T. C.

SELUK N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS TRKE E T M ANA B L M DALI TRKE RETMENL B L M DALI

KAVRAM HAR TALARI YNTEM YLE MET N RET M

YKSEK L SANS TEZ

Danman Prof. Dr. Gnl AYAN

Hazrlayan Ayegl ENAY

KONYA 2007

ZET
Bu almada, kavram haritas yntemi kullanlarak farkl yaz trlerinin ve okuma paralarnn (metinlerin) nasl retilebilecei gsterilmeye allmtr. almann giri blmnde; dnyadaki teknolojik gelime ve bilimsel almalarn hzl olduundan, bu deime ve gelimeleri eitim alannda yaplacak almalarla takip edebileceimizden, gemiten gnmze kadar Trk Eitim Sisteminde, anadilimiz Trkede ve Trkenin retiminde yaplan deiikliklerden bahsedilmitir. Kuramsal aklamalar ve ilgili aratrmalar blmnde ise; yaplandrmac yaklama gre oluturulmu yeni Trke retim Programndan, kavram haritas tekniinin ortaya kmasn salayan anlaml renme kuramndan, metin retiminde nelere dikkat edilebileceinden, Trke retiminde kullanlabilecek yntem ve tekniklerden, almamzn asl konusunu tekil eden kavram haritalarndan ve kavram haritalaryla ilgili yaplan almalardan bahsedilmitir. almann yntem blmnde de; aratrmay yaparken nerelerden ve hangi kaynaklardan faydalanld hakknda bilgi verilmitir. Bulgular ise bu almann en nemli blmdr. Burada, kavram haritas yntemiyle farkl edebi trler ve bu trlerle ilgili rnek metinlerin grselletirilmesi salanmtr. Aratrma iin seilen yaz trlerinin fikir yazs olmasna nem verilmitir. Olay arlkl yazlarn kavram haritalar ile sembolletirilmesine yer verilmemitir. Yaz trleriyle ilgili rnek metinler de Yldrm Yaynlarna ait, Talim ve Terbiye Kurulunca ders kitab olarak okutulmasna karar verilmi olan lkretim 7. snf Trke Ders Kitabndan seilmitir. Sonu ve neriler blmnde ise bulgular blmnde izilen kavram haritalar hakknda yorumlar yaplarak, nerilerde bulunulmutur.

Anahtar Kelimeler: Kavram, Kavram Haritas, Anlaml renme, Trke retimi, Metin

ABSTRACT
In this study, we tried to show teaching different writing styles and reading (passages) texts with using the method of concept maps. In the introduction of the study, we told of the speediness of technology development and scientific studies at the world; we can follow these studies and developments with the studies of instruction, also we told of difference about our main language Turkish and teaching Turkish in Turkish Instruction System from past to today. In Theoretical Explanations and Related Studies, we told of the new Turkish Teaching Program which is organized to the structural approach, meaning teaching theory which has effect about the technique of concept map, taking care of at text teaching, the method and techniques which can be used in teaching Turkish and the main subject of our study, concept maps and the studies about concept maps. In the method of study, we gave some information about the used sources and the area of study. The chapter of Discoveries is most important chapter of this study. Here, we tried to show different literary styles with using concept map and example texts related to these styles. We regarded to the choosen writing styles as a writing of thought. We did not give place to the writings which are about event, so we did not sembolize them with maps of concept. We choosed the sample texts about the writing styles from Yldrm Publishing Houses lkretim 7. Snf Trke Ders Kitab, which is settled on as a lesson book from Talim ve Terbiye Kurulu. In conclusion and suggestions we commented about concept maps which is drawn at the chapter of discoveries, and we made some suggestions. Key Words: Concept, Concept Map, Expressive learning, Instruction of Turkish, Text.

II

N SZ
Bilimsel almalar ve teknolojik gelimeler insanlarn birbirlerine olan tutumlarn deitirir. nemli deiiklikleri yakndan takip eden uluslar kendilerini yenilerler ve yeniliklere ak olmayan, gelimeleri takip etmeyen uluslara hakim olurlar. Eitim ve retim, bu teknolojik deime ve gelimeleri takip eden iki byk ve nemli aralardr. nsanolunun hayatn srdrebilmesinin temelinde, eitim ve retim sayesinde kazanlm bilgi, deneyim ve davranlar vardr. te bu yzden eitim ve retimde kalitenin arttrlmas ok nemlidir. lkemizde baz olumsuzluklara ramen, gemiten gnmze kadar kalitenin arttrlmas ynnde birok aba sarf edilmektedir. zellikle son yllarda, MEB yaplandrmac yaklam temel alarak, retim programlarn yeniden dzenlemitir. Ama btn bu yenilikler geleneksel retim metotlarnn nne geememitir. Bunun sebebi de retmenlere yeni ve modern retim metotlar hakknda yeterince bilgi verilmemesi ve bu yeni yaklamlara ynelik almalarn, lkemizde yetersiz olmasdr. MEB'in yaplandrmac yaklam ve bilisel eitim stratejilerini benimseyerek hazrlad yeni Trke ders kitaplarnda, modern bir retim yntemi olan "Kavram Haritas" tanmna oka rastlanlmaktadr. Ama Trke retmenlerimizin byk bir ounluunun da kavram haritalar hakkndaki bilgileri yok denecek kadar azdr. te bu olumsuzluk, Trke retmenlerimizin hem metinlerin hem de dil bilgisi kavramlarnn retiminde srekli geleneksel metotlar kullanmalarna sebep olur. Umarz ki bu aratrma birok bilimsel almalara ve retmenlerimize k tutar. Aratrma sresince yardmlarn esirgemeyen birok konuda yol gsteren deerli danman hocam Prof. Dr. Gnl AYAN'a, kavram haritalar konusunda aratrma yapmam iin beni tevik eden hocam Do. Dr. Ahmet SABAN'a ve maddi manevi desteini benden hibir zaman esirgemeyen aileme teekkrlerimi bir bor bilirim.

KONYA 2007

Ayegl ENAY

III

 NDEK LER

ZET.............................................................................................................................I ABSTRACT ................................................................................................................ II N SZ...................................................................................................................... III NDEK LER ........................................................................................................... IV EK LLER L STES .................................................................................................. VI 1. G R ........................................................................................................................ 1 1.1. Problem Durumu .................................................................................................. 5 1.2. Aratrmann Amac ............................................................................................. 6 1.3. Aratrmann nemi ............................................................................................. 7 1.4. Tanmlar .............................................................................................................. 7 2. KURAMSAL AIKLAMALAR VE LG L ARATIRMALAR ............................. 8 2.1. Trke Dersi Yeni retim Programlar ............................................................... 8 2.2. Bilisel Strateji ................................................................................................... 10 2.2.1. Ausubel'in Anlaml renme Kuram............................................................ 11 2.3. Metin retiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar....................................... 11 2.4. Trke retiminde Kullanlan Yntem ve Teknikler ........................................ 14 2.4.1. Anlatm Yntemi ........................................................................................... 14 2.4.2. Soru-Cevap Yntemi ..................................................................................... 14 2.4.3. Tartma Yntemi.......................................................................................... 15 2.4.4. zmleme ve Birleim Yntemleri .............................................................. 16 2.4.5. Tmevarm ve Tmdengelim Yntemleri ...................................................... 16 2.4.6. Dramatizasyon (Oyunlatrma) Yntemi........................................................ 16 2.4.7. Gsteri Teknii.............................................................................................. 17 2.4.8. Kme almas Yntemi .............................................................................. 17 2.4.9. Gzlem Teknii............................................................................................. 18 2.4.10. Proje Teknii ............................................................................................... 18 2.4.11. Problem zme Yntemi............................................................................. 19 2.4.12. Beyin Frtnas ............................................................................................. 19 2.4.13. rnek Olay ncelemesi ................................................................................ 19
IV

2.5. Kavram Haritas Yntemi.................................................................................... 20 2.5.1. Kavram Nedir? .............................................................................................. 20 2.5.2. Kavram Haritas Nedir? ................................................................................ 21 2.5.3. Kavram Haritasnn geleri ve izimi ........................................................... 24 2.5.4. Kavram Haritalarnn Farkl Yerlerde Kullanlmas........................................ 25 2.5.5. Kavram Haritalar Niin Kullanlr?............................................................... 26 2.5.6. Kavram Haritalarnn Faydalar ..................................................................... 27 2.6. lgili Aratrmalar................................................................................................ 28 3. YNTEM ............................................................................................................... 39 3.1. Aratrmann Modeli ........................................................................................... 39 3.2. Aratrmann rneklemi ...................................................................................... 39 3.3. Veri Toplama Yntemi........................................................................................ 39 3.4. Verilerin Analizi.................................................................................................. 39 4. BULGULAR........................................................................................................... 40 4.1. Kavram Haritalarnn Farkl Edebi Trlerde ve Metinlerde Kullanlmas ............ 40 5. SONU VE NER LER ........................................................................................ 58 KAYNAKLAR ........................................................................................................... 59

EK LLER L STES

ekil 4.1: Biyografi Trnn Kavram Haritas ............................................................ 40 ekil 4.2: "Nasrettin Hoca" Adl Biyografinin Kavram Haritas................................... 42 ekil 4.3: Fkra Trnn Kavram Haritas................................................................... 43 ekil 4.4: "Kendini Tan, Mutlu Ol" Adl Fkrann Kavram Haritas............................ 45 ekil 4.5: Deneme Trnn Kavram Haritas .............................................................. 46 ekil 4.6: "Doruluk Kaygs" Adl Denemenin Kavram Haritas ................................ 48 ekil 4.7: Makale Trnn Kavram Haritas ............................................................... 49 ekil 4.8: "en Olunuz" Adl Makalenin Kavram Haritas........................................... 51 ekil 4.9: Eletiri( Tenkit) Trnn Kavram Haritas .................................................. 52 ekil 4.10: "Orhan Kemal'in ykleri" Adl Eletirinin Kavram Haritas .................... 54 ekil 4.11: Sohbet(Sylei) Trnn Kavram Haritas................................................. 55 ekil 4.12: "Tatl Dil" Adl Syleinin Kavram Haritas .............................................. 57

VI

1. G R
Srekli bir deiim ve geliim srecinde olan dnyamz karmak ve dinamik bir yapya sahiptir. Bu karmak yap iindeki canl cansz tm varlklar dnyada tutunabilmek ve var olmalarn devam ettirebilmek iin deimeye ve gelimeye mahkmdurlar. Hzla yol alan teknolojinin yannda insanolunun da kendini yenilemesi gerekir. Yenilikleri takip etmeyip, adalama yolunda ilerlemeyen devlet ve milletler ya yok olacaklar ya da baka millet ve devletlerin boyunduruu altnda ezileceklerdir. Tarihi tecrbeler gstermitir ki, tarihte eitimli insan gcne sahip bireylerden meydana gelen toplumlar baarl olmu, tespit ettikleri ve rettikleri politikalar dorultusunda, siyasette, sanatta, kltrde ve teknolojide yaadklar an en ileri toplumlar olarak tarihe gemilerdir. (Turgut, 2001). Eitim, bir toplumun kimlik kazanmas ve varln devam ettirip glendirilmesinde en nemli unsur olarak deerlendirilmektedir. (Ta, 2003). Deime ve gelimenin ilk art eitimden geer. Eitim ve retim; insanlarn iinde hapsolduklar tabular ykar. Alkanlklarndan vazgeemeyen toplumlar, nesiller; eitim ordular sayesinde yenilemekle yz yze gelmekten korkmazlar. Rekabete dayal yeni dnya dzeninde eitime en fazla yatrm yapan ve eitilmi insan gcne sahip lkeler avantaj salayacaktr (Turgut, 2000). Eitimden beklenen ikinci husus ise, fertlerin birlik duygusunu pekitirecek, toplum ahengini salayacak, ortak deerlere yneltecek zihniyetin kazandrlmasdr. (Ta, 2003). Teknolojinin hzla gelitii yerde eitimle retimin plan ve programlar yerinde sayarsa nesillerimizi medeniyet basamaklarndan zirveye tamamz gleir. Bu yzden okuma, yazma, konuma ve dinleme becerilerimizi edinmedeki alkanlklarmz, retmenlerimizin derslerde kullandklar plan ve programlar, yntem ve teknikler, ara gereler, lme deerlendirme teknikleri ksacas eitim retime dair her ey teknolojinin gelime hz ve niteliiyle ayn dorultuda yol almaldr. retmenlerimizin de yaplacak olan bu yeniliklere gre yetimesi ve yetitirmesi lazmdr. lkemizde gemiten gnmze eitim alannda birok deiiklik yaplmtr. zellikle Osmanl Dneminden gnmze kadar birok dzenlemeler yaplmtr. Osmanl Devletinde eitime medrese sistemiyle balanmtr. Ama

cumhuriyetimizin kuruluuyla birlikte medreseler nemini kaybetmitir. 1824 ylnda ilk kez ilkretim zorunluluu getirilmitir. Tanzimat Dneminde rgn eitimi ilk kez geni lde ele alan yasal belge hazrlanmtr. Hatta Trk eitim tarihinde eitimde dzenleme ve gelitirmeye, en kapsaml biimde ilk kez Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile gidilmitir. (Akyz, 1999). Tanzimat dneminde halk eitimine de nem verilmi, retmen yetitiren okullar almtr. Merutiyet Dneminde ise okul ncesi eitime byk nem verilmi ve kzlar iin ilk kez yksek retim kurumu almtr. Merutiyet Dneminin, ksa bir dnem olmasna ramen, zellikle ortaya atlan fikirler bakmndan ok verimli ve yeniliki bir dnem olduu grlr. Bu dnem, esas olarak, Cumhuriyet Dnemi eitimindeki dzenleme ve gelitirmelerin bir eit laboratuarn tekil etmitir. (Akyz, 1999). Cumhuriyet Dneminde ise Milli Eitim Sisteminde pek ok dzenlemeler yaplm; eitimin gelitirilmesinde byk atlmlar gerekletirilmitir. Eitim laikletirilmi ve demokratikletirilmitir. Btn eitim programlar ve stratejileri Atatrk ilkelerine bal bir ekilde oluturulmutur. Oluturulan politika ve stratejiler nda amzn sekin, saygn ve katlmc birer orta olacak bireyleri yetitirebilmek iin; eitimin tm alanlarndaki gelimeleri takip etmek ve uluslar aras standartlar yakalam olmak bir gerekliliktir. (etin ve Glseren, 2003). Cumhuriyet Dneminde eitim alannda yaplan nemli deiiklikleri u ekilde sralayabiliriz: 1924 Tevhid-i Tedrisat Kanunu 1926 Maarif Tekilat hakknda kanun 1928 Latin Harflerinin kabul 1931 Trk Tarih Kurumunun kurulmas 1932 Trk Dil Kurumunun kurulmas 1940 Ky Enstitleri Yasas 1973 Milli Eitim Temel Kanunu 1997 Sekiz Yllk Kesintisiz lkretim Kanunu 1990 ylndan sonra yrtlen nemli projeler ise unlardr: Milli Eitimi Gelitirme Projesi, Temel Eitim Program, Toplam Kalite Ynetimi Projesi

MEB zellikle son yllarda insan kaynaklar ynetiminden, hizmette kalitenin artrlmasna kadar birok alanda benimsedii ve yrtt projelerle dier kamu kurum ve kurulularna rnek olacak uygulamalar iindedir. (etin ve Glseren, 2003). Bu zamana kadar yaplan btn bu deiiklikler Anadil Trkenin de deiiklie uramasna neden olmutur. Aslnda sadece Trke deil dnyadaki btn byk diller birbirleriyle etkileim iinde olduklar iin srekli bir deiim ve geliim iindedirler. rnein; imambayld, hmerim, sarma, poaa gibi kelimeler Trk toplumunun mutfak kltrne ait kelimelerdir. Bunun yan sra farkl milletlere ait olan pizza, hamburger, krema, sui gibi kelimeler de benimsenmi ve dilimizi etkilemitir. Bu durumun aksine; yabanc uluslar da bizden kebap, yourt, ayran, brek gibi kelimeleri alp kullanmaktadrlar. Diller; kltrel, bilimsel, teknik ve siyasi alanlardaki ve eitim retim alanlarndaki deiimlerden tr de srekli bir deiim ve geliim iindedirler. Bir ulusun yaay biimi, inanlar, gelenekleri, dnya gr, eitli nitelikleri ve hatta tarih boyunca bu toplumda meydana gelen eitli olaylar zerinde hibir bilgimiz olmasa, yalnzca dilbilim incelemeleriyle, bu dilin sz varlnn, sz hazinesinin derinliine inerek btn bu konularda ok deerli bilgiler ve gvenilir ipular edinebiliriz. (Aksan, 1995: 65). rnein; Osmanl Devleti zamannda kullanlan sekban- cedit, r, medrese, enderun, haremaas, tophane gibi kelimeler nemli kltrel, ticari ve bilimsel deiikliklerden dolay bugn kullanlmamaktadrlar. Bir toplumun pek ok zellikleri, yaay, gelenekleri, dnya gr, yaam felsefesi, inanlar, bilim, teknik ve sanata katklar o toplumun diline yansr. (Aksan, 1995: 13). nl Fransz dil bilimcisi Antoine Mellet ve onun grn paylaan bilginler dili, toplumsal yapnn oluturduu deiik katmanlarn bileimi olarak grmler, dilde yaam biiminin, iktisadi koullarn etkisine, szcklerin anlamlarnn deimesinde toplumdaki deiikliklerin nemine eilmilerdir. (Aksan, 1995: 64). Bizim toplumumuzda da yukarda verdiimiz rneklerde de grld gibi- baz szckler kullanlmamakta bazlarnn da toplumsal deiikliklerden tr sadece anlamlar deimektedir. rnein; elenmek kelimesi gnmzde hoa vakit geirmek anlamnda kullanlrken Eski Trkede durmak anlamnda kullanlmtr. Kar kelimesi eskiden hem erkek hem de kadn ihtiyarlar iin kullanlm, sonra anlam daralmasna urayp sadece kadnlar iin kullanlmtr. Bugn ise anlam genilemesine urayp e anlamnda
3

da kullanlmaktadr. Yabz> yavuz kelimesi eskiden kt, fena, dman anlamnda kullanlrken 15. yzyldan sonra anlam iyilemesine urayp iyi, yiit, kahraman anlamnda kullanlmaya balamtr. Btn bu deiim ve geliim sreleri ierisinde dil deimez ve gelimezse; yaplan yenilikler ve gemiteki olaylar nesillere aktarlamaz. Dil, kltr ve medeniyetin geliiminden insanlarn gnlk hayatndaki problemlerinin zmne kadar her alanda nemli fonksiyonlara sahip bir iletiim aracdr. (zbay, 2006: 2). Bir toplumun bir evresiyle ilgili metinleri ele alarak o ulusun o evredeki kltrn, toplumsal deimelerini bugn aydnlatabiliriz. (Aksan, 1995: 13). Gerek eitim retim alannda gerekse Trkede meydana gelen deiiklikler Trke retiminin de baz deiikliklere uramasna neden olmutur. rnein; 1982 Anayasas ile birok deiiklikler yaplmtr. Bugnk Trke eitim ve retimiyle ilgili kanun ve ynetmeliklerin temelinde de 1982 Anayasas vardr. Programlar; eitimin istenilen hedefe ulamasnda n kouldur. Program, eitim ve retimin ieriini, aralarn, amalarn ve nasl dzenleneceini kapsayan bir btndr. (zbay, 2006: 13). Trke programlar da gnmz gelimelerini takip ederek kendini yenilemeli, srekli taze ve canl kalmaldr. Cumhuriyetin ilanndan bu yana birinci kademe iin ilkokul, ikinci kademe iin de ortaokul ifadeleri kullanlmtr. Gnmzde ise ilkokul ve ortaokul (yani birinci ve ikinci kademeler) birletirilerek zorunlu temel eitimin sresi sekiz yla karlmtr. Tabii btn bu deiiklikler Trke retimi programlarna da yansmtr. lk Trke retim Program 1924 ylnda yaynlanmtr. Okuma, kelime retimi, ezber almalar, gramer retimi gibi konular Arap harflerine gre dzenlenmitir. 1924 Lise Birinci Devre Mfredat Programnda kraat derslerinde ilk snflardaki rencilerin basit konulu kk hikye, fkra gibi trlerle farkl konular daha sonraki snflarda da uzun makaleleri anlayabilecekleri vurgulanmtr. 1926 lk Mektep Trke Mfredat Programnda anlama ve anlatm becerilerinin, kelime hazinesinin gelitirilmesi, edebi zevk uyandrma, stanbul Trkesini yaygnlatrma gibi hedefler grlmektedir. 1 Kasm 1928 tarihinde Latin Alfabesinin kabulyle Trke program da yeniden dzenlenmitir. Fakat eski programn tahrir, kraat ve gramer blmleri deitirilmemitir.
4

1936 lkokul Trke Programnda yan fikirleri kavratma, farkl esrelerle bol alma yaptrma, gazete okuma alkanl kazandrma gibi almalara da yer verilmitir. 1949 Ortaokul Trke Programnda; drt temel dil becerisi zerinde durulmutur. Metinlerden hareket ederek okuma alkanlnn, milli duygularn, dil bilincinin rencilere kazandrlabilecei sylenmitir. 1981 Temel Eitim Okullar Trke Eitim Program nceki Trke programlarna gre daha detayl ve planldr. Drt temel dil becerisi olan dinleme, okuma, konuma ve yazmann zerinde daha ok younlamtr. Bu programda metin almalar, dilbilgisi ve Atatrklk konularna da nem verilmitir. 2004 ve 2005 lkretim Trke Dersi retim Programlar her trl etkinlikte renciyi merkeze alan ve yaplandrmac yaklamn benimsendii programlardr. lkretim birinci kademede 2005, ilkretim ikinci kademenin 6. snfnda da 2006 ylndan itibaren uygulanmaya balamtr.

1.1. Problem Durumu Giri blmnde grld gibi gerek birinci kademe gerekse ikinci kademe Trke retim Programlar srekli deimi ve yenilenmitir. Ama hibir zaman bu deiiklik ve yenilikler metinlere ve metinlerin retimine verilen nemi deitirmemitir. Bilakis Trke retiminde en ok kullanlan ara-gere olarak metinler her zaman yerini ve nemini korumutur. Aratrmalar btn duyu organlarna hitap eden ara-gerelerin eitim ortamlarnda ok byk neme sahip olduunu gsterir. Bu bilgi doru olmakla beraber Trke retimi iin yetersizdir. nk Trke retiminde en ok kullanlan ara-gereler yazl olanlar yani metinlerdir. Trke retimi byk lde kitaplara dolaysyla da metinlere dayaldr. nk okumann, inceleyerek yazmann hatta rnek okumalardan hareket edersek dinleme eitiminin dahi ana malzemesi ders kitaplardr. Bu sebepledir ki eitim teknolojisinin kullanlmasnda da metne, dolaysyla kitaplara htiya duyulmaktadr. (zbay, 2006: 170). Trke retimi ulusumuzun ve btn insanln duygu ve dnce rnlerine dayal olarak yrtlr. Bu rnler de en geni lde kitapta bulunur. (zbay, 2006: 169).

Ders kitaplarnn haricinde; bavurma kitaplar ve hikye, roman, deneme, makale, tiyatro, yk gibi hem olay arlkl yazlar hem de fikir yazlar ocuklarn ufkunu geniletir; hayal glerinin gelimesini salar. Hayal gc gelimi ocuun anlatm gc de geliir. Ayrca renciler okuduklar kitaplar sayesinde hzla gelien ve deien dnyann gerisinde kalmaz; btn yenilikleri takip edebilme frsat bulurlar. Kitaplarda bulunan metinler vastasyla rencilerin, Trkenin inceliklerini, gzelliklerini grmeleri, kurallarn renmeleri ve Trk dilini en gzel ekilde kullanmalar salanr. (zbay, 2006: 171). rencilerin kendi kltrleriyle ve evrensel kltrle karlamalar da kitaplardaki metinler sayesinde gerekleir. Millet ve vatan sevgisini, milli kltrmz nesillere en iyi ekilde aktaranlar da yine kitaplardr. Kitaplar ve kitaplardaki metinler bu kadar nemli ise, onlarda var olan dnceleri rencilere en iyi ekilde aktarmakta nemlidir. rencinin zihninde, metindeki dnce ve kavramlarla ilgili bir yanlg meydana gelirse bunu telafi etmek ok zor olur. Bu yanlglar nlemek ve rencilerin derse aktif bir biimde katlmalarn salamak iin anlaml renmeyi salayan yeni retim metotlar kullanlmaldr. Kavram Haritalar; hatal kavramlarn olumasn nlemede ve rencinin zihnine nceden yerlemi kavram yanlglarnn giderilmesinde etkili bir yntemdir. Bu aratrmada da Trke derslerinde metinlerin retiminde kavram haritas tekniinin kullanlp kullanlamayaca aratrlmtr. 1.2. Aratrmann Amac Trke derslerinde metinlerin retilmesi srasnda kavram yanlglarnn olumasndaki sebep, retmenlerin metinlere uygun retim yntem ve teknikleri bilmemesinden ve kullanamamasndan kaynaklanr. te bu alma ilkretim ikinci kademe Trke derslerinde okutulan metinlerin retimiyle ilgili kavram yanlglarnn giderilmesine ynelik bir almadr. Aratrma; rencilerin zihinsel becerilerini kullanmalarn salayan kavram haritas tekniini hem Trk Eitim Sistemine tantmak hem de metinlerin retilmesinde kullanlabileceini gstermek amacyla da yaplmtr. 1.3. Aratrmann nemi Gelimi lkelerde uzun sredir kullanlmakta olan yeni retim metotlar lkemizde daha yeni kullanlmaya balamtr. Bu yzden retmen ve rencilerimizin
6

bu yeni metotlar hakkndaki bilgileri yok denecek kadar azdr. te bu aratrmann, hem Trke retmenlerine hem de rencilerimize bir faydas olaca dnld iin bu alma nemlidir. 1.4. Tanmlar Anlaml renme: Gerekleen her yeni renmenin nceden retilmi bilgilerle anlaml bir ekilde btnlemesiyle oluan renmedir (Kabaca, 2002: 7). retim Program: Eitim programnda gsterilen kazanmlarn gerekleebilmesi iin gerekli olan retmen, konular, eitim ortamlar, yntem, teknik, fiziki imkanlar, ders aralar, lme ve deerlendirme gibi unsurlar kapsayan bir btndr (zbay, 2006: 15). Metin: Bir kitabn iindeki ksmlardan ya da bal bana tek bir konu, makale veya birka paragraftan oluan ve bir ana fikre sahip olan yazlardr (Akyol, 2006: 203). Kavram Haritas: Bir ana kavram ile bu ana kavrama bal olan dier alt kavramlarn arasnda balantlarn kurulduu ve birbirleriyle iletiimlerinin gsterildii grafiksel yaplardr.

2. KURAMSAL AIKLAMALAR VE LG L ARATIRMALAR

2.1. Trke Dersi Yeni retim Programlar Giri blmnde Trke retim Programlarnn, ilkretim birinci kademede 2005, ilkretim ikinci kademenin 6. snfnda da 2006 ylndan itibaren uygulanmaya baladn sylemitik. imdi bu yeni programlarn baz ksmlarn yakndan inceleyelim: Trke dersi retim programnn vizyonu u ekildedir: Trkeyi doru ve etkili kullanan, Kendini ifade eden, iletiim kuran, i birlii yapan, giriimci ve sorun zen, Bilimsel dnen, anlayan, aratran, inceleyen, eletiren, sorgulayan, Haklarn ve sorumluluklarn bilen, evresiyle uyumlu, artlandrmaya duyarl, Okumaktan ve renmekten zevk alan, Bilgi teknolojilerini kullanan, reten ve geleceine yn veren bireylerden oluan

yorumlayan,

bir toplum meydana getirmektir. Programn yaklam ise u ekildedir: Trke Dersi retim Programnda yaplandrc yaklam merkeze alnmakla birlikte, oklu zek ve renci merkezli renme gibi eitli eitim yaklamlarndan da yararlanlmtr. (MEB, 2005-a: 14). Bu yaklamlara gre ama; rencinin renme srecinde n bilgilerini harekete geirmek, geliim dzeyini dikkate almak, etkili iletiim kurmasn salamaktr. nemli olan rencinin derse katlmn ve retmenin renciye yn gsteren bir rehber olmasn salamaktr. Programn yaps; genel amalar, temel beceriler ve renme alanlarndan olumaktadr. Birinci kademe rencilerinin kazanmalar gereken temel beceriler u ekilde aklanmaktadr (MEB, 2005-a: 16-17): 1) Dinleme, konuma, okuma, yazma, grsel okuma ve grsel sunu becerilerini gelitirmek, 2) Trkeyi sevmelerini, doru ve etkili kullanmalarn salamak, 3) Zihinsel geliimlerine uygun olarak anlama, sralama, snflama, sorgulama, iliki kurma, eletirme, tahmin etme, analiz-sentez yapma ve deerlendirme gibi zihinsel becerilerini gelitirmek,

4) Metinler aras dnme becerilerini gelitirerek sz varln zenginletirmek, 5) Bilimsel, yapc, eletirel ve yaratc dnme, kendini ifade etme, iletiim kurma, i birlii yapma, problem zme ve giriimcilik gibi temel becerilerini gelitirmek, 6) Bilgiyi aratrma, kefetme, yorumlama ve zihninde yaplandrma becerilerini gelitirmek, 7) Bilgiye ulama, bilgiyi kullanma ve retme becerilerini gelitirmek, 8) Bilgi teknolojilerini kullanarak okuma, metinler aras anlam kurma ve renme becerilerini gelitirmek, 9) Kitle iletiim aralaryla verilen mesajlar sorgulama becerilerini gelitirmek, 10) Kiisel, sosyal, kltrel, ekonomik ve politik ynlerden gelimelerini salamak, 11) Milli, manevi, ahlaki, tarihi, kltrel, sosyal, estetik ve sanatsal deerlere nem vermelerini salamak; milli duygu ve dncelerini glendirmek, 12) Yazl ve szl rnlerle Trk ve dnya kltrn tanmalarn salamak, 13) Okuma ve yazma sevgisi ile alkanln kazanmalarn salamaktr. Programn yapsnda yer alan renme alanlar ise; dinleme, konuma, okuma, yazma, grsel okuma ve grsel sunudur. Yeni programda, her snf iin ayr ayr dzenlenen bu renme alanlar ve Atatrklk konularyla ilgili etkinlik, ileni rnekleri, kazanm tablolar ve aklamalar yer almaktadr. Program bu ynyle, kendinden nceki programlardan farkldr. lkretim birinci kademe iin hazrlanan Trke Programnda "ilkokuma yazma" ad altnda nemli bir blm yer almaktadr. Bu blmde zellikle "ses temelli cmle yntemi" ve "bitiik eik yaz" zerinde durulmutur. lkretim ikinci kademe iin hazrlanan retim programnda ise temel yaklam u ekilde aklanmtr: Trke Dersi retim Programnda rencilerin kazanmlar ve etkinlikler yoluyla dinleme/izleme, konuma, okuma, yazma becerilerini gelitirmeleri, dilimizin imkn ve zenginliklerinin farkna vararak Trkeyi doru, gzel ve etkili kullanmalar hedeflenmektedir. Bylece renciler, dil sevgisi ve bilinci kazanarak renme srecinde daha verimli olacak, kendilerini hayata ve gelecee hazrlayacak birikimi edineceklerdir. Trke Dersi retim Programyla dinlediklerini, izlediklerini ve okuduklarn anlayan; duygu, dnce ve hayallerini anlatan; eletirel ve yaratc dnen, sorumluluk stlenen, giriimci, evresiyle uyumlu, olay, durum ve bilgileri kendi birikimlerinden hareketle aratrma, sorgulama, eletirme ve yorumlamay alkanlk haline getiren,
9

estetik zevk kazanm ve milli deerlere duyarl bireyler yetitirilmesi amalanmtr. Trke Dersi retim Programnda yaklam olarak, renme srecinde rencinin birikim ve deneylerinden hareketle sorunlara zmler retmesini, renmeretme etkinliklerinde rencinin geliim dzeyinin dikkate alnmasn, dolaysyla deerlendirmede retim srecindeki geliimin de nemli olduu benimsenmitir. Bu yaklamn temel hedefi, rencinin retmen rehberliinde; etkili iletiim kurmas, grup almalarna katlmas, rendiklerini aamal bir biimde ina etmesidir. Trke retiminin daha verimli olabilmesi iin, rencinin derse etkin olarak katlmasnn salanmas, motivasyonun srekli olarak desteklenmesi gerekir. (MEB, 2005-b: 3) lkretim ikinci kademe iin hazrlanan renme alanlar ise birinci kademeninkinden farkldr. kinci kademe Trke Programnda "grsel okuma ve grsel sunu" yerine "dil bilgisi" renme alan grlmektedir. Kazanm, etkinlik rnekleri ve aklamalar birinci kademede her snf iin ayr ayr dzenlenmi olmasna ramen ikinci kademe programnda btn snflar iin ortak olarak dzenlenmitir. Ayrca Atatrklk btn snflarda zorunlu tema olarak yer almtr. Trke Programlar retim etkinliklerinin; retmen klavuz kitab, ders kitab ve renci alma kitab olarak ayr kitapla yrtld de grlmektedir. 2.2. Bilisel Strateji Yukarda bahsettiimiz yeni programda grld gibi btn etkinliklerde renci merkeze alnm, retmen ise sadece renciye yn gsteren rehber olmutur. Eski programlarda durum tam tersiydi. retmen aktif, renci ise pasif konumdayd. Bu pasif dinleyicilik, rencilerin derse olan tutumlarn olumsuz ynde etkilemekte ve onlar ezbercilie sevk etmekteydi. Bilisel stratejiyi savunanlar, daha uzun sreli ve anlaml renmeyi gerekletirmek iin bu olumsuz duruma mdahale ederek yeni araylara ynelmilerdir. Bu yeni, modern eitim anlaylarnn yannda klasik eitim anlayna da devam edilmitir. Zihinsel canlandrma, ereveleme, sahneleme, mecaz, snflama, ileri dzenleyici, hatrlatc ve kavram haritalama gibi nemli stratejiler, bu yeni araylar sayesinde gndeme gelmitir. Ausubel'de bu yeni araylara ynelen ve bilisel stratejiyi savunanlardan biridir. Tezimizin asl konusu olan kavram haritalar yntemini daha iyi anlayabilmek iin Ausubel'in anlaml renme kuramn inceleyelim.
10

2.2.1. Ausubelin Anlaml renme Kuram Bilisel stratejiye dayal bir ekilde gelitirilen bir kuramdr. Ausubel'e gre ezbere renme ve anlaml renme olmak zere iki tr renme vardr. Ausubel bu iki renmeyi de bulu yoluyla ve sunu yoluyla renme olmak zere iki farkl adan ele almtr. Bulu yoluyla ezbere renmede, renci kavramlar kendi bularak belleine iler. Sunu yoluyla ezbere renmede ise, renci retmenin sunduu kavramlar belleine iler. Bulu (aratrma) yoluyla anlaml renmede, renci kendi bulduu kavramlar daha nceki sahip olduu kavramlarla anlaml bir ekilde ilikilendirerek renir. Sunu yoluyla anlaml renmede ise, retmenin sunduu kavramlar daha nceki sahip olduu kavramlarla anlaml bir ekilde ilikilendirerek renir. Dikkat edilirse, nceki bilgi ve kavramlarn yeni bilgi ve kavramlarla ilikilendirilmesi, ezbere renme ve anlaml renme arasndaki nemli bir farktr. Ezber yoluyla renilen bilgiler kalc deildir; ksa srede unutulur. Ama yeni bilgilerin ncekilerle ilikilendirilmesi yntemi bilgiyi kalc klar; renme daha salkl bir ekilde gerekleir. Novak, Ausubel'in bu kuramndan yola karak ve yeni kavramlarn mevcut kavramlarla nasl ilikilendirilebileceini dnerek kavram haritalarn oluturmutur.

2.3. Metin retiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Yukarda; * Trke dersinin yeni retim programndan, * Klasik eitim anlaylarnn yannda yeni ve modern eitim anlaylarnn gndeme geldiinden, * Bilisel stratejiden * renciyi merkeze alp, aktif klan ve rencinin n bilgilerini harekete geirip yeni bilgilerle ilikilendirmesini salayan anlaml renme kuramndan bahsedilmitir. Btn bu yeniliklerin yaplmasndaki ama, eitim ve retimin kalitesinin arttrlmasdr. Trke derslerinde kaliteyi daha fazla arttrmak sadece renciyi aktif hale getirip derse daha iyi adapte olmalarn salamakla yeterli olmaz. Dikkat edilmesi gereken dier nemli bir husus da rencinin geliim dzeyini dikkate almaktr.

11

renciye ar gelen metinler, renmeyi zorlatrr. ok basit metinler ise, rencilerin ilgilerinin dalmasna sebep olur. Bu yzden metinlerin dili, anlatm renciye uygun olmaldr. rencinin geliim aamalarnn dikkate alnmadan yapld eitim retim faaliyetleri, kalc davran deiiklii meydana getiremez. (zbay, 2006: 85). Derslerde anlatlacak konunun ya da kitaplardaki metinlerin renci seviyesine uygun olmas gerekir. renci seviyesine uygun olarak seilen konu ve metinler yine rencinin geliim aamalar dikkate alnarak verilmelidir. Somut ilemler dnemindeki bir ocua soyut ilemlerden bahsetmek yanl olur. Trke derslerinde de olay arlkl yazlar yani hikye, roman, yk gibi trler daha kk yalarda; fikir yazlar yani deneme, makale, fkra gibi trler ise daha ileride okutulmaldr. Bilgi vermeye dayal metinlerin retimi ve anlalmas, yaplarndan dolay hikye etmeye dayal metinlerden daha zordur. ocuk bu konuda dorudan retim ihtiyac ierisindedir. (Akyol, 2006: 160). nemli olan metni okumak deil; anlayarak okumaktr. Anlamadan yaplan bir okuma almas hibir fayda vermez. Gnlk yaamn her evresinde insanlar birok metinle kar karyadr. Bu metinler bazen kiiyi hi ilgilendirmeyen unsurlar ierebildii gibi bazen de hayati neme sahip unsurlar ierebilir. Bir reklam, bir iir, bir hikye-roman, bir salk raporu, bir mahkeme karar, bir ders arac insann gnlk hayatta karlaabilecei okuma unsurlardr. Bu metinleri okuyarak anlama, modern ve demokratik toplumda yaamann bir gereidir. (zbay, 2006: 2). Durum byleyken okullarmzda yaplacak okuma almalar da rencilerimizin doru ve anlaml okuma becerisini gelitirecek nitelikte olmaldr. O yzden rencilerin seviye ve ilgilerine uygun farkl trlerden metinler seilmelidir. Ayrca metinleri okurken hangi hususlara dikkat edilmesi gerektii, bir eser iindeki fikir yaps ya da olay kurgusu ve zlmesi gereken dm noktalar retmenler tarafndan gsterilmelidir. Zaten Trke derslerinde de yazl bir metni anlatmaya byk zen gsterilmektedir. nk yazl anlatmn kendine ait kurallar vardr; karmaktr. Trke retim Programnda da okuma becerisiyle, rencilerin gnlk hayatlarnda karlatklar metinleri doru, akc bir biimde ve uygun yntemleri kullanarak okuyabilmeleri, okuduklarn deerlendirip eletirel bir bak asyla
12

yorumlayabilmeleri ve okumay bir alkanlk haline getirebilmeleri amalanm ve zengin bir kazanm listesinin verilmitir. (zbay, 2006:5). retmenler de bir metni ilerken; kelime ile kavramlarn ne anlam ifade ettiklerini ve yardmc ana fikirleri bulmada ve bunlarn yardmyla ana fikrin nasl tespit edileceinde rencilere yardmc olmaldr. retmenler; alma ktlar, grsel ve iitsel aralar, projeler, testler ve * Sesli okuma, * Sessiz okuma, * Gz atarak okuma, * Not alarak okuma, * zetleyerek okuma, * Hzl okuma gibi okuma trleriyle Trke derslerinin daha verimli gemesini salarlar. Eer bu verimin daha da artrlmas, kelime ve kavramlarn ne anlama geldiinin bilinmesi, yardmc fikir ve ana fikrin ne olabileceinin gsterilmesi isteniyorsa yeni yntem ve tekniklerden de faydalanmak gerekir. Trke derslerinde en ok kullanlan yntem ve teknikler unlardr: * Anlatm Yntemi * Soru Cevap Yntemi * Tartma Yntemi * zmleme ve Birleim Yntemleri * Tmevarm ve Tmdengelim Yntemleri * Dramatizasyon Yntemi * Gsteri Teknii * Kme almas Yntemi * Gzlem Teknii * Proje Teknii * Problem zme Yntemi * Beyin Frtnas Teknii * rnek Olay ncelemesi Yntemi * Kavram Haritalar Yntemi Sadece metin ilenirken deil renci metinle karlatrlmadan nce de yukarda saydmz yntem ve teknikler, alma ktlar, projeler, grsel ve iitsel aralar kullanlabilir. Bunlarn kullanld n alma (hazrlk almas) sayesinde de renciler metne hazr hale gelirler.
13

2.4. Trke retiminde Kullanlan Yntem ve Teknikler imdi yukarda saydmz yntem ve teknikleri ayrntlaryla inceleyelim. 2.4.1. Anlatm Yntemi Konunun, retmen tarafndan anlatlp akland yntemdir. Yani retmenin merkezde ok bulunduu bir yntemdir. Anlatma yntemi sayesinde renciler iyi bir dinleyici olurlar; ayrca birok konuda bilgi sahibi de olurlar. retmenler, rencileri derse kar daha fazla motive etmek, derslerde daha da etkin hale getirmek isterlerse anlatma yntemine farkl yntem ve teknikler ilave ederek dersi anlatmaldrlar. retmenler anlatma yntemini kullanrken jest ve mimiklerine zen gsterip eitli ara gere kullanmal ve ses tonunu ayarlamaldr. Bylece renciler konuya daha iyi younlar. Fakat her konuda bu yntem kullanlrsa ders renci iin skc hale gelir; ilgi ve ihtiyalarn dile getiremez. Anlatma Yntemi sayesinde rencilerin iyi bir dinleyici olabileceklerini az nce sylemitik. Bu yntemin sadece dinleme becerisini deil konuma becerisini de gelitirmeye katks vardr. Doru ve gzel konuan bir retmen renci iin iyi bir model olacaktr. Sadece derslerde deil, ok deiik ortamlarda kullanlabilen bu yntem en eski yntemdir. renci pasif konumda kald iin gnmz eitim anlayna ters dmektedir. Ama yine de anlatma her zaman geerliliini koruyabilecek ve vazgeilemeyecek yntemlerdendir. 2.4.2. Soru Cevap Yntemi retim yntemleri arasnda en ok kullanlan yntemdir. retmenin, konu hakknda rencilere sorduu birtakm sorulardan ve rencilerin verdii cevaplardan oluur. Anlatma ynteminin skcln gidermek iin kullanlabilecek en elverili yntemdir. Bu yntemde nemli olan renciden doru cevab almak deil, rencilerin dncelerini harekete geirip konumalarn salamaktr. Fakat renci yanl cevap verirse rencinin kendine gveni azalr. Ayrca zaman kaybna da neden olur. Bunlar soru cevap ynteminin olumsuz ynleridir. Hangi sorunun ne zaman sorulabilecei retmen tarafndan ayarlanmaldr. Kaliteli sorular, rencilerin daha yaratc olmalarna olanak salar. Sorular sadece retmen sorar diye bir kural yoktur; sorular renciler de sorabilir. Hem rencilere soru sorma imkn verilirse, renciler nceden konuya hazrlk yaparak da gelir.
14

Soru cevap yntemi rencilerin derse ilgisini artrr; dinleme, konuma, tartma ve dnme yeteneklerinin gelimesine yardm eder. Tartma yetenekleri gelien rencilerle birlikte snf ii etkileimde artar. Ayrca bu yntem retmene srekli geribildirim salar. Bunlar da soru cevap ynteminin olumlu taraflardr. Yalnz btn bir ders saati boyunca soru cevap ynteminin kullanlmas dersi skc hale getirir. Bu yzden dier yntemlerle beraber kullanlmas daha iyi olacaktr. 2.4.3. Tartma Yntemi Kiilerin birbirlerini dinleyip eletirdikleri ve kendi grlerini savunduklar yntemdir. Kiiler dememizin sebebi de bu yntemin iki veya ikiden fazla kiiyle yaplmasdr. Tartma, Trke derslerinde genellikle gruplar arasnda yaplr. Gruplar belli bir metin veya dilbilgisi konular zerinde fikir retip konuyu derinlemesine incelerler. Tartma; * rencilerin fikir retmeleri, * konuyla ilgili aratrma ve incelemeler yapmalar, * bilgilerini pekitirmeleri, * eitli zm yollar aramalar, * fikir al veriinde bulunmalar, * konular arasnda balant kurmalar, * bakalarn saygyla dinlemeyi renmeleri asndan etkili bir metottur. Tartma ynteminde dikkat edilmesi gereken iki nemli husus vardr. Bunlardan ilki, tartmaya balamadan nce retmen ve rencilerin iyi bir n hazrlk yapmas, ikincisi ise grup yeleri arasnda iyi bir grev dalm yapp herkesin aktif olmasdr. Bu yntemin birok eidi vardr. Fakat en nemlileri Byk grup tartmas, mnazara, seminer, panel ve forumdur. 2.4.4. zmleme ve Birleim Yntemleri Btn oluturan paralarn birbirinden ayrlmas iine zmleme denir. Birleim ise zmlemenin tam tersidir. Herhangi bir olay veya konuyla ilgili dnceler arasnda balant kurup neden sonu ilikilerinin ortaya konulmas ii bu yntemlerin birlikte kullanlmasyla gerekleir. Dilbilgisi almalarnda rnein cmleleri elerine ayrrken, metin almalarnda ise metni giri, gelime, sonu blmlerine ayrrken ya da ana dnce ve
15

yardmc dnceleri bulurken zmleme ynteminden faydalanlr. rencilerin inceleme ve aratrma yapma, bir yazyla ilgili genellemelere gitme becerilerinin gelimesinde, ocuklarda belli bir bak asnn olumasnda zmleme ynteminin byk katks vardr. Yazma becerisinin gelitirilmesinde de birletirme ynteminden faydalanlr. renci zihnindeki duygu ve dnceleri belli bir plana gre dzenler; dzenlediklerini bir araya toplayarak yazsn oluturur. ocuklarn yaz plan dncelerinin gelimesinde, aklama ve yorum yapma glerinin artrlmasnda birletirme ynteminin byk faydas vardr.

2.4.5. Tmevarm ve Tmdengelim Yntemleri zel durumlardan genel bir sonuca varma ilemine tmevarm, belli bal kural, ilke ve tanmlardan rneklere ya da zel durumlara varma ilemine de tmdengelim denir. Bu iki yntem de renciyi gzlem, inceleme, deney ve aratrma yapmaya ynelttii iin zgn, bilimsel dncelerin gelimesine katkda bulunur. Gzlem, deney ve inceleme yapan renci de derse ilgilidir; dikkatini konuya younlatrr. Dilbilgisi almalarnda zellikle bu iki yntemden oka faydalanlr. rnein; farkl farkl cmlelerde zamirleri gsteren bir retmen belli bir sre sonra ocuun zamirler hakknda bir genellemeye varmasna yardm etmi olur. Bylece mantkl ve bilimsel dnen ocuk ezbercilikten kurtulmu olur. Tmevarm ve tmdengelim yntemleri, sadece dilbilgisi konularnda deil herhangi bir tiyatro eseri, olay, durum ve faaliyette de ocuun akl yrtmesine yardmc olur. Akl yrtme becerisi gelien ocuun dnceleri de zenginleir. Dnce zenginlii de beraberinde doalama konuma becerisini getirir. "Tmevarm ve tmdengelim yntemleri, ocuun anlamakta zorlanabilecei soyut ve kuramsal bilgi ynlarn somut ve anlalr klmada etkilidir." (zbay, 2006: 155).

2.4.6. Dramatizasyon (Oyunlatrma) Yntemi Eitimde Dramatizasyon, oyun biiminde eitim anlamna gelir. Bir baka deyile, eitimin oyunlatrlmasdr. (zbay, 2006: 140). Dramatizasyon yntemi birok duyu organna hitap ettii iin en etkili yntemlerden biri olarak grnr. zellikle rencilerin anlama ve anlatm becerilerinin gelimesine byk katks vardr.
16

ocuklar, bu yntemde rollerini yaparken gerekte de byle durumlarla karlaabileceklerini anlayp tecrbe edinirler. Hangi durumlarda nasl davranmalar gerektiini renirler. Ayrca bu yntem rencilere herhangi bir topluluk karsnda nasl konuulacan, jest- mimiklere ve vurgu- tonlamaya nasl dikkat edileceini retir. Bunlar renen bir ocuun konumas, daha akc ve daha dzgn olabilecektir. Oyunlar, ocuklardaki davran bozukluunun anlalmasnda byk neme sahiptir. ocuklarn hayal gleri ve yaratc dnme yeteneklerinin gelimesinde, yeni kelime ve kavramlar renmelerinde de ok etkilidir. Kelime hazinesi, hayal gc ve yaratc dnme yetenei gelien ocuk, duygu ve dncelerini rahata aklayabilecek dzeye de gelir. Derslerde, srasnda eitli konularn grev oyunlatrlarak ve sorumluluk anlatlmas, almalar ve renmenin kurallara daha hzl gereklemesine ve renilenlerin kalc olmasna yardmc olur. Ayrca ocuklarn oyun uymalarnn sosyallemelerinde ve toplumsal kurallara uymalarnda byk katks vardr. 2.4.7. Gsteri Teknii Anlatma zenginlik katan bu yntem btn duyu organlarna hitap ettii iin renme daha etkili bir ekilde gerekleir. Gsteri; durum, nesne veya olaylarn gsterilerek akland bir yntemdir. rnein; Trke derslerinde kelime, deyim, deyi, terim ve ataszlerinin aklanmasnda tanm, betimleme veya benzetmelerin yeterli olmad yerlerde resimler gsterilerek bilgi verilebilir. Bir metnin retmen tarafndan kurallara uygun ekilde okunmas ve daha sonra ayn metnin ayn ekilde rencilere okutturulmas da gsteri ynteminin bir rneidir. Bu yntemde, gsteriyi yapacak kiinin belli bir plan ve hazrlk yapmas gerekir. Btn hazrlklar bittikten sonra gerekli aklamalar yaplarak gsteri tamamlanr. Btn bu ilemler rencilerin ilgi ve dikkatlerini ektii iin renme daha kalc olur. Gsteri tamamlandktan sonra ayn etkinlikleri rencilerin yapmas istenir. Tekrar sz konusu olduu iin ve renciler de grev aldklar iin rencilerin konular renmeleri kolaylar. Her etkinlikte kullanlabilecek bu yntemde; teyp, resim, tepegz, slayt gibi grsel ve iitsel aralardan faydalanlabilir.

17

2.4.8. Kme almas Yntemi rencilerin belirli gruplara ayrlp grev dalm yaptklar ve herhangi bir konu zerinde altklar yntemdir. Bu yntemin en nemli zellii rencilere grev ve sorumluluklarn verilmesidir. Bu grev ve sorumluluklar sayesinde rencilerin derse ilgileri artar. Ayrca rencilerin birbirleriyle iletiimi de artar. letiim becerisi gelien renciler topluma ayak uydurmada da glk ekmezler. 2.4.9. Gzlem Teknii Gzlem, herhangi bir olay, nesne veya durumun birtakm zelliklerinin izlenerek incelenmesi iidir. Gzlem ynteminde dikkat edilmesi gereken baz kurallar vardr. Gzlemden nce plan ve hazrlk yaplmas bu kurallardan biridir. Gzlem hem bireysel olarak hem de topluca yaplabilir. Gzlem yapmadan nce rencilere niin ve nasl gzlem yapacaklar hakknda bilgi verilmelidir. Gzlemin sonunda da, dersin verimli geip gemediini anlamak iin deerlendirme yaplmaldr. renmeyi gerek hayatla ilikilendiren bu yntem sayesinde renmeler daha anlaml ve kalc olur. 2.4.10. Proje Teknii Projeler, rencilerin tek bana ya da grup halinde herhangi bir konu zerinde nemli bir sonuca ulaacak ekilde almalaryla oluur. Bu tekniin amac, rencilere sorumluluk alabilme ve ibirlii ierisinde olabilme yeteneklerini kazandrmaktadr. rencilerin kendi renmelerinden sorumlu olmalarn ve renmek iin enerji dolu olmalarn grmek, projelerin en iyi tarafdr. (Saban, 2000: 191) Proje almalar beyin frtnas tekniiyle bir arada yrtlr. renciler proje almalarn nasl yrteceklerini dnerek fikir retirler. Proje tekniinin temelinde rencinin ilgi ve yetenekleri vardr. Kendi ilgi ve yeteneklerini harekete geirdikleri iin konuya olan motivasyonlar artar; deneyim kazanp kendi balarna karar almay renirler. retmenler bu teknii uygularken baz kurallara dikkat etmelidir. rencinin ilgi ve yeteneklerini n plana karacak ve seviyelerine uygun proje konusu vermeleri bu kurallardan biridir. Ayrca retmenler, rencileri ara- gereleri nceden hazrlamalar konusunda uyarmaldrlar.
18

2.4.11. Problem zme Yntemi Kesin, net bir zm olmayan problemin zlmesi yntemidir. Problem zmeye dayal renmenin etkili olarak yrtlebilmesi iin, retmenler bu srete bilisel rehber rolne brnrler. (Saban, 2000: 196). Bu yntem sayesinde rencilerin eletirel ve yaratc dnme, karar verme, bilimsel aratrma yapma becerileri geliir. Problem zme ynteminde uyulmas gereken belli bir sra vardr. lk nce problem retmen tarafndan belirlenir. renciler bu problemi zmek iin aratrma yapp veri toplamaya balarlar; elde ettikleri bilgileri kategorilere ayrp, kendi aralarnda grev dalm yaparak problemi zmeye alrlar. Tabii bunlar yaparken renci aktiftir; aktif olduu iin de konuyu renmek iin ilgi ve merak duyar. Elde ettikleri veriler ve ara- gereler sayesinde gerek problemin ne olduuna karar verip zm retirler. Problem zme ynteminin dier faydalar da rencilerin ibirlii iinde olmalar ve birok kaynaktan aratrma yapmalardr. 2.4.12. Beyin Frtnas Teknii Bir grup rencinin belirli bir konu, durum veya olay hakknda dnp eitli fikirler rettikleri yntemdir. Bu yntemde ama, ister mantkl ister mantksz olsun, rencinin yaratc dnerek ok sayda ve orijinal fikir retmesini salamaktr. Ortaya atlan fikirler asla eletirilmemeli tam tersine renciler daha snrsz dnmeleri iin tevik edilmelidirler. Beyin frtnas esnasnda nemli olan fikirlerin nitelii deil, niceliidir; nk ne kadar defolu olurlarsa olsunlar, btn fikirler ifade edilebilmelidir. (Saban, 2000: 196). Beyin frtnas teknii ok fazla bir hazrlk gerektirmedii iin dier yntemler arasnda en kolay uygulanabilecek olandr. Bu yntem rahat bir snf ortamnda yapld takdirde rencilerin derse motivasyonlar da artar. 2.4.13. rnek Olay ncelemesi Yntemi rencinin aktif olarak rol ald "renci merkezli" bir yntemdir. rnek olay incelemesinde ama, gerek hayatta karlalan ya da karlalabilecek bir sorunun fikir retilerek zmnn bulunmasdr. Bu yntemde renciler rettikleri fikirleri ve elde ettikleri verileri analiz ederek deerlendirip sonuca ularlar. rnek olaylar, rencilerin kendi balarndan geen olaylardan da seilebilir. Ama muhakkak seilen olay rencilerin seviyelerine uygun olmaldr.
19

Seilen rnek olay hakknda nce retmen rencilere n bilgi vermeli daha sonra rencilerden sorun iin zm yollar retmelerini istemelidir. Farkl zm yollar bulup sorunla ilgili sorular hazrladklar iin rencilerin dnme ve problem zme becerileri gelimi olur. Ayrca bu yntem sayesinde ocuklar ibirlii iinde olmay, yorum ve deerlendirme yapmay da renirler. Tezimizin asl konusu olan Kavram Haritalar Yntemini Kavram Haritas Yntemi adl blmde ele alalm. 2.5. Kavram Haritas Yntemi imdi almamzn asl konusu olan Kavram Haritalarna gemeden nce "kavram" tanmn yakndan inceleyelim. 2.5.1. Kavram Nedir? Kavramlar, * Varlklarn, olaylarn, dncelerin farkl ve benzer zelliklerinin * Bilimsel ve teknolojik alma, deneme ve yanlma ile elde edilen bilgilerinde zgn zelliklerinin gruplandrlmasyla oluur. "Kavram dnyadaki nesnelerin, biimlerin, olgu, durum ve devinimlerin dildeki anlatm buluu ve dnyadaki nesnelerin ortak niteliklerine dayanan, dile zg bir genelleme, bir soyutlamadr." (Aksan, 1995: 475). "nl dilbilimci J. Lyons kavram, zihnin, nesneleri kavranmasna ya da bilmesine ara olan bir dnce ya da mantksal bir yap olarak grmtr" (Aksan, 1995: 474). rencilerin, yeni kavram ve materyalleri renebilmesi iin baz nemli ve gerekli kavramlara sahip olmas gerekir. lkretim 1. kademe rencileri, sahip olduklar bu nemli kavramlar ve somut benzetmelerle yeni kavramlar renirler. 2. kademe rencileri ise, eski ve yeni kavramlar arasnda balantlar kurarak yeni kavramlar renirler. rencilerin sahip olduklar bilgilerin temelinde de kavramlar vardr. O yzden bildikleri kavramlardan yola karak konuya ne kadar hakim olup olmadklarn anlayabiliriz. imdi kavramn daha iyi anlalabilmesi iin kavramlarn zelliklerini inceleyelim: Kavramlarn kendilerine zg zellikleri ya tanmlama eklinde ya da ilevsel Kavramlar dikey ve yatay organizasyon iindedirler. (Dumanl, 2001: 11).
20

ynlerden olabilir.

Her kavramn kendine ait kritik bir zellii vardr. Kavramlar kiiden kiiye farkl anlamlar tarlar. Yani herhangi bir kavramn Kavram geliimi, ocuun zihinsel geliimiyle doru orantldr. Yani kavramlar Kavramlar, bazen ekil veya sembollerle hatrda kalr. Kavramlar kendi zelliklerine uygun dier kavramlarla ilikilendirilip

anlam kiiden kiiye farkllk gsterebilir. srekli deiip geliir; yeni anlamlar kazanr.

gruplandrlrlar. 2.5.2. Kavram Haritas Nedir? Trke derslerinde en byk hedef okuma paralarn zmleyerek genel ve zel amalara ulamaktr. Okuma paralarn zmleyebilmek paragraflar, paragraflar zmleyebilmek cmleleri, cmleleri zmleyebilmek ise kelimeleri zmleyebilmekten geer. Metinlerde verilmek istenen duygu ve dnceleri en iyi kelimeler anlatr. Kelime, deyim, deyi, terim ve kavramlarn anlam iyice anlalmazsa metinlerden istenilen verim de alnamaz. retmen nce metindeki ana fikri tespit etmelidir. Daha sonra nemli kavramlar, kelimeleri tespit ederek, yardmc ana fikirleri bulmal ve bunlarn asl ana fikirle ilgisini ortaya koymaldr. Paragraf ana fikirleri metin ierisindeki yardmc ana fikirleri oluturmaktadr. Okuyucu organizasyonel yapy daha iyi anlamak iin fonksiyonel kelimelere dikkat etmelidir. Son olarak, bulunan kelimeler ve kavramlar eitli tekniklerle grselletirilmelidir (Akyol, 2006: 160). Anlam tam olarak bilinmeyen kelimeler, kavramlar veya soyut kelimeler, kavramlar farkl okuma teknikleri ve farkl yntemlerle kazandrlabilir. rencinin hayal gcn zenginletiren olay arlkl metinler, yeni kelime ve kavramlar kazandrmada en nemli aralardandr. Dolaysyla bu tr metinleri anlamak iin, zmlerken farkl yntem ve tekniklerden faydalanmak gerekir. Bylece yeni kelime ve kavramlar da kolay kazanlm ve anlalm olur. Bilgi vermeye dayal metinlerin anlalmas iki unsurla yakndan ilgilidir: Bunlarn ilki metinlerdeki ana fikirlerin, kavramlarn, kelimelerin tannmas, ikincisi de yardmc kelime ve kavramlarn tannmasdr (Akyol, 2006: 160).

21

Okuma paralarnn; kavramlar eklinde anlaml kk paralara ayrlmas yntemi, rencilerin de kavramlar arasnda kolay gei yapabilmelerini salar. te kavram haritalar sadece anlam bilinmeyen veya soyut kelime ve kavramlarn anlalmasnda deil okuma paralarnn anlalmasnda da en nemli yntem ve tekniklerdendir. Kavramlarn; kendine zg zelliklerinin veya dier kavramlarla ilikilerinin ekil ya da szcklerle nemli ilke ve nermelere dayal bir biimde grafiksel olarak gsterilmesine kavram haritalanmas denir. Kavram haritalar bilgiyi grsel olarak organize eden yaplardr. (Karapr, 2002: 18). Bilginin yapsal analizini yapan kavram haritalar herhangi bir konuya ait kavramlarn grafiksel olarak somutlatrlmasna yardmc olur; yani bilgilerin rencilerin zihninde grsel olarak dzenlenmesini salar. Grsellik n planda olduu iin de bilgileri ve kavramlar aklda tutma kolaylar. renciler; kavram haritalarn olutururken uygun balantlar bulmak iin dnrler. Ayrca konunun ieriini analiz etme gibi zihinsel becerileri de kullanrlar. aba sarf ederek, yaparak ve yaayarak bu haritalar oluturduklar iin renilen bilgiler akllarnda daha uzun sre kalr. Bir konunun ya da olayn ana hatlaryla topluca gsterilmesini salayan kavram haritalar, kavramlarn birbirleriyle olan ilikisini neden-sonu baznda tanmlad iin anlaml renme de gerekleir. renciler tarafndan hazrland zaman, kavram haritalar rencileri bir ders konusunda geen kavramlar bulmaya ve onlar ilikilendirmeye zorlamaktadr. Bylece renciler kendi kendilerine ders konularnn anlaml bir biimde renilmesini gerekletirmektedirler. (Barut, 2006: 21). Novak 1972 ylnda, Ausubelin anlaml renme kuramndan etkilenerek bu teknii oluturmutur. Ausubel anlaml renmenin salanabilmesi iin, insanlarn sahip olduklar bilgilerle yeni rendikleri bilgiler arasnda iliki kurmalar gerektiini savunmutur. Novak ta Ausubelin bu teorisinden yola karak, rencilerin nceki rendiklerini yeni kavramlara balayabilmeleri ve nasl reneceklerini bilmeleri iin kavram haritalarn gelitirmitir. Bylece, renciler kavramlar anlaml bir yap ierisinde dzenleyip farkl ekillerde ilikilendirebileceklerdir. Kavram haritalar, fikirler aras ilikilere iaret eden balant kelimeleri ile zeky
22

temsil eden bir tekniktir. (Kabaca, 2002: 18). Kavram renimi, dil geliimine ve bilisel geliime paralel olarak ilerleyen ve hayat boyu devam eden bir sretir. (Gerekciolu, 2006: 8). Kavram haritalar da dinamik bir yapya sahiptir. Tecrbe ve bilgisi artan bir renci izdii kavram haritalarna yeni kavramlar ekleyebilir. rencilerdeki mevcut kavramlar, yeni fikir ve kavramlarla btnleerek rencilerin yeni bilgileri edinmelerine katk salar. Sahip olduu nceki kavramlara yenisini ekleyen renci, artk bilgiyi nasl yaplandracan da renir. Bilgiyi yaplandrmak iin, yeni kavram haritas tasarlayan ocuun kelime daarc da geliir. Bilimsel bilginin olumasnda nemli bir yenilik olan kavram haritalar renmeyi de artrr. nk bu teknikte bilgiler, kapsaml bir ekilde somutlatrlmtr. Kavram haritalarn oluturmak iin drt temel bileene ihtiya vardr: Bunlar; kavramlar, hiyerarik yap, ilikiler ve apraz balantlardr. Kavramlar: Kavram Nedir? balkl blmde kavramlarda ve kavramlarn genel zelliklerinden bahsetmitik. Burada da kavram haritas oluturmada kavramlarn ne kadar nemli olduundan bahsedelim: Kavramlar, bireylerin zihinlerinde genelleme ve ayrt etme sreleriyle geliir. Bilgilerin dzenli bir ekilde rgtlenmesini salayan kavramlar, insanlar ayrntlardan kurtararak onlarn evrelerindeki durum, obje ve olaylar daha kolay alglamasna yardmc olur. Birey bir kavram rendii zaman ve ileride renecei yeni kavramlar da bu kavramla ilikilendirdii zaman kalc bilgi sistemine sahip olur. Kavramlarn birbiriyle ilikisinden ilkeler, kurallar ortaya kar. Bu kural ve ilkeler sayesinde problemler daha da anlalr hale gelir; etkinlikler daha kolay planlanr. likiler: Kavramlar aras ilikileri gsteren kelimelerdir. Bu kelimelere nerme ad da verilir. nermeler balantlarn zerine yazlrlar. Yani nermeler kavram ve ilikilerin cmleyle ifade edilmi halidir; yeni anlamlar olutururlar. Hiyerarik Yap: Kavramlarn, belli bir yap iinde belli bir sraya gre dizilmesi iidir. Hiyerarik dzen sayesinde renciler kavramlar hakknda daha ok bilgi sahibi olurlar. nk kavramlar belli bir dzen ierisinde topluca grmektedirler. 19). apraz Balantlar: Hiyerarik dzendeki kutucuklar birbirine balayan nermelerdir. Balantlar tek ynl, ift ynl ve ynsz olabilirler. (Kabaca, 2002:

23

Yukardaki aklamalardan yle bir sonuca ulalabilir: Kavramlar, farkl balantlarla birbirlerine balanp belli bir dzen olutururlar. Bu dzen de kavramlarn birbiriyle olan ilikisini gsterir. Kavram haritalar izim ekillerine gre e ayrlmtr: Tamamlanm ve ilikilendirilmi kavram haritalar, tamamlanm ancak ilikilendirilmemi kavram haritalar, tamamlanmam ve ilikilendirilmemi kavram haritalar (Altn, 2002: 78). Ayrca; rmcek, zincir ve hiyerarik olmak zere 3 eit kavram haritas vardr. Bunlarn haricinde karma kavram haritalar da grlmektedir. Yukarda da grld gibi deiik ekillerde ve farkl amalar dorultusunda izilen kavram haritalar vardr. Ama ekli ve hangi amala izildii ne olursa olsun her kavram haritasnn; ana bir kavram, alt kavramlar ve ana kavramla alt kavramlar birbirine balayan balantlar vardr. 2.5.3. Kavram Haritasnn eleri ve izimi Kavram haritalar oluturulurken dikkat edilmesi gereken nemli hususlar ve takip edilmesi gereken bir sra vardr: ncelikle rencinin seviyesine uygun bir konu, metin seilmeli; konu Haritalanacak metin iyice okunmal; metnin en nemli dncesi, en genel Daha sonra bu en nemli kavramla ilgili anahtar kavramlar seilmeli Seilen bu ana kavram ve anahtar kavramlar listelenmeli Her kavram haritada yalnzca bir kez yer almal, en az bir nermenin eleman Kavramlarla ilgili aklama ve ilkeler listede yer almamal Ana kavramla ilgili dier kavramlar belli bir dzende sayfaya yerletirilmeli Ayn nem seviyesindeki kavramlar ayn hiyerarik dzeyde bulunmal, ayn Kavramlar birbirlerinden kolay ayrt edilebilsin diye ya kutu ya da yuvarlak Kavramlar listelendikten sonra kavramlarla ilgili iliki ve genellemeler rencinin nceki bilgilerinin bir devam niteliinde olmal kavram veya temas ana kavram olarak seilmeli olmal

dzeyde bulunan kavramlar ayn renk ya da ekilde olmal iine alnmal listelenmeli

24

Haritada yer alan iki kavram arasndaki iliki gsterilmek isteniyorsa, iki kutu izilen bu izginin stne listeden seilecek olan bir iliki birka kelimeyle liki ve nermeler kutulanmamal; gerektirmelerle ifade edilmeli Her bir iliki en az bir kavram ilgilendiren bir nerme olmal Haritalarn deiik blmlerinde apraz balantlar yer almal Bu balantlar harita iindeki kavramlarn nasl sentezlendiini gstermeli Haritaya gl bir temeli olan balk seilmeli; ayrca bu balk rencilerin inde ok kavram ve nermelerin olduu bir harita rencilere fayda Haritalama ii bittikten sonra ufak bir paragrafla izilen harita zetlenmelidir.

arasna izgi izilmeli. nk ilikinin ynn gsteren oklar ok nemlidir. yazlmal

nceki bildiklerini harekete geirmeli vermeyecei iin haritalar basit olmal

2.5.4. Kavram Haritalarnn Farkl Yerlerde Kullanlmas Hem bireysel almalarda hem de grup almalarnda kullanlabilen kavram haritalarndan eitim-retim faaliyetlerinin her aamasnda faydalanlabilir. Herhangi bir konuyu ya da niteyi ilerken birok yerde kavram haritalar kullanlabilir. rnein; konuya hazrlk aamasnda, konuyu aratrma ve aklama aamasnda veya konu bittikten sonra deerlendirme aamasnda kavram haritalarndan faydalanlabilir. Hatta deerlendirme aamasnda kullanlan kavram haritalar sayesinde rencinin konuyu ne kadar anlad da tespit edilmi olur. Her aamada kavram haritas kullanan renciler konular arasndaki balantlar da rahatlkla kurabilir, niteler aras geilerde zorluk ekmezler. Ayrca hiyerarik bir ekilde dzenlenen blm ve konular daha kolay ve kapsaml renilirler. Snfta herhangi bir konu veya metinle ilgili izilen kavram haritas, dzeltilmesi iin eve dev olarak da verilebilir. Bylece renciler snfta fark etmedikleri yeni bir kelime ya da kavram evde kavram haritalarna ekleyip karabilirler. Bunlarn haricinde kavram haritalar; planlama, yanllarn dzeltilmesi, ileri dzenleyici olarak da kullanlabilir. rnein planlama yaparken kullanlan kavram haritasnn, Trke derslerinde kompozisyon yazmada byk katks olur. Mfredat deiikliklerinde, irket politikasnn belirlenmesinde, kompozisyon

25

yazlmadan nce kavram haritas kullanlarak planlama yaplabilir ve kavram haritalar ile yaplan planlama dz planlamaya gre daha faydaldr. (atalkaya, 2005: 38). Trke retimindeki temel becerilerin gelitirilmesinde, Dinleme eitiminde, dinleme ncesi hazrlk amacyla kavram haritalarndan Dinleme konusunu temsil eden kavram haritasnn dinleme etkinlii ncesinde Not alma stratejisinin doru kullanm iin de kavram haritalarndan Konuma eitiminde, konuma konusuna ilikin kavram haritalar yararlanlabilir rencilerce incelenmesi, n bilgilerin hatrlanmasn salar yararlanlabilir hazrlandktan sonra konumada vurgu ve tonlamalar iin haritada farkl renklerle iaretlemeler yaplabilir Konumann ak ynne ilikin iaretlemeler, kavram haritalarnn kullanmna Okuma eitiminde metni temsil edecek ekilde dzenlenmi kavram haritas, destek salayabilir rencilerin metnin temel yapsn oluturan kelimeleri ve bunlarn oluturduu anlam alarn grmelerini salamada nemli grsel destek salayabilir Yazma eitiminde, iyi bir n hazrlk ve plan yapmak gerektiinde, kavram haritalar syleneceklerin bir plan olarak dnlebilir. (Acat, 2003: 178-186).

2.5.5. Kavram Haritalar Niin Kullanlr? rencilerin bir konu hakknda kapsaml dnp dnmediklerini, kapsaml dnseler bile konu btnln nasl saladklarn, fikirleri ve kavramlar nasl ilikilendirdiklerini anlamak dersin en nemli hedefleri arasndadr. Kavram haritalar, bunlar anlamada kullanlabilecek en iyi yntemlerdendir. Kavram haritalar, konunun yaps ve rencilerin konu hakkndaki alglarn nasl ilikilendirdikleri zerinde odaklar. (Kabaca, 2002: 28). Yukardaki sylenilenlerin de nda kavram haritalar, Anlamay lmek, Planlama yapmak, Karmak kavram veya fikirleri aklayp bunlarn birbirleriyle nasl Herhangi bir problemi zmede hangi ileme bavurulacan karar vermek,
26

ilikilendirilebileceini lmek,

Alglamadaki hatalar aa karmak, Kapsaml konular aklayarak renmeye yardmc olmak, Dnceleri mantkl kalplara sralamak, Karmak yaplar belli bir dzene koymak, Beyin frtnas oluturmak, rencilerin dnme srelerini izlemek, rencilerin kavramlar arasndaki balantlar nasl kurduklarn ortaya rencilerin konulara ynelik kavram haritas yapabilme becerilerini

karmak, gelitirmek, rencinin bilincinin uyank olmasn salamak, rencileri, kavram retimi iin hazr hale getirmek, Kavramlar arasndaki ilikileri doru ifade ederek, n gereklilik temeline uygun

ekilde yaplandrmak amacyla kullanlrlar. 2.5.6. Kavram Haritalarnn Faydalar Anlaml renme kuramndan yola klarak Novak tarafndan hazrlanm olan kavram haritalarnn eitim programlar, retmenler ve renciler asndan birok faydas vardr. Kavram haritalar; arttrr. Pek ok konu iin elverilidir. Bireysel farkllklara hitap eder. Bilgileri sistematize edip somutlatrr. Konularn tutarl bir ekilde planlanmasna yardmc olur. Bilgi retimini hzlandrr. retilmesi, renilmesi ve uygulanmas kolay ve ekonomiktir. renci-retmen iletiimini olumlu ynde etkiler. Kavramlar arasndaki ilikilerin tanmlanmasna yardmc olur. Herhangi bir konuyla ilgili detaylarn ortaya kmasn salar. Snf iinde canl bir ortamn olumasn salar. renciyi merkeze alp, rencinin aktif olmasn salar.
27

Kavram ve dnceleri grsel bir biimde ortaya koyduu iin renmeyi

rencilerin konular anlaml bir ekilde renmelerine yardmc olur. rencilerin konu hakknda ne kadar bilgi sahibi olduklarn ve yanl rencilerin bilgileri kolay hatrlamasna katkda bulunur. Yeni problemleri zme ve kavramlar sentez etme hususlarnda rencilere Kavramlar sentez yoluyla birletirildii iin bilgiler kolay organize olur. rencilerin; kavram haritas hazrlamalar srasnda; snflandrma, zihinde rencilerin yaratclklarn n plana karr; problem zme becerilerini Yeni anlamlar gelitirilmesinde hem rencilere hem de retmenlere yardmc rencilerin genel yarglara tmevarm yntemiyle ulamasna imkn tanr. rencilerin kavramlar hakknda n bilgilere sahip olmasn salar. rencilerin kavramlar arasndaki balantlar nasl kurduklarn ortaya koyar. Konunun dank ilenmesini nler. retmenlerin konular etkili bir ekilde anlatmalarna yardmc olur. retmenlere, konularn planlamada yardmc olur. retmenin rencileri daha kolay deerlendirmesini salar. rencinin baarsn deerlendirmede retmene yardmc olur. Kavram Haritalar, bilginin rencilerin zihinlerinde rgtlenmesini ve geri Metinlerin anlalmasnda, kelimelerin yetersiz kald durumlarda byk

anlamalarn ortaya karr.

yardmc olur.

canlandrma, sembolletirme gibi stratejilerden faydalanmasn salar. gelitirir. olur.

arlmasn kolaylatrr. (Yaman, 2006: 63). lde yardmc olur. 2.6. lgili Aratrmalar Yaman (2006) ilkretim 2. kademe Trke dil bilgisi derslerinde kavram haritalar teknii kullanmnn renci baarsna etkisini belirlemek amacyla bir aratrma yapmtr. Aratrmann evrenini, 2005- 2006 retim ylnda stanbul ili skdar ilesinde sosyo ekonomik dzeyleri farkl biri zel, dieri devlet ilkretim okulundaki 7. snf rencileri oluturmaktadr. rneklem de, bu okullarn 7/A ve 7/B snflarnda renim
28

gren 95 renciden olumaktadr. Bu 95 rencinin 38'i zel ilkretim okulunda, 57'si devlet ilkretim okulunda renim grmektedir. zel okulda okuyan 38 renciden 18'i deney grubunu, 20'si ise kontrol grubunu, devlet okulunda okuyan 57 renciden de 30'u deney grubunu, 27'si kontrol grubunu oluturmaktadr. rencilere "kelime trleri" konusu deney grubunda kavram haritas tekniiyle, kontrol grubunda geleneksel yntemle ilenmitir. almada n test- son test kontrol gruplu deneme modeli kullanlm ve uygulama 10 hafta srmtr. Elde edilen verilerin zmlenmesinde hem nicel hem de nitel zmleme teknikleri kullanlmtr. Uygulama ncesi, btn gruplara bilgi testi, ak ulu soru formu ve Trke dersi tutum lei uygulanmtr. Deney gruplarndaki rencilere ise kavram haritas tekniinin tannmas amacyla iki saatlik kavram haritalarn tantc etkinlik yaplm ve rencilerden birer tane kavram haritas yapmalar istenmitir. Ayrca her iki okuldaki deney ve kontrol gruplarnn n test puanlar arasnda anlaml bir fark olmad da gzlemlenmitir. Uygulama srasnda, bulu yoluyla retim esas alnm, rencilere ilenen kelime trne ait rnekler tepegz araclyla gsterilip kural sezmeleri salanmtr. Ardndan da aratrmac tarafndan izilen kavram haritas tepegz yardmyla gsterilerek kural daha iyi anlamalar salanmtr. Ders bitiminde ise deerlendirme yapmak amacyla rencilerden kavram haritalar yapmalar istenmitir. Uygulama sonunda, her iki okulda da kavram haritalaryla renim gren deney gruplarnn son test puan ortalamasnn geleneksel yntemin kullanld kontrol grubuna gre yksek olduu ve kavram haritalarnn Trke dil bilgisi retiminde baary arttrd gzlemlenmitir. Ayrca bulgular neticesinde her iki okuldan seilen rneklem grubunun n bilgilerinin eit dzeyde olduu ancak zel okuldaki rencilerin n test ortalamasnn devlet okulundaki rencilere gre daha yksek olduu grlmtr. zel ilkretim okulu ile devlet ilkretim okulunun son test puanlarnn sra ortalamasnda da zel ilkretim okulu lehine anlaml bir fark olduu grlmtr. Yaman bu bulgulara dayanarak zel ilkretim okulundaki rencilerin daha baarl olmasnn, snftaki renci saysnn azl ve rencilerin, maddi imkanlarn salad daha elverili alma ortamna sahip olmas ile aklanabileceini sylemitir.

29

alma neticesinde geleneksel yntemle ilenen derslerde dil bilgisi kavramlarnn daha ok kartrld ve anlaml renmenin salanamad, kavram haritalaryla yaplan dil bilgisi retiminde rencilerin kavram yanlglarnn azald, kavram haritas tekniinin rencilerin derse gdlenmesinde katk salad, kavram haritalarnn renciler tarafndan elenceli ve retici bulunduu, renmede kalcl salad grlmtr. Btn bu sonulara gre kavram haritalaryla yaplan dil bilgisi retiminin, rencilerin dil bilgisi kavramlarn gelitirmede nemli bir etkisi olduu sylenebilir. Tmen (2006) lise 1. snfta okutulan " ngilizce zamanlar" konusunun amalarna ulamada kavram haritalar yntemi ve geleneksel yntemin renci baarsna etkilerini ayrca rencilerin kavram haritalar yntemine ilikin grlerini bir anketle aratrmtr. Aratrma bamsz deikenler olan kavram haritas yntemi ve geleneksel yntemin, baml deiken olan renci baarsna etkisinin aratrlmas ynyle deneme modelinde bir aratrmadr. Aratrmann evrenini, 2005-2006 eitim ve retim ylnda Elaz Balakgazi Lisesi 1. snfta okuyan 187 renci oluturmaktadr. rneklemi seerken; rencilerin cinsiyetleri, rencilerin n test puanlar, rencilerin 8. snfta ngilizce dersinden ve Trke dersinden aldklar notlar olmak zere drt temel lt ele alnmtr. Elde edilen veriler kmeleme analizi tekniiyle deerlendirilmi ve bir snf yanszlk ltlerini bozacak nitelikte olduu iin aratrmadan karlmtr. Dier snflardan, ltler dorultusunda, 23 deney grubu eleman ve 23 kontrol grubu eleman seilmitir. Gruplara "Present Continuous Tense ve Simple Present Tense" konular ilenmitir. Bu konular deney grubuna haftada 3 saat olmak zere 4 hafta boyunca kavram haritalar yntemiyle ilenmitir. almada n test, son test, baar testi, kavram haritalar yntemine ilikin gr belirleme anketi uygulanmtr. Bulgular ve yorumlar, deney ve kontrol gruplarna uygulanan n testson test puanlarnn erii ve diren testi puanlarnn karlatrlmasndan oluur. Elde edilen bulgulara gre, bilginin kalcl asndan deney grubu ile kontrol grubu arasnda anlaml bir fark belirlenmi ve kavram haritas ynteminin uyguland deney grubu kontrol grubuna gre daha baarl olmutur. Yalnz, renciler kavram haritas gelitirmekte zorlanmlardr. Bu yzden, Tmen yabanc dil retiminde
30

retmen yapm kavram haritalarnn kullanlmasnn daha iyi olacan sylemitir. Ayrca kavram haritalar sayesinde rencilerin derse katlm artt iin ve tartma ortam olutuu iin renmenin daha verimli gerekletiini de tespit etmitir. Barut (2006) almasnda, ilkretimde fen bilimleri retiminin ksr bir dng ierisinde cereyan ettiini ve rencilere konular retilirken farkl yntem ve tekniklerin kullanlmadn, klasik retme metotlarnn kullanldn ve rencilerin seviye ve hazr bulunuluk dzeylerinin dikkate alnmadn ifade eder. Ayrca kalc ve anlaml renmeyi salamak ve kavram yanlglarn nlemek amacyla birok yntemin gelitirildiini, bunlardan birinin de kavram haritalar yntemi olduunu da syler. Barut'un bu almasnda da, ilkretim 7. snf fen bilgisi konularnn anlaml ve kalc bir ekilde retilmesinde ve konulardaki kavramlarn verilmesinde kavram haritalar ynteminin ne kadar etkili olup olmad aratrlmtr. Aratrmann rneklemi, Van ili merkezindeki bir ilkretim okulunda, daha nceden belirlenmi olan 44 deney ve 44 kontrol grubu olmak zere toplam 88 renciden olumaktadr. Uygulama ncesi, rencilerin byle bir almaya katlp katlmayacaklar konusunda grleri alnmtr. Uygulama srasnda; kuvvet, hareket, i, enerji, g, basn ve ekosistem konular deney grubuna kavram haritas yntemiyle, kontrol grubuna da geleneksel yntemle retilmeye allmtr. Konularla ilgili hazrlanm olan ve 20 tane sorudan oluan baar testleri, n test ve son test olarak uygulanmtr. Gruplara uygulanan yntemler arasnda anlaml bir farkn olup olmadn test etmek iin de t testi kullanlmtr. Uygulanan n testlerde gruplar arasnda anlaml bir fark bulunamam, rencilerin kavram haritalaryla ilgili hibir bilgiye sahip olmadklar anlalmtr. 3.5 ay sonra uygulanan son testlerde, deney grubu lehine anlaml bir fark gzlemlenmi, deney grubu rencilerinin kavram haritalarn kavrayabildikleri anlalmtr. almann sonunda rencilerin fen bilgisi dersini kavram haritalar yntemi ile daha iyi anlad, kavram haritas oluturmak iin arkadalaryla grup ii tartmaya girdikleri ve dolaysyla iletiimlerinin artt, kavram haritalarn ayrntl bir ekilde tanm olduklar, konulara kar daha ilgili olmaya baladklar, kavramlar artk gnlk hayatla ilikilendirebilecekleri anlalmtr. Grlek (2002) botanikle ilgili kavramlarn; kavram a, kavram haritalar ve anlam zmleme tablolarndan faydalanlarak rencilere nasl aktarlabileceini rneklerle
31

gstermitir. Ayrca ortaretim biyoloji (botanik) derslerinin retimini, retim yntemlerini, bu yntemlerin nasl uygulanabileceini, gnmzdeki biyoloji retimine katklarn nasl yaplabileceini de incelemitir. Grlek'in bu almas nitel bir aratrmadr. Aratrmada materyal olarak; okullarda okutulan biyoloji kitaplar, eitli botanik kitaplar ve eitim dergilerinden ayrca dijital ktphaneler, bilgisayar, eitim fakltelerinin kardklar dergiler ve eitimle ilgili kitaplardan faydalanlmtr. Materyallerdeki bilgiler ve botanikle ilgili kavramlar listelenerek ve bu kavramlarla ilgili resim, ekil ve fotoraflardan da faydalanarak alma oluturulmutur. Grlek, rencilere kendi vcutlaryla ilgili gerekli bilgileri vermenin, dier canllara ve doaya kar saygl olmalarn retmenin ve yakn evrelerinde var olan bitki ve hayvan trlerini tantmann biyoloji dersinin genel amalar olduunu sylemitir. renciler, bu genel amalara ulamak iin evrelerinde gzlemledikleri canl, obje ve olaylar doru alglamal, isimlendirmeli, dzenlemeli ve yorumlamaldr. rencilere doru alglama, isimlendirme, dzenleme ve yorumlama yeteneklerinin kazandrlmas da yine biyoloji dersinin amalar arasnda yer almaktadr. Grlek'e gre biyolojik isim, terim, szck ve kavramlarn uygulamal ve eksiksiz retilmesi ok nemlidir. rencilere hem bu yeteneklerin kazandrlmasnda hem de kavram, szck ve terimlerin eksiksiz retilerek temel biyolojik kuram ve ilikileri dnmelerini salamada kavram alar, anlam zmleme tablolar ve kavram haritalarnn ok byk faydas olacan sylemitir. Ayrca bu metotlarla; fizik, kimya ve biyolojinin dier dallarna da retim zenginlii katlabilecei vurgulanm ve bu metotlarn dier anlatm metotlarna byk bir destek salayaca da dnlmtr. atalkaya (2005) gittike nem kazanan bilim ve teknoloji yarnda geri kalmamak amac ile rencilerin daha anlaml ve kalc renmelerini salamann ve aratran, sorgulayan, reten, gelimeleri takip eden bireyler yetitirmenin nemli olduunu sylemitir. Bu nedenle retim srecinde ada yntem ve teknikleri kullanmann, rencilerin aktifliini n plana karmann, bireysel farkllklar da gz nnde bulundurmann gerekli olduunu da syler. atalkaya, bireysel farkllklarn rencilerin kavram haritas yapma becerilerine etkisinin olup olmayacan aratrmak amacyla almasn hazrlamtr. Aratrmann evrenini, Bolu ili Kbrsck ilesi Kbrsck Yatl lkretim Blge Okulu oluturmaktadr. rneklemini ise, bu okulun 7/A ve 7/B snflarnda renim gren
32

63 renci oluturmaktadr. almada rencilerin renme stilleri, fen bilgisine kar tutumlar ve cinsiyetlerinin kavram haritas yapma becerilerine etkisini belirlemek amacyla genel tarama modeli kullanlmtr. rencilerin renme stillerini belirlemek amacyla Grasha'nn renme stilleri lei ve fen bilgisine kar tutumlarn lmek amacyla da fen bilgisi tutum leklerinden faydalanlmtr. leklerin deerlendirilmesi sonucunda, rencilerin; bamsz, pasif, ibirlikli, baml, rekabeti ve katlmc renme stillerinden hangisine sahip olduu belirlenmitir. lekler rencilere 2004-2005 retim yl gz dneminde birer hafta ara ile uygulanmtr. Uygulama srasnda; "Canllarla ortak yuvamz mavi gezegenimizi tanyalm" nitesinde yer alan "evremizde hangi ekosistemler var?" konusu ilenip rencilere "ekosistem" kavramyla ilgili kavram haritalar yaptrlmtr. Uygulamann sonunda, rencilerin renme stillerine gre kavram haritas yapma baarlar arasnda anlaml bir fark bulunmasna ramen cinsiyetlerinin kavram haritas yapma baarlar zerinde anlaml bir fark olmad gzlemlenmitir. birliki ve katlmc renme stiline sahip rencilerin kavram haritas baar puanlarnn daha yksek olduu grlmtr. Ayrca fen bilgisi dersine kar olumlu tutum sergileyen rencilerin daha baarl kavram haritas izdikleri de gzlemlenmitir. Aratrma sonularna gre, renci cinsiyetleri ile fen bilgisi dersine kar gelitirilen tutum arasnda da anlaml bir fark bulunmu, kz rencilerin erkek rencilere gre fen bilgisi dersine kar daha olumlu tutum iinde olduu belirlenmitir. Kz ve erkek renciler arasndaki bu farka ramen kavram haritas yapma becerilerinde cinsiyete bal anlaml bir fark bulunamamtr. Gerekciolu (2006) din kltr ve ahlak bilgisi gibi soyut kavramlarn younluk kazand derslerde kavramlarn tanmn yapmann bile ok zor olduunu ve bu kavramn birok kavramla iliki halinde olduunu sylemitir. Ayrca bilgiyi rgtleyebilen, sorunlar zebilen, anlama ve kavrama dzeyi yksek, yaratc dnme ve problem zme kabiliyetleri gelimi bireyler yetitirmek iin derslerde klasik yntem ve tekniklerin yerine yeni yntemlerin denenmesi gerektiini de syler. Gerekciolu anlaml renmeye olanak tanyan, kavram ieriini grsel hale getiren ve somutlatran, bilgiyi sistematize eden ve kavramlar aras ilikiyi gsteren kavram haritalarnn istenilen amac gerekletirmede en elverili ve pratik tekniklerden
33

biri olduunu syler. Bu nedenle din kltr ve ahlak bilgisi gibi soyut kavramlarn younluk kazand renme alanlarnda kavram haritas tekniinden yararlanmann doru olacan syler. Gerekciolu bu dnceler dorultusunda kavram haritalar tekniinin, din kltr ve ahlak bilgisi derslerinde kullanmnn nasl sonular oluturacan, nite konularnda ve derslerin daha verimli gemesinde elverili olup olmadn anlamak iin nitel bir aratrma yapm, ortaretim din kltr ve ahlak bilgisi dersi 9. ve 10. snf niteleriyle ilgili kavram haritalar hazrlamtr. Aratrmada hazrlanan bu kavram haritalarnn yan sra, her nite iin ayr bir nite kazanmlar listesi, hazrlk almalar, okuma paralar ve deerlendirme sorular da yer almaktadr. Ayrca baka bir blmde, ortaretim 9. ve 10. snflarla ilgili Din Kltr ve Ahlak Bilgisi retim program, renme alanlar ve nite almlar da bulunmaktadr. Gerekciolu almasnn bitiminde, somut ve pratik yn ar basan kavramlarn, kavram haritas tekniiyle daha kolay gsterildiini; ama bilgi birikimi gerektiren, soyut kavramlarn haritalatrlmasnn biraz daha zor olduunu gzlemlemitir. O yzden rencilerin bu teknii kullanmadan nce gerekli n bilgilere sahip olmalar gerektiini vurgulamtr. Bu sonucun yan sra rencilerin kendi eksikliklerini ve hatalarn grmede bu tekniin nemli rol oynadn da gzlemlemitir. Ayrca retmenlerin kavram haritalar tekniinden deerlendirme srecinde de faydalanabileceini sylemitir. Kurada (2006) Tarih derslerinin konularnn ilenii srasnda hem retmenlerin hem de rencilerin eitli problemler ve kavram kargaas sorununu yaadklarn sylemitir. Tarih gibi, rencilere soyut gelen derslerin seviyeye uygun biimde somutlatrlmasnn ve klasik retimin yannda ada yntem ve tekniklerin de kullanlmasnn dnmtr. Bu almada lise 2 Tarih derslerinde tarihsel konularn retiminde kavram haritas kullanmnn baary ne kadar etkileyecei aratrlmtr. Ayrca rencilerin daha etkili bir ekilde Tarih renmelerinin nasl salanabilecei, rencilerin bu teknii olumlu ya da olumsuz nasl deerlendirecekleri de aratrlmtr. Aratrma, son test kontrol gruplu yar deneysel bir modeldir. rencilerin nceki retim ylna ait notlar da n test olarak kabul edilmitir ve bu notlarda da snflarn
34

Tarih

retimindeki

bu

problemleri

ortadan

kaldracan

da

seviyelerinin birbirlerine yakn olduu gzlemlenmitir. Deney sonunda oktan semeli bir deerlendirme ile lme yaplmtr. Verilerin deerlendirilmesi sonucunda kavram haritasnn Tarih dersi baarsna ve kavram renmeye etkisi irdelenmitir. almada konuya uygun olarak; nicel aratrma tekniklerinden, n ve son tutum lekleri ve son test, nitel aratrma tekniklerinden de mlakat kaytlar kullanlmtr. Son test sorular, niversite uzman retim yeleri ve lisedeki bran retmenlerinin hazrladklar, 1980- 2004 yllar arasnda SS'de kan sorulardan olumaktadr. Aratrmann rneklemini, stanbul ilinin skdar ilesindeki Halide Edip Advar Lisesi'nin 10/C ve 10/F snflar oluturmaktadr. Bu iki homojen snftan 10/F kontrol, 10/C ise deney grubu olarak seilmitir. Lise 2. snf Tarih dersi "Osmanl Devleti'nin Dalma Dnemi" nitesi deney grubuna kavram haritalaryla, kontrol grubuna da geleneksel yntemlerle ilenmitir. Uygulama sonunda, son test puanlarna bakldnda iki grup arasnda deney grubu lehine anlaml bir fark olduu gzlemlenmitir. Ayrca bu tekniin rencilerin derse olan tutumlarn ve dersteki baarlarn olumlu ynde etkiledii de sylenmitir. Deney sonunda, kavram haritalar sayesinde rencilerin deiik fikirler retebildikleri, nceki renmelerle sonraki renmeleri ilikilendirebildikleri, grsel ayrntlar fark edebildikleri gzlemlenmitir. Kavram haritalar yntemiyle renciler derslerin daha kolay anlaldn da sylemilerdir. Gler (2006) eitim ve retimin baarya ulamas iin anlaml renmenin gereklemesi gerektiini, zihinde anlaml bir ekilde yaplandrlmadan renilen bilgilerin ksa bir sre sonra unutulduunu syler. Gler'e gre de anlaml renmeyi salayan en etkili retim aralarndan biri kavram haritalardr. Tezini yazmasndaki amac da, Fen Bilgisi derslerinde kavram haritas kullanmnn; rencilerin baarlarn, fene ynelik tutumlarn ve retilen bilgilerin aklda kalcln etkileyip etkilemeyeceini aratrmaktr. alma 2005-2006 eitim-retim ylnn gz dneminde 4 haftalk bir sreyi kapsayacak ekilde yrtlmtr. Aratrmann baml deikenleri; baar, tutum ve hatrda tutmadr. Bamsz deikenleri, kavram haritalaryla verilen bilisel destektir. Kontrol deikenleri ise konu anlatm sresi ve anlatlan konudur. Aratrmann rneklemini, zmir ili Buca Merref Mahmut Tnas lkretim Okulu'nun 6. snflarnda renim gren renciler oluturmaktadr.
35

Aratrma 48 deney, 48 de kontrol grubu rencileri olmak zere toplam 96 renci ile yrtlmtr. Homojenlii salamak iin rencilerin 4. ve 5. snf seviyesindeki baar dzeyleri incelenmi, 1. kademe snf retmenleriyle grlmtr. almada " skelet ve Sindirim Sistemi" konular deney grubu rencilerine kavram haritalar ile, kontrol grubu rencilerine ise geleneksel retim metotlaryla verilmitir. Aratrmada n test, son test, kontrol gruplu yar deneysel model kullanlmtr. Ayrca rencilerin konu ile ilgili grlerini ve kavram yanlglarn ortaya karmak amacyla ak ulu sorular hazrlanm, rencilerle yar yaplandrlm grmeler de yaplmtr. Aratrmann verileri, baar testleri ve fen tutum lekleri yardmyla toplanmtr. Uygulama ncesi, rencilerin n test sonularna bakldnda, iki grup arasnda anlaml bir farklln olmad gzlemlenmitir. Ayrca hem deney hem de kontrol grubu rencilerinin Fen Bilgisi dersine karn tutumlar arasnda bir fark olmad da gzlemlenmitir. Uygulama srasnda, snf ortam almaya uygun olarak dzenlenmi ve 4 er kiilik kmelere blnm, kmelerde ki rencilerin her konunun sonunda kavram haritas izmeleri istenmitir. Uygulama sonunda, grup rencilerinin son testlerden aldklar puanlarn ortalamas n testlerden aldklar puanlarn ortalamasndan yksektir. Ayn sonuca kontrol grubunda da ulalmtr. Ama her iki grubun son test puanlarna bakldnda deney grubu lehine anlaml bir farkn olduu gzlemlenmitir. Deney ve kontrol gruplarnn kazan puanlarnn karlatrlmasnda ise yine deney grubu lehine anlaml bir fark gzlemlenmitir. Deney ve kontrol gruplarnn son test puanlarna bakldnda, kavram haritasyla renim gren rencilerin Fen Bilgisi'ne ynelik tutumlarnn, geleneksel retim metotlaryla renim gren rencilerden yksek olduu da grlmtr. Ayrca rencilerin konulardaki baarlaryla cinsiyetlerinin arasnda anlaml bir farkn bulunmad da tespit edilmitir. Gler aratrmasnn sonunda, Fen derslerinde kavram haritasnn kullanlmasyla rencilerin derse daha aktif katldklarn, derslerin daha elenceli getiini, renilen bilgilerin aklda kalclnn arttn tespit etmitir.

36

Kabaca (2002) tarafndan yaplan almada Mutlak Deer ve Eitsizlikler, sl okluklar ve Kkl okluklar konularnn rencilere anlatmnda Kavram Haritas tekniinin etkili olup olmad ve rencilerin kavram haritas hakkndaki grlerinin olumlu olup olmad aratrlmtr. Ayrca kavram haritas metodunun Trk Eitim Sisteminde genellikle kullanlan klasik dz anlatm metodundan daha etkili olup olmad da aratrlmtr. Aratrma 74 deney grubu ve 75 kontrol grubu olmak zere toplam 149 renciden oluan iki homojen grupla yaplmtr. Uygulamann balangcnda, deney grubuna kavram haritalaryla ilgili seminer verilmitir. Aratrma sresince rencilere konuyla ilgili zetler verilirken ve sorular zlrken yine kavram haritalarndan yararlanlmtr. Buna karlk kontrol grubu rencilerine hibir mdahalede bulunulmam ve geleneksel retim metotlaryla ders verilmitir. Kadir Has Anadolu Lisesi 1. snf rencilerinden oluan bu gruplar 2 aylk eitim srecinin ardndan bir snavla karlatrlmtr. Sonuta kavram haritalaryla eitim gren grubun daha baarl olduu gzlemlenmitir. zellikle deney grubundaki baar seviyesi dk olan rencilerin kavram haritalarndan daha fazla etkilendii grlmtr. Cinsiyet, sosyo-ekonomik durum vb faktrlerin, deney grubu rencilerinin baarlar zerinde bir etkisi olup olmadn anlamak iin de Tek ynl varyans analizi kullanlmtr. Deney grubunun da kendi iinde deerlendirilmesi sonularna gre kz ve erkek renciler kavram haritalarndan ayn oranda faydalanrken, gelir seviyesi dk renciler gelir seviyesi yksek rencilerden daha fazla faydalanmtr. Uygulama sonunda, deney grubunun kavram haritalar tekniiyle ilgili grlerini renmek iin rencilere bilgi formlar verilmi, rencilerin bu teknikten memnun kaldklar sonucuna da ulalmtr. Dumanl (2001) tarafndan yaplan aratrmada madde ve enerji nitesinde kullanlan kavram haritalarnn renme rnlerine, renci eriisine ve kalclna etkisi incelenmitir. 64 deney, 73 kontrol grubu olmak zere toplam 137 renciden oluan gruplara n test, son test ve kalclk testleri uygulanmtr.

37

Gruplarn birbirinden etkilenmemesi iin ayr okullar tercih edilmitir; fakat bu iki okulun rencileri sosyo-ekonomik adan birbirlerine denktirler. Uygulama ncesi, Ankara Mamak lkretim Okulu 5. snf rencilerinden oluan deney grubuna kavram haritalaryla ilgili n bilgiler verilmi, gruplar denkletirmek iin Piagetin somut ilemler dnemi testi uygulanm, madde ve enerji nitesinin analizi yaplp rencilerin problem zme becerilerini gelitirici ek hedef davranlar oluturulmutur. Uygulama srasnda, Ankara ubuk Cumhuriyet lkretim Okulu 5. snf rencilerinden oluan kontrol grubu ise geleneksel ders planlar ve retim yntemleriyle ders ilerken deney grubu rencileri Ausubelin anlaml renme kuramna gre ders ilemi ve her konunun sonunda kavram haritalar oluturmulardr. Aratrma sresince deney grubu rencilerine gnlk hayatlarndan olumlu ve olumsuz rnekler verilerek onlarn kavramlarla ilgili genelleme ve ayrt etme yapabilmelerine yardm edilmitir. Ayrca rencilerin soyut kavramlar renebilmeleri iin ekil, model vb aralardan yararlanlm, rencilerin daha nceki bilgileriyle yeni renecekleri bilgiler arasnda balant kurabilmeleri salanmtr. Uygulama sonunda, konular anlaml ekilde renip, kavram haritas yaparak, rendikleri kavramlar arasnda ilikiler kuran deney grubu rencilerinin ilenen bilgiler, kodlanan bilgiler ve bunlara ait toplam bilgiler erii dzeyleri, konular geleneksel yntemlerle ileyen kontrol grubu rencilerinin kodlanan bilgiler, ilenen bilgiler ve bunlara ait toplam bilgiler erii dzeylerinden anlaml derecede yksek kmtr.

38

3. YNTEM
3.1. Aratrmann Modeli Aratrma, yazl kaynaklarn incelenmesi ve incelenen kaynaklardan elde edilen verilerle bir sonuca ulalmasndan oluan nitel bir aratrmadr.

3.2. Aratrmann rneklemi Bu aratrmada, amal rnekleme yntemlerinden "dorulayc ve yanllayc durum rneklemesi" kullanlmtr.

3.3. Veri Toplama Yntemi Aratrmada, nitel aratrma yntemlerinden biri olan "dokman incelemesi" yntemi kullanlmtr. almada ilknce tez konusuyla ilgili yazl kaynaklar ve internetteki tarama motorlar taranlm, daha sonra gerekli dokmanlar toplanlmtr. niversitelerde okutulan ders kitaplar, eitli eitim dergileri, MEB'in yeni programlaryla ilgili ynergeler, Trke eitimi alannda yazlan ders kitaplar, Tebliler Dergisi, niversitelerdeki eitim fakltelerinin kardklar dergilerdeki makaleler ve Kavram Haritalaryla ilgili tezler alma srasnda kullanlan veri kaynaklardr. Ayrca Seluk niversitesi Eitim Fakltesi ktphanesinin ve Prof. Dr. Ali Yldrm ile Prof. Dr. Hasan imek'in "Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri" adl kitabnn kullanlmas aratrma konusuyla ilgili bilgilerin toplanmasnda yardmc olmutur. En son olarak yazl dokmanlarn incelenmesi ve belgelerin analizi, tezin bu hale gelmesini salamtr.

3.4. Verilerin Analizi Aratrma iin toplanan veriler betimsel analizle zmlenmitir. Elde edilen bulgular, dzenlenip yorumlanarak birtakm sonulara ulalmtr.
39

4. BULGULAR

4.1. Kavram Haritalarnn Farkl Edebi Trlerde Kullanlmas ve rnekleri B YOGRAF nl kiilerin yaam yklerinin, belgelere dayanarak tarafsz bir grle yazld ve kant nitelii tayan yazlardr.

ekil 4.1: Biyografi Trnn Kavram Haritas

40

NASRETT N HOCA (1208-1284)

Trk halk mizahnn en byk ustas saylan Nasrettin Hoca, Sivrihisarn Hortu kynde dodu. Babas kyn imam Abdullahtr. lkrenimini kynde yapan, Arapay, din bilgilerini nce babasndan renen Nasrettin, o dolaylarda n kazanan Seyit Hac brahimle, Seyit Mehmet Hayrani hocalardan ders ald. renimini Konya Medresesinde tamamlad. Sivrihisarla Akehirde imamlk, mderrislik yapt. Akehiri ok seven Hoca burada evlendi, burada ld. Kilitli ve duvarsz mehur trbesi buradadr. Mezarm ziyaret edenler, bizi gnllerinden geirip glsnler. u yalanc dnyada somurtanlara acrm.diyen Nasrettin Hoca, fkralarndan birisinde u vasiyette bulunur: ocuklar Sz lm getirmez. Fakat insan hali bu ayet bir emrihak vaki olursa beni ba aa gmnz!.. Aman hocam, o nasl i?... Siz dediimi yapn, nenize gerek Dnya alt st olunca dosdoru kalkarm!

Nasrettin Hoca, yzyllar boyunca, Trk halknn zenginletirdii fkralar ile ulusal Trk zekasnn, Trk esprisinin en kudretli staddr. hreti btn dnyaya yaylm, fkralar btn dnya dillerine evrilmitir. Kuvvetli hayat gr, insanlarla olaylar yanstrken gldrd kadar dndren fkralar, her snftan halk etkileyici bir gtedir. Yzyllar boyunca, halkmzn beendii her fkra, her nkte onun gerek fkralarna eklenerek Nasrettin Hoca Trk halknn ortak varl, yani kendisi olmutur. Trk edebiyatnda, XIII. Yzyl Anadolu Trkesinin oluumuna en byk katkda bulunanlar, Yunus Emre ve Nasrettin Hocadr. O, halk mizahmzn, halkmzn ince mizah dehasnn semboldr. Seyit Kemal KARAAL OLU Trk Edebiyat Tarihi 1 (Gl&Kktrk, 2006: 226)

41

ekil 4.2: "Nasrettin Hoca" Adl Biyografinin Kavram Haritas

42

FIKRA Herhangi bir konuyu belli bir gr veya dnceye gre ele alp, yorumlayan ve kamuoyu oluturmaya alan sade, konuma diliyle yazlm gazete ve dergi yazlardr.

ekil 4.3: Fkra Trnn Kavram Haritas

43

KEND N TANI, MUTLU OL

Aa Han zengin ya da beendiin sinema artisti kadar gzel olmay arzu ederek zaman yitirme, kendin ol. Bu dnyada baar kazanm bir kii olarak yaamak istersen hayatn gereklerini renmen gerekir. Bunlarn arasnda en aclardan biri, birtakm snrlamalarla domu olmamzdr. Fakat hepimizin baz yeteneklerle zenginlemi oluumuzu bilmemiz dengeyi salar. Bu snrlamalar ve yetenekler yaammzn ynn belirler. Bu durumu inkara kalkmak, her giriimden yenik kmamz sonucunu verir. Oysa kiiliimize bakalarnn yaamna gre ekil vermeye alacak yerde, kendi yeteneklerimizi kabul eder ve gelitirirsek mutlulua ulamamz kolaydr. Abraham Lincoln (Abraham Linkoln) ok irkin, Franlin Roosvelt (Franklin Ruzvelt) ise ktrmd. Fakat hibiri, bakalarnn doal ayrcalklarna imrenerek zaman yitirmedi. Bunun yerine, her biri yalnz kendi kiiliine gvenerek baarl olmaya alt. Byle yapmakla kalabalk kitlelerin sevgi ve saygsn kazandlar. Sen de kendi alma alannda onlar gibi hareket edebilirsin. Lincoln ile Roosvelt byk liderlerdi. Sen lider olmayabilirsin. Ama bunun iin zlme. Kii, bu dnyada elde ettii her eyin karlnda bir cret demekle ykmldr. Liderliin creti ise hayli ardr. Seyirci durumunda olanlar, o makamn ancak mkafatna tank olurlar. Oysa sahne arkasndakiler, liderlikle ba gsteren fedakarlk ve zntnn tandrlar. Sen, ancak sen olmakla baarya ulaabilirsin. inde liderlik yetenei varsa bu yetenei gelitir. deyecein cret ne olursa olsun, memnun kalacaksn. Fakat kiiliin seni baka bir yne srklyorsa oraya git; nk ancak kendini bulmakla gerek mutlulua ulaabilirsin.

James HUGHES (Ceymis Hacs) Btn Dnya Yllndan (Yaymlanan: Osman NEB OLU) (Sadeletirilmitir.) (Gl&Kktrk, 2006: 38)

44

ekil 4.4: "Kendini Tan, Mutlu Ol" Adl Fkrann Kavram Haritas

45

DENEME Her konu zerine ve sk kaytlara bal kalmadan serbeste yazlabilen, kesin yarglara varlmadan zt dncelerin karlatrld, kiisel gr ve dncelerin iten bir dille anlatld yazlardr.

ekil 4.5: Deneme Trnn Kavram Haritas

46

DORULUK KAYGISI
Dnce atmalar beni ne krar ne yldrr; sadece drtkler, kafam altrr. Eletirilmekten kaarz. Oysaki bunu kendiliimizden istememiz, gelin, bizi eletirin dememiz gerekir. Biri kp bizim dncemizin tersini syledi mi onun doruyu syleyip sylemediine deil, doru yanl, kendi dncemizi savunmaya bakarz. Bizi dzeltmek isteyene kollarmz aacak yerde, yumruklarmz skyoruz. Ama ben dostlarmn bana sert davranmasn istiyorum. Sen bir budalasn, samalyorsun! desinler bana. Ben, dostlar arasnda ak, yiite konuulmasn isterim; dostlarn dnceleri neyse, szleri de o olmal. Dostluk kavgac olmad m salam ve cmert deildir. Nazl, yapmack bir hava, birini krma korkusu, dostlua rahat nefes aldrmaz. Bana atld zaman fkem deil, dikkatim uyanr. Bana atandan bir eyler renmeye can atarm. Doruyu bulmak iin her iki tarafn kaygs olmal. nsan fkelendi mi dnmez olur, aklndan nce sinirleri iler. Tartmalarda bahis tutumak hi de faydasz deildir. Dorudan ayrldk m elle tutulur bir eyler kaybetmeliyiz. Doruyu hangi elde grsem sevinle karlar, uzaktan kokusunu alr almaz silahlarm atar, teslim olurum. Fazla yukardan ve insafszca olmadka, yazlarma atlmasn ho grm; ou kez karmdakini krmamak iin yazdklarma istenen biimi verdiim olmutur. Zararma da olsa eletirmeciye uysal davranmalym ki beni her zaman serbeste uyarsn, kendimi dzeltmeme yardm etsin. Dzeltilmek herkesin arca gittii iin kimse kimseyi dzeltmeyi gze alamyor. Dncesini saklayarak konuuyor oklar.

Michel de MONTAIGNE (Miel d Monteyn) Denemeler (eviren: Sabahattin EYUBOLU) (Gl&Kktrk, 2006: 126)

47

ekil 4.6: "Doruluk Kaygs" Adl Denemenin Kavram Haritas

48

MAKALE Aratrma ve incelemelerle ortaya kan; delillerin ileri srlp yeni grlerin ispatlanmaya alld ve herhangi bir konuya aklk getiren bilimsel yazlara makale denir.

ekil 4.7: Makale Trnn Kavram Haritas

49

EN OLUNUZ
Hayat ideal artlar altnda dnenler deil, bulunduklar halden honut olmasn bilenler bahtiyar olabilirler. te bu srr bulanlar, bahtiyarla kavumak iin ne ilerinin dzelmesini ne byk memurluklara gemeyi ne de zenginlemeyi beklerler. Bulunduklar durumdan en ok fayda elde etmeye alrlar. Bahtiyarlk insanlarn kendi varlndadr, onu baka yerde aramak botur. nsan alrken deil, iini bitirdikten sonra yorgunluunu duyar. Onun iindir ki ne eit olursa olsun, iini bitirdikten sonra sayfay kapamal ve artk gnl aacak areler aramaldr. Tandklarmzdan bir profesr vardr. Bu zat, sabahtan akama kadar i odasnda durup dinlenmeden sekiz on saat alr ve sonra nasl dinlenir, bilir misiniz? Keman alarak! Kendisi diyor ki: Fikrim ne kadar yorulursa yorulsun, yarm saat keman alnca btn yorgunluum gider ve taze hayat bulurum. Bir ngiliz hekimi diyor ki: Dinlenmek iin zamann bir ksmn gler yzl ve kahkahas bol insanlarla geirmelidir. Bu pek dorudur. en bir dostun konumas insann yorgunluunu giderir, sinirlerini yattrr, zntsn geirir. nsana hayatta fazilet gerekir; fakat nee de onun kadar lzumludur. Bulunduumuz yerlerde, ilenmemi nice bahtiyarlk madenleri vardr. Onlar bulmak bir hnerdir. Her eyi iyi grmeye alanlar, bu bahtiyarlk kaynaklarnn da pekiyi yerini bulurlar. Baknz Goethe (Gte) yle diyor: nsan her gn ya gzel bir ses iitmeli ya gnl ac bir kitap okumal yahut gzel bir ey seyretmelidir. Kitap odanzda her vakit bir mizah gazetesi bulundurunuz ve iiniz skld zaman abucak onu ap gnl elendirecek paralar okuyunuz. Sinemalarda gldr filmleri seyretmek frsatn karmaynz. Tuhaf konuan, aka yapan, hikayeler anlatan kimselerin bulunduklar toplantlara kounuz. Kara haberler veren, somurtan, her eyi karanlk gren kimselerden uzak durunuz. Elem veren, gzya dktren filmleri seyretmeyiniz. Szn ksas, bahtiyar olmak herkesin hakkdr. Yalnz o bahtiyarl uzaklarda deil, kendi hayatmzda arayp bulmalyz. Gemi gnlerin zlemini ekenler veya gelecein kaygs ile tasalananlar, hibir zaman bahtiyar olamazlar. Halinden honut olmay bilmeli, hem glmeli, hem de bakalarn gldrmeli. Hayat bir aynadr, gler yzle bakarsanz o da gler; kalarnz atarsanz o da suratn asar. Selim Srr TARCAN Trk Edebiyat Tarihi 4 (Hazrlayan: Seyit Kemal KARAAL OLU) (Ksaltlmtr.) (Gl&Kktrk, 2006: 25)
50

ekil 4.8: "en Olunuz" Adl Makalenin Kavram Haritas

51

ELET R (TENK T) Herhangi bir sanat eserinin beenilen ve beenilmeyen ynlerini veya bir kiinin olumlu-olumsuz ynlerini ortaya koymak amacyla yazlan yazlardr.

ekil 4.9: Eletiri( Tenkit) Trnn Kavram Haritas

52

ORHAN KEMAL N YKLER

Orhan Kemal, gereki ykclmzn ba ustalarndandr. Neyi yaamsa onu yazmtr. Yazarln yaamnn bir yansmas olarak gelitirmi, bilmedii alanlara el atmamtr. ileli, hareketli olaylarla ykl yaam yklerinin konusunu oluturmutur. Onun yklerinde hibir abart yoktur, insanolu ne ise, o biimde yklerde canlandrlr. Byle bir tutum, yani yaanan olduu gibi yazmak, sanat kurulatrr. te Orhan Kemalin baarsn salayan, hem yaanan olduu gibi anlatmak hem de bu anlaty ykletirmektir. Kurgucu bir ykc olmad iin konu bulmakta hibir glk ekmemitir. Kendi yaadklar ve evresindeki kiilerin servenleri onun konu alann belirlemitir. Orhan Kemalin baarl ynlerinden biri de kiileri konuturmadaki ustaldr. Anlatmnn srkleyiciliinin temel nedeni budur. Sanat yapma hevesine hi kaplmaz. Ama onun yklerini okuyanlar, anlattklarndan sanatsal bir tat alrlar. Orhan Kemalin yklerinin byk bir bl, insanolunun ekmek uruna verdii yaam savamyla doludur. Kk memurlar, onlarn ileli karlar, sokak kabadaylar, belgeli kenar mahalle genleri, sokak kadnlar, onurundan hibir ey yitirmeyen yoksullar, her biri ayr ilginlikteki yklerin bakiileridir. Hangi yks alnrsa alnsn, Orhan Kemalde insann iini ezen bir sz vardr. zellikle ocuklar ve hayvanlar anlatt yklerinde daha baskndr bu. Getirdii bu insanca duyarlkla Orhan Kemal, edebiyatmza yeni bir dnya kazandrmtr. Bu dnya kimsenin kimseyi smrmedii, insanca ilikilerin egemen olduu bir dnyadr. Yaam boyunca bunun savamn vermitir. Dilimize de Trkenin nice duygular, nice insanlk durumlarn anlatabileceini gsterdii ilin byk hizmet etmitir.

Adnan B NYAZAR Trk Dilinde 25 nl Eser (Ksaltlmtr.) (Gl&Kktrk, 2006: 139)

53

ekil 4.10: "Orhan Kemal'in ykleri" Adl Eletirinin Kavram Haritas

54

SOHBET (SYLE ) Herhangi bir konu hakkndaki kiisel grleri konuma havas iinde ve iten bir dille anlatan yazlara sohbet denir.

ekil 4.11: Sohbet(Sylei) Trnn Kavram Haritas

55

TATLI D L
Maaza vitrinlerindeki mankenleri bilirsiniz. Hepsi gler yzldr, ilerinde pek de gzelleri vardr. Ama dilleri olmad iin soukturlar. Onlar her ne kadar insan benzeri iseler de sahici insanlar gzel yapan, scak yapan dildir. Ama her dil deil. Dilin de tatls olmal. Allah bir adama her eyin tatlsn, dilin acsn verdi mi ne yapsa kar etmez. ylesinin sevimli, cana yakn olmasna imkn yoktur. nk o dil azn iinde her dnnde can yakar, kalp krar.Dil yaras yaralarn en derinidir.derler. Doru szdr. Ban at yara zamanla kapanr; dil yaras ruhun en gizli taraflarna doru boyuna iler, bir trl kapanmak nedir bilmez. stelik ac dilin zarar yalnz karsndakine deildir, kendi sahibini de dnya gzeli olsa irkinletirir. Nice gzel insanlar vardr ki dilleri yznden sevilmezler.eytan grsn yzn!deyip bucak bucak katmz insanlar hep o insanlardr. Ama tatl dil yle mi ya? Ylan deliinden karr, derler. Ne kadar fkeli olursanz olun, tatl dil sizi yattrr. En yapamayacanz ileri size tatl dille, gler yzle yaptrverirler.Haydi ekerim, unu yapver!demek baka,Kalk, unu yap! demek bakadr.Kalk unu yap! dedikleri zaman, Ne diye yapacak mm? Mecbur muyum? Bakas yapsn! Hep bize mi ykleniyorlar? Yapmayacam ite! dersiniz. Ortada hibir sebep olmasa bile dayatmann yollarn ararsnz. Bir de Haydi ekerim, ne olur, unu yapver. Dediklerini dnn. inizden bir kuvvet, bu tatl emri yerine getirmeniz iin sanki sizi zorlar. nk tatl dil suratnza arpmam, kalbinize ilemitir. Tatl dil, insan iin bal bana bir kuvvettir. Gler bir yz, tatl bir diller tamamland zaman btn kaplar alr. Tatl dil; sevimli grnmeyen, hatta souk grnen yzleri bile str, cana yakn klar. Gerekten dilin, tatl olmak artyla aamayaca kap, zemeyecei dm yoktur. Mademki tatl dil her kapy aan sihirli bir anahtardr, yle ise ne duruyoruz, dilimizi tatllatralm.diyen bilmem bulunur mu? nk bu, ha deyince olacak ilerden deildir. Gnlleri fetheden tatl dil, btn gcn gnlden alr. nsann dilinin tatl olmas iin gnlnn tatl, iyi olmas lazmdr. Kt bir adamn dkecei tatl dil, tilkinin kargaya dkt tatl dil gibidir. nsan belki ksa bir zaman iin aldatr ama abucak da foyas meydana kar. Hakiki tatl dil iyi insanda olur. Yrei merhametle, sevgiyle dolu insann dili de kendiliinden tatllar. Bu geici dnyada gnl ykmann, kalp krmann anlamsz olduunu sezecek kadar olgun bir hayat anlayna varmal ki insan, en knden en byne kadar tatl dille, gler yzle seslenebilsin. evket RADO Eref Saat (Ksaltlmtr.) (Gl&Kktrk, 2006: 8)

56

ekil 4.12: "Tatl Dil" Adl Syleinin Kavram Haritas

57

5. SONU VE NER LER

Kavram Haritas Ynteminin farkl edebi trlerde ve metinlerde kullanlabildiini bulgular ksmnda grdk. Bu kullanmn hem retmen hem de renci asndan yararl olaca dnlmektedir. nk bulgularda da grdmz gibi Kavram Haritalar; * Herhangi bir metne gre daha az kelime ierir. * Edebi metinlerdeki soyut ifadeleri anlalr hale getirir. * Metnin yap talarn oluturan kelimelerin ve bunlara yklenen anlamlarn daha iyi anlalmasn salar. * Metni oluturan ve rencilerin anlamakta glk ektii uzun cmleleri daha derli toplu bir hale getirir. * rencilerin, kavramlar arasnda balant kurarak metnin ana dncesini ortaya karmalarn salar. * Okumay kolaylatrr. * rencinin zihninde oluabilecek kargaalar nler. * rencilerin metinleri akllarnda daha uzun sre tutabilmelerini salar. Ayrca rencilerin, okuduklar metinlerdeki kelime, terim ve kavramlarla bir kavram haritas oluturmalar, paray ne kadar anladklarn da gsterir. Gnmzde ok sk kullanlmayan Kavram Haritas Ynteminin, Trke derslerinde kullanlmasnn verimi arttraca dnlmektedir. zellikle zor anlalan metinlerin (okuma paralarnn) retilmesinde bu yntemin kullanlmas nerilir.

58

KAYNAKLAR
Acat, Bahattin (2003). Kavram Haritasnn Trke retiminde Kullanm. Kuram ve Uygulamada Eitim Ynetimi, 34, 168-193. Aksan, Doan (1995). Her Ynyle Dil: Ana izgileriyle Dilbilim. Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar. Akyol, Hayati (2006). Yeni Programa Uygun Trke retim Yntemleri. Ankara: Kk Yaynclk. Akyz, Yahya (1999). 17. Yzyldan Gnmze Trk Eitiminde Balca Dzenleme ve Gelitirme abalar ( Genel zellikler ve Dorultular). Milli Eitim Dergisi. (144). Altn, Kamil (2002). Bilgisayar Destekli Deney Yntemiyle Kavram Haritas Ynteminin Baz Bilisel Sreler ve Hatrlama Dzeyi Asndan ncelenmesi. Doktora Tezi. Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. stanbul. Barut, zlem (2006). lkretim 7. Snf Fen Bilgisi Konularnn Kavram Haritalar ile retilmesi. Yksek Lisans Tezi. Yznc Yl niversitesi Fen Bilimleri Enstits. Van. atalkaya, Ramazan (2005). Baz Bireysel Farkllklarn Kavram Haritas Yapma Baarsna Etkisi. Yksek Lisans Tezi. Abant zzet Baysal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Bolu. etin, Kadir & Glseren, H. mer (2003). Cumhuriyet Dnemi Eitim Stratejileri. Milli Eitim Dergisi,(160). Dumanl, Elif (2001). Kavram Haritalarnn Erii ve Kalcla Etkisi. Yksek Lisans Tezi. Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Ankara. Gerekciolu, Perver (2006). Yenilenen Orta retim Din Kltr ve Ahlak Bilgisi 9. Ve 10. Snf Programnn Kavram Haritas Teknii ile lenii. Yksek Lisans Tezi. Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Konya. Gler, Efe (2006). lkretim Fen Bilgisi Eitiminde Kavram Haritalar ile Verilen Bilisel Destein Baarya Hatrda Tutmaya ve Fen Bilgisi Dersine likin Tutuma Etkisi. Yksek Lisans Tezi. Dokuz Eyll niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. zmir. Gl, Metin & Kktrk, Muhsin (2006). lkretim 7. Snf Trke Ders Kitab. Ankara: Yldrm Yaynlar. Grlek, Mehmet (2002). Orta retim Biyoloji (botanik) retiminde Anlam zmleme Tablolar, Kavram Alar ve Kavram Haritalarnn Uygulanmas. Yksek Lisans Tezi. Yznc Yl niversitesi Fen Bilimler Enstits. Van.

59

Kabaca, Tolga (2002). Orta retim Matematik Eitiminde Kavram Haritalanmas Tekniinin Kullanm. Yksek Lisans Tezi. Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits. stanbul. Karapr, brahim (2002). Vandaki Liselerde Olaslk retiminde Grlen Kavram Yanlglar. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi. Yznc Yl niversitesi Fen Bilimleri Enstits. Van. Kurada, Kenan (2006). Lise II Tarih Dersinin retiminde Kavram Haritas Kullanmnn renmeye Etkisi. Yksek Lisans Tezi. Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. stanbul. MEB (2005-a). lkretim Trke Dersi (1-5. Snflar) retim Program ve Klavuzu. Ankara: Devlet Kitaplar Mdrl Basmevi. MEB (2005-b). lkretim Trke Dersi retim Program ve Klavuzu (6, 7, 8. Snflar). Ankara: Devlet Kitaplar Mdrl. zbay, Murat (2006). Trke zel retim Yntemleri I. Ankara: nc Kitap. zbay, Murat (2006). Trke zel retim Yntemleri II. Ankara: nc Kitap. Saban, Ahmet (2000). renme retme Sreci: Yeni Teori ve Yaklamlar. Ankara: Nobel Yayn Datm. Ta, N. Fahri (2003). Trk Milli Eitiminin Yenilemesi ve ncelikleri. Milli Eitim Dergisi, (159). Turgut, Bekir (2001). Geleceimizin Teminat Dilimizdir. Milli Eitim Dergisi, (149). Turgut, Bekir (2000). Eitimin nemi Artarak Srecektir. Milli Eitim Dergisi, (145). Tmen, Seil (2006). Kavram Haritalar Ynteminin Yabanc Dil retiminde renci Baarsna Etkisi. Yksek Lisans Tezi. Frat niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Elaz. Yaman, Havva (2006). lkretim kinci Kademe Dil Bilgisi Derslerinde Kavram Haritas Tekniinin renci Baarsna ve Hatrlamaya Etkisi. Doktora Tezi. Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. stanbul.

60