidir. Bunun nedeni suyun YBCO ile reaksiyona girerek Y2BaCuO5 speriletken olmayan faza dnmesidir (elik 2006). Dier yksek Tc speriletkenleri gibi; YBCOda II.tip speriletken snfna girer. Yani bu yapda da magnetik alann dlanmas iin bir enerji kullanmnn gereklilii yerine, magnetik alan sperakmlarla evrelenmi, girdap denilen ak tpleri iine hapsedilmitir (Bilge 2004). Normal blge ile YBCO arasndaki ara yzey enerjisi negatiftir ve bundan dolay euyum uzunluu () girginlik derecesinden () daha kktr. Buna gre; tanecik snrlarnn zayf balantlar gibi davranabilmeleri iin boyutlarnn yeterli byklkte olmas gerekir. Buda yksek Tc seramik bulk speriletkenlerde akm younluunun nispeten daha kk olmasnn aklamas kabul edilir (Bilge 2004). YBCO; dier seramik speriletkenlerle kyaslandnda saysz avantajlara sahiptir. 77 Kden byk kritik scakla sahip bilinen kararl drt elementli tek bileiktir. Toksik elementler ya da kararsz bileikler iermez. Tek-fazl YBCO hazrlamak nispeten daha kolaydr. HTS malzemelere oranla daha dk anizotropiye sahiptirler. nk YBCO yk depo eden tabakalara sahip olmayp her tabakas metalik olan bir yapya sahiptir. Bu nedenle YBCO daha az anizotropiktir.

52

Daha gl magnetik alanlarda daha yksek akm younluklar tayabilirler. YBCO 77 Kde 10000 A/mm2den daha yksek deerde akm younluuna sahiptir. Tablo 1.5te YBa2Cu3O7-nin ab-dzlemi ynnde ve c-ekseni ynnde sfr mutlak scaklkta speriletkenlik ana parametreleri. euyum uzunluu, nfuz derinlii, Hc kritik magnetik alan, Jc kritik akm younluu, Hc1 ve Hc2 alt ve st kritik magnetik alan deerleri (Poole 2000) verilmitir.

Tablo 1.5 YBa2Cu3O7-nin baz parametreleri. Parametreler (0) (nm) (0) (nm) Hc(0) (104 Oe) Jc(0) (A/cm2) Hc1(0) (Oe) Hc2(0) (104 Oe) ab-dzlemi 1.5 4.3 100 140
8 8

c-ekseni 0.3 0.7 500 800

13 3.10 12.10 5.107 25.107 20 230 80 90 230 624 70 122

Ayrca bu sistemin gei scakl 80K olan YBCO-124 ve 50 K olan YBCO-247 fazlar da vardr. Bu iki faz normal koullarda oluturulamazlar. Yani olduka yksek oksijen basncna ya da normal basnta hava ortamndaki ek alkali metal bileiklerine ihtiya vardr. Y-124, YBa2Cu4O8 yapsnda olmak zere sabit oksijen miktar ierir (Bilge 2004).

53

ekil 1.29 YBCOnun 900 oCdeki gensel faz diyagram. Her balayc izgi bu scaklkta dengede olan iki (veya daha fazla) faz balar (Sheahen 1994).

1.7 Kimyasal Yerdeitirme ve Katklama Etkileri

Her speriletkenin karakteristik anahtar Fermi seviyesindeki enerji aral deeridir. Yani, elektronlarn Cooper iftleri, rg noktalarndan salmaya uramayacak ve krlmayacaktr. Salmamann anlam elektronlar dirensiz olarak yaylacaklardr. Bu durum speriletkenlii ifade eder. Kritik scaklk Tc, Fermi seviyesindeki bulunan elektronik durumlarn younluuna gl bir ekilde baldr. Bu parametre speriletkenin baka atomlar tarafndan katklanmasndan gl bir ekilde

54

etkilenir. Katklanma ile ortaya kan ekstra elektronlar (ya da hol olarak isimlendirilen elektron eksiklikleri) speriletkenlik mekanizmasna katlrlar. Katklamalar uzun yllar yariletkenlere uygulanm ve pek ok zellii gelitirilmitir. Benzer gelimeleri yksek scaklk speriletkenlerinde de salayabilmek iin pek ok aratrma yaplmtr. Speriletkenlerin mekanik, magnetik veya akm tama zelliklerini artrmak iin yerdeitirme etkileri ok miktarda allm ancak ok bileenli fazlarn karmakl baz teebbs edilmi bileikleri hi olumadan engellemitir. Yerdeitirme ya kimyasal dengede ya da kinetiin dar bir yolu ile yaplabilmektedir. nk Fermi seviyesinde elektronik zellikleri deitirmek olduka zordur. Ayrca Fermi seviyesi tek bana deildir. Enerji uzaynda bir Fermi yzeyi de sz konusudur. Bu yksek scaklk speriletkenlerinde bulunan anizotropi ile basit bir kresel bir ekilden karmak bir ekle dnr. Sonu olarak yksek scaklk speriletkenlerinde her zel kimyasal yerdeitirne nemli deneyim ve tahmin gc gerektirir (Sheahen 1994).

1.7.1 Yapsal kusurlar

Her kristalde, boluklar ve atlaklar, normal rg uzunluklarnn deimesini, kristal eksen ynlerinin deimesini ve benzerlerini ieren pek ok farkl kusur tipi vardr. Yksek scaklk speriletkenlerinde, kristal yap iinde belirli yerlerdeki oksijendeki dzensizliklerin zel bir nemi vardr.

1.7.1.1 letkenlik tabakas olarak CuO2 dzlemleri

Yksek scaklk speriletkenlerinde sperakm iki CuO2 dzlemi tarafndan sandvilenmi bir ekil iinde akar. Bu iki dzlem triyum gibi tek bir atom tarafndan ayrlr. Bu tabakalar iletkenlik tabakas olarak ifade edilir. deal olarak bu tabakalardaki Oksijen atomlar bozulmadan kalan en iyi atomlardr. CuO2 dzlemleri bozulurlarsa

55

speriletkenlik ortadan kalkar. te yandan birim hcrenin geri kalan ksm yk deposu olarak i grr. Yksek scaklk speriletkeninde bir kusurun ya da bir atomla yerdeitirmenin temel ilevi CuO2 dzlemlerine elektron salayan kaynaklar deitirmektir. Bunun anlam birim hcre iindeki herhangi bir yerdeki farkllk materyalin elektronik durumunda deimelere neden olur. Btn yksek scaklk speriletkenlerinde CuO2 dzlemleri birim hcrenin boyutunu belirler. Civa tabanl bileikler gstermitir ki mkemmel dzgn CuO2 dzlemleri en yksek Tc deerlerini retir. YBCOda CuO2 dzlemleri dz bir geometriden buruuk bir dzleme bozulmutur. Bu, CuO2 dzleminin her iki yannda bulunan komu Y ve Ba atomlarnn farkl Coulomb ekiminden kaynaklanmaktadr. Btn yksek scaklk speriletkenlerinde speriletkenlik, tabaka yapsndaki ince ayrntlara baldr yani rg kusurlar tarafndan ya da katklama atomlar tarafndan oluturulan bozulmalara baldr (Sheahen 1994).

1.7.1.2 Oksijen boluklar

Btn yksek scaklk speriletkenleri iin faz diyagramlar metal bileenlerin oksitlerini temel alr. rnek olarak ekil 1.29da YBCO iin gsterilen gensel faz diyagramnda kelerde CuO, BaO ve Y2O3 vardr. Bu bir bileen olarak Oksijeni ortadan kaldrr ve btn faz diyagramlarnda bir boyutta azalr. Ancak gerekte Oksijen daima grnr kalr ve ortadan kalkacana gvence verilemez. Yksek scaklk speriletkenleri iin Oksijen elektronik rol scakla gl bir ekilde baldr. En ilgin zelliklerden bazlar bu bileiklerin standart olmayan oksijen ierikleri tarafndan tanmlanr. Normalde bir Oksijen atomu bir baka atomdan iki elektron alr. Eer yoksa ikiden fazla elektron kristalde serbeste bir baka yere gider. Bylece kristalde yk dengesi boluklar tarafndan etkilenmi olur. YBa2Cu3O7- bileiinde alt indisi btn bir kristal rgye uyan 7 rakamndaki Oksijen eksikliini sembolize eder. Benzer Oksijen eksiklikleri La, Bi ve Tl tabanl speriletkenlerde de gzlenmitir.

56

Oksijen boluklarn yapan ilk etken kristal rg iindeki mmkn serbest tayclarn saysnn deimesidir. Bu deiim Fermi seviyesini az bir miktar deitirir. Fermi seviyesinde durumlarn younluu (N0) speriletkenin anahtar parametresidir. Gei scakl Tc, N0a e 1 / N 0V eklinde baldr. Buradaki V, Cooper iftlenme potansiyelidir. Tc deerinde byk deimelere neden olan N0daki kk deimelere Oksijen boluklar neden olur. Bu olgu, uzun zaman Niyobyum ve alamlarnn Tc deerlerini aklamak iin kullanlmtr. Oksijen boluklarnn roln, normalde CuO2 dzlemlerindeki elektronlarn birim hcrede bir baka yere transfer edilmesi olarak ifade edilen yk transfer modeli ile izah edilir. YBCOda Oksijen eksiklikleri zellikle CuO zincirlerinde grlr. Bu onlarn formln CuO1- yapar. CuO2 tabakalar kimyasal olarak btn olarak kalr. Bu modeldeki anahtar nicelik CuO2 dzlemlerindeki Bakr atomlarnn oksidasyon durumudur. 2.0 deerinden her sapma yk transferinin olutuuna iaret eder. Birim hcrede hafif geometrik bozulmalardan dolay Bakr-Oksijen balar bu dzlemlerde az bir miktar uzar. Bakr atomu etrafndaki ba uzunluklarnn lm ile bir valans ba toplam hesaplanabilir ve bu da oksidasyon durumunu verir. Deien Oksijen boluklarnn says gibi bu toplam ve speriletkenlik gei scakl Tcnin ikisi de ayn rnekte deiir. Bu durum ekil 1.30da gsterilmitir.

ekil 1.30 Yk transfer modeli.

57

ekil 1.30da, stteki grafik YBCOda Tc ile Oksijen ieriini gstermektedir. Yatay eksen YBa2Cu3O6+x bileiindeki xi ifade etmektedir. x = 1- ve Oksijen boluklarnn saysdr. Alttaki grafik CuO2 tabakasndaki Bakr atomu etrafndaki valans ba toplamn gstermektedir. Benzer davran iletkenlik tabakasnda Bakr atomlarnn oksidasyon durumuyla orantl Tcyi dorulamaktadr. Oksijen atomlarnn fazlal bir katklayc gibi davranr. nk elektronlarn yerleebilecei yerlerin says artmtr ve bu miktarlar kristalde hol tayclarn meydana getirir. La2CuO4 bileii normalde yaltkandr ancak ekstra Oksijenin yapya zorla sokulmas sonucu La2CuO4+ bileii speriletken olur. Oksijen boluklarnn az miktar tayc konsantrasyonunda kk deimeler yapmann bir yoludur. Yap ile boluklarn pozisyonu arasndaki ilikinin dzenlenmesin olas rol daha az aktr. Oksijen boluklar, yk tayclarnn kullanlabilirliine etkisi asndan yerdeitiren metal atomlarna eittir. nk yk depo tabakalarna da bir etkisi vardr (Sheahen 1994).

1.7.2 Deerlik elektronlar ve yk dengesi

Bir materyale metal diyebilmemiz iin, rg iinde serbest hareket edebilecek elektronlar olmas gerekir ve bu da sadece katnn enerji bantlarndan birinde doldurulmam blgeler varsa mmkndr. Yani baka bir deyile Fermi seviyesi uygun durumlar bandnn iine dmelidir. Yaltkanlarda Fermi seviyesi bantlar arasndadr. Bir yaltkana elektron ekleyip, kararak dolu durumlarn says bir st banda yada bir alt banda eitlenerek metal elde edilebilir. Bu da katklamayla gerekletirilebilir. Bednorz ve Mller La2CuO4n zelliklerinin nasl deieceini gzlemek iin Baryumla katkladlar. Sonu artcyd La (+3) deerliklidir, Ba ve Sr ise (+2) deerlik elektronuna sahiptir. Sr ile La ksmen yerdeitirildiinde La(2-y)Sr(y)CuO4 iindeki elektron says der. Doldurulmu durumlarn seviyeleri dp, bant ierisindeki baz blgeleri bo brakarak yeni elektronlara serbest hareket edebilecekleri blgeler aarak bileii metal yapar.

58

(+3) deerlikli triyum, Baryum ile (BaCuO3 iin) yerdeitirdii zaman elektronlarn saysnda art meydana getirir. Bununla birlikte triyumun (+3) deerlii ile Oksijenin (-2) deerlii arasndaki uyumsuzluk bir triyum oksit dzleminin formasyonunun Baryum oksit dzlemi ile yerdeitirmesini imknsz klar. Oksijen atomlarnn says 9dan 7ye der. Birim hcre bana iki electronu azalan BaCuO3, YBa2Cu3O7 haline gelir ve yaltkan olur. Oksijen boluklar bunu O7- eklinde dzeltirler ve daha ok boluk tayc yaratrlar. Btn nadir toprak elementleri (Lantanidler) ve Y, YBCOda elektron younluunda ayn miktarda bozunmaya sebep olurlar. Bu yzden hangi nadir toprak elementinin seildiinin pek nemi yoktur. 77 Knn zerindeki ilk seramik speriletken YBCO idi fakat bu snfn bileikleri (RE)Ba2Cu3O7- eklide gsterilirler. Burada RE (Rare Earth) nadir toprak elementlerini temsil eder. Yerdeitirme yapldnda Tcde nemli bir deiiklik olmaz. Buradan Yksek scaklk speriletkenleri iin nemli bir karm yaplabilir. Yksek scaklk speriletkenlerde byk atomlarn f kabuundaki elektronlarnn rol ihmal edilecek kadar azdr. La ve Y gibi elementlerinin f kabuunda farkl sayda elektronlar bulunmasna ramen hepsinin ayn gei durumuna sahip olmas bu gr destekleyen bir durumdur. Bu durumda Y atomunun sadece ayrc olarak grev yapt ve CuO2 dzlemlerinin triyumun etkilerine bakmakszn iletimi yapt gr glenir. YBCO bileii elektronik olarak yeterli serbest taycya sahip bir metal olmasna ramen hala krlgan bir seramiktir. Katklamann miktarndan kaynaklanan elektronik zelliklerdeki deiiklikler materyalin mekanik zelliklerini deitirmez. Bu, triyum yerine baka bir toprak elementi kullanarak gsterilebilir. TBCCOda ve BSCCOda Kurunun Talyum ve Bizmut ile ksmen yerdeitirilmesi yapy deitirmez ama elektronik karakterlerinin ve faz diyagramlarnn deimesine neden olur (Sheahen 1994).

59

1.7.3 Holler ve elektronlar

u ana kadar sperakmn elektronlar ya da boluklar tarafndan tandna ilikin net bir bilgi yok idi ancak bu ok nemli deildi. Yariletkenlerle yaplan deneylerden katkya ait eksik elektronun dalga fonksiyonu ile ekstra elektronun dalga fonksiyonunun edeer olduu biliniyordu. Ayn sonu speriletkenler iinde geerlidir. lk yksek scaklk speriletkenleri boluk tayclaryd fakat 1989da perovskit speriletkenlerde elektronlar olduu rapor edilmitir. Bu n-tipi yksek scaklk speriletkenleri ok ilgi ekmedi nk Tcleri ok yksek deildi ve bu yzden ncelikleri yoktu. Dier taraftan bu n-tipi speriletkenler seramik speriletkenlerin nasl davrandklar hakkndaki teorik sorular cevaplamakta nemli bir yere sahiptirler. LaSrCuOda rg iindeki dk deerlik atomlar yksek deerlik atomlaryla yerdeitirir. Bu yklerin CuO2 dzlemlerinden arkalarnda boluklar brakarak terk etmelerine sebep olur ve bu boluklar sperakm tar. LaCuO4 bileii yaltkandr fakat La, Sr ile yerdeitirdiinde La2-xSrxCuO4 bileii (Tc = 38K) speriletken olur. Benzer ekilde Nd2-xCexCuO4 akm elektronlarn tad bir speriletkendir. Nd2CuO4 ise yaltkandr. n-tipi speriletkenlerin ou Ce elementi ierir ve yapsal olarak dier 2-1-4 bileiklerine benzerler. rnek olarak Sm1,85Ce0,15CuO4, La1,85Sr0,15CuO4n edeeridir. SmCuO4 de LaCuO4 gibi antiferromagnetiktir. Yksek scaklk speriletkenleri hakkndaki bilgiler ve speriletkenlik hakknda teorik aklamalar yetersizdir. Zorlu bir balangcn ardndan daha egzotik teorilerden daha iyi rnekler ve veriler elde edildi. Hala ok fazla teorik soru cevap bekliyor ve ok aykr fikirler ba baa yaryorlar. Teorinin hem n-tipi hem de p-tipi speriletkenlii aklamak zorunda olmas almalar zorlatryor. Belki de en nemlisi, n-tipi seramik oksitlerin magnetizma ve speriletkenlik arasndaki ilikinin aklanmasnda ie yarar ipular retmesidir (Sheahen 1994).

60

2. KAYNAK ARATIRMASI

triyum tabanl (YBCO) speriletkeni dier Talyum tabanl (TBCCO), Bizmut tabanl (BSCCO) ve Civa tabanl (HBCCO) speriletkenlerle kyaslandnda daha kk Tc deerine sahiptir ancak yapsnda toksin elementler barndrmamas, kullanlan elementlerin kararl olmas, kolay bir ekilde bulk olarak sentezlenebilmesi gibi nedenlerden dolay katklama almalarnda en ok tercih edilen bileik haline gelmitir (Skakle 1998). YBCOya yaplan katklama almalarnn temelde iki sebebi vardr. Bunlardan ilki; malzemenin speriletkenlik zelliklerini (Kritik Scaklk Tc, Kritik Alan Hc1,2, Kritik Akm Younluu Jc vb.) deitirmek ve bylece olas speriletkenlik mekanizmas ile ilgili daha fazla bilgi edinmek. kincisi ise malzemenin younluk, tanecik yaps ve krlganlk gibi fiziksel zelliklerini gelitirebilmektir. YBCO-123 bileiinin, hem anyonik hem de katyonik katklamalara kar uyumlu bir malzeme olduu yaplan eitli incelemeler sonucunda ispatlamtr (Bilge 2004). YBCO-123 serisinde en uygun yer deitirme triyum (Y) ile herhangi bir nadir toprak elementi (Lantanit) arasnda olur ve ok kk bir farkllk gzlenir. 1987 ylnda yaplan ilk deneylerde Praseodim (Pr) katksnn etkileri aratrlm ve bakr-oksitlerde artc bir ekilde antiferromanyetizma ile speriletkenliin bir arada bulunduu tespit edilmitir. Bu almadan karlan sonu, CuO2 dzlemleri arasndaki aralaycnn detaylarnn neminin olmamas ve yksek scaklk speriletkenlerinde f-kabuu elektronlarnn rollerinin gz ard edilmesi gerektiidir. Yapya tamamen farkl bir atomun yerlemesi elektronlar arasndaki etkilemeleri deiiklie zorlayabilir. Fakat speriletkenlik zellikleri ile yaplan deiiklikler arasndaki ilikinin anlalmasndaki zorluk hala devam etmektedir (Sheahen 1994). YBCO-123 bileiine yaplan katklamalar ve yerdeitirmeler temelde drt balk altnda incelenebilir.

61

1. triyum (Y) blgesinde yaplan katklamalar ve yerdeitirmeler 2. Baryum (Ba) blgesinde yaplan katklamalar ve yerdeitirmeler 3. Bakr (Cu) blgesinde yaplan katklamalar ve yerdeitirmeler 4. Oksijen (O) blgesinde yaplan katklamalar ve yerdeitirmeler (Skakle 1998). Ayrca YBCO-123 bileiine iki ve daha fazla katklama yerdeitirme almalar da mevcuttur.

2.1

triyum

(Y)

Blgesinde

Yaplan

Katklama

ve

Yerdeitirme

almalar

2.1.1 triyumun nadir toprak elementleri (Lantanit) ile katklanmas

(YBa2)Cu3O9- prototipi ile (REBa2)Cu3O9- (RE: nadir toprak elementleri) malzemelerin perovskit yapya sahip olduklar, RE iyonlarnn yarap arttka rg parametrelerinin de byd, buna bal olarak ortorombik bozulmann daha kk hale geldii tespit edilmitir. Ayrca speriletkenlik gei scakl, RE iyon yarap kldke daha dk deerlerde gzlenmitir (Tamegai ve ark. 1987, Yang ve ark. 1987). Speriletken REBa2Cu3O6+y (RE = Nd, Sm, Eu, Gd, Dy, Ho, Er, Tm, Yb) bileiklerinin ounda magnetik alnganlk, Curie-Weiss ilikisi tarafndan tanmlanmtr. Lantanit iyonlar R3+ iyonlar iin beklenilen magnetik momentleri gstermi ve momentlerinin genellikle antiferromagnetik olarak etkiletii bulunmutur (aXiao ve ark. 1987). 90 K zerinde speriletken zellik gsteren kare-dzlem bileik sistemi REBa2Cu3O6+x (RE = Y, La, Nd, Sm, Eu, Gd, Ho, Er ve Lu) zerinde yaplan almada her biri drt ya da alt oksijen atomu ile evrelenmi tek kare dzlem Cu atomlarnn, oksitlerin speriletkenliinde ok nemli bir yeri olduu ifade edilmitir (Hor ve ark. 1987). Ba2YCu3O7-yde Ba yerine La3+ girerken, oksijen boluunun dalmndan dolay Ce4+nn Y yerine giremedii tespit edilmitir (Liang ve ark. 1987). REBa2Cu3O7-x (RE = Nd, Sm, ve Lu) bileiklerininde katklamalarda La, Pr ve Tb

62

haricindeki tm lantanit serisi 87 ile 95 K arasnda Tc deeri gstermitir. Gd kullanlan bileikte alnganlk lmleri muhtemelen dipol-dipol etkilemesinden kaynaklanan antiferromagnetik dzenlemenin olduunu gstermitir (Tarascon ve ark. 1987). Y Blgesine Tb katklamas ile elde edilen Y1-xTbxBa2Cu3O7- bileiklerinde speriletkenlik gei scakl xe bal deildir. Ancak zdiren, belirgin ekilde saf YBCO-123ten daha byktr ve x = 0.08 deerinde en dk deeri vermitir (Kasper ve ark. 1988). Ortorombiktetragonal faz geiinin REBa2Cu3O7- (RE = Y, La, Nd, Sm, Eu, Gd, Dy, Ho, Er, Tm, Yb) bileiklerinde Lantanit serisinin atom numaras arttka gei scakl da artmaya eilimlidir. Bu eilim en yakn komu oksijen atomlar arasndaki boluk ile kuvvetli bir iliki iindedir (Nakabayashi ve ark 1988). YBa2Cu3O9- bileiinde, Yun Sm-Gd ve Dy-Yb serileri ile tamamen, Tb ve Lu ile 1/3 orannda yer deitirebildii saptanmtr (Karen ve ark. 1990). Tek faz dzeninde sentezlenen YbBa2-xSrxCu3O7 ve LuBa2-xSrxCu3O7 (0.0 x 0.5) bileiklerinde, x = 0.1 deerinde yksek gei scakl gzlenmitir (Badri ve Varadaraju 1992). REBa2Cu3Ox (x = 6 ve 7) bileiklerinde Cu2O dzlemindeki mesafeler RE serisinin atom numaras bydke artarken CuO zincirlerindeki mesafeler deimemektedir. Cu2O dzlemlerinin bzlme as yaklak 167.3o kritik deerini at zaman speriletkenlik kaybolmaktadr (Guillaume ve ark. 1994). Speriletkenliin basklanmasn aklamak iin magnetik ift krlmas ve yk tayclarnn lokalizasyonu mekanizmalar kullanlmaktadr. Y1-xPrxBa2Cu3Ox ve buna benzer speriletkenler iin bu iki mekanizma yetersiz kalmtr. Y1-xPrxBa2Cu3Oxte bu basklanma Pr-O rezonansn temel alan yeni bir mekanizma ile aklanmaya allmtr (Voloshin ve ark. 1998). SmBa2Cu3O7-x (x = 0.74) bileii 4.2 Ke kadar speriletken zellik gstermemesine ramen yaps, tetragonal YBCOya ok benzemektedir (Sato ve ark. 2001). Nd katkl YBa2Cu3O7- filmlerde, belli bir kalnln altnda ortorombik yapdan tetragonal yapya gei blgesi ve kritik scaklk azalmaktadr (Salluzzo ve ark. 2002). (Y1-x-yPrx-Cay)Ba2Cu3O7- malzemelerinde x = 0.05de maksimum Jc deeri gzlenmi ve Pr katklamasnn 70 Kde manyetik alan altnda ivileme kuvvetini gelitirmesi, Pr iyonlarnn manyetik alan altnda ak ivileme merkezi gibi davranmasn ve Ca katklamasnn CuO2 dzlemlerinde hollerin hareketini saladn gstermektedir (Harada ve Yoshida 2003).

63

(Nd,Eu,Gd)Ba2Cu3Ox (NEG123) bulk malzemelerin 77.3 Kde 14 T manyetik alann zerinde yksek tersinmezlik alanlar gsterdii tespit edilmitir (Awaji ve ark. 2004). Eriyik tek kristal Re-Ba-Cu-O rneklerinin hazrlanmas srasnda 123 faz ile 211 faznn farkl termal genleme katsaysna sahip olmas ve 123 faznda rg parametrelerinin oksijen stokiyometrisine bal olmasndan dolay farkl atlak tipi olumutur. a/b-mikroatlaklar, a/b-makroatlaklar ve c-makroatlaklar (Diko 2004). 7 m uzunluunda 9 mm geniliinde Ni erit zerine kaplanan 2 m kalnlnda Sm1Ba2Cu3O7 (SBCO) filmde, 77 Kde Icnin 90 130 Amper arasnda deitii tespit edilmitir (Lee ve ark 2004). (Yb1-xREx)Ba2Cu3Oy ((Yb,RE)123, x = 0.1-0.3, RE = La, Pr, Sm ve Gd) speriletken malzemelerinde kritik scaklklardaki deiim gzlenmitir. Tm (Yb,RE)123 rneklerinin (Yb,RE)2BaCuOy ve BaCuO2 safszlk fazlarnda azalmalar meydana gelmitir. Sentezlenen tek faz (Yb,RE)123 malzemeler iinde en yksek Tcler: Pr iin x = 0.1, Tc = 88.5 K; Sm iin x = 0.2, Tc = 91.5 K; Gd iin x = 0.25 ve Tc = 92 K olduu tespit edilmitir (Yokoyama ve Kita 2004). SrTiO3 tek kristali zerine bytlen Y1-xRExBa2Cu3O7-y (RE= Gd, Sm) filmlerinde, Jc - B karakteristiklerinden yksek magnetik alan altnda RE konsantrasyonunun ak ivilemesinde rol oynad tespit edilmitir (Kaneko ve ark. 2005). Ynelimi kontrol ederek byk tek kristalli tanecikler oluturmak iin ilk kez kullanlan Generic Seed Crystal yntemiyle RE-Ba-Cu-O (RE = Nd, Sm, Eu, Gd) hazrlanmtr (Shi ve ark. 2005). (Nd1-xCax)Ba2Cu3Oy ve Nd(Ba2-xCax)Cu3Oy rneklerinde artan Ca konsantrasyonu ile Tc deerinin ve birim hcrenin ortorombikliinin azalmaktadr (Chin ve ark. 2005). EPR (Electron Paramagnetic Resonance) lmleri Yb3+ katkl Y0.99Yb0.01Ba2Cu3Ox (6 x 7) farkl oksijen ieren bileiklerde Raman ileminin spinrg relaksasyonunun neden olduu EPR izgi genilii ile scaklk arasnda gl bir bamllk gzlenmitir (Gafurov 2005). SrTiO3 substrat zerine TFA-MOD metoduyla bytlen Y1-xSmxBa2Cu3Oy ve YSmxBa2Cu3Oy filmleri Y1-xSmxBa2Cu3Oy iin (x = 0.05) ve YSmxBa2Cu3Oy iin (x = 0.3) malzemelerinde yksek magnetik alanlarda Jc deeri katklanmam rneklere oranla artmaktadr (Kitoh ve ark. 2006). Y(1-x)CexBa2Cu3O7 malzemelerinde diamagnet yantlarn x = 0.0156 deerinde bir pike

64

sahip olduu ve bunun a - b dzleminde Ce iyonlar arasndaki en olas mesafe olduu tespit edilmitir (Petrov ve ark. 2007).

2.1.2 triyumun dier deerlikliler ile katklanmas

Y1-xScxBa2Cu3O bileiklerinde Tc deerleri xden bamszdr (Mori 1989, Zuo ve ark. 1988). Y1-xAlxBa2Cu3O (0 < x 0.85) iin Tc 90,4 K olarak tespit edilmitir (Franck ve ark. 1987). Y1-xBxBa2Cu3Oy (YBBaCuO) (x = 0.00, 0.33, 0.50) malzemelerinde x = 0.0 ile x = 0.33 oranlar arasnda ortorombik yapnn x = 0.5 deerine gittikte tetragona yapya gei yapt gzlenmitir. Ar katklama snrna yaklatka Tc deeri azalmaktadr (Ben Azzouz ve ark. 2006).

2.1.3 triyumun Kalsiyum (Ca) ile katklanmas

Y(III) yerlerine Ca(II) katkl Y-Ba-Cu-Ode Ca konsantrasyonunun artmas Tc ve Jyi, azaltmaktadr (Bandyopadhyay (YCaBCO) ve ark. film 1997). ve c-ekseninde a-ekseninde ynlenmi ynlenmi Y0.8Ca0.2Ba2Cu3O7- ince

(Y0.8Ca0.2)Ba2Cu3O7-/YBa2Cu3O7- ift tabakal malzemelerde Ca katks elektriksel gei zelliklerini ve a-ekseninde ynlenmi YBCO filmin Jc deerini artrmaktadr (Delamare ve ark. 2002). Sol-gel ve PLD (Pulsed Laser Deposition) ile retilen YBa2Cu3O7- ve Y0.8Ca0.2Ba2Cu3O7- ince filmlerinde dk scaklklarda yksek kritik akm younluuna sahip iken en yksek Jc deeri fazla katklanm Y0.8Ca0.2Ba2Cu3O7- rneinde gzlenmitir (Semwal ve ark. 2004). (100) SrTiO3 substrat zerine PLD ile hazrlanan Y1-xCaxCu3O7- (x = 0; 0.05; 0.07; 0.1) ince filmde Caun Y ile ksmi yer deitirmesi sonucu Tc deerinin artan Ca konsantrasyonu ile azald, manyetik alan altnda Jc deerlerinin katksz YBCO ile yaklak ayn deerlere sahip olduu tespit edilmitir (Augieri ve ark. 2004). Y0.7Ca0.3Ba2Cu3O7- yzey tabakalarnda Ca katksnn

65

YBCOnun mikrodalga zelliklerini anlaml bir ekilde deitirmedii tespit edilmitir (Seron ve ark 2004). Y0.95Ca0.05Ba1.595Cu2.405Oy bileiinde maksimum alan tuzaklama tespit edilmitir (Szalay ve ark 2005). Y1-xCaxBa2Cu3Oy (x = 0, 0.1, 0.2) rneklerinde Ca konsantrasyonunun artmasyla Tcnin azald ancak Ca katkl rneklerde O katklanmasyla Tcnin artt ortalama tanecik boyutunun katklamayla azald tespit edilmitir (Mohan ve ark. 2007).

2.1.4 triyumun dier iki deerlikliler ile katklanmas

RE1xCdxBa2Cu3O7 bileiinde xin artyla safszlk fazlarnda da art meydana gelmektedir (Chen ve ark. 1989, Chen ve ark. 1990). Y1-xCdxBa2Cu3O (x = 0.1, 0.5, 0.5) bileiklerininde 92 Kde gei scakl tespit edilmitir (Andreas ve Kingon 1991). Y0.9M0.1Ba2Cu3O (M = Mg, Ca, Sr, Ba) bileiklerinde Tcnin iyonik ap ile orantldr. Ba iin Tc = 95 K, Sr iin Tc = 91.3 K, Ca iin Tc = 87.7 K ve Mg iin Tc = 84 K gei scakl tespit edilmitir (Tatsumi ve ark. 1992). Benzer sonular Y1xCdxBa2Cu3O7 (Cd katkl) ve Y1xCdxBa2xLaxCu3O7 (Cd-La katkl) rneklerde de gzlenmitir (Gunasekaran ve Steger 1996).

2.1.5 triyumun tek deerlikliler ile katklanmas

triyumun tek deerliklilerle az sayda alma mevcuttur. Nann iyonik yarap 1.16 A dur. Bu iyonun Y ile yerdeitirmesi mantkl olabilir ama K, 1.51 A ; Rb, 1.60 A ve Cs 1.76 A iyonik yaraplara sahiptir. Bu iyonlarn Y ile yerdeitirmesi pek olas deildir. Y1-xNaxCu3Onin kat zeltilerinde (Dalichaouch ve ark. 1988, Fartash ve Oesterreicher 1988) safszlk fazlarnn bulunduu tespit edilmitir (aGreaves ve Slater 1989). Y1-xAxBa2Cu3O (A = K, Rb, Cs) bileiklerinde xin 0.15e kadar safszlk ieren faza rastlanlmam ve birim hcre boyutlarnn sabit kald

66

gzlenmitir. En yksek Tc, 95.5 K ileY0.95Cs0.05Ba2Cu3O bileiinde tespit edilmitir (Koblischka-Veneva ve Koblischka 2003).

2.1.6 triyumun dier atomlar ile katklanmas

Ynin Bi ile ksmen yerdeitirmesi ile Tcde kk deiimlerin meydana gelmektedir ve rg parametreleri byk oranda deitirmektedir (Varadaraju ve ark. 1987). Ga ve Fenin x = 0.2den byk deerleri Tcyi azaltmaktadr (Jung ve ark. 1988). Tl katklamas Tcyi anlaml bir ekilde deitirmemektedir (aSaito ve ark. 1987). Th ve Zr katklamalar baarszlkla sonulanmtr (Neumeier 1992). Ca ve Thun ikili katklamas sonucu oluan Y1-2xCaxThxBa2Cu3O bileiinde Tcnin kk deerler tespit edilmitir (Andersson ve Rapp 1989, Andersson ve ark. 1989). Y1-xTaxBa2Cu3O7-y (0 x 0.08) bileiklerinde YTa1.6Ba3.5Cu0.7Oy bileeninin ak ivileme merkezi olarak davranabilecei ve gei scakln deitirmedii gzlenmitir (Bortolozo ve ark. 2004).

2.2

Baryum (Ba) Blgesinde Yaplan Katklama ve Yerdeitirme almalar

2.2.1 Baryumun Lantanyum (La) ile yerdeitirmesi ve katklanmas

Y(Ba1-xLax)Cu3O bileiindeki La znrl 0.23 (Liang ve ark. 1989) ile 0.5 (Chandrachood ve ark. 1988, De Groot ve ark 1988, Tokiwa ve ark. 1988) arasnda (x > 0.35) Y2Cu2O5 faz gzlenmitir. La iin st limitin x = 0.36 olduu ve bu deerden sonra Y2Cu2O5in kelmesi sonucu Lann Y blgesiyle yerdeitirmeye balad tespit edilmitir (Cava ve ark. 1988, aKaren ve ark. 1991). La ierii, birim hcrenin klmesine (Liang ve ark. 1987, Liang ve ark. 1989, Mazumder ve ark. 1988) a ve b

67

eksenlerinde farkl deiimlere, c ekseninde ise byk bir azalmaya sebep olmaktadr (Buckley ve ark. 1991, Cava ve ark. 1988, Karen ve ark. 1992). Ortorombik yap bozulurken(Liang ve ark. 1987, Liang ve ark. 1989, Rajarajan ve ark. 1988), x = 0.05te kk bir maksimumda ve 0.1 < x < 0.25te ortorombik-tetragonal faz geii olmaktadr(Liang ve ark. 1987, Liang ve ark. 1989). La ieriinin art oksijen ieriini artrmakta (Buckley ve ark. 1991, Cava ve ark. 1988, Huang ve ark. 1988, aKaren ve ark. 1991, Liang ve ark. 1987, Liang ve ark. 1989, Manthiram ve ark. 1988, Rajarajan ve ark. 1988, Tokiwa ve ark. 1988) ve kritik scakl azaltmaktadr (Chandrachood ve ark. 1988, Huang ve ark. 1988, Mazumder ve ark. 1988, Rajarajan ve ark. 1988, Tokiwa ve ark. 1988).

2.2.2 Baryumun Stronsiyum (Sr) ile ksmen veya tamamen yerdeitirmesi

IIA grubu elementlerinden Mgun 0.89 A , Caun 1.25 A ve Srun 1.42 A iyonik yaraplar vardr. IIA grubu elementleri iinde yerdeitirme ve katklama almalarnda en yaygn olarak Sr ve Ca kullanlmtr. Srun tamamen yerdeitirmesinde 3 fakl yap gzlenmitir. Normal YBCO yaps, (Babu ve Greaves 1993, Den ve Kobayashi 1992, Harlow ve ark. 1996, Slater ve ark. 1994) 1212 yapsdr. Bu yapda tetragonal P4/mmm yapsndaki CuO4 zinciri MO6 sekizyzls ile yerdeitirir ve 1212 yaps meydana gelir (Beales ve ark. 1992, Beales ve ark. 1993, Ehmann ve ark. 1992, Manako ve ark. 1988, Tomoichi ve ark. 1991, Yitai ve ark. 1993). Dier bir yap ise 1212 speryapsdr. Ortorombik yapdaki CuO4 kare birimleri GaO4 ile yerdeitirir ve 1212 speryaps meydana gelir (Huang ve ark. 1992, Rykov ver ark. 1994, Zhang ve ark. 1992). Sra ilave olarak katklanan maddelere bal olarak ya ortorombik (Pmmm) ya da tetragonal (P4/mmm) yap tespit edilmitir. Yaplan almalarda Tclerin olduka dk olduu bir ksmnda speriletkenlik gzlenmedii tespit edilmitir (Babu ve Greaves 1993, Harlow ve ark. 1996, Slater ve ark. 1994, Wuu ve ark. 1994, Xiong ve ark. 1992).

68

Y(Ba1-xSrx)2Cu3O bileiinde maksimum x deeri 0.8 olarak verilmi (Golben ve Vlasse 1992) sinterleme scaklnn Sr ierii ile artt gzlenmitir (Parent ve Moreau 1991). Birim hcre parametreleri, Sr ieriinin artyla izotropik olarak azalr, = 7.0 iin Sr ierii ile ortorombiklik ksmen muhafaza edilmektedir (Fjellvg ve ark. 1989, Ganguli ve Subramanian 1991, Golben ve Vlasse 1992, Ihara ve ark. 1987, bKaren ve ark. 1991, Liang ve ark. 1988, Veal ve ark. 1987, Wada ve ark. 1987, Zhao ve ark. 1988). Tc, xin artyla azalmaktadr (x = 0.5 iin 80 K) (Babu ve ark. 1993, Liang ve ark. 1988, Ono ve ark. 1987, Sung ve ark. 1988, Veal ve ark. 1987). R(Ba1-xSrx)2Cu3O (R=Nd, Sm, Eu, Gd, Dy,Yb, Lu) iin aratrlm ve Yb iin kat zelti eilde edilebilirken Lu iin gzlenmemitir. Birim hcre parametreleri, Tc, x ile azalm, Eu iin Tc basklanmtr (Badri ve Varadaraju 1992, Currie ve Forest 1988, Gunasekaran ve ark. 1996, Parent ve Moreau 1991, Rozell ve ark. 1993, Taguchi 1988.)

2.2.3 Baryumun Kalsiyum (Ca) ile yerdeitirmesi

Y(Ba1-xCax)2Cu3O bileiinde, Ca ieriinin art kritik scakl azaltrken speriletken ve speriletken olmayan fazlar gzlenmitir (Zhang ve ark. 1989, Zhao ve ark. 1988, Baldha ve ark. 1989). YBa2Cu3Oy yapsna Ca, SOED (Solid Oxide Electrochemical Doping) metoduyla katklanm ve Ba2+ iyonlarnn elektriksel kuvvet altnda Ca2+ iyonlar ile yerdeitirdii, Ca2+nn dk akm younluunda ounlukla tanecik kylar boyunca, yksek akm younluunda tanecik kylar kadar tanecik iine de katkland, birim hcresinin ok kk olduu tespit edilmitir (Matsumoto ve ark. 1998).

2.2.4 Baryumun dier iki deerliliklilerle katklanmas

Y(Ba1-xMx)2Cu3O (M = Mg, Cd, Hg) bileiinde katklama kritik scakl azaltr, x > 0.32 deerlerinde Mg, Cu yerlerine yerleir (Komatsu ve ark. 1988). Cd yapya

69

girememektedir (Andreas ve Kingon 1991, Iguchi ve ark. 1988). Hgnn ok kk oranlardaki katklamalarnda Tc 90 Knin zerinde kalmasna ramen ksa srede yapdan uarak uzaklamaktadr (Pandey ve ark. 1996).

2.2.5 Baryumun tek deerliliklerle katklanmas

Y(Ba1-xAx)2Cu3O (A = Li, Na, K, Rb, Cs) katksnda en ok tercih edilen element K olmutur (Ausloos ve ark. 1988, Felner ve ark. 1988, Gupta ve Braun 1988, Rajarajan ve ark. 1988, aSaito ve ark. 1987, Tatsumi ve ark. 1994). Li ve Na katkl rneklerde safszlklar gzlenmi ve Tc yaklak 79 K civarnda bulunmutur (Ausloos ve ark. 1988, Gupta ve Braun 1988). YBa1.9Na0.1Cu3O7- bileiinde Na atomlarnn ak ivileme merkezlerini gelitirmede negatif etkisinin olduu bulunmutur (Leng ve ark. 2003).

2.3

Bakr (Cu) Blgesinde Yaplan Katklama ve Yerdeitirme almalar

YBCOya yaplan gei metalleri katklamalarnn nedeni genellikle fiziksel zelliklerini deitirmektir. Ancak Cu blgesine yaplan katklamalar speriletkenlie zarar vermektedir. YBCOya yaplan ok sayda gei metali katklamalar (Zr, Ta, Ti, Pt, Rh, ve Re) yapya giremedii iin speriletkenlii deitirmemitir. Nb, V, Ni, Fe, Co, Pd, ve Ru katklar Cu ile yer deitirmekle birlikte Tcyi azaltmtr.

2.3.1 Bakrn ilk satr gei metalleri ile katklanmas

YBa2(Cu1-xMx)3O7- (M = Sc, Ti, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Zn, Ga, Al) bileiklerinde x = 0.06 iin Sc ve V ile x = 0.1 iin Mn yerdeitirmeleri Tc de nemli bir deiiklie neden olmamtr. Dier btn katklamalarda Tcnin azald tespit edilmitir. zellikle Fe, Co, ve Ni katklamalarnda Tc iin olduka dk deerler elde edilmitir (Dou ve

70

ark. 1991, aManeo ve ark. 1987, bManeo ve ark. 1987, Strobel ve ark. 1988, TakayamaMuromachi ve ark. 1988, Tarascon ve ark. 1988, Tholence 1987, bXiao ve ark. 1987) 0-3.73% orannda Fe katksnn Tcyi drd, katkl malzemelerin magnetizasyonunun sinterleme scaklna olduka bal olduu tespit edilmitir (Yao ve ark. 2000). YBa2Cu3-xScxO6+ (x = 0-1.1) bileiinin EPR (Electron Paramagnetic Resonance) sonular, paramanyetizmann Tc deerinin altnda diamagnetik-speriletken faz ile basklandn, Tc deerinin altna inildike paramagnetik merkezin yer deitirdiini ortaya koymutur (Baack ve ark. 2001). Byk tanecikli eriyik YBa2(Cu1-xZnx)3O7- bileiinde kritik akm younluu, magnetik alan tuzaklamas, kaldrma (levitation) kuvveti zelliklerinin x = 0.00125 ile x = 0.00253 arasndaki deerlerde iyiletii gzlenmitir (Zhou ve ark. 2002).

2.3.2 Bakrn ikinci ve nc satr gei metalleri ile Li, Mg, Sn ve Pb katklanmas

Au katklamalarnda xin dk deerlerinde Tcnin 1.5 K civarnda artt, oda scakl zdirencinin azald, alnganlnn ve st kritik magnetik alannn deimedii tespit edilmitir (aCieplak ve ark. 1990, bCieplak ve ark. 1990, Streitz ve ark. 1988, Welp ve ark. 1993, Xiao ve ark. 1988). Ag ve Pt katklamalar Tcde nemli bir deiiklie yol amaz iken Ag katklamas Tcyi ok az artrmaktadr(Tholence 1987), (aCieplak ve ark. 1990, Lin ve ark. 1990, bSaito ve ark. 1987). Pdnin kk miktarlarnda 92 K, byk deerlerinde 45 K kritik scaklk gzlenmitir (Nishi ve ark. 1987). Li ve Mg konsantrasyonlar arttka Tcnin azald gzlemlenmitir (Andresen 1991, Kewi ve ark. 1992, Strobel ve ark. 1988, Tholence 1987, Yan ve ark. 1988). Ta, Nb (bGreaves ve Slater 1989, Subba Rao ve ark. 1988) ve Si2nin yapya giremedii, Cd ve Hgnin x < 0.02 deerinde yerdeiterebildii, Monin ise Tcyi 50 K civarna drd tespit edilmitir (Remschnig ve ark. 1988, Takabatake ve Ishikawa 1988). Oksijenden yoksun hazrlanan YBa2Cu3O6+y (y =0.6) bileiinde Tc, 63 K iken

71

Br/Cu=1/30 ve y = 0.6 durumunda Tc 89 Ke ykselmi ve Bromun speriletkenlii onard dorulanmtr (Dieng ve ark. 2002).

2.4. YBCOya Yaplan Dier Katklama ve Yerdeitirme almalar

YBa2Cu3Oy (YBCO) speriletkenine NaNO3 ilavesinde Tc hemen hemen deimeden kald halde NaNO3 ilavesinin art, birim hcrenin rg sabitlerini azaltmaktadr. NaCl ilavesinde ise Tc azalrken, birim hcrenin rg sabitleri hafife artmaktadr (Wu ve ark 2000). Saf YBCO ve YBa2-xLaxCu3-xNixO7-, x = 0.1 rneklerinde 63,65Cu NQR (Nuclear Quadrupole Resonance) teknii ile incelenmi ve Ni katklamann, rnei zayf bir ekilde etkiledii ve Niin tercihli olarak dzlemlerde yer deitirdii soncuna varlmtr (Lee ve ark. 2000). Arlka 0.5% CeO2 ve 0.25% aralklarla fakl SnO2, eriyik YBCO zerine konularak n sinterleme sonucu nfuzu aratrlmtr. Tcde kk bir azalma meydana gelmesine ramen en iyi speriletkenlik zellikleri 0.25% SnO2 katkl rnekte n sinterleme olmakszn elde edilmitir. Jc deeri 77 Kde 1 T magnetik alanda 90 kA/cm2 deerine ulamtr (Leblond-Harnois ve ark. 2000). Kalay katklanm YBa2Cu3O7y bileiinde Mossbauer spektrumu kalayn Cu(1) pozisyonlarna gittiini gstermitir. Scakla bal dielektrik sabitinde ve i srtnmede 200 K civarnda ferroelektrik ve yapsal anormallikler gzlenmitir. Ferroelektrik dzenlenme Cu-O zincirlerinde meydana gelmektedir. yi dzenlenmi Cu-O zincirlerine kalay katklama ferroelektrik gei scakln modifiye etmektedir (Zheng ve Zhang 2002). YBa2Cu3O7- bileiine Pr katks, Tcyi azaltrken Jcyi artrmaktadr (Harada ve Yoshida 2002). Tek etki alanl eriyik YBCO seramiklerinde akm snrlandrc hatalarda elementler anahtar olarak grev yapar. Scak noktalarda dk termal iletkenlik ile birlikte yksek miktarda enerji toplamak materyalin bozulmasyla sonulanr. Jc yi azaltmak scak noktalarda enerji tutulumunu azaltmann bir yoludur. Jcyi azaltmak iin Tcden daha dk deerlerde optimal Jc deerini kullanarak uygun katklama seviyesi tespit edilmitir. Bu da speriletken hacminin 100%nde geii mmkn klmtr (Mendoza ve ark. 2002). Gzenekli ve tanecik

72

kylarnda speriletken zellik gstermeyen bir yapya sahip olan bulk YBCOya AgS katklanmasyla Agnn CuO zincirlerindeki yerlerle yer deitirdii ancak Snin btn mmkn yerlere girebildii ve 10%luk katklama ile kritik scakln 92 K olduu tespit edilmitir (Tyagi ve ark. 1997). Ca jelleri yksek younlukta YBCO tabletlere ve PLD ile hazrlanm ince filmlere uygulanm, Caun tanecik snrlarna difzyonu speriletkenlik zelliklerini deitirmemi ancak tanecik kylar boyunca Jc artmtr (Berenov ve ark. 2002).
197m

Hg ve

199m

Hg radyoaktif izotoplar YBCO ince filme Hg radyoaktif izotopunun 653 K stndeki

katklandnda Hgnn rg iinde hibir atomun bulunmad esiz bir yere yerletii tespit edilmitir (Amaral ve ark. 1998).
197m

scaklklarda difzyona urad (bArajo ve ark. 1999) ve rg iinde yksek simetriye sahip bir yeri igal ettii bulunmutur (aArajo ve ark. 1999). Uranyum katkl Y-Ba-Cu-O sistemi Y2BaCuO5 faz ve U paracklar ieren YBa2Cu3O7 iermektedir. Manyetik alan altnda ise paramagnetik zellikler sergilemektedir (Hari Babu ve ark. 2003). Deiik miktarlarda oksijen ieriine sahip Ca katklanm YBCO filmlerde (RH) Hall sabitinin ve zdirencin scakla ballnn aratrld almada, RH ile T arasnda katklama ile azalan Tc pikinin en uygun katklamada grnmedii tespit edilmitir. Beklenmedik ekilde katklamann artmasyla Tc pikinin ortaya kmas, ar katklanm yksek scaklk speriletkenlerinde gei zelliklerinde yeni bir sistemi iaret etmektedir (Castro ve Deutscher 2003). YBa2Cu3O7- ok kristalinde tanecik snrlarna tercihli olarak Fe ve Ca katklanm, Ca katklanm malzemelerde Jc deeri artarken Fe katklanm malzemelerde Jc deerinin azald bulunmutur (Cheng ve ark. 2003). YBa2Cu3O7 (YBCO)da nokta kusurlar ve ykler ieren byk al tanecik kylarnn gei zelliklerinin bilgisayar simlasyonu ile incelenmesi, ntral oksijenin bulunmas speriletken olmayan tabakann kalnlnnn azalmasn ve baz byk al tanecik kylarnda gei zelliklerinin artabileceini ngrmektedir (Boyko ve ark. 2004). YBa2Cu3O6+ya ince film zerine Ni veya Fe ferromagnetik filmler RF Magnetron Sputtering teknii ile depozito edilmiir. Ni/YBCO ve Fe/YBCO rneklerinde ferromagnetik filmin kalnlnn artyla Tc ve Icnin azald tespit edilmitir (Ebara ve ark 2005). 150 nm kalnlndaki YBCO ince filme oda scaklnda Ge katklanm, Geun 60 nmye kadar girdii, elektriksel iletkenlikte ve

73

magnetizasyonda kayplar olduu, kristal yapnn deimedii tespit edilmitir (Avc ve ark. 2005). Kathal difzyon teknii ile katklanan Ag atomlarnn, Y-123 yapsnda tanecik snrlarna yerletii ve Jc - H zelliklerin manidar bir ekilde deitirdii tespit edilmitir (Zhao ve ark. 2005). MgO ve Ag/MgO zemin erinde elektron beam evoporation teknii ile retilmi YBa2Cu3O7-x ince filmlerde, c rg parametresinde 0.1%lik bir artn Tc = 92 K, Jc = 4.2 105 A/cm2 (77 Kde) deerlere ve oda scaklndaki zdiren deerinin 2-3 kat azalmaya neden olduu tespit edilmitir (Grr ve ark. 2005). 30%u Y2BaCuO5 ieren eriyik YBa2Cu3O7-ye arlka 0.5% B2O3 ilave edilmesi, tanecikler aras blgenin bymesine, tanecikler arasnda iletken hatlarn zayflamasna ve Tc ve Jc deerlerinde azalmaya neden olmutur (Topal ve zkan 2005). Y-Ba-Cu-O tek tanecik bulk speriletkenlerinde nano boyutlu az bir miktar ZrO2 ilavesiyle c ekseninde Y2BaCuO5 (Y211) paracklarnn sraland gzlenmitir. Tc deeri katksz YBCO ile karlatrldnda 1 K azalm, Jc deeri homojen olmayan rnein mikroyapsndan dolay pozisyona bal olarak deimitir (Iida ve ark. 2005). Arlka % 0.8 orannda nano boyutlu Al2O3 paracklar YBCOya ilave edilmi ve Rietveld Refinement Teknii ile XRD ve EDX analizleri sonunda ortorombikliin azald, Al2O3 paracklarnn Cu(1) yerlerine ve Y yerlerine girebildii, Tcnin 85 K olduu ve Al2O3 konsantrasyonunun artmasyla keskin bir ekilde dt, Jc deerinin anlaml bir ekilde artt tespit edilmitir (Mellekh ve ark. 2006). M (M = Co, Ni, Zn, Ga) katkl YBCOda Tc, katklama konsantrasyonu ile basklanmtr. Srasyla Zn, Ni, Ga, Co katklamasnn knt meydana getirdii gzlenmitir. Zn ve Ni, CuO2 dzlemlerinde Cu(2) yerleriyle yer deitirdii, Co ve Gaun CuO zinciri boyunca Cu(1) yerlerini igal ettii tespit edilmitir. Alan tuzaklamas, kaldrma kuvveti ve Jc ivilemeden dolay bu durum en ok Znde gzlenmitir (Zhou ve ark. 2006). PLD ile hazrlanm YBCO filme BaZrO3 katks, kritik akm younluunun magnetik alanla ilikisini gsteren grafikte, Jcnun dk alanlarda gzlenen dzgn ksm uzam, dzgn ksmn sonunda Jcnun oran gl bir ekilde azalmtr ((Traito ve ark. 2006). YBCO-123n fotoelektron spektrumu iki bileen iermektedir. Birisi yksek hol katklama seviyesi tarafndan karakterize edilen ve speriletken olmayan aralklar ieren ksm dieri ise speriletkenlii tutan ksmdr. Bunlar ARPES spektra ile aratrlm ve

74

YBCO-123n dk enerjili elektron yapsnn genellikle LDA hesaplamalaryla ve speriletken olmayan karakterinin gl katklamalarla meydana gelebilecei sonucuna varlmtr (Zabolotnyy ve ark. 2007).

2.5. YBCO (123) Bileiine Yaplan Gd ve Nb Katklama Yerdeitirme almalar

Y1-xGd xBa2Cu3O7- yapsnda x = 0.6 haricinde xin artyla bileiklerin normal durum zdirenlerinde de artlar gzlenmitir (Hong ve ark. 1989). Gd1-xYxBa2Cu3O7-y ince filminde x arttka magnetik alan altnda Jc deerinin artt (Wang ve ark. 1995) Y1-xGd xBa2Cu3O7- ok kristalinde Gd ieriinin artla Jc deerlerinde azalma tespit edilmitir (Theuss ve Kronmller 1995). Toz eritme yntemiyle hazrlanan YBa2Cu3Oy ve Y0.4Gd0.6Ba2Cu3Oy malzemelerinin manyetizasyon erileri farkl scaklklarda SQID ile llmtr. Gd ilave edilmi rneklerde H c konfigrasyonunda 70 K altnda fishtail etkisi gzlenmitir. YBCO rneinde byle bir pik bulunmamtr. Bu etkinin Jc ve ak ivilemesini artrd, Jc deerinin manyetik alanla artt tespit edilmitir. Y yerlerine Gdnin yerdeitirmesi, Y2BaCuO5 paracklarnn boyutlarnn azalmasna, alan-gerilim ivileye ve manyetik ivilemeye neden olmaktadr bu da Jc ve ak ivilemesindeki art aklayabilmektedir (Feng ve ark. 1998). Y1-xGd xBa2Cu3O7 ok kristalinde yapnn ortorombik olduu ve Gd ieriinin artyla rg parametrelerinde bymenin olduu tespit edilmitir (El Ali ve ark. 2002). YBCO speriletkeninden sonra sentezlenen GdBCO speriletkeni YBCOdan daha iyi oksijen tutma zelline sahiptir ancak oksijen eksikliinde ok abuk speriletkenlik zelliklerini kaybetmektedir (Taka ve ark. 2002). Hazrlanlan (Y1-xGdx)BCO bileiinde x = 0.4 deerinde RE123 karmnn homojen ve en yksek Jc ve Tc deerlerine sahip olduu belirtilmitir (Yulei ve ark. 2004). YBCO-123e Gd difzyonu tanecikler aras iftlenmenin karakteristik gerilimi Jc ve Tc deerlerini artrmaktadr. YBa2Cu3O7-x ok kristalinde Gd difzyonu kritik scakl 88 Kden 91

75

Ke ve Jc akm younluu 55 A/cm2den 122 A/cm2ye artrmtr. Gd difzyonu ile elde edilen bu gelime, tanecikler aras balanmann karakteristik bir dayanm kuvveti olduu eklinde yorumlanmtr (ztrk ve ark. 2007). Seztezlenen YBa2Cu3-xNbxO7 malzemesinde x = 0.21 deerinde speriletkenyaltkan geii olduu ve YBCOya Nb ilavesiyle speriletkenlik taneciklerinin dayanmnn azald ifade edilmitir (Grekhov ve ark. 1994). Laser Ablation Teknii ile SrTiO3 zerine bytlen YBa2Cu3-xNbxOy ince filminde x = 0.025 ve x = 0.05 deerleri iin speriletken zelliklerin gelitii ve en yksek Jc deerlerinin gzlendii tespit edilmitir (Srinivas ve ark. 1995). YbaCuNbO yapsnn ortorombik olduu ve YBCO filmleri bytmek iin uygun olduu tespit edilmitir (Grekhov ve ark. 1997, Grekhov ve ark. 1999).

76

3. MATERYAL VE METOT

3.1 Malzemelerin Hazrlanmas

almada, YBa2Cu3O7- speriletkenine ikili katklama planlanmtr. Katklamas yaplacak atomlarn tespitinde, Tablo 3.1de gsterilen elementlerin zelliklerden faydalanlarak Gd ve Nb elementlerinin katklanmasna karar verilmitir.

Tablo 3.1 YBCO elementleri ve katk atomlarnn genel zellikleri (WEB)

Y
Atom Numaras Atom Arl [g/mol] Ba Uzunluu (Atom-Atom) [pm] Atomik ap (Deneysel) [pm] Atomik ap (Hesaplanan) [pm] Magnetik Moment [N] Elektriksel zdiren [10-8 m] Elektronegatiflik [Pauiling] Uzay Grubu Yap a [pm] b [pm] c [pm] [o] [o] [o] s [pm] p [pm] d [pm] f [pm] 39 88.90585 355.10000 180.00000 212.00000 -0.23801 56.00000 1.22000 p63/mmc 194 hcp 364.74000 364.74000 573.06000 90.00 90.00 120.00 189.10 -93.90 --

Ba
56 137.32700 434.70000 215.00000 253.00000 1.21013 35.00000 0.89000 Im/3m 229 bcc 502.80000 502.80000 502.80000 90.00 90.00 90.00 235.40 ----

Cu
29 65.54600 255.60000 135.00000 145.00000 3.07465 1.70000 1.90000 Fm/3m 225 ccp 361.49000 361.49000 361.49000 90.00 90.00 90.00 137.40 -32.50 --

O
8 15.99940 120.74100 60.00000 48.00000 -2.24077 -3.44000 C12/m1 12 monoklinik 540.30000 342.90000 508.60000 90.00 132.53 90.00 46.30 44.10 ---

Gd
64 157.25000 357.30000 180.00000 233.00000 -0.43540 130.00000 1.20000 p63/mmc 194 hcp 363.60000 363.60000 578.26000 90.00 90.00 120.00 201.20 -102.10 29.70

Nb
41 92.90638 285.80000 145.00000 198.00000 6.82170 15.00000 1.60000 Im/3m 229 bcc 330.04000 330.04000 330.04000 90.00 90.00 90.00 181.90 -78.90 --

rg Parametreleri

Valans Kabuk Orbital ap

77

GdBa2Cu3O7- bileiinde oksijen konsantrasyonu YBCO bileiine gre daha fazladr. Fakat Gd tabanl bileik oksijen eksikliinde ok abuk speriletken zelliklerini yitirmektedir (Taka ve ark. 2002). Bu yzden Gd katksnn Y ile birlikte kullanlmasna karar verilmitir. Katklama oranlar, YBCO yapsnn daha baskn olmas ve daha fazla oksijen tutabilmesi iin mol olarak 60% Y ve 40% Gd oranlar belirlenmitir. Nb atomlar uzay gurubu asndan Ba atomlar ile ayn uzay grubuna sahip iken; elektronegatiflii, rg parametreleri ve ba uzunluklar asndan Cu atomuna daha yakndr. Ayrca atomik ap ise Ba ve Cu atomlarnn atomik aplar arasnda yer almaktadr. Bu yzden Nb atomlarnn kaks iin Ba ve Cu blgeleri seilmitir. Bunun iin aadaki malzemelerin hazrlanmas kararlatrlmtr. Katklananacak olan malzemelere referans tekil etmesi amac ile saf YBa2Cu3O7- malzemesi (Saf YBCO). Katklanacak olan malzemelere referans tekil etmesi amac ile Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- (Gd-YBCO). Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- (x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175, 0.225) (Ba-Nb Serisi). Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- (x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175, 0.225) (Cu-Nb Serisi).

3.1.1 Toz malzemeler iin sitokiyometrik oranlarn hesaplanmas

Y2O3, Gd2O3, BaCO3, CuO, Nb tozlar sitokiyometrik oranlarda 0.1 mg hassasiyete sahip dijital terazi ile tartlmtr. Kimyasal tozlar; 1 (Y2 O 3 ) + 2(BaCO 3 ) + 3(CuO ) YBa 2 Cu 3 O 6.5 + 2CO 2 2 standart YBCO denklemi temel alnarak aadaki formller yardmyla her x katks iin kathal tepkime yntemi kullanlarak balang karmlar hazrlanmtr. Gd-YBCO, Nb katklamas (Ba-Nb Serisi) iin

78

3 (Y2 O 3 ) + 2 (Gd 2 O 3 ) + (2 x )(BaCO 3 ) + xNb + 3CuO 10 10 Y0.6 Gd 0.4 Ba 2 x Nb x Cu 3 O 6.5 + 2CO 2

Gd-YBCO, Nb Katklamas (Cu-Nb Serisi) iin

3 (Y2 O 3 ) + 2 (Gd 2 O 3 ) + 2(BaCO 3 ) + (3 x )CuO + xNb 10 10 Y0.6 Gd 0.4 Ba 2 Cu 3 x Nb x O 6.5 + 2CO 2

denklemleri kullanlmtr. Balang komposizyonu elde etmek iin kullanlan oksit bileiklerin ve elementlerin molekl ve atom arlklar ile saflk dereceleri Tablo 3.2 de verilmitir.

Tablo 3.2 Balang komposizyonu iin kullanlan oksit bileiklerin zellikleri.

Bileik/Element Ad triyum Oksit Baryum Karbonat Bakr (II) Oksit Gadolinyum Oksit Niyobyum Kimyasal Forml Y2O3 BaCO3 CuO Gd2O3 Nb Molekl/Atom Arl (g/mol) 225.8099 197.3359 79.5454 362.4982 92.9064 Saflk Derecesi (%) 99.995 99.000 99.000 99.990 99.800

Kimyasal reaksiyonlarda her iki seri katklama iin x katk miktar 0.025, 0.075, 0.125, 0.175, 0.225 olarak seilmitir. Her x katkl malzemenin sitokiyometrik oranlarna gre hesaplanm miktarlar ve referans tekil edecek olan YBa2Cu3O7- ile Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- bileiklerinin sitokiyometrik oranlarna gre hesaplanm miktarlar, Tablo 3.3-5de verilmitir.

79

Tablo 3.3

YBa2Cu3O7- bileii ve Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- bileenlerin miktarlar.

Forml YBa2Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- Y2O3 (g) 1.5000 0.6001 Gd2O3 (g) --0.6422 BaCO3 (g) 5.2434 3.4958

bileii iin

Malzeme smi Saf YBCO Gd-YBCO

CuO (g) 3.1735 2.1350

Tablo 3.4 Ba-Nb serisi iin bileenlerin miktarlar.

Malzeme smi Ba-Nb-1 Ba-Nb-2 Ba-Nb-3 Ba-Nb-4 Ba-Nb-5 Katk Oran (x) 0.025 0.075 0.125 0.175 0.225 Y2O3 (g) 0.6001 0.6001 0.6001 0.6001 0.6001 Gd2O3 (g) 0.6422 0.6422 0.6422 0.6422 0.6422 BaCO3 (g) 3.4868 3.3986 3.3103 3.2220 3.1337 CuO (g) 2.1350 2.1350 2.1350 2.1350 2.1350 Nb (g) 0.0207 0.0619 0.1031 0.1443 0.1856

Forml Y0.6Gd0.4Ba1.975Nb0.025Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.925Nb0.075Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.875Nb0.125Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.825Nb0.175Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.775Nb0.225Cu3O7-

Tablo 3.5 Cu-Nb serisi iin bileenlerin miktarlar.

Malzeme smi Cu-Nb-1 Cu-Nb-2 Cu-Nb-3 Cu-Nb-4 Cu-Nb-5 Katk Oran (x) 0.025 0.075 0.125 0.175 0.225 Y2O3 (g) 0.6001 0.6001 0.6001 0.6001 0.6001 Gd2O3 (g) 0.6422 0.6422 0.6422 0.6422 0.6422 BaCO3 (g) 3.5310 3.5310 3.5310 3.5310 3.5310 CuO (g) 2.1172 2.0816 2.0460 2.0105 1.9749 Nb (g) 0.0207 0.0619 0.1031 0.1443 0.1856

Forml Y0.6Gd0.4Ba1.975Nb0.025Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.925Nb0.075Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.875Nb0.125Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.825Nb0.175Cu3O7- Y0.6Gd0.4Ba1.775Nb0.225Cu3O7-

Ba-Nb serisindeki tm katklar iin Tablo 3.4ten, Cu-Nb serisindeki tm katklar iin Tablo 3.5den yararlanlarak belirtilen miktarlardaki malzemeler 0.1 mg duyarlla sahip hassas terazi yardmyla tartld. Her serideki tm katklar iin ayr ayr kartrlan tozlar, homojen bir karm elde etmek iin bir tcde 6 saat ve agad havanda bir gn boyunca elde kartrlmtr. Daha sonra gri bir renk ald gzlenen toz karmlar almina (Al2O3) potalara konularak kalsinasyon ilemine hazr hale getirilmitir.

80

3.1.2 Kalsinasyon ilemi

Toz haldeki karmlar, kalibre edilmi NABERTHERM marka ve N 11/R modelli kl frnna yerletirilmitir. Frn, oda scaklndan itibaren 925 oCye 3.75 oC/dakika hzla (4 saat) stlmtr. Toz karmlar, bu scaklkta 48 saat sreyle bekletilmitir. Daha sonra oda scaklna kadar 1.25 oC/dakika hzla (12 saat) soutulmutur. Kalsinasyon ilemine ilikin ematik diyagram ekil 3.1de gsterilmektedir. Kalsinasyon ileminin gerekletirildii kl frn ekil 3.2de gsterilmektedir. Oda scaklna kadar soutulup frndan karlan karmlarn siyah renkli olduu ve kleletii gzlenmitir. Frndan kartlan karmlar, agat havanda iyice ezilerek, iki saat sreyle tlmtr. Ayn artlar altnda ikinci kez kalsine edilen karmlar, frndan kartldktan sonra iki saat sreyle tekrar tlmtr.

ekil 3.1

Ba-Nb ve Cu-Nb serisi rneklerin kalsinasyon ilemindeki iin scaklk-zaman grafii.

81

ekil 3.2 NABERTHERM - N 11/R kl frn ve kontrol paneli. 3.1.3 Kalsine edilmi malzemelerin tablet haline getirilmesi

En son kalsinasyon ileminin ardndan tlen toz karmlar yaklak 1 gramlk miktarlarda, 13 mm apa sahip tablet kalbnda (die set) 1000 psi (68.948 bar = 6.8948 MPa) basn altnda 5 dakika preslenerek silindirik tabletler (pellet) haline getirilmitir. Tablet yapm esnasnda kullanlan pres ve die-set ekil 3.3te gsterilmektedir.

ekil 3.3 Crystal Lab marka pres ve 13 mm apl KBr die seti.

82

3.1.4 Sinterleme ilemi

Sinterleme ilemi iin malzemeler, nceden kalibre edilmi CARBOLITE marka 201 modelli ve Eurotherm marka ve 2132 modelli kontrol paneline sahip tp frnn iine almna kaykk kullanlarak iinde yerletirilmi ve 10 oC/dakika ile 925 oCye stlmtr. Bu scaklkta 1440 dakika bekletilmi, 1440 dakikalk srenin bitimine 30 dakika kald esnada oksijen (O2) verilmeye balanmtr. 1440 dakikann bitiminden sonra scaklk 4 oC/dakika ile 550 oCye drlmtr. Bu scaklkta 720 dakika beklemi ve 300 dakikada oda scaklna drlmtr. Sinterleme ilemine ilikin ematik diyagram ekil 3.4te gsterilmektedir. Sinterleme ileminin gerekletirildii tp frn ve kontrol paneli ekil 3.5te gsterilmektedir.

ekil 3.4

Ba-Nb ve Cu-Nb serisi malzemelerin sinterleme ilemindeki iin scaklk-zaman grafii.

83

ekil 3.5

CARBOLITE marka 201 modeli ve Eurotherm marka ve 2132 modelli kontrol paneli.

3.1.5 Malzemelere kontak yaplmas

Sinterlenen malzemeler tp frnndan karldktan sonra 0.3 mm kalnlnda bir kl testere ile dikkatli bir ekilde kesilerek diktrtgenler prizmas haline getirilmitir. Dikdrtgenler prizmas eklindeki malzemelere gm tel, ekil 3.6 da gsterilen ultrasonik lehim makinesi ile ndiyum (In) kullanlarak lehimlenmitir. Ultrasonik lehim, Inun malzemenin iine nfuz etmesini salad gibi kontak direnlerinin olduka dk olmasn ve lmlerin daha hassas olmasn da salamtr. Malzeme zerine alnan drt kontak ile standart drt nokta yntemi (Four Point Probe) kullanlarak elektriksel diren ve kritik akm younluu tayini yaplmtr.

84

ekil 3.6 Kontak almada kullanlan Ultrasonik Lehim Makinesi.

3.1.5.1 Drt nokta yntemi (FPP) ile elektriksel diren lm

zdiren lmleri iin kullanlan yaygn ve kullanl bir teknik standart drt nokta yntemidir. Valdes (1954) tarafndan zdiren, voltaj ve akmn okunan deerleri arasndaki fonksiyonel iliki, farkl geometriler iin verilmitir. Uhlir (1955) daha farkl geometriler iin fonksiyonel ilikileri geniletmitir. Btn bu almalar boyutlu sonsuz yaplarda, bir dorultu iin incelenmitir. Sonlu malzemeler iin olan ilkiyi ise Smith (1958) yaynlamtr. Bir akm kayna sonsuz genilikteki bir tabaka iin potansiyelde uzakla bal bir deiim verir:
I s ln r 2

0 =

(3.1)

Burada potansiyel, I akm, s tabaka zdirenci ve r akm kaynann tabakaya olan uzakldr. Bir dipol (+ kaynak ve kaynak) iin potansiyel ise aagdaki gibi olur:

0 =

I x r1 ln r2 2

(3.2)

85

Bu durumda tabaka zerindeki FPPun iki d noktas dipol gibi grnr. Buradan hareketle; sonsuz genilikte bir tabaka iin potansiyel farkldr:
= V = I s

ln 2

(3.3)

Buradan tabaka zdirenci:

s =

V V = 4.5324 I ln 2 I

(3.4)

olarak bulunur.
a) Dikdrtgen malzemelerde FPP

FPP lmlerinde dikdrtgen malzemenin boyutlar a ve d olarak alnr (ekil 3.7). Problar ekil 3.7de grld gibi simetrik yerletirilir. ki merkez nokta, 1 ve 2, arasndaki voltaj elde etmek iin, dipollerin sonsuz bir yerleiminde olduu (ekil 3.8) kabul edilir. Btn dipoller 1 ve 2 noktalar arasndaki voltaja katk yapar. Ollendorf (1932) bir izgi boyunca eit aralklarla yerletirilen sonsuz saydaki akm kayna iin potansiyel dalmn aadaki gibi ifade etmitir;
I x ln 2 sin 2 x + sin 2 y 2 d d

0 =

(3.5)

ekil 3.7 Dikdrtgen malzeme zerine FPP nin yerletirilmesi

86

ekil 3.8 FPP ynteminde dikdrtgen malzeme iin grnt sistemleri.

Kaynaklarn btn izgilerinde, 1 ve 2 noktalarnn x koordinatlar sfr olacak ekilde koordinat sistemi seilir. Bundan dolay ifadeler basitleir:
I x ln e xy / d e xy / d 2

0 =

(3.6)

Her bir kaynak izgisi V voltaja aadaki miktar katk yapar:

= I x e x ( yn + s ) / d e x ( yn + s ) / d ln 2 e xyn / d e xyn / d

(3.7)

b) Dairesel malzemelerde FPP

Bu durumda snr artlarn yerine getirmek iin bir grnt gereklidir. Bu grnt, dairenin zerindeki bir dipolden yansma ile elde edilir. Malzemede FPP ile llen voltaj aadaki ekilde verilir:

87

d 2 + 3 I s 1 V = s ln 2 + ln 2 = I s d d 3 c s s
Burada d, dairenin apdr (ekil 3.9).

(3.8)

ekil 3.9 Dairesel malzeme zerine FPP nin yerletirilmesi. c) nce malzemelerde FPP

Bir filmde sonlu kalnlk w olmak zere, voltaj yzeye dik uygulanr (ekil 3.10). Film sonsuz dilim gibi dnlebilir ve uygun tabaka direnci elde edilir. Buradan malzeme zdirenci = s w olarak bulunur. Sonsuz genilikli bir tabaka da FPP iin aadaki ilikiler mevcuttur:

s =

V ln 2 I

(3.9)

Sonsuz genilikteki filmin kalnl w olmak zere, zdiren aagdaki gibi yazlabilir:

= sw =

w V w F I ln 2 s

(3.10)

88

w F , dzeltme faktrdr. s

ekil 3.10 w kalnlkl ince tabakaya FPP nin yerletirilmesi

w Bir sonlu malzeme iin F birinci mertebe dzeltmesi gibi kullanlabilir. s

Buradan bir film iin zdiren:

= sw = wCI
olarak bulunur (Demirci 2005).

V I

(3.11)

3.2 Malzemelerin Analizi

3.2.1 Optik fotoraf ekimi

Malzemelerdeki kristallenmeyi ve tanecik byklklerini gzlemlemek amac ile her bir malzemenin optik fotoraflar, Olympus GX41 marka optik mikroskop ve

89

Moticam 3000 dijital grntleme aygt altnda 500 kez byltlerek ekilmitir (ekil 3.11).

ekil 3.11 Olympus GX41 marka optik mikroskop ve Moticam 3000 dijital grntleme aygt.

3.2.2 Younluk tayini

Sinterlenen malzemelerin younluk lmleri Archimedes Younluk lme Sistemi (Densitometre) ile yaplmtr. Cihaz diethylphthalae svsna ksmen batrlm ask ile dijital mikrobalansa bal bir sistemden ibarettir. Diethylphthalae svsnn younluu 15 oCde 1.122 g/cm3tr. Younluk lm iin malzemelerin havadaki ktlesi (Mm) ve sv iindeki ktlesi (Ms) lld ve denklem 3.12 kullanlarak younluk deerleri hesaplanmtr.

90

dm = ds

Mm Mm Ms

(3.12)

(dm: malzemenin younluu, ds. svnn younluu)

3.2.3 Elektriksel zdiren lmleri

Speriletken malzemelerin karakteristik zelliklerinden en nemlisi kritik gei scakldr (Tc). Speriletkenin kritik scakl hakknda bilgi edinmenin bir yolu da elektriksel zdiren lmleridir. Bu yolla malzemenin speriletken olup olmad, kritik gei scakl, kritik geiin balad Tconset ve kritik geiin bittii Tcoffset scaklk deerleri belirlenebilmektedir. retilen malzemelerin elektriksel zdirenleri iin lmler ekil 3.7de gsterilen dikdrtgen malzemeler iin standart drt nokta yntemi kullanlarak CTI-Cyrogenics Cyrodyne Refrigerator System (ekil 3.12) ile 70-130 K scaklk aralnda yaplmtr. Malzeme yzeyine ultrasonik lehim ile gm tellerle 4 adet kontak yaplmtr. Ortamn scakl numunenin yerletirildii tutucuda (holder) bulunan iki adet bakr-konstantan termoiftler (thermocouple) yardmyla kontrol edilmi ve bu termoiftlerin lt scaklk bir scaklk kontrol nitesinde okunduktan sonra bilgisayara aktarlmtr. Kriyostat sistemi 10-6 Torr basnca drldkten sonra bir g kaynandan gelen 5 mAlik akm, malzemeye d ulardan verilerek, malzemede oluan gerilim i ular vastas ile hassas bir multimetrede okunmutur. Multimetreden okunan gerilim deeri, ampermetrenin verdii akm deeri ve kriyostatn scaklk deeri bir bilgisayar program yardmyla bilgisayara aktarlm, gerekli hesaplamalarn ardndan malzeme direnci ile scaklk deeri bir veri dosyasna kaydedilmitir. llen diren deerleri;

=R

s l

(3.13)

bants kullanlarak zdiren deerlerine dntrlmtr. lm yaplan sistemde scaklk hassasiyeti 0.02 Kdir.

91

ekil 3.12 CTI-Cyrogenics Cyrodyne Refrigerator System.

3.2.4 Kritik akm younluu lmleri

Speriletkenlerin mikroyapsna nemli lde bal olan kritik akm younluu (Jc), speriletkenliin teorisi ve pratik uygulamalar iin olduka nemlidir. Kritik akm younluu lmleri sv azot scaklnda (77 K) stantard DC drt nokta yntemi kullanlarak ekil 3.13te gsterilen dzenekte llmtr. G kaynandan gelen akm ile bu akmn malzeme zerinde oluturduu gerilim bir bilgisayar program yardmyla veri dosyasna kaydedilmitir. Malzeme sv azot scaklnda speriletken durumda iken akm speriletkenlii bozacak kadar byk deerlere sahip deil ise i ular arasndaki gerilim 10-6 10-7 V civarnda olacaktr. Akm malzemeyi speriletken halden normal hale dntrnceye kadar artrldnda i ular arasnda bir gerilim gzlenecektir. Bu gerilime karlk gelen akm kritik akm olarak (Ic) olarak bilinmektedir. Kritik akm younluu hesaplarnda bir kriter belirlenmi ve bu kritere gre hesaplama hesaplama yaplmtr.

92

J c ( kriter ) =

V (V ) l (cm )

(3.14)

(l: FPPda gerilim len ular arasndaki mesafe)

ekil 3.13 Kritik akm younluu (Jc) lm dzenei.

3.2.5 X-n krnm (XRD) lmleri

X-nlar krnm desenlerinden yararlanarak bir malzemenin kristal yaps hakknda bilgi edinilebilir ve rg parametreleri tayin edilebilir. retilen malzemelerin X-n krnm desenleri Rigaku Multiflex difraktometresinde (ekil 3.14) lmtr. lmler esnasnda difraktometredeki bakr hedefe 36 kVluk gerilim ve 26 mAlik akm uygulanarak elde edilen Cu-K nlar gnderilmitir. 10o 2 60o aral iin 5o/dakika tarama hz ve 0.02o rnekleme aral kullanlmtr. Elde edilen krnm deseninde d, dzlemler aras mesafeyi; h, k, l rg r dzlemlerini ve a, b, c rg parametrelerini ve G , esas uzaydan ters uzaya gidildiinde

93

rg noktalarna tekabl eden vektr gstermek zere, ters rg vektrleri a*, b*, c* ise r r r a , b , c u ekilde bulunur. r r r r b c b c * a = 2 = 2 r r r (3.15) Vi a b c r r r r (c a ) = 2 (cr a ) * b = 2 (3.16) r r Vi a b c r r r r a b ab * c = 2 = 2 r r r (3.17) Vi a b c r Ghkl ters rg vektr, esas rgnn (hkl) dzlemlerine diktir.

( ) ( )

( ) ( )

2 d hkl = r Ghkl (dhkl : esas rgdeki (hkl) dzlemleri aras uzaklktr) r Ghkl = ha * + kb * + lc * r r 2h 2h b c * ha = = bc sin i Vi Vi r r 2k (c a ) 2k * kb = = ca sin j Vi Vi r r 2l a b 2l lc * = = ab sin k Vi Vi

(3.18)

(3.19) (3.20)

(3.21)

(3.22)

r 2 Ghkl = [hbc sin i + kca sin + lab sin k j Vi ve

r rr Vi = a b c = ab sin k .ck = abc sin

(3.23)

(3.24) (3.25)

r Ghkl =
ise

(G )
r
hkl

( )
r Ghkl

4 2 2 2 2 2 = 2 h b c sin + k 2c 2 a 2 sin 2 + l 2 a 2b 2 sin 2 Vi

(3.26)

94

r Ghkl =

(G )
r
hkl

2 Vi

h 2b 2c 2 sin 2 + k 2c 2 a 2 sin 2 + l 2 a 2b 2 sin 2

(3.27)

r h 2 b 2 c 2 sin 2 k 2 c 2 a 2 sin 2 l 2 a 2 b 2 sin 2 Ghkl = 2 + + a 2 b 2 c 2 sin 2 a 2 b 2 c 2 sin 2 a 2 b 2 c 2 sin 2

r h 2 sin 2 k 2 + Ghkl = 2 a 2 sin 2 b 2 sin 2 l 2 sin 2 + c 2

(3.28)

(3.29) (3.30)

2 d hkl = r = Ghkl

1 h2 a2 sin 2 k 2 sin 2 + b 2 sin 2 sin 2 l2 + 2 c

Eer yapda = 90o, = 90o, = 90o ise denklem 3.30

h2 k 2 l 2 1 = + + d 2 a2 b2 c2
eklini alr.

(3.31)

a, b, c ve V (Hacim) hesaplamalar en kk kareler yntemiyle denklem 3.31i

esas alan bir bilgisayar program ile yaplmtr.

ekil 3.14 Rigaku Multiflex marka X-n difraktometresi.

95

3.2.6 Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) grntleri ve Enerji Dalm Spektrometresi (EDS) lmleri

Taramal Elektron Mikroskobunda (SEM) grnt, yksek voltaj ile hzlandrlm elektronlarn malzeme zerine odaklanmas, bu elektron demetinin malzeme yzeyinde taratlmas srasnda elektron ve malzeme atomlar arasnda oluan eitli giriimler sonucunda meydana gelen etkilerin uygun alglayclarda toplanmas ve sinyal glendiricilerinden geirildikten sonra bir katot nlar tpnn ekranna aktarlmasyla elde edilir. Modern sistemlerde bu alglayclardan gelen sinyaller dijital sinyallere evrilip bilgisayar monitrne verilmektedir. Hazrlanan malzemelerin tanecik byklkleri, tanecik ynelimleri, kristallenme gibi nitel bilgileri iin herbir malzemenin taramal elektron mikroskobu yardmyla grntleri elde edilmitir. Grntler, JEOL marka ve JSM-6390LV modelli (ekil 3.15) elektron mikroskobunda 20 kV potansiyel altnda 3500 kere byltme ile elde edilmitir. SEM grntleri alnan blgeler iin yaplan EDS analizi ile elementlerin malzeme iindeki arlka yzde oranlar tayin edilmitir. EDS spektrumunda grlen pikler, atomlarn K ve L X-nlarndan olumaktadr. lm sresi 30 saniye ve saym hz 1300 saym/dakika olarak belirlenmitir.

96

ekil 3.15 JEOL marka ve JSM-6390LV modelli taramal elektron mikroskobu ve EDS aparat.

97

4. DENEYSEL BULGULAR

4.1 Giri

Balang kompozisyonu YBa2Cu3O7- (saf YBCO) ve Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7- (GdYBCO) bileikleri ile Ba-Nb serisi (Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7-) ve Cu-Nb serisi (Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7-) olmak zere x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175, 0.225 katk miktarlar iin malzemeler kathal reaksiyon yntemi ile hazrlanmtr. Hazrlanan malzemelerin yapsal, fiziksel, elektriksel ve speriletkenlik zellikleri incelenmitir. Yaplan katklamann YBCO speriletkenlerinin yapsal, fiziksel, elektriksel ve speriletkenlik zellikleri zerine etkisi aratrlmtr. Hazrlanan malzemelerin yap iindeki taneciklerinin byklkleri, tanecikler aras mesafeler ve boluklar, polarize optik mikroskop ile elde edilen grntleri yardmyla incelenmitir. Taneciklerin byklkleri, tanecikler aras boluklar, taneciklerin ynelimleri, uygulanan sl ilemin tanecikler zerine etkisi, Taramal Elektron Mikroskobundan (SEM) alnan grntlerin analizleri ile incelenmitir. SEM grntlerinin alnd ksmi blgeye ait, hazrlanan malzemelerdeki Y, Ba, Cu, O, Gd ve Nb miktarlarnn kantitatif analizleri EDS (Energy Dispersive Spectrometry) spektrumlarnn analizleri ile yaplmtr. X-n polikristal difraktometresi ile elde edilen krnm desenlerinden, malzemelerin ierdii fazlar, rg parametreleri ve taneciklerin ynelimleri incelenmitir. SEM grntlerinden elde edilen sonular ile XRD (X-Ray Diffraction) sonular karlatrlmtr. Malzemelerin elektriksel zellikleri iin R-T lmleri yaplarak kritik scaklk (Tc) deerleri tespit edilmitir. Yaplan katklamalarn Tc zeinde meydana getirdii deiiklikler aratrlmtr. Tcdeki deiiklikler SEM ve XRD verileri ile karlatrlmtr. Daha sonra, malzemelerin her birinin 77 K deerinde I-V lmleri yaplarak kritik akm younluu (Jc) deerleri hesaplanmtr. Jc deerlerinin hesabnda 2V/cm, kriter olarak alnmtr. Kritik akm younluu (Jc) ile katk miktar (x) arasndaki iliki incelenmitir. Katklamann, malzemelerin younluklar zerine etkisi aratrmak iin younluk

98

lmleri yaplmtr. Malzemelerin younluklar (d) ile katk miktar (x) arasndaki iliki incelenmitir. Elde edilen sonular literatrdeki dier almalarn sonular ile karlatrlmtr.

4.2 Optik Fotoraf Analizleri

Polarize k demeti altnda srasyla saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb-1, Ba-Nb-2, Ba-Nb-3, Ba-Nb-4, Ba-Nb-5 (Ba-Nb serisi) ve Cu-Nb-1, Cu-Nb-2, CuNb-3, Cu-Nb-4 ve Cu-Nb-5 (Cu-Nb serisi) malzemelerine ait ekilen fotoraflar ekil4.1-12de verilmitir. Optik grntler 500 kez bytme ile elde edilmilerdir. Polarize optik mikroskop ile ekilen fotoraflarn incelenmesinden speriletken kristallerin tanecik boyutlarnn ve taneciklerin ynelimlerinin farkl olduu aka grlmektedir. Mikrograflardaki siyah blgeler boluklar temsil etmektedir. Boluk miktarnn azalmas ktlesel younluun artmasna neden olmaktadr. Ayrca boluk miktarnn azalmas sonucunda speriletken zelliklerin iyileitii bilinmektedir. Optik fotoraflarda flu olarak gzlenen blgeler odaklanan ksmn altnda veya stnde kalan blgelerdir. Polarize k demeti altnda ekilen mikrograflarda Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisinde Nb konsantrasyonunun artmasyla daha da belirgin hale gelen kmelenmi parlak renkli kristalimsi yaplar grlmektedir. Ba-Nb-5 ve Cu-Nb-5 malzemelerinde belirgin ekilde gzlenen kristalimsi yaplarn Nb miktarna bal olarak ortaya kt dolays ile Nb ierdii dnlmektedir. Ayn serilere ait fotoraflardan Nb miktarnn (x) artmasyla birlikte tanecik boyutlarnda klmenin meydana geldii grlmektedir. Speriletken yapya ait taneciklerin renkleri farkl tonlarda grlmektedir. Bu, kristallerin farkl byme ynlerine sahip olduklarn gstermektedir. Ayrca hibir rnekte tercih edilebilir bir ynde byme olmamtr. Gd-YBCOya ait mikrografda taneciklerin dier malzemelere gre byk olduu grlmektedir. Bu durumun genel olarak tm malzemelere uygulanan sinterleme ilemi iin seilen scakln Gd-YBCO kristallerinin bymesine katkda bulunmasndan kaynakland dnlmektedir.

99

ekil 4.1 Saf YBCOnun polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

ekil 4.2 Gd-YBCOnun polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

100

ekil 4.3 Ba-Nb-1in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

ekil 4.4 Ba-Nb-2in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

101

ekil 4.5 Ba-Nb-3n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

ekil 4.6 Ba-Nb-4n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

102

ekil 4.7 Ba-Nb-5in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

ekil 4.8 Cu-Nb-1in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

103

ekil 4.9 Cu-Nb-2in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

ekil 4.10 Cu-Nb-3n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

104

ekil 4.11 Cu-Nb-4n polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

ekil 4.12 Cu-Nb-5in polarize optik mikroskobu ile ekilmi fotoraf.

105

4.3 SEM ve EDS Analizleri

Baz kristal yaplar iinde deiik nedenlerle ynelimi evresinden farkl blgeler vardr ki bu blgeler; tanecik (grain) olarak tanmlanmaktadr. Tanecikler oluumlar esnasnda evrelerindeki atomik yerleime uyum salayabilmek iin kendi atomik dzenimlerini de ksmen deitirirler. Bu durumda ksmen farkl ynelimli ayn cins iki kristalin ara yzeyinde tam uyumun saland ve salanamad noktalarn oluturduu desen Moir deseni olarak tanmlanmaktadr. Bu ok kk tanecikli yaplar SEM mikrofotoraflar ile ak bir ekilde gzlenebilmektedir. Ba blgesine ve Cu blgesine Nb katklamasnn yapda meydana getirdii deiiklikleri analiz etmede SEM grntlerinden faydalanlmtr. Malzemelerin grntleri 3500 kez bytme sonucu elde edilmitir. SEM ile elde edilen fotoraflardan tanecik byklkleri, tanecik ynelimleri, tanecik snrlar, tanecikler aras boluklar, uygulanan sl ilemlerin tanecikte meydana getirdii deiiklikler incelenmitir. Ancak SEM fotoraflarndan elde edilen grntlerde, arka ksmdaki tanecikler daha kk, n ksmdaki tanecikler ise daha byk grnecei iin, tanecik byklklerini nitel olarak ifade etmek daha doru olur. Gerek tanecik byklkleri XRD analizlerinden elde edilebilir. SEM grntlerine bakldnda tanecikler ve tanecikler aras boluklar aka grlmektedir. SEM grntleri alnan blgeler iin yaplan EDS analizi ile elementlerin malzeme iindeki arlka yzde oranlar tayin edilmitir. EDS spektrumunda grlen pikler, atomlarn K ve L X-nlarndan olumaktadr. Enerjiye karn iddet leinde, iddet ile atom miktar arasnda lineer bir iliki vardr. Yksek iddette pik veren atomlarn malzeme ierisindeki arlka yzde miktarlar da fazla olacaktr. Bu oranlar malzemenin genelini kapsamayp sadece grntlenen blgeyi iermektedir. Dolays ile EDS analizlerinden elde edilen sonular balang karm oranlar ile karlatrlamamtr. ekil 4.13te grlen saf YBCOya ait SEM fotorafnda tanecikler zerinde koyu renkli lekeler grlmektedir. Bu lekelerin YBCOnun eriyik faza olan eiliminden kaynakland dnlmektedir. Tanecikler byk, tanecikler aras mesafeler kk, taneciklerdeki ynelmeler keyfidir. ekil 4.14de saf YBCOya ait EDS spektrumu ve

106

Tablo 4.1de ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Ba, Cu ve O dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. ekil 4.15te Gd-YBCO malzemesinden ekilen SEM fotoraf grlmektedir. ekil 4.15te taneciklerin olduka byk ve birbirlerine daha iyi temas halinde, tanecikler aras mesafeler kk, taneciklerdeki ynemeler keyfidir. ekil 4.16de GdYBCOya ait EDS spektrumu ve Tablo 4.2de ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu ve O dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. ekil 4.17de Ba blgesine yaplan x = 0.025 oranndaki katklama, Ba-Nb-1 malzmesine ait tanecikleri bytm, tanecikler arasndaki boluklar azaltmtr. Tanecik ynelimleri keyfi ancak saf YBCO ve Gd-YBCOya gre daha dzenlidir. ekil 4.18de Ba-Nb-1e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.3te ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerinde konumland grlmektedir. ekil 4.19da Ba blgesine yaplan x = 0.075 oranndaki katklama, Ba-Nb-2 malzemesine ait tanecikleri kltm, tanecikler arasndaki boluklar artrmtr. Tanecik ynelimleri keyfidir. ekil 4.20de Ba-Nb-2e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.4te ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerinde konumland ve saylarnn artt grlmektedir. ekil 4.21de Ba blgesine yaplan x = 0.125 oranndaki katklama, Ba-Nb-3 malzemesine ait tanecikleri kltmemi ve tanecikler arasndaki boluklar azaltmtr. Tanecik ynelimleri, grnts alnan blgeyi kaplayan kk paracklardan dolay tam olarak ifade edilememitir. Tanecik ynelimleri hakknda daha net bilgi X-nlar

107

krnm desenlerinde gzlenen iddetin byk veya kk oluu ile sylenebilir. ekil 4.22de Ba-Nb-3e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.5te ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerinde konumland ve saylarnn daha da artarak kmelemi yaplar eklinde bulunmaya balad grlmektedir. ekil 4.23te Ba blgesine yaplan x = 0.175 oranndaki katklama, Ba-Nb-4 malzemesine ait tanecikleri manidar oranda kltmemi ve tanecikler arasndaki boluklar biraz artrmtr. Tanecik ynelimleri keyfidir. ekil 4.24de Ba-Nb-4e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.6da ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerinde konumland ve saylarnn daha da artarak kmelemi yaplar eklinde tanecikler arasndaki boluklara yerlemeye balad grlmektedir. ekil 4.25te Ba blgesine yaplan x = 0.225 oranndaki katklama, Ba-Nb-5 malzemesine ait taneciklerini kltm ve tanecikler arasndaki boluklar artrmtr. Tanecik ynelimleri, grnts alnan blgeyi kaplayan kk paracklardan dolay tam olarak ifade edilememitir. Tanecik ynelimleri hakknda daha net bilgi X-nlar krnm desenlerinde gzlenen iddetin byk veya kk oluu ile sylenebilir. ekil 4.26de Ba-Nb-5e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.7de ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerini kaplad ve zellikle tanecikler arasndaki boluklar doldurduu grlmektedir. ekil 4.27de Cu blgesine yaplan x = 0.025 oranndaki katklma, Cu-Nb-1 malzemesine ait tanecikleri manidar ekilde bytm ve tanecikler arasndaki boluklar azaltmtr. Tanecik ynelimi keyfidir. ekil 4.28de Cu-Nb-1e ait EDS

108

spektrumu ve Tablo 4.8de ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerinde konumland grlmektedir. ekil 4.29da Cu blgesine yaplan x = 0.075 oranndaki katklma, Cu-Nb-2 malzemesine ait tanecikleri manidar bir ekilde bytmemi ancak tanecikler arasndaki boluklar azaltmtr. Tanecik ynelimleri keyfi olsa da dzenli saylabilecek bir yap mevcuttur. ekil 4.30da Cu-Nb-2ye ait EDS spektrumu ve Tablo 4.9da ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn tanecikler zerinde ve tanecik snrlarnda konumland grlmektedir. ekil 4.31de Cu blgesine yaplan x = 0.125 oranndaki katklama, Cu-Nb-3 malzemesine ait tanecikleri manidar oranda kltmemi ancak tanecikler arasndaki boluklar artrmtr. Tanecik ynelimleri keyfidir. ekil 4.32de Cu-Nb-3e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.10da ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn saylarnn artarak tanecikler zerinde ve tanecik snrlarnda konumland grlmektedir. ekil 4.33te Cu blgesine yaplan x = 0.175 oranndaki katklama, Cu-Nb-4 malzemesine ait tanecikleri bir miktar kltm buna bal olarak tanecikler arasndaki boluklar azalmtr. Tanecik ynelimleri keyfi olsa da dzenli saylabilecek bir yap mevcuttur. ekil 4.34de Cu-Nb-4e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.11de ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan

109

kk paracklarn saylarnn daha da artarak tanecikler zerinde ve tanecik snrlarnda kmelenerek konumland grlmektedir. ekil 4.35te Cu blgesine yaplan x = 0.225 oranndaki katklama, Cu-Nb-5 malzemesine ait tanecikleri manidar ekilde kltmemi ancak tanecikler arasnda derin boluklar meydana getirmitir. Tanecik ynelimleri keyfidir. ekil 4.36de Cu-Nb-5e ait EDS spektrumu ve Tablo 4.12de ise EDS spektrumunun analizi sonucu tespit edilen, malzeme ierisindeki atomlarn arlka yzdeleri verilmitir. EDS spektrumunda, yapda Y, Gd, Ba, Cu, O ve Nb dnda baka bir elemente ait pik grlmemitir. Nb konsantrasyonuna bal olarak ortaya kan kk paracklarn saylarnn daha da artarak tanecikleri kaplad ve tanecikler arasndaki boluklarda kmelenerek konumland grlmektedir.

110

ekil 4.13 Saf YBCOya ait SEM grnts.

ekil 4.14 Saf YBCOya ait EDS spektrumu.

Tablo 4.1 Saf YBCOya ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Toplam 12.050 49.986 19.000 18.964 100.000 Arlk (%)

111

ekil 4.15 Gd-YBCOya ait SEM grnts.

ekil 4.16 Gd-YBCOya ait EDS spektrumu.

Tablo 4.2 Gd-YBCOya ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Toplam Arlk (%) 8.771 45.972 19.701 15.888 9.668 100.000

112

ekil 4.17 Ba-Nb-1e ait SEM grnts.

ekil 4.18 Ba-Nb-1e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.3 Ba-Nb-1e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 8.182 46.886 18.373 16.854 9.463 0.242 100.000

113

ekil 4.19 Ba-Nb-2ye ait SEM grnts.

ekil 4.20 Ba-Nb-2ye ait EDS spektrumu.

Tablo 4.4 Ba-Nb-2ye ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 8.326 46.987 18.033 15.819 10.271 0.564 100.000

114

ekil 4.21 Ba-Nb-3e ait SEM grnts.

ekil 4.22 Ba-Nb-3e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.5 Ba-Nb-3e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 7.373 46.314 18.343 18.093 8.707 1.170 100.000

115

ekil 4.23 Ba-Nb-4e ait SEM grnts.

ekil 4.24 Ba-Nb-4ye ait EDS spektrumu.

Tablo 4.6 Ba-Nb-4e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 7.864 45.793 16.490 16.901 8.715 4.237 100.000

116

ekil 4.25 Ba-Nb-5e ait SEM grnts.

ekil 4.26 Ba-Nb-5e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.7 Ba-Nb-5e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 10.593 48.014 7.635 14.668 7.952 11.138 100.000

117

ekil 4.27 Cu-Nb-1e ait SEM grnts.

ekil 4.28 Cu-Nb-1e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.8 Cu-Nb-1e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 7.672 48.539 20.880 15.812 6.895 0.202 100.000

118

ekil 4.29 Cu-Nb-2ye ait SEM grnts.

ekil 4.30 Cu-Nb-2ye ait EDS spektrumu.

Tablo 4.9 Cu-Nb-2ye ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 8.397 47.887 16.311 17.115 9.352 0.938 100.000

119

ekil 4.31 Cu-Nb-3e ait SEM grnts.

ekil 4.32 Cu-Nb-3e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.10 Cu-Nb-3e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 8.282 46.683 15.573 16.673 9.813 2.977 100.000

120

ekil 4.33 Cu-Nb-4e ait SEM grnts.

ekil 4.34 Cu-Nb-4e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.11 Cu-Nb-4e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 9.089 46.945 13.345 16.815 9.560 4.246 100.000

121

ekil 4.35 Cu-Nb-5e ait SEM grnts.

ekil 4.36 Cu-Nb-5e ait EDS spektrumu.

Tablo 4.12 Cu-Nb-5e ait EDS analizi sonular. Element Y Ba Cu O Gd Nb Toplam Arlk (%) 9.884 46.502 10.497 17.259 7.266 8.592 100.000

122

4.4 XRD Analizleri

Kathal

tepkime

yntemiyle

hazrlanan

malzemelerin

polikristal

difraktometresinde elde edilen x-n krnm desenleri, 10o 2 60o aral iin ekil 4.37-43de gsterilmitir. ndislenmi piklerin bulunduu spektrumlar saf YBCO iin ekil 4.37 ve Gd-YBCO iin ekil 4.38de gsterilmitir. Saf YBCO bileii ile Gd-YBCO bileiine ait spektrumlar ekil 4.39de karlatrlmtr. Her iki bileiin spektrumlarnda 123 yapsna ait olan (002), (003), (100), (012), (102), (013), (103), (005), (113), (006), (020), (200), (115), (007), (116) ve (213) pikleri grlmtr. 211 yariletken yapsna ait yalnzca 30.52ode (211) piki her iki malzemede de dk iddette grlmtr. Bu piklerin YBCO speriletkeninden ileri geldii ve speriletkenin ortorombik yapsna uygun olduu grlmtr. Saf YBCO bileiine ait spektrumun literatrde verilen (Doan 2000) spektrum ile birebir rtt ayn gzlenmitir. ekil 4.37-39da Gd-YBCO malzemesine ait krnm desenindeki piklerin (dzlemler) saf YBCOnun krnm deseninde gzken pikler ile (dzlemler) olduu grlmektedir. Gd katks, Gd-YBCO malzemesine ait krnm desenindeki piklerin 0.1o sola kaymasna ve pik iddetlerinde deiiklikler meydana gelmesine neden olmutur. Ba-Nb serisine ait spektrumlar ekil 4.40-41de, Cu-Nb serisine ait spektrumlar ekil 4.42-43te verilmitir. Elde edilen krnm desenlerinden ilgili dzlemlerin (hkl) Miller indisleri belirlenmitir. ndisler ve dzlemler aras mesafe kullanlarak rg parametreleri ve birim hcre hacmi (a, b, c ve V) hesaplanmtr. Hesaplanan a, b, c ve V (hacim) deerlerinin katk miktarna gre deiimi Ba-Nb serisi iin ekil 4.44te, Cu-Nb serisi iin ekil 4.45te verilmitir. Ayrca hesaplanan a, b, c ve V deerleri Tablo 4.13te verilmitir. Hesaplamada en kk kareler metodu kullanlarak gelitirilen bilgisayar programndan yararlanlmtr. Hesaplanan deerlerin literatrde verilen deerlere yakn olduklar gzlenmitir.

123

ekil 4.37 Saf YBCOya ait X-n krnm deseni.

X-n krnm desenlerindeki indisler ve dzlemler aras mesafe kullanlarak saf YBCO rneinin rg parametleri a = 3.82979 A , b = 3.89105 A , c = 11.69979 A ve hacim deeri V = 174.349 A 3 olarak hesaplanmtr.

124

ekil 4.38 Gd-YBCO malzemesine ait X-n krnm deseni.

X-n krnm desenlerindeki indisler ve dzlemler aras mesafe kullanlarak saf Gd-YBCO rneinin rg parametleri a = 3.84493

A , b = 3.89523

A ,

c = 11.71360 A ve hacim deeri V = 175.433 A 3 olarak hesaplanmtr.

125

ekil 4.39

Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerine ait X-nlar krnm desenleri.

ekil 4.39da grld gibi Gd-YBCO malzemesinde (002) ve (005) piklerinin iddetleri azalmakta, (003) ve (113) piklerinin iddetleri artmaktadr. Dier piklerin deimedii grlmektedir. Ayrca saf YBCOda ok daha net bir ekilde grlen 211 yariletken yapsna ait 30.52ode (211) pikinin iddetinin Gd-YBCOda azald grlmektedir. 123 yapsna ait piklerin grnmesi ve yabanc fazlara ait piklerin grnmemesi, Gdnin Y ile tam olarak yer deitirdii, yapda bir deformasyon oluturmad sonucunu ortaya koymaktadr. Saf YBCO pikleri ile Gd-YBCO piklerinin yaklak ayn a deerlerinde (Gd pikleri 0.1o solda) olmas, ayn pikleri vermesi ve pik

126

geniliklerinin birbirine ok yakn olmas, sentezlenen saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerinin tanecik boyutlarnn birbirine yakn olduu sonucunu da gstermektedir. Bu iki malzemenin SEM ve XRD sonularndaki benzerlikler hesaplanan kritik scaklk (Tc) ve kritik akm younluu (Jc) deerlerinde de gzkmektedir. Ayrca, Gd katkssnn malzemenin a ve c rg parametrelerini artrc ynde olduu grlmektedir. ekil 4.40da, saf YBCO ve Gd-YBCOya ait krnm desenlerinde grlmeyen ve malzemedeki Nb konsantrasyonunun art ile iddeti artan, krmz ve mavi oklar ile gsterilen pikler grlmektedir. Bu piklerin Nb katksndan kaynakland dnlmektedir. Gd-YBCO, Ba-Nb-1, Ba-Nb-2 ve Ba-Nb-4te gzlenen piklerin yaklak ayn iddet deerine sahip olmas, bu malzemelerin ynelimlerinin birbirine benzer olduu sonucunu ortaya koymaktadr. Ba-Nb-3e ait krnm deseninde pik iddetlerinin yksek oluu taneciklerdeki ynelmenin dier malzemelerdekine oranla daya iyi olduunu, Ba-Nb-5e ait krnm deseninde ise pik iddetlerinin dk oluu dier malzemelere oranla daha kt bir ynelime sahip olduunu gstermektedir. ekil 4.42de grlen ve Nb katksndan kaynakland dnlen pikler ekil 4.30da da grlmektedir. Bu piklerin iddeti, Nb konsantrasyonunun art ile artmaktadr. Krmz ve mavi oklar ile gsterilen piklerin Gd-YBCOya ait krnm deseninde grlmemesi ve Ba-Nb ve Cu-Nb serilerine ait krnm desenlerinin her ikisinde de Nb konsantrasyonunun artmasyla pik iddetinin de ykselmesi, bu piklerin Nb atomundan kaynakland dnlmektedir. Gd-YBCO ve Cu-Nb-5te gzlenen piklerin yaklak ayn iddet deerine sahip olmas bu yaplarn ynelimlerinin birbirine benzer olduu sonucunu ortaya koymaktadr. Cu-Nb-1, Cu-Nb-2, Cu-Nb-3 ve Cu-Nb-4n iddetlerinin dk oluu dier malzemelere oranla daha dzensiz bir ynelime sahip olduunu gstermektedir.

127

ekil 4.40 Ba-Nb serisine ait X-n krnm desenlerinin iki boyutlu gsterimi.

128

ekil 4.41

Ba-Nb serisine ait X-nlar krnm desenlerinin boyutlu gsterimi.

129

ekil 4.42 Cu-Nb serisine ait X-n krnm desenlerinin iki boyutlu gsterimi.

130

ekil 4.43

Cu-Nb serisine ait X-nlar krnm desenlerinin boyutlu gsterimi.

En kk kareler yntemiyle her bir malzeme iin hesaplanan rg parametreleri Tablo 4.13te verilmitir. Hesaplanan rg parametreleri ve hacimlerin Nb katk miktar (x) ile deiimi ekil 4.44 ve ekil 4.45te verilmitir. Nb katksnn malzemelerin rg parametrelerinde ksmi deiikliklikler ortaya kard sylenebilir. Genel olarak Gd-YBCO malzemesinin c rg parametresi ile kyaslandnda, Nb katks, Ba-Nb serisine ait malzemelerin c rg parametresinde byme, Cu-Nb serisine ait malzemelerin c rg parametresinde klme meydana getirmitir. Ancak ekil 4.44 ve 4.45te grld gibi, rg parametreleri Nb katk miktar (x) ile dzenli bir ekilde deimemektedir. Bununla birlikte hacim deerlerinde (x) katk miktarna bal bir deiim bulunmamaktadr.

131

Tablo 4.13

Saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin a, b, c rg parametreleri ve birim hcre hacimleri.
Malzeme Saf YBCO Gd-YBCO Ba-Nb-1 Ba-Nb-2 Ba-Nb-3 Ba-Nb-4 Ba-Nb-5 Cu-Nb-1 Cu-Nb-2 Cu-Nb-3 Cu-Nb-4 Cu-Nb-5 a ( A ) 3.82979 3.84493 3.84197 3.84343 3.83507 3.84729 3.82938 3.83511 3.83454 3.83949 3.82860 3.83619 b ( A ) 3.89105 3.89523 3.89811 3.89810 3.89174 3.90125 3.88783 3.89336 3.89258 3.89425 3.88927 3.88863 c ( A ) 11.69979 11.71360 11.72561 11.72614 11.70604 11.73663 11.69257 11.70924 11.70602 11.71487 11.68659 11.69805 V ( A 3) 174.349 175.433 175.608 175.682 174.713 176.158 174.079 174.836 174.727 175.160 174.019 174.506

ekil 4.44 Ba-Nb serisi iin a, b, c rg parametrelerinin ve hacimlerinin Nb katk miktarlar (x)e gre deiimleri.

132

ekil 4.45 Cu-Nb serisi iin a, b, c rg parametrelerinin ve hacimlerinin Nb katk miktarlar (x)e gre deiimleri.

4.5 R-T Analizleri

Speriletken malzemelerin karakteristik zelliklerinden en nemlisi kritik scaklktr. Speriletkenin kritik scakl hakknda bilgi edinmenin bir yolu da elektriksel zdiren lmleridir. Bu yolla malzemenin speriletken olup olmad, kritik gei scakl, kritik geiin balad ( Tcon ) ve kritik geiin bittii ( Tcoff ) scaklklar belirlenebilir. retilen malzemelerin elektriksel zdirenleri, standart drt nokta yntemi kullanlarak, 70-130 K scaklk aralnda ve 10-6 Torr vakum altnda llmtr. Direnteki deiim scakln fonksiyonu olarak kaydedilmi ve diren deerleri denklem 4.1 kullanlarak zdiren () deerlerine dntrlmtr. Elektriksel zdirencin scaklkla deiim grafikleri ekil 4.46-51de gsterilmitir.

133

V s I l

(4.1)

Burada V, i kontaklar arasndaki gerilim; I, d kontaklar aracl ile malzemeye uygulanan akm; s, numunenin kesit alan ve l, i kontaklar aras mesafedir. Bu ilemler esnasnda bir d magnetik alan uygulanmamtr. Faz geii esnasnda birden fazla faz geiinin olup olmadnn aratrlmas amacyla grafikte gzlenen erinin trevi alnarak scakla kar grafikleri izilmitir. Grafikte gzlenen pik says normal durumdan speriletken duruma gei esnasnda faz saysn gstermektedir. Diren deerinin 1 mu gsterdii deer kritik scaklk (Offset) olarak alnmtr. Saf YBCO ile Gd-YBCOnun scaklk karsndaki davranlarn karlatrmak amacyla izilen grafik ekil 4.46, Tc deerlerini karlatrmak amacyla izilen grafik 4.47de verilmitir. ekil 4.47te Gd-YBCO malzemesinin oda scaklndaki zdirencinin saf YBCOnun zdirencinden daha kk olduu grlmektedir. Saf YBCOnun Tc deeri 92.384 K ve Gd-YBCOnun Tc deeri 91.672 K olarak llmtr. Gd-YBCO ile Ba-Nb Serisine ait malzemelerin scaklk karsndaki davranlar ekil 4.48 ve Ba-Nb serisinin kritik scaklk (Tc) deerlerini gsteren grafik ekil 4.49de verilmitir. ekil 4.48de oda scaklnda (speriletken olmad durum) malzemelerin zdiren deerleri kkten bye doru srasyla Ba-Nb-1, Gd- YBCO, Ba-Nb-2, Ba-Nb-3, Ba-Nb-5 ve Ba-Nb-4 eklinde olmutur. Genel olarak Nb katk miktar (x)nn artyla beraber zdiren deerinde de bir art olduu grlmektedir. Ba-Nb-1e ait zdiren, Gd-YBCO ve saf YBCOnun oda scakl zdirencinden daha dktr. ekil 4.49a gre, Ba-Nb-1, Ba-Nb-2, Ba-Nb-3, Ba-Nb,4 ve Ba-Nb-5 iin Tc deerleri srasyla 92.659 K, 91.193 K, 91.785 K, 89.118 K ve 89.421 K olarak llmtr. Bu deerler, saf YBCO malzemesine ait 92.384 K ve Gd-YBCO malzemesine ait 91.672 K olan Tc deerlerine olduka yakn deerlerdir. Nb katk miktar (x)nn artyla birlikte genel olarak Tc deerlerinde de bir azalma meydana gelmektedir. Ancak, Ba-Nb-1 malzemesine ait Tc deeri hem saf YBCO hem de Gd-YBCO malzemesinin Tc deerinden yksektir. x = 0.025 mollk Nb katks, hem normal durum zdirencini drm hem de kritik scaklk deerini artrmtr.

134

Gd-YBCO ile Cu-Nb Serisine ait malzemelerin scaklk karsndaki davranlar ekil 4.50 ve Cu-Nb serisinin kritik scaklk (Tc) deerlerini gsteren grafik ekil 4.51de verilmitir. ekil 4.50de oda scaklnda malzemelerin zdiren deerleri kkten bye doru srasyla Gd- YBCO, Cu-Nb-2, Cu-Nb-1, Cu-Nb-3, Cu-Nb-4 ve Cu-Nb-5 eklinde olmutur. Genel olarak Nb katk miktar (x)n artyla beraber zdiren deerinde de bir art meydana geldii gzlemlenmitir. ekil 4.51de Cu-Nb-1, Cu-Nb-2, Cu-Nb-3, Cu-Nb-4 ve Cu-Nb-5 iin Tc deerleri srasyla 87.681 K, 92.654 K, 91.967 K, 91.818 K ve 88.782 K olarak llmtr. Bu deerlerden Cu-Nb-2, Cu-Nb-3 ve Cu-Nb-4 malzemelerine ait kritik scaklk deeri (Tc), saf YBCOnun Tc deeri 92.384 K ve Gd-YBCOnun Tc deeri 91.672 K deerlerine olduka yakn deerlerdir. Nb katk miktarnn (x) artyla birlikte genel olarak Tc deerlerinde de bir azalma meydana gelmektedir. Cu-Nb-1 ve Cu-Nb-5 malzemelerine ait Tc deerleri saf YBCO, Gd-YBCO ve dier malzemelerin Tc deerlerinden dk kmtr. Cu blgesine yaplan 0.075 mollk Nb katks kritik scaklk deerini saf YBCO ve Gd-YBCOnun kritik scaklk deerlerinin stne karm bylece speriletkenlii olumlu ynde gelitirmitir. Cu blgesine yaplan 0.125 ve 0.175 mollk Nb katks Tc deerini Gd-YBCO malzemesinin Tc deerinin zerine karmtr.

135

ekil 4.46

Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerinde 70-130 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

ekil 4.47

Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerinde 85-95 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

136

ekil 4.48

Gd-YBCO ve Ba-Nb serisi malzemelerinde 70-130 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

ekil 4.49

Ba-Nb serisi malzemelerinde 85-95 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

137

ekil 4.50

Gd-YBCO ve Cu-Nb serisi malzemelerinde 70-130 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

ekil 4.51

Ba-Nb serisi malzemelerinde 85-95 K arasnda zdirencin () scaklkla (T) deiimi.

138

Saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin normal durumdan speriletken duruma geite faz geiini gzlemlemek amacyla izilen grafikler srasyla ekil 4.52-54te verilmitir. ekil 4.52de grld gibi, saf YBCO tek faz geii gsterirken Gd-YBCO malzemesinde tek faz geii yannda ok zayf bir faz geii eilimi de grlmektedir. ekil 4.53te Ba-Nb-1, Ba-Nb-2 ve Ba-Nb-3 malzemelerinde baskn olan pikin yannda negatif ynde bir pik daha gzlenmitir. Saf YBCOda ve Gd-YBCOda negatif ynde grlmeyen bu pikin Nbdan kaynakland dnlmtr. ekil 4.54te Cu-Nb-1, Cu-Nb-2 ve Cu-Nb-4 malzemelerinde biri negatif ynde dieri pozitif ynde iki adet pik gzlenmitir. Cu-Nb-3 malzemesinde birisi negatif, dier ikisi pozitif ynde olmak zere toplam pik gzlenmitir. Pozitif piklerden birisi dierine gre kk bir iddete sahiptir. Cu-Nb-1, Cu-nb-2, Cu-Nb-3 ve Cu-Nb-4 malzemelerinde gzlenen negatife piklerin Nbdan kaynakland dnlmektedir.

ekil 4.52 Saf YBCO ve Gd-YBCO iin d(T)/dT grafii.

139

ekil 4.53 Ba-Nb serisi iin d(T)/dT grafii.

140

ekil 4.54 Cu-Nb serisi iin d(T)/dT grafii.

llen Tc deerlerinin Nb katk miktar (x) ile deiimini gsteren grafik ekil 4.55te verilmitir. Nb katk miktar (x) arttka malzemelerin Tc deerlerinde azalma gzlenmektedir ancak bu azalmann orantl bir azalma deildir.

141

ekil 4.55 Ba-Nb serisine ait Tc deerleri ile Cu-Nb serisine ait Tc deerlerinin Nb katk miktar (x) ile deiimi.

4.6 I-V Analizleri

Speriletkenlerin mikroyapsna nemli lde bal olan kritik akm younluu (Jc), speriletkenliin teorisi ve pratik uygulamalar iin olduka nemlidir. Bu almada kritik akm younluu lmleri, sv azot scaklnda drt nokta yntemi kullanlarak llmtr. Sv azot scaklnda speriletken haldeki bir malzemeden geirilecek akm, speriletkenlii bozacak kadar byk deerlere sahip deil ise, i ular arasndaki gerilim sfr olacaktr. Akm, malzemeyi speriletken halden normal hale dntrnceye kadar artrlrsa, i ular arasnda bir gerilim gzlenecektir. Bu gerilime karlk gelen akm, kritik akm (Ic) olarak adlandrlr. Saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb Serisi ve Cu-Nb Serisi iin 77 Kde I-V karakteristikleri iin Jc kriteri 2 V/cm alnarak llmtr. Bu lmlere ilikin grafikler ekil 4.56-67de verilmitir. Genel olarak hem Ba-Nb serisinde hem de Cu-Nb serisinde Nb katk miktar (x) arttka Jc deeri azalmtr. (77 K) standart DC

142

ekil 4.68de Ba-Nb ve Cu-Nb serilerindeki malzemelerin Nb katk miktar (x) ile

Jc deerlerindeki deiimler gsterilmitir. ekil 4.768de Cu-Nb serisine ait

malzemelerin Jc deerlerinin Ba-Nb serisine ait malzemelerin Jc deerlerinden daha byk olduu gzlenmitir. zellikle Cu blgesine yaplan 0.025 mollk Nb katks, Cu-Nb-1 malzemesinin Jc deerini (93.8510 A/cm2), saf YBCO (89.9142 A/cm2) ve Gd-YBCO (85.9137 A/cm2) malzemelerinin Jc deerlerinden daha byk yapmtr.

143

ekil 4.56

Saf YBCO malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

ekil 4.57

Gd-YBCO malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

144

ekil 4.58 Ba-Nb-1 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

ekil 4.59 Ba-Nb-2 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

145

ekil 4.60 Ba-Nb-3 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

ekil 4.61 Ba-Nb-4 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

146

ekil 4.62 Ba-Nb-5 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

ekil 4.63 Cu-Nb-1 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

147

ekil 4.64 Cu-Nb-2 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

ekil 4.65 Cu-Nb-3 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

148

ekil 4.66 Cu-Nb-4 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

ekil 4.67 Cu-Nb-5 malzemesinin I-V grafii ve kritik akm younluu deeri.

149

ekil 4.68 Ba-Nb ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin kritik akm younluu deerlerinin (Jc) Nb katk miktarna (x) bal deiimleri.

4.7 Younluk Analizleri

Sentezlenen btn malzemelerin younluklar Tablo 4.14te verilmitir. Herbir serideki malzemelerin tespit edilen younluklar ile Nb katk miktar (x) arasndaki iliki ekil 4.69da verilmitir. Her iki seride retilen malzemelerin younluklar, saf YBCO ve Gd-YBCOnun younluklarndan fazladr. Genel olarak Nb katk miktar (x) arttka malzemelerin younluklarnda da bir art olduu grlmektedir. Ayn durum Cu-Nb serisi iin degzlenmitir. Cu blgesine yaplan Nb katksnn Ba blgesine yaplan Nb katksna gre malzemelerin younluklarn daha fazla artrd grlmektedir.

150

Tablo 4.14 Saf YBCO, Gd-YBCO, Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisi malzemelerin younluklar (d). Malzeme Saf YBCO Gd-YBCO Ba-Nb-1 Ba-Nb-2 Ba-Nb-3 Ba-Nb-4 Ba-Nb-5 Cu-Nb-1 Cu-Nb-2 Cu-Nb-3 Cu-Nb-4 Cu-Nb-5 d (g/cm3) 4.3488 4.4992 4.6209 4.6460 4.5620 4.6502 4.7817 4.4874 4.7012 4.6454 4.6983 4.7999

ekil 4.69 Ba-Nb ve Cu-Nb serisine ait malzemelerin younluklarnn (d), Nb katk miktarna (x) bal deiimleri.

151

5. SONU ve TARTIMA

Katklama yerdeitirme almalarnda en ok kullanlan speriletkenlerden biri olan YBCO speriletken malzemesine iki farkl katklama ayn anda yaplmtr. Bu ekilde iki farkl speriletken yap meydana getirilmeye allmtr. Bunlardan ilkinde Y blgesine Gd atomu ve Ba blgesine Nb atomu katklanmtr. kincisinde ise Y blgesine Gd atomu ve Cu blgesine Nb atomu katklanmtr. Nadir Toprak Elementlerinden olan Gd iin en uygun yerdeitirmenin Y blgesi iin olaca (Tamegai ve ark. 1987, Yang ve ark. 1987, aXiao ve ark. 1987, Hor ve ark. 1987, Tarascon ve ark. 1987, Nakabayashi ve ark 1988, Karen ve ark. 1990, Guillaume ve ark. 1994, Carillo ve ark. 2002, Awaji ve ark. 2004, Diko 2004, Yokoyama ve Kita 2004, Kaneko ve ark. 2005, Shi ve ark. 2005) bulunmutur. YBCO speriletkeninin speriletkenlik zellikleri oksijen konsantrasyonuna iddetli bir ekilde baldr (Sheahen 1994, Cava 2000, Bilge 2004, elik 2006). YBCO speriletkeninden sonra sentezlenen Gd tabanl GdBCO speriletkeni, YBCOdan daha iyi oksijen tutma zelliine sahiptir. Ancak oksijen eksikliinde ok abuk speriletkenlik zelliklerini kaybetmektedir (Taka ve ark. 2002). Ba ve Cu blgelerine yaplacak Nb katksnnn YBCOnun yapsnda oksijen kaybna yol amasn ve bundan dolay speriletkenlik zelliklerini ktletirmesini ortadan kaldrmak amacyla, YBCOdan daha iyi oksijen tutma kapasitesine sahip olan ve oksijen eksikliinde GdBCOdan daha yava speriletkenlik zelliklerini yitiren bir malzeme sentezlenmesi amalanmtr. Bu amala Y blgesine Gd ksmi yerdeitirme yaplmtr. YBCO faznn Gd-YBCO fazndan daha baskn olmas iin 0.6 mol Y ve 0.4 mol Gd oranlar seilmitir. Bylece daha baskn bir YBCO yapsna ve daha iyi oksijen tutma yeteneine sahip yeni bir malzeme (Y0.6Gd0.4BCO) sentezlenmitir. Bu malzemede Ba ve Cu blgelerine Nb katklamasnn elektriksel yapsal ve speriletkenlik zellikleri zerine etkileri incelenmitir. Nb atomu, Ba atomu ile ayn uzay gurubuna sahiptir. Elektronegatiflii, rg parametreleri ve ba uzunluklar Cu atomuna daha yakndr. Atomik ap ise Ba ve Cu

152

atomunun arasnda yer almaktadr (Tablo 3.1). Bu sebepten dolay Nb atomunun hangi blgeye daha iyi uyum saladn aratrmak amacyla Ba ve Cu blgelerine ayr ayr katklamas yaplarak iki seri malzeme retilmitir. Bu seriler, Ba-Nb serisi (Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175, 0.225) ve Cu-Nb serisi (Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- x = 0.025, 0.075, 0.125, 0.175, 0.225)dir. retilen bu iki seri malzemeye referans tekil etmesi amacyla saf YBCO (YBa2Cu3O7-) ve Gd-YBCO (Y0.6Gd0.4Ba2Cu3O7-) bileikleri de sentezlenmitir. lk olarak saf YBCO ile Gd-YBCOnun deneysel verileri karlatrlmtr. Daha sonra Ba-Nb serisi bileiklerine ve Cu-Nb serisi bileiklerine ilikin deneysel veriler Gd-YBCO bileii ile karlatrlmtr. Son olarak elde edilen sonular literatrdeki dier sonularla karlatrlmtr. Polarize k demeti altnda grntlenen optik fotoraf incelemelerinde; Gd-YBCO malzemesinde (ekil 4.2) tanecik boyutlarnn saf YBCOdan (ekil 4.1) daha byk olduu, tanecikler aras boluklarn daha az olduu gze arpmaktadr. Bu durum, seilen sinterleme scaklnn Gd-YBCOda taneciklerin bymesi iin uygun bir scaklk deeri olduunu gstermektedir. Ancak saf YBCOda tanecik byklklerinin dalmnn Gd-YBCOdan daha homojen olduu gzlenmitir. Taneciklerin parlaklklarnn farkl olmasndan dolay tanecik ynelimlerinin keyfi olduu, tercih edilebilir bir ynelime sahip olmad grlmektedir. Ba-Nb serisine ait optik grntlerde, Ba-Nb-2 (x = 0.075) malzemesinde (ekil 4.4) parlak kristalimsi ve inemsi yaplar grlmektedir. Bu yaplar Nb miktarnn (x) artyla (ekil 4.5-7) daha da belirgin hale gelmektedir. Saf YBCO ve Gd-YBCOda grlmeyen bu yaplarn Nb ierdii dnlmektedir. Ba-Nb-1 malzemesinde (ekil 4.1) tanecik byklkleri ve dalm hemen hemen homojen iken dier Ba-Nb serisi malzemelerinde tanecik byklkleri ve dalmlar heterojendir. Ba-Nb-4 malzemesinde (x = 0.175) tanecik byklklerinde belirgin bir azalma szkonusudur. Bu azalma Ba-Nb-5 malzemesinde (x = 0.225) daha da belirginleerek kk taneciklerden oluan homojen saylabilecek bir yap ortaya kmtr. Ba-Nb serisinde de Saf YBCO ve Gd-YBCO malzemelerinde olduu gibi tercih edilebilir bir ynelimin olmad gzlenmitir.

153

Cu-Nb serisinde de Ba-Nb serisinde olduu gibi parlak kristalimsi ve inemsi yaplar gzlenmitir. Bu yaplarn katk miktar (x)in artyla daha da belirgin hale gelmi olmas Nb ieren yaplar olduunu gstermektedir. Bu durum, Nb atomlarnn byk katk (x) deerlerinde yap ierisine tamamen giremediklerini gstermektedir. Cu-Nb-1 malzemesinde (x = 0.025) tanecik byklkleri serideki dier malzemelerin tanecik byklklklerinden daha byktr. Cu-Nb-2 ve Cu-Nb-5te tanecik byklkleri heterojen bir grnt sergilemekte iken serideki dier malzemelerde tanecik byklkleri daha homojen bir grnm sergilemektedir. Tm serilerde Nb miktarnn artyla tanecik byklnde bir azalma grlmektedir. Bu azalma malzemelerin speriletkenlik zelliklerini ksmen olumsuz ynde etkilemitir. SEM, XRD, Tc ve Jc sonular da bu durumu desteklemektedir. retilen malzemelerin SEM ve EDS analizlerlerinden, malzemelerin tanecik byklkleri, tanecik ynelimleri, tanecik snrlar, tanecikler aras boluklar, uygulanan sl ilemlerin tanecikte meydana getirdii deiiklikler hakknda ayrntl bilgiler elde edilmitir. Saf YBCOya ait SEM grntsnden (ekil 4.13) tanecik byklkleri iri, taneciklerin birbirleri ile temasnn iyi ve tanecikler aras boluklarn kk olduu gzlenmitir. Bu sonular, sentezlenen malzemenin speriletkenlik zelliklerinin iyi olduunu ortaya koymaktadr. Ancak baz tanecikler zerinde gzlenen koyu lekelerin uygulanan sl ilemin malzemeyi eriyik faz eilimine ynlendirdiinden kaynakland dnlmektedir. EDS sonular ve XRD spekterumlar bu durumu dorulamaktadr. Saf YBCOya ait SEM grnts taneciklerin yneliminin keyfi olduunu daha net ekilde gstermitir. Gd-YBCOya ait SEM grnts Gd-YBCOnun saf YBCOdan daha byk ve daha dzenli taneciklere sahip olduunu, tanecikler arasndaki boluklarn daha az olduunu gstermektedir. Tanecik ynelimleri tercih edilebilir bir ynde olmasa da Saf YBCOdaki kadar dzensiz deildir. Taneciklerin bykl ve dzeni, seilen sl ilemin Gd-YBCO iin olduka uygun olduunu gstermektedir. EDS analizi Y ile Gdnin hemen hemen ayn miktarlarda olduunu gstermektedir. Bu sonular YBCOya Gd katklamasnn uygun ve katklama srecinin baarl olduunu gstermektedir.

154

Ba-Nb-1 malzemesine ait SEM grnts taneciklerin byk, tanecikler aras boluklarn kk olduunu ve tanecik ynelimlerinin saf YBCO, Gd-YBCO ve serideki dier malzemelerden daha iyi olduunu gstermektedir. Ba-Nb-2 malzemesinde (ekil 4.19) tanecik boyutlarnda klme ve tanecikler aras boluklarda artma grlmektedir. Tanecik ynelimleri keyfi olduu tanecikler zerinde ak renkli kk yaplarn olduu tespit edilmitir. Ba-Nb-3 malzemesinde tanecik boyutlarnda art, tanecikler aras boluklarda azalmalar vardr. zellikle ak renkli kk yaplarn tanecikler aras boluklara beklendii grlmektedir. Ba-Nb-4 ve Ba-Nb-5 malzemelerinde tanecikler aras boluklarn kk yaplar tarafndan tamemen doldurulduu ve taneciklerin yzeylerinin tamamen kapland grlmektedir. Cu-Nb serisine ait malzemelerde x katk miktarna gre tanecik byklklerinin nemli miktarda deimedii, tanecikler aras boluklarn artt, kk tanecikli yaplarn tanecikler aras boluu doldurduu ve tanecik yzeyini tamamen kaplad grlmektedir. Grntlenen blgelerden alnan EDS analizlerinde Nb miktarnn dzgn oranlarda artmad grlmektedir. Bu durum Nb katk miktar (x)nn artmasyla yap ierisine tamamen giremediini, yzeyde ve tanecik snrlarnda kk yaplar halinde toplandn gstermektedir. Bu durum optik grntlerle de desteklenmektedir. Saf YBCO ve Gd-YBCOya ait X-n krnm desenlerinde 123 yapsna ait olan (002), (003), (100), (012), (102), (013), (103), (005), (113), (006), (020), (200), (115), (007), (116) ve (213) pikleri grlmtr. 211 yar-iletken yapsna ait yalnzca 30.52ode (211) piki grlmtr. Gd-YBCO malzemesi de saf YBCO ile ayn dzlemlerden yansma vermitir. Ancak pikler Gd yerdeitirmesi ile 0.1o sola kaym ve iddetlerinde deiiklikler meydana gelmitir. Saf YBCO iin hesaplanan rg parametreleri a = 3.82979 A , b = 3.89105 A ve c = 11.69979 A olarak bulunmutur. Bu deerler literatrde verilen a = 3.81850 A , b = 3.88560 A ve

c = 11.68040 A (JCPDS 83-1433) deerlerden 0.01 A kadar byktr. Pik

iddetlerinde ve rg parametrelerinde ortaya kan bu durumun, YBCOnun bulk-eriyik faz snrnda olmasndan kaynakland dnlmektedir. nk, malzemelerin sl ilemleri iin seilen 925 oC scakl, bulk YBCO iin st snr kabul edilen sinterleme

155

scakl (925 oC) ile (Murakami 1992) ayndr. Gd-YBCO

iin hesaplanan rg

parametreleri a = 3.84493 A , b = 3.89523 A ve c = 11.71360 A olarak bulunmutur. Literatrde GdBa2Cu3O7- iin verilen rg parametreleri a = 3.8397 A ,

b = 3.8987 A ve c = 11.703 A dur (Tarascon ve ark. 1987). Y0.5Gd0.5Ba2Cu3O7- ve

Y0.75Gd0.25 iin literatrde verilen rg parametreleri srayla a = 3.8243 A ,

b = 3.8885 A , c = 11.687 A ve a = 3.8185 A , b = 3.8856 A , c = 11.6804 A dur

(El Ali ve ark. 2002). Hesaplanan rg parametrelerinin literatrde bulunan deerlere ok yakndr. Ancak a ve b parametresinde nemli bir deime olmaz iken, c rg parametresinde byme gzlenmitir. Bu bymenin nedeni olarak Y yerlerine kismi yerdeitirmeler iin tercih edilen scaklk deerinin ounluka 935 oCden byk scaklklar (Tarascon ve ark. 1987, Taka ve ark. 2002, Nishida ve ark. 2002) seilmi olmas dnlmektedir. (Y,Gd)BCO bileiklerinde c ekseninin artmas Tc deerini basklar. Tc deeri oksijen eksikliine ok duyarldr. Oksijen eksiklii de yapnn rg parametrelerini artrmaktadr (Taka ve ark. 2002). Ba-Nb serisine ait olan X-n krnm desenlerinde (ekil 4.40), Gd-YBCO, Ba-Nb-1, Ba-Nb-2, Ba-Nb-4te piklerin iddetlerinin ayn mertebede olmas tanecik ynelimlerindeki benzerlii gstermektedir. Yine ekil 4.40da Gd-YBCOda grlmeyen ilk kez Ba-Nb-1de grlmeye balayan ve iddeti Nb konsantrasyonu ile artan krmz ve mavi oklarla gsterilen pikler grlmektedir. Bu piklerin Nb konsantrasyonu ile iddetinin artmas, Nb katksndan ileri geldiini gstermektedir. Dolays ile Nb, Ba-Nb serisinde yap ierisine ksmen girdii sylenebilir. Nbnin yapda hangi blgeyi igal ettiini tespit etmek iin yap artm (structure refinement) yapmak gereklidir. Cu-Nb serisine ait olan X-n krnm desenlerinde (ekil 4.42) pik iddetlerinden Gd-YBCO ile Cu-Nb-5in ynelimlerinin daha iyi olduu grlmektedir. Ba-Nb blgesinde Nb katksndan kaynaklanan pikler Cu-Nb serisindeki malzemelerin krnm desenlerinde de ortaya kmtr. Nbun hem Ba blgesine katklama hem de Cu blgesine katklama almalarnda medana gelen bu piklerin ayn a deerlerinde ortaya kmas Nbun yapya girdii blgenin Ba ve Cuda bamsz olduunu gstermektedir. YBCO ince filmde Cu blgesine Nb katklamasnda x = 0.100 katk miktar ve bu deerden daha byk deerlerde YBa2Cu3O6 safszlk faznn XRDde

156

grld belirtilmitir. Ancak Nbun rg iinde igal ettii yer dorulanamamtr (Srinivas ve ark. 1995). Gd-YBCOnun rg parametrelerine gre Ba-Nb ve Cu-Nb serilerinin rg parametrelerinde (Tablo 4.13) dzgn bir deiim gzlenmemekle birlikte, genel olarak Nb konsantrasyonunun artyla bir azalma grlmektedir. Bu durum Tc deerinde anlaml bir deiiklie yol amamtr. Nb atomunun atomik ap Ba ve Cu atomunun atomic aplar arasnda bir deerdedir Tablo 3.1. Nbun Cu blgelerine yerlemesi durumunda rg parametrelerinin artmas, Ba blgesine yerlemesi durumunda azalmas beklenir. Ancak XRD sonular Nbun yap ierisindeki yerinin sabit olduunu gstermektedir. Bu durumun Gdun oksijen tutma yeteneinden kaynakland dnlmektedir. Miraghaei ve ark. (2008) yaptklar bir almada toz haldeki Nba ait XRD piklerini tespit etmistir. Ancak bulunan pikler, Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisinde Nbun artyla gzlenen piklerden farkl a deerlerindedir. Bu da Nbun ksmen yapya girdiini dorulamaktadr. Saf YBCO ve Gd-YBCOnun Tcoffset deerleri srasyla 92.384 K ve iin 91.672 K olarak llmtr. Bu deerler, literatrde YBCO iin verilen 91-94 K (Tarascon ve ark. 1987, Hor ve ark. 1987, Yang ve ark. 1987, Guillaume ve ark. 1994) ve GdBCO iin ~92 K (Tarascon ve ark. 1987, Hor ve ark. 1987, Yang ve ark. 1987, Hong ve ark. 1989, Guillaume ve ark. 1994) deerlerine yakn deerlerdir. Y0.6Gd0.4 iin literatrde llen Tc deeri 92.8 Kdir (Feng ve ark. 1998). Ba-Nb serisi iin llen Tc deerleri (ekil 4.49) srayla Ba-Nb-1 iin 92.659 K, Ba-Nb-2 iin 91.193 K, Ba-Nb-3 iin 91.785 K, Ba-Nb-4 iin 89.118 K ve Ba-Nb-5 iin 89.421 Kdir. Kk dalgalanmalar olmakla birlikte genel olarak Nb konsantrasyonunun artyla Tcde bir azalma meydana gelmektedir. Bu deerler daha nce Ba blgesine Nb katklama almalar mevcut olmadndan literatrle karlatrlamamtr. Cu-Nb serisi iin llen Tc deerleri (ekil 4.51) srayla Cu-Nb-1 iin 87.681 K, Cu-Nb-2 iin 92.654 K, Cu-Nb-3 iin 91.967 K, Cu-Nb-4 iin 91.818 K ve Cu-Nb-5 iin 88.782 Kdir. Ba-Nb-1 ve Cu-Nb-2deki Tc deerinin Saf YBCO ve Gd-YBCO deerlerinden yksek olmas SEM fotorafnda (ekil 4.29) grld zere taneciklerin byk ve tanecikler arasndaki boluklarn az olmasndan kaynaklanmaktadr. Baz malzemelerin dk Tc deerlerinde

157

yksek akm younluuna sahip olmalar, speriletkenlerin tanecikli yapsyla aklanmaktadr (Taka ve ark. 2002, Grekhow ve ark. 1994, Srinivas ve ark. 1995). almada katk miktar x = 0.225 deerine kadar klm ancak Tcde ciddi bir dme gzlenmezken kritik akm younluu (Jc) deerlerinde ise bir dme gzlenmitir. Gd, Nb katkl YBCO speriletkenlerinde speriletkenliin basklanmasn geciktirmektedir.

I-V deerlerinden hesaplanan Jc deerleri Saf YBCO iin 89.9142 A/cm2,

Gd-YBCO iin 85.9137 A/cm2dir. Saf YBCOya ait Jc deerinin byk olmas sinterleme scaklnn eriyik faz snrnda olmasndan kaynaklanmaktadr. Eriyik yapdaki YBCOnun Jc deeri bulk YBCOnun Jc deerinden daha byktr (Murakami 1992). Ba-Nb serisine ait malzemelerin Jc deerleri srasyla Ba-Nb-1 iin 34.3696 A/cm2, Ba-Nb-2 iin 39.2407 A/cm2, Ba-Nb-3 iin 30.0481 A/cm2, Ba-Nb-4 iin 23.6774 A/cm2 ve Ba-Nb-5 iin 12.9136 A/cm2 olarak llmtr. Ba-Nb-2 dndaki malzemelerde Nb konsantrasyonu arttka Jc deerlerinde bir azalma sz konusudur. Ba blgesine Nb katks yapnn oksijen tutma kapasitesini artrarak Tc deerinin dmesini engellemesine ramen tanecik boyutlarnda klme meydana getirerek Jc deerlerinin azalmasna neden olmaktadr. Cu-Nb serisine ait malzemelerin Jc deerleri srasyla Cu-Nb-1 iin 93.8510 A/cm2, Cu-Nb-2 iin 67.3298 A/cm2, Cu-Nb-3 iin 89.6431 A/cm2, Cu-Nb-4 iin 77.7880 A/cm2 ve Cu-Nb-5 iin 19.2266 A/cm2 olarak hesaplanmtr. Genel olarak akm younluu artan x miktar ile azalmaktadr. Ba-Nb ve Cu-Nb serisinde Nb konsantrasyonun artyla birlikte Jc deerlerinde azalmalar meydana gelir iken Tc deerlerinde kk azalmalar meydana gelmektedir. Bu durum Nbun yapdaki taneciklerin aras boluklar doldurarak oksijen tutma yeteneini etkilediini gstermektedir (Srinivas ve ark. 1995, Grekhov ve ark. 1994). SEM grntleri ve EDS sonular bu durumu desteklemektedir. Sentezlenen malzemelerin younluklar Nb konsantrasyonu ile dzgn bir art veya azal gstermemektetir. Toz malzemelerin preslenmesi esnasnda uygulanan bas deerinin kk oluu, sk paketlenmi bir tablet yerine gevek dokuya sahip bir tablet olmasna neden olabilir. Basn deerindeki kk sapmalar, gevek yapda farkedilebilir bir younluk fark meydana getirebilir. Ba-Nb serisi ve Cu-Nb serisi

158

karlatrldnda, genel olarak Cu-Nb serisinin Ba-Nb serisinden daha youn olduunu sylemek mmkndr. Sonu olarak; YBCO speriletkenlerinde Y blgesine Gd katklanarak elde edilen Y0.6Gd0.4BCO bileiine Nb katklanarak elde edilen Y0.6Gd0.4Ba2-xNbxCu3O7- ve Y0.6Gd0.4Ba2Cu3-xNbxO7- bileiklerinde, katklamalarnn malzemenin elektriksel, yapsal ve speriletkenlik zellikleri zerine etkisinin aratrld bu almada; Gd katksnn YBCOnun yapsal zelliklerinde olumlu etkiler yapt, elektriksel ve speriletlenlik zellikleri zerinde nemli bir deimeye sebep olmad; Ba ve Cu blgelerine Nb katksnn ise olumsuz saylabilecek etkiler yapt, bununla birlikte Ba blgesine x = 0.025 ve Cu blgesine x = 0.075 katk miktarlarnda elektriksel zellikler zerine olumlu etkiler yapt gzlenmitir. Literatrde Ba blgesine Nb katklamasna ait hi bir veriye rastlanamay ve yeni malzemelerin sentezlenmesi ile elde edilen bileikler iin yeni veriler elde edilmi olmas aratrmay alannda nemli klmaktadr. Bu adan, aratrmann bundan sonraki ilgili almalara k tutacan dnyoruz. Ayrca, aratrmann kapsamna dhil edilmesi gereken, fakat malzeme ve veri okluu, zaman kstlamas ve lm cihazlarnn durumu gibi sebeplerden dolay aratrma kapsamna alnmayan, magnetik zelliklerinin ve yap artm (structure refinement) gibi yapsal zelliklerin aratrlmas ileriki zamanlar iin planlanmaktadr.

159

6. KAYNAKLAR

AKIMITSU, J., Nagamatsu, J., Nakagawa, N., Murakana, T., Yuji, Z., 2001, Superconductivity at 39 K in Magnesium Diboride, Nature 410, 63 64. AMARAL, V. S., Correia, J. G., Lourenqo, A. A. C. S., Marques, J. G., Mendes J. A., Baptista, M. A., Arafijo, J. P., Moreira, J. M., Sousa, J. B., Alves, E., da Silva, M. F., Soares, J. C., The Isolde Collaboration, 1998, Microscopic studies of radioactive Hg implanted in YBa2Cu306+x superconducting thin films, Journal of Magnetism and Magnetic Materials 177 181, 511 512. ANDERSSON, M., Hegeds, Z., Nygren, M., Rapp, ., 1989, Structural, thermal and electrical studies of the Y12xCaxThxBa2Cu3O7 system with 0 x 0.20, Physica C: Superconductivity Volume 160, Issue 1, Pages 65-68. ANDERSSON, M., Rapp, ., 1989, Upper critical magnetic field of Y12xCaxThxBa2Cu3O7-, Physica C: Superconductivity Volumes 162-164, Part 1, Pages 725-726. ANDREAS, M. T., Kingon, A. I., 1991, Cadmium substitution in yttrium barium copper oxide (YBa2Cu3O7-) and bismuth strontium calcium copper oxide (Bi2Sr2CaCu2O8+), Chem. Mater.; 1991; 3(3) pp 428 431. ANDRESEN, P. H., Fjellvag, H., Karen, P., Kjekshus, A., 1991, Substitution for copper in YBa2Cu3O9- by 3d and pre-transiton metals, Acta Chemica Scandinavica 45, 698-708.
a

ARAJO, J. P., Correia, J. G., Wahl, U., Marques, J. G., Alves, E., Amaral, V. S., Loureno, A. A., Galindo, V., vop Papen, T., Senateur, J. P., Weiss, F., Vantomme A., Langouche, G., Melo, A. A., da Silva, M. F., Soares, J. C., Sousa, J. B., The Isolde Collaboration, 1999, Stability studies of Hg implanted YBa2Cu3O6+x, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B 147, 244-248. ARAJO, J. P., Correia, J. G., Wahl, U., Marques, J. G., Alves, E., Amaral, V. S., Loureno, A. A., Galindo, V., vop Papen, T., Senateur, J. P., Weiss, F., Vantomme A., Langouche, G., Melo, A. A., da Silva, M. F., Soares, J. C., Sousa, J. B., The Isolde Collaboration, 1999, Stability and diffusion of Hg implanted YBa2Cu3O6+x, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B 148, 807-812.

160

ASHCROFT, N. W., Mermin, N. D., 1976, Solid State Physics, Thomson Learning Inc., College Edition, USA. AUGIERI, A., Petrisor, T., Celentano, G., Ciontea, L., Galluzzi, V., Gambardella, U., Mancini, A., Rufoloni, A., 2004, Effect of Ca doping in YBCO superconducting thin films, Physica C 401, 320324. AUSLOOS, M., Laurent, Ch., Vanderschueren, H. W., Rulmont, A., Tarte, P., 1988, Effects of alkali cation (Li, Na, K, Cs) substitution on the magnetoelectrical properties of Y1Ba2Cu3O7y granular superconductors, Solid State Communications Volume 68, Issue 6, Pages 539-545. AVCI, I., Tepe, M., Oktem, B., Serincan, U., Turan, R., Abukay, D., 2005, Developing a trilayer processing technique for superconducting YBa2Cu3O7 thin films by using Ge ion implantation, Supercond. Sci. Technol. 18, 477481. AWAJI, S., Isono, N., Watanabe, K., Muralidhar, M., Murakami, M., Koshizuka, N., Noto, K., 2004, High magnetic field transport properties of (Nd, Eu, Gd)Ba2Cu3Ox bulk, Supercond. Sci. Technol. 17, S6S9. BABU, T. G. N., Greaves C., 1993, Critical hole density for superconductivity in Srcontaining phases related to YBa2Cu3O7 structure, superconductivity and cation substitutions in YSr2Cu2.8Cr0.2O7, Physica C: Superconductivity Volume 207, Issues 1-2, Pages 44-50. BABU, T. G. N., Kilgour, J. D., Slater, P. R., Greaves C., 1993, Structural Disorder in YSr2Cu2CoO7 and Substituted Variants, Journal of Solid State Chemistry Volume 103, Issue 2, Pages 472-480. BADRI, V. and Varadaraju, U. V., 1992, Structure and superconductivity studies on LnBa2-xSrxCu3O7 (Ln = Yb and Lu; 0.0 x 0.5), Mat. Res. Bull., Vol. 27, pp. 591-602. BALDHA, G. J., Jotania, R. B., Joshi, H. H., Pandya, H. N., Kulkarni, R. G., 1989, Superconductivity in the system YBa2xCaxCu3O7, Solid State Communications Volume 71, Issue 10, Pages 839-841. BANCKY, P., Pelikn, P., Valko, M., Buchta, S., Hanic, F., Ciga A., 2001, Electron paramagnetic resonance of high-Tc superconducting composites YBa2Cu3xScxO6, J. Phys. Chem. B, 105, 1943-1946. BANDYOPADHYAY, S. K., Sen, P., Barat, P., Mukherjee, P., Bhattacharyay, A., Rajasekar, P., Chakraborty, P., Caccavale, F., LoRusso, S., Ghosh, A. K., Basu, A. N., 1997, A study of superconducting (Yl-xCax)Ba2Cu3Oy, Physics Letters A, No. 226, pp. 237-243.

161

BEALES, T. P., Dineen, C., Freeman, W. G., Hall, S. R., Harrison, M. R., Jacobson D. M., Zammattio, S. J., 1992, Superconductivity at 92 K in the (Pb, Cd)-1212 phase (Pb0.5Cd0.5)Sr2(Y0.7Ca0.3)Cu2O7-, Supercond. Sci. Technol. 5 47-49. BEALES, T. P., Dineen, C., Hall, S. R., Harrison, M. R., Parberry, J. M., 1993, New cuprates with the 1212 structure (M',M)Sr2(Y,Ca)Cu2O7 where M' = Ce, Bi and M = Cd, Zn, Cu, Physica C: Superconductivity Volume 207, Issues 1-2, Pages 1-8. BEN AZZOUZ, F., Zouaoui, M., Mani, K. D., Annabi, M., Van Tendeloo, G., Ben Salem, M., 2006, Structure, microstructure and transport properties of Bdoped YBCO system, Physica C 442, 1319. BERENOV, A., Farvacque, C., Qi, X., MacManus-Driscoll, J. L., MacPhail, D., Foltyn, S., 2002, Ca doping of YBCO grain boundaries, Physica C 372376, 10591062. BLGE, G., 2004, Sb2O3 katkl YBCO speriletken seramiklerin karakterizasyonu, Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits Fizik Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi, zmir. BORTOLOZO, A. D., Ferreira, B., dos Santos, C. A. M., Neves, M. A., Machado, A. J .S., 2004, Influence of the Ta doping on the peritectic transformation of YBaCuO superconductor, Physica C 408410, 876878. BOYKO, V. S., Kezerashvili, R. Ya., Levine, A. M., 2004, Transport properties of large-angle grain boundaries containing point defects in YBa2Cu3O7, Physical Review B 69, 212502. BUCKLEY, R. G., Pooke, D. M., Tallon, J. L., Presland, M. R., Flower, N. E., Staines, M. P., Johnson, H. L., Meylan, M., Williams G. V. M., Bowden, M., 1991, Ca- and La-substitution in YBa2Cu3O7, Y2Ba4Cu7O15 and YBa2Cu4O8, Physica C: Superconductivity Volume 174, Issues 4-6, Pages 383-393. BUZEA, C. ve Robbie, K., 2005, Assembling the puzzle of superconducting elements: a review, Supercond. Sci. Technol. 18, R1-R8. CARRILLO, A. E., Rodrguez Jr., P., Puig, T., Palau, A., Obradors, X., Zheng, H., Welp, U., Chen, L., Veal, B. W., Claus, H., Crabtree, G. W., 2002, Growth and microstructure of MTG REBa2Cu3O7/REBaCuO5 with heavy rare earth elements, Physica C 372376, 11191122. CASTRO, H., Deutscher, G., 2003, Transport measurements in overdoped YBCO thin films, Physica C 388389, 339340.

162

CAVA, R. J., Batlogg, B., Fleming, R. M., Sunshine, S. A., Ramirez, A., Rietman, E. A., Zahurak, S. M., van Dover, R. B., 1988, Ba2-xLaxYCu3O7 perovskite compounds: Crystal chemistry, Phys. Rev. B 37, 5912 5915. CAVA, R. J., 2000, Oxide superconductors, J. Am. Ceram. Soc. 83[1], 5-28. CHANDRACHOOD, M. R., Mulla, I. S., Sinha, A. P. B., 1988, Studies on superconductivity in Y1LaxBa2xCu3O7 compositions, Solid State Communications Volume 68, Issue 11, Pages 1005-1009. CHEN, J. W., Chang T. C., Chen, C. F., 1989, Superconductivity in the RE1xCdxCu3O7 (RE = Y, Nd, Sm, Gd, Dy, Ho, Yb) systems, Physica C: Superconductivity Volumes 162-164, Part 1, Pages 87-88. CHEN, J. W., Chen, C. F., Chang, T. C., Yao, Y. D., 1990, Superconducting and normal state properties of the Y1-xCdxBa2Cu3O7- system, Physica C, Volume 165, Issue 3-4, p. 287-292. CHENG, C. H., Zhu, X. T., Zhao, Y., 2003, Chemical preferential doping in grain boundaries of melt textured YBa2Cu3Oy superconductors, Supercond. Sci. Technol. 16, 130136. CHIN, C. H., Kao, H.-C. I., Wang, C. M., 2005, The effect of Ca doping on the superconductivity of NdBa2Cu3Oy oxides, Materials Chemistry and Physics 89, 143147.
a

CIEPLAK, M. Z., Xiao, G., Chien, C. L. , Bakhshai, A., Artymowicz, D., Bryden, W., Stalick, J. K., Rhyne, J. J., 1990, Incorporation of gold into YBa2Cu3O7: Structure and Tc enhancement, Phys. Rev. B 42, 6200 6208. CIEPLAK, M. Z., Xiao, G., Chien, C. L., Stalick, J. K., Rhyne, J. J., 1990, Unexpected effects of gold on the structure, superconductivity, and normal state of YBa2Cu3O7, Appl. Phys. Lett. 57, 934.

CURRIE, D. B., Forrest, A. M., 1988, Crystal structure and high-Tc superconductivity in the system GdBa2xSrxCu3O7, Solid State Communications Volume 66, Issue 7, Pages 715-718. ELK, ., 2006, (Y1-xYbx/2Gdx/2)Ba2Cu3O7- ve (Yb1-xGdx)Ba2Cu3O7- speriletkenlerinin yapsal ve fiziksel zelliklerinin incelenmesi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits Fizik Anabilim Dal, Trabzon.

163

DALICHAOUCH, Y., Torikachvili, M. S., Early, E. A., Lee, B. W., Seaman, C. L., Yang, K. N., Zhou H., Maple, M. B., 1988, Superconducting and normal state properties of Y1xMxBa2Cu3O7 (M = Pr, Na), Solid State Communications Volume 65, Issue 9, Pages 1001-1006. DE GROOT, P. A. J., Rapson, G. P. B., Rainford, D., Weller, M. T., Grasmeder, J. R., Lanchester, P. C., 1988, Observation of spin glass behaviour in Y(Ba1xLax)2Cu3O7+y, Physica C: Superconductivity Volume 152, Issue 5, Pages 483-485. DELAMARE, M-P., Schppl, K. R., Pedarnig, J. D., Buerle, D., 2002, Influence of (Y0.8Ca0.2)Ba2Cu3O7- top layer on the transport properties of a-axis oriented YBa2Cu3O7- thin films, Physica C 372376, 638641. DEMRC, A., 2005, Tanecikli magnetik CoCu ince filmlerinde yzey przlerinin tabaka kalnl ve magnetik diren ile ilikisinin FPP, GIXD ve XRR karakterizasyon teknikleri ile aratrlmas Seluk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Fizik Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi, Konya. DEN, T., Kobayashi, T., 1992, Preparation and properties of YSr2Cu3xMxOy (M = Li, Al, Ti, V, Cr, Fe, Co, Ga, Ge, Mo, W and Re), Physica C: Superconductivity Volume 196, Issues 1-2, Pages 141-152. DIENG, L. M., Ignatov, A. Yu., Tyson, T. A., Croft, M., Dogan, F., Kim, C.-Y., Woicik, J. C., Grow, J., 2002, Observation of changes in the atomic and electronic structure of single-crystal YBa2Cu3O6.6 accompanying bromination Physical Review B, 66, 014508. DIKO, P., 2004, Cracking in melt-grown REBaCuO single-grain bulk superconductors, Supercond. Sci. Technol. 17, R45R58. DOAN, O., 2000, Gm difzyonunun YBa2Cu3O7 speriletkeninin yapsal ve speriletkenlik zellikleri zerine etkisi ve speriletkenlik durumuna gre X-n retim tesir kesitinin ve floresans veriminin deiimi, Doktora Tezi, Atatrk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Fizik Eitimi Anabilim Dal, Erzurum. DOU, S. X., Liu, H. K., Zhao, Y., Wu, W. M., Guo, Y. C., Sorrell, C. C., 1991, Effect of chemical substitution on superconductivity in YBa2Cu3O7z, Bi2Sr2YCu2O8+z, and Bi2Sr2CaCu2O8+z, Physica C: Superconductivity Volume 190, Issues 1-2, Pages 160-162. DZHAFAROV, T. D., 1996, Diffusion in high temperature superconductors, Phys. Stat. Sol. (a) 158, 335.

164

EBARA, Y., Hidaka, K., Kishida, S., 2005, Superconducting characterization of nonsuperconductors/high-Tc cuprate superconductors, Physica C 426431, 14341438. EHMANN, A., Kemmler-Sack, S., Lsch, S., Schlichenmaier, M., Wischert, W., Zoller, P., Nissel T., Huebener R. P., 1992, New family of superconducting copper oxides Bi cuprates of type 1212, Physica C: Superconductivity Volume 198, Issues 1-2, Pages 1-6. EL AL, A., Azezb, K. A., Al-Omaric, I. A., Shobakia, J., Hasan (Qaseer), M. K., Albissb, B. A., Khasawnieha, Kh., Ziqd, Kh. A., Salem, A. F., 2002, The paramagnetic contribution in the magnetization behavior of Y1-xGdxBa2Cu3O7, Physica B 321, 320323. FARTASH A., Oesterreicher, H., 1988, Superconductivity in Y1yNayBa2Cu3Ox, Solid State Communications Volume 66, Issue 1, Pages 39-41. FELNER, I., Kowitt, M., Lehavi, Y., Ben-dor, L., Wolfus, Y., Barbara, B., Nowik I., 1988, The effect of substituting potassium for barium on the superconductivity of RBa2Cu3O7 (R = Y and Eu), Physica C: Superconductivity Volumes 153-155, Part 2, Pages 898-899. FENG, Y., Zhou, L., Wen, J. G., Koshizuk, N., Sulpice, A., Tholence, J. L., Vallier, J. C., Monceau, P., 1998, Fishtail effect, magnetic properties and critical current density of Gd-added PMP YBCO, Physica C 297, 7584. FJELLVG, H., Karen, P., Kjekshus, A., Andresen, A. F., 1989, Superconducting properties in relation to chemical pressure in YBa2Cu3O9-, Physica C: Superconductivity Volumes 162-164, Part 1, Pages 49-50. FOSSHEIM, K., Sudbo, A., 2004, Superconductivity Physics and Applications, John Wiley & Sons LTD, The Atrium, Southern Gate, Chichester, England. FRANCK J. P., Jung, J., Mohamed, M. A. -K., 1987, Superconductivity in the system (AlxY1-x)Ba2Cu3O6.5+, Phys. Rev. B 36, 2308 2310. GAFUROV, M. R., Aminov, L. K., Kurkin, I. N., Izotov, V. V., 2005, Temperature dependence of the EPR linewidth of Yb3+ ions in Y0.99Yb0.01Ba2Cu3Ox (6 x 7) compounds: evidence for an anomaly near the superconducting transition, Supercond. Sci. Technol. 18, 352355. GANGULI, A. K., Subramanian, M. A., 1991, Manipulation of Ba---O layers inducing orthorhombic - tetragonal phase transition in YBa2xSrxCu3O6.7, Materials Research Bulletin Volume 26, Issue 9, Pages 869-877.

165

GINZBURG, V.L. ve Andryushin, E.A., 2004, Superconductivity, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd. Singapore. GOLBEN, J., Vlasse, M., 1992, Study of bulk and single crystal YBa2-xSrxCu3O7- superconducting materials, Supercond. Sci. Technol. 5, 231-235. GRR, O., Kkmerolu, T., Terziolu, C., Varilci, A., Altunba, M., 2005, The effect of Ag diffusion on properties of YBa2Cu3O7-x thin films produced by electron beam deposition techniques, Physica C 418, 3542.
a

GREAVES, C., Slater, P. R., 1989, The structural effects of Na and Ca substitutions on the Y site in YBa2Cu3O7-x, Supercond. Sci. Technol. 2, 5-8. GREAVES, C., Slater, P. R., 1989, Nb and Ta substitutions in YBa2Cu3O7x and related phases: Structural characterisation of La1.1Ba1.9Cu2.1M0.9O8 (M = Nb, Ta), Physica C: Superconductivity Volume 161, Issue 2, Pages 245-251.

GREKHOV, I., Delimova, L., Liniychuk, I., Lyublinsky, A., Semchinova, O., Baydakova, M., 1994, Superconductor - insulator transition in YBa2Cu3xNbxO7 material Physica C: Superconductivity, Volumes 235240, Part 2, Pages 1295-1296. GREKHOV, I., Baydakova, M., Borevich, V., Davydov, V., Delimova, L., Liniichuk, I., Lyublinsky, A., 1997, A new buffer layer for high-quality HTSC ultrathin film fabrication Physica C 276, 18-24. GREKHOV, I., Delimova, L., Liniichuk, I., Lyublinsky, A., Veselovsky, I., Titkov, A., Dunaevsky, M., Sakharov, V., 1999, Growth mode study of ultrathin HTSC YBCO films on YBaCuNbO buffer Physica C 324, 39-46. GUILLAUME, M., Allenspach, P., Henggeler, W., Mesot, J., Roessli, B., Staub, U., Fischer, P., Furrer A., Trounov, V., 1994, A systematic low-temperature neutron diffraction study of the RBa2Cu3Ox (R = Yttrium and Rare Earths; x = 6 and 7) compounds, J. Phys.: Condens. Matter 6, 7963-7976. GUNASEKARAN, R. A., Hellebrand, B., Steger P. L., 1996, Crystal structure, oxygen stoichiometry and superconducting properties of GdBa2xSrxCu3O7 (0.0 x 1.6), Physica C: Superconductivity Volume 270, Issues 1-2, Pages 25-34. GUNASEKARAN, R. A., Steger, P. L., 1996, On the effect of Cd doping and Cd-La codoping in YBa2Cu3O7 , Materials Letters, Volume 28, Issues 4-6, Pages 251-257.

166

GUPTA A., Braun, H. F., 1988, Effect of atomic substitution in high-temperature superconductors: YBa2-xMxCu3O7 (M = Na, K) and the system Bi-Ca-Sr-Cu-O Physica C: Superconductivity Volumes 153-155, Part 2, Pages 904-905. HARADA, T., Yoshida, K., 2002, The effects of Pr-doping on the critical current density in YBa2Cu3O7-, Physica C 383, 4854. HARADA, T., Yoshida, K., 2003, The effect of Pr- and Ca-doping on the flux pinning and superconducting properties in YBa2Cu3O7-, Physica C 388389, 729 730. HARI BABU, N., Kambara, M., Shi, Y., Cardwell, D. A., Tarrant, C. D., Schneider, K. R., 2003, The chemical composition of uranium-containing phase particles in U-doped YBaCuO melt processed superconductor, Physica C 392 396, 110115. HARLOW, R. L., Kwei, G. H., Suryanarayanan, R., Subramanian, M. A., 1996, Structure of YSr2Cu3xMxO7+ (M = Mo, W and Re) from single-crystal X-ray and powder-neutron diffraction substituent site preference and oxygen defect structure, Physica C: Superconductivity Volume 257, Issues 1-2, Pages 125-136. HONG, J. H., Ho, H. S., Kim, Y. H., 1989, Hall effect measurement of Y1-xGdxBa2Cu3O7- superconductors, The Journal of the Korean Physical Society, 22, 2 ,223. HOR, P. H., Meng, R. L., Wang, Y. Q., Gao, L., Huang, Z. J., Bechtold, J., Forster, K., Chu, W., 1987, Superconductivity above 90 K in the square-planar compound system ABa2Cu3O6+x with A = Y, La, Nd, Sm, Eu, Gd, Ho, Er, and Lu, Physical Review Letters, Vol. 58, No. 18, pp. 1891-1894. HUANG, T. C., Tokura, Y., Torrance, J. B., Nazzal, A. I., Karimi R., 1988, Structural phase transformation in the superconducting YLaxBa2xCu3O7 compounds, Appl. Phys. Lett. 52, 1901. HUANG, Q. Cava, R. J., Santoro, A., Krajewski, J. J., Peck, W. F., 1992, Neutron powder diffraction study of the crystal structure of YSr2CoCu2O7 and Y1xCaxSr2CoCu2O7, Physica C: Superconductivity Volume 193, Issues 1-2, Pages 196-206. IGUCHI, I., Sugishita, A., Yanagisawa M., Hosaka S., 1988, Effect of doping of cadmium oxide to Y-Ba-Cu oxide, Physica C: Superconductivity Volumes 153-155, Part 2, Pages 892-893.

167

IHARA, H., Terada, N., Jo, M., Hirabayashi, M., Tokumoto, M., Kimura, Y., Matsubara, T., Sugise, R., 1987, Possibility of Superconductivity at 65C in Sr-Ba-Y-Cu-O System, Jpn. J. Appl. Phys. Vol. 26, L1413-L1415. IIDA, K., Babu, N. H., Reddy, E. S., Shi, Y-H., Cardwell, D. A., 2005, The effect of nano-size ZrO2 powder addition on the microstructure and superconducting properties of single-domain YBaCuO bulk superconductors, Supercond. Sci. Technol. 18 249254. JUNG, J., Franck, J. P., Miner, W. A., Mohamed, M. A. -K., 1988, Effect of substitution of Bi, Ga, and Fe on the structure and superconducting transition of Y1Ba2Cu3O6.5+, Phys. Rev. B 37, 7510 - 7515. KANEKO, A., Matsuda, J., Teranishi, R., Nakaoka, K., Aoki, Y., Fuji, H., Murata, K., Goto, T.,Yoshinaka, A., Yajima, A., Izumi, T., Shiohara, Y., 2005, Fabrication of Y1-xRExBa2Cu3O7-y film by advanced TFA-MOD process, Physica C 426431, 949953. KAREN, P., Fjellvg, H., Braaten, O., Kjekshus, A., Bratsberg, H., 1990, Lanthanide substitution in YBa2Cu3O9-, Acta Chemica Scandinavica, No. 44, pp. 9941001.
a

KAREN, P., Fjellvg, H., Kjekshus, A., Andresen, A.F., 1991, Lanthanum substitution for barium in YBa2Cu3O9, Journal of Solid State Chemistry Volume 93, Issue 1, Pages 163-172. KAREN, P., Fjellvg, H., Kjekshus, A., Andresen, A. F., 1991, Chemical pressure and other effects of strontium substitution in YBa2Cu3O9, Journal of Solid State Chemistry Volume 92, Issue 1, Pages 57-67. P., Fjellvg, H., Kjekshus, A., 1992, Superconductivity in Y(Ba1yLay)2Cu3O9, Journal of Solid State Chemistry Volume 97, Issue 2, Pages 257-273.

KAREN,

KASPER, J. E., Martinson, L. S., Savage, W. R., Baenziger, N. G., Schweitzer, J. W., 1988, Superconductivity in Yttrium-Terbium-Barium-Copper Oxide, Solid State Communications, Vol. 68, No. 1, pp. 57-60. KEWI, G. H., Ott, K. C., Peterson, E, J., 1992, Neutron powder diffraction study of Cu-site preference of Li dopants in YBa2(Cu1xLix)3O6+, Physica C: Superconductivity Volume 194, Issues 3-4, Pages 307-320.

168

KITOH, Y., Matsuda, J., Suzuki, K., Teranishi, R., Nakaoka, K., Aoki, Y., Fuji, H., Yajima, A., Yamada, Y., Izumi, T., Shiohara, Y., 2006, Fabrication of Y1-xRExBa2Cu3Oy films on single crystalline substrates and IBAD buffered metallic tapes by advanced TFA-MOD process, Physica C, 445448, 558 562. KITTEL C., 1996, Introduction to Solid State Physics, 7th Edition, USA. KOBLISCHKA-VENEVA, A., Koblischka, M. R., 2003, Microstructural studies of K2CO3 and Rb2CO3 doped YBCO HTSC, Physica C: Superconductivity Volumes 392-396, Part 1, Pages 596-600. KOMATSU, T., Meguro, H., Sato, R., Tanaka, O., Matusita K., Yamashita, T., 1988, Effect of Mg Addition on Superconducting Properties of Ba-Y-Cu-O Ceramics Prepared by the Melt Quenching Method, Jpn. J. Appl. Phys. 27, pp. L2063-L2066. LEBLOND-HARNOIS C., Monot-Laffez, I., Desgardin, G., 2000, Study of tin + cerium doping in YBCO bulk top seeded pellets, Physica C 340, 299-307. LEE, B. S., Chung, K. C., Lim, S. M., Kim, H. J., Youm, D., Park, C., 2004, Fabrication of Sm1Ba2Cu3O7 coated conductors using the co-evaporation method, Supercond. Sci. Technol. 17, 580584. LEE, M., Halperin, W.P., Poeppelmeier, K., 2000, 63,65Cu nuclear quadrupole resonance study of Ni-doped YBa2Cu3O7, Physica C 329, 185190. LENG, X., Qiu, L., Wang, Z. H., Luo, H., Liu, Y., 2003, Flux pinning energy of YBa1.9Na0.1Cu3O7-, Physica C 386, 1013. LIANG, J. M., Chang, L., Sung, H. M., Wu, P. T., Chen, L. J., 1988, Structural and microstructural characterization of a high-Tc superconducting YbaSr2Cu3O7-, compound, J. Appl. Phys. 64, 3593. LIANG, R., Inaguma, Y., Takagi, Y., Nakamura, T., 1987, The effect of substitution of La for Ba and Ce for Y on the Tc of superconducting Ba2YCu3O7, Japanese Journal of Applied Physics, Vol.26, No.7, pp. L1150-L1152. LIANG, R., Itoh, M., Nakamura, T., Aoki R., 1989, The effect of La substitution on the superconductivity of Ba2YCu3Oy, Physica C: Superconductivity Volume 157, Issue 1, Pages 83-88.

169

LIN, J. J., Chen, T-M., Chen, Y. F., 1990, Structural and superconducting properties of YBa2(Cu1xAgx)3O7 with x 0.20, Solid State Communications Volume 76, Issue 11, Pages 1285-1290. MANAKO, T., Shimakawa, Y., Kubo, Y., Satoh, T., Igarashi, H., 1988, Nonsuperconducting TlBa2YCu2O7 with a new crystal structure resembling superconducting YBa2Cu3O7, Physica C: Superconductivity Volume 156, Issue 2, Pages 315-318.
a

MANEO, Y., Tomita, T., Kyogoku, M., Awaji, S., Aoki, Y., Hoshino, K., Minami, A., Fujita, T., 1987, Substitution for copper in a high-Tc superconductor YBa2Cu3O7, Nature 328, 512 514. MANEO, Y., Kato, M., Aoki, Y., Nojima, T., Fujita T., 1987, Superconductivity in modified systems based on YBa2Cu3O7, Physica B+C, Volume 148, Issues 1-3, December, Pages 357-359.

MANTHIRAM, A., Tang, X. X., Goodenough, J. B., 1988, Evidence for peroxide formation in superconducting YBa2-xLaxCu3O7, Phys. Rev. B 37, 3734 3737. MATSUMOTO, Y., Nishimori, T., Yamamoto, H., Nishimura, K., Kamada, K., Ogata, A., 1998, Calcium doping into YBa Cu O ceramics by the SOED method, Solid State Ionics 107, 4145. MAZUMDER, S., Rajagopal, H., Sequeira, A., Venkatramani, R., Garg, S. P., Rajarajan, A. K., Gupta, L. C., Vijayaraghavan, R., 1988, Study of structural and electrical properties of YBa2-xLaxCu3O7+, J. Phys. C: Solid State Phys. 21 5967-5976. MELLEKH, A., Zouaoui, M., Ben Azzouz, F., Annabi, M., Ben Salem, M., 2006, Nano-Al2O3 particle addition effects on YBa2Cu3Oy superconducting properties, Solid State Communications 140, 318323. MENDOZA, E., Teva, J., Puig, T., Granados, X., Obradors, X., 2002, Growth and characterization of YBa2(Cu1-xAx)3O7- (A = Mg, Zn, Ni) bars as switching elements for fault current limiters, Physica C 372376, 16221625. MIRAGHAEI, S., Abachi, P., Madaah-Hosseini, H. R., Bahrami, A., 2008, Characterization of mechanically alloyed Fe100xSix and Fe83.5Si13.5Nb3 nanocrystalline powders, Journal of Materials Processing Technology 203, 554560.

170

MOHAN, R., Singh, K., Kaur, N., Bhattacharya, S., Dixit, M., Gaur, N. K., Shelke, V., Gupta, S. K., Singh, R. K., 2007, Calcium and oxygen doping in YBa2Cu3Oy, Solid State Communications 141, 605609. MORI, N., 1989, Effects of substitution by Sc on superconductivity and chemical structures in YBaCuO systems, Jpn. J. Appl. Phys. Vol. 28, 980-983. MURAKAMI, M., 1992, Processing of bulk YBCO, Supercond. Sci. Technol. Vol. 5, pp. 185-203. MLLER, P. ve Ustinov, A.V., 1997, The Physics of Superconductors, SpringerVerlag Berlin Heidelberg. NAKABAYASHI, Y., Kubo, Y., Manako, T., Tabuchi, J., Ochi, A., Utsumi, K. , 1988, The orthorhombic-tetragonal phase transformation and Oxygen deficiency in LnBa2Cu3O7-, Japanese Journal of Applied Physics, Vol.27, No.1, pp. L64-L66. NEUMEIER, J. J., 1992, Superconducting transition temperature enhancement in YBa2Cu3O7 by chemical substitution and the implications there of for the upper critical magnetic field, Appl. Phys. Lett. 61, 1852. NISHI, Y., Moriya, S., Tokunaga, S., 1987, Pd addition in high Tc Y---Ba---Cu---O oxide, Physics Letters A Volume 126, Issue 1, Pages 55-57. NISHIDA, A., Teshima, S., Taka, C., 2002, Magnetic properties of Y-substituted YxGd1-xBa2Cu3O7-, Physica C 378381, 349353. OKUMU, S., 2004, Preparation conditions and characterization on YBCO based superconductors, Dokuz Eyll niversitesi Graduate School of Natural and Applied Sciences, zmir. ONO, A., Tanaka, T., Nozaki, H.,i Ishizawa, Y., 1987, Superconductivity in Ba(1-x)2Sr2xYCu3O7-y, Jpn. J. Appl. Phys. Vol. 26, L1687-L1689. ZTRK, K., elik, ., evik, U., Yanmaz, E., 2007, The effect of Gd diffusiondoped on structural and superconducting properties of YBa2Cu3O7x superconductors, Journal of Alloys and Compounds 433, 4652. PANDEY, A., Rajput, R., Sarkar, B., Reddy, Y. S., Sharma, R. G., 1996, 90 K phase formation in Y---Ba---Cu---O system in ambient air through mercury substitution, Physica C: Superconductivity Volume 256, Issues 3-4, Pages 335-339.

171

PARENT, L., Moreau, C., 1991, High-Tc superconductivity in the RBa2xSrxCu3O7 system for R Y, Gd, Sm and Nd, Journal of Materials Science Volume 26, Number 21, 5873-5876. PETROV, M. I., Balaev, D. A., Gokhfeld, Yu. S., Dubrovskiy, A. A., Shaykhutdinov, K. A., 2007, Enhancement of pinning in Cerium doped Y(1x)CexBa2Cu3O7 HTSC, Physica C, 460462, 11921193. POOLE, C., P., Jr., 2000, Handbook of Superconductivity, Academic Press, San Diego, CA, USA. POPI, B., 1998, Heat conduction in YBa2Cu3O7-: effect of anisotropy and magnetic field, Center of the Physics of Materials, Department of Physics, McGill University Yksek Lisans Tezi, Montral, Qubec, Canada. PROCHNOW, D., 1989, Superconductivity Experimenting in a New Technology, TAB BOOKS Inc. 1st Edition, USA. RAJARAJAN, A. K., Guptasarma, P., Palkar, V. R., Ayyub, P., Multani, M. S., Gupta, L. C., Vijayaraghavan, R., 1988, Non-isovalent substitution of Ba2+ in superconducting YBa2Cu3O7-y Physica C: Superconductivity Volumes 153155, Part 2, Pages 894-895. REMSCHNIG, K., Rogl, P., Eibler, R., Hilscher, G., Pillmayr, N., Kirchmayr, H., Bauer, E., 1988, Effect of Cu substitution by Zn Cd and Hg upon superconductivity in YBa2Cu3O7 and La1.85Sr0.15CuO4, Physica C: Superconductivity Volumes 153-155, Part 2, Pages 906-907. ROZELL, J. M., Book, Jr. G. W., Cunningham, J., Glorioso, C., Vlasse, M., Golben, J. P., 1993, A powder X-ray diffraction and electrical study of Dy(Ba2xSrx)Cu3O7 superconducting cuprates, Physica C: Superconductivity Volume 204, Issues 3-4, Pages 384-388. RYKOV, A., Caignaert V., Raveau B., 1994, Quadrupole Interactions and Vibrational Anisotropy of Tetrahedral Fe(III) in the "123" Derivative LnSr2Cu2Ga1-xFexO7 (Ln = Y, Ho), Journal of Solid State Chemistry Volume 109, Issue 2, Pages 295-306.
a

SAITO, Y., Noji, T., Endo, A., Higuchi, N., Fujimoto, K., Oikawa, T., Hattori A., Furuse, K., 1987, High-Tc superconducting properties in (Y1xTlx)Ba2Cu3O7y, Y(Ba1xKx)2Cu3O7y and YBa2(Cu1xMgx)3O7y, Physica B+C Volume 148, Issues 1-3, Pages 336-338.

172

SAITO, Y., Noji, T., Endo, A., Higuchi, N., Fujimoto, K., Oikawa, T., Hattori, A., Furuse, K., 1987, Composition Dependence of Superconductivity in Y-Ba-(Ag,Co)-O System, Jpn. J. Appl. Phys. 26, pp. L832-L833.

SALLUZZO, M., Aruta, C., Ausanio, G., DAgostino, A., Scotti di Uccio, U., 2002, Effect of strain on the structure and critical temperature in superconducting Nd-doped YBa2Cu3O7-, Physical Review B, Vol. 66, 184518, 1-6. SATO, S., Kino, Y., Shibata, A., Nakamura, M., Krauns, C., Shiohara, Y., 2001, Tetragonal SmBa2Cu3O7-x [x = 0.74 (4)], Acta Crystallographica Section C, C57, 341-343. SEMWAL, A., Strickland, N. M., Bubendorfer, A., Naqib, S. H., Goh, S. K., Williams, G. V. M., 2004, Doping dependence of the critical current and irreversibility field in Y1xCaxBa2Cu3O7, Supercond. Sci. Technol. 17, S506S510. SERON, D., Oates, D. E., Anderson, A. C., Hammerl, G., Mannhart, J.,Hirst, P. J., Humphreys, R. G., Hein, M., 2004, Effect of Ca doping on the nonlinear microwave properties of YBCO thin films, Supercond. Sci. Technol. 17, S422S426. SHEAHEN, T. P., 1994, Introduction to High Temperature Superconductivity, Plenum Press, New York. SHI, Y., Hari Babu, N., Cardwell, D. A., 2005, Development of a generic seed crystal for the fabrication of large grain (RE)BaCuO bulk superconductors, Supercond. Sci. Technol. 18, L13L16. SKAKLE, J. M. S., 1998, Crystal Chemical substitutions and doping YBa2Cu3Ox and related superconductors, Material Science and Engineering, R23, 1-40. SLATER, P. R., Greaves, C., Slaski, M., Kurmaev, E. Z., Uhlenbrock, St., Neumann, M., 1994, Se and Te substitutions in YSr2Cu3O7-y and [Y/Ce]2Sr2Cu3O9-y, Physica C: Superconductivity Volume 231, Issues 1-2, Pages 109-112. SOLTAN, S. E. A-G., 2005, Interaction of superconductivity and ferromagnetism in YBCO/LCMO heterostructures, Fakultt Mathematik und Physik der Universitt Stuttgart Doktora Tezi, Max-Planck-Institut Fr Festkrperforschung, Stuttgart.

173

SRINIVAS, S., Bhatnagar, A. K., Pinto, R., Pai, S. P., Apte, P. R., Purandare, S. C., Dsousa, C. P., 1995, A study of the superconducting properties of YBa2Cu(3-x)Nb(x)O(y) thin films Johnson Space Center, Proceedings of the 4th International Conference and Exhibition: World Congress on Superconductivity, Volume 2 p 762-769. STREITZ, F. H., Cieplak, M. Z., Xiao, G., Gavrin, A., Bakhshai, A., Chien, C. L., 1988, Superconducting Au-YBa2Cu3O7 composites, Appl. Phys. Lett. 52, 927. STROBEL, P., Paulsen, C., Tholence J. L., 1988, Superconducting properties of substituted YBa2Cu(1x)3M3xO7, Solid State Communications Volume 65, Issue 7, Pages 585-589. SUBBARAO, G. V., Natarajan, S., Varadaraju, U. V., Search for superconductivity in mixed niobium oxides, 1988, Physica C: Superconductivity Volumes 153155, Part 1, Page 501. SUNG, H. M., Kung, J. H., Liang, J. M., Liu, R. S., Chen, Y. C., Wu P. T., Chen, L. J., 1988, Superconductivity of Y1Ba2xSrxCu3Oy system, Physica C: Superconductivity Volumes 153-155, Part 2, Pages 866-867. SZALAY, A., Bertalan, G., Vajda, I., Ksa, J., Enisz, M., 2005, YBCO bulks for preparation of permanent magnets, Journal of the European Ceramic Society 25, 29312934. TAGUCHI, I., 1988, Effect of Lattice Distortions on 90-K Class Superconductors: Y1-xEuxBa2Cu3O7-, Yb1-xSmxBa2Cu3O7- and Eu(Ba1-xSrx)2Cu3O7-, Jpn. J. Appl. Phys. 27, pp. L1058-L1060. TAKA, C., Teshima, S., Nishida, A., 2002, Effects of Y substitution and oxygen deficiency on the superconducting transitions in YxGd1-xBa2Cu3O7- Physica C 378381, 344348. TAKABATAKE, T., Ishikawa, M., 1988, Effect of nonmagnetic impurities of Al, Mo and Zn on the superconductivity of Ba2YCu3O7, Solid State Communications,Volume 66, Issue 4, Pages 413-416. TAKAYAMA-MUROMACHI, E., Uchida, Y., Kato, K., 1987, Superconductivity of YBa2Cu3-xMxOy (M = Co, Fe, Ni, Zn), Jpn. J. Appl. Phys. 26, pp. L2087L2090.

174

TAMEGAI, T., Watanabe, A., Oguro, I., Iye, Y., 1987, Structures and upper critical fields of high Tc superconductors (RE)Ba2Cu3Ox, Japanese Journal of Applied Physics, Vol.26, No.8, pp. L1304-L1306. TARASCON, J. M., Barboux, P., Miceli, P. F., Greene, L. H., Hull, G. W., Eibschutz M., Sunshine, S. A., 1988, Structural and physical properties of the metal (M) substituted YBa2Cu3-xMxO7-y perovskite, Phys. Rev. B 37, 7458 7469. TARASCON, J. M., McKinnon, W. R., Greene, L. H., hull, G. W., Vogel, E. M., 1987, Oxygen and Rare-Earth doping of the 90-K superconducting perovskite YBa2Cu3O7-x, Physical Review B, Vol. 36. No. 1, pp. 226-234. TATSUMI, Y., Kebukawa, T., Misawa, Y., Fujiwara, K., 1992, Electrical and magnetic properties of the high-Tc superconductors (Y1-xMx)Ba2Cu3Oy and Y(Ba1-xMx)2Cu3Oy (M=Mg, Ca, Sr, Ba), Jpn. J. Appl. Phys. Vol. 31 (1992) L392-L395. TATSUMI, Y., Kimura, F., Fujiwara, K., 1994, Effects of Substitution by Group Ia and IIIa Elements on Superconducting Properties of YBa2Cu3Oy, Jpn. J. Appl. Phys. 33, pp. L219-L222. THEUSS, H., Kronmller, H., 1995, Magnetic properties of Y1xGdxBa2Cu3O7 polycrystals, Physica C: Superconductivity, Volume 242, Issues 1-2, Pages 155-163. THOLENCE, J. L., 1987, Superconductivity of La2CuO4 and YBa2Cu3O7, Physica B+C Volume 148, Issues 1-3, Pages 353-356. TINKHAM, M., 1996, Introduction to Superconductivity, McGraw-Hill, Inc., 2nd Edition, United States of America. TOKIWA, A., Syono, Y., Kikuchi, M., Suzuki, R., Kajitani, T., Kobayashi, N., Sasaki, T., Nakatsu O., Muto, Y., 1988, Crystal structure and superconductivity controlled by cation substitution and oxygen annealing in Y1-xCaxBa2Cu3Oy and YBa2-xLaxCu3Oy, Jpn. J. Appl. Phys. Vol. 27, L1009-L1012. TOMOICHI, K.,Doi, T., Soeta, A., Yuasa, T., Inoue, N., Aihara, K., Shin-Pei, M., 1991, Introduction of pinning centers into Tl-(1223) phase of TlSrCaCuO systems, Appl. Phys. Lett. 59, 3186. TOPAL, U., zkan, H., 2005, Effects of B2O3 addition on the properties of meltprocessed YBa2Cu3O7-, Supercond. Sci. Technol. 18, 8286.

175

TRAITO, K., Peurla, M., Huhtinen, H., Stepanov, Yu. P., Safonchik, M., Tse, Y. Y., Paturi, P., Laiho, R., 2006, Magnetic field dependence of the critical current and the flux pinning mechanism in YBa2Cu3O6+x films doped with BaZrO3 Physical Review B 73, 224522. TURTON, R., 2000, The Physics of Solids, Published in the United States by Oxford University Press Inc, New York. TYAGI, A. K., Tyagi, S., Sharma, T. P., 1997, About the substitutions for CuO in YBCO high temperature superconductor, Materials Science and Engineering B45, 88-97. VANDERAH, T. A., 1992, Chemistry of Superconductor Materials: Preparation, Chemistry, Characterization and Theory, Noyes Publications, United States. VARADARAJU, U. V., Natarajan, S., Sampath Kumar, T. S., Paranthaman, M., Subba Rao, G., Raju, V. N. P., Srinivasan, R., 1987, Effect of chemical substitution on the high-Tc behavior of YBa2Cu3O7, Physica B+C Volume 148, Issues 1-3, Pages 417-418. VEAL, B. W., Kwok, W. K., Umezawa, A., Crabtree, G. W., Jorgensen, J. D., Downey , J. W., Nowicki , L. J., Mitchell, A. W., Paulikas, A. P., Sowers, C. H., 1987, Superconductivity in YBa2xSrxCu3O7-, Appl. Phys. Lett. 51, 279. VOLOSHIN, V. A., Mikheenko, P. N., Gusev, A. A., 1998, Structure and superconducting properties of Y1xPrxBa2Cu3Ox, Supercond. Sci. Technol. 11, 11461152. WADA, T., Adachi, S., Mihara T., Inaba, R., 1987, Substitution Effect of Sr for Ba of High-Tc Superconducting YBa2Cu3O7-y Ceramics, Jpn. J. Appl. Phys. Vol. 26, L706-L708. WALDRAM, J. R., 1996, Superconductivity of Metals and Cuprates, IOP Publishing Ltd., UK. WANG, R. L., Li, H. C., Yin, B., Li, J. W., Ron, X. S., Dong, C., Wu, F., Chen, H., Zhao, Z. X., 1995, Critical current density and flux pinning in Gd1xYxBa2Cu3O7y epitaxial thin films, Physica C: Superconductivity, Volume 250, Issues 1-2, Pages 55-58. WEB: http://www.webelements.com

176

WELP, U., Fleshler, S., Kwok, W. K., Downey, J., Crabtree, G. W., Claus, H., Erb, A., Mller-Vogt. G., 1993, Effect of gold impurities on the superconducting fluctuations and the upper critical field of YBa2Cu3O7- single crystals, Phys. Rev. B 47, 12369 12372. WESCHE, Rainer., 1998, High-Temperature Superconductors: Materials, Properties and Applications, Kluwer Academic Publishers, Massachusetts USA. WU, X. S., Wang, F. Z., Nie, S., Liu, J.S., Yang, L., Jiang S. S., 2000, Structure and superconductivity in YBa2Cu3Oy with additives of NaNO3 and NaCl, Physica C 339, 129-136. WUU, S. J., Chen, D. H., Liu, T. W., Cheng, C. H., Chang, C. T., Sheen, S. R., Wu, M. K., 1994, The superconducting properties and crystal structure of YSr2(Cu0.9Ti0.1)3O7+, Physica C: Superconductivity Volume 226, Issues 12, Pages 37-42.
a

XIAO, G., Streitz, F. H., Gavrin, A., Chien C. L., 1987, Magnetic characteristic of superconducting RBa2Cu3O6+y (R = Nd, Sm, Eu, Gd, Dy, Ho, Er, Tm, Yb), Solid State Communications, Vol. 63, No. 9, pp. 817-820. XIAO, G., Streitz, F. H., Gavrin, A., Du, Y. W., Chien, C. L., 1987, Effect of transition-metal elements on the superconductivity of Y-Ba-Cu-O, Phys. Rev. B 35, 8782 8784.

XIAO, G., Streitz, F. H., Cieplak, M. Z., Bakhshai, A., Gavrin, A., Chien, C. L., 1988, Electrical transport and superconductivity in a Au-YBa2Cu3O7 percolation system, Phys. Rev. B 38, 776 779. XIONG, Q., Wang, Y. Q., Chu, J. W., Sun, Y. Y., Matsuishi, K., Feng, H. H., Hor, P. H., Chu, C. W., 1992, High-pressure study on Mo-stabilized Sr-based 123 compounds YSr2Cu2.8Mo0.2Oy and TbSr2Cu2.7Mo0.3Oy, Physica C: Superconductivity Volume 198, Issues 1-2, Pages 70-74. YAN, M. F., Rhodes, W. W., Gallagher, P. K., Dopant effects on the superconductivity of YBa2Cu3O7 ceramics, 1988, J. Appl. Phys. 63, 821. YANG, K. N., Dalichaouch, J., Ferreira, J. M., Lee, B. W., Neumeier, J. J., Torikachvili, M. S., Zhou, H., Maple, M. B., 1987, High temperature superconductivity in Rare-Earth (R)-Barium Copper Oxides (RBa2)Cu3O9-, Solid State Communications, Vol. 63, No. 6, pp. 515-519. YAO, X., Oka, A., Izumi, T., Shiohara, Y., 2000, Crystal growth and superconductivity of Fe-doped YBCO-single crystals, Physica C 339, 99-105.

177

YITAI, Q., Kaibin, T., Peidong, Y., Zuyao, C., Rukang, L., Guien, Z., Yuheng, Z., Nanlin, W., 1993, The synthesis and superconductivity of a new type of Bi-1212 phase (Bi,Cd)Sr2(Y,Ca)Cu2Oz, Physica C: Superconductivity Volume 209, Issue 4, Pages 516-518. YOKOYAMA, K., Kita, R., 2004, Effect of RE (RE = La, Pr, Sm, Gd) Elements on formation of (Yb,RE)Ba2Cu3Oy, Physica C 412414, 592596. YULEI, J., Ling, X., Hongtao, R., Minghui, Z., 2004, Fabrication and properties of (Y,Gd)BCO superconductors Journal of Rare Earths, Vol.22 No.6 P.867870. ZABOLOTNYY, V. B., Borisenko, S. V., Kordyuk, A. A., Geck, J., Inosov, D. S., Koitzsch, A., Fink, J., Knupfer, M., Bchner, B., Hinkov, V., Keimer, B., Follath, R, 2007, Anomalous surface overdoping as a clue to the puzzling electronic structure of YBCO-123, Physica C, 460462, 888889. ZHANG, H., Zhao, X. Y., Zhao, Y., Liu, S. H., Zhang, Q. R., 1989, Oxygen content is not the predominant factor for high Tc superconductivity in Y---Ba---Cu---O system, Solid State Communications Volume 72, Issue 1, Pages 75-79. ZHANG, J. P., Groenke, D. A., Zhang, H., DeLoach, D. I., Dabrowski, B., Poeppelmeier, K. R., Dravid, V. P., Marks L. D., 1992, Local structure of Y1xCaxSr2Cu2GaO7 superconductors, Physica C: Superconductivity Volume 202, Issues 1-2, Pages 51-60. ZHAO, Y., Cheng, C. H., Wang, J. S., 2005, Roles of silver doping on joins and grain boundaries of melt-textured YBCO superconductor, Supercond. Sci. Technol. 18, S34S37. ZHAO, Y., Zhang, H., Zhang, T., Sun, S. F., Chen Z. Y., Zhang, Q. R., 1988, Doping effect of Sr or Ca on single phased YBa2Cu3O7y, Physica C: Superconductivity Volume 152, Issue 5, Pages 513-517. ZHENG, G., Zhang, J., 2002, The effect of tin substitution on ferroelectric ordering of CuO chains in YBCO oxides, Supercond. Sci. Technol. 15, 13981403. ZHOU, Y. X., Lo, W., Tang, T. B., Salama, K., 2002, Enhancement in transport properties of seeded melt-textured YBCO by Cu-site doping, Supercond. Sci. Technol. 15, 722726. ZHOU, Y. X., Scruggs, S., Salama, K., 2006, Effects of ionic doping on superconducting properties of Melt Textured YBa2(Cu1xMx)3O7 (M = Co, Ni, Zn or Ga) large grains, Supercond. Sci. Technol. 19, S556 S561.

178

ZUO, F., Chen, X. D., Chakraborty, A., Patton, B. R., Gaines, J. R., Epstein, A. J., 1988, Anomalous magnetic properties of Y1-xScxBa2Cu3O7-, Solid State Communications 68, 239-243.