Uzaktan Eğitim Nedir?

Eğitim, bir ülkenin ekonomik, politik ve sosyal gelişiminde temeli oluşturan yapı taşıdır.
Günümüzde artık eğitimin ülkenin
genel gelişimindeki yeri değil, eğitimin nasıl daha iyi verileceği tartışılmaktadır.
Sosyologlar, psikologlar, eğitimciler ve
uzmanlar eğitimin çeşitli modelleri üzerinde çalışma ve araştırmalarını halen
sürdürmektedirler. Değişik eğitim
modellerinin fayda ve zararları karşılaştırılmakta, zaman zaman pilot uygulamalarla
sonuçlar gözlenebilmekte ve gerçek
uygulamalara dönüşmektedirler.
Uzaktan eğitim, uygulanması açısından standart eğitim modellerinden farklılık gösteren bir
modeldir. Tanımlanacak
olursa, uzaktan eğitim, eğitimci ile öğrencilerin aynı mekanda olmadan gerçekleştirdikleri
eğitimdir. Bu modelde eğitimci
ile öğrenciler arasında bir iletişim yolu kurulur. Eğitimci bir uçta ders verirken, öğrenciler
iletişim yolunun imkanlarına
bağlı olarak evlerinden, farklı binalardan, farklı şehirlerden ve hatta farklı ülkelerden
eğitime katılabilirler. (Başkömürcü
G., Öztürk Y.)

UZAKTAN EĞİTİM YARARLI MIDIR?

Birçok eğitimci, uzaktan eğitim gören kişilerin yüzüyüze eğitim gören kişiler kadar
öğrenip öğrenmediğini sorguluyor.
Araştırma sonuçları; doğru method ve teknoloji kullanıldığı, öğrenciler arası iletişim
sağlandığı ve öğretmenden
öğrenciye dönüt olduğu sürece uzaktan eğitimin yüzyüze eğitim kadar başarılı olduğunu
göstermiştir.

UZAKTAN EĞİTİM NASIL VERİLİR?

Uzaktan eğitimin verilmesinde oldukça geniş ve değişik alternatifler var. Bunları dört ana
grupta toplayabilriz.

SES: Etkileşimli teknoloji araçlarıdan telefon, videokonferans ve kısa dalga radyo

öğretimsel işitsel materyaller olarak
sayılabilir. Pasif (tek yönlü) audio araçları ise teyp ve radyodur.

GÖRÜNTÜ: Öğretimsel video araçları olarak slayt, hareketli görüntüler (film ve

videokaset), ses ile birleştirilmiş gerçek
zamanlı görüntüleri örnek verebiliriz.

VERİ: Bilgisayarlar elektronik olarak bilgiyi taşırlar. Bu nedenle, veri kelimesi öğretimsel
araç olarak yaygın bir kullanıma
sahip bu grubu temsil eder. Uzaktan eğitim için kullanılan bilgisayar uygulamaları çok
çeşit gösterir ve aşağıdaki türleri
içerir:
 Bilgisayar Destekli Öğrenimde (BDÖ) bilgisayar belirli dersleri özel ama sınırlı
amaçlar dahilinde öğrenciye
öğretmek için kullanılır.
Bilgisayar Yönetimli Öğrenimde (BYÖ) bilgisayar öğretimi düzenleme ve öğrenci kayıt
ve başarısını saklamak için
kullanılır. Bu sistemde öğretim bilgisayar üzerinden verilmek zorunda değildir, ama
genellikle BDÖ (öğretimsel
bileşen) BYÖ ile birlikte kullanılır.
Bilgisayar Aracılığıyla İletişim (BAİ): Bilgisayar uygulamalarının iletişimi
kolaylaştırmasında kullanılmasıdır.
Elektronik posta, bilgisayar konferans, elektronik ilan tahtaları ve WWW (World-Wide
Web) örnek olarak
verilebilir.

YAZI: Uzaktan eğitim programlarını ana unsuru basılı kaynaklardır ve diğer araçlara temel
oluşturur. Bir çok basılı kaynak
türü mevcuttur. Bunlar ders kitapları, çalışma kitapları, ders planı, yardımcı kitaplar olarak
sıralanabilir.

HANGİ TEKNOLOJİ EN İYİSİDİR?

Uzaktan eğitimde en belirleyici role teknoloji sahip olmasına rağmen, eğitimciler

teknolojinin iletilmesi üzerinde değil
öğretimsel sonuçları üzerinde yoğunlaşmalıdırlar. Etkili ve başarılı bir uzaktan eğitim yolu,
hangi teknolojinin
kullanılacağına karar verilmeden önce öğrencinin ihtiyaçları, ve öğretilecek materyalin
gerektirdiklerini göz önünde
bulundurulmasından geçer. Bu sistematik yaklaşımın bir sonucu olarak, bir amaç için
birçok teknolojik medyanın bir
arada kullanılması gerekir. Örneğin;

Ders kitapları, yardımcı kaynaklar ve ders planı güçlü birer yazılı kaynak olarak temel
öğretimsel içeriği büyük
ölçüde sağlanabilir.
Etkileşimli ses veya videokonferans ise yüzyüze iletişimi sağlamada kullanılabilir.
Ayrıca bu yol konu uzmanları ve
konuk katılımcıları bir araya getirmenin en etkili ve maddi olarak en uygun yoludur.
Elektronik posta, sohbet yoluyla bir ya da bir çok sınıf üyesine mesaj gönderilebilir,
ödevler verilebilir, geri
bildirimler yapılabilir bunun yanında diğer türlü amaçlar için kullanılabilir. Ayrıca
öğrenciler arasında etkileşimi,
iletişimi sağlamak için kullanılabilir.
Derslerin sunulmasında, daha önceden derslerin ve dersle ilgili yardımcı bilgilerin
kaydedildiği video kasetleri
kullanılabilir.
Faks; ödev verilirken, son dakika anonsları yapılırken ve ödevleri toplarken
kullanılabilir. Ayrıca anında geri bilirim
yapmada faksan yararlanılabilir.
 Eğitimcinin görevi, bu bütünsel yaklaşım içinde, teknolojik olanaklar arasında en doğru
seçimi yapabilmektir. Bu
amaç doğrultusunda birden çok çok medyanın bir arada kullanıldığı, öğrencinin
ihtiyaçlarını karşılayan, öğretimsel
olarak etkili ve ekonomik bir sistem kurmak gerekir.

ETKİN UZAKTAN EĞTİM

Etkili bir uzaktan eğitim, dikkatli bir planlama, ders gereklerinin anlaşılması ve öğrenci
ihtiyaçlarının göz önünde
bulundurulmasıyla başlar. Uygun teknoloji ancak bunların iyice anlaşılması ile
belirlenebilir. Başarılı uzaktan eğitim
programlarının geliştirilmesi anlaşılmaz değildir. Bir anda oluşmazlar; birçok kişinin uzun,
zorlu ve özverili çalışmasının
sonucudur. Aslında etkili bir uzaktan eğitim programı, öğrencinin, öğretim üyelerinin,
öğretmenin, idaricinin ve yardımcı
hizmetlilerin bir arada bütünsel çabasının sonucudur.

UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN KİŞİLER

Aşağıda uzaktan eğitimde rol alan kişiler ve karşılaştıkları zorluklar kısaca anlatılmıştır.

ÖĞRENCİ: Öğrencinin ihtiyaçlarına cevap verebilmek her etkili uzaktan eğitim

programının amacıdır. Eğitim ortamı nasıl
olursa olsun; öğrencinin görevi öğrenmektir. Bu bağlamda, en iyi koşullarda bile,
motivasyon gerektirmesi, planlama ve
analiz yapılması ve öğretilecek materyale uygulanabilmesi açısından göz korkutan bir
görevdir. Uzaktan eğitim
yapıldığında hesapta olmayan, ilave sorunlar çıkabilir, çünkü öğrenci kendisiyle aynı
geçmişe ve ilgiye sahip olan diğer
kişilerden uzaktır ve sınıf dışında öğretmenle bir iletişimi, etkileşimi olabilecekse de bu
artık en alt düzeye inmiştir ve
kendinin sınıf ortamına katılımını sağlayacak teknik bağlantıya güvenmek zorundadır.

ÖĞRETİM ÜYELERİ: Yüz yüze sınıf ortamında, öğretmenin görevi ders içeriğinin
oluşturulması ve öğrenci ihtiyaçlarının
belirlenmesinden ibarettir. Uzaktan eğitimde ise farklı sorunlar ortaya çıkar. Örneğin;

Çok kısıtlı yüz yüze görüşmelere rağmen öğrenci ihtiyaçları belirlenmeye çalışılmalıdır.
Farklı öğrenci kitlelerinin ihtiyaç ve beklentilerini göz önüne alarak öğretim teknikleri
geliştirilmelidir.
Hem rehberlik hem de içerik sağlayan kişi görevinin bir arada etkili bir şekilde
yürütülmesi gerekir.

REHBER (yardımcı): Öğretmen kendisiyle öğrenci arasında iletişimi sağlamada bir

rehberden yardım almayı uygun bulur.
Rehber, etkili olabilmek için öğrencinin ve öğretmenin beklentilerini anlayabilmelidir. En
önemlisi, rehber öğretmen
tarafından belirlenen talimatları uygulamada istekli olmalıdır. Günümüz koşullarında
rehbere düşen görev giderek
 artmaktadır. Rehberler ödevleri toplarlar, ders için gerekli düzeneği hazırlarlar, öğretmenin
gözü ve kulağı gibidirler.

YARDIMCI GÖREVLİLER: Bu kişiler uzaktan eğitim programlarının sessiz

kahramanlarıdır ve programın etkili olabilmesi
için gereken pek çok detayın gerçekleşmesini sağlarlar. Bir çok etkin uzaktan eğitim
programında yardımcı hizmetliler
öğrenci kayıtları, materyallerin çoğaltılması ve dağıtılması, ders kitaplarının hazırlanması,
telif haklarının korunması, ders
programlarının ayarlanması, notların ilan edilmesi, teknik kaynakların kontrolü gibi
işlerden sorumludurlar. Gerçekten de
yardımcı hizmetliler uzaktan eğitim programına harcanan emekleri bir arada tutan ve her
şeyin yolunda gitmesini
sağlayan kişilerdir.

YÖNETİCİLER: Yöneticiler, uzaktan eğitim programı yapan kurumlarda planlama

aşamasında etkili kişiler olmalarına
rağmen, program başladığında ilişkilerini, irtibatı kaybederler veya teknik yöneticilere
devrederler. Aslında yöneticiler
sadece fikir adamı değil daha fazlasıdır. Onlar, ortak kararları sağlar, karar verir ve hakem
görevi görürler. Teknik ve
yardımcı hizmetler personeliyle yakın bir ilişki içinde olup teknik kaynakların, kurumun
amaçları doğrultusunda
kullanılmasını sağlamalıdırlar. En önemlisi, asıl amaçlarının öğrencinin öğretimsel
ihtiyaçlarını karşılamak olduğu
doğrultusundaki fikir üzerinde odaklanmalıdırlar.

Öğretimsel Geliştirme Gereksinimi

Öğretimsel geliştirme tanımlanmış öğrenci ve içerik gereksinimlerine göre öğretimin

düzenli bir şekilde planlama,
uygulama ve uyarlaması için bir yapı oluşturur. Bu yöntem öğretmen ve öğrencinin ortak
birlikteliğinin sınırlı olduğu ve
yüz yüze görüşmenin az düzeyde kaldığı uzaktan eğitim ortamı için gereklidir. Öğretimsel
tasarım örneklerinin ve
yöntemlerinin farklılıklar göstermesine rağmen, birçoğu aşağıda görülen tasarım,
geliştirme, değerlendirme ve düzeltme
aşamalarını takip eder.

Öğretimsel geliştirme süreci

Tasarım

İhtiyacı belirleyin
Hedef kitleyi inceleyin
Amaçları belirleyin
 Düzeltme

Düzeltme planını geliştirin ve uygulayın

Geliştirme

İçeriğin taslağını hazırlayın

Varolan malzemeyi gözden geçirin
İçeriği düzenleyin ve geliştirin
Malzeme ve iletim yöntemini seçin/uygulayın

Değerlendirme

Amaç ve hedefleri gözden geçirin

Değerlendirme stratejisi geliştirin
Veri toplayın ve inceleyin

Tasarım Aşaması

Öğretim için ihtiyacı belirleyin - Başlangıç için, gereksinimin doğruluğunu belirtecek

veriler toplayıp öğretim
ihtiyacını belirleyin. (öğretimsel ihtiyaca yol açan nedenler, planlanmakta olan
öğretimin bu ihtiyacı en iyi şekilde
karşılayacağını gösteren eski deneyimler,...)
Hedef kitleyi inceleyin - Uzaktaki öğrencileri ve onların ihtiyaçlarını en iyi şekilde
anlamak için yaş, kültürsel
geçmiş, eski deneyim, ilgi ve eğitim seviyelerini dikkate alın. Düşünülmekte olan
öğretim yöntemleri ve iletim
sistemlerine yakınlıklarına bakarak bu dersten alacakları bilginin ne şekilde işlerine
yarayacağını hesaplayın. Eğer
sınıf geniş bir gruptan ya da farklı alt gruplardan gelen öğrencilerden oluşacaksa bunu
da dikkate alın. Mümkün
olursa, öğretmenin öğrencilerin bulunduğu yerlere gitmesi ve gerek tek tek gerekse
grup halinde öğrencilerle
görüşmesi faydalı olur. Gösterilen bu ilgi aynı zamanda öğrencilere öğretmenin adsız
varlık olmadığını görmeleri
açısında iyi olur. Hedef grupla daha önce çalışmış olan meslektaşlar da yardımcı
olabilir.
Amaçları belirleyin - Soruna olduğu kadar öğrenci ihtiyaçları ve karakteristiklerini de
göz önüne alarak öğretimsel
amaç ve hedefleri belirleyin. Amaç öğretimsel olarak istenen genel kavramlar, hedef ise
amaca ulaşmakta
kullanılan belirli basamaklardır.

Geliştirme Aşaması
 İçeriğin taslağını hazırlayın - Öğretimsel sorunları, hedef kitle analizini, öğretimsel
amaç ve hedefleri, ve istenen
ders içeriğini temel alarak, tamamlanacak ders içeriği taslağını hazırlayın.
Varolan malzemeyi gözden geçirin - Bir sonraki aşamada, her öğretmen elindeki
malzemeyi gözden geçirmelidir.
Öğretimsel malzeme tekil olarak kullanılmamalıdır çünkü hazır olarak bulunurlar ya da
geleneksel sınıf ortamında
etkili kullanımı sağlanır. Bu, özellikle önceden hazırlanmış malzemelerden, televizyon
dersleri, vs..., bahsedilirken
doğrudur. Birçok önceden hazırlanmış öğretim aracı benzer geçmiş ve deneyimlere
sahip öğrencilere seslenirken,
farklı kültürlerde bulunan öğrenciler için yetersiz kalır. Eğer önceden hazırlanmış bu tür
bir malzeme
kullanılacaksa, giriş, sonuç ve özetler ekleyerek öğrencinin düzeyine uygun hale getirin.
İçeriği düzenleyin ve geliştirin - Büyük bir ihtimalle öğretmenlerin karşılaştığı en
büyük sorun öğrenciyle ilgili
örnekler yaratmaktır. İçerik çoğu zaman öğrenciye kendisi tarafından rahatlıkla
anlaşılan bir yapıda örnekler
verilerek anlatılır. En iyi örnekler açık ve öğrencinin ilgisini anlatılan konuya
çekenlerdir. İlgisiz örneklerin
kullanılması öğrenmenin başarısız olmasına yol açar. Öğretmenin deneyimi ve konuyla
ilgili verdiği örneklerin
öğrenciye yabancı kalması kırsal ve değişik kültürlerden oluşan bölgelerde sıkça
yaşanan bir sorundur. Bu
sorunun çözümü, dinleyicilerin rastgele seçilmiş bir kısmıyla örnekler hakkında
tartışmalar yapmaktır.
Malzeme ve iletim yöntemini seçin/uygulayın - Öğretim malzemesinin gelişmesi ve
iletim yöntemlerinin seçilmesi
genellikle yazı, ses, video, ve verileri yüz yüze iletişimle beraber kullanılmayı
gerektirir. Burada karşılaşılan, sorun
iletim birimlerinin tanımlanan öğrenci ihtiyaçlarına, içerik gereksinimlerine ve teknik
kısıtlamalarla birleştirilmesidir.
Örneğin; sınıftaki bazı öğrencilerin sahip olmadığı teknolojik olanaklar kullanmak iyi
değildir. Kullanılan iletim
sisteminin tüm öğrenciler için geçerli olduğundan emin olun.

Değerlendirme Aşaması

Amaç ve hedefleri gözden geçirin - Değerlendirmenin bir amacı, öğretimsel yöntem ve

malzemelerin istenen
amaç ve hedeflere uygunluğunun anlaşılmasıdır. Öğretimin uygulanması, geliştirilen
öalzemenin ilk gerçek testidir.
Uygulamadan önce öğretim malzemenizi küçük bir grupla ön testten geçirin.Eğer bu
mümkün değilse, malzemenin
ilk kullanımı etkisini belirlemek için alan testi olarak da kullanılacaktır.
Değerlendirme stratejisi geliştirin - Öğretimin başarısını nasıl ve ne zaman
değerlendireceğinizi planlayın.
Sürece yönelik değerlendirme ders içeriğinin geliştirme ve uygulama aşamalarında
öğretimin düzeltilmesi için
 kullanılabilir. Örnek olarak, öğretmen öğrencilere adres yazılmış ve pulu yapıştırılmış
posta kartları göndererek
dersten sonra doldurup göndermelerini isteyebilir. Bu küçük değerlendirmeler dersin
güçlü ve zayıf olduğu
noktaları, teknik ve iletimsel konuları, ve daha detaylandırılması gereken içerik
hakkında bilgi edinmeyi sağlar.
Ürüne yönelik değerlendirme öğretim süreci tamamlandıktan sonra dersin tekrar
düzenlenmesi ve gelecek için
planlanmasına yardımcı olur. Burada dersin bitmesinin ardından, öğrencilerin dersin
nasıl daha iyi olabileceğini
tartışması örneğini verebiliriz.
Sürece ve ürüne yönelik değerlendirmelerde, veriler nicel ve nitel yöntemler toplanır.
Nicel değerlendirme
yanıtlara bağlıdır ve toplanan veriler üzerinde yapılan deneysel araştırmalar sonucunda
ortaya çıkar. İstatistiksel
veriler dayalıdır.
Bunun tam aksine, nitel değerlendirme yanıtları derinlemesine inceler. Daha öznel bir
yol olan ikili görüşme ve
küçük bir sayıda kullanıcının dikkatlice gözlenmesine bağlıdır. Nitel yaklaşım uzaktaki
öğrencilerin istatistiksel
analizleri hiçe saymasından dolayı oluşan farklılıklar nedeniyle özel bir değer taşır. En
iyi yaklaşım, öğrenci
başarısının nicel ölçümlerini açık uçlu görüşmeler ve derse katılmayan öğrencilerin
dersin başarısı ve kullanılan
iletim yöntemi hakkında bilgi toplama ve değerlendirmesi ile sağlanır.
Veri toplayın ve inceleyin - Ders malzeme uygulamasını bitirdikten sonra,
değerlendirme verileri toplamaya
başlayın. Bu sonuçların dikkatlice incelenmesi öğretim sürecindeki açıklık ve zayıf
yönleri belirlemekte kullanılır.
Değerlendirme sonuçlarının analizi düzeltme planı hazırlamağa geçiş olacaktır.

Düzeltme Aşaması
En dikkatli düzenlenen uzaktan eğitim dersinin bile iyileştirilmesi gerekebilir, ve düzeltme
için ihtiyaç duyulur. Aslında,
dikkatlice yeniden düzenlenen bir ders ilk kullanıldığında kusursuz olduğu düşünülen bir
dersten daha güvenlidir.
Düzeltme planları meslektaş ve alan uzmanlarından alınan dönütlerle beraber
değerlendirme sürecinin bir sonucudur.
Dersin iyi ve kötü yönleri hakkında ders öğretmeninin kendi düşünceleri en iyi düzeltme
kaynağıdır. Bu nedenle,
düzeltme planlarının mümkün olduğunca dersin bitiminden hemen sonra hazırlanması
gerekir.
Genellikle büyük ünitelerin yönetilebilmesi daha kolay küçük parçalara bölünmesi, ya da
öğrenciler arası etkileşimin
arttırılması gibi küçük çapta düzenlemeler yapılmaktadır. Diğer durumlarda, daha ciddi
düzeltmeler gerekir. Yapılan
değişikliklerin ders kullanılmadan önce alan testinden geçirilmesi önemli ve atlanmaması
gereken bir noktadır.
Yapılan düzeltmeleri bir grup öğrenci, alan uzmanları, ve diğer öğretmenler üzerinde test
edilmesi gerekir. Bu sürecin
 sonuçları, uzaktaki her sınıfın özelliklerinin değişken olduğu bilgisi göz önüne alınarak
yorumlanmalıdır. Bir öğrenci grubu
üzerinde kabul gören bir düzeltme başka bir gruba uygun gelmeyebilir.

Basılı kaynaklar

Basılı materyaller uzaktan eğitimin başladığı zamandan beri kullanılmaktadır ve uzaktan

eğitimde kullanılan diğer iletim
yöntemleri için de temel oluşturmaktadır. Tarihteki ilk uzaktan verilen dersler basılı
malzemenin öğrenciye posta yoluyla
gönderilmesi sayesinde yapılmıştı. Teknolojik gelişmeler uzaktan ders veren eğitimciye
ders iletiminde kullanabileceği
çeşitli araçlar sağlamış olsa da, basılı materyal kullanımı tüm uzaktan eğitim
programlarında yaygın kullanımını
sürdürmektedir.

Basılı malzemenin avantajları

Doğallık: Basılı malzemeler her ortamda ve çok kapsamlı araçlara gerek duyulmadan
kullanılabilir.
Öğretimsel açıklık: Kullanılan iletim yöntemi dersin içeriğini öğrencinin dikkatini
çekecek şekilde
zenginleştirilmelidir. Yöntem ve içerik birbiriyle karşılaştırıltmamalıdır. Öğrencinin iyi
bir okuyucu olması
durumunda, basılı malzemeler en iyi öğretim malzemesidir.
Kışkırtıcı olmamak: Birçok öğrenci için okumak ikinci özellikleridir. Bunun
sonucunda, okumaktan sıkılıp dikkatlerini
kaybetmeden ders içeriğine odaklanabilirler.
Kullanım kolaylığı: Sadece okuma için yeterli ışığın sağlanması ile basılı malzemelerin
zaman ve yer sınırlaması
olmadan ve elektrik, özel tasarlanmış sınıf, bilgisayar gibi ek donanımlara gerek
duyulmadan kullanılması
mümkündür. Kolay taşınabilir olması özellikle kırsal kesimde yaşayıp ileri teknolojiden
uzak olan öğrenciler için
önemlidir.
Tekrar ve başvuru kolaylığı: BMler öğrenci merkezlidir. Bu nedenle öğrenci gerekli
gördüğü ya da özel ilgi
gerektiren bölümlere dikkat gösterip bildiği bölümleri hızla geçebilir.
Maliyet uygunluğu: BM diğer öğretim araçlarına göre hazırlama maliyeti en az olandır.
Ayrıca çoğaltma kolaylığı
ve çoğaltma maliyetinin az olması da önemlidir.
Hazırlama ve yeniden düzenleme kolaylığı: Elektronik ortamdaki öğretim
malzemelerinin teknik karışıklığı ile
karşılaştırılınca, bmlerin yazımı ve yeniden düzenlenmesi kolay ve ucuzdur.
Zaman uygunluğu: BM hazırlanmasında üreticinin ilk hedefi teknik özellikler değil
içeriktir.

Basılı malzemenin kısıtlamaları

 Gerçeğin kısıtlı görüntüsü: Kelimelere bağlı olunmasından dolayı bm gerçek hayattaki
olayları sözsel taklitleridir.
Art arda gelen resim ve fotoğraf kullanımı dışında bmde hareket oluşturmak mümkün
değildir. Birçok çalışmanın
sonucunda görülmüştür ki bu ile verilen dersleri başarıyla tamamlamak için öğrenci
motivasyonunun yüksek olması
gerekmektedir. Düzenli bir öğretim tasarımının yardımıyla pasif durumdaki öğrenciyi
teşvik ederek bmdeki pasiflik
özelliğini aşmak mümkündür. Ancak, bir kitabı okumak veya yazılı bir alıştırma
üzerinde çalışmak için gerekli
motivasyon TV programı seyretmek veya öğretmenle sesli bir ortamda diyalog kurmak
için yeterli olandan
fazladır.
Karşılıklı etkileşim ve dönütler: Öğrenci-öğretmen arasında bir etkileşim olmadıkça
hangi sistem kullanılırsa
kullanılsın öğretim sıkıntısı yaşanır. BMler pasif ve birey yönetimlidir. Dönüt sağlanmış
bmlerde bile, öğrencinin
yanıtların bulunduğu bölüme geçmesi engellenemez.
Okuma yeteneğine bağlılık: Okuma yeteneklerindeki eksiklik öğretimsel yönden en iyi
basılı öğretim malzemesinin
bile başarılı olamamasına yol açabilir. BMnin başarılı olması bu eksikliğin aşılmasına
bağlıdır.

Basılı Malzeme Türleri

Ders kitapları: Geleneksel yöntemle verilen derslerde olduğu gibi ders kitapları uzaktan
eğiitm yöntemiyle verilen
derslerin çoğunda birincil kaynak olarak kullanılır. Her ders kitabını kullanım için
gözden geçirilmesi ve eleştirilmesi
sonucu onay alması gerekirken, öğrenci-öğretmen arasında bir bağ bulunmadığı
durumlar için kitap onaylarının
daha dikkatli yapılması gereklidir.
Çalışma rehberleri: Uzaktan eğitim yapan öğretmenler konu ile ilgili notları,
alıştırmaları, okumaları ve ek
kaynakları öğrenciye bildirmek için kullanılır.
Alıştırma kitapları: Uzaktan eğitimde alıştırma kitapları öğrenciye etkileşimli bir yolla
konu içeriğini anlatır.
Genellikle, konunun kısa bir özeti (konuya giriş), tamamlanacak içerik, anlatılan konu
hakkında bir ya da daha
fazla alıştırma, ve kişinin kendini değerlendirmesi için (cevap anahtarıyla) bir sınav
bulunur. Ayrıca, öğrencinin
gerektiği zamanlarda öğretimin gerekli noktalarına döndürülmesi öğretimde düzeltmeyi
de sağlar.
Ders programı: Uzaktan eğitim yöntemiyle verilen birçok dersin temelinde kapsamlı
olarak hazırlanmış ders
programı yatar. Bu ders programında dersin amaç ve hedefleri, öğrenciden beklenen
başarı, öğrenciye verilecek
ödevler, ünitelerle ilgili ek kaynaklar, notlandırmanın nasıl yapılacağı ve işlenecek
dersin günlük özeti bulunur.
 Ders programının öğretmenle günlük haberleşme imkanı bulunmayan öğrenciye
yardımcı olmak mümkün olduğunca
kapsamlı ve tamam olması gerekmektedir.
Örnek olaylar: Hayal gücünün iyi kullanılarak yazılması durumunda örnek olaylar cok
başarılı öğretim aracı olabilir.
Aslında, örnek olaylar genellikle yazının sınırlamaları dahilinde tasarlanır ve öğrencileri
kendilerini olayın içindeymiş
gibi görmelerini ve bu sayede hayal güçlerini canlandırmayı amaç edinir. Birçok örnek
olay konu içeriğine bağlı bir
senaryo izler. Sorular sorar, çeşitli çözümler üretir, ve öğrenci kitabın farklı bölümlerine
gönderilir. Bu bölümlerde
değişik seçeneklerden kaynaklanan sonuçlar görülür.

Basılı malzemeler için öğretim tasarımı

Yazının tek yönlü bir iletişim ortamı olmasından dolayı, uzaktan eğitimde kullanılan basılı
malzemelerde karşılaşılan en
büyük sorun etkileşim miktarını en üst düzeye çıkaracak şekilde öğretim tasarımı
yapmaktır. Şu noktaları dikkate alın:

Yazı türü. Misanchuk (1994)'e göre uzaktan eğitim veren eğitimciler öğretim malzemesi
hazırlarken makale
yazarken kullandıkları dil yerine konuşurken kullandıkları dili kullanmalıdırlar.
Öğretim malzemesi hazırlamakta
kullanılabilecek önerileri şunlardır:
Kısa cümleler kullanın.
Bileşik cümleler kullanmaktan kaçının.
Bir cümlede birden fazla bilgi vermekten kaçının.
Etgen yapıyı kullanın.
Kişi zamirlerini kullanın.
Birbirine eş terimleri paralel tutun.
Şartları ayrı ayrı sıralayın.
Çift negatif kullanmaktan kaçının.
Tanıdık gelen örnekler kullanın.
Konuşurmuş gibi yazın.
Gereksiz ve zor anlaşılan kelimeler kullanmayın.
Teknik terimleri sadece gerekli olan yerlerde kullanın.
Cümleler ve paragrafları mantıksal bir sıraya dizin: Önce çoğunlu etkileyenler, sonra
daha azı etkileyenler;
önce genel, sonra özel.
Kültürel ve cinsel kavramlara girmeyin.
İçeriği yazmadan önce içeriği nasıl hazırlayacağınıza odaklanın.İçerik yazımından önce
tamamlanması gereken
konuyu ana hatlarıyla yazın. Öğretmen plan, hazırlama ve yazma safhalarını aynı anda
tamamladığı için basılı
malzemeler sadece kelimelerden oluşan metinler olmaktadır. Bunun yerine, belirlenen
amaç ve hedeflere bağlı
kalarak içeriği hazırlayın. İlk olarak, düzenli bir şekilde konuların akışını ayarlamaya
odaklanın. Sonuç olarak konu
içeriğinin rahatlıkla yazılabileceği iyi planlanmış bir taslak ortaya çıkar.
 Ders tanıtımı hazırlayın. Misanchuk (1994) yazılı bir ders tanıtımının uzaktan eğitim
alan öğrencinin ilk göreceği
şey olduğunu belirtir. Ders tanıtımı öğretmen hakkında özgeçmiş bilgisi, dersin taslağı,
amaç ve hedefleri, ders
kitabı ve yardımcı kaynak listeleri, ve ödev, sınav ve notlandırma hakkında bilgiden
oluşabilir.
Kararlı bir yapıda kalın. Öğrenicinin bilinmeyene karşı olan merakı öğretimsel
yaklaşımdaki kararlılıkla azaltılabilir.
Etkili bir yapı hazırlayıp ona bağlı kalın. Uygun başlık ve alt başlıklar kullanarak
okuyucuyu malzeme içerisinde
görsel yönden yönlendirin.
Advance organızer kullanın. Advance organızerlar yeni malzemeyi öğrencinin önceki
bilgi ve bilişsel yapısıyla
ilişkilendirmekte kullanılır. Takip eden öğretim materyalinden daha genel ve soyut
yapılarda olmalı ve öğrencinin
farklı bölümler ve konuları birbirleriyle ilişkilendirmesine yardımcı olurlar. En genel
fikirleri dersin başına koyun ve
sonra daha detaylı konulara geçin.
Örnek ve benzetmeler kullanın. Geleneksel sınıf ortamında, öğretmenler doğaçlama
olarak öğrencilerin öğrenme
güçlüğü çekmelerini önlemek için örnekler ve benzetmeler kullanırlarlar. Uzaktan
verilen derslerde
öğretmen-öğrenci arasında bu şekilde bir etkileşim olamadığı için yazılı malzemelerin
içinde mümkün olduğunca
fazla örnek kullanın. Aynı zamanda, bu örneklerin farklı yaş, kültür, deneyimlere hitap
etmesine de özen gösterin.
Soru ekleyin. Yazılı malzeme içerisinde bulunan sorular öğrencinin konuyla daha ilgili
olmasına ve öğrenciyi teşvik
etmeye yarar. Sadece gerçekleri ezberletmeye değil konunun tümüyle anlaşılabilmesini
amaçlayan sorular
kullanın.
Terimler sözlüğü ekleyin. Bir sözlük döküman içerisinde geçen tüm yeni ve teknik
kelimeleri içerir. Öğretim
malzemesi içerisinde sözlükte bulunan kelimeleri koyu, vb gibi farklı bir şekilde
yazarak belirtilmesi öğrenciler
açısından yararlı olur.

İşitsel Kaynaklar

Eğitimciler; etkileşimli işitsel öğretim araçları grubuna telefon, sesli konferans ve kısa
dalga radyoyu dahil ediyorlar.
Sesli konferansda sadece ses olabilir ya da görüntü veya veri transferiyle desteklenebilir.
Sadece sesli konferensda,
farklı yerlerde bulunan iki ya da daha fazla kişiyi biraraya getirmek için genel telefon hattı
kullanılır. Geniş kitleler için
ise gürültü ve karışıklığı önlemek için ilave araçlar kullanılır.
 İşitsel-grafik konferans ise ses iletimini görüntü veya veri transferiyle birlikte kullanır. Ses
temel iletişim ortamı olarak
kalırken işitsel-grafik araçlar görsel yardım sağlarlar. İşitsel-grafik aygıtlar olarak;
elektronik tahta, video teknolojisi ve
bilgisayarlar sayılabilir.

Pasif (tek-yön) işitsel araçlar teyp ve radyodur. Öğretimsel olarak, bu araçlar basılı
materyal gibi kullanılır, öğrenci
okumak yerine dinler. Etkileşimin olmaması bazen problem yaratmasına rağmen, teyp ve
radyolar daha etkileşimli işitsel
iletişim sağlamada yardımcı olurlar.

İşitsel öğretimin avantajları

Sesli konferansın kurulumu, çalıştırılması ve bakımının sağlanması diğerlerine göre

daha ucuzdur.
Telefon teknolojisini kullandığı için bütün öğrencilere ulaşılabilir.
Öğrenci ve öğretmenin direkt katılımını sağlayan etkileşimli bir ortamdır.
Öğrenciler, diğer öğrencilere ve öğretmene birşey verip alabilme olanağına sahiptir.
Öğrenci ve öğretmenin alışık olduğu bir teknolojidir ve kullanımı diğerlerine göre daha
kolaydır.
Diğer ortamlarla birlikte kullanıldığında oldukça etkili ve başarılı sonuçlar verir.

İşitsel öğretimin kısıtlamaları

Kullanıcılar araçlara alışana ve nasıl kullanılacağını öğrenene kadar bir zorlukla

karşılaşılabilir.
Öğretilecek olan bilginin tipine sınırlamalar getirebilir.
Yüzyüze eğitimde varolan vücut dilinden ve el kol işaretlerinden yoksun olduğu için
mekanik sayılabilir.

SESLİ KONFERENS İÇİN ÖĞRETİM MATERYALİ TASARLANMASI

Sesli ders hazırlarken karşılaşılan sorun; ortamın getirdiği kısıtlamaları en alt düzeyde
tutmaya çalışırken, kullanılabilir
olanaklarından en üst düzeyde yaralarlanmaya çalışmaktır. Sesli konferansın en önemli
avantajı, iki yönlü iletişimi
sağlayabilmesidir. En büyük dezavantajı ise, görsellikten yoksun olmasıdır.

Sesli konferansla ders hazırlanırken şunlar göz önünde bulundurulmalıdır:

Etkileşimin gerekmediği veya enaz düzeyde etkileşimin gerektiği durumlarda sesli

konferens yerine önceden
kaydedilmiş teyp kasetleri kullanılmalıdır.
Etkileşime ve geri bildirime fırsat verebilmek için konu 10-15 dakikalık bloklar halinde
sunulmalıdır.
Öğretimi şekillendirme için öngösterim, sunum ve eleştiler yapılmalıdır. Önceki
bilgilerle yeni bilgiler arasında
bağlantı kurmak ve ders içeriğin yapısını anlamaların yardımcı olacak ifadeler
kullanılmalıdır. Dersin içeriği ve
 konunun düzeni yanında konunun önemli noktalarına da dikkat çekilmelidir.
Öğrencinin katılımı ve etkileşimine göre dersin yapısı değiştirilmelidir. Dersler
öğretmen-öğrenci ve
öğrenci-öğrenci ilişkisine göre tasarlanmalıdır.
İşitsel ders içeriği görsel (resim ve slayt) efektlerle zenginleştirilebilir. Bu bilgiler
elektronik posta ve benzeri
elektronik ortamlarla kullanıcılara dağıtılabilir.
Ders kitabı, kılavuz, ders planı ve kitapçıklar kullanarak öğrencilere düzenli bir yapı
sunulmalı ve not tutmak için
harcanan zamandan tasarruf edilmesi sağlanmalıdır.
Ek okumalar, çalışma soruları ve alıştırmalar içeren ders klavuzları hazırlanabilir.

SESLİ KONFERANSLA YAPILAN DERSLERİN İLETİMİ

Öğrencilerle öğretmen ister aynı ortamda olsun ister kilometrelerce uzakta olsun, iyi bir
öğretim tekniği her durumda
aynıdır. Yine de görsel iletişimin eksikliği göz önünde bulundurulunca bazı teknikler
diğerlerinden daha başarılı sonuçlar
verir. Görsel unsurun eksikliğini en aza indirmek için Walcott aşağıdaki önerilerde
bulunmuştur; Kişiler arasındaki uzaklığı
azaltmak, etkileşimi artırmak, geri bildirimi artırmak ve mesaj iletimini sağlamak.

Kişiler arası uzaklığı azaltmak

Görsel iletişim olmadığından ses destekli sistemi kullanan öğretmen, sınıf içinde uyumu ve
öğrenme için uygun atmosferi
yaratmak için alternatif yöntemler bulmalıdır. Aşağıdaki öneriler öğrenciler arasındaki
uzaklığı azaltmak ve grup içi
bağlılığı sağlamak için verilmiştir.

Sınıf tanışmasından önce öğrencilere hoşgeldin mektubu, ders programı, dersle ilgili
materyal, ulaşılabilir kaynak
ve ilişki kurabilecekleri kişilerle ilgili bilgiler gönderilebilir.
Öğretmenin fotoğrafı ve kısa özgeçmişi öğrencilere gönderilebilir ve aynı şeyin
öğrenciler arasında yapılması
sağlanabilir.
Ders öncesi bir sesli konferens düzenleyerek öğrencilerle etkili bir sesli konferans için
gerekli işlemler ve teknoloji
tartışılmalıdır.
Tanışma sırasında öğrencilerin kendilerini tanıtmaları sağlanmalı ve ortak geçmişleri
hakkında fikir sahibi olmalarına
yardımcı olunmalıdır.
Öğrencilerin adları öğrenilmelidir. Günlük devam devamsızlığın alınması öğrencilerin
seslerinden tanınmasına
yardımcı olur.
Öğrenci özgeçmişleri elde edilmelidir. Bu tür bilgilerin toplanması her öğrenciyi
diğrerlerinden ayıran özelliğinin
belirlenmesinde yardımcı olur.
Yorumların ve soruların alınmasında bir protokol belirlenmelidir. Öğrenciler soru ve
yorumlarını belirlerken adlarını
 ve bulundukları yerleri belirtmelidirler.
Eğer mümkün olursa yüzyüze görüşmeler düzenlenmelidir. Bu tür görüşmelerin dönem
başlarında yapılması daha
yararlı olacaktır.
Ders sırasında öğretmen kendisi gibi davranmalı ve dersler sohbet havasında
işlenmelidir.

Etkileşimi arttırmak

Gerçek zamanlı ve iki yönlü görsel iletişimin olmaması öğrenci-öğretmen ve öğrenciler

arası ilişkini dinamizmini
azaltabilir. Aşağıda sınıf içi etkileşimi artırmada yardımcı olabilecek tavsiyeler verilmiştir.

Öğrenciler arası iletişimi artırmak için tartışmalar düzenleyerek öğrencilerin katılımı

sağlanabilir. Öğrencilere
sorular yönelterek ve tartışmalarda rol vererek sorumluluk yüklenebilir.
Öğrencilere soru yöneltilmelidir. Görsel ipuçları olmayınca soru sorma dönütün
sağlanmasının ve öğrencileri
dialoga sokmanın temel yoludur.
Cevap için yeterli zaman verilmelidir. Devam etmeden ve cevabın istendiğini
belirtmeden önce 20-25 sn.
beklenmelidir.
Ders planına ve dersle ilgili kitapçıklara, öğrencilerin bağımsız yapabileceği ve
öğrenciler arası iletişimi
sağlayacak, bilgi ve becerinin uygulandığı sınıf içi aktiviteleriyle bağlantısının
kurulacağı çalışmalar eklenmeli.

Dönütün arttırılması

Görsel bir geri bildirim olmadan öğretmenin öğrencilerin konuya dikkat verip vermediğini
ve ve konuyu anlayıp
anlamadıklarına karar vermesi oldukça zordur. Geri bildirim imkanlarını artırmak için;

Tartışma sırasında öğrencilerden cevaplarını telefon, elektronik posta veya mektupla

vermeleri istenmelidir.
Yazılı ödevler üzerinde yapılan yorumlar açık, ayrıntlı ve teşvik edici olmalıdır.
Notlandırmanın olmadığı alıştırma ve küçük sınavlar yapılarak öğrencinin anlayıp
anlamadığı kontrol edilmelidir.
Öğrenci katılımının kaydedildiği listeler yapılarak her öğrenci için katılımlar
gözlenmelidir.

Öğrenmenin geliştirilmesi ve mesaj iletimi

Uzaktan eğitim daha çok bağımsız öğrenmeyi gerektirdiği için öğretmen öğrencileri
motive etmelidir ve anlamarını
kolaylaştıracak yapılar sunmalıdır. Motivasyonu, öğrenmeyi ve anlamayı geliştirmek için;

Öğrenci merkezli bir yaklaşım izlenmelidir. Öğrencilere kendi amaçlarını belirlemeleri

ve bu amaç doğrultusunda
işler yapmaları için olanaklar sunulmalıdır.
 Pratikte yapılması istenilen işin öğrencinin ilgisine ve geçmişine uygun olması
araştırılmalıdır.
Derslerden önce bir öngörüşme düzenlenmeli ve ders sonuda ise dersin eleştirisi
yapılmalıdır. Derslere başlarken
konunun, amaçların, hedeflerin ne olduğu kısaca verilmelidir. Ders sonunda ise
konunun önemli kısımları tekrar
edilmeli ve konu özetlenmelidir. Ayrıca bir sonraki derste neler yapılacağı hakkında
kısa bilgi verilmelidir.
Konunun önemli kısımlarını basit fakat direkt olarak belirten ifadeler kulanılmalıdır.
Örneğin; "bu önemli bir
noktadır".
Konuyu sunarken ve ödev verirken gerçekçi olunmalıdır. Uzaktan öğrenme ve öğretme
daha çok vakit alır.

Görsel kaynaklar

Öğretimsel televizyon yayınları uzaktan eğitim yöntemiyle verilen dersler içinde başarılı
bir yöntemdir ve öğretim
programında üç şekilde kullanımı olabilir.

Tek bir ders: Program belirli tek bir konu ya da kavramı anlatır. Derse giriş ve özet
sağlar.
Seçilmiş bir ünite: Dersin öğretim programında bulunan bir üniteyi bir dizi program ile
anlatır.
Tüm ders: Bir ya da daha fazla öğretimsel televizyon dizisinde yer alan dersler yazılı
öğretim malzemeleriyle
birlikte kullanılarak bir dönemlik tüm bir ders olarak verilir.

Öğretimsel televizyon ya pasif ya da etkileşimli olabilir. Pasif öğretimsel televizyon video

kaset ya da TV yayını, kablolu
TV ve uydu teknolojileriyle değıtılan önceden hazırlanmış programlardan oluşur. Bunun
tam aksine, etkileşimli ÖTV canlı
bir öğretmen veya canlı bir katılımcı öğrenci grubu kullanılarak izleyicinin de katılımını
sağlamak için olanaklar sağlar.
Örneğin; çift yönlü televizyonun çift yönlü sesle beraber kullanılması tüm öğrencilerin
dersi veren öğretmeni görmesini
ve onunla etkileşmesini sağlar. Aynı zamanda, karşı tarafta bulunan kameralarla da
öğretmenin derse katılan öğrencileri
görmesi mümkündür.

Öğretimsel televizyonun avantajları

Çoğu insanın televizyon seyretmiş olmasından dolayı ortam tanıdıktır.

Hareket ve görsel malzeme birlikte kullanılabilir. Böylece karışık veya soyut kavramla
görsel olarak taklit edilebilir.
Öğretimsel televizyon öğrencileri başka ortamlara(ay, yabancı bir ülke, mikroskopun
lensi,...) götürmek için çok
başarılı bir yöntemdir.
 Yer ve zaman sınırları aşılarak olaylar oldukları gibi gösterilirler.
Kavramları tanıtmak, özetlemek, ve tekrarlamak için çok başarılı bir yöntemdir.
Motivasyon sağlamak için de kullanılabilir.

Öğretimsel televizyonun kısıtlamaları

Yayın yapabilmek çok masraflıdır.

Videonun hazırlanması çok zaman ve teknik olarak çok özen gerektirir.
Genellikle karışık üretim ekipmanları kullanılır.
Bir öğretimsel televizyon programında kullanılması düşünülen yerlerde özel ekipman
ve ekip kullanılması gerekir.
(Açık havada yapılan bir çekim kapalı mekandakine kıyasla daha zordur.)
Önceden hazırlanmış birçok öğretimsel televizyon dersi ortalama bir öğrenci için
hazırlanmıştır ve özel ihtiyacı
olan öğrencilere adaptasyonunda zorluk yaşanır.
Pasif şekliyle(etkileşimsiz) kullanıldığında öğretimsel başarı sınırlıdır.
Hazırlayan ekipte profesyonel kişiler olmadıkça amatör bir çalışma olduğu belli olur.
Tamamlanmasından sonra tekrar düzenleme ve güncelleme sorunu yaşanır.

Öğretimsel televizyon için Öğretim Tasarımı

Öğretimsel televizyon için öğretim tasarımı yaparken en önemli nokta görsel olarak
düşünmektir. Görsel benzetmeler
sayesinde klasik ders vermeye bağlılığı aşabilir. Söyleme yerine gösterme kullanılarak
öğretimsel etki arttırılır.

Ana hatlar, anahtar noktalar, ilişkileri hafızaya alınması ve geri çağrılması gereken bilgi
görsel olarak belirtilirse öğrenime
yardımcı olabilir. Hazırlanan malzemede
Resimler - Nesnelerin neye benzediklerini göstermek için,
Şekiller - Kavramsal ilişki, düzenleme, ve içeriğin yapısını göstermek için,
Haritalar - Soyut ilişkileri göstermek için,
Grafik, tablo ve haritalar - Bilgiyi özetlemek için kullanılabilir.

Videonun hareket gösterebilme yeteneğinden yararlanılmasıyla Araçlar ve ekipmanların

çalışmasının gösterilmesi
Öğrencilerden beklenen davranışların gösterilmesi Yöntemin gözlenmesi gereken
deneylerin yapılması Canlandırma, ve
yavaşlatma olanaklarıyla zamanla oluşan değişiklikleri görülmesi Nesnelerin üç boyutlu
özelliklerinin gösterilmesi
Öğrencilerin başka durumlarda hiç bulunamayacakları yer ve durumlara götürülmesi Tarihi
olaylar ya da doğa olaylarının
filmleri kullanılarak konunun ilk kaynaktan incelenmesi mümkün olur.

Öğretimsel televizyon derslerinin yönetilmesi

Öğrenci ve öğretmenlerin fiziksel olarak ayrı olmasından dolayı, öğretmenin yapması

gereken sadece uygun teknolojiyi
kullanarak psikolojik olarak bu fiziksel ayrılık sorununu aşmak değildir. Aynı zamanda
etkili öğretim uygulası da
 göstermelidir. İyi bir öğretim öğretmen ve öğrenci arasında bir ilişki oluşmasını sağlar.
Basit öğretim yöntemleri
düşünüldüğünde öğretimsel televizyon derslerini yönetmek için aşağıdaki üç aşamalı
yöntemi kullanmayı deneyin:

1. Dersten önce

Öğretimi iletmenin klasik yüz yüze eğitimde olduğundan daha uzun zaman aldığını
unutmayın. Dersleri buna göre
ayarlayın. Dersten önce bir kamera önünde prova yapın. Eğer mümkünse, bir
meslektaşınızdan ya da bir grup
öğrenciden sunumunuzu izlemeyi ve kamera önünde nasıl göründüğünüzü öğrenin.
Daha iyi olması yönünde
yardımlarını isteyin.
Derste kullanacağınız tüm malzemeyi dersten önce hazırlayın.Teknik ekiple bir prova
yapmak onların da neler
yapacakları (hangi açıdan çekim yapmaları, vs) konusunda fikir sahibi olmalarını
sağlayacaktır.
Eğer görsel malzemeleri sunmak için sabit bir kamera kullanacaksanız, nasıl çalıştığını
dersten önce öğrenin.
Programda kullanılacak yeni terimlerden izleyicileri haberdar edin ve teknik
konulardaki (kamera, televizyon
monitörü, ses cihazları, vs...) soruları yanıtlayın.
Öğrencilere sınıfta kameraman olup olmayacağı konusunda bilgi verin.
Öğrenciler ilk başta biraz merak gösterseler de ders ilerledikçe bu merak azalarak
dağılacaktır. Sınıfta görev alan
teknisyenler mümkün olduğunca az dikkat çekecek şekilde çalışırlar.
Öğrencilerin TVdeki dersi en iyi şekilde kullanmaları için gerekli önbilgiyi ve
malzemeyi almasını sağlayın.
İzleyicinin ilgisini çekebilmek için derslere konuklar çağırarak öğrencilerin başkalarını
görmesini de sağlayın.
Öğrencilere konuklarınız hakkında dersten önce bilgi verin. Derslere çağırdığınız
konuklara da öğrenciler hakkında
bilgi vermeyi unutmayın. Konuklarınıza onlardan ne beklediğinizi, dersteki rollerinin
ne olduğunu anlatın.

2. Ders sırasında

Farklı yüz ifadeleri, ses tonu, vücut hareketleri kullanın ve kamerayla göz bağlantısı
kurarak sözsel iletişimi
güçlendirin.
Mizah kullanarak, sorular sorarak öğrencilerin katılımını sağlayın ve öğrencinin
katılımını övün.
Öğrencinin dikkatini tutmak için enerji sarfedin ve canlı olun.
Dersi beş ile on dakikalık aralıklarla tartışmaya çevirin. Sıra ile öğretim ve etkileşim
arasında değişiklik yapın.
Dersleri basit ve açık tutun. Önem verilmesi gereken noktaları belirtin.
Dersle ilgili hiçbir şeyi okumayın.
Orta hızda bir konuşma hızı kullanın.
Konu dışına çıkmayın.
 Bir kişinin konuştuğu etkinliklerde kamerayı dinleyenlerden bir gruba ya da bir kişiye
döndürerek ilgi merkezini
değiştirin.
TVden uzaklaşabilmek için vakitli aralar verin.
Tartışılan konuları tekrar edin ve doğru sorular sorarak yanlış anlamaları engelleyin,
yanlış anlama oluşmuşsa
düzeltin.
Dersi sade bir sunum havasından çıkarmak için küçük sınavlar, çalışma soruları,
deneyler gibi çeşitli etkinlikler
ekleyin.
Öğrenci etkileşiminin artması için aşağıdaki aktiviteleri yapabilirsiniz:
Karşılıklı konuşmalar için zaman ayırın ve öğrencilere önceden konuşmaları
gerektiğini belirtin. Dersin ilk on
yirmi dakikasında sağlanan etkileşim öğrencilerin derse motive olmasına ve
öğrenme ortamında yer
almasına yardımcı olur.
Uzak alandaki öğrencileri tartışma yönetmek veya sınıftan gelecek soruları
incelemek için seçin.
Tartışma konularının ya da sorularının açık olarak belirtin ve sonra öğrencilere
yanıtlarını hazırlamaları için
zaman tanıyın. Televizoyn programı öncesinde tartışma soruları vermek öğrencilerin
katılım için
hazırlanmalarına yardımcı olacaktır. Soruları ekrandan da göstererek öğrencilerin
soruları duyarken
görmesini de sağlayın.
Sorulan sorulara sınıftaki ya da televizyondan seyreden öğrencilerden birine yanıt
verdirterek öğrenciler
arası kaynaşmayı destekleyin. Unutmayınki öğretmen her zaman sorulara yanıt
vermek zorunda değildir.
İçerik sağlayıcı değil kolaylaştırıcı olun.

3. Ders sonrasında

Dersin kayıtlarını bir teknik eleman veya bir meslektaşınızla beraber seyrederek
sunumu, tarzınızı ve iletim
yollarını geliştirmek için notlar alın.
Öğrencilerden öğretim malzemesinin ve kullanılan öğretim yönteminin güçlü ve zayıf
olduğu yerler hakkında dönüt
isteyin.
Öğretimsel etkinliği arttıracak her türlü yeni fikir ve iletim tekniğine açık olun.

Bilgisayarlı kaynaklar

Son yıllarda, eğitimciler bilgisayar ağlarındaki hızlı gelişmeler, kişisel bilgisayarların işlem
hızlarındaki artışlar ve manyetik
depolama teknolojisindeki ilerlemelere şahit olmuşlardır. Bu ilerlemeler, bilgisayarları
uzaktan eğitim alanında öğrencilere
ulaşmak için yeni, etkileyici ve etkin bir araç haline getirmiştir.
 Bilgisayar uygulamalarıı dört ana gruba ayrılabilir:

Bilgisayar Destekli Öğrenim (BDÖ) BDÖde bilgisayar belirli dersleri özel ama sınırlı
amaçlar dahilinde öğrenciye
öğretmek için kullanılır. Birkaç BDÖ modeli vardır, bunlar: alıştırma ve uygulama,
eğitmen program, simülasyon ve
oyunlar ile problem çözmedir.
Bilgisayar Yönetimli Öğrenim (BYÖ) BYÖde bilgisayarın dallandırma, saklama ve geri
çağırma özellikleri öğretimi
düzenleme ve öğrenci kayıt ve başarısını saklamak için kullanılır. Bu sistemde öğretim
bilgisayar üzerinden
verilmek zorunda değildir, ama genellikle BDÖ (öğretimsel bileşen) BYÖ ile birlikte
kullanılır.
Bilgisayar Aracılığıyla İletişim (BAİ) Bilgisayar uygulamalarınnın iletişimi
kolaylaştırmasında kullanılmasıdır.
Elektronik posta, bilgisayar konferans, ve elektronik ilan tahtaları örnek olarak
verilebilir.
Bilgisayar Tabanlı Çokluortam (BTÇ) Hipermedya ve halen gelişmekte olan güçlü,
kullanımı rahat bilgisayar
araçları uzaktan eğitim verenlerin ilgisini çekmektedirler. Bilgisayar tabanlı
çokluortamın amacı çeşitli ses,
görüntü, ve bilgisayar teknolojilerini tek ve kolay ulaşılabilir birlikteliğe getirmektir.

Bilgisayarların avantajları

Öğrenme ve ilerleme hızı kişiye bağlıdır. BDÖde derhal uyarı ve dönütler verilerek
öğrenimin kişiselleştirilmesi
sağlanır.
Bilgisayarlar birer çokluortam aracıdır. Birlikte kullanılan yazı, ses, görüntü
özellikleriyle bilgisayarlar birçok
teknolojiyi etkili biçimde birleştirebilirler. Etkileşimli video ve CD-ROM teknolojileri
bilgisayar tabanlı öğretim
üniteleri, dersleri ve öğrenme ortamlarını birleştirebilirler.
Bilgisayarlar etkileşimli araçlardır. Birçok paket program çalıştırılabilen mikro
bilgisayarlar kullanım kolaylığı ve
azami öğrenci kontrolü sağlar.
Bilgisayar teknolojisi sürekli ilerlemektedir. Her geçen gün yenilikler olmakta bununla
beraber fiyatlar da
düşmektedir. İhtiyaçların doğru anlaşılması ve gelecek gereksinimlerin doğru tahmin
edilmesi, öğretmenin
bilgisayar donanım ve yazılım konularıyla etkili biçimde başa çıkmasını sağlar.
Bilgisayarlarla ulaşılabilirlik artar. Yerel, bölgesel ve ulusal ağlar kaynakları ve
bireyleri, nerede olurlarsa olsunlar,
birbirine bağlar. Aslında, birçok kurum ve kuruluş bilgisayar tabanlı kaynaklar
sunmaktadır.

Bilgisayarların kısıtlamaları

Bilgisayar ağlarını kurmak çok pahalıdır. Kişisel bilgisayarlar diğerlerine göre daha
ucuz olmasına ve bilgisayar
 donanım ve yazılım piyasası bir rekebet içinde olmasına rağmen bilgisayar ağlarını
oluşturacak donanım ve yazılımı
satın almak hala pahalıdır.
Teknolojinin sürekli gelişiyor olması öğretmenin sistemini en son gelişmelerle bir
tutabilmek için bir yarışa
girmesine neden olacaktır.
Bilgisayar okuryazarlığı halen yaygın değildir. Hala bilgisayarlara erişimi olamayan
öğrenciler de bulunmaktadır.
Öğrencilerin bilgisayar tabanlı bir uzaktan eğitim ortamında başarıyla çalışabilir
olmasından önce öğrencilerin ilgi
ve bilgisayar yeterliliği sağlanmalıdır.

İnternet ve Uzaktan Eğitim

İnternet dünyadaki en güçlü ve en büyük ağdır. İnternet adresi olan 1.300.000 bilgisayar
50den fazla ülkede 30
milyondan fazla insan tarafından kullanılmaktadır. Gerek kar amacı olan şirketler gerekse
kar amacı olmayan
dernekler,vs üzerinden her geçen gün daha fazla okul, üniversite, şirket ve bireysel
kullanıcı İnternet'e bağlanmaktadır.
Böylece öğretmenlerin öğrencilere ulaşım için zaman ve uzaklık zorlukları kolayca
aşılmaktadır.
İnternet'e erişim sayesinde öğretmen ve öğrenciler aşağıdaki olanaklardan
yararlanabilirler:

Elektronik mektup (E-posta) - Normal mektup gibi elektronik mektuplar da insanlar

arasında bilgi ve mesaj
iletiminde kullanılır. Elektronik mektuplar bir posta adresine normal posta servisiyle
ulaştırılmaktansa İnternet
üzerinden bir bilgisayara iletilir.
İlan tahtaları - Birçok ilan tahtasına İnternet üzerinden ulaşılabilir. İnternet üzerindeki
en yaygın iki ilan tahtası
USENET ve LISTSERV'dir. USENET her konunun bulunabileceği binlerce haber
grubunun konu konu düzenlenmiş
toplanmasıdır. LISTSERV ise konu ya da özel ilgi alanı olarak bölümlenmiş tartışma
forumlarıdır.
World-Wide Web (WWW) - WWW, İnternet'in heyecanlı ve yeniliklere açık yüzüdür.
WWW kullanıcılara
İnternet'te bulunan çeşitli kaynaklara (resim, yazı, veri, ses, video, ...) erişim için uygun
yöntemler sunar.
WWW'den faydalanmak için Netscape veya Internet Explorer türünde bir İnternet
tarayıcınız olması gerekir.
WWW'de ev sayfaları yardımıyla dolaşmak mümkündür. Her kurum ve her kullanıcı
kendi ev sayfasını yaratıp
istediği bilgiyi sunabilir. Ayrıca ev sayfanızdan kendi sayfalarınız ve diğer sayfalara
bağlantılar verilebilir.

İnternet'in Öğretimsel Olanakları

 Uzaktan eğitim veren öğretmenler İnternet'i ve WWW'yi öğrencilerine mezun olduktan
sonra nasıl şartlarda
çalışacaklarını göstermek için kullanabilirler. Öğretimsel olarak İnternet şu olanakları
sağlar:
Birebir çalışmalar için e-posta mesajları kullanılabilir. Öğretmenden alınacak yanıt
normal mektuba kıyasla çok
daha çabuk ulaşır. Öğrenciler mektuplarını istedikleri zaman okuyabilir ve sonradan
tekrar başvurmak için
saklayabilirler.
Sınıf için bir ilan tahtası oluşturulabilir. Uzaktan ders alan öğrenciler genellikle
arkadaşlarından yardım ve destek
alamazlar. Sınıf için oluşturulacak bir ilan tahtası öğrenciler arasındaki etkileşimi
arttırır. Her öğrenci kendi yorum
ya da sorularını ilan tahtasına bırakır, diğer tüm öğrenciler de ona yanıt verebilirler.
Sınıf için bir ev sayfası oluşturulabilir. Bu ev sayfasında ders programı, alıştırmalar,
kaynaklar, ve öğretmenin
özgeçmişi gibi ders hakkında bilinmesi gereken herşey bulunabilir. Öğretmen ayrıca
dersle ilgili İnternet'te bulunan
diğer ev sayfalarına da bağlantılar verebilir. Bu bağlantılar kütüphane katalogları ve her
öğrencinin kişisel ev
sayfası da olabilir.

Öğretimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

İnternet'i uzaktan verilen bir derse eklerken, şu noktaların dikkate alınması gerekir:

Sınıftaki tüm öğrencilerin İnternet'e erişiminin olduğunu bilgisayar çalışması için eşit
şartlar sağlanması açısından
kontrol edin.
Öğrenciler tesadüfen de olsa bilgisayarlarla ilgili sorunlar yaşayabilirler. Bu sorunların
çözümü de öğretimsel
sorumluluklardan biridir. Donanım ve yazılımlarla ilgili sınıf toplantıları düzenlemek
öğrencilerin sorunlarla başa
çıkabilmelerini sağlayabilir.
Bazı öğrenciler bilgisayardaki toplantılara katılmak veya elektronik mektup
göndermekten çekinebilir. Bu sorunu
çözerek öğrencileri desteklemek gerekir. Her hafta belli bir adet elektronik gönderme
kuralı öğrencilerin aktif
katılımcı olmalarını sağlayabilir.
E-posta kullanımı öğretmenin normal mektup ya da telefondan daha hızlı bir şekilde
yanıt vermesini sağlar.
Anında alınan yanıtlar öğrenci ilgi ve başarısını arttırır.
Anında yanıtlar her zaman mümkün olamayabilir. Bilgisayar toplantıları öğrenciler
arası etkileşimi arttırır. Bu
etkileşimin sürdürtmek için, öğretmenin vermesi gereken bazı yanıtları vermeyip diğer
öğrencilerden toplantılar
sırasında beklemesi daha uygun olabilir.

Kaynakça
 1.Algan, Ertuğrul. "Uzaktan Eğiitimde Teknoloji Kullanımı ve Geleceğin Teknolojileri."
1. Türkiye Uluslararası Uzaktan
Eğitim Sempozyumu, Bildiriler, 1996, Ankara, s.19
2.Başkömürcü, Gamze & Öztürk, Yusuf. "Uzaktan Eğitim Sistemlerinin Tasarımı." 1.
Türkiye Uluslararası Uzaktan
Eğitim Sempozyumu, Bildiriler, 1996, Ankara, s.55
3.Cora, Adnan. "Uzaktan Eğitimde Telekonferansın Rolü." 1. Türkiye Uluslararası
Uzaktan Eğitim Sempozyumu,
Bildiriler, 1996, Ankara, s.104
4.Dick, W., & Carey, L. "The Systematic Design of Instruction." 4. Baskı. HarperCollins
College Publishers, s. 176,
224, 294
5.Gürcan, H. İbrahim & Yılmaz, Ruşen. "Uzaktan Öğretimde Basılı Materyallerin Yayımı
– Açıköğretim Fakültesi
Örneği – " 1. Türkiye Uluslararası Uzaktan Eğitim Sempozyumu, Bildiriler, 1996,
Ankara, s.297
6.Markwood, Richard A. "Computer Tools for Distance Education." Barry Willis (Ed.),
Distance Education:
Strategies and tools. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications, s.199
7.Misanchuk, Earl R. "Print Tools for Distance Education." Barry Willis (Ed.), Distance
Education: Strategies and
tools. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications, s.109
8.Oliver, E. Lynn. "Video Tools for Distance Education." Barry Willis (Ed.), Distance
Education: Strategies and
tools. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications, s.165
9.Wolcott, Linda L. & diğerleri. "Audio Tools for Distance Education." Barry Willis
(Ed.), Distance Education:
Strategies and tools. Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications, s.135