TELNET

Tanim :

Telnet, her hangi bir sekilde ulasilabilen (Internet veya özel bir ag ile) bir makineye
baglanmayi, o makine tarafindan sunulmus kaynaklardan yararlanmayi saglayan bir
protokoldür. Bu tanim esasinda Internet ortaminda kullanilmakta olan tüm protokoller için
geçerlidir. Internet ortami sayesinde baska makinelere ulasilabilmekte ve bunlarin sundugu
kaynaklar ve hizmetlerden yararlanilabilmektedir ki bu islem sadece Telnet’ e özel bir durum
degildir. Http, ftp protokolleri araciligiyla da Web ortaminda bilgisayarlar arasinda gezilip,
buralarda sunulmus olan dosyalardan ve hizmetlerden yararlanilabilinir. Telnet’ i bu bahsi
geçen protokollerden farkli kilan, bir Terminal Emülasyonu islevi ile Web ortaminda
gezilmesini saglamasi dolayisiyla da ulasilan makineye isletim sistemi bazinda komut
verilmesini saglamasidir. Terminal Emülasyonu kavramini açiklamak, Telnet’ i anlamak
açisindan yararli olacaktir.

Terminal Emülasyonu :

Terminal Emülasyonu islemi, aslinda terminal olmayan bir makineyi terminal gibi gösterme
islemidir. Böyle bir isleme neden ihtiyaç duyuldugunu açiklamaya geçmeden önce Terminal
kavramini açiklamak faydali olacaktir.

Terminal, verilerin girisi için bir cihazi (genellikle tus takimi –klavye-) olan, üretilen
sonuçlarin aktarilacagi bir aygiti (genellikle monitör) olan ve direkt olarak bir bilgisayara
bagli makinelerdir. Baglanilan bilgisayarlar genellikle büyük çapli makineler olup, çok
kullaniciya sahip bir Unix makine, bir mainframe (ana bilgisayar) olabilir. Özellikle bilgisayar
teknolojisinin bu denli gelismedigi, dolayisiyla kisisel bilgisayarlarin bu kadar yaygin
olmadigi zamanlarda, kullanicilarin karsisina, yetenekleri sinirli, sadece gerekli girislerin
yapilabilecegi ve üretilen sonuçlarin aktarilabilecegi aygitlardan olusan makineler, yani
terminaller koyulmakta idi. Islemler ise, tüm kullanicilarin islemlerini yapacak sekilde güçlü
olan merkezi bir makine, örnegin mainframe tarafindan yapilmakta idi. Dolayisiyla da
terminaller, bu güçlü bilgisayarlar ile kullanicilar arasinda bir çesit arayüz vazifesi görürdü.
Bu tarz çalismada, terminallerin islem gücü bir önem teskil etmez. Arayüz kavrami altinda
toplanacak islemleri yapabilecek bir makine, terminal olarak kullanilabilir. O dönem için
degisik sirketlerce terminaller üretilip kullanilmistir. En çok kullanilan terminallerden biri,
Digital Equipment Corporation tarafindan üretilen VT100’ dür. Bunlar, sadece karakter (text)
bazli hizmet veriyor olup, grafiksel yetenekleri bulunmamaktaydi. Ana makina tarafindan
üretilen grafiksel verilerin gösterilmesine olanak taniyabilecek terminaller de üretilmistir.
Textronix 4010’ lar buna bir örnektir.

Bilindigi üzere bilgisayar dünyasinda meydana gelen hizli gelismeler sonucunda, kendi basina
islem gücüne sahip, herhangi bir ana makineye bagli olmadan çalisabilecek kisisel
bilgisayarlar (PC) üretilmistir. Böyle bir durumda kullanicilar, ana makineye ihtiyaç
duymadan islemlerini yerine getirebileceklerdir. Buna ragmen bazi uygulamalarda, terminal
yaklasimi gerekli olmaya devam etmektedir. Böyle bir durum için, islem gücü olmayan bir
terminalin yapacagi seyleri daha güçlü olan bir bilgisayara (PC) yaptirmak mümkün
olabilecektir. Yalniz böyle bir sey için, servis istenecek ana makinenin, kendisine bir
terminalin baglandigini düsünmesi, buna göre islem yapmasi gerekmektedir. Yani,
kullanicinin basinda bulundugu makinenin, bir terminal ana makineye baglandiginda ne
sekilde istekte bulunuyorsa, haberlesme islemlerini nasil yerine getiriyorsa, aynilarini
yapmasi, ayni bilgileri üretmesi, kisacasi terminal gibi davranmasi gerekmektedir. Aslinda bu
haberlesme kurallari, bir protokol teskil eder, dolayisiyla da bu isi yapacak bir protokolün
gerçeklestirilmesi gerekmektedir. Normalde kullanicinin makinesi bu isaretleri üretmeyecek
olup, bunun için bir yazilimin kullanilmasi gerekecektir. Bu yazilimin yapacagi, Terminal
Emülasyonu islemi olacaktir. Bunlar da Telnet yazilimlari olarak bilinirler.

Telnet Neden Gereklidir ?

Daha önceden de belirtildigi gibi Internet ortaminda kullanilmakta olan HTTP, FTP veya
Telnet protokolleri esas olarak bir kullanicinin bir bilgisayar vasitasiyla uzakta bulunan bir
baska bilgisayara baglanmasini, protokollerin elverdigi ve baglanilan bilgisayarin müsaade
ettigi ölçüde kaynaklardan yararlanmasini saglar. Telnet’ in farkliligini ortaya koymak,
‘Neden Telnet?’ sorusuna da cevap olusturacaktir.

Bilgisayar teknolojisi ve Internet ortaminda bu ölçüde ilerleme gerçeklesmemisken

bilgisayarlar karakter tabanli çalismaktaydilar. Fakat zamanla karakter tabanli ve soguk
ekranlar yerlerini grafige dayali, görselligi ön plana çikaran ekranlara birakmislardir. Web
tabanli uygulamalar Internet ortaminin neredeyse tamamina yayilmis olup, sadece karakter
tabanli hizmet veren sunucular çok azalmistir. Buna ragmen hala daha sadece Telnet
kullanilarak ve karakter tabanli hizmetin alinabilecegi sunucular mevcuttur. Fakat, Telnet’ in
kullanilmasinin sebebi, bu sayisi iyice azalmis bir miktar sunucuya baglanabilmek degildir.
Tabi ki bu is için de kullanilmakta ama esas onu diger protokollerden ayiran ve kullanilir kilan
sebep, Terminal Emülasyonu yapabilen bir protokol olmasidir. Olayi daha iyi açiklayabilmek
için, protokollerin çalisma sekillerini kisaca bir birleriyle karsilastirmak iyi olacaktir. Bu islem
için de Telnet ile Http’ yi karsilastirmak yeterli olacaktir. Ftp ve diger protokoller için temel
yaklasim, Http ile ayni olacak, bu konularda Telnet’ ten ayrilacaklardir.

Web ortaminda Http protokolü kullanilarak bilgisayarlar arasinda gezilebilir. Bir sunucudan
istekte bulunulacaginda, Web sayfasinda ilgili baglanti tiklanir, sunucu da buna iliskin
islemleri yerine getirip sonuçlarini istekçiye yönlendir. Bunu alan istekçi browser’ i da,
sonuçlari ekrana getirip kullaniciya sunar. Yani her seferinde istekçi olan kullanici kendi
ortamindan istekleri sunucuya gönderir, sunucu da gerekli sonuçlari istekçiye gönderir. Ftp
protokolü için de durum ayni olup, bir kullanici, bulundugu makine basinda bir dosyaya
iliskin istekte bulunur, sunucu da gerekli dosyayi istekçiye gönderir. Bu islemlerin ikisinde de
uzaktaki makineye girme (login) gerçeklesmez. Sadece belli isteklerde bulunulur, sunucu da
bu isteklere cevap gönderir. Oysa Telnet kullanildiginda, uzaktaki makineye login olunur,
Terminal Emülasyonu sayesinde, sanki o makinenin basinda çalisiliyormus gibi islemler
yapilabilir. Buna ‘Remote Login’ denilir. Önemli bir baska nokta olarak, http veya ftp ile bir
baska makineye baglanildiginda, istekte bulunulan makinenin hangi ortamda çalistigi, isletim
sisteminin ne oldugu gibi bilgiler ile ilgilenilmez, bunlar istekçi tarafina yansimaz. Oysa
Telnet ile baglanildiginda, sunucunun sahip oldugu ortamin bir kopyasi kullaniciya sunulur.
Dolayisiyla hangi isletim sisteminin kullanildigi, istekler sonucunda nasil bir ekranin
olusturuldugu aynen kullanici ekranina yansir.

Olayi daha iyi anlamak için, Windows NT kullanilan bir makinden, Unix isletim sistemi
kurulu bir makineye Telnet yapildigi durumu görelim. Bu duruma iliskin sekil asagidadir;
Buradan da görülebilecegi gibi, üstte hidiv isimli ve Unix isletim sistemini kosturan sunucuya
yapilmis Telnet baglantisina iliskin pencere yer almakta, altta da Windows NT’ nin explorer
penceresi yer almaktadir. Anlasilacagi üzere yerel makinede Windows NT yüklü olmasina
ragmen Telnet yapilan makinede Unix kostugundan, islemleri Unix komutlariyla yapmak
gerekmektedir. Kisacasi Telnet yapildiginda, baglanilan makinenin bir kopyasi Telnet
penceresi vasitasiyla yerel makineye getirilmekte, dolayisiyla uzaktaki makinenin
basindaymis gibi çalismalar yapilabilmektedir.

Telnet’ in Kullanilisi :

Buraya kadar Telnet hakkinda genel bilgiler verilip, temel olarak nasil çalistigi anlatildi.
Telnet’ in nerelerde ve nasil kullanilacagi ise, bundan sonra anlatilacaktir. Ise, Telnet ile ne tür
yerlere baglanilip ne tür bilgilerin alinabilecegini anlatarak baslayalim;

Telnet kullanilarak baglanilabilecek yerleri kabaca söyle gruplayabiliriz;

o Internet üzerinden veya bir baska baglati ile ulasilabilen, bu arada da kullanim
hakki (login) verilmis makinelere baglanmakta kullanilabilir. Bu makineler bir
grup insanin, belli bir isi gerçeklestirmek üzere baglanmalari gereken
bilgisayarlar olabildigi gibi, yine belli bir grup insanin yararlanabilecegi bir
hizmetin sunuldugu (e-mail gibi) bilgisayarlar da olabilir. Bir kullanicinin bu
makinelere Telnet kullanarak baglanabilmesi için, belirtilen grubun bir elemani
oldugunu ispatlamasi, yani kullanim hakkini gösteren kullanici adina ve
sifresine sahip olmasi gerekir.
o Birden fazla kullanicinin ayni anda bir biri ile etkilesim halinde bulunabildigi
ortamlara girebilmek için de Telnet’ ten yararlanilabilir. Bunlara en güzel
örnek, pek çok kisinin ayni anda dahil olabilecegi bir oyunun, Internet üzerinde
oynanmasi verilebilir.
o Internet üzerinde insanlarin kullanimina sunulmus ve herhangi bir kisitlama
olmadan ulasilabilecek bilgilerin bulundugu bilgisayarlara baglanmada da
Telnet’ ten yararlanilabilinir. Bunlar kütüphane kataloglari, resmi veri tabanlari
veya ticari kuruluslarca kurulmus veri tabanlari olabilir. Bu sitelerin ilk
paragrafta anlatilanlardan farki, her hangi bir kullanici adi ve sifresi
istememesi, tüm insanlara servis vermesidir.

Bu kullanim sekilleri, degisik amaçlara hizmet edebilir. Örnegin yerel veya genis

bir alana yayilmis agin yöneticisi konumundaki bir kisi, ilk paragrafta anlatilan kullanim
seklinden yararlanip, kendi makinesinin basindan kalkmadan, ayni mekanda bulunan veya
baska sehirde bulunan bir bilgisayara Telnet yapip, istedigi düzenlemeleri yapabilir.

Internet ortaminda en çok kullanilan ve Telnet denildiginde ilk akla gelen kullanim sekli bu
anlatilmis olan, kullanici hakki (account) gerektiren seklidir. Diger kullanim sekilleri de
temelde ayni olup, görünüste bir miktar farkliliklar olacaktir. Dolayisiyla bu dökümanda, ilk
paragrafta anlatilan kullanim sekli üzerinde durulacaktir.

Internet üzerinde mevcut olan ve kullanicilarin tamamina açik servislere örnek olarak
nic.ddn.mil adresini verebiliriz. Bu adrese Telnet yapildiginda gelen ekran söyle olacaktir;
Burada kullanici kodu ve sifresine ihtiyaç olmadan sunulmus olan hizmetlerden
yararlanilabilmektedir. Bu hizmetlerden biri, veri tabanina kayitli kisiler hakkindaki bilgilere
ulasilmasidir. Sunulmus olan benzer hizmetlerden de yararlanilabilmektedir.

Bir Telnet Oturumunun Baslatilmasi :

Bir kullanicinin Telnet yazilimindan yararlanabilmesi için, dolayisiyla da Telnet protokolünü

kullanabilmesi için, kendisine Internet servisi saglayicisinin imkan vermesi gerekir.
Günümüzde servis saglayicilarinin büyük bir kismi Telnet imkani veriyorken, bu hizmeti
vermeyenler de vardir.

Bu asamada Telnet gerçeklestirebilmek için sahip olunmasi gereken bilgiler;

o Baglanilmak istenen konak (host) makinenin IP adresi veya adi.

o Buraya baglanmakta kullanila kullanici kodu.
o Kullanici sifresi.

Bütün bilgiler mevcutsa, iligili makineye Telnet yapilabilir. Tabi elde bir Telnet programinin
mevcut oldugu kabul edilmektedir. Çogu isletim sisteminde Telnet standart olarak
bulundugundan, var kabul edilmistir.

Windows ortamindan Telnet yapmanin üç yolu vardir. Bunlardan biri MS_DOS promptundan
direkt komutu yazmaktir :
Böyle bir durumda komut ile birlikte Telnet yapilmak istenen makinenin IP numarasi veya adi
yazilmalidir. Eger makine DNS (Domain Name Service)’ e kayitli degilse, IP numarasini
yazmak gerekecektir.

Windows NT ortamindan Telnet gerçeklestirmenin bir baska yolu, NT Explorer’ dan

yararlanip, programi tiklayarak çalistirmaktir. Yani, Windows NT Explorer çalistirilip,
Telnet.Exe programinin bulundugu katalog açilacak, burada da Telnet programi tiklanarak
çalistirilacaktir (benzer yöntem Windows 95 için de geçerlidir). Telnet programinin adresi;

Windows NT için;

\winnt\system32\telnet

Windows 95 için;

\windows\system\telnet

Windows NT için mevcut duruma iliskin sekil asagida gösterilmistir;

Üçüncü ve son yöntemde de yine Telnet uygulamasi tiklanacaktir. Ancak bu sefer Windows’
un sundugu menü sisteminden yararlanilacaktir. Windows NT için durumu gösteren sekil
söyle olacaktir;
Son iki yöntemde, hangi makineye baglanilmak istendigi belirtilmemisti. Dolayisiyla bir
ekran vasitasiyla bu bilgilerin alinmasi gerekmektedir. Gelecek ekran söyle olacaktir;

Görüldügü gibi baslik kismindaki ifade Telnet – (None)’ dir. Bu da su anda her hangi bir yerle
Telnet yapilmadigini göstermektedir. Telnet yapilmak istenen yeri belirtmek için menü
çubugundaki ‘Connect’ tiklanip buradan da Remote System seçilmelidir. Bu durumda gelecek
ekran ;
Yapilmasi gereken, Host Name alanina, baglanilmak istenen makinenin adinin veya IP
adresinin yazilmasidir. Port alaninda yazili olan ‘telnet’, Telnet için ayrilmis olan portun
kullanilmak istendigini göstermektedir. Standart olarak 23 numarali port bu islem için
kullanilir. Telnet ile diger servislere ulasmak isteniyorsa, bunlara iliskin port numarasi
yazilmalidir. TermType alanindaki ‘vt100’ de, emülasyonu yapilmak istenen terminal tipini
göstermektedir. Örneklerdeki paralelligi saglamak amaciyla Host Name alanina 160.75.2.21
yazalim. Bu durumda gelecek ekran, MS_DOS promptu kullanilarak komut yazildiginda
direkt olarak gelecek ekrandir. MS_DOS ortaminda, komut satirinda konak adi belirtildiginde,
bu ara islemlere gerek olmayacaktir. Bu ekran;

Baslikta artik None ibaresi olmayip, baglanilan IP adresi vardir. Burada Telnet oturumunun
baslatilabilmesi için önce kullanici kodunun, sonra da sifrenin girilmesi gerekmektedir. Bu
islemler de tamamlandiktan sonra artik uzaktaki makineye login olunmustur;
Telnet islemi baslamistir. Daha önceden Telnet’ in yetenekleri olarak anlatilan islemler burada
yapilabilir. Bir kere oturum basladiktan sonra, uzaktaki makineye direkt bagli bir terminalmis
gibi çalisilabilecektir.

Telnet, TCP/IP protokolu üzerinde çalisir ve istekçi/sunucu mantigina dayanir. Programin bir
istekçi tarafi, bir de sunucu tarafi vardir. Kullanicinin baglantiyi gerçeklestirdigi yerel makine
üzerinde, oturumu baslatacak, istekte bulunacak, gelecek cevaplari ekranda gösterecek Istekçi
Telnet Yazilimi’ nin bulunmasi gerekir. Baglanilan ve konak bilgisayar olarak adlandirilan
uzaktaki makine üzerinde ise, istekçinin taleplerine cevap verecek bir Sunucu Telnet
Programi’ na ihtiyaç vardir.

Telnet islemini Web browser üzerinden yapmak da mümkündür. Bunun için browser üzerinde
bazi tanimlamalar yapmak gerekecektir. Bu tanimlamalar esasinda kullanilacak Telnet
programina isaret eder. Web browser’ i olarak Netscape kullaniliyorken bu tanimlamalari
yapmak için, menü çubugundaki Options seçeneginden General Preference’ i seçip, buradan
gelecek sayfalardan da ‘apps’ yi seçmek gerekmektedir. Bu sayfanin en basinda, Telnet
islemleri için kullanilmasi istenen yazilima iliskin yolu (örnegin
C\:Winnt\System32\Telnet.exe gibi) tanimlamak gerekmektedir. Bu tanimlamadan sonra artik
browser’ in URL alanina Telnet adresleri de yazmak mümkün olabilecektir;
Böyle bir islem yapildiginda tanimlanmis olan Telnet programi çalisacak ve baglanti
gerçeklestirilebilecektir. Mevcut Web sayfasi açik kalacak, Telnet islemleri bir baska sayfa
üzerinden yapilacaktir.

Telnet Oturumunun Kapatilmasi :

Baglanilan makine üzerinde istenen islemler yapildiktan sonra oturumun kapatilmasi

gerekecektir. Bunun yapilmasi, baglanilan makineye login olmus bir terminalin çikmasi için
yapilmasi gerekenler ile ayni olacaktir. Genellikle komut satirinda yazilacak ‘exit’ komutu bu
islemi yerine getirecektir.

Özet :

Bu kisimda, dökümanda anlatilanlar kisaca ve özet olarak verilecektir;

o Telnet bir protokoldür.

Protokol, kurallar kümesidir. Dolayisiyla Telnet de tanimlanmis olan kurallar

kümesidir. Bu komut kümesinin sagladigi, bir kullanicinin uzaktaki bir
bilgisayara login olmasidir.

o Bu protokolün yapmis oldugu Terminal Emülasyonu’ dur.

o Telnet bir bilgisayari uzaktaki bir baska bilgisayara baglar.

o Telnet isleminin, istekçi tarafi ve sunucu tarafi olmak üzere iki ayri bölümü
vardir.

Baglanti için islemleri baslatan ve istekte bulunan tarafa istekçi taraf denir ve
burada Telnet Istekçi Yazilimi çalisir.
 Baglanti istegini alan, gerekli islemleri yapip servis veren kisim ise sunucu
kisimdir. Burada da Telnet Sunucu Yazilimi çalisir.

Dolayisiyla Telnet istekçi/sunucu mimarisi mantiginda çalisir. Sunucunun

bulunacagi yer konusunda sinirlama yoktur, Internet üzerinden veya baska bir
sekilde ulasilabilen her hangi bir yerde olabilir.

Oturum basladiktan sonra, kullanilan makine direkt olarak uzaktaki makineye bagli bir
terminal gibi çalisir. Verilen komutlar uzaktaki makine üzerinde çalisir, üretilen sonuçlar, yine
uzaktaki makine formatinda ekrana getirilir. Kisaca, uzaktaki makinenin basinda
çalisiliyormus izlenimi dogar.

Çogu zaman baglanilan bilgisayar bir kullanici adi ve sifresi ister. Geçerli bir kullanici
tanimlanarak islemlere baslanir. Uzaktaki makine üzerinde yer alan bilgilere ve kaynaklara
ulasmak mümkün olur. Ulasilabilecek kaynaklara örnek olarak sunlari verebiliriz;

Kütüphane kataloglari

Resmi veritabanlari

Ticari kuruluslara ait veri tabanlari

Bazi baska internet servisleri

Baslatilmis olan bir oturumu kapatmak için de genellikle komut satirindan ‘exit’ komutunu
girmek yeterli olur.